Nhng iu cn bit v bnh vim no Nht Bn

Bnh khng truyn t ngi ny sang ngi khc. Vic n tht ln nhim virus ny cng khng lm ly bnh. u tin, virus gy bnh pht trin trong c th ln hoc cc loi chim hoang di. Khi mui ci Culex ht mu ca ln, n s ht theo cc virus. Sau 14 ngy, mui Culex c kh nng truyn virus vim no Nht Bn (VNNB) n mt vt ch khc, thng thng l ln. Nu mui ci Culex mang virus VNNB t ngi, ngi s nhim bnh. Khong 60-70% trng hp mc bnh l tr em, thng la tui 2-7. nc ta, khong thi gian t thng 5 n thng 8-9 m lch (cy qu pht trin, ma nhiu, nhit cao, mui tng) l thi im pht trin VNNB tr em. nh cao dch bnh l thng 6 v thng 7. T thng 10 tr i, mt mui gim xung v dch kt thc. Cc triu chng bnh Sau 4-8 ngy bnh, bnh nhn c cc triu "ging cm cm" nh st nh, s mi, tiu chy, run, nhc u, nn ma..., c th c ri lon tm l. Tr em thng km n. Trong trng hp nng, tr c th b co git, ng kinh, st cao 39-40 C. Sau 2-3 ngy ti 1 tun, ngi bnh b ri lon thc, st cao, ri lon thn kinh thc vt nng, din tin ngy cng nng v c th dn n t vong. tr em cng c tnh trng ri lon thc, nn ma, cng gy, kch thch (hoc gim ng), sng, o gic, co git, ng kinh v lm vo tnh trng ri lon nhp th, hn m. Nu c cc du hiu nghi ng b VNNB (nht l i vi ngi sng trong vng dch t v vo ma dch), bnh nhn phi c nhp vin cng sm cng tt. Vic chn on bnh (xt nghim mu v dch no - ty, huyt thanh hc, in no ...) u phi c tin hnh ti cc c s y t chuyn khoa. Khong 30% bnh nhn nhp vin b t vong; khong 1/3 - 1/2 trng hp sng st b cc di chng thn kinh v tm thn nng n. Trong trng hp tt, cc triu chng s gim dn v ngi bnh c th khi hn. iu tr Cho n nay, cha c mt phng php iu tr c hiu no cho bnh ny. Ch yu l iu tr triu chng, nng bnh nhn trong cc n v hi sc cp cu (chng st, chng co git, chng ph no, tr tim mch, h hp, chng ri lon thn kinh thc vt, chm sc tch cc, dinh dng tt...). Trong giai on phc hi, ngi bnh cng cn c hun luyn phc hi chng cc di chng. Phng bnh Trn phng din ton x hi, phng bnh VNNB phi l cng tc tng lc bao gm vic phng chng ti cc dch v vng ven bng cch phun thuc dit b gy, gii quyt nc ng, phn, rc... V phng din c nhn, cn trnh mui t bng cch ng mn, s dng hng dit mui hoc thuc xt ngoi da chng mui t, gn li cho tt c cc ca nh, ca s. Khi sinh hot bn ngoi vo ban m, phi mc qun o di, i tt. Cn thng quang hoc lp cc cng rnh, ao vng t ng quanh nh. Ngoi ra, c th tim vacxin phng VNNB.

Hoi p v bnh Vim nao Nht Ban NHNG IU CN BIT V BNH VIM NO NHT BN V CCH PHNG CHNG
PHN 1 NHNG IU CN BIT V BNH VIM NO NHT BN Bnh vim no Nht Bn l g? Bnh vim no Nht Bn (VNNB) l bnh nhim vi rt cp tnh lm tn thng h thn kinh trung ng, thng gp tr em di 15 tui. Bnh gy nn do vi rut VNNB, ly truyn qua mui t. Ti sao li gi l bnh vim no Nht Bn? Bnh c pht hin ln u tin ti Nht Bn vi biu hin vim no mng no tu, nhiu ngi mc, t vong rt cao. Nm 1935 cc nh khoa hc Nht Bn tm ra cn nguyn bnh l mt loi vi rt t t tn l vi rt VNNB. Nm 1938 cng cc nh khoa hc Nht Bn tm ra vai tr truyn bnh ca loi mui Culex tritaeniorhynchus(Culc tri-t-nio-rin-ct), v sau vo tm ra vai tr vt ch v cha chnh ca vi rt VNNB l loi ln v chim. Bnh VNNB c Vit Nam t bao gi v lu hnh nh th no? Vit Nam, bnh VNNB c ghi nhn u tin vo nm 1952. Nm 1959 dch Vim no ma h c xc nh l do vi rt VNNB bng chn on huyt thanh hc ti Vin V sinh Dch t H Ni. Nm 1964, ln u tin vi rt VNNB c phn lp ti Vin V sinh Dch t H Ni, c k hiu HN-60. Bnh VNNB lu hnh trong c nc, nhiu nht cc tnh ng bng v trung du min Bc. Cc dch phn ln tp trung nhng vng trng la nc hoc vng bn sn a. Bnh VNNB lu hnh tn pht theo ma, thng t thng 4 n thng 10 l ma ma Min Bc, nh cao vo cc thng 6, 7. Hng nm c khong t 2000 n 3000 ngi mc bnh. T nm 1997 sau khi c vc xin VNNB ca chng trnh Tim chng m rng (TCMR) s mc v cht do bnh VNNB c chiu hng gim i. Ngoi Nht Bn v Vit Nam, cn nhng nc no thng c VNNB? Cc nc ng Nam , n , Trung Quc, i Loan, Hn Quc, Philippin, vng vin ng Lin bang Nga hng nm u c bnh VNNB vi s ngi mc kh cao. Hu ht cc nc ny c nhit cao vo ma h v ma nhiu thun li cho vic trng la nc. Chim di tr v tp qun chn nui ln theo h gia nh cn ph bin to iu kin thun li cho vic lu hnh virut VNNB trong t nhin, t dn n tnh trng lu hnh bnh VNNB ngi. Vi rt VNNB c cu to nh th no? Vi rt VNNB nm trong nhm cc vi rt gy bnh do cn trng truyn, cn gi l cc vi rt Arbo (c-bo). Vi rt c dng hnh cu, ng knh trung bnh 40-50 na-n-mt, li c cu to bi a-xt nhn (ARN) si n, l vt liu di truyn ca virut.

