You are on page 1of 94

uKk : Hjjc jcb iK}.

cvil
j$ }Kv G k DmJ n Sk Jj kjCmjK v Dn. cP cl Dn k
}kj h<b bi} Jj, bi} k=l DC bi} k& }kbmcj c[C n H
j$ }Kv G DmJ. cU }kbv bi} kc kjC jC cU} hnp. hC
mOjChC Dm omv l k mJl: J oKJCkjl j$ }Kk j$vk
iCo< , o< pml , oKJll.l cC SK cnv h< j$ m P} k l
j$vk o< n[kv k{C mnlkbcO DncDnck }il. YiJv
k=<Chmv l }kcv Uk,mJlb$Jj mJjkj,cnlc ibO,Jvy YJ, [@.
jOk=<Cvvd, [@. jpmo, &} n oK} D kj klv m} vnl. Jo
Dh< Dnl k cvJjl Dnl n Jo Dn hC Jo km Jk=lkwl Dnl , YiJld
il k o<kwl Dn n oKJCl kn Jv Dhu J K& kjl Dmll.
vj#j JJk mcv cCml kc cCl Dml DC sh} cpkj Dio Kj Dml
n YJv cvl hkwk Dml cnCv lb cvmLl O nl. knpC lj mhj ykC
Yjlbv }kcvb GonjC oTv mJl: k=l mcL&v kjl Dmll.
ykj m P}} j$ } DhJo vnl. Lc ykj v `c }F&H D@v[ Jk&' n
Dlcj$ 1900 m} }n}. lvblj 1901 cO l ''Dh @c m}Jnj'' n omj
Dlcj$ m P}. ovn Dlcj$b }F&m nj}v v ov Kb[l mc# kv
bi} JY[ k{}. SJ{ vJn lj jcb[ mc@k mnk&v ` o ykj . Jbiv hhm& '
vbJv 13 Kb[ m kv ykj km mJLa nl, iNb }bi}}v kv mJl:
cnlJ km J{J}, h[D[v Dhu lmhO km Il k} Dio JmljhJ&k
JC&v k}. DiO kl&lJy} l} ykj hok hC cU}.

c mJl: D kj j$}Kv J Dn. D kj j$ }KvcU


Jkb cvJj Jhjl hjCc nl. j$ }Kv SkcJ G mcv }kbbh{ Ljb
bi} Jj, bi} k=l Jl n Dm} hnp . k=<Chmv l }kcvbhl hn}
lj kk }Kk} o< pj mh[l} . biu j$}Kkv vj#j JJk
Jhv kJU bi} l }kbmcj cb[} hnp.
ykj j$ mK} DYm kv, l k&mLU} Y oTv, l J<
m P}} hmlk Jv DC }kbv l j$hmv kn kl F&} n G
mcj Tv c n j$ }n} Dn.
Dcj k o#Ck[ Jnpav vbJ Sk bl Dn. l bll Bk}v vbJ Sk
}nvm K[ Dn. L hJa iN khm cUJub i}cb Jml nl. D Sk i}c
Ijl ykj pvc 1859 m} P}. i}cl pvc Il}} n ykj h{ mJl: kl&lJv,
hjcv vW Sk Gjkl& nF&} n kC} mJh>l hC J} vm}. n km P},
lkjl ykjv k k lv k}, kCkCl n}Dh Yiu kL cnCp
ykj j$ Dn.
Dp Sk hJ&c v Dcj k DO# P} Dn. hC vW n GVl nCkjl
ykjv p lv k}, p Dch n}K oJm k{} hmm kuhv Dcj kl}
vWv vn DC Dc hk yN pCbv ykj kC nl n hC cnl vn. p
pb c ykj J< k{u l mJv ykj cnCp p vbJv mnll} ykj
hjl<k o} pl l ykj cnl nl. kbJ ykj . Jbiv cnb} k kNn[ ITv
P[ l[Cj Dcj k DO# DJl. lcU ykj Dmcv kl&lJ mJv cnl JnJ
n c} k<&v pCJ}.
iiv c} 2000 m} Dcj kl ykj k&mLUu Y oC i D}.
ykj p D}yc bll }nv c P}, pL l} vW GVlkjl kc kjC
3

lmnv cU} l c@mm, Jnpav Jij bll ov cnv Ykl D}. ykj mybO
vJn lj SkC v mcpJ< cnl kv Il D} DC lbv k}u il J}
hnl D}. l mJ H}l cnCp n ykj j$ Dn.

mH@v,190Svd -1

hjjc jcb iK}.

y mkwj m[k,
Djib yo 431003
Hv 0240-2486931
01 c& 2009

kjC hn}
Dcj kl o#Ck[ Jnpav vbJ Sk bl Dn. blcO pcmTv vbJ Sk
nj Dn. nj mij kvN} 1619 pv-p} mcjm Sk [ pnp
Tv }i}. pnpJj Dl [bv vk Dm}} 20 v i}c Jkjl Gh}yO
nl. JU Jn|pv bll Fbpb vJv Jmnl m P} nl. Fbpb khm
hkJC n c Obo nl . khm lJj kc kjCkjl cpjb Kh ijp nl.
vck JU [b pnpJj v i}c Dio mJmll cUl nl. Fbpbv n mJ& 20
i}c ly[ly Kjo k}. n Dcj kl} i}cij mjJl nl. Fbp Jmnlojb
i}bc ciC oJmWo Jm J{l nl. Dklv vWv hk[v i}c cnCv JkC
Obo pjl m P}. Dl pnp YjYv v i}c Dcj kl T }i}. L[
oJml v i}c Jkl IC DC JkC Obo Hkwl Jn|pv blhjl c&o l v
jnl mJ& o#C Yil hmj}.
lJj kc kjCN v i}cbv jnCkjl Fbp c}kbv lpJU kn
Ph[ ybOu nl. Ph[ vbJhjl Ph[ nl DC ll kCln
kj mF& vJnl. Lb[l Ph[l Ybkj ij Dm lj Gvnl Dbilv Ic
Oj }il. hJml mJ& Ph[l hC pcl Dm.Jnpav bll} Bk}v njl}
l cJj} D Sk Ph[l 1859 m} ykj pvc P}. ykj cnCl, ` n oK}
c Dbopv mbil hC cP pvc c$ vkwk P} nb .' v kbyl} Dvk v
c}bcC ykj} Dh} J[} kC n cnl vJnl. Dm kClj SKo Fbp cUJ}
DmJ. i}cb DC J<l: i}c m$b k hjmLl nl hn. i}c cnb} k
l} SK pvJjh#n JF& lNn JiCk cUl Dm.

Ph[l ykj, l c YT p@v, ynC Duc[ DC DF& J{ jnl Dml.


ykj} mJ$ J[} nl.lbv knlj kv Bk}vnv mk kv ITv Hc
Jnp&v bll cu[v L c KCJj vkj cUJ} nl. l kOkO Tv pTv
Dml. ykj bi} Oh nl. mll kC}lj yk}yk} kjl Dm cnCv mJ& l}
ykj cnC }i}. vbJ JC, yhlmc kjC Dm kn kj vJnl. c}k cv} F&} l
vbJv nk cjl Dm DC l vbJ { nl Dm. hv: D[vJ, J[}b vbJ Jij kn
kj vJnl. mJ& p@v, Duc[,pcm Dm. DC mcp Sk vbJ ov pcm Dm} lj
cUJu vbJJv l} cHa pcm vnlj L@cm pcm Dm DUK} p.
ykj DF&k[ cJj} mJ& iN DC k vW mJbhk kjC
kc nl.DF& mJbHk Ph[l kjl Dm. Ph[ k nl l lcn} mbil} Dn.
Ph[l mll Oj Yj}} Dm. Gvnl Ph[l} i[bbcU Dbi Dio Ypv vIl
Dm lj nJl i[ Dmv oKu ijv pl Dm. Ph[} Sk oj hC nl DC
cbpj} pC Ckjl Sk }nvm ojJp hC nl. l l kn ijp vJnl .
Ph[} Flkw H nl k cbpj kn Dlynj k kl nl. Ph[ pcv
vml K KUi nl. D Sk cd KUil DF& jlU Jij mJv Jl Dm.
ykj lm kn mOmO vJnl l pc} lWJn SKo jlU }bhm kjl Dm. D
pcvJj kh[ bO hmv mJ&pC Phl Dml. pJCkjl l,J Dm}
kn kj vJnl .h$ lk[Jj kbJ nll ITv pJC Dm. kO kO ykj
DF& cJv SKo kWy[ v DCl Dm lJn kby} kn bi} KJ}
cUl Dm vnlj SjJ Ykj lk[ DC kmulj hu Yp Jj ipjC
kjJ }il Dm.

ykj DC l YJ} I}J} p[ Yj[ kh[ Dml. Fbp cUJubv


kclkc K&l i}cbv mbYUJ Dm. ci KC, jnC DC kh[ lm DmCj. &
DC kjl Sk bi} p[p[ kh[ Dm DC l hC Kh oJm k} Dm Dm.
D kh[ & Ilu k ykj cv UJv vIl Dm. Jj Gh cnCv ykj
c YT p@v l & kn oJm Jhjl Dm DC ci pj vjc h[} k ykj}
JhjJ} ol Dm
DF& oJmYj kcl ibl}} Dm. c}bk[ }# J} l} cU JU vm. Jv
}nv Dm} lj c}bv mll knlj kc kjl jnJ }i. ykj k[ Ov oUv
DCC kc Dm. Sk i{J hJj Ov hl }ov }by kwkJv l oUv
DC Dm. jml yj }by nl DC lhC pbi}lv pl nl. ykj lm Jmlo nl.
l k kjJ i{J hJj Ov hl }o} k mJl: hC i{JJj mJj nl Dm.
kO mJ& Jm mjUl hj h[J hC pj kO i{J }Cv, ykj n}}v
kbJ jmlJj} KKUiv Ov hl ykjmk K} h[} k ykj} oJ DJ.
kjC l} Ov hl hv: {JC Mkw vm . kClj Tv col kjhl Kh Tj
nl Dm. DbOj h[ }i} k ykj Dio Iyv pl Dm ll hv: Tj kuJ}
# n nCj.Dm nl ykj }nvhC. yj mll OmlJ}} Dm. KJ} hjm
vn, I}J} bi} kh[ vnl, Jh# pml kc DC l hC pj k} k #.
ykj} chC kClj Jj},` k n ! lcn lc }nvhC JU km I}Jl nl?'
lWJn Lc ykj} mcp} k JU n I}JJ }il, c}bv KUJ} JU Dml, lbv
kn sbo Dmll. ykj} lj mll kc, kc DC kc kbJ k kn KCkjl
cUl k n OC kjC hl Yk mll }i}} Dm.

L[ c PuJj ykj} c}k ybiuJj kc kjl pJ }i}. c}k


c} Ul pl Dml. ykj lb ohlj ITv pl Dm. ykj} mJl: U kn vJnl.
hC vcv l U mybO l nl. l} hC c}k c}bcC bi} kh[
I}v Ul pJ Dm Jl nl . hC l nl Sk i}c.i}cv #C IJ n kC
mJh>l m l vm. Ulv hjl D} k c}k c} pJ} yml Dml lJU c
JjC kc ykj k[ Dm. pJCl} vv kj hoL& hnv ykj lW[} Dio hC
ml Dm. Sko c}k c} pbpj y[ Kl nl. ykj [kwlv pbpj y[ kn
ku pF&v. DF&v Kh mcpTv mbil}. Sk ov jf hC cU}. ykjv lWJn vM
k} k c P} k Kh pbpj y[ DC DC mJv Dio hYj K.
ykj} c}k c}byjyj KUC hjJvi nl. hC l KUC cnCp OTv
OTv y@} DCC DC c}b KU mcv mbYUC. hv: y@} pj Fk[ lk[ i} k
c}b Lh[ cUu. Dm oJm pl nl. oJmYj D kc kv DC cj KTv
Lk} Yi} ykj Ij D} k i{ Ph pl Dm. Sk oJm l} Dvk pi D}.
hnl l k l DF& lmyjh{ ymv L&v kjl nl, ` Y! Dync }bkv}
cU o. l} mJ& col kj.' ykj} kn kUv k DF& D k L&v kjl Dn.
ykj cnC}, ` DF& l D k L&v kjl Dnm? n Dync }bkv kC? l} col
kjJ} l Y} k mbil Dnm? ' DF& cnC} , ` yU ! Gjk[ Dync }bkv
vbJ Sk Lj h< Dn. l Dc i}cijlv mk kjCkjl o#Cl} }kb
}{l Dn. lb c m Dn. }bkv pj pbk} lj DhC mJ& i}cijlv ckU
nT. ci lcn mJ& mJlb$ DC cCm cnCv pi k} cnCv c }bkv Jpm
L&v kjl Dml.' ykj} Hjm kn mcp} vn. hC l} SJ{ c$ kU} k }bkv
p kn kjl Dn l Dhu Yum Dn ci l oK} }bkv Jpm L&v

k }i}. }bkv kU Dn k ij, l km oml n ykj} kn cnl vJnl. l


bi} kc kjl Dn v ! ci P}.
o#Cl} ij kb kn Hj JF& Jil vJnl. o#Ck[} iN }kb
jp pj i}cij L ypv Dm} lj ij DC kU bl Hjm Jl vJnl.
cb c}kb c} o#Ck[} jpb ypv }{l nl. kn c} pKc nTv hjl
D} lWJn iNb yjyjv kU i}c hC lb oKY} kjl Dml. ij c}k pWJn
}{F&Jj i} lWJn k v i}cbv lb Ijb j#C k}. yN iN c}kb
kbyb j#C kjlv k i}cbv Dh} C hC icJ} nl. c}k ijnpjl
SK k i}cu pj Ij DC kby j#Ckjl Ijl Lby} mbil} lj
l i}c Dh} c yncv mcpl Dm. c}kb n lJj} JMJm k i}cbv hC
Dio Kj jJ}. iN c}kbv K$ nl k kC pj kbyl} ykhjbv Fp
kjC lv k} lj lbv k v l l[Jv pJ }i}. ykj lc}k
c c}i y} pWJn pKc nTv }{F&Jv hjl D} lWJn Ij }kbyjyj k
i}cbv hC l Dio cvhmv oKY} k}. l lvbv kn D} vn DC
y} i} lJn kU i}c oK} c}k o:Kl cvhmv mnYi P}. vW cv
mhC km nl ykj} h{ Sko l D}. Sk v i}c DC l
c}k kjj P} nl k i}cv c}k} kn jJk jkwkc nhlnhlv .
jkwkc hC& P} k c}kv i}c} i}cijlv ckwl kj. c}kv i}c} po Hm
cUJC kjl HJu JUl Flj$ kc kj hjJvi o} nl. i}cv kn nhl
H[}. lJn{l i}cij mbh}.Dl l i}c} c}k Gj}} hm oC kn ijp
vJnl . hC vn. kjj j} nl v ! cnCv l i}cv ckwl Puvblj oK} c}k
hC& nhl kl k}.

Gjk[} DC o#Ck[} jp bl lbyU m nl hC lcJj c$


vnc pJv m nl. h kn ylc kvJj h[l Dml DC mJ& v
Dio cv }Tv ylc Skl Dml. L[ oJmbv o#Ck[} jp n }i} DC
lb hsn m P} . hjl Cj o#Ck[} mv k ljUk om }i} DC l
Gj Jp ylcbv h ol . n HUh mv k cnCp iJl} }kbv Sk $m
P} nl. n mv k hUl hUl pc} lJn{ }} kjl nl. J iN lc}kbv
Dh} mv vC, p[pJnj jvl hv JCm mjJl k} . jKC c$ kU v
kjl nl. Dm kn oJm i} ci Gjk[} mv k oK} iJl om }i}. Dl c$
mJv K$ h} k Gj cnCp }bkv Jp vkwk Dn. kU v i}c
Gjk[} mv kb c Dvbov mJil k }i}. Dvbov mJlb$ il iT }i}.
hJa hC l Dm Sk mJlb$ il il Dml l Dblc ckwl cUJ cnCv il Dml Dl
c$ n il i}clv ckwl nCkjl nl.
J Sko l ckwll oJm Tv h}. Dou j$ iJl} Sk hC v i}c
Ph} vJnl. mJ& pC vl, yi[l mxo, ckwll J hnl nl. Yu hn mJ&
i}c DJv, nl} lm bi} kh[ I}v iJ cK kC pc}. L[JUv
Dcj k mbIjp Sk DOkj D}. Sk Gb kC GY jnv lv ckwll
pnjvc Jv oKJ}. mJv mcpTv mbil} k #Chmv kCn i}c vn.
mJ& mJlb$ Dnl. DOkN Y<C hC& nl vn l mJ& vWv Sk pu}< k}.
knv Dhu h nJl YjkTv v} mjJl k}. kn Dvbov ncmnc j[
}i}. kn pcvJj i[I kv Y L&v k }i}. ykj DF& oK} Dhu
c}bv ITv mY} D} nl. l [lv lj mjK DJn m nl. DF&mk
mJv i[I kv Y cvYJ L&v k}. pN hpNbv Ys ou DC ci
Dhu c}k vjh ICkjl c}k Ijk[ vI}. jmlYj ykj DF& Dvbov
10

j[l nl . n ckwll oJm oKJuy} Y DYj cvl nl. Dphmv l DC


l c} i}c vJnl. mJ& mJlb$ nl. Dl lbJj kC pyjoml kjCj vJnl. Dl
kC lbv Hk cjCj vJnl k P[hCj vJnl. Dl l kn pT kCj nl. lbv
kC hjJvi IJ }iCj vJnl. l cvl F&} l kc k kCj nl. ykj
DF& [mcj n mJ& $ Dio mh oml nl. Dhu c}bv Dl Kh c
kjC, lbv Gc #C oC lv c vM k}.
c}k mJ& kby Dhu i}bc vjh ICkjl JNnb[l pc} nl. c}k
DC i}c oIbn [l hC nl. ov oi[ pj Kh oJm Sk$ jn} lj l
Skckbv kll. FL lj ov }l y}l, pJ Dm}} cCm Flk J<& Sk$ jn}
nl. c}kb kn P} lj i}cbJj Skkj c p[} nl. i}cy} Sk
kj c vc&C P} nl. L[m kjhCv k nF&v lbv i}cbv mbYU}
nl. Dl l kc oj pCj cnCv lb [l hC l nl. c}k kln jiJ}
lj l Dh} L[lj kUp Il nl. D[C} col kjl nl. oK}Kh} hnl nl.
pCJ v i}cbv hC nl DC l hC [l hC DCv Dhu c}k vjh
Il nl. Dp Dvbo oJm biu kj mpj kjl J cnCv c}kbv lk v
kby} YjIm KC hoL& DC jp }iCN Jml Y cnCv ou. L[ L[ hm
DC kh[h[ o}. c}k DhC& [bv vjh ITv ykj DF& Dhu Ph[l
hjl D}. Dl n Ph[ lbv m[J }iCj nl. Dl l kn c}k lJj
jyCj i}c vJnl ci Ph[l km jnCj DC kjCj lj k? G G hn Dm
Jj kv ykj DF&mk mJ& vWv ckwll oJm Dio Dvbol I}J}. mj
oJm viC, cJ cF& KC, Skckb il iU I}v Gi Fk[v lk[ YkC
l i}. hC kn ku G Jj ykj DF& [kwlv pl vJnl. mj j$
DC h{ kn oJm l Jjl nl. pj Hpj Dmuu }kbv JjCl
11

kn DL& vJnl. G Jj lb H{ cU vJnl.i}clv ckwl Puvblj mJ& i}c


Dio Dvbol nl. k k DC k vn Dm lbv P} nl.lbv Dv&ybO
mJlb$ cvmkwl GHYi I nl. Dlhl i}cbv Sk kCnv omjk[ p
Dm} lj c}k hjJvi }il Dm. l hjJvi kio mll pJU yUiJ }il
Dm. Dl l mJlb$ nl. ci kn i}cbv Kh oj pTv Dcn mJlb$ Dnl n oKJC
jJ}. L[ oJml c$ lb Ycvjm P}. Sklj lbv mJl: vC& mJl:
IC h$l vJnl. pJU kn hmD[k hC vJnl DC kn kjij, ku hC
vJnl. Dlhl c}k mbi} l DC mbil} lm kc kjl Dml.mJl: y Jhv
Dhu cvv kn kc kj lbv mJ vJnl. k [k JhjJ }il vJnl. c}k
jnCkjl k k Dmv Sk Ph[ ol nl. h YjCkjl DC piCkjl
K} ol nl. Hklk k nF&v Dbi Pk} kh[ ol nl. Dl n mJ& mJl:
cUJ nl. l yN vWv kn pc} vn. J<l: Jmk vW lj Hj n} nT
}i}. DC J yjm v hv: Dhu pv c}kk[ hjl i}. vJv kjj kv
hv: pv kcJj p P}. ykj DF& mibH# Hj JiU nl. l oKu Sk
i}c nl. ll Hv: Sk m$ DmucU pml lv Yiu nl. #C kn
ibO vJnl. lj oK} l} cnl nl k Dh} c} k} lj lb il nF&}.
Flk vJn lj l} oK} pCJ nl k Dhu pcl} pj il kj Dm},
iNb yjyjv mvcvv piJ Dm} lj #CJ omj h& vn. mjJl
mJl: Ijhmv kj} nJ. @k}v L jnv c}b #C nF&} l} K$
Jl vJnl. KH Jj kv kv [k Dio H JU D}. J l kn lj
Sk vC&l D} . lv Iluu vC& O[m nl . ciH{ v Hnl }i} lv h{
hT} G}}.

12

kjC 2 j: ykj Jm

ykj DF&v @k}v iJ m[C vC& Ilu nl. ykj mJ$ J[}bv Kh
oJmhJa m Dmlbv hMc Jp&vl mL}blj k} nl. cnCp iuc Dmlvb
HUv iu nl DC Gjk[u Hb mylv cu[v iJl mLjJu nl. Sk
}nv Ph[ ITv jnl nl. Sk c KCJj kc hC cU} nl. ykj DF&v
cu[v} pC jJ}. @k}v hmv cu[v Dblj kn kc vJnl. HM cu nl.
Jm mOv hC vJnl. pJU hjm hm vJnl. ykj DF& Kh Oj yF&. mJ& D[C
Jjl ITv lv cu[v} pC c vM k}. Dhu pNhpNb vjh
Il}. iN c}k} hC Yv lb vjh Il} DC cu[v k[ mLv J}. mJ& Jm
h kjJ nl. I[ i[ kjl hm kCpJU nl?
@k}v l cu[v n Jm mH vJnl. jml yN kC D[JUC nl. yj
Jm pbi}lv kjJ nl. yjyj mOv mc Dhj nl MJ myl lv }nv c}
nl. hC ykj DF& Kj Oj cnCJ }i}. k}n v Iyjl, D[CRJj cl kjl
mJv Jm m k}. mjJl} ykj} Kh cp Jl nl. Jml Fk[l k[
nbo[} cUl nl. DF& mll pJU nl. ihh i kjl Jm m nl. pm pm oJm
G} }i} lm lm Jm C pCJ }i}. }nvi ykj h oK }i}. pJU
KC pVm hC mbhv i}. P[K} Lb[v kk[l Dmlv Ph v l vJnl. kO
kO SKo jkc Ph[ mh[. ci mJ& pC knJU DM Ph[l Djc kjl
Dml. Sko lj iccl P}. DF&} Sk jkc Ph[ om}. c} Dio Lkv i} nl.

13

DF&v Ph[l ckwkc kjJ Jj k}. mJbhk kjCkjl } hJ} l


shjlv Sk c Lj} kU mh O[kv pcvJj h[}. } Gyv l ynj D}
nl. mJ& pc Iyj} DC Ph[ ynj hU}. Ph[ D m[v mJv hv:
P[K} j$ k{J }i}.
mll }CcU hl} y Hv i} nl. pbi}lv Jm kjlv h} k
l nl. ykj DF&v Sk kwl k}. kU mjK P[ hv l[v c}b h}
ib[U}. n y Hj cpoj nl. hv m} P} k ykj O[kv Imv h[l Dm DC
mJ& pC ykj Lf kjl Dml. pJU KC pVm pJUhm mbh} nl. ykj
DF&} P[hu yj cnl nl. k Dm P[P[h om} k DF& l h}, cU,
kbo iU kv Jl Dm DC ci j$ l pJv c}bv KJ} I}l Dm. Dm oJm
}} nl. Jmv mJ&pC Dio i}li$ P} nl. c} lj Sk hT} h{ kJ}
lj vJnl. yN JU i[ y}v lj kO OkOh kv DF&v Jm m J} nl.
J Sko l kbUJC Jm mbh} DC mJ&pC cu[v} hn}.
ykj J[}b Ph[ hnv c$ mJ Dh#Ybi P}. lJj Ph[h# n
Ph[ Ykwkj nl. Dpyp} L[ oK} ckU pi vJnl. Sk} Sk }iv mJ&
Ph[ nl. miUk[ IC, K} DC vml o}o} nl. pv Hkw [yb
h$ shhj DC Ybl nl. pj mJ& KCJj kc kjCj }k nl. kn Dio ijy
ij }k oK} nl. mJ ovc Dio j}} nl. Gp[} k cU} l KTv Dm}
l H[kwl ybOv h< cb[U c KCJj pl. Gj}mj} KTv Ijl} Flj cb[U
KCkjl kn cUl k ? kn lkHk mcv cUl k n Ol n[
b l Dml. c}
pc} lm DF& Gi} nlYj }Jl vnlj cNcN kjl JU I}Jl. mbOkU
h<cb[U l l o okvlv o {mv l. Dm} l Kl DC ci ykhjbv
yo[v k{v Ph pl. p kn u}k Gj} Dm} l KTv DF& DC c} Gh h
14

PhC lv kjl. l kn yo} nl vJnl. ykj DF& c$ } DhJo nl.


pc} l lv Ph[ [i[p k}. Dpyp hjmj nF&} llk mJs k}.
vJN ci }iv ykj cd YJ} p@v} DC ykj} oK} KCJj kc cUJv
o}. Dl Ijl L[ Hj my D} nl. Ph[ hC bi} Jl nl. ykj DF&v
hC iJl n[
b v Sk kC OC Yb[ kc cUJ} nl. ykj DF&} Dl pj k
L[ Gmbl cU} nl. lv Dl c}b #C Jj m ku. hjbv #C
ICkjl JU k nl? ykj oJm hn 4 Jpuhmv m nl Dm l j$ 1012 Jpl mbhl Dm. ykj Lk} Yi} Dm} lj DF& l} kn i mbil Dm.
pc} l L&v kjJ} kJl Dm. ykju DF& #C DmL kU} nl.
l} hC #C i[ nl. c KC U jmlJj nl. ykju sv sv [^m
Iuv pCj cu jp om. DHC oKu l mjK Ul pJ Dm J. Ul
pl vmv oK} c KCJj kc kjlkjl ykj knlj kl nl. KCl kc
kjCN cpjbv c pc kjCkjl [y o} nl . lk cpj} Sk vbyj nl DC
l vbbyj [yJj k}} nl. vml hnv hnv ykj J[}b [yJj vbyj
DUK} k}. nU nU l} yj Dk[ h P}. Dl l} D#j JJ D{
}i}. ykjv DF& ci lio }J} k l} JCkjl hmlk nJ. Fk[ lk[
Ol MOl Sk kjkb[l DF&} Sk Hklk Dbk}h hmlk cU}. ll
vml kn ab,ed D D#j nl. ykj k kn Dj nl. Dhu cvv
D#j pUJv lv L[ oJml mJ& cU#j h k}. Dl ykj} yNhk Jl T
}i} nl. l} Dl kC Kj i[ }i} nl.
mJ& v kcijl Sk lC v nl. l} L[H j Jl l nl. mbOkU
kc mbh} k l kcijbv Jl&cv h$ Jv oKJl Dm. mJ& v l} Hj cv ol.
kJU Jl l cnCv l v} cv cUl n hnv ykj} hC kC pml D{
15

}i}. ykj DF& hC lvl nl. Flj yj vhC kC Om ITv nl.


vWv kJCj kC? mJ& vb kC O[H[ JiJi kjCkjl nl.kJU
kCkjl, %v Gv kCj Hj L[ nl. yj v kJU yyu Jl J
cnCv kl nl. kjC Sko k yyu Jl Ju uiu k ci uk KH cv ol
Dml DC L[ Hm HC cUl Dml. pJUHm mJ& vWv ml Oc& mJkju nl .
lbv Jl l vmucU yy} Hkwl Sk} nl, yyu JJ nl cnCv kn
vbv J} kJ nl. ykj kc c$ JiU nl. lu KH kJ nl.
KH %v cUJ nl. Dio Fbp ukb yjyjv %v mbHov kjJ nl. lkjl
l mj O[H[ nl. Dm kjkU #C IGv l YiCj vJnl. lkjl Ul
pu nJ nl. ykj n mJ& O[H[ DF&u oml nl. l ykju Ul km pl F&u
lvl nl. kC Hjk v iJl Du k DF& pTv l k kjl Dm l
kuu Dn k? lu kn kc l k? Jij Jij. k J} l kv ykj}
kJ Dm DF& c v nl DC kln k H[} lj #C n cUJJ
Dm ykj HC nl. DF& DC ykj O[H[ MJ Sko HUu Du.

16

kjC 3 ykj #C
cvl bi} Fs Dm} k oJ hC col kjl. ykj yyll Dm P} HC }i}
c$ vn. l} L[ JU pJ }i}. iiv mvlv vJ= P}} Sk m #l v
km kC pC cu[v} D}. l} kn kc Obo vJnl DC hhC bl nl.
mJ& vWv cUv lk[v #C IJ jJ}. kJC youl l v
pJC DC jnC JJmL kjJ nl. jnCkjl Sk }nvm Ph[ cU}.
pJC k kjJ ? mJv cUv jJ} k jp Sk kbyv l v} pJ}
I}J. DM jlv ykj DC Flj vW #C L[ Hj cia }i}. mJ& vWv
kJ} cUl Kh Dvbo nl. Dhu} M#kcU kJ} cUl
mJ& vWv pCJ nl.#k p oJ pJ} Cj Dm l oJ l kby pc} lm
bi} mhk kjl Dm.ykj lj Dhu Ij #k kO pJ} Cj J hnl
Dm. #k pJ} DmucU pJC pj Km Dmv~
Dl kC JMJm ymCj vn hC Sk #k MUl kwkj ioa Dm. 5 J<&
J }nv c}bhmv l 70 J<& J Dpy hC #C Il nl.Dpy DC vl Sk
Ji&l kl nl. Sk hC& pcl #C J[v Ph} nl.ykj} c$ Ul pl
l vJnl. ykj J[ub ykjv Ul pC} JjO nl. ykj MU J[cU
Ijl Sk vJ Jo} lW[ }i}. DF& cl nl k ykjv MUl pJ. pj ykj MUl
i} lj l} c KCJj} vkj m[J }i} Dml. vkj i} k ykjcU Ijl
Cj hm ybo nCj nl. n kn ykj J[}bv hl vJnl. lb cnCv ykj MUl
pJ } JjO nl. Ijl n Jo m Dmlv ykj kn mJmL ym} vJnl. lv
KCl kc kjCN Sk mM #l v} KCl} kc mbh} k mbOkU kJC
17

ICm jp k}. ykj cUl Hj nj nl. Sko i l kv Dlcml kjl Dm.


L[ oJml ykjv #k[v kCmjK pJ{ nl lJ{ mJ& kv Il}. l}
Dl h{} #C D{ }i} nl. l kjl Ul pC pjj nl. D kj
ykj UJv hv: Ijl jp kyj m P} .ykj kn Ul pC nf m[l
vJnl.l Ul pC O[h[ m nl. ci lv KCc}k} Yv Dh} Ul
pC Fs mbil}. c}k cnC}, ` n yI c l} mkU 9 l mbkU 5 Jphb&l
Ul pCkjl m oF&v hC l kjl l} hn 4 l 9 DC mbOkU 5 l 10 Dm
10 lm kc kjJ }i}. lj Dm} lj l Ul p. ' Kj lj J{ }nv Jl mll
10 lm kc DC U kjC kC} pc} vml. ykj U D{ pyjoml nl.
lv kv nkj o} DC ykj U m P}. Ijl} UJv nCj Jo
llhjl Lby}. ykj} c$ kjl Dio hn hmv l j$ Gj hl {j cnvl
kjJ }il nl. Ul pC Dvboh{ ykj} kn Jl vJnl. ykj lm
Jmlo nl. Jn k k c}kv 9 l 5 U kjJ} cY o} nl. Dio
J cvhl kc kjJ }il Dm. U pJUhm 3 c} oj nl. 9 Jplhl
kc kv ykj Ul hn} lj Ji& SKo lm nTv i}} Dm. ci Dl Jj
GH k kjJ. ykjv Sk cp ku. cuk I[U ykjv 10 cv mcj kv
Ju. kn oJm ykj Ul Dio JUJj Hl nl. uJkj cuk u#l ykj
kwl Du . cukv I[U uHJv Ju.
ykj Ul pC kn mjUmjU Pu vJnl. ll Dvbl D[C Du. mJ&l
ibYj D[C Du l ykj vbbJ. ykju Hkwl ykj SJ{ vbJ nl. MUl mJl:
vbJ, J[ub vbJ DC D[vJ HC uJJ ui. FL kCu Flk miU vbJ nl. ykjv
cp ku. mJl: vbJ ykj, J[ub vbJ cnCv DF& }[v nk cjl Dm l @}H@}D
DC D[vbJ pi l DJ[l JMbiv vbJ }J}.Dm ykj ykj .
18

Jbiv P} . H{ c PuJj ykj iclv cnCl Dm , `Hn yj cP vbJ c mJl:


J} k vn?' n D[C c} lj vJv D[C GY jn}. Ul H I}C mkwl
nl. Dl H kv DCJ. Flj c} ypjlv sv sv H ITv D} . ykj}
kn l kw vJnl. H} Hm H[ll. l kv DCJ. DF& ykj col} D}.
Sk p[mj kH[ DF&v Sk sv H ykju Jv o}. ypjl cUCN
HmjK l vJnl HC ykj} l H Hj DH nl kjC l H DF&v mJl: nlv
Jv o} nl. c PuJj ykjv Dvk H JHju HC ykj cnCl ,

l H mj k} D} vn.'
ykj U c cpoj nl. Ul 5J<&Hmv l 75 J<&Hl JLa nl.
Dpy DC lb vl Sk Ji&l kl nl. Sk mbHC& pcl pcl kCm
O[H[l nl. U} Sk #k nl. DYm Hmlk HC vJnl. l Sk #k
%v L lL nl.SJ{ Dmv m mJ& v Dio cv }Tv kl nl. D Ul
oK} ykju kn vHC kl D} vn. kn oJmbv ykj you c KCJv
kU KCl P}. c Ym kUm }il Dm. kU KCl kc kv
U kjC kw vJnl. ykj J[}bv ykjv vkj m[C cU KHl vJnl. ykj
cUJl Dm}} Hm kC m[Cj? Hv: ykj U JbO vc&C P}. ykj U ybo
P}. ll Hv: n kU KClu kc Hj Ybkj nl. KCl kc kjlbv DbiJj
kU o Lj yml Dm. OlOl l vIl vm. KCl kc kjlv ykj Dio
Iyjuu Dm. KCl jC yio pJUHm Sk cu uby nl. vblj kUm
KCCkjl JiJiU yio nl. n KC cnCp Sk Y}Y} nl. ykj lj mjJl}
ynj C jml kl Dm. KCl KH DbOj Dm. D DbOjl jml k} k
ykj Iyv ccv j[l Dm. DHC Dl KCl D[kv H[Cj Ylv ykj ci

19

pjpjv Dj[l Dm. l Dj[C DC j[C Skv ci kClj ykj} KClv ynj
vl Dm.
Ul pl l vmucU ykj KH Gom Dm. iJlu iN cubv jp MUl
plv Hnv ykj cnCl Dm, c pj SK cbl iN kbyl pvc Il} Dml lj
k cp P} Dml ~ cml Hk sv sv kH[ Iuv jp Ul pl Du Dml. sv
sv Hmlk Jl D} Dml. ykj} iN c}b KH nJ Jl Dm. n ykj H{
c PuJj cnCl k, ` }nvHC pj c} iN cub nJ J} Dm} lj Dp c$
cP Hkwk K$ P} Dn k c ijy nl, iN ukb v Dio kmHmcv nl
lj l c} H vmv Sk kj Jjov nl Dm Jl. iN c}bcC pj c} mJ& kn
c v kjl cU} Dml lj kol c p mJkl&lJJj , KH cnvl ITv c P} Dn
l kol P} vml. k v c}bv kn nj vml. v cnCp pC k kc
kjCj Sk pvJj n iNb Hkwk mcpl nl. ij c}i k kCln kc mnp
kv oKJ}. k v c}} kO pcCj vn D iNb c mcpl nl.
ykjv DHu GonjCv n mcpl kl K Dn n oKJv o}. HC n miU Jj
vblj. mO lj ykj Dio vjM P} nl. DHu} Dl kO Ul pl
Cj vn D lu Yl J }i}.
KCl kc kjlbv ykj }k k y}ll, km} & kjll n Dio }#HJ&k
Skl Dm. Dm Sko KCl kc kjCN ov lC cCmb y}C l kvJj H[}.
Sk omN} mbil nl , ` Dj pJU n@cHv iJ Dn v~ lL Km v c}bkjl Sk
U GI[} Dn. Ul jnC DC pJC HC m kjll. H Jij kn vn
Hkwl YjHj kc kjJ }il.' n y}C Skv ykjv Hkwl v yk J}. KClv Hjl
Ij DuJj ykjv pnj kv k} k l n@cHv Ul kCm
pCj.kC} kln ji D}, kln D[C GY ku lj l pCj cnCp pCj.
20

DF&v Jj} , ` Dj ykj l n@cHvu pCj km? n@cHv kn kv }l pl


F&} Flk pJU vn. I[i[ kv pJ }i}. lu kH[ }il}. Jml
KCHCkjl Hm }il}. Dnl k lP pJU kn Hm ? Kj lj ykj KCl kc
kv Hm cUJl nl HC l mJ& IjK&l mbHv pl.' ` l kn vn. c n@cHv}
kJu pCj cnCp pCj. ' ykjv DHu nf } Ju.DF&} HC ykjv
n@cHv} pTv kJ Dm Jl nl. HC H D[C nl. ykj J[}bv c$
ykjv vkj m[v kJ} pC Hmbl vJnl kjC ci Ijl Cj Hm Lbyu Dml.
ykj DF&} ykj J{ }nv Jl kUM KCl kc kjC DJ[l vm.
jp mbOkU ykj KClv Hjl D} k l kUcU kU Puu kH[, lW[ DC
j[J} nj Hnv DF&} j[ l Dm. ijy H{ kn F}p vJnl. ykj} pj
yNHk, kc c vkj l Ol nl.
ykjv DHu KCl} kc } J} nl cvv c$ l kWJn n@cv} Hn}
nl. jp j$ lu DHC n@cHv} Tv Hn} Dnl, jp Ul pl Dnl, Flj
ck JU lJj kc kjl Dnl, mJ& #k k nj c}i Dn n cnCv ljH
kjl Dnl D mJHv H[l Dml. ykj DF& ykjkjl omj vkj Ol nl.
l kvJj D} k KC c}k pvju jHvj b Ij Sk vkj ijp Dn. DF&v
ykj kjl lL lv kjJ jJu. Kj lj jHvj yF m KH K DC ji
yF& D nl. ykj lL kJ O k} k vn HC l} K$ vJnl. lv
kjJ} k pl? DF& ykj} ITv jHvj yF Ij i}. ykj k[ Hnv mjJl}
lj jHvj yFv vk cj[}. SJ{m Hji k kc kjCj? oml HC kl
kUk.NcN lj kjCj vn v Dm mjJl} yj D{J{ Il}. Kj lj jHvj
yFv

vkj

KH

ijp

nl.

k}n

vkj

lbv

}}

Dml.

lb mJYJcU Sk HC vkj lbk[ pml oJm kl vm. DF&v HC ykj KH


21

ljHoj k} DC yFv ykj} vkjJj Jv IJ ky} k}. ykj KClu


vkjlv mk P} . ykj jHvj yFk[ kcJj p P}. Hnu oJ yFv
ykj} ypJ}, ` n yI ykj ~ miU kc km Dio v vk P} Hnp. kn
Lljclj kc }Cj vn. mi Ku, HjM, Hvaj Dio mJs Pu Hnp.
k pj m OU oml kc v. JjuMJ kun Jmlu nl }J vn. l[
H[ cU KHCj vn. kcl pj oK} }{k} k} lj }i} nk}v oF&v D}
}#l~' ykj lj Dio Iyv i}. n mJ& kc lv kO k} vJnl. jHvj yF& pj
y}J} kj Dmu lj cvlv lbv ykj kCJ l nl. yFv ykj} mJ& kc
v mcpTv mbil}. k} lj Hv: Hv: mbiv v kv Il}. ykj cUl nj
nl. yFv DHuyu kn lj Jl n lv kv DUK}. knn kv yF c
mbHov kjC lv Hkwk v k}. kCln kc l Dio cv }Tv kjl Dm.
mO K} P[C kc k Dmv l lk K} Dio lv lvo P[l Dm. Hvaj,
Djm, kH Dio Imv Imv Hml Dm. jHvj yFv ykj kc DJ[ ui}. kCln
kc Dio cv }Tv kjC DC Dio Gc kjC jHvj yF MkJCkv
ykj D<} H{ Kj k}C cU}.
Dpk} jHvj yF& ykjM L[Hj y} }iu nl. y}l y}l lbv
mcp} k ykj} #C KH DJ[ Dn. lu KH kJ Dn. jHvj yFv
ykj kC DJ[ KH klk J}. lbv ykj} col kjJ jJ}.
jHvj yFyjyj l }nv }nv Hmlk J }i}. jHvj yFv ykj} kn Hmlk
oTv k}. ykjv Sk }k[ H cUJ}. ll l n Hmlk v kJnj I}v Jl
Dm. ykj n Hn} uyj nl. jHvj yF& ykjJj Flkw K< nl k nJl kc
kc Dm lWJn lbv ykj} Ul pC HC HjJvi o}. ykj Dio sv ymlv
ym} nl. ykjyF& cv ykj kjl nl. Ul HC pJ} cUl nl. omj kC
22

c}i Dml lj D<Yj n kc kjl jn} Dml. HC ykj kn mJ&mOjC c}i


vJnl. lu KH kJ nl. n@cHv} pTv KjKj bi} #C IC lv c
v k} nl. FL mJ& k }} nl lj l cv kn jcl vJnl.Dm H, mn cnv
k lj ykjv kU k{} DC ci lv n@cHv} pC jJ}. Ijl kCn v
Skl ykjv n@cHv} pC lj m k}. Kj lj lj kjCmjK lpJU
nl k~ mJ& Lc ykjv jHvj yF vjH Il}. SJ{m }nv Hji mJl: yUJj
Sk kC col J oj iJl kCm pl Dn lbv KH klk
J}. lbv ykj} cv vjH o}. L[ Hm J kH[ o}. ykj c YT p@v HC
KCl kc kjl nl. lv DHupJU L[ Hm o}. iJlu mJ& v kbyv
ykj oj iJl kJ} pl Dn KH klk J}. pc} lm kC L[ Hm,
kC kn kH[ lj kC Jml KCkjl GHi H[} Dm KC HoL& o}. DF&v
IjK&lv kc kjl L[ Hm yp} k} nl l ykj} o}. pc}u mJ&
mcv ykjv Sk Hl cU k} DC HJj D[kJv k}. mJ vjH Il}.
DF& vjH Ilv c$ ykj} j[ kmU}. DF& lyyl bi} vJnl.Yi}u
n}DHbv Dio Kbiv i} nl. DF& Hv: Y} k vn ykj} K$ Jl vJnl
lj ykj Hv: om} k vn,l Hv : Y nF&} k vn Jjv DF&} kn ml
vJnl. ykj DF& Kj KH c cv DC Oj yF& nl. cvJj oi[ Tv lv
ykj} vjH o}. DF& cnC}, ` ykj l kCkjl }by pl Dnm. cP lyyl n
D P} Dn. DHC Hv: Y k vn c} K$ vn. knn P} lj #C HC&
PuKjp l Hjl vn n Hkwk }#l J.c} lP lm Jv nJ Dn.
l k}m lj DHu Ij mOj}. l kum lj DHu v pcl} bi} oJm
l}.cP lPHmv c DH# Dnl. k}n kc kjCl kcHC cv vkm.p
kc kj} l cv }Tv Dio Gc kj kj. kC $m o} lj l < k vkm.
23

p yU cP l} D&Jo Dnl DC Y HC lP mll H jn}.' Kj kl c


cv nl ykj DF& ~ mJl: lyyl bi} vmlbv oK} lv ykj} Flkw }by
Sk pC HjJvi o}. H{ ykj} mll n}DH YiJ }iCj Dnl, l
KCHC DyU nCj Dn n cnl Dmv oK} lv ykj} pC HjJvi o} .
ykjv DF&} Jkv vcmkj ku.DF& HJj nl Tv #C HC& kjv DC ci
Hjl F&v D Hl Il}. DF&v ykj} L[JU slM If Ov J} ci vO&jv
lu oj k} DC pCm mbil}. ykjv mcv Hl HJj k} DC n@cvk[
} }i}. DF& m[v mJ& pC ykj JUC omvm nFl l} Hnl nl. ykj HC
mjK mjK ci JUv Hnl nl. DF&} c$ ykj }by DHu} Hmv oj pl Dn n
HnC mnv nl vJnl. DF& Y H{ ymv ykj} mK J D L&v kjl ym}.