Ht vi rt c v bc bn ngoi vi bn cht l glyco-protein. l khng nguyn b mt c tnh kt dnh hng cu nn gi l khng nguyn ngng kt hng cu, khng nguyn ny c hot tnh kch thch sinh khnh th trung ha ht vi rt. Cu to ca vi rt vim no Nht Bn ARN:Li di truyn ca ht vi rt Virut VNNB c c im g ? Vi rt c hng tnh cao vi t bo thn kinh, gy bnh cho ngi. Vi rt c kh nng tn ti lu di trong c th ca cc ng vt c xng sng, ch yu l ln v chim hoang d. Virut b dit nhit cao (sau 30 pht nhit 56oC, sau 2 pht 100oC), v khi tip xc vi hu ht cc ho cht kh trng nng thng thng, hoc nh sng mt tri. Qu trnh gy bnh ca vi rt VNNB trong c th ngi nh th no? Vi rt VNNB c truyn t hch nc bt mui qua da do mui t ngi. Sau khi qua da, ht vi rt nhn ln ti t chc di da v ti cc mch lympho vng, di chuyn tip n cc hch lympho, tuyn c v cui cng vo mu, gy nhim virut huyt ca t chc ngoi thn kinh. Virut n h thn kinh trung ng gy sung huyt, ph n v xut huyt vi th no. Gy cc tn thng vi th nh hu hoi t bo thn kinh, thoi ho t chc no, vim tc mch; ch yu xy ra cht xm, no gia v thn no dn n hi chng no cp. Trong qu trnh nhn ln v gy bnh, vi rt VNNB cng kch thch c th vt ch sinh khng th trong mu v dch no tu. C my loi khng th v vai tr ca mi loi nh th no? Khng th khng vi rt VNNB do c th ngi sinh ra, sau khi nhim vi rt t nhin (mc bnh), hoc sau khi s dng vc xin VNNB. Khng th c bn cht l mt gl-bu-lin (Ig) min dch. C 2 lp gl-bu-lin min dch quan trng trong bnh VNNB l : Khng th IgM xut hin sm, ngay sau khi nhim virut v tn ti khong 60 ngy, c pht hin bng phn ng MAC-ELISA v c gi tr trong chn on xc nh bnh VNNB. Khng th IgG xut hin mun hn nhng tn ti trong mt thi gian di, c th sut i, c vai tr chnh trong vic bo v c th. Cc phn t IgG c th truyn qua nhau thai. Khi b nhim virut ln 2 cc phn t IgG c tng hp tip nn hiu gi khng th tng nhanh v rt cao cha ca vi rt VNNB c u? cha vi rt VNNB trong thin nhin chnh l cc loi ng vt c xng sng, l ni vi rt VNNB nhn ln, lu gi lu di v t pht tn rng. cha vi rt tin pht l mt s loi ng vt sng hoang d nh cc loi chim, sau l mt s loi b st. cha vi rt th cp l mt s loi sc vt nui gn ngi, quan trng nht l ln, sau l tru, b, d, cu, ch, kh. B v nga c th mang vi rt nhng t khi lm ly nhim cho con ngi. E:Khng nguyn ngng kt hng cu