24

kjC 4: n@cv MU
n@cHv n Hc Jnp&v bllu Sk unvm K[ nl. i}cij ko
Puvblj kU v i}clv ckwl P} HC lb DL&k DC mcpk HjmLl kn
mOj} vn.mJ& v mcp #CHmv Jbl nl. vWv k}n kc kjC
cnl vJnl. SJ{ k HC mJl: vC& mJl: IC kJl vJnl. D n}DH
YiCN vyu mnvYl yUiCj yj ij }k nl. iNb kn mJYJ mbIv
HC vW GVl kjl kc kjl nl. D vWy} mnvYl yUiCj pvj}
Dc&m^ib n Sk nl. mvlv vJ= PuJj kn mcJj }kb colv
vc}bkjl lbv Sk U m k} nl. Ul c}bv } #Cyjyj
Obo #C HC o} pl Dm. c}b jnC DC pJC HC m k} nl. p c}
U DC Flj H oT kl vml} lbv U lm mbH} k U lJj kbJ
Ul kn kc kjJ }il Dm. Ul yj ij }k DC iN yk Dio
JvJlv k HC mJl: Hojc[ kv #k kc kjl Dml. D Ul ykj
J ICkjl ykj cu[vnv vI} nl.
cu[v l n@cv n Dblj kn kc vJnl. Hv: cu[v DC n@cHv n juJv p[}}
vJnl. mjJl kn Jm juJv DC ci kn Jm I[i[v kjJ }il Dm. ykjv
mJb& vjH ITv cu[v mv i}.lk km k{J, kCl mv
k{J n kn ykj} cnl vJnl. ykj Dio Iyv iu nl. lk k{C, [yl
{C ,Skv Jm kjC i lv DO kO ku vJnl. l Dio j[J}
P} nl. mjK DF& DJC l nl.ykjv mjU n@cHv lk cil}. lk
oCj ykjk[ Hnl jn}. SJ{m }nv c}i Sk Flkw }by Jm kjl Dn
l} D& J}. ` k kjl Flkw }by pl Dnm j ? DC yjyj HC kC
oml vn.' ykjv lk oCN} DHC n@cHv} Ul #C ICkjl pl
25

Dn.km

cnl

vn

cnCv

col

kjC

Jvbl

k}.

lk oCj ij cCm mJYJv bi} nl. SJ{m }nv c}i mJl: nclJj
#C D{v Flkw }by pl Dn l} klk J}. n@cHv} pCkjl
ku mv Hl juJv pl F&} DC ci I[i[v Jm kjJ }i} n mcpTv
mbiv i l lk o}.Sko ykj i[l ym}.

cu[v iJ omvm nF&l ykj

K[klv [k ynj k{v DHu iJk[ Hnl nl. mjK Ij,DF& DJC l
nl.

i[ cOu mvJj Lby} k i[lv Glv Ij Hjl p Fs nl nl.

D JU l} DF& yo DJl. DF&v Dio v#v ypJ} nl k kun


HjmLll #C HC& PuJ Hjl T vkm. ykjv DHu cv} DJj Il}
DC DH} mv C J Hn }i}. LJk ykj GljC mv D}. DH}
Hl mbYUl ykj I[i[ lUk[ } }i}. L n@cv Hb&l I[i[v Jm kjC
pJU Dmuu Hl kw vJnl. ci ykjv L[m Hm KC HCkjl ypu J}
DC Gj}} Hm i[Jv} oTv n@cv plkw pJU GljJl F&} lLHl vC
Jvbl k}. I[i[l ykj n Sk v nl. yk mJ& ij nl. i[Jv Sk
vc}} iNb mylv L[ Jm k oCj nl. ykjv pj Y[ o} nl lj lv
ykj} iJl JC pi ymJ}. Dio IC pi nl l. iJl kH[bv kl nl
DC Dbi} Kp ml nl. iJl HC D}mj nl DC l} IC Jm l nl. ykj
Dio $mv i}. kWJn Sko n Jm mbHl Dm l} P} nl.
mbOkU I[i[ Sk pv FcjlpJU Lby}. Sk n@} nl l. i[l}
Jm j$Yj lL ckwkc kjCj nl. mJ& ij Jm n@}l i} DC n@} c}kv
mJb&v Ku Jv ou. mJ& ij Jm DHDHu Kul iuvblj ykjHC n@}
c}kk[ i} DC K} oC Jvbl k} c}kv ykjk[ Sko vjKv Hn}. Sk
v c}i Dio yyl n@} cO K} cil Dn n Hnv l} KH ji D}. pjv
26

Dj[v l cnC}, ' K} Hnp k? Dj Sk v Dmv Dio yyl K} cilm ?


SJ{ lP nccl . Lby l} biu O[ kJ} Hnp. kbyjl ov }L Ilu k
mjU } . FLv HUlm k Kj }L nJl? ' ykjv KH iJ ku. ynj kl
Lb[ Dn l mbil}. ynj PH} lj l cv pF&} cnCv kcl kc n@} Jnjb[l
lj PH J cnCv Dio kkUlv Jvbl k}. ' cnC Lb[v cv pF&}. c} lj c}
k l mj mlk. Sk IC lj kc nF&}. yN y}v HUlm k nC biu }L'
Dl n@} cO pi kn cUl n Hkwk PuJj ykjv DH} Hl Hv: HJj k}
DC ynj jml Oj}. ynj vml pJIC Lb[ nl. Lb[v ol Jpl nl. kv} ij
Jj }iv ijiju mjK nl nl. n@} HjJj PHJ Dm Jj kv ykjv
Hllv Sk p[ mljbp DC oj k{}. mljbp HjJj Hmv DC oj
DbiYJl ib[Uv ykj PHC lv k uiu. K} Hj ij Dio
n[Hl Hnl nl DC ojlv oK} ij Jj Dbi} PWyl nl. HjJj PHC kn
kw vJnl. ykju j[ kmU}. l} DF& DJC T }i}. cu[v} lv Dm
mJ& pC GI[Jj PHl Dml. Lb[ KH Dm} k DF& ykj} kl ITv PHl Dm.
DF& kl ykj cpl PHl Dm.DF&~ DF& kv ykj j[ }i}. Flkwl l} Ym
P} k DF& Dio pJU Dn DC DHu HJv nl HjJl Dn.pC k DF&v
kvl mbilu mjK ykjv mljbp ib[Uv J} DC oj DbiYJl ib[Uv pjl
}J} mjJl k}. }C cv Dbil Gy T }i}. ykjv ci pjl OJ}
mjJl k}. Dl c$ Lb[ JpC kc P}. ykjv cvlu cvl DF& DYj cv}
DC ci mj j$Yj ykj pjl }l nl vnlj HUl nl. J Sko Hn P}.
Lb[ HC kc P}. ykjv n@} HjJj mljbp Hmv Hv: PHC lj k}.
}C DC OJC cv ykj Dio Lkv i} nl. mljbpJj Dbi lkl
l} Dio i{ PH }i}. L[JUv kClj DHu} {ml Dn Dm l}
27

pCJ}. [U GI[v Hnl l biu Gp[} nl . n@} c}k l} }Lv {ml nl.
ykjv IF&IF&v DH} mcv ib[U} n@} c}k cH cil} . pJU Sk
JnjJj pTv nl H lW[ Ol} DC i[Jv J Hnl ym}. i[Jvmk mJ&
Djcl vml Jij kv i[l Tv ym}. ykj jJvi Hv: iJl ibpJj P}.
JU c$ ykj} iJl ibpJj PHlv sv J}. iJl cml Gy }il nl.
ykj Dio i{ PH i}. mOjCl: Jm 3-4 lm P} Dmu l i[Jvv ykj
HJj nll} yk nCu. ykj Skoc K[y[v pi P}. ' Dy D k } G.
mbH} lP Hm.Glj DC } }i. ' i[Jvv yk nC} nl lj ykjv i[Jv
DYj cv} DC DH} Hl HJj kv }Cm mjJl k}.
n@cHv Dpv kl }by Dn n kn cnl vJnl. ykj DH} }l jn}. Hl
Ykv kJU Dj[l nl. j$Yj }Cv DC OJCv Hl iU D} nl. Sk HT}
oKu kJl vJnl lj oK} ykj vO&jv }l jn}. SKo y}i[ om} k
ykj l} n@cHv jml Jj DC i[Jv lk[ pl Dm} lj i[l ym oC
Jvbl kjl Dm. SKo bi} i[Jv ykj} i[l Il Dm HC ynlk mJ& i[Jv
ykj Sk v Dn n Hnv ov j MJ nm[v H{ pl Dml. D J} kjl ykj
mbOkU mcjm jcv[ c iJl Tv Hn}. iJ yNHk nl. cF&
DC KC yj okv jmlJj nl. ykj Dio Ykv njC P} nl. pJU Hm
ykjv cp}. KC v kjC HjJ[Cj vJnl. Sk JnjJj pTv ykj HYj HC
H} mjK Ij DC DF& DJC T ui}. c vO&jv ykjv mJl:}
mJj} DC okv ybo nC J Hnl Fk[l k[ n[
b }i}. Sk okv Hj yj
Gb nl DC Hj K} bi} ckU pi nl. j$ HjK} k{C Mkw nl. okv
ybo Puyjyj ykjv HjK} DH} HLj Hmj}.

28

mkU PuJj ykjv Hv: JnjJj pTv nl H mJs Ol}. cF&


okvbk[ DUYlHC Hnl iJl YkCm mjJl k}. jcv[ n mc kvNJj}
iJ nl . kvNJj Sk pnp vbiv H[} nl DC pnpJv c} GljJC kc
m nl. pnp k@Hv Sk Fbp cCm nl l kcJj oKjK kjl nl. ykjv
k@HvpJU pTv kn kc oC Jvbl k}. k@Hv ykjk[ Dv Hnl jn}.
ykj DJlj cnCp DJlj nl.Ykv lb[ mk}} nl.'Dj~ Flk }nv Dnm ~
k kc kjCj l? iy HC Dnm. c} vn Jl l kn kc kk}. jcj
c$ vkwk kj}.' ykj Dio iJ kv k@Hv cv JUJC lv k }i}. `
mny cu knlj kc . c Dio cvHmv kjv. c kn j vn. n@cHv Ul
kCkjl pl Dn. DHC c} kc oTv col k} lj KH GHkj
nl}. L[ Hm pc P} k c n@cHv} pTv Ul JM IT kv. c} kn lj
kc . vn cnC vk.' k@Hv} ykj o D}. L[m Hm oTv ykj} DO
knlj KTv Cm mbil}. Kj lj k@Hvv ykj Hj# Il} nl. k@Hv}
J} nl k nll Hm H[} k Hji km} Hv: Hjl l. L[ JUl ykj Hv:
npj Pu Hnv k@Hv D&kl P}. ykjJj l Jm ym}. ykj} pj
n}km kc cU}. DbOj H[Hl ykjv Dio cv }Tv kc k}. J k@Hvv
l} kc LbyJC nkc o} L[ Hm Hv: o} DC pc} lJn{ oJm kcJj Cm
mbil}. ykjv k@Hv cvHmv DYj cv}. cU}u Hl} vcc Hm Sk Hjb[l
ybOv Hll J} DC cu[v m[uHmv Hnubo Dio HYj pJ}. k}
okv ybo PuJj HjKu HLj Hmj}. oJmYj k}u kccU DC H HC bi}
Yj} DmucU ykj} Dio i{ PH }i}. mkU Gv nl,H,lW[ OTv L[m
KTv ykj Hv: kc} }i}. j$ okv Hj K} PHC DC mkUHmv
mbOkUHl kc kjC n ykj HjH P}. l okv Hj DC
29

ykj k vl p[} nl kC pC HC ykj H{ cHoJj HnuJj iJl


iJl} ukbv l c mlkj k}. mlkj pi okv Hj pJU nl .
ykj }# mjK okv Hjk[J pl nl DC l oJm DJl nl.
ykj} Hkwl KC K& kjJ }il nl. jnC m Hj kjl nl.
k@Hv oK} ykj cv }Tv kc kjC Hnv pml Hm ol nl. L[ oJml
ykjpJU n@cHv} pCFlk Hm pc}. ykjv k@Hv} Yv jp cil}.c cvv
col kuyu DYj cv} . ykjpJU Dl L[ Hm nl J lu kO Sko
n@cHv} pTv Ul oK} nl Dm P} nl. ly[ly juJmv Jj pTv n@cHv
i[l ym}.
LJkM ykj n@cHv} Tv Hn}. pj m JU v oJ[l ykjv U
k Dn l MOv k{} DC UpJU Tv Hn}. U Fcjl Hnv ykj K
P}. kWJn Sko Ul oK} nl Dm l} P} nl. IF& kv }Cj vJnl. Hn}
Fbv cnlJ Dml v ~ ykjv Lc Jnj MOv nl,H,lW[ mJs Ol}. HCv y
mJs k}. Hl GI[v kCl kH[ I}J Jj k }i}. Sk yNHk M&
nl.pj {iU DC }by nl HC HB cO K} lj }CmjK nl. yNHk Sk HB
cU}. KH }by nl. K}v oc[} lj }CmjK nl HC pj }} k oc[ c[l
nl. k kjJ yj~ kwl m} . Fk[lk[ Hv ykjv kn lj lk[ iU k}.
HB oc[v ljbv oc[ Hkwk k}. Skov G[ cv oc[ lHm}. oc[l G}i[l
vJnl. } pcpcv lj P}. Dl Hkwl Ul pTv JM IC yk jn} nl.
yyl ykj U cKOHkH{ pTv GY jn} DC Ul JM oC Jvbl
k}. U cKOHk cm cj c@k vbJ Fbp yF& nl. ykj DJlj Hnv lj
l Tv iu. ykj} pj Jl nl k l Dio JJmLl H<K kv D} nl
lj l DJlj U v iyU nl. Du yJj cl pc} nl. & ynj
30

D} nl. HB lj Dio ml k k D oml nl. DC }nv kl nl. k kjJ


l c@kyFv ml vJnl. L[ Jj kjCm JU cUJ cnCv lbv ykj} yp}
LbyCm mbilu. F&lj kc DHuJj lbv ykjk[ Hnu. Hji DMUYlHC
lbk[ Hnl nl. iyU Dmu lj nlk Jl nl. [l nMj ck nl.
cCk Jl nl. c@kyFv ykj Hj# IJ jJu. ' k cnCum vbJ lP.?
ykj vn k? n yI ykj n yp Ku KH IC Pu Dn. c pj pTv l lHl l
n Ku mJs kv J. ci lP JM yI. kHNl P[ DC H[k Dnl l JHj.
Hn l Ku kM mJs kjlm l~ ' . ykju kUv ku k Ku mJs kjCJj
l J DJ}byv nl. mHmH kjCl l} jHvjyFv ljyp k} nl. cvlu
cvl ykjv jHvjyF mcjC kv DYj cv} DC kc} mjJl k}.
Lc ykjv K}l} mJ& Hv&j K} cO iU ku. mJ& Ybl pcv cv}Tv
mJs ku. Dio lvlvo mJs ku pj oK} k OU kC jn o} vn. ci
mJ& Hv&j pi pi }Ju . mJ& Hv&j Imv Hmv vJmjK om} Dm mJs k}
. k}u kcJj Sko vpj k}. kc sv P} nl. ykj sl O[O[l nl.
c@kyFv kc Hmbl H[l k vn Jjv l Dio yv P} nl. L[JUv
c@kyF& Du. K} yo}}} H Hnv l kl Pu. Kj K} Dio cml oml
nl. Hv&j HC kkl nl. K$ kjCkjl yFv y}Jv nl HjJv Hn}.
OU cicm vJnl. yF& K Pu. ykj HJj LHv cnCu, ` lP
J kc Gjkv k.' ykj DHu kvJj Jm ym} vn. l D&v c@k
yFk[ Hnl jn}. ` Dj Dm Hnl k ym}. } D@HmcO pTv lP J kc
Gjkv k.' yFv ykj Dvbo Hnv cp J}. c}} kC Kj DJ[ Dn n
lbv pCJ}. Hji Dio ijy Dn. H Jij kn oCj vn n mH oml nl lj l
ykj} cnCu, ` H Hm DC} Dnmv ? Hn kl Hm Dnl lPpJU l?.' ykjv
31

nlvJnl lJ{ Hm yF y}Jj J} DC cv K} I}v GY jn}. H kjl J


D[Cj Dm l} J }i}. yFv ykj kJ D}. pml lCv v Ojl l cnCu, `
ykj lP vbJ Ul oK} k} Dn. DpHmv l Hnu Ji&l ym. l} H Jij kn
H[Cj vn HC l} kc kjJ }i}. jnC DC pJC HC m nF&}.'
ykj} Flk Dvbo Pu k l k Dn n Jmv pjv Dj[l vJ} }i}.
c@k yFv HC l cp J}. ` Dj n~ n~ kl v} Dl. DC Dj[ vkm
vnlj }k iU nl} ' yF& cnCu. ` yj } Dl l} lP Ji& oKJl DC lP
jnC K} HC Hnv I.` ykj ijcj nTv K} cv I}v TY jn}. DHC Dio
J[mjK Ji} l} }p J }i}. yF& ykjk[ c klkv Hnl nl.
Ul J cU} cnCv Dvbov vCj cui l Lc Hnl nl. l ykj} Ji&cO
vTv ymJCj nl. ykjk[ Hnu vblj lbv DHu Jj yo}}. ykj DJlj
Hnv lb oK} ykj y} kn biu cl P} vJnl. Dn l ykju Ji&l v} lj
kol Ji& #kb ykj y} JF& cl nC kwl nl.
yF& cnCu, ` ykj ~ Dl pJC m nCj Dn, lPpJU L[ Hm Dnl.
c HC l} L[ Hm Gmv ol. cP kn kc kv l H HjlH[ kj. Dl DO l
iJl p. [kwJj n pbi} J{} Dnv l m}vcO pTv kHv . lm lv Sk
yNHk HB, &, myC DC L yM ITv . K}Jj pTv mJs DbIU kj.ci
D@H mcO . lvblj DHC lP Ji&k[ pT. ' yFv pJU L[ Hm ykj} o}.
ykj} j[ kmU}. l HJj LHumK kv ykj jJvi k}. yj JU
l ykj HcN Dk=lk[ Hnl nl.
yFv mbilu cC kbi kv DbIU kv DC vJv kH[ I}v ykj
yF&mcj GY jn}. ykjcO P}} yo} Hnv yF& Hnl jnu. cnvl kc kv
cUl OH Dm}} ykj Dio mc& oml nl. c Dvbov yF& ykj} l
32

Ji&k[ ITv iu. klk J<&Hmv pHm}} ykj mJHv Dp HC& P} nl. ykj
KjKj Ul oK} P} nl. bi} kH[ I}v Ji&l ymCj nl. bi} #k
kJCj nl. HmlkbJv DYm kjJ }iCj nl. DYm k} vn lj s[ HC
KJ }iCj nl . mJ& i
b ykj} KH Dvbo nl nl. c@k yFv Ji& #kbv
ykj cnl o}. ykjk[ Hnv #ku yj J}. bi} mc& oml nlv ykj.
ykj Ji&l yj c} nl. DL&l mJ& v nl. kn 10-12 J<& nl lj kn 75
J<& J= HC nl. Skpl mJ& JLa kCkjl Dmm}} oml nl. ykj
Ul} Hn} oJm mbH}. c@kyFv ykj} Hv: D@H mcO y}Jv Il} . ykj}
Ul k k kc kjJ }i} l mcpTv mbil}. mJ& kc v DC JUJj P}
Hnp D lko o}.
mJ& c}b jnC m c c Kul kjCl D} nl. Sk K}l 7-8
c} Dml. PH} Sk H}bi io T DY DC oj Dml. D kj PHC
ykj} kn DvYJ vJnl. ov ojR k kjJ l mcpl vJnl. Hnu oJ
ovn oj HbIv l PH}. Flj c} l Lf k }i}. omN oJ ovn oj
ioJj Iuv PH} lj K}l} cu l} nml nl. ci ykjv cp k} Flj c}
PHC lj} }i} lm l DYmkjl D@H mk[ i}. ykj vn Dm Hnv
ykj Hpl kjCkjl c}bv DH} nblC lj k} . ykj v mJ& Hnl
nl. DYm mbHuJj ykjv Sk oj ioJj nblv DC omj oj HbIC cnCv
Il}. ci kn c}bv ykj Lf kjl D} vn.
ykj Ul} ovc m P}. ykj} Hn 4 Jpl GJ }il Dm.
mJl: mJ& DJv mJbHk Ijl} } HJv J Dml. vblj mJ& U Ku
P[v mJs kjJ. mJ& [mk DC yk Hmv J. #k Ka DC y} Hmv
J. vblj c@kyF D@H m P[v Hmv mJs kjJ. HC HC Yv JJ .
33

n mJ& nF&l mkU 8 Jp}} Dml. ci vdl kv lJj kc} pJ. 1-2 lm
lJj kc k} k DbIU kv Ji&l npj. oHj pJC m k Hv: Ji& mbkU 5
Hl Dml. Flj c} L[ JU KUv ci DHDHu Kul j$ pJC JUHl
Djc kjl Dml. ykj} c$ Ji& mbH} k }i kc} }iJ }i. DN}
mbOkU pJC lj kv Dm. }kjl }k[ DCv J Dml.
Yp v J Dml. n mJ& nF&l pJC JU P}} Dm. pJC P} k ykju
DN} DJjDJj kjCm col kjJ }i. } Jij Hmv mH kjJ Dml.
omN oJ vMl lj kv J Dm. n mJ& nF&l j$ 10 Jpl k
PHC Ib nF&. Flk kc Dm} lj ykj} l kn Jl vm. Sk lj l}
k mJ nl DC knn K& v kjl kJu cUl nl. ykj Dio Dvbol
nl. Sk D[C nl. kccU ykj} DYm kjJ} JU cUl vJnl. ykjv n
D[C c@k yFv mbil}. c@kyFv L[ Jj k} DC Hv: ykj Hj# IC
jJ}. l cnCu , ` n yI l kc kjC ky} k} cnCv l} H Jij cH k} Dn.
Dl DYm kO DC k kjJ n lP l jJ. ' njcm} nTv ykj K}k[
vI}. l l l} om} k U JM jpJU Sk oJ }i}} Dml. ykj
HUl HUl K}l i} DC DH} Hmlk ITv l oJK} DYm} ym}. }byv
c@kyF& ykj OJHU Hnl nl . mcOvv lb [l HC D}. ykjv lb
Jm mL& jJ} nl. Dm mkU 4 l j$ pJUHm 12 JpHl ykj oJm pl
Dm. vJbl DYm nl DmucU ykj Ji&l mJ H{ Dm. DNHmv l c@kyF&
Hl mJ& ykjJj Dio K< nl.ykj DCK Sk D[C nl. lu kH[ Sk
p[ nl. l jp j$ OTv Hv: mkU I}J }il Dm. U cK pvj} Dc&m^bi
bv Ul} JL DL&k Hjm L kuHv nl. mOv ij DC kU bv Yv l
U kjl oCi cUJl Dml. l kH[, jp }iCN Jml b HC mcJ Dm.
34