C th ngi nhim vi rt VNNB cng l mt loi cha, nhng ch l tm thi do thi gian lu gi vi rt rt ngn. Ngun truyn nhim ca bnh VNNB l loi no? ng vt nhim vi rt c vai tr l ngun truyn nhim bnh VNNB cho ngi. Ngun tuyn nhim trong thin nhin l loi chim, trong c mt s loi n qu vi qu nhn nh tu h, liu iu. Ngun truyn nhim gn ngi l mt s loi gia sc, trong quan trng nht l ln nh. Ngi bnh c th truyn vi rt qua mui t, tuy nhin trn thc t ngi khng c vai tr l ngun truyn nhim bnh VNNB. Ti sao loi ln c coi l ngun truyn nhim quan trng ? Trong s cc loi ng vt sng gn ngi, ln c coi l ngun truyn nhim quan trng nht, v: Ch s ln b nhim virt VNNB rt cao (khong 80% n ln nui), v s lng ln nui ti h gia nh rt ln (hu ht gia nh nng thn c nui ln). S xut hin vi rt VNNB trong mu ln xy ra ngay sau khi ln b nhim virt. Thi gian nhim virt huyt ln ko di t 2 n 4 ngy vi s lng virt VNNB trong mu gy nhim cho mui Culex tritaeniorhynchus. Mui Cx. tritaeniorhynchus, vc t chnh truyn bnh VNNB cho ngi , rt a thch ht mu ln. Bnh VNNB c ly truyn theo ng no? Bnh VNNB ly theo ng mu, do cn trng (mui) t ht mu ng vt nhim vi rt ri t ngi, qua truyn vi rt cho ngi. Mui truyn bnh VNNB c gi l vc t truyn bnh. Vi rt c truyn qua vt t ca mui ci, t tuyn nc bt c cha vi rt. Bnh VNNB khng th ly trc tip t ngi sang ngi. n ung chung, dng chung dng, tip xc gn gi vi ngi bnh khng lm ly bnh. C my chu trnh lan truyn vi rt VNNB? C 2 chu trnh lan truyn vi rt VNNB chnh trong thin nhin : Chu trnh chim - mui - chim: vi rt VNNB c truyn t con chim nhim vi rt sang con chim lnh qua cc loi mui a thch ht mu chim. Chu trnh ln - mui - ln : trong vi rt VNNB c truyn t con ln nhim vi rt sang con ln lnh qua cc loi mui a thch ht mu ln.

Gia 2 chu trnh lan truyn trong thin nhin c 1 chu trnh lan truyn ph, cn gi l ng ct sinh hc, trong mui nhim vi rt VNNB (t chim v ln) t, ht mu ngi v truyn vi rt cho ngi lnh (xem s di).

S truyn bnh Vim no Nht Bn Ti sao mui c kh nng truyn bnh VNNB ? Mui a t v ht mu ng vt mu nng. Ch c mui ci mi t ht mu do ch c mui ci mi c kh nng nhim vi rt v truyn bnh VNNB.

Mt loi mui c th a thch t ht mu mt loi ng vt nht nh, nhng c th t ht mu nhiu loi ng vt khc, trong c con ngi. Vi rt VNNB c kh nng sinh sn nhn ln trong c th mui, tuy nhin chng khng gy bnh cho loi mui, do c th tn ti nhiu ngy, ko di thi gian truyn bnh. Mui c th truyn vi rt VNNB qua trng, v vy bn thn mui cng c coi l mt loi vt ch ca vi rt VNNB trong thin nhin. Loi mui no l vector chnh truyn vi rt VNNB Vit Nam? Vc t chnh truyn bnh VNNB Vit Nam l loi mui Culex tritaeniorhynchus. Ngoi ra mt s loi Culex khc cng c th c vai tr truyn bnh nh Culex vishnui, Culex gelidus. Vai tr truyn bnh ca mt s loi mui khc nh Aedes albopictus, Anophele minimus...cha c chng minh thc t. Nhng c im sinh l-sinh thi chnh ca mui Cx. tritaeniorhynchus l g? Mui thng sinh sng vng la nc (nn cn gi l mui ng rung), c bit l cc khu rung m, cc chn rung cnh khu dn c, khu vn chim, vng bn sn a. u trng (b gy/long qung) ca mui l rung nc, ao h m nng, cc rnh cp thot nc quanh khu dn c c nc t ng hoc chy chm. Mui trng thnh c th sng bng cc cht hu c, nha cy c t nhin, tuy nhin mui ci c th t ht mu ng vt mu nng, c bit a thch t cc loi chim v gia sc. Mt mui ci c th t ht mu nhiu ln, nhiu ng vt (nu cha no trong mt ba mu) trong mt ngy. Thng thng chiu ti n m (6 gi chiu n 9 gi ti), hoc bui sng sm mui t cnh ng bay vo cc chung tri ht mu sc vt. Nu gp ngi chng c th t ht mu v truyn bnh. Mui c th bay xa ti 1,5 km v c pht hin trn cy cao cch mt t 13-15m. Mui Culex triteaniorhychus c th sinh sn rt nhanh trong ma ma iu kin nhit thng xuyn cao trn 25 C v m trn 80%.

Mui c th truyn vi rt VNNB trong bao lu? Sau khi ht mu ng vt c nhim vi rt, mui tm ni tr n tiu mu. Vi rt nhn ln trong c th mui trong vi ngy (ti a 14 ngy) th kh nng truyn bnh, nu mui t ht mu ngi. Mui ci b nhim virut Vim no Nht Bn c kh nng truyn bnh sut i, v c th truyn virut sang th h sau qua trng. Virut thng pht trin nhanh trong c th mui 270C300C. Nu di 200C th s pht trin ca virut dng li. cng l l do ti sao bnh thng xy ra t thng 4 n thng 9 v nh cao l vo thng 6, thng 7. Ai v la tui no thng b bnh VNNB? Tt c mi ngi, mi la tui nu cha c min dch vi vi rt VNNB u c th b mc bnh. nhng vng bnh VNNB lu hnh nng, bnh gp ch yu tr em di 15 tui (chim t l trn 90% s ca mc) trong a s l tr t 1-5 tui. Do c vc xin VNNB trong nhng nm va qua, tui nhm tr mc bnh ch yu nng ln. Hin

ti Vit Nam t l mc VNNB cao nht nhm tr em t 5 - 9 tui, hoc ln hn. Ngi ln c nguy c nhim do cha tng c tim chng v nhim vi rt, khi i du lch, lao ng, cng tc vo vng lu hnh bnh VNNB. C my mc bnh VNNB c ghi nhn? C 2 mc : Bnh VNNB lm sng : bnh nhn vim no cp, c triu chng lm sng ca bnh VNNB. Bnh nhn VNNB xc nh phng th nghim : bnh nhn c vim no cp, c xt nghim MAC-ELISA dng tnh vi VNNB. Cc th bnh VNNB lm sng thng gp? Bnh VNNB th hin triu chng rt a dng nh: Th VNNB vi vim no- mng no tu cp tnh, in hnh. Th vim mng no nc trong, thng c st v au u. Th nh, thong qua vi st nh, mt mi, c th au u.

Nhim virut VNNB khng c biu hin triu chng, thng nhng ngi c min dch. Ti vng lu hnh bnh VNNB c 1 trng hp bnh in hnh c ti 20 n 100 ngi mang vi rt VNNB khng triu chng. Biu hin ca th bnh VNNB in hnh nh th no? Sau thi gian bnh t 5 n 15 ngy, bnh s xut hin theo 3 giai on:

Giai on khi pht: khong t 1 n 6 ngy. Bnh nhn c st t ngt, thng km theo n lnh, mt mi, au u, bun nn v nn. Giai on ton pht: Tip tc st cao 38C- 40C, ko di; c biu hin ca vim mng no (au u, cng gy, nn v bun nn, to bn); biu hin ri lon thc (kch thch vt v hoc li b, u m, c th i vo hn m); biu hin tn thng thn kinh trung ng khu tr (co git, run git t nhin ngn tay, li, mi mt hoc ton thn, lit cng); km theo ri lon thn kinh thc vt. T l t vong t 0,3% - 60% tu theo vic pht hin bnh sm hay mun, trnh k thut hi sc cp cu chng ph no, suy h hp, try tim mch v chng bi nhim vi khun.

Giai on hi phc: Nu qua khi, bnh nhn c th hi phc hon ton. Mt s trng hp nng c th li di chng lit cng chi trn hoc chi di, lit mt v/hoc di chng ri lon tinh thn, mt n nh v tnh cm, thay i c tnh, chm pht trin tr tu. Da vo u chn on c bnh vim no Nht Bn? Chn on mt trng hp bnh VNNB cn da vo 3 yu t: c im lm sng : vi cc th bnh v biu hin lm sng nh m t trn.

c im xt nghim : dch no tu (DNT) tng p lc v nc trong; bch cu mu khng tng; xt nghim Mac-ELISA t mu hoc DNT dng tnh vi VNNB. c im dch t: sng vng lu hnh VNNB, nht l vo ma bnh. C th lm gim t l t vong v di chng do VNNB khng? bng cch no? C th c, bng nhng bin php sau:

Gia nh v nhn vin y t thn/x pht hin sm cc du hiu vim no cp ca tr, x l chng st v theo di cht ch tin trin bnh.

Nu cc du hiu vim no-mng no cp tin trin r hn, cn gi tr n c s iu tr theo ng tuyn. Cc c s iu tr bnh nhn tch cc, theo ng phc ca B Y t. Pht hin sm di chng iu tr hi phc chc nng cho bnh nhn.

Cn ly mu xt nghim vi rt vo lc no? c kt qu chnh xc gip chn on ca bnh VNNB cn ly mu xt nghim vo thi im thch hp nht: gi i phn lp vi rt : mu DNT hoc mu ton phn cn ly sm, trong 4 ngy u ca bnh k t khi c st. xt nghim MAC-ELISA: mu DNT v mu ly t ngy th 3-4 ca bnh. Trng hp ly mu ln 2 xc nh mc tng hiu gi khng th cn ly sau ln 1 t nht 7 - 10 ngy, hoc trc khi bnh nhn ra vin. C phi MAC-ELISA c coi l k thut xt nghim chn on xc nh VNNB hiu qu nht hin nay? ng, v k thut xt nghim MAC-ELISA : C kh nng cho kt qu sm (t mu mu hoc DNT ly ngy th 3-4 ca bnh) Ch cn mt mu xt nghim n, khng cn ly mu ln th 2 C th loi tr phn ng cho gia VNNB v vi rt Dengue (trong cng nhm vi rt Flavi)