D oCilv ykj} kH[ omj p[ cU}.SJ{ vJn lj ykjkjl Sk cbl


Fbp i=nmLk[v U H HC cUJ}. ykju pvj} Dc&m^bi DJ[l Dml. lm l
ml yyll Hj k[k nl. kH[, y mJs vm} k # P} cnCv mcpJ.
D pvj} Dc&m^bi y} JLv KH Doj nl, c nl. pvj} mbil} l
kc JL& cvHmv kjl. ykj} lj lbJ D<Yj omj Flk YJ JkwlclJ
D{U} vn. l J oJml l ykjk[ Tv jn} nl. lb mJ kjCl
ykj} cvHmv Dvbo nl Dm. ykj} k HC Ul} mJ& JLa pvj}b Sk
yokjl knn kjJ} lj Dml. n@cHv U kn Hj c vJnl HC
l m Hj ojJj Hmj} nl DC Ul J cUJCkjl jI }i} nl. pi
DHj DmucU yN pCbv J vkjJ }il nl. pvj}v JF& Jl Dm.
Jj GH cnCv lbv Sk pv c}bmcj cb[}. c}bv pi D[C mcpTv
mbil}. kn c} pj, J<l: c c} U covl lbycO jnCm lj Dml}
lj DCK kn c}bv Ul J ol F&}. lj p c} lbyl jnCm lj Dml} lbv
nl Jj kjCm mbil}. Skpl mJ& c}b nl Jj P}. DL&l ll ykj nl.
pvj}v Dvbo P}. covl lby }J} i} DC c} jnJ} HC i}. j$ pvj}
plv HjHk cv c}b k kjl Dml. Sk j$ k[kw Lb[ H[} nl .
Jj mm m} nl. pvj} j$ HjHk cjCm ynj H[}. Hnll l k yj
lby JNv G[v i} nl. mJ& c} piJj Dm}u lbyl Skckbv y}iv PH} nl.
pvj}b [l HC D}. kn v y}l l Hjl i}. omN oJ lbv c}bv j$
Lb[ Jp} k Jj} lj c}bv cml cpl i{ PH} nl Dm mbil}. Dm c}b
pvj}bJj c nl. D kj ykj Ul} Hn} J<& mbHl D}. Uu Dl m
}iCj nl. miU c} DHDHu Ij pCj nl. ykj} Ij D{ }i} nl. kWJn
Sko DF&} Yl Dm l} P} nl. Jmkjl Hm nJ nl. DHu c$bv ykjv
35

D[C mbil} Dml lj c$bv pj col k} Dml . c$b lJj J{ c


nl. ykj} c$ c$bk[v Hm IC Dpyl DJ[} vn. Sklj mJ& pC mjK ijy
nl DC ykj cv mJYJ} l l vJnl. DF& DJC lj mJmL ym ol vJnl.
ykjk[ Sk yNHk k nl. ykjv l JkC jJ}. jcv[ iJl kC k
Jkl Il ykjv k m k}. kmym Sk v k ICm lj P} HC l
Hm nHl nHlv oCj nl . ykj kc lv YiCj vJnl. cvJj oi[ Tv ykjv
cu[v} pC Jj m[v o}. ci ml kjJ lj k? ykjv Jj k}
ml kc kv L[ Hm cUJJ. lm ykj U on [@}j oC }il nl. Hj# mbHl
mbHl ykjv iJlu cvj vbJ n@}l vkj cUJ}.
ykj} cvj n@}l Jj kc cU}. Hij kn Hj vJnl HC pJC DC
jnC m nl. kCln kc ykj cv }Tv kjl Dm. L[ oJml ykj Jj
kcl ljyp P}. l} Dl Km cbl iNnF&kb y}Jj kc kjJ} vc}.
D Sk cbl cCm 10 [@uj v ykj} K} H[}} mH[}. ykj} Dvbo
P}. } Dl DHC U oC mnp H[ Mk. l v pJU JCj nl HC l} DF&
yo DJ} . k}n i Hk IT vkm. n v Hk cU} nl. ykjv blHC
v n@} c}k} o}. c}kv HC kn v y}l v Jv Il}.
U m mbHu. ykj Hv: Ul npj P}. kkmj kv oK} ykj
U oC H[ kl vJnl. ykj U Kpvoj pvju cM&} bv Y} DC DH}
D[C mbil}. pvj} cM&}v ykj DJ[l nl. l #C kjl Il Dm}u
ky[k lbv pCJ nl.ykj D[C lbv oj k} DC ykjb U omj J<&
m Pu. Hv: mkU 4 l j$ 12 Dm ykj ovc m P}. ykj Ul Dl
bi} Uu nl. Hmlk #Cyjyj lu Obo #C HC cUl nl. Ulu ij DC
kU #k vmJL& yOq ov kJl Dml l ykj cvJj HjCc P}. Dl Hnv
36

v@L} }@[& yFv DYm Jlj kwl ykj} yy} JJ} kJ}. ykjv H{
D<Yj yy} JC kO m[}vn. SJ{ vn lj }@[& yFv ykj} mYl y}J
km, y}lv yoJj pj km J, LbyJ km i< kJu. ykj DHC bi}
Jkwl P} mj }@[y& Fv ol. ykj} Y<C kjC, JoJJo kjC Flk
DJ[ vc&C P} k lv Sk JoJJo cb[U mLHv k}. jp j$ pJC PuJj
PHC Ib nF&l n i=H vjvj J<bJj JoJJo kjl Dm.ll kc kjlv
ykj Dn l pcvlv bi} Hk km IJ n k}. Kl kO J. HC kl J,
sC k kjJ n mJ& ykj FL k}. bi} [kj k HmJ n FL ykj k}.
ykj H{ kc [kj HUl Dm DC l [kjbv y#m HC cUl Dm. D kj
ykj Ul} omj J<& HC mbHl D}. ml c$ ykjv Ij pC c v k}.
DF& DJCv ykj lUcUl nl. kWJn Sko DF&} Yl Dm l} P} nl. c
YT p@v v kn Hm HJ}. #kbv HC DHCnv col k} . ykj Dl mJ
}[k P} nl v ~ l} kCk[ Hm ciJ }i} vnl. ykj lm Hm ICj vn
n #kbv cnl nl. ci #kbv Sk kwl k}. cc ykj} kn kc mbil}
DC kc cyo} cnCv pj pml Hm o}. ykj cu[v} p lj HC& P}.
pJUHm D[ J<v ykj Ij pl nl. plv Jm yj nl. L cu[v Hl juJ
nl. lkkjl Hm HC nl. ykj} kO Sko Ij Hnl DC DF&} Yl Dm
P} nl. ykj Cj mJv kuHv nl HC l kO Cj n cnl vJnl. Dl
mjK lJU Hv kjC, lj HJC kn mH vJnl. ykj DF& jp ykj J Hnl
ymJ. pj oj Jp} k OJl pTv oj GI[J DC njcm} nTv Hjl
HjJ. p@v DC Dcv[ DF& KH Lf kjJ. KjKj ykj D} lbJn c$ DF&
oj GI[J} iu vn. Dcv[v oj GI[}. ykj} HH DF&} c cjJ}
mbil}. DF& knlj kjl ym} nl. ykjv civ pTv DF& il nl Il}
37

DC pjv DF& kv Dj[}. ykj} Hnv DF&} k k DC k vn Dm P}.


L[ JU oI vml Skck} y}iv ym} nl. n@cHv} i}} ykj DC Dl Hjl
D}} ykj l KH Hjk H[} nl. cUl ykj bi} OH nl HC Dl
nNJj #C lp D} nl. }Cy}Cl mHF& D} nl. DF& ykjk[ klkv
Hnl nl. DF& Jm ykjv mL& jJ} nl. mbHC& oJm DC j$Yj mJ&pC vml
y}l nl. ykj Ulu iclpcl Skv mJ& KoKo nml nl lj jcv[ njl
DHC km j$Yj vml OJl nl n ykjv mbiluJj mib [l HC D}.
ykj DF&} lj ykj kjl k k k vk Dm P} nl. iJl} mi
vkbyv HC ykj klk Jl nl. Hjkw iJl kJ} pCj ykj n Hn}
v c}i nl . mJb&v ykj kjl kn lj kjJm Jl nl. D[C Sk nl.
c KCJj mbH m nl. kC} kc vJnl. mJ}u HJj ipjC }}
nl. cu[v cO} mJLa vlb n vnc nl. mJl: H kjl KC cpjbv
mbHJj pCm Yi H[J. cpjbv pml cpj D }JJ. YU cpj Hm.
yvY mbHJj p. yl k}} Hm Dml Ij ymv jnJ. Hm mbH} k Hv: vk
Iml l c}kk[ HJa kbJ lH# kc cpjJj kc} pJ. mO Dm
mbH m nl. ykj oK} mbHcU D[C P}. l Jj nl k mcO
KCJj kc kv L[ Hm pcJJ cnCp Ij DF&pJU L[ Hm Jv pl F&}. HC
km k. ykj pj iJl vkjkjl JCJC Yk}. miUk[ l n} nl.
k vkj cUl vJnl. Dm Sko ykj j$ vj nTv Ij Hjll nl. j$ KH
P} nl. ykj Ykv DC }Cv Lkv i} nl. jmll Sk jkc PH[ om} .
j$ PH[l k{J Dm Jj kv ykj PH[l i{ PH i}. j$ l} Ym P}
k DF& l} nk cjl Dn. ykj okv pi P}. c YT p@v l} GJl nl.
j$ DF& lyyl Dvk yI[} DC ll l Dbl P} nl. p@v ykj}
38

OCkjl n[
b l nl. Dvk l} ykj PH[l mH[}. DF& i} Jj ykj
Jm ymv. mkU l DF& vjH ITv vI} nl. lJU DF& lj bi} nl.
Hv: Hv: ykj p@v} l l Jjl nl. ky p@vv ykj mcpl Il} DC oI
Ij D}. DF&J C Ij Ykm Jl nl. }nvi Dcv[ SJ{m lW[ kv kHNl ym}
nl. ykj DuJj l ykj il H[v ncmnc j[ }i}. pj Hpj pc}
nl. c cCmbv Hjb mcpl I}v DF& DblJO Gjk}. }nvi Dcv[ k[
Hnv ykjv DH} o:K DJj}. p@v c nl HC ykj} mJ& i HnJ }iu.
ykj} DF& i} n kuHv mnv nl vJnl. DF& DmllJ Ijl l} HoHo pCJl
nl. j$ PHuvblj lu Ym Jn k vncmjK DF& [kwJv nl HjJl Dn.
DF& ~DF& kjl ykj okv pi Jn. Dcv[ DC p@v HC Gv ymJ. ykj
il H[v Dcv[ j[J} }i. ykjv n@cHv} Hjl pC Jj m[v o}.
FL jnv kn lj kc OJ DC Ij }JJ n Jj yUT }i}. Dm Jjl
kjl ym} Dmlv ykj} DF& Dio mcj GY Dmu Ym P}. ` ykj km}
Jj kjl Dnm? n@cHv} Ul v pC lj Jj kjl vnm v l H{ k}
vnm lj c} KH JF& J}. cP lPHmv c DH# Dnl. cP K$ nl k l
cP yo c[Cj vnm. Dj n mJ& llHla HjmLl Dn. mJ& oJm kn mjK vmll.
l Sko kv c P}m k Dcv[ DC p@v k HC mJ& v pcl Jj F&}. Dcn
mJ& lPk[ [U }Tv ym} Dnl. Dc vj k vkm. c} o}} Jv c[
vkm. c kn k i} vn . mll lPyjyj DmCj Dn. l c P}} c}
HnJ Dn. G km} Jj k vkm. miU kn v nF&}. knn D[C Cj
vn. ' ykj Skoc K[y[v Gv ym}. ynj ykj} kC lj y}Jl nl. Hmcv ykj
kjl lj ITv D} nl. c@kyF lj nl. Dl }Jkj U m nCj nl.
U mHmHF&, jbijbi kjJ nl cnCv ykj} lbv }Jkj y}J} nl. myl
39

Y[kjl Hm HC HJ} nl. po kc ykj} JiU Hm cUCj nl. ykju


DF& MJo DJ}. ymu pi lv cvYJ DF&} vcmkj k}. DF&} o}} Jv
Kj kjv D l% k}. ykj pC lj m P}. iJlu mJ& v kby
vjH Il}. p@vk[ DC Dcv[k[ }# oC Jvbl k}. mJ& pNbv ykj}
Dmv o} k lv FL} km}n kUp k v. DH} mJ& u# Hkwl #CJj J.
ykjv jHvj yF HC vjH Il}. yFcU DHu} Ul J cU k} n DJp&v
mbil}. jHvj yFv ykj il Hnv Dvbo P}. lbv HC ykj} L[ Hm o}.
ykj Ijlv H vIl vJnl. }nvi Dcv[} m[v pC pJJj D} nl. Dcv[
}nv Dm} lj Oj nl. lv J ykj mcpl Il}. L[ Hm p@vk[ Jv
ykjv n@cHvu mLv Ju. JmYj ykjmcj Ij $ ljUl nl. DF& iuvblj
}nvi Dcv[ Ijl} miU Hnl nl. l DHuHjv cvHmv lv kjl nl lj
HC Ij} Dio kU D} nl.mbH m DmucU Ijl H CC nl. Dcv[,
p@v km jnCj, km oJm vYJCj Jj ykj kjl nl. J Sko n@cHv
mv D} . c@kyF& ykj J Hnl nl.U m nC DO miUk[ mHmH
kjJ nl. oj,K[kw bv H} kjJ nl. Yblv mHo kjJ nl.
ykj }i} kc} }i}. c@k yF& vml kcJj oKjK kjl vJnl lj ykj
yjyjv kc kjl nl. Kj lj l biu cbl IjClv Du nl. lbv
vWyu kUJU nl . vW GVl JnJ kjl PCN nl. oIbv cUv U
m nC DO mJ& kc DH}. ykj yjyjv c@kyF&v Ku mH ku, H}bi
oml k}, HU jbiJ}. Flkw cbl IjClv D}u Dmu lj kCln kc kjCl
lbv kcHC J} vn. c c} ykj L k}. U k PkHk oml nl.
U yo}}} mJH Hnv pvj} Dc&m^bi K< P}. ykj} HC kc ku p P}
Dm J}.
40

ykj Dl U J J<& nl. ykj} vml Hm JnJ vJnl lj Gc


kj Hm JnJ nl . ykjv DH} miU }# Dl DYmJj kl k}. mJ& kc
DHv p kn JU cUl Dm l JU ykj DYmkjl JHjl Dm. LJk Hj#
Pu. ykj vml Hm P} vn lj l} Hn} vbyj cU} Flk vn lj DlHl
kCn cUJ} vJnl Flk iC cUJv Sk jk@[& vc&C k}. pvj} mk mJ& #kbv
ykj cvHmv klk k}. ykj} Ij lj ly[ly pJ nl. Ij pTv k
kjJ n kn j} vJnl. ykjv Jj k} L[ oJm FL Lbyv kn vkj Jij
cUl k HnJ. L[ GOj GmvJj kv ykjv pj yNHk kH[ k} DC pJU
kvkwk iJl vkj OJ} mjJl k}. lm ykj} HJa Jj kc
DvYJ nl.

#CcU DlcJm HC J{} nl. Sk biu

n@}l ykj} Jj vkj cU}. n@} c}kJj ykj bi} YJ H[} .


ykj} c}kv cbl cCm p y}Jj yml Dml l y} o}. Sklj ykju Jj
kc mjJ jn} vJnl DC DbiJj Skoc c pKc H[}. ykj nlv k nT
}iu ci c}kv ykj jJvi L Yj Kvl k}. ykj} mjJl} JF& J}.
k}n kc DHu} pcl vn n cv kjC ykj mJYJl vJnl. DH} kc
mbYUv ykjv Jj kc kv Il}. Hv: ykj DHu cbl cCmb y}Jj p
P}.
n} kc mbYUv JU cU} lm ykj Ul pl Dm. H{ k kjJ, kCl
ci& vJ[J c@kyF&, pvj}, }@[& yF& bM l & kjl Dm. ykjv k kjJ n
cHC kC mbi kl vJnl. SJ{ c$ mibv vkwk Jl nl k ykjv Dm}
n}k m}k vkj kjCl JU I}J v. Sklj DOk #C IJ kbJ DHu
pclm kc kjJ. m nbic mbHl Du. n@}cOu iNnF&k HC Dm }i} .
ykj vkj m}. mib vjH ITv ykjv cu[v} Hjl pC jJ}.
41

kJU lv J<&HJa n@cHv} H,Yu},kC D{v n@cHv} i}} ykj


DC Dl cu[v} Hjl pCj ykj l pcvDmcv Hjk H[} nl. Dp ykj
#CcU iuY P} nl. y}J km, mY}kl JJjJ km, omNJj DH} sH
H[J k n mJ& ykj bi} k} nl. kn lj kjC Gc&v mUmUl nl. v
pclkjl knlj kjJ n l c v nl. c@kyF&, }@[y& F& DC pvj} b
yjyj P}u xl ykjv vW #Cl }# IuJ Dm Jj H{ D} nl. yN
JjDbl ykjv M#C #$l H[C jJ}. #CJ vpcl Jj Cj vn n
ykjv yjyj DUK} . v pclu m #l kjCJj ykjv DH} }# kWl k}.
iC} cu[v Hmv kjC ykjv jJ} DC ykj oo Hcv kl&lJ
cnl &c{ cu[v L jJ} i}.

kjC 5J: cu[v U


ykj cu[v} Hn}. p@v DC Dcv[ bv KH Dvbo Pu.ykj Hjl DucU
lbv vJv DOj cU}. cu[vcO} mJ& vWv KH Dvbo P}. lbl} Sk v
c}i kv mJv Hjl D} nl. ykj} k T, k vn Dm mJv P} nl.
ykj Hjl Ck[ cu[vcOu mJ& v [U }Tv ym} nl. ykj kv Hjl D}
k vqkwk l DHu kjl knlj kj} n lbv K$ nl. ykjv HC lb DH#
HC& kjC v k}. ykj Dl kn Dio kbi} vJnl. n@} cOu vkjlv
lv L[ Hm yp} k} nl. Lc lv DH} Ij L[ ynl mJj}. p@v,Dcv[ bv
vJv kH[ k}. Ijl pj yNHk mcv DC}. Ij Dl IjmjK om }i}.
n@cHv Ulu #Cv ykj Sk i mcpv k} nl. v pcl} pj DH}
GVl kv IJ Dm}, iN }kb yjyjv mcpl cv mLv cUJJ Dm}
lj #C DC knlj k}, nVj,Obo #C n vbv cUJC DJMk nl. ykjv ci
42

Sk j$ U m k}. oJmYj cU} l kc kv mJ& iJl} v, yk H<


oIn Dio 6 J<&Hmv l 60 J<&Hl mJ& v ykj Ul T }i}. Dio cv
}Tv DYm k }i}. mi kCci Go c$ JiJiU nl. kn vWv
kJU

yy}

Jl

D}

#C

HC&

P} Dm Jl Dm. yy} Jl D} k Flj v l} c %v cCm mcpl. l


OcxHok cnCv mnp kc cUJ kl Dm. OcxHok} kn Dbi cnvl kc kjJ
}il vm. }k l jlL& }Jl Dml. lv Hkwl }kbv GHo kjJ k
P} l kc. OcxHok nCkjl Sk vk c$ kjJ }il Dm. k kjJ k
& cO yj ioa Dm} k OcxHok nT Il}} v Skoc H DumjK
pcvJj v H[J. Dm kj ov,lvo P} k }k cnCJ k } Y
D% P} Dn. ym SJ{ vk JJ} k P} l OcxHok. ci H{} mJ& D< knn
kc v kjl vJJU }kbv GHo kjl Djcl k{J.
kn v Dm nl k lbv jpkjCl H[J nl. L[ ynl }n l, Jl
J} }i} k n v Jl&cvH$ Jij Jv jpkjCJj }by[ iHH cjl.
mnpk }kbl l oyoy vc&C nF&. }k lbv nj H{j mcpl. D H{j
}kbv Gjk[} ij }k yjyj njl. Gjk[} iNbv o#Ck[} iN ji
nl.mbIjp
Gjk[}

vc&lJUo#Ck[}
ij

i}cij
yj

bl

lj

iucU
vkmv

DC

Oo
o#Ck[}

P}

nl.

P}

nl.
iNb

DHml}

Yb[CcU kWl} ij }k D kv H{j P}u vWv jpkjCl kn Lljclj


Ho ol. o#Ck[} iNb [kwJj DCv ymJl DC JH k{l. jpkjCl, mjkj
ojyj Ho Dml n v H{j c yyl jnl. Ho i} k j Hv: cP ciu. ykj
43

}kbv #C cnlJ HJv oCkjl Fk[l k[ n[


b l nl lWJn lu Sk cpoj i
om}. Sk kC kn iJb[ Ybl ybOl nl. Sk v} l ' D iJnv&j jl pj kv
U. J DC Dl. D iJnv&j Djcl ym vk kc kj pj .' n iJnv&j iJnv&j kjC
k Dn n kn ykj }#l F&v. cpjbk[ k k} lWJn mcp} k n v HJa
kno Jm iJnv&j nl. col mbH} DC Hv: cpj kc} }i} nl.
kn v Dm nl k lv J k L[y nl }n l Jl D} k l
omN} HC kJ kl}.cnCp }i #k nT kl} . Dm kn v #k nl
oK} . Kj lj l %v LlL nl. Sk Ul kn #k
c}Kl

Il

nl.