K thut d thc hin, khng qu tn km; trang b xt nghim hin c hu ht tuyn tnh; b sinh phm do cc Vin VSDTT v Pasteur H Ch Minh sn xut v cung cp. PHN 2 PHNG CHNG BNH VIM NO NHT BN Bnh Vim no Nht bn c phng nga c khng? Bng cch no? Bnh VNNB cho ti nay cha c thuc iu tr c hiu, nhng hon ton c th phng nga c. Tim vc xin VNNB l bin php d phng ch ng hiu qu v kh thi nht Ngoi ra phi hp cc bin php phng chng khc nh: kim sot mui Culex truyn bnh; kim sot ng vt mang vi rt gy bnh; thc hin v sinh mi trng thng xuyn, quy hoch v ci to khu vc dn c, khu chung tri chn nui gim tc hi ca vc t v vt ch truyn bnh. Ai l ngi thc hin cc bin php phng chng ch ng bnh VNNB ? Mi ngi dn trong cng ng u c trch nhim v c kh nng phng chng bnh VNNB, duy tr sc kho v s ton vn v th lc v tinh thn cho th h tr. Cc cng tc vin (CTV) cng ng (nhn vin y t thn bn, cn b a chnh quyn v on th a phng, gio vin mu gio, mm non v trng ph thng c s, ngi tnh nguyn khc), cc hc sinh ph thng... s l lc lng quan trng duy tr hot ng phng chng bnh VNNB thng xuyn cng ng. Cn b y t tuyn c s (tuyn x v huyn) l lc lng chnh trong vic pht hin bnh dch v t chc cng tc phng chng VNNB cho cng ng. Cn b y t d phng chuyn trch tuyn tnh, tuyn trung ng c nhim v theo di, nh gi v duy tr hot ng d phng ch ng VNNB thng xuyn trn ton tnh v khu vc. Hot ng ca i ng CTV cng ng nh th no?

i ng CTV cng ng l t chc tnh nguyn, do chnh quyn a phng ng ra t chc, hot ng theo s hng dn chuyn mn ca Trng trm y t x/phng. Tiu chun la chn: nhng ngi nhit tnh vi sc kho cng ng; c thi gian cho hot ng; c trnh hc vn nht nh; chu s phn cng ca chnh quyn, on th. CTV phng chng bnh VNNB thng c lng ghp l CTV ca cc chng trnh sc kho khc nh phng chng st xut huyt, st rt... i ng CTV phi c tp hun nhng kin thc c bn v bnh VNNB v c hng dn thc hnh cch phng chng. Vic tp hun cho CTV do Trung tm YTDP tuyn huyn, vi s tr gip ca y t x, thc hin hng nm trong thi gian ca D n v nh k hng nm sau . Ti sao tim vc xin VNNB li l bin php c hiu qu nht? Tim vc xin l bin php gy min dch c hiu v lu bn cho mi ngi. Cc ch phm vc xin VNNB hin nay c hiu qu bo v trn 90% s ngi c tim nga. Vit Nam sn xut c vc xin VNNB bt hot t no chut k t nm 1993, c hiu lc bo v rt cao (cho 98% s tr c tim 3 mi vc xin), tnh an ton cao v gi thnh h. Vc xin VNNB c a vo chng trnh TCMR nc ta t nm 1997, hin tim nga cho khong 65% s tr di 5 tui trn c nc. Vc xin VNNB nn c tim phng vo thi gian no? i vi tr em di 5 tui : nn tim cho tr khi c 12-15 thng tui, theo lch tim 3 mi ca chng trnh TCMR. C th tim nhc sau 5 nm k t mi tim th 3. i vi tr trn 5 tui nu cha tng c tim vc xin VNNB th tim ngay cng sm cng tt, theo lch tim 3 mi c bn. Mi tim nhc sau 5 nm. i vi ngi ln : nu cha tng tim vc xin VNNB nn tim ngay, theo lch tim 3 mi c bn. Nu tng tim liu c bn th ch cn tim nhc 1 mi. Nn t chc tim trc ma bnh khong 1 thng v khng th bo v bc u ch c to thnh khong 3 tun sau khi tim vc xin VNNB liu 2, v khng th bo v c bn ch c sm nht 1 tun sau vc xin mi th 3. Vc xin VNNB nn dng cho nhng i tng no? Vc xin VNNB c khuyn khch dng cho nhng ngi sng trong vng c lu hnh bnh VNNB, nht l vi tr em t 1 n 15 tui. Tr em t 1 n 5 tui c tim theo chng trnh TCMR. Khch du lch/ngi i lao ng, cng tc/ ngi nhp c n t vng khng c min dch, c thi gian lu tr hn 1 thng vng nng thn v hn 12 thng thnh ph ni c bnh VNNB lu hnh. Nhng trng hp no khng c tim hoc hon tim vc xin VNNB? Nhng ngi c c a qu mn vi thiomersal hoc vi cc ch phm ca no chut, c d ng vi vc xin VNNB ln tim trc. Nhng ngi ang st cao hoc mc bnh nhim khun ang tin trin. Nhng ngi ang mc bnh tim, gan, thn, i tho ng giai on nng, bnh ung th mu v cc bnh c tnh. Khng s dng cho tr em di 12 thng tui v ph n c thai. Ngi nhim HIV chuyn thnh AIDS. Lch tim chng vc xin VNNB nh th no? Liu gy min dch c bn: Tim 3 mi : Mi tim th 1 : ngy 0 Mi tim th 2 : ngy th 7 n 14