Sk

GcoJj}

vcJ nl. ykj


ykjv

Jj},

` k n H=LJ i} Dn k mH. k kJ} c}bv?' GcoJj cnC}, ` lcn cnCl


Dm} lj mH cnCv kJv. lcn i} Dn Dm cnCl Dm} lj H=LJ i} Dn Dm
kJv .' ykjv kHUJj nl cv Il}.
ykj nj, Yjoml JkwlclJ Hnv kn ij ykjv jpkjCl
H[J D O[H[ kjl nl. ykj kjl Dm}} vWv m #l kjC lv lbv
Kkl nl. G n HJa i}c k}, mJJ}by P} lj DHu} [F&p[ nl} n
lbv Yl nl. ykj jpkjCl H[}, cv cjly cU }i} k DHmk vJ <
l kUJu pF&} Dm lbv Jl nl. ykjv lb n } DUK} . bi} Kckw
nl l. kn }kbv ykj} & kcl iblJC lv k}. ykj mJ& cnbv Hv
Gj}. vWv mJJ}by DC m #l kjC DH} lv lv m[} vnl. cu[v
J Flj pJU iJl HC ykjv j$ U m ku. oJm HJu JUl
ykj kn pj mOv vWv Kpi jl kJ }i}. yNHk Hm cU }i}.
Hmlk #C oCcO ykj mcOv vJnl. v mJl: HJj GY jn} Hnp. lbv
kn kcObo mJlb$HC kjl D} Hnp lkjl lbv Obo #C } Hnp n l}
44

kUl nl. i}c Dmlbv v lJj kc kjl nl. c}k kWy[,[kj HUl
nl. n l, pvJj HUC kc vWv pcCmjK nl. Hjk SJ{ k Dl c}k
kjl l kc kjCj vmv mJl: kjl kjCj nl DC mJl: jp j mJl:
cUJCj nl. ykj kjl iJiJ n[
b l nl. pL pF&} lL vWv mJs
jnCkjl kJl nl. kn kc Obo k cnCv mbil nl. cu[v cO Dl j$
Sk U 3-4 U Pu nl. oJm U HC m Pu nl. Kpi kJC
nl. ykj k[ Dl L[ Hm Muuk H[ }i}. ykjv p@v} HC n@cHv Ul
kCm HJ}. Ij kc} ijy Dmlv oK} ykj DF&v pcm vbJ Sk
ijy

c}}

o}

nl.

lu

ok

Il}

nl

cnC

v.

ykjv l} HC n@cHv Ul kJ} HJ}. cu[v cOu U, Kpi kJC


n mJ& kv ykj iJiJ n[
b v Y<C ol nl. vWv mJsl O[ ol nl. ykj Y<C
Hj YJ Dm. Y<Cu D} ioa pcl Dm. ykj Y<C mJ& cv }Tv Skl. ykj
vW Sk }[k vl P} nl. ykj mbi} l v kjJ} lj Dml. ykj
}kl DC l Jk=lJ cU ykj k[ Sk biu mbO uv D}.
Jn|pv jp jpOv cu[v L nl l pJU u&mv L kjJ
Dm yN iNb vW HC Jj nl. lkjl pvcl lj kjC DJMk nl.
vW } cvl cUJCkjl l cv JUJ k} Dm ykj J omj kC
vJnl. jpOv yo}C kjl mY nl ll Y<C kjCm ykj} y}J} pT
}i}. ykj iNb yjyjv cbJj ymv Y<C oT }i}. DO vWv ykj J<
Doj DC c nl ll ij HC l} cbJj DHu yjyjv cvv ymJ }i} cU
ykj vWcO} mLv Hj cnlJ P}. iNbv HC ykj cnlJ pCJ }i}. ykj
k}} Dn cnCv ij ykj} Flk cv oll n k vW }#l D}. DHC
oK} k} Hnp n YJv vWcO J{} }i}. iNbvmOo ykj cnlJ pCJ}.
45

mJ& Sk$l lvcU u&mv jpOv P}. yjm ykjk[ pl. iNbv
oK} n pCJ}. mJyUJj, kj Hjcv v Dl DHu yjyjv jn kll. l
bi} kc k kll. lJj pyyoj kc mHJl ll iNbv pCJ P}.
v cnCp cU i}c l k kc k kCj n YJv iNb cvlv Gljl }}
DC yj k}u vbv DOkj pi cUJu. kn mvm& HC P} . DHu
kl&yijv lbv iN cvl Doj vc&C k}. kn iN }kbv c$ k vW n
il KHl nl. vWv iNb yjyjv jpkjCl J, pcvpc} KjoJ mJ&
i lbv pl nl. SkkU Dc i}c Dc yjyj kjll cnCp k?
YJvlv k kwukwm kwu@v onlJo mbIv mLHv kjCl D}. n HC&HC Dll
iNb mbIv nl. j$ DbOjl HIU Hb{j Pi I}v n ij Dljk pcl DC
kCl k vW IjbJj nu} kj, kC okv pUv k, kC
lJ[ v kj DKC kjl. kUl o#Ck[} v pcl Iyv i}.
HJa HC lbv i}cl Dmlbv kj DvYJ Il} nl. lkU lC iN c}b
nUC HLk Dml. kC i}c HjJvi v Il DH} cU, l m[v omN cl,
ll i} k n HLk l i}cu Yvk cjnC kjl. k vW unv oK}
mY Dm} lj l} Sk lj ij cCm npj DmC DJMk nl. n HLk D lNnv
k vWv kyl Jl Dm. Dl n kc n vJv mbIv kjl nl. Dl k
vWv kyl JC n G vJnl lj k vW p il nl nl l mnv nl
vmucU JF& J= iNbv }J}} Dljk UJU nl. UJU} mJ& iN
}kb cU
Hby vJnl. kn ij lj D mbIv nuu JU vW
mbj#Ckjl kb ypv u{l. D Sk Ocl jHvj yF pcv cjC HJ}.
jHvj yFv ykj} cvHmv col k} nl. l #C} nlYj }J} nl.
ykj} pvju jHvj b c=lv Okwk ym}. jHvj yFv Yv lv lb mblJv
46

kjC lv k}. k kwukmk kwu@v mbIv Dljk k&Jn kv mjkjv


ibYj oK} Il} DC Sk JiU k=lo} mLHv kv mbIv Dio yc[ k}.
L[ oJml o#Cl Hv: ij DC kU bl mcbpm JlJjC vc&C P}.
p@v DC lb ollk YT n@cHv #C HC& kv ykj kcl col
kjCkjl cu[vu npj P}. ykjv oIbJj Ub mJ& pyyoj mHJ} . cu[v
cO jnv DHC vWkjl kn Hjm k kCj vn n ykj} pCJu. kjl
kWmjkj jpOv Jiv L pTv lL DH} YJ H[} Dm kn k} Hnp
Dm ykj} J}. jpOv n}JC kl&lJcU ykj l Jbiv cO L[ ynl
m P} nl. ykj Ub JHlv L[ ckU P} nl. lj p@v J pcm bv
mJ& mcpTv ykjv JMibv} mLv J}.
mjJl kn oJm ykjv JMiv cO} cnlJ k DC iN }kbv Yv
l cu[v L kjl Dm}u kc cnl o}. yj vc} M#Ckjl JMiv cO
D} nl. lv HC ykj Yl nl. kv mjkjv vW il kjl v c}b
#Ckjl Dvk mJ}l pnj ku nl . mJ}l Ho ITv Dvk v c}
#C Il nl. lbv oCl l Dm}} #C DC l #C lbv nCj GHi
l kn lUcU vJnl. yj v cu k }@v kl nl. k}y Y<b DJI[
JkjC Ikl nl . l lbv l# JJnjl, vkj cUJCkjl knn GHi
nl vJnl. kn c} iCll} DJI[ mckjC, c, mOobl kCl JU I}Jl
nl p lbv knn GHi vJnl. Sk c$ nl. mjkj YjIm <J= cUl
nl. c vl jnl l nl. kCln Dbicnvl kc v kjl Djcl piC
mJ p[l nl. <J= cUl nl l Hl n mJ& k nl. HC #C mbH} k cUCj
Hm ybo nl. jp KCHC HbF&l Dm. ci kp& k{C, NcN kjC n Gi.
Hk[} k lbil jJvi. v c} D HjmLl JF& ci&k[ JUl . n mJ& Hnv ykj
47

iWOUv i}. DHC k kjl JMiv} D} DC p kn HnJu cU} lcU


ykj vj P}. vj Yjl lv JMiv L} Sk Oc&k Ul JM Il}.
lLn l cv jcv. k kjJ n ml vJnl. JMiv cOu Gv[ Hj Hnl cu[v
JLa lu mjm J ui}. l c kv kl nl. kv Hjl DHDHu iJ pTv
ukbv kJl nl. pcl il} nlYj }Jl nl. ykjv jJ} JMiv cO jnv
kn kc nCj vn. ci l cu[vu Hjl}. Jml ykj Sk Jj kjl nl. Dl
H{ k kjJ. cu[v U p@v DC pcm biu kj }Jl nl. ykj}
kn kjCmjK vJnl. H{ k kc kjJ n ykj} kn ml vJnl. D
iWOUuu DJmLl ykj cu[v} Hjl D} .k iii Hn cu[v} pvj}
Dc&m^bi Sk H$ ykj J Hnl nl. pvj}v ykj} U HoJov mcjbY
cK HnC cnCv y}J} nl. n@cHvu p} cUCj ykju Dvbo P}. mJ&
pv #kbv Yl F&}, pvj} mnyb & kjl F&} Jjv ykj Dvbvov
i}. ykj Y<C J< nl , ` mJ nC ci& ' ykjv Y<C bi} lj
k}. l} Y<C lj Jij kjJ kn ijp vJnl. ykj mJl: pJvl
mJ km JnJ Sk clacbl }ly}l GonjC nl. cu[v l n@cHv n ykj
Jm Djcl Pu. Dl l kn GH lH }Cj, CNpCN Jnvk[
DUYl HC }Hw oF&} Dv HnCj c}i vJnl lj n@cHv Uv HoJov
mcjbYkjl y}J}} Sk mvcvv HnC nl.kJU H J<&l ykjv SJ{ cp}
cj} nl. mvJj ykj pjoj mJil P}.
cOu kUl n@cHv U yj J{ Pu nl. vJv Fcjl Pu nl.
vJv vJv J< kJ} pl nl. U il Hnv ykj} Dvbo P}.yN oJmbv
pvj} mnybv Y}. Hnu Yl pvj} mnybv H{ k kjJ n p Mv ykj
mcj nl l kv m[Jv k}. ykj mcjbYl} Y<C Gc P}. k&c
48

mbHuJj pvj} mnybv ykj} y}Jv Il} DC Sk vJv kc pyyoj ykjJj


mHJ}.
n kc Kj KH DJI[ nl. Dcj klu cU j[ Fb[v c}bv kJv
mcp cK Jnl DCC kc ykjJj mHJ} nl. n cU j[ Fb[vm Dcj kv
iN }kb cvHmv < kjl Dml. lbv lb cU pilv iNbv nk}v }Ju
nl DC }by ojJj lj kbHC Dm}u lbi mjK pil JmJ} nl. Dcj kv
iNb mJ} HC DHu DbiJj H[ v D lb YJv nl. l Dcj kv iNbHmv
}by jnl. n cU DoJm nl DC lb JiC, y}C kH[, KC DoJm }kbcC
nl. Fbp Y< lbv ibO vJnl. mmbmk=l mcpl} mO mO i pm, ol
ImC, DbIU kjC, mJs mO kH[ JHjC, DV MpJv KC n mJ& lbv cnl vJnl.
lb H<K KCkjl cj}u pvJj kl[ Dm. pvJj cj} k kmlj
JmlJJj Ypv Kl Dml. lb mJl: JiU Y< nl. SJ{ mJ& Dmv oKu l
mJl:} Dcj kv iN H# mcpl. k vW lj l Dio ljmkj kjl.
Dcj kv iN lbv }{l }{l HjYJ Hlkj} nl. lbv jC iu vJnl lj kU
v iNb i}c yv} nl. k vW oK} lbv mbHk& vkm nl. D
mJYJ j[Fb[v c}bv ykj} mOjJ nl. lbv kJJ nl.lbv mJsl
O[ J nl. lbv Fp Y< kJJ nl. lbv Obo #C J nl. cK
cnCp lbv cCml DCJ nl. pvj} mnybv kv mjkjk[ HHjJ kv
i cnCv 100 c} cUJ}. lb HMJ&Yc }#l ITv lbv Sk mJlb$ Fcjll J}
DC ykjJj lb pyyoj mHJ}.
DH} kc kl DJI[ Dn ykj} HC& kuHv nl. l mJl: Sk kU v
i}c nl. l nlK} JJjC c}bv DJ[Cj vJnl. mjJl} ykj} KH $m
Pu. ykjv Sk mbil} k c} omj knlj kv Jl. Y< HC D[C nl.
49

Dcj kv iN M$ Fbp Y< kJ} c} lj vJnl. Uv o}} kH[ l


JHjJ} lj vJnl. kH[ o} lj Sk lj l H[v kl Dml kbJ Hkv ol Dml.
k, c JHv y}Jj ymv pJuu DV KC lbv pcl vm. lbv mOjC
lvv ykj Dio kbUv pl Dm. pvj}mnybv lJj p pyyoj k} nl l
HC& kv lbv k}} Jm ykj mL& jJJ nl. L[ oJml ykjv
DHu cvcUJ mJYJv, mbi kj Jiv c}b Jm mbHov k}. c}b mbJo
mOCkjl ykjv l Y< HC kv Il}. l Y<l ykj lv mcpJl
DmucU ykj J< JCj cub odpYJ Dm ui}. c} Dl ykj cv Ji
}i}. Flk k Ul} Flj k v c}b DC iN #kb Dojv Ji
}i}. Dl c}bv Ji Fcjll Flj v c}bHmv oj JC ijp vJnl. mJ&
c} Sk$HC cUv cmUv kc k }i}. ykj pvj} mnyb Jmm H$ j}.
b ojcv Sk cpoj i I[}. Sk j[ Fb[v c}i Dpj H[}. lJj GHj
kjC n@cHv L Mkw vJnl cnCv l} Jiv} HJC jJ}. l} Jiv}
vTv mbybOl DOkN nJ} kjC kc ykjJj H[}. ykj kU v DmucU
lu vWkjl Dm}u Km [ylv Jm kjJ }il nl lj l j[Fb[v c}i
iNb [ylv Jm kjl nl. JbivcO oK} ykj} n@}l pi cU} vn HC
l c}i c$ Djcl n@}l jn k}. Dcj kv ij k vWv kl ls }Kl
nl l Hn. DoJm j[Fb[ v }kbyjyj jnC lv Hmbl nl HC k vW
mJ} HC vk nl. mHJ}} kc Hj H[v ykj n@cHv} Hjl}. omj Sk kc ykj
J Hnl nl. ykjJj mHJ}} kC kc ykjv Gc kj Hj H[ucU
pvj}mnybv ykj kCln kc Hj H[} K$ J}. lbv Dl c}bkjl
j$ U m k} DC l pyyoj ykjJj k}. mjJl} Ul 20-25
c} nl. L[ oJml n mbK 200 Jj Hn}. pvj} mnybv c}bv Hm K& v
50

kjl #C Il F&} D Sk vJv Hl m k}. j$ Ulu c} oJm Ul


vjvjU kc kjl Dml. l kc cyo} cnCv kn Hm Ul lb vbJ pc nl
Dml. Dm ov J<& j$ Ul k} k H{ #C Hm Ul pc P}} Dml
ci c}bv oJm Ul JM cUl Dm. n mJ& Gi kjl Dmlbv ykj HC mJl:
vJv vJv DYmc kl nl .ykj mJl: JU bi} pl nl HC l} mcOv
Jl vJnl. l DHu ybOJbv kjl kn kjl vJnl.Flj m #l v cC Sk
mO #k yv} nl. H{ ci& oml vJnl.
HC vl cvl kn omj nl. vl ykj k[v Hj cDH# nl
DC l HC& nCkjl vl l mbO HC vc&C kjl nl. D Sk bi} mbO
ykjH{

}v

D}

pcU

ykj

H{

Dpjcj

k& H j} i}. D}yc bll} k v }kbv mjkj ojyj }k[ }J}


nl k n@cHv OlaJj D}yc bll vWkjl Sk U GI[J. U} mjkj
Dvov cUJ.

KHu Tv D}yc bl kjl mjkjv

U cbpj k} DC J<&k 2000 [@}j Dvov HC cbpj k}. ykj n@cHv} Dmlbv
D}yc mjkjv pvj} Dc&m^bi bv H$ HJv vJv Ukjl SKo bi} ij
#k HJC Jvbl k}. pvj} mnybv kUJ} k lbk[} ij #k kn l
oT kCj vn HC l yjyj ykj n kU v #k HJ kl}. mjkj
ykj vbJ} cvl oF&} D kC DH# vJnl. ykj vbJ} cvl oCj
D}yc mjkj lj pvj} mnybv D} DC mJv D& mKo Okwk ymu.
mJv ykj cvHmv DYvbov ku. Dl Hl ykjv pm lk kcl cUJ}
lm HC kcl ykj} } cU D L&v k} DC ykj} vjH o}.
ykj Dl mJl: pyyojJj vJv U m kjCj nl. vJv }U
l mJxmJ& DmCj nl. l} DHu vJv vJv kuHv jyJC HC& ckUk nl.
51

ykj cvHmv Dvbov i}. kO Sko cu[v} pl DC mJv n ylc mbil Dm


ykj} P} nl. ykj C DO ylc cu[v cO Hn} nl. vWkjl Km
U cbpj P} DC lb }[k ykj U cK P} cnCv mj v mcp K<
nl. cu[v cO ykj pjoj mJil Pu. vJv U pJU mki L nCj nl.
mJ vjH ITv c DH# yUil ykjv mkiu mLv J}. ykj DH# nl
k mki L U mmpp Fcjl Dm}. MkJC kjl }iCN mOvb D[C
DmCj vn. ykj c DH#v DC Glmnv mki L D} HC l Ycvjm P}
kJCm }iCj mOv lj oj jn} . Ukjl pi oK} vJnl. mjkjv
Hkwl U cbpj k} nl DC Dvov oT k} nl. Flj kn JJmL k} vJnl.
pC k mjkjv vW Hj# HnC jJ} nl. ykj cU [ici} vn. c
vv lv kc} mjJl k}. mJ& v pcl lk[ c Dv Hnl nl. ykj
vqkwk knlj kv oKJ} lbv K$ nl. mJ& v pcl YJ<kU
ykj} kcl cUCJj nl. pj ykjv nl D}u mbO mv kv oKJ}
vml lj kU v v}k Dnl, lbv cU}u mbO Ho kv Il l vn myy
H{ lv Dn lm jn J vJv kn kjC ijp vn Dm ij mbiJ} ckU
P} Dml. ykj} HC&HC pCJ nl . DHuJj kJ{ c pyyoj Tv H[}
Dn n l mcpv nl. c vv l kc} }i}. Hkwl qvW vn lj mn=o ij
HC DHu} col kjl} ykju Jm nl. ykj vW GVl kjl k}u
cnv k& mjJl P}.
mki n lm D[JUC iJ nl. Sk }nv juJ ci&v l cK juJ ci&u p[}
nl. Yilu pcv kUYj kmoj nl. vW Jml HC c cCJj nl.
ovn kjCbv n Yi Dcj k kU Hf cnCv DUK} pl Dm. J<&vJ<x mll
kHm Hk Il iucU pcv km i} nl. c cCJj pcv vHk P} nl.
52

I}clv ckwl PuJj oK} v }k FL Jml kv jn} nl. }kb HjmLl


Hj n}K nl. llv Hjm GlHV cUl vJnl. v Flk ijy nl HC DHu
ijyJj k cl kjJ l Jj kjl vml. p kn L[ Hj Hm cUl nl l
J} lm Dio vHi yyJj K& kjl Dml. ynlk lk v Ijl Sk YJbl
I[U DC JC cv Dm. Y} lbv I[U mcpl vm k cvJj kH[
Jl l Dml. GH}yO mOvb GHi km kjJ n mcpl vJnl. mJsl lj
vcvC vJnl. mkU G} k lW[ Jij kn v Ol Dm} l K} ITv Ijl}
kl& cCm kc} vIl Dm . Gj}mj} KTv yk Hj oJmYj Fk[l k[
Gv[kw kjCl JU I}Jl Dml. Ij Dpyp} ckU pi nl. kn YpH}
}J} Dml, [kj kWy[ HUu Dml lj mJ& kby} i} KCHCm cUu
Dml. jJJj m oJm cnCp mJ& kby v kjJ oJm Dm. pJU c
njl mJ& kby Kjo} pl Dm. Dl lHbp Hl Kjo l k kjCj? HC vn
mJ& kby Kjo} pl Dm. Kjo DH} k & cO pTv Ju yJu kjCl
DKK oJm I}Jl Dm. Hj JF& HjmLl nl yNb. ykj DHu iJl
D} Dn. l knlj kv DH} n}K oj kj} DJj mJ& v nl. l U
m kjCj Dn l} mJ& kj col k} Hnp D mJ YJv nl. ij HC
ykj} col kjJ} lj nl. ij DC v bl mcbpm nl.Dl Hnv ~
iJl} Sk okv iN DC Sk k v Yiojl nl. ij oK} vWv HC
kJ cl nl. DL&l l iNb mJL& nl. vJv U n@cHv OlaJj DmCj
cnCp kU v Obo #C ICj. kv Ulv ynj H[uJj n }k knlj
kcObo kjCj lcU jpk DC mcpk #$l Hj }[y[ kjCj vnl J
m #l kckj Ji& Dl lj cU} YJvv ij U JjOl vJnl. ij }k
Hkwl mJl: Ho Hnll n i kb cvl K}Jj p} nl.lcU ij p
53

kjl} l yjyj J kU }k kjl Dml. vJ[Ckl p H#} ij cl ol l


lmHO&} kU DH} cl ol.mki DC Dpyp iJl n[
b lv mJ& i
ykj Ovl Du.
mJ&Lc ykj} Ukjl pi OJ nl. yj O kuJj ykju Sk
pv c[kUm D}} cL[m & cU}. n & cUJCl DC H{ U m kjCl
iJl} Sk okvoj DC yBkj . k@cHy} iN cCm col P}. lcC
}Jm D@[cm k Jpvoj cCm HC col P}. D@[cm n oK} DO Sk
i}c nl. i}cl Dmlbv lbv I[ Kij DC i[ yvJC k} kv
Il} nl. i}clv ckwl PuJj lbv l JJm }J} nl DC l bi}
}l nl. ykj} mki} DCCl oIb Hj nlYj }i} nl.
& Dio c[kUm D} nl. sHHj iUl nl. U m Dmlbv HTm D} k
Sk c}i ykj [kwJj s$ Ov GY Dm. D c[kU} D}u & cO ykjv
DH} U m k}. Hnu oJ Hkwl 30 c}c}Rv J oCl D}. c}b
yjyjv c} kCm lj nl. MjJl} 15 J<& Jj} DC pbv DO kn #C
Il} nl D c}bv J oC jJ}.c}b vJ[ kjC kC kc nl. Ul J
ICNb mbK KH nl. ll 15 Hmv 70 J<& v nl. kn lj #k kc
k}} v nl. J ykjv c}b C IC jJ} Cl} Hnu 30 c}bv
J cU}. kn #k c$ Cl Hm nT k} vnl. mJ& JL&v HJa k,
}@v, yBk i J<b DYm k} nl. JkjC kC vc,iCll} kC m$
lbv lW[H nl, HC y Sk y H{ l vJnl. Jp oj, Jvc oj n mJ& cnl
nl. Skn v kby y@kl Kl c$ vJnl. c}bv #C iJ& nl.l n
K DYcv oj kjJ} ykj} yj m H[}. }Jkj mJ& c} Ul U}.
c}b vbJ vWoC kjlv Sk cpj i D{U}. DH}du Hkwl ov D#j
54

Dmll. c}bv lv,j D#j nl. ` k j yy~ n lv lv D#j km} lj c}


mbil Dcn Tv Il} Dnl pj vbJ} YjomlHC l. mcjm mki
Ul D@}Jn [J n[mv vbJ lC #k p P}. D@}Jn Dn D bll}
nl. l Flk GpU nl k ij cnCv mnp KHv i} Dml.}nv Dmlbv
o#Ck[ jpl #kb ijp Dn n l} kU} nl. Lc #k H bi}
DvYJ IJ cnCv l cmmH jpl i} lL lv #k H yj DvYJ Il}.
n lC c}i KH O DC mJYcv nl. kC vkj kjl Dmlbv Sk c}}
oJ Du. mJ& }k Flk Iyj} k l oKY} kjJ} kC lj vJnl.
D@}Jnv v [icil l c} cvHmv oKY} k}. cHm bll HJU Dpj
mL D} nl. }i} D}Jnv cHm iJnv&j} H$ HJv col} C lj
oKJ} DC i} m.o#Cl} DvYJJv D@}Jn} kUv k} k vivW kJU
Hmlk #C oTv }Cj vn lj lbv p[} Obo #C HC J }i}. Dm #C
n@cHv Ul cUl n kUuJj l} n@cHv} pC Fs P} HC H D[C
nl. ymv L} viW J < mnvYl DmCN cj nc biJ b kvJj D@}Jn
D[C D}. lbv ly[ly col nl H{ k}. D@}Jnv n@cHv U DYmc
HC& k}. lj HC l Dpv HC& mcOv P} vJnl. mki Ul p nCHJa DHC
Sk HjHC& #k Dm} Hnp D l YJv nl. cnCbv ci lv @cbin@c L} Sk
Ul #kbkjl Dm}} km& HC& k}. l Flk GpU nl k l ij Dn Dm
mcpv l} l Ul #k vkj HC oT k}. D@}Jn} vi mcp
il Dm nl. DH} Kj ijp mki L Dn n lv cvcv pC} nl DC
cd cvv DC mJYcvHJ& DHC vi Dmu mbiv vkj vkj} DC mki}
D}. D n mJYcv , nj DC vi mcpJ< DH}k Dm}} lC mki
Ul p PucU ykjJj kc lC yj kc P}.
55

c}b ciC nl k Dc DYmc 3-4 cnvl HC& kj kjC vblj Dcn}


l kcJj p Dn. lb cnCC yjyj nl. kn pC cnCl nl k }Jkj M#C
HC& kj cnCp Dcn} kv OcxHok yvl F&}. DL&l ykjv DH}d Hlv
#C } J}.
Ul c}b DYm m P} HC lJ{v YiCj vJnl. ykj O nl k
mki Ulv ynj H[}} JLa Dio mJJ}by Dm} Hnp Sk bi} #k
P} Hnp. l Ij Hjl iuJj Ij} DC mcp} DOjYl P} Hnp. l
cvJ= mcp} ilHLJj ITv pC Dm} Hnp. mJ& i< kjCkjl
JL&bv l# Obo #C oC DJk nl. lbv l# lJj kc kj} }J} Hnp
nl. <v ykj lv m P}. mJ& JLb&v jp DbIU k} Hnp , yv ol
Im} Hnp, DH} kH[, y, cp mJl: jp mJs k} Hnp Jj ykj k#
nl. yj c} lkj kbylv D} nl. lb l Dm}} vU l v cnCv
ykj lv} nl HC l Jkl ICkjl, Obo #C oCkjl }iCj DJpj
ICkjl Hm vJnl. c}b mbK lj oJmbo Jm J{l nl.
ykj} kU} k pJU Sk lkj DH} Dio Dm[ l DC lJj Dm}} Sk
Ij J Sk I[ Hi Dio kc kcll DC ov nHlv H H [@}j} oCm
lj Dn. mjJl D[ [@}j HC pJU vJnl k kjJ l ml vJnl. J ykjv
n@cHv U Kpvoj c&} bk[ 5 [@}j Gmv oC Jvbl k}. vccC
c&} mny U Hlv ykj} Gmv Hm oT kl vJnl cnCv lbv mJl: Hlv
ykj} 250 [@}j HJ}. ykjv ly[ly pcv mo HC& kv l , Kj[ J Hi
lyl Il}. Dl Gj} 5 [@}j oC DC c&}mnyb 5 [@}j Hjl kjC ov
pyyoN ykjJj nl. cU JU v I}Jl ykjv vJv pil U n}JC jJ}.
ykj} cU}u piJj Sk pJC }nvm Ij, Sk c[kUm D}} mJbHkIj DC
56

Sk I[ Hi nl. L[ oJml ykjv lvn pi JHjCFlHl mJs ku.


I[ Hi U Ji&kjl JH }i}. n Hi mJs kjCkjl ykjv pJU jnl
Dm}u Sk vi}
col kjC Jvbl k} nl. lv cd D&v Jj}, `ykj
! Yj oJmGp[ k c nll P[ ITv Hi mH k?' D viW k< v kjC
J= nl. ykjv c}b colv mJ& pi mJs ku. vblj kc nl l kjC.
lkjl jv P[ l[J nl, cp}} lC k{v kJ nl. ykjv JLb&v
n kc kjJm mbil} HC kCn H{ F&v. J ykjv kNn[ nll Il} DC
mHmH P[ l[ }i}. ykj mJl: n kc kjl Dn n Hnv ci c}bv }p J}
DC l HC ykj} col k }i}. L[ oJml pcv lkjl i P}.
pJUHm Jm Skj pcv }iJ[K} D}.
kUl D@}JnyF& kn mJmL ymu vJnl. lbv mkil} IjIjl
pTv Um knlj col oC Jvbl k}. yN Dvbo cUJb Dpv k}.
mJv F&} l HoL&, JCkc Jml, J}} kH[ JkCm oC DJnv k}.
cUJ} bi} lmo cU}. }kbv HC bi} col k}. D& cnCp kU
vi}
kb yjyjv iNbv col k}. vi }k ijy nl HC ykj p kc kjl nl
l cnlJ lbv H} nl. l pc} l col kjl nl. kC mWm lj mWm D
jK col o} lj kC oj, kH[ o}.Sk vi cCm y}i[l Sk [kwkj ITv D}
DC U} oTv k}. Sk mbi ykj Dio YjTv i}. Sk 70 J<& vi yF&
ykjk[ D} DC cnC}, `ykj lcn Hj c kc kjl Dnl. lc Ukjl
c kn jK jkwkc kbJ c Jml oT kl vn HC cPpJU mn Db[ Dnl l c
lcn} ol.' ykj} H{ vvkj col cU} HC mn Db[b mj k} D}
vn. col iU kjC kc m kv lv cnv nl vn l yIl yIl ykjk[ 250
[@}j pc} DC ly[ly ykjv c&} mnyb Hm Hjl kv k}. DCK L[
57

oJml Dm lv kv ykj DC D@}JnyFv 250 [@}j pcJ} DC pcv


Gj}} jkwkc pc k} DC pi ykj c}k P}.
yIl yIl mcm mC pJU D}. ykj D}yc bll} n Hn} mcm
nl. Duycl viW mcm mpj kjC Dpy lNn nl. mcm DO Sk
DJ[ DC vblj yj oJm knn kc v kjl o HTv iWOU I}Cl, cjcN
kjCl I}J} cnCp Kj mcm mpj k} Dm lbv Jl Dm. }kbk[ mC
mpj kjCkjl Hjm Hm HC vml. lj oK} kp& k{v, Jml inC Jv o DCl
Dml. ykjv Ul vJv Hb[ H[C jJ}. mJ& JLb cvJj mcm Kj
DL& ybyJC jJ}. mcm DO DJ[l ykjv IjIj pTv U
JL&k[v DC Ijc}k} col} ITv Ij DC Dpyp Hjmj mJs kjJv
Il}. iJl} }kbv Sk$ kv &cO L&v m ku. o, viC bv H
oTv n mC Dio Dvbol I}J}. mJ& i< c}bv DC iJl} }kbv vJv
nl HC lv l DJ[u. Kmcm mpj kjC n kj JLv Flk DJ[}
k H{ Ulv ynj H[uvblj oK} DHDHu iJl l kj mcm mpj k
}i} Sk iJ lj Kmcm DJ[l iJl} mJ& }kbv cUv Sk cnlj PH[
vJv ybOv o}. viW il iNb HC m mnYi nl.iNbv k&l
mnYi kv Ilu cU lbv HC UJ < pJnU J }i} J n U DH}
Dn Dm mcp }i}. ykjv Sk i< kUp Il} nl. U DC iJkj , ci l
kU Dml k ij, bcO mcbpm DmC DJk Dn. Skck mn k DJI
O mHbL n ykj yo nl.
pvj} c&} mnyb oC H} nl. pcv HC HC& jkwkc oTv P} nl. ci
ykjv }iJ[K}} #$ J{JC jJ}. mki U J{ kjC JL
J{l mbKcU ijp yv}. vJv vJv Gib mjJl n oKu U J{l
58

ijplv P} . JLv KCkjl Yp, HUHUJ, Ov }il Dm n mJ&


cUJCkjl l J{ }i}. lJj kc kv yN c}bv knn K& v kjl
#C Il T }i}. JL mbK J{ }i}. I[ Hi kWJn DHj H[ }i}.
ci ykjv Ukjl vJv Fcjl ybOC jJ}. vk Jij k{v P}. pJUHm mn
npj [@}j K& DH# l nl. pJU Sk [@}j HC vJnl. ykj n vJv Fcjl ybOC
Jj km kC pC iJkNbv mcp}. H mU J<&HJa i}c Dm}} Sk mcp
mJl: Ukjl Fcjl ybOl Dn iNbmk mJv klk nl. mJ& ykjk[
cd DH#v Hnl nl. lb DH#Hla kjC n ykj DC mJ& vi mcp Skkj
DivoJ nl. mcp ykj kcl DmJ P} lj mbHC& vi mcp v}k Dn,
lbv kCln kc v kjl l vn mcplJj kc kwk ym} Dml. k
kC pC HC D Sk mcpl }l nl k iN cCm} k k}n kc mnp
kjl l HC l kc kU vi}
kO Cj vn. cU SK vi cCmv, c}v,
u}k k nF&v , SKo kc biu kj HC& k} k mJv D& Jl Dm. ykj
n DivHj# nl. lv n Fcjl ybOC mbkuH iJkN DC
JL mnk&Jj m[} nl DC iJkj J JLa ykj JJm} H$ j}.
mkil Sk iN cCm }k[ JKj nl. lv Tv ykj} DJmv o} k
Ukjl }iCj miU }k[ l Sk mW v Il HjJCj nl. ykjv pc} lm Hm J.
ykjv l} vvkj mcpTv mbil} k yy cPk[ Sk [@}j HC vn. l cCm
DH} nd m[J} lj vJnl. J L[m Hm pcuvblj }k[ I} ykj
jp P}. miUk[v col DI m P}. Sk Fbip cCmv Sk DbOU I[ U}
Y o}. mki Ul} n Hn} C nl.Dp pj lcn mki} Y o} lj lcn}
I[ mbi[ HnJm cU}. Sk viv Sk bi} Hm}} [kwkj o}.

59

pc} l }k col kjl nl. ykj Glmn J{}. ci vJ Fcjl H


Kokc m P}. ykjmk mJ& #k, JLa Kokcl ik& nl DC Sk cnv
Dl H Kokc HC& P}. Sk biu cnl &Jj U kv} ymJC jJ}. l
oJ miU mki iJl vn lj Dpypd iJl Glmn} vml GOC D} nl.
kv} ymJC mcjbY} #CJYi DO#k c. Lcmv D} nl. mJ& ij DC
kU cd Glmnl nl. LcC kv} K} kn Y Jml JCkjl iNl
DC kU vil DncDnck }i} nl. Sk cd O l nbkj nl. Sk c
mJHv mkj nCj nl. kJU mU J<&HJa i}c Dm}u mcp Dp mJl:
c}k Sk Jml GY jnCj nl. HJa i}c DC HJa lb c}k yjyjv
mcjbYl Yi Il nl. n Sk KjKj DYlHJ& < nl. ykj Dio YjTv i}. nll
Il}} kc l[m vC Hj c pyyoj ykjJj nl. Dp l Sk vJnl. mJ& iJ,
mJ& JLa DC D@}Jn [J n[mv yF& l H nl. mkil} DC
Dpyp iJl} }kbv YjHj col k} nl . lbk[v DOk col DH# kjC
i vJnl. ci [J n[mv yFv DH} c& Gjk[ JUJ}. Dnj$ Jm kv, vv
kC Y<C oTv lbv ykj kjl Dm}u kc cnl }kbv HJ}. Gjk[}
kU DC iNbv HC m{U nlv col oCm mjJl k}. n mJ& Dmv oK} ykj
kc DL&k D[Cl DmJ. kOkO lj Dio yk mbi J. HC ykj
YJj DC DHu kcJj i{ JJm nl. Sko Sk JHN} [@}j Jo
nl. o}} yo HUC n ykj yo nl pJU Sk mW HC vJnl. mkU Hm [k
D} DC ll [J n[mv yFv HJ}} yjyj [@}j k nl. Dm Dvk mbi
l i}. pJU ykjJj Dio nl nC JU D} l lJU Dio Dvk kvlj
col nl H{ P}. Sko lj pvj} Dc&m=bi bv DH} mJ& u}k ykjk[ HJv
o}. k@cHy} mnybv ykj} Sk i< mbi l} nl, ` ykj ! ypjl} Hl n Sk Hj
60

c Yb[J} Dn. kOn DH} Hl I}J vkm. ' ykjv GHo Dio kmv
H}v k}. kOn lv o}} Jo kJ} vn.
Fcjl kc m kjCFlk Hm pc P} nl. H Kokc HC& P} nl
Dl Ybl GYjC kc m kj nl. Dl ijp nl Jb DC iJb[b.
ijplv mkil} Obo #C m P} FL Hv: l D}. J Ul}
c}bk[v kv IC DC ybOkc HC c}bk[v kv IC ykjv jJ}.
vcv c} J kjCm DC iJb[kc kjCm kl} n l ci cU G
nl. yN pCbv n Jj nmmHo J}. ykj DHu vJj Hkwk nl. Jb
Yd lv JU Hm}. LJU ykjv DHu nll} I[U Jk} DC Ydkjl
mcv DC}. Dl JU c$ Yd sv pc} . ykj I[U i} HC JLv J
kjC ku D}. J Dl Flkw biu lj nT }iu k mki U
Jbv Flj$ ciC T }i}. U} Hm cUJC DCK Sk ci& cU} DC
Ulv ynj H[CN JLv Sk bi} Obo cU}. mki U JLa pL pL
i} DC J lj kjC Gi m k} lL lL lbv kUv k} k l mcp
knlj ciC Hj kjl Dnl. mJ& kU DC ij c}bJj }nv i<kjl k
nF&v DJ}byv nl. kU DC ij bl yjyj vlv JJnj nl nl DC n
mcbpm J{} H<k nl.
J lj kjC kc pc} lm iJb[kc HC pc }i}. JLv ybO}u
Hnu Fcjl kc Dio km}u iJb[ l[ vm} lj sv nl. c}bv n HC
Sk vJv DvYJ cU}. lbv iJb[ kc T }i}. c l< DC cnlJ bv
kU}. Ul} c} iJb[ kcl Flk ljyp P} k U mJ& cnCp 5 Fcjl
c}bv ybOu. Fcjl c}bv mJl: nlv ybOu nl. l lbv DHu Jl
nl. l biu DC mJs JCkjl lbv kC mbiJ }i} vn. kC kj
61

kjlbv om} kbJ kC YblJj jI cjlv om} k SKo pv JLa }i


oJl Dm. mki U Dl mki iJl} DC Dpyp iJb Jb DC
iJb[ ijp YiJ }i}. cU U DC iJkNb mybO DCK cpyl P}. kJU
Hmlk #Cv p mO} vml l Obo #Cv mO}. mjJl} H}kb c}b
clil kc kjC} JjO nl. HC pbJn lbv D{Uv D} k Dl lb c}i
bi} iJb[ kbJ J lj kjCj P} Dn l cUJl Dn DC ijo K} l
Dojv Jill lWJn lbv DH} k kUv D}. U kc kj DC k
Hl H}k oK} Hjmkj k }i}.
ykj Glmn Dl J{} nl. DH} c} knn k kll l} l D}
nl. ci lv ybOkc mnl vC DCCkjl }iCN {k}i[,y}i[,
I[i[ Ul lj kjCm mjJl k} DC }Jkj c} l Dio ljyp P}.
Ul} c}bv D kj Dm Dvk Obo kjC H& GH}yO P}. Flk k HC mJ&
FcjlR vUp[C , Jp JjRi kc oK} Ul} JLv k}. Dl
mki Ulv m #l Dm J yvJCj, iJb[kc kjCj, }k[kc kjCj,
vUp[C kc kjCj, Jp p[C kc kjCj kjij lj nT }i}. JLb&v
HC kUv k} k kCln kc n}k vn lj l bi} k} k l} l< Dml.
U Dl bi} }l nl HC c}b ijmF& yN nl bi} pJCIj vJnl,
ibL} vJnl, Flj yN DJk i< vJnl. mJ&l cnlJ i< cnCp vi mcp
#C Yk ykj HC&HC YiJ kl vJnl. Ul J ICm CN mJ& c}bv l
J oT kl vJnl. FcjlR D[C nl. ci l <v ykjv DC [J n[mv yFv
n}} m k}. oIbv Dl Gjk[} jpb oj k{}. JU ykj} yj
cpj DvYJ D}. v@k&} iuJj ykjv lL} Sk Hj Fbip i=nmL} Flj
Fbip i=nmLv Hj H$ oC Jvbl k}. Hj H$ oC lj oj jn} lv ykj}
62

mcpJ} k yy l} L knn col cUCj vn l DH} o#Ck[ Hjl p km. ykj


cU vGco P} vn. ykj cCmkJj, cCmb GHpl bi}HCJj i{ JJm
nl. l Fbip cCm GHok[ Dio o}&# kv DH} oj m J} . D&
cnCp ykj} Dio YjIm col cU}. Gjk[} iN kUb JiC Hl
Hj mYl P} nl. ykj} J} k DHu} iNb n@}l kn pi cUCj
vn HC mbHC& oNl l} n@}bl pi cUCm k D[C D} vn. Gjk[}
jpb oj DHv DC yj col cUJv ykj DC [J n[mv yF& mki} Hjl D}
vJv Fcjl kc Dpv HC& P} vJnl lj HC DYj cvC mC (Thanks
Giving) vJv Fcjll mpj kjC mJv jJ}. m Jv oCkjl
biu OcxHok Ol ykj nl. jJnjb[ j@y& y[H[& b l Y P} .
y[H[& mnybv k}n D{J{ v Il Jv} C cv k}. mkil} mJ& }kbv
n mC Dio DiU JiU kj DC Glmnl mpj k}. vJv mJl: ybO}}
Fcjl, l kjl k}} col DC j. y[H[& b Jv cU n oJm mki
Flnml DJmcjC j}. vml Jv oCHjl j. y[H[& mnyb U mbybO
jn} vn lj l kc U Sk nlblk yv}. ykj lj lbv Y DJlj cvl
Dm. Fcjl GYjCkjl yk}v H&j mnybv YjIm col k} nl cnCv
Fcjl} H&j n@} n vbJ oCl D}.
kn oJmbv n@cHv J@jv }iv vbJ Sk JLa mki Ul p P} DC H{
mlj J<x l mki Ul jn}. l H{ U Kpvoj P} DC ykj ijnpjl
l vmH@} cnCv kc Hnl Dml. }iv mny DHu kcl Hj ljyp nl DC l
Hv ykj} Sk Dlbl JJm Dm c$ DC ci&o&k cU}. D[C JU }iv
mnyb ykj} c col nl Dm. Fcjl lj PuJj ykjv oJm U vJm
Ul Hblj kjC jJ}. l kjl lv U pJU PH[ Y[v Ilu.
63

c}R m c$ H&j n@} cUJj k} nl. PH[ Dio c[kUm D}u


nl. vJm Um DJk DmCN }nv mnv JmloK} GH}yO vJnl. H}bi,
i,y}, l J n kn vJnl. Ul} c} nli[, y}i[ yvJCl ljyp
P} nl ci lbv y},K& yvJCm mbiCl D}. mjJl} c}bv kckjl
}iCN mljck DJpj nlUC mJ vJnl. Ka yvJC pj kC nl. lv
HU Skck} p[v y} nl Dm. mljkc Dio L lL Dm. SKo JU ykj
c}b K}l i} k l} H}bi, K& pcvJj kmUv H[}u oml. HC n mLl
Hj oJm jn} vn. L[ oJml c} kcl HC ljyp P} . U} ci Hv&j
yvJC Sk vJv Gi cU}. mki Ul} Hv&j} yj ciC T }i}.
p i< Hv&j l ib. mjJl} p[mj kH[ KU kv ll HF&v J=#
kJU Hv Yv i lj kjl Dml. }Jkj kcl U c}Rv JC cUJ}.
mki Ul} ibv c ciC T }i} .
ykjv c}b cvJj vnc mJsl cnlJ yyJ}. L y JHjCm kJ}.
L y DmC n mki Ul J cUJC Sk ncKm iC mcp} p. Sko
c}R JYil ykj lHmC kjl nl. vkl Ul oK} P}u c}Rv lv
Ly oKJCm mbil}. cd Glmnv lbv vJv Il}} Sk mcok JHjJ
y oKJ}. ykjv kHUJj nl cv Il}. }Jkj c}Rv mJl: JiU Ly
JHjC mcp}.
c} PH[l jnJm D} l J<a nJU KH k[k nl. PH[b Dio oo&
nl. D k[k Lb[l c}b k n} nl Dml} kUpv ykj} j$ j$ PH l
vm. ci l j$ PH[k[ kwkj kl Dm. Sko lj l} kn c} Sk IWi[
HbIv kpJU kl ym}} D{Uv D}. Sk j$ lj Lb[ Dio Yvk nl.
omN oJ L&v JUm p c}b nl Lb[v ij} Dml} lbv nl Jj kjJm
64

mbil}. mJ nl ij} nl HC Skn nl Jj P} vn. c}b cvO& Flk yUk


nl k mJ& n}DH< mmv lbv #C I nl.
U} JiU mJbHk Ij vJnl. pJC JiU pi vJnl. ci ykj DC c}bv
H&jn@} K} Kokc k}. lUIj GHi mJbHkIj DC pJC Ij kjl
nT }i}. lm l Dy[Oy[ nl HC c}bv l mJl: lj k} nl DC l lbv
kC DYcv nl. mkU vl,oHj J j$ pJC } }iCN Jmlb JvJ
nl. iJl} JHNb ykjJj i{ JJm nl. nJ lJ{ mcv l GOjJj oCm
lj nl HC ykj GOj kjCm lj vJnl. pJ{ pc} lJ{ jK Hm cpv Jml
DCu pl DC ll mJ& kn YiJ} pl Dm. k@cHy} mnyb GHo ykj Jmj}
vJnl. Hl n l Sk c Yb[J} nl. Skboj HjmLl c$ Hj n}K nl. Sko
ykj U pJUv pl Dml l} Sk c} kjyj Sk D}. l} mkU k@H
cU} vJnl. JnjJj pTv HC lj HJ cnCv l JnjpJU D} lj HC k{C
oj HC l}} nl. cd Giv l cnC}, ` n j oJ ~ Ul HC HC HC
cUC kC oml.' omN Sk mbi j. y[H[& mny pJCIj Jjl Sk K}l
ckwkc} Dmlbv lbv ov c}R y}C Sk D}. l oJ k@H HCkjl kH kC
JHjJ Jj lb & m nl. nU nU HjmLll mOjC nl i}. H{ pTv
mkiU mJbHkIj SkJUm npj JL mJbHk kjC J{ m#c P} DC
pJC Ijl SkJUm npj c} pJC k kl Dml.
mki U m nTv Sk J<& P} nl. i[ Dl ci&} }i} nl. ykjv Dl
k mJl: k[ }# oCm mjJl k}. l} HC Ij, mbmj DmJ Dm J }i}. Ul
cm H@v mcL #k ykj} DJ[l Dml. l HC viW Jkmkjl PCN
nl.l n@cHv Ul ku nl. ykjv cm H@v mcL b 882 m} }iv
k}. l U kcl yj }# I}l Dml. lbv U ilkjl KH k< GHm}
65

nl. HC U HC&HC YjYj} D}} kn lbv Hnl D} vn. 884 c cnvl


mcLyF onbl P}. lbv Sk c}i nl. l vbJ H & nl. ykj} JJnk pJv
Hjm kn }Y} vn. ykj [J n[mv yFyjyj bi} c$ nl. lbv Sk$HC yj
oJm kc k} nl. ykj} SkHC p[ pT }i} . 885 m} ykjv [J n[mvyF
}iv k}. ov c}Rv pvc oTv l HC 889 m} Jju. J Hl l U
ilm Pl nl. ykj omj }iv HC DuH< j}. ykj Hv: Sk H[}.
kn oJmbv n@cHv U Kpvoj pvj} c&} bv mki U}
Y o}. Flkw kc DJOl Uv k}} il Hnv l Dio YjTv i}. lvblj cm
c@kyFv U} Y o}. lbv ykjv DC Uv k}u il KH klk J}.
lvblj pvj} Dc&m=bi bv U} Y o}.lb Dio DYlHJ& mJil P}.
mki U il Hnv l kl P}. pvj}b Y JU ykj} lb
mJYJ JJO H} omv D}. pvj} pj Gjk[u mvyjyj o#C mv }{l
nl lj lb cvl o#Ck[} }kby} ji,< vJnl. SJ{ vJn lj l iN yjyj
kUb oK} lJ{ cv Jil nl. mJl: JiCkv pvj}bv oKJv o} k
KjKj c cCm cvv HC c Dmll, omN} c oll. Kp J= cCm cvl
[k Ov Dmll DC < J{Jll. ykjv pvj}b GonjCJv DHu cvl}
<YJv mcU Gv k}. ykj} D{Uv D} k kU viW sU kv, lbv
$m oTv kUbH# iNb pml vkmv nl nl. viW vkmv llHjl nl DC l
Sk kbJ kn JHjl nl.kUb < kjJ, lb sU kjJ Sko k
mJ p[} k ci lb D JiCk H kU viHW jl c&o l jnl vm. ij }k
ci Skckb < k }il. Flk k HC DHu kby HC sU k }il. pvj}
Dc&m=bi molv o#Ck[} mJ& }k Dio YjTv i}. kcJ DC k