Mi th 3 cch mi th 2 l 12 thng. Liu lng : vi tr t 12 n 36 thng tui tim 0,5 ml/mi; vi tr t 3 tui tr ln tim liu 1 ml/mi. ng tim : di da, mt ngoi trn cnh tay.

Liu tim nhc li : Nn nhc li bng 1 mi vc xin VNNB (liu 1 ml, di da) khong 5 nm sau liu gy min dch c bn. Tim vc xin VNNB c th gp nhng tc dng ph no? Mt t l nht nh ngi tim vc xin VNNB c th b tc dng ph, c th: Ti ch tim: c th b au, xng, . Thng gp 5-10% ngi c tim.

Mt s rt t c th c phn ng ton thn nh st nh, au u, mt mi. Cc phn ng ph nu trn xut hin khong vi gi sau khi tim v thng t ht sau 1-2 ngy. Phn ng ph thng gp mi tim th 2 hoc th 3 hn l mi tim th 1. Mt t l cc nh (1 trng hp trn 1 triu mi tim) c th gp chong (sc) sau khi tim trong vng vi gi, cn c a ngay ti c s y t gn nht x tr cp cu. Phn ng ph c th c hn ch nu thc hin cc mi tim ng thi gian, liu lng, ng tim v vic khm, hi k tnh trng ca tr trc khi tim cng nh theo di tip, cho tr ngh ngi sau khi tim trong vng 30 pht. Trc khi tim vc xin VNNB cn thc hin cc quy nh g? Thng bo cho gia nh hoc ngi c tim v cc li ch khi s dng v nguy c khi khng s dng vc xin VNNB. Kim tra vic chun b i ph vi nhng phn ng ph nng tc thi xy ra. c k cc thng tin v ch phm vc xin theo khuyn co ca nh sn xut. Kim tra li hn s dng, kin quyt loi b nhng l vc xin ht hn. Kim tra v m bo vc xin khng tng b ng bng hoc nhit cao. Kim tra h tn ngi c s dng vc xin, i chiu vi phiu tim chng. Kim tra v hi v tnh trng sc kho ca i tng pht hin cc chng ch nh hoc hon tim Phi lm g sau khi tim vc xin cho tr? Ni vi i tng v nhng phn ng thng thng v nhng phn ng nng cn c theo di, pht hin sau khi tim. Ni vi b m theo di tip tr trong vng 30 pht pht hin kp thi nhng phn ng ph c th gp. Ghi phiu tim chng. Hn thi gian tim ln sau. Gim st bnh VNNB l g? C my ni dung gim st? Gim st bnh VNNB l theo di mt cch thng xuyn, c h thng v tnh trng bnh VNNB ti mt khu vc cng vi nhng yu t lm pht sinh v ly truyn bnh trong cng ng, t xut bin php phng chng c hiu qu. C 3 ni dung gim st chnh : Gim st bnh nhn, gim st huyt thanh hc v tc nhn (vi rt) gy bnh; Gim st vc t (mui Culex) truyn bnh; Gim st vt ch v ngun truyn nhim bnh VNNB.

Ni dung gim st ngi bnh bao gm nhng g? Pht hin v thng k thng xuyn (theo tun, thng, nm) s mc v s cht do VNNB theo n v hnh chnh (x, huyn, tnh), phn cp pht hin v thng k theo tuyn nh sau :

Tuyn x/phng : pht hin v bo co c hi chng no cp, nghi mc VNNB; Tuyn huyn : pht hin v bo co c ca bnh VNNB lm sng;