66

pv klk iNbv HC J }i}. l cnlJ lbv kU} n@cHv, mki


UmjK Hmlk #Cyjyj Obo #C oCN U Flj$ m Pu.
mki U m o#Cjpl miUk[ Hmj}. }byv c} #Ckjl T
}i}. c}b m kjCkjl ci omN Fcjl kc nll IC j}. vk
Jij k{v P}. kckjl on npj [@@}j }iCj nl. vnccC pJU Hm v.
Fcjl lj vmlv Fcjl vbJ HC JCl D}. Fcjl} jp, D}yc bl
vbJ JCl D}. D}yc n@} n o#Cl} mJ& kU DC iNb Dmcl Sk Yi
yv}. l HC& kjCkjl iJl} vn lj mJ& o#Cl} }kbv Dio kbyj km}.
km kC pC HC pvj} Dc&mb=bi
kvJj n i< i}. lbv ykj} col kjC jJ}. ykj} lbv n@cHv}
y}Jv Il}. col} Sk Dkxm= lH Il} DC lb Gjk[} jpb oj
m P}. Y<C ol Dkxm= k&c kjl lbv Gjk[} mJ& jp Dio Hbpv
k{}. }kbv m{U nlv col k}. pvj}b Y<C oC yyll Sk k# nl.
l cnCC nl k Y<Cl} lk yo n DL&HC& Dm} Hnp. cnlJ c Dio
L[kwl DC mH Y<l cb[l D} Hnpl. ykjv pvj}b Y<Cb bi} DYm
k}. H{} D<l ykjv Dvk Y<C o} DC l Hj bi} J} l
pvj}bv ol. DH} lk Y<C l Imv Hmv lj kjl Dm. yN JU l
GpUC kjl Dm DC ci Y<C ol Dm. pvj}byjyj k}u oNcU ykj
Gjk[} Dvk cd cd }kb DUK Pu. ykj Sk Y<C} j<= #C
cb[U DO# c. L@cm ykv} npj nl. lbv ykj Y<C KH DJ[}. kn oJmbv
lbv ykj} c@[mv cb[U Sk mYl Y<C oCkjl y}J}. ykjv n Dcb$C
Dvbov mJkj} .mY} pJUHm j npj }k nl. ll Gjk[} J o#Ck[} ij
HC nl. K mkil} ij HC nl. mJv ykj Y<Cl k mbil Glmkl nl.
67

ykj o#Ck[} ij km kU viJW j Dv kjl Dnl j[iC DHu


Y<Clv iF&} D lb DH# nl. ykjv c$ DHu Y<Cl o#Ck[} ij }k
kUb yjyjv k col kjl Dnl n cd DJv mbil}. mJ& ykj Y<CJj
K< P}. ykj cl nl k o#Ck[} }kb o< oKJ Dml} lj l o#Cl
oKJJ Gjl vn. l HjCc HC nl vn. ykjv vblj Skv Gjk[}
jpb oj k}. mki Ukjl YjHj col cU}.o#Ck[} iNbv ykj
Gjk[} iNbmcj k}} Y<C Sk} nl ci lbv o#Ck[} jpl oK}
Y<Ckjl

l}

y}J}.

vc nl 1893 m} D}b L YjCN Dbljj<^ v kcij mbIv


DOJv. JU ykj ymv cO KH Jml nl. lj HC D}} n mbO m[ v Dm
l} Jl nl. lv ci juJ JUH$k DYm k}. ykjv pj ymv l D}b
D j$ i[v Jm k} lj l Y<C JU DO DO& lm D}b} Hnl
nl. Y<C DHv }i} vI} k Hv: omN oJ mkU ymv} Hjl T kl
nl. Y<C kJU H cv nl lkjl l} ov j$ piv pJUHm ov npj
c} Jm kjJ }iCj nl. HC D}} n mbO ykj m[Cj vJnl. vi mJl:
ilkjl k O[H[ kjl Dnl n o#Ck[} iNbH{ vJn lj mJ& pimcj
cb[C n Sk ocaU mbO ykj nl icJ} lj vJnl. ykjv kJU H
cvkjl n mJ& K[lj Jm k}. i[l j$Yj piv Y<C Gc lj k}.
ykj Y<C mboj P}. mJv KH DJ[}. Jl&cvH$bv ykj Y<C ibYjHC oK}
Il}. ykj} DH# l l HjCc mOl D}. Dl o#Ck[} jplvn ykj}
Y<C Dcb$C T }i} DC col HC cU }i}.
kO kO }k ykj} Jjl k yy j l} Flk col k k cUl? ykj
Gj Dio mH DC mO Dm. l cnC, ` c mJl:} cP vi mcp GVlkjl
68

HC&HC Pkv o} Dn. cP mcp GVl J omj kCln Jj cP cvl l


vn. Dio PHl m c n Jj kjl Dml Ovcv mll Sk Jj Dml cP
ybOJb Glk<&. mJHv Dml cP ybOJbv cHC cUJC. cv Dm l mJHv om.
cU nl k k k c }kbv k kjl col cil Dn n Dio mO, mH DC
mjU yol mbi kl. cP mll cvl p Dml l yoJ DHDH ynj H[l. cP
JiCv, DKb[ Hjcv kc kjC J=v }kb cP y}CJj JJm yml
DC ci }k mnp col kjll. '
ykjv col cUJC DCK Sk Gc lb$ Jkml k} nl. cbl
}k col kjCm lj vmll n mcp lv cvlv HC&HC k{v k}. mjJl
o#Ck[} DvYJJv l} n kUv k} k biu kckjl col kjJ} mJ&
lj Dmll. l} D{Uv D} k Dm klk cbl }k Dnl k p ipJp v
kjl iHlHC biu kc} col kjl Dmll. cbl }kbk[ col ciCNb jI
}i}} Dml. ykj kOn cbl cCmk[ col ciC kjl i} k k&}l
pJUHm 20-25 }k col ciCkjl J Hnl ym}} oml. J H$Hv col
ciCj Dmll. cbl cCmbv p Hm kcJC Dkwk} Dml l kC} col
kjJ n HC Hkwk Tk Dml. l cC l i kC col kjl Dmll. ykjv
DHu Jl&vv oKJv o} k l col cil cnCp kn Yk cil vn. l Ykj HC
vn. ykj kc H cbl }kbv l kjl Dm}} k& biu kj mcpJv mbiC
n Dn. mkil} Ul} JLa k kc kjll, km #C Il Dnl, mJl: k
O[H[ kjl Dnl , lb D[C k Dnl n H ykj mH Y<l DC Dio
L[kwl mbil Dm. DC SJ{ Hjm nl Dm. mnm kC ykj} col vkj} vn.
HC kO kO kn cpoj mbi I[l Dml. Dm ojoj col cil HjC k< nl HC
ykjv n kc Dio v<v } J} . n kc kjlbv l} cv<mJYJ JiJiU DvYJ
69

D}. ykj kc cnl Huvblj ymvcO} ov cbl cn}bv DH} vbJ iHl
JC DJj ykj} vnc col k}. miU DvYJ kn bi} vJnl. Dm Sko l
Sk cbl yF Ij i}. ykj} yj JU vml J Hnl ymJv JCl D}. J
Sko yF& Yu. ykj y}C blHC Sk} DC knn col v kjl l} Hjl HJ}.
vblj pj Ijl ykj i}. l cbl cCmv ykj cnCC v Skv ly[ly
YjIm col o} DC Jj cnC}, ` ykj lPcU c} Sk biu kcl mnYi
nC mbO cU} cnCv Kjlj c lP DYj Dn.' D kj ymv cO} yN
cbl cCmb J= nl. mki Ukjl ykj} col civ ykj pC k lbJj
GHkj kjl Dn D lb YJv nl.
nl nC mbi ykjJj D} vnl Dm vn. Sko Dio k[kw Lb[l
ykj bi} ov cu }l pTv Sk cbl cCm} Y}, lv ykj cnCC blHC
Skv Il} HC knn col k} vn. ykj} D& J} HC Kj D& lj vblj nl.
Dio DvH# l Iv I[}. ykj D[Cl Dmlbv l cCmk[v bi} on npj
[@}j Ovo D} DC Jj ykj DYj HC cv}. Sk jkc cU}} n mJ&l c
col nl.
mki U Dl bi} vbJH} D} nl. D}yc mjkj} HC ykj
kc cnlJ H} DC U} mjJl} o}} 2 [@}j col J{Jv 3 [@}j
k}. kc D}yc mvl} mYmo Hjmj mny bv col k}. m m}j
Hb[lv col cU }i}. mjJl} H 100 [@}j cUl HC k}bljv n col
11000 [@}j Flk P}. cC Hy@[ Hb[lv oK} col cU }i}. mjJl}
H 100 [@}j Flk col nl lHC vblj 1500 [@}j P}.
Ukjl Sk biu ibL} KH ijp nl. ykjv pJUHm U
mjJl kUl ibL} cnlJ DUKv m GiHl DC ovj cnCv DUK}
70

pCj [u kvxp bv mJmlj H$ }nv ibL}kjl col kjC DJnv k} nl


HC lbk[v kn lmo cU} vJnl. SJ{ k HC lb Y HC cU} vJnl.
Dl U} ibL} vlbl DJkl nl. Ul pJUHm 1100 JLa nl.
#C Gb oK} J{} nl. Dl ibL} Dio DJk P} nl. K& KH c
nl. mcj} ykjv l Dlcj$ m k}. mjJl} D@T}k cmklv
vJnWyj Hmv l 29 HyJj kUl l c: m P}. c& 1901 cO l
HmlkHv ypjl D}. Dlcj$Jj }kb vml G[ H[u. pil}
pJUHm mJ& Y<lv l Y<blj P} Dn. n j$ c: m nl Dmlbv kvxpR
c$ DC j$ kk . [y}[ bv Sko iuH KUlv kvxpRv l} kn
Yi mbil}. kv&pv ykj} YJ Dm J }i}. vck JU ykjv kv&&pRv Hv:
Sk H$ HJv U ibL}kjl col kjC Jvbl k} . lbv 15 [mWyj 1900
} ykj} Sk H$ }nv mHC& ibL} K& kjC DJmv o}.Fcjl
ybOkcHmv l Hmlk DC Hmlkb kH mJ& K& kvxpRv k}.
mki U kccU Dl ykj n Sk c mvcv J P} nl. mJ&
Ljl} }k l} YCm Glmk Dml. Sko ykj [u}m l nmv n Jm juJv
kjl nl. Jml lk mvJj iJl} ij DC kU cvJj ykj} Dio
DJp&v Yl nl. Sko ykj D@im l D}b Dm muHj kcOv Jm kjl nl.
l pWJn pJCIjl i} lWJn l} l DUK ov iN m$ Yu. lbv
o#Cl} JC& kn kuHv vJnl. lbv cd Dojv ykj} DHu pJU ymJv
Il} J{ vJn lj Sk iN yF&v pJU Km n HC yvJv o}. ykj lj Dio
yJUv i}. D DojlL l} mJ vJnl. kn yjJF& kj I[ v cnCv
ykj k{l H IT }i} lj l ykb Dl pJC JU P} Dn lj Dc

71

yjyj pJC I Dm Din m P}. ykj} omj kn H& Gj} vn. pJC
Puyjyj knlj kjC mbiv ykj kv mk} .
ykj Jm KH nl Dm. }byv }byv l} Y<Ckjl y}JC l Dml DC
ykj mki U cnl }kbHl HnJC SkoK} mbO m[} lj vm.
ykj KH Lkv pl Dm. l} JjbiU Dm vJnl. l cv kUp ICj yk
HC m[v i} nl. ykj} Hj Sk Sk Jl nl. ykj n cvmLl Ul} Sk
#k cm pcm cj b }#l D}. cjy F& mJYJv KH biu nl. l Hmk
JJJ}l ku nl. mki c}R U l cK nl DC vi
mcp ilkjl PCN nl. cj yF& vi m$b cUJ Il Dml. lbv mJsl
O[ ol Dml. lbv Hjmyi }JC, JCkc kjC, kWy[, [kj HUC DC kj
mbmj} nlYj }JC i< kJl Dml. ykj} Hj GHi nl Dm. ykj}
l DJ[l Dml. lbv ykj} Oj o}, l} mcpTv Il} DC H&Jmv l
oIb }ivl P}. }iv Puvblj ykj Hv: DHu kcl ik& P}.ykj} n }iv c$
l} bi} }Y} , k} DC mJ HC j}.
D}yc bll} D}b njl Dbljj<= kHm GlHokb DOJv 18
mHWyj 1896 } Dpl k} nl. DOJv} kW mjkjv HC col kjJ cnCv
Sk <cb[U HJC pp&l} cK vijkbv jJ}. l mnYi nC
ykj} Dcb$C D}. cb[Ul pJUHm 25 mYmo nl . mJ& GHomL J, mk
GOkj nl. l H lv vi nl, yH i@v, yH ivm DC ykj. mv mcj
mJ Y<C P}. ykj Y<C mJ&l J nl. ykjv DO kW jpOvl DC
mvmcj kO Y<C k} vJnl. kWv pj DOJv} col k} lj l
o#Ck[} jpl Dpv Dm}} Jbk Yo mbHJCm col nF&} n c DHu Y<Cl
Dio mv cb[}. ykj Y<C Hj YJ P}. mv} HC ykj Jj H} DC
72

kWmjkjv YjIm col oT k}. <cb[U mYmobv oK} ykj cnlJ mcp} .
o#Ck[} jpb ilcO} viW mnYi kl cnlJ Dn n HC lb }#l D}.
<cb[Uv ci Skclv jJ} k viW iov lk cnCv Sk mboj Fcjl
o&vl GYjJ. Fcjl mJ& ybOkc H vikW [v kv I DC
pyyoj ykjJj mHJ. LJk Sk mboj Fcjl ybOv P}. n Fcjl Dl mboj
P} nl. ci <cb[Uv o&vl vikW jl Sk mJlb$ JYi DmJ Dm jJ} DC
HC pyyoj ykjJj mHJ}. ykj mki U kcl KH Jml nl cnCv
lv n pyyoj c. ij}b[ Hv bk[ oC Jvbl k}. cb[Uv ykj Hjm
mJkj}. viW JYil n@cHv DC mki Ul} #C Hl o&JCj
lk nl. viW il HL D{J ICj oKJ nl DC n mJ& Hj YJ nl.
DOJv GodIv oJm pJU Tv H}. DOJv mbpk GodIv
k&c jJCl civ nl. GodIv Y<C kjCNb ol Sk vi vbJ DmJ Dm
mbpkbv Jl nl DC kjl ykjJ omj kCn lb vpjmcj vJnl.
ykj} jlmj Y<C kjCkjl Dcb$C o} i}.
ykjJj Hj c pyyoj H[} nl. Y<Cv Gjk[} J o#Ck[}
iNb mnvYl cUJv viW ill} mJ& D[LU oj k k} Dml. HC pj l
i Y<C k k} vn lj c$ mJ& vi mcp il ojJp kc ybo nC
kwl nl. KjKj ykj pyyoj Hj c nl. ykj DHu kcJj DC Y
HbyJj i{ JJm nl. lv n DJnv mJkj} . KH cnvl ITv ykjv Y<C lj
k}. Y<C Hn} l DC kkj l Hlv nl. lbk[v ykj Y<C Hm
P}. mkil} mJ& }k DOJv} pT kCj vJnl. ykj DOJvl k y}Cj
c$ lbv KH Glmkl nl. ykjv ci DH} Y<C lb mcj Jv oKJ}. mJv
Y<C DJ[}. ij Sk yovn oKJ} pCj vnl DC l JU iNb kJU
73

}bi}}v nCj vn ykjv kUp Il} nl. Y<Cl iNbv k}u col
k=l%HJ&k Gu}K nl l yjyj kU viW il ijJHJ&k D{J Il} nl.
iNb mn<C J=cU kU vi km o#C il} nl Yj }Jl Dnl n Dio
bi} mbil} nl.
17 mHWyj 1895 u ykj, m. ykj DC lb lv }nv c} D}b} pCm
vI}. ykj cnCl k c} lj pC k JOmlbYk[ vu pCN yU yk[mjK
Jl nl. DHuJj} pyyojcU l Iyj} nl. mki iJlv plv Sk cnlj
vi iclv ykj} cnC}, ` ykj!DlHl l Gjk[} iNbmcj, o#Ck[}
iNbmcj, o#Ck[} mJ&mcv iN DC kU }kbmcj Y<C k} Dnl HC
l} JU Gjk[}, o#Ck[} DC mJ& iN DC kU }kbH{ Sk JU Y<C
kjJ Dn. lP Dio i P} Dn. KjKj c} lP o l .' l y}Cv
ykj DCKv i[y[v i}. Jml lk mvJj }k ykjk[ y oKJv Skckbl
kpypl nl, ` n l ykj yj k ! G DOJv GodIv k&cl Y<C kjCj
Dn.' Jl&cv H$lv oK} ykj Y<C Glmkl oml nl. D}b mvJj
GljuJj Sk vi cCmv ykj k[ y oKJv DHu c$} mbil}, `Dj, n
DH} plYF&, G Y<C kjCj Dn. kn P} lj c Y<C} pCj.'
DOJv vcv D}b njl KH ioa P} nl. l Hjo lv O, GHomL
DOkj, kW DC jpmjkj DOkj DC mvj nl. mvJj DOJv
DOkNbv ykj mJil k} DC mJv lb n@}k[ c Flccv v}. DHu
Y<C ykj Dio kmv lj kjl Dm DC Dp lj l pC Hj# nl. ykjv
i[I kv Y L&v k} DC DOJv pi pCm lj P}. DOJvl Yi
ICN cK HnCb Y$Hmv DOJv mjJl nCj nl. Y $ pLv
m nCj nl lL ykj} vCl D}. mpkbv kU vikW jl oK} cv pi
74

jKv Ju nl. Y $ pJUHm lv lm } nl. GvncU DC Y<C oC


o[HCcU ykj DmJmL P} nl. ykj Sk c$ J mki U JJmL c. Juc
yu[Jv lj Flk yv P} nl k l mYi=nl v pl GodIv Y<C HC& nF&l ynj
yil HjHk cjl nl.
DOJv kc m P}. Lc iJnv&j y}k bv mlJk k}. pp& yH
vumv bv DOJv kjl Y L&v k}. Duy nJ} bv Sk mJilHj il
cnb}. mcl DO# J cn} JYi DO# cl L@cmv b Y<C P}. vblj
iJnv&j y}k bv ykj Hj kv o} DC DojHJ&k l} Y<C oCm HjC
k}. n@} Dio l[by Yj} nl. pi v cUucU yj }k n@} ynj GY nl. ij
DC kU oIn ykj Y<C SkCm Dio Glmk nl. knpC ykj km J[J k[
y}v mJl: Hpl kv Il n HnCm D} nl. vblj ci cnCJ} ckU , `Dcn
cnCl vJnl k ykj} Y<C} y}J vk cnCv HC Sku kC Dl Hn k Hpl
P} Dn l. '
ykj y}} G}. mJ& kUbv pjl U JpJv l mJil k}.
iNb HC bi} lmo nl. ykjv Y<Cm mjJl k},
` DOJv mcl mvcvv DO#, mvcvv mYmo DC GHmLl mJ&
mppvn ! Dcn kU vi o#Cl} jp }kmbK lmj nmm Dnl. o#C
jp YjYj Dcn} Jjl v Il, Dcn} [J}v nCj vn. cvv DO#
cno! c Dc mcp Jlv DHu} Dio K$HJ&k DC cd DYcvv
mbil k DHC mJv p cv cHCv DC molv Dcn} DOJvl
mvcvv DC Dojv mnYi kv Il} Dn lcU Dcn mJ& YjTv i} Dnl.
DHu cv cHCcU kU vi DC ij bl mcpm J{Cm Hj col
nCj Dn. J{ vn lj DHC DOJvl vikW jl Sk mJlb$ JYi Jv Dc
75

mcpk,#Ck,Dik il vWo Il} Dn. Dc yjm GYj D< i}cl


iucU Dcn D%v DC DvvYJ jn}. lcU mjJl kUl Dck[v kn
k Pu. Obo #C, l #C, c}cl pcJC c}Yl i<k[ }# v ol Dcn
kocb[Ul pi cUJC, j k&l Yi ITv jpk cnlJ cUJC Jj }#
kWl k} nl. Dcn Dc DmHm p mOv GH}yO nl lk[ mbHC& o}&# k}.
Dc pj Dcn} col kjCm lj Dnl n Dc }#l D} vn. mJ& DJk
mOv Dc pJU GH}yO Dnl n Dcn} kU} vn. c} Sk i< DJC nl.
Sk pnp mcl yj oJm Yjkl Dml. pnpJj} Jm lnvv JkU P}
Dmll. SJ{l lbv Sk omj pnp oml. Yjk}u pnp kHlv `Dcn}
HCm HC ' Dm mbo HJl. Gj l `lcn Dnl lL lc pJU yo}
m[.' kHlv Jj kjl FL lj mc Dn. Kj HC km k HCj . Hv: l mbo
HJl `Dcn} HCm HC .' Hv:Gj l `Dnl lL lcpJU yo} m[.'
lvjo n Gj cUuvblj cd vKv kHlv DHu pJU yo} HCl
m[l Hnl l k yo} i[ HCv Yv D} nl. Yjkl Yjkl l pnp
D@cPv vo cKl j} nl. Dc HC lm P} Dn. Dc DmHm Dm}}
mbO m[v Dcn }byJj vpj Jv Dnl. c cP kU ybOJv mbi Fsl yyv
lcn lc pj iN }kb cnlJ kc mcp vk. lb c$lJ mybO
p[Cl lc nl Dn. lc yo} lcn pL Dnl lL m[. lcn} col,
mnk& YjHj HC cU}. ll, b$kcl, Obl, mJGil yo} m[ DC yI
lcn} YjHj col DC cUl k vn.iNb DC kU viW mbmk=lk,Oc&k,
mcpk JiUHC Dn n c vl pCl. DHC mJ& yyll nl ycC jn
HC o#C jpb Jkmkjl lb yb Sk c DJUv nll nl I}v }{.
o#Ck[} jpbv kn }k vvkj o< oll HC c L Dio mv mbil k p
76

JU iNb DC kUb Ob vcv mybO D}, ll} mybO n Dio vJJU


OboJFk jn} Dnl DC kU vivW i l mvcv DC kwk o} i}
Dnl.i}clv cl JlJjCl lbv Dc k[v Hj c k I[}. Dc
GVl n Dc jjk k<v, k}-kuv DC DHj cv nT kl n Dc
Ovl D} vn. mcp} kn ouJ kun pcl il nl vml c
mcml iNbv HC DJnv kjl k lcn lc yo} lcn Dnl lL m[. lc
GiObo, lc lcU, lc mJ Gi Dcn Dc kuv, cv , k} -kuv
YjYj} DCl k vn l Hn. m H Sk kj . HjjpbJj DJ}byv jn vk.
lc DmHm n mJ& GHuyO Dn. H lcn Dnl lL yo} m[C ijp Dn. D
}# v<Jv vi mcol l yo} m[ DC Hn k nl l. i}cl Dmlv Dcn
kCln kj JjO v kjl, mbH, Di k k}n v kjl lc l, lc Ijkc,
lc JKj cd DmLv , DH}kv mbYUu. DpjHCl , kUl Dcn lc
}[kwbv, lc c}c} CHCv pH}. o#Ck[} juJ ci&, jml, cnci& Gc
kj ybO}. JJm J Dl m Dcn mJ& i< Dio v<HJ&k k. lcn
DOJvl DcJj n JJm oKJ} Dn. vnlj kJU vikW jl vivW Fcjl
ybOv IC, vik jl mJlb$ JYi JC kn kjC vJnl. lc Dc Jj}
JJm n lk Dnl. n pj mJ& jpbv k} lj o#Ck[} jpb il nCm
Hj kU }iCj vn. lc yo} D }K vi mcol m[. Dcn lc pml
pcv }iJ[K} DC, yj[, vHk pcv HC mH k k, lc} GlHV J{J. n mJ&
I[l Dmlbv lc Dpyp} C HC} }Jv PCj lc kU vi myl}
Dml}. Hv: Hv: mbil lc yo} lcn Dnl lL m[. kU vivW DC iNbv
SkckJj JJm { kj} nJ ci Sk$ lvv o#C jpb il nl k

77

vn l Hn. Yv mbiv J} Dn. sU kjCj DC sU mmCj oIn Sk Oiv


ybO}} Dmll. DHu mJv Sk$l HC YJ<} mcj p Dn.
The laws of changeless justice bind oppressor with
oppressed;

And close as sin and suffering

joined we march to fate abreast.


mU }K kU nl lcn} col kjCm Glmk Dnl. Dcn pj D%v, D[C,
cim}} jn} lj Jj kj k jpbl} lmj nmm n D%v,D[C DC
Yk}, cim}} jnCj Dn. ci n jp YjYj} k l}?
DOJv mvcvv mYmobv DC GHmLl mppvn ! Dc JiU
JYil H mU J<&l Dcn kHl cp} i} Dn n lcn Hn}. Dc il
mjJl Dio }nv cCl P}. k SKo }nvm l Kjo kj, k SKo YHU
cU }J, k i[, Kij, Hv&j , i lj kj Dm }nv mnv Gi mjJl}
Dcn k}. Dp Dcn Gc kj mJ& }k[ mcv yvJ kl Tc i, Kij yvJ
kl. Dcn yvJ}u Jbv bi} ciC Dn. Dc iJb[ Gc Fcjl ybO kll.
DcJj JJm J, Dcn lc kOn ij Ho Il} vn DC ICj HC vn.
kv cUCj mJ& DOkj Dcn} nJ Dnl HC n DOkj cUJCkjl Dcn DLk
lvv Dc il m kjC DJk Dn HC Dcn} pCJ Dn.
Hv o< mJkv c Hv: Sko cHC mbil k DOJvl Dcn
kU vivW Dojv mnYi kv ITv iu lm J<&l P} vn Flk iNb DC
kUb Skp I[} Dn. c Y} m# Jv Jv ol k DHu il ci&l}
p p D[C l} l oj kjCkjl Dcn lc yjyj Kb} Kbo }Tv
CHCv }{, ci nCj vn. c} K$ Dn k Skp lvcU Y HC

78

DHul} p kn }nv mnv clYo Dnl l oK} oj kj} DC cvc }v cU


o#Ck[} jpb il K$v nF&}.
ykj Y<C mbH} DC iJnv&j y}@k lk[ pC PHJ}. cd Dvbov yj
JU nmlbo}v kjl jn}. lb l[lv yo Hl vJnl. mJl:} mJv lbv pj
pjl U JpJCm mjJl k}. mJ& mYi=nl Ub vml k[k[ nl jn}.
mJbv ykj} Iv k}. l DYvbov kjCl {D{ }i}. ykj} lj
mYi=nynj H[C kC P}. Jl&cvH$bv HC ykj Y<C Dio G}v Oj}. l
Y<C} Uk m cU}. mJ&$ lJj DYvbov J<&J nT }i}. ykj pL
pL pF&} lL lL }k l k[ y oKJv Skck} mbil, n l ykj yj k . k
Dlc Y<C ku Dn lv.
mcPl Y<Cv Sk Dlbl mcbpm, DC mvoj ci&v viW il
mOCj vl cnCv ykj DUK P}. ykj n Y<C cnCp mcbpm Sk jJ Dn
Dm mJ& mcp }i}. DO [k^ [i}m vi vlv JC& Yo k J
DJp GJ} nl. jpk nkwk DO cUJl Dm l Ddnm nl. [i}m b
vOv P} nl. Dl mcPl OjCcU ykj viW SkcJ vl cnCv DUK}
pT }i}. pJUHm mJ& vi mcp ykj} DH} Gjkl& cv }i}. DL&l kn
pn} cl vi cb[U nl. lbv ykj n mcPl Jj cnCp iN }bi}}v
J}. lbv ykj JjOl Sk JiU mbIv GYj}. on JjJbl vbJv n mbIv
DUK} p. nJ[& JHlv i@pS P}} Juc cvj ^@ j n ll cK nl.
ykj vi pcl vJ&Jo vl=lJ lbv cv vJnl. vivW cJUHC OjC mJkjCm
}Tv DC iNb }bi}}v kv ykj H DH} mJl: cnlJ J{Jl Dn Dm
lb mcp nl. ykj kn mY lbv GOUv }JC lv k}. ykj pJJj
HC n }k G} nl. n }k Dio cpk nl. ynmbK vi ykj ypv nl.
79

L[ oJml n on JjJbl nl k vJnl Dm P} DC ykj vi SkcJ vl n


lc Dio PUUv G}. D kj ykj Y<CJj mo lmo l Dmlv p@v
n@k vm J} DO# [@. iucv bv ykjH{ Sk mlJ cb[}. DOJvl p
vjvjU JYi nl DC ll p p Jml cb[u nl lb kjl Sk mHO&
Dp l kjCl D} nl. l m Sk Hj#kcb[U mLHv kjJ nl DC ykjv
ll mnYi ]IJ. mHO&kbcO ij DC kU mHO&k nl DC kU vi Dmv oK}
ykj} Sk Hj#k cnCv Dcb$l kjCl D} nl n ykj c mvcv DC
mbpkb cv cHC nl. ykjv Dvbov n mlJ cv k}. Hj#kcb[Ul
o#Ck[} cvJj,k@}p vmHu, vcla Dm pJUHm 60 mYmo nl.
cb[U ov i H[Cl D}. ykj p il kc kjl nl l cK L@cm vumv Hp
n nl. lbv ykj} lb i mJ vc}.DL&l mHOx vk} }nC kc ykj
k[ D}. ykjv n pyyoj Dio Gc kj Hj H[}. mcj cnvYj cb[U kc
m nl DC kUl ykj} mJv Dio Dojv JiJ}.
DOJv GodIv mcjbY mbHuvblj ykjv DHu Y<C Sk l Dcj k
DO# iJ j kwuJ}@v[ bv HJ} nl. 6 D@kwyj} DO#bv mJl: mnv Gj
HJv ykj ijJ k}. DO#db DOJv Yojcv ykj DC lb
iY P}. ykjv DC Flj vi vlbv DO#bv vi JYi} Y oC Jvbl
k}. DO#bv pJUHm Sk lm vi JYil I}J} DC mJ& viW cd
DH}kv Ji}. DO#b molv mJ& YjTv i}. vivW k}u il lbv
klk k} DC mJ& kj col kjC DJmv o}.
DOJv kc mbHuJj ykj Hv: mki kckpl ik& P}. kn
oJmbv l} H}cTL & cK DC DG}k cmk mbHok }cv D@y b
Sk H$ cU} . vi &m kc HlJj, vi Oc&ib kc kjC HlJj
80

DC H$H$lJj ykjv Sk DnJ} moj kjJ Dm ucv mnybv mJ} nl. ykjv
cv}Tv DnJ} lj k}. n DnJ} Dio Jmlv < nl. kCn Y[cJ&l J}
vJnl. DHu DnJ}l ykjv Oc&ib H$lJj, lb Jl&vJj Dio kj[ D{} nl.
n DnJ} m PuJj Sk c JoU G}. mJ& vi Jl&cvH$blv ykjJj k nT
}i}. ykj mJ&$ v<O nT }i}. ykj c$ cU [ici} vJnl. lv pm Dn
lm }n} nl. }kb DC Jl&cvH$b kJj lv kCln Y< kjJ
vkj}. kn viW xmv vivW DH} c} ykj mki Ul HJ v Dm HlJ
HC k{}. n HlJ k{Cl p c mnYi nl l c}i c$ mki Ul
l nl. lv DHu c}} kn Ulv k{} vn. nU nU }kbv DC Jl&cvH$bv
ykj DnJ} mll H }i}. ykjJjO YJv cJU }i}. &m cKbv ci
kjC cnc nl Il}. DH$ Oc&ib nkuHd P}. viW xm kcl
KH mOjC P} DC mJ& ckUcvv mJ& }kbv DC Jl&cvH$bv ykj}
o}.
D}b DOJvl} Y<C DC &mOjCl} ykj mnYi cU ykj Oc&i
DC Jl&cvH$b mbHok b c$ mybO mLHl P}. mki U} oK}
DIDIv Ho P}. col Sk c DI m P}.
ykj vbJ Dcj k DO#bHl Hn} nl. mvl} GHomLb
ykj m}K mybO nl. vi ilkjl Ho IC ykjv jJ}.
ykjk[ Dl L[Hj Hm pc} nl. nUnU lv SkSk vi Jl&cvH$Jj DH}
Hk[ cUJCm mjJl k}. kWl} cnlJ JR Dm}u DUK Ho kn
cnlJ Ho i D vivW cUJCkjl k }i}.o#Cl oK} v}l J<
Dm}u kjCl vjHjO DjHR yJkjl Dl#HC col k }i}. kJU
vi Dn cnCv nCN Dv Hmv vivW mbj#C cU }i}. D kj o#Cl} jp
81

DC kWmjkj ovn kC viyW } mnvYl DmCj Sk i vc&C kjCl ykj


mJ P}. ykj Dl DHu kjkoa Dio KjJj Hn} nl. lj HC lv
DH} l[p[ OjC m[} vJnl. G} lv mJl: GonjCv oKJv o} k DHC
mJl; H$l m k} k kCln mbO DHuk[ DHmk }v l. J{ b[
DC }kl cUJ} Dmv oK} ykjv kOn mv Ho kbJ mvl SKo
cnlJ pi cUJC lv k} vnl k DH} l[p[ Yc k yo}} vn.
D kj miUk[ Dio Duy} Dmlv mbHC& D}yc jpJj Sk mbk
kmU}.

lj n mbk kn Dvk kmU} vJnl. DC l

F&dJj vc&l HC

vJnl.o#Cl} }kbv Dl nJmH l DHuJj D{Jv Il} nl. mll kHm


Hk Il iucU o#Ck[} pcv km Glv i} nl. kln lv k} lj
pcvlv HHjl oK} GlHV cUvm P} nl. lkj kp&ypj nl nl. o<kU
Dio GbyN Tv H} nl. ykj} k kjJ n ml vJnl. o#Cl} ynlb vi n
lJj DJ}byv nl DC Dl lv lbv oi o} nl. viW Dio ov HjmLl
P} nl. Dl kClj ykj} c@mm jpl} p@p& Jbiv kJn&j vi
OHk col IC mJ}. kJn&j y@v OHk Dmv DHu #$l Hj
vJp}} mbOk nl. l} bi} cv DC YjHj Hij vkj nl. ykjv
kJn&j} Sk H$ HJ}. o#Cl} vi lkNb n}K mLl LL& JC&v k}
DC viW col} mki} C Dcb$C o}. l} cUCN Jlv DC
mKmF Sklb oK} Jlv DC mKmF& oT kCj vn n mH< kv kJU
DHu mcp ilkjl C ykjv kUkU DJnv k}. mki} Tv
vkl k Gv GY jn HnCN vi pcl} l JvHmv JJ k} n JJm
HC J k}. kJn&jv ykj vbJ Sk} nl. ykj kjl Dm}u kc l} cnl
nl. ykj} l} KH Doj nl. l} HC DHu mcpkjl kn kjJ Dm cvcv
82

Jl nl.l HC HjmLllv njHUv vI}} HJa Sk i}c nl. kj Hjcv DC


Dlbl n}DH< Yiv l cv HoJj Hn} nl. D}} n mbO oJ[ v Dm
lv jJ}. ciH{ v Hnl, H{} GpJ} YJlJJj DC cUCN YjIm HijJj
}L cv kJn&j mki} pCm lj P}. nll} mJ& kc biu kj ci&}
}Tv mJ& mylb Din c[v DHC mki} l Dmu lj kJn&jv ykj}
HJ}.
kJn&j mki} Hn} DC lL} HjmLl Hnv l kl P}.
mbOvm knn mOv GH}yO vJnl. l vj c$ P} vn. l Jkw nl, pL
Dnl lLv DC Dn l mOvv mjJl kj. lv l k}.Fk[l k[ n[
b v kv
o}u kbo} k, [yy, Yb[ D JmlHmv lv ikjl }iCj GHkjC
lj k}. DH} mbOv m k}. mll kHm Hk Il iucU pcv km v<
P} nl. kJn&jv lkNbv D}v H}v JiJiU Hk ICm mbil}. jlU,
y, YFci b Hk lkj IT }i}. HkbcU pcv Hl DC km mO
}i} DC nUnU o<kU mJ oj nT }i}. kJn&j kjl Dm}u mbOvcU
DC lv l #$l I[Jv DC}u blcU mJ& }k mkik[ Dk=< P}.
kJn&jv jlU, YFci Hmv vvkj KHoL& kv oKJ}. YFci n lj l
Dio }[k HoL& nl. ioCHmv lv l}, vm, jbiJ k k vn lj
k}. mkil D{Uv CN }} clHmv lv vv jbi lj k} DC n mJ& mbOv
knn D[k v Jl, kun kj uk v Dkjl mJv GH}yO k}. c c
GiHl kJn&j muu ICkjl mki} T }i} DC D kj mki m
mJ& Dcj kYj Hmj}. ykj Sk kUplv c P}.
1897 mjJl} D}b DOJv Flk Sk bi} mbO ykj k[ }v D}.
Gjk[} DC o#Ck[} jpb mbH} nl. l lL& l} Sk vJp}}
83

mvv j@y& iu[ @ mcjCL& GYj}u mcjk DvJjC mbi Y<C oCkjl
ykj} Dcb$l kjCl D}. @ n kocb[Ul} Sk mYmo mH$ nl. JC&J
l }{l Dmlv kU viW Hn} H}v lbv GYj} nl. n mcjbY
ymvcO} cP k n@} cO P}. mYi=n Dio l[by Yj} nl. ykj Y<C YJ P}.
mJ& Jl&cvH$bv ykjJj klk J<&J k}. mH@v Dcj kv vkl mbH} nl. mJ&
Dcj kYj DvbolmJ m nl. 16 D@kwyj} ki L} mYl Y<C oCkjl
ykj} HjC kjCl D}. pJUHm mU npj l mY} npj nl. ykj nn Y<C
vnccC KH ip}. Dcj k DO# Juc c@kkv} DC lb cb$cb[U cbJj npj
nl. ykj Y<Cv DO# YjTv i}. ykj Y<C mbHl vnc jljJp c[v
DO# DH} DmvJv Gv GY jn} DC U JpJv lbv ykj DYvbov k}.
ykj mll kcl Ji Dm. mll }by }y Jm kjl Dm. mll Y<C ol Dm.
l PHC, pJC JU Dvcl Dml lj HC ykj DH} k=l Dio Gc
Jv nl. mcpk k& kjJ Dmu lj k&kl&v Lc DH} jjmJmL mbYU}
Hnp n ykj cl nl. DC l cC l Jil Dm. }nvmnv oKCk[oK} l
o}&# kjl vm. mJ& oJm JUH$k DKJ Dm. oJmYj jJ}} kc l oJ
mbH} Hnp Jj l k# nl. lcU nl k k omN oJm mjJl Glmnv
nl DC vJv DJnv mJkjJ} pc l. ykj} KU Jij Hjm DJ[l vml.
JjbiU cnCv l DHu Kpi yil DOv cOv yikc kjl Dm. kO kO DHu
kbymn JvYpv} pl Dm. l} kWy[, [kj HUC vo nl. [kwkj n l
DJ[l C nl. l mjK cCm} GH C omj vn Dm l cl nl. lv
[kj Dio Gc kj Hom k} nl. kOkO l Sk }byJj Hj} pl Dm.
HjClv DHC vmi& DC Y DOk pJU pl Dm l} Jl Dm.
kobyN Jij JC H# l} cnv JR j$ JC DJ[ nl. Dync }bkv
84

n l Dio DJ[l Lj H< nl. l j$ lv Dvko HjC k}. D


kj mJxlHj kUp ITv oK} ykj} LkJ pCJ }i}. DlHl ykjv SkoJm
oK} m Il} vJnl. i}cl pvc}u ykjv Dlvl Hjcv ,mJk<v mJ&kj
cvmvcv cUJ} nl. Dcj k DO#Hmv mJ& Ljl} cvJj ykj klk kjl
nl. Dlvl Hjcv ykjv n [U oHJv kCj cUJ} nl. HC Yi}u
n}DH<bv DC Dlvl cv ykj} Dl LkJ pCJ }i}. J l oK} Sk
cCm nl. l c$cb[UR DC nlb HC }#l n i< D}. lbv ykj}
Jbl IC Din k}. kjl lbv ykj} jH oNJj pC mJ}. ykj
c$ lj vJnl. ykj} mki U kUp nl. DHu DvHmLll Uk[
Cj col DI cboJ} Dm l} Jl nl. DHC cj Dvbol jH oNJj Djc
kjJ DC DHu mylbv FL k< kjl jnJ n ykj} yjyj Jl vJnl. J
}kHJo} HC l ykl nl. G n }k cnC }il} Hn ykj Dl c cbl
cCm P} DC cbl iN }kbmjK jH oNJj Jij pT }i}. }kbv c$
mbil k JvkjC iN}kb yjyj kjC lv k vk. HC 1899 Jmbl
$+ll Dm Sk mbi I[v D} k ykj} DH} D[c HC m[v oTv jH oNJj
pJ }i}. ymvcO} kn cn}bv lb cn} cb[Ul ykj Y<C J} nl.
mcjbY DO# nl yH }@jv m. H@} }@jv n bv kJiv k}. yjm bv lbv
ykj Hj kv o}. Y<C mbHuJj Sk cn}v ykj} Jj} k l kO jH
oNJj i} Dn k. ykj cnC} D oNkjl c} JU cU} vn. ci l cn}v
ykj} Hv: Jj} k jH oNJj pC l} Fs Dn k. ykj cnC}
mki U kc kjCJ c} omj knn Fs vn. lJU lj l J<
lJ{Jj mbH} Dm J}. HC l cn} kn mJmL ym} vJnl. Flj Dvk ovj
cn} DC cvJj b mbHk& mOv lv ykj jH oN HC& lj k} SJ{
85

vJn lj ykj DvHmLll mki Ukjl col vO HC pcJv J}. L[


oJml ymv cOu Sk cvJj c. i@jmv bv ykj} kUJ} k l mJ& kby
jH oN lj HC& P} Dn.lc DvHmLl mki U knn D[C
nCj vn nc Dcn Il} Dn. Dl lcn} jH oNJj pCl kn D[C
vn. D kj mJ& ypbv kW[l mH[}u ykj} oNJj pCJv omj H&
Gj} vn. c. i@jmv bv ykj oN kkjHC DKC k} nl. p p kC
ykj pCj nl l kC cvJj }kbv oCkjl DUKH$ lj J} nl.
ykj mJ& kbykjl j[ mj }F&v kbHv }B[ yJj Djcj pi
jKv J} nl. 9 c 1899 jp ykj Hlvmn v@k&} Tv Hn} DC 10 c jp
oHj lv yJj H J}. ykj DvH# l Yiv yJUv i} nl. Sklj yJj
DHu} kkj JiCk cU} yyl l pj mbk nl lyjyj DHC Flkw
cd HoJj Hn} cnCv pj yJj} nl. l} l i}c oJm DJl nl. k
jml k[} HjK} PHCj, Hklk kH[ JHjCj, GHmcj mmCj,
n@}cO kc kjCj ykj DC Dl Djcj ylv Jm kjCj ykj k.
ykjv yJj H Jl y kHlvv ykj Dojv mJil k}. Flj Jbv HC
ykj mJil k}. ykj DC l Hlv kjl Gc Hk k@yv jKv J} nl. yv
kvj m[} DC ykj} DHu KbJj Sk Sk DP kc PumjK J }i}.
DHu} Jbl Kj ijp nl n Dl l} H}. l Kj Flk Lk} nl k
yJj H JuHmv mll 15 lm vml PHv nl. Dcj kl Dmlv ykj mkU
G} k Sk civ Sk v l mcj GY jnl Dml. k} i[ Hk[J, H
pcJpcJ k kjJ,Sk v ov Mv mcj GY Dml. Y<C lj kj Dm ,
kC lj Y I Dm n mJ& km pcJJ n Jj mll [kwl IUl Dml. Dl
vJJU Djc nl. yJj} mJ& Jm ykj cd Dojv Jil nl. JblcU
86

ykj lyyl mO }i}. oNl ykjv yupc, n@}b[,H@jm, }b[v kCbv Y


ou. H@jm cO H@jm JJJ}l Y<C oCkjl ykj} Dcb$ l k} i}. mY
DO#Ho Dcj k cp DO# yWpcv n@jmv bv Y<J} nl. D&}b[ D&y H HC
npj nl. Dcj k jpolbbv ykj obHl} pJC Dcb$C o}. ykj Hb} mJx
v} vcla c. H}j HC npj nl. ykj D<l} n Dio mvj HJ& nl.
Sk cU i}c Dm}} ykj DO#, jpol, vcla byjyj Hb} yml nl. H