Tuyn tnh : pht hin v bo co ca bnh VNNB lm sng v ca bnh xc nh phng th nghim (c kt qu MAC-ELISA). Trong mt s trng hp nht nh (gim st trng im, gim st theo yu cu d n, chng trnh...) cn thng k, bo co thm v c im dn s hc (tui, gii tnh, ngh nghip...), tnh hnh tim chng, min dch v mt s c im khc ca bnh nhn VNNB. Ni dung gim st huyt thanh bnh VNNB l g? iu tra dch t huyt thanh hc ngi pht hin tnh trng min dch qun th trong cng ng, nht l nhm tui di 15 ti vng lu hnh bnh VNNB, vng tim vc xin VNNB. iu tra dch t huyt thanh hc qun th ln xc nh mc nghim trng ca cha virut VNNB gn ngi. Ni dung gim st tc nhn bnh VNNB l g? Phn lp virut VNNB trn mui (mui trng thnh hoc u trng mui culex) bt c ti ni gim st trong nhng thng ma dch. iu tra, phn lp virut t chim hoang d, sc vt nui gn ngi pht hin cha virut VNNB a phng. Phn lp virut VNNB trn bnh nhn t dch no ty, mu giai on sm b nhim huyt hoc t no ca t thi mc VNNB lm sng. Bnh phm c bo qun v vn chuyn nh th no? Mu huyt thanh: Bo qun trong thng hoc kh (c th nhit mi trng nu thi gian vn chuyn ngn trong vng 2 gi). Dch no tu: Bo qun trong thng hoc kh (trong mt s trng hp nu dng mu phn lp vi rut cn bo qun trong kh) Cc loi mu khc nh mui trng thnh, u trng mui, mu ph tng t thi...cng cn c bo qu lnh nh vi mu mu. Cc mu cn ng gi theo ng quy nh ng gi v vn chuyn bnh phm tc nhn truyn nhim nguy him trc khi gi i. Nhng thng tin cn thit gi cng mu bnh phm: H tn ngi bnh hoc m s bnh phm; Ngy xut hin triu chng ca bnh; Ngy ly mu; Du hiu lm sng vim no; Lch s tim phng vc xin VNNB. Gim st vc t l g, bao gm nhng ni dung g? Gim st vc t l gim st loi mui Culex tritaeniorhynchus, bao gm c mui trng thnh v u trng mui. Gim st mui trng thnh : Bt mui ti nh v chung gia sc, vo thi im bui ti. nh loi mui : xc nh loi mui Culex tritaeniorhynchus.

Xc nh nhng ch s gim st chnh : Ch s nh c mui (%); Ch s chung gia sc c mui (%); Ch s mt mui theo nh (con/nh); Ch s mt mui theo chung gia sc (con/chung). Gim st u trng mui (b gy/long qung): Bt b gy ti rung la, ao h, mng rnh quanh khu dn c. nh loi b gy Culex tritaeniorhynchus, hoc tip tc nui cho n thnh mui trng thnh nh loi.

Xc nh nhng ch s gim st chnh : Ch s thu vc c b gy (%); Ch s mt b gy (con/lt nc; con/ m2 b mt nc; con/vt)

Gim st mc nhy cm ca mui Culex tritaeniorhynchus i vi ho cht dit mui thng dng : nh k (t nht 1 ln/nm) th nghim nhy vi ho cht ca loi mui Culex tritaeniorhynchus bt c ti a phng, theo thng quy ca TCYTTG. Ni dung ca gim st vt ch/ cha vi rt VNNB? i tng gim st : loi ln nh c ti a phng gim st; c th m rng gim st loi chim n qu thng xut hin theo ma a phng. Thi gian gim st : thng tin hnh trc ma dch bnh VNNB. Gim st theo cc ch s chnh : S lng con ln/x, huyn; Ch s h gia nh c nui ln/tng h gia nh (%); Ch s mt (con ln/h gia nh); Ch s huyt thanh ln (t l % con ln c khng th VNNB/tng s con ln iu tra); Ch s huyt thanh loi chim (t l % con chim c khng th/tng s con chim bt c).

Nhng ni dung chnh phng chng vect truyn bnh VNNB l g? C 3 nhm bin php chnh : Bin php chng mui t cho ngi v gia sc Bin php dit mui trng thnh v u trng mui : bng cc tc nhn sinh hc, ho cht, c hc.

Bin php hn ch s php trin ca qun th mui v tc hi ca mui v ca vt ch, cha vi rt : ci to mi trng khu dn c, v sinh mi trng, ngun nc, di ri khu chn nui xa nh ... C th chng mui t bng nhng bin php no? Nm mn thng xuyn, c th s dng mn tm ho cht permethrin c hiu lc xua dit mui trong vng 3 thng.

S dng tm rm che chng mui ca ra vo, ca s nh v chung gia sc. C th tm rm, mnh che bng permethrin, c tc dng bo v trong vng vng 3 thng. S dng bnh xt ho cht c nhn, hng mui cho cc khng gian khp kn nhm dit mui trng thnh. Dng hng mui hoc xng khi cho chung gia sc. Duy tr mc qun o di ng, i tt cho tr em nhm hn ch mui t, nht l vo gi cao im (6-10 gi m). S dng cc bin php xua p mui c hc vo lc chp ti v sng sm cho nh v chung gia sc. S dng kem xua ngoi da hoc cc bin php chng mui t khc cho tr em v ngi chm sc, thu hoch vi, nhn khi lm vic ti khu vn cy n qu, nht l vo ma bnh VNNB. Nhng tc nhn sinh hc no c th dit b gy/long qung mui Culex? Nhng loi c c vy n ni, c nng xut cao c nui ti ao, h, cc thy vc ln.

Nhng loi c nh, c sc chng chu hn cao c nui th, duy tr ti cc rung la nc hoc thu vc nh quanh khu dn c, khu chung tri gia sc. Nhng loi c hin ang c khuyn khch nui th dit b gy mui truyn bnh st xut huyt cng c th dit u trng mui Culex, tuy vi hiu qu thp hn. C nn s dng ho cht dit mui trng thnh ? C th s dng ho cht dit cn trng phng bnh VNNB; tuy nhin y khng phi l bin php c khuyn khch v phi c ch nh cht ch ca Trung tm YTDP tuyn tnh hoc Vin VSDT/Pasteur khu vc. C th s dng nhng k thut sau dit mui trng thnh:

Phun tn lu ho cht ti khu chung tri gia sc c mi che, tin hnh 1 t vo trc ma dch bnh VNNB (thng 3-4), p dng cho vng c lu hnh bnh VNNB mc nng. Thng s dng ho cht nhm pirethroid hoc ln hu c.

Phun khng gian (phun ULV) ho cht ti khu dn c, tin hnh khi c dch hoc e do c dch bnh VNNB, cng vi mt mui culex tng rt cao. Thng s dng ho cht Deltamethrin (K-othrin) c tc dng dit mui nhanh, rt t c. Khng c ch nh phun ho cht khu rung la hay vn cy n qu dit mui, tr cc ho cht dng vi mc ch tr su hi nng nghip. C th s dng ho cht permethrin tm mn, mnh che ca nhm dit v xua mui trng thnh cho ngi v gia sc. S dng bnh xt gia nh, hng tm ho cht xua dit mui vo thi gian mt mui cao hoc c bnh nhn VNNB. Ti sao cn di ri chung gia sc ra xa nh v mc di ri? Loi mui Culex rt a t ht mu gia sc nht l ln, ngoi ra c th t ht mu tru, b, nga, d, ch, mo, th.... Mui thng tr u ng la, nhng cng c th tr u b bi quanh chung gia sc, hoc ngay trong khu chung gia sc nu chng ta khng ch v sinh chung tri v thng xuyn xua dit mui cho gia sc. Trong qu trnh di chuyn t cnh ng hoc b bi quanh nh vo chung gia sc nu gp ngi mui c th t v truyn bnh VNNB cho con ngi. Khi quy hoch khu gia nh nn duy tr khong cch gia chung gia sc vi nh cng xa cng tt, ti thiu t c khong cch 50 mt. Chung gia sc phi c xy kn o song thng thong, c mi che v nn c mnh rm che ca ra vo chng mui; c lm v sinh thng xuyn. Ci to khu dn c theo hng no c th hn ch tc hi ca mui v vt ch truyn bnh VNNB ? Nh lm thng thong song kn o c th treo li, rm, mnh kim sot v hn ch s ra vo ca mui trng thnh. Xy dng chung gia sc xa khu nh , khu lm vic, khu nh tr, trng hc. Xy dng khu vn cy n qu, nht l vn nhn, vi hp dn chim tu h, liu iu xa nh v khu lm vic, nh tr, trng hc ph thng; kt hp s dng ho cht nng nghip hn ch s pht trin ca mui. Xy dng cng trnh cp thot nc quanh khu gia nh lm sao c th kim sot, hn ch mui sinh sn. Hn ch ti a cc b bi cy hoang di quanh khu nh c th lm ni tr u ca mui. Cn i vi cc ngun nc l ni sinh sn ca mui truyn bnh VNNB ?

i vi cc thy vc ln (ao, h, m, khc sng...): nn thng xuyn lm sch rong ru (vt th bm v tr n ca u trng mui), nui th cc loi c n ni , duy tr c mt cao c bit vo ma xun h v ma h. i vi cc ngun nc nh hn: nh vng nc, rnh thot nc, b nc ln hoc b cnh ln trong nh...nu khng lp b c th cn lm cn, lm v sinh khi thng dng chy thng xuyn hoc th c c th n b gy cc loi mui. Nhng vt cha nc ph thi nh quanh khu dn c cng c th l ni sinh sn ca mui truyn bnh VNNB, v vy cng cn c thu gom, lt p, tiu hu hng ngy hoc bng cc chin dch v sinh mi trng.

- i vi khu rung la nc, nht l cc chn rung la nc st khu dn c nn ch khu iu tit ti tiu, kt hp nui th c c kh nng chng chu hn cao n b gy.

C th phng chng nhim vi rt VNNB cho gia sc c khng ? Bng cch no ? V l thuyt c th phng chng nhim vi rt VNNB cho gia sc bng cch tim vc xin gy min dch vi VNNB cho n ln.

Tuy nhin trn thc t vic gy min dch cho n ln bng vc xin l khng kh thi v s rt tn km, t hiu qu do ln b lun chuyn thay n thng xuyn, hiu lc vc xin km i vi ln con di 6 thng tui. Ch c th phng ch ng cho n gia sc bng cc bin php khng ch vc t, chng mui t cho ln v cc loi gia sc khc, bo m v sinh chung tri v phun tn lu ho cht dit mui khu chung tri vo u ma dch bnh VNNB. -----------------------------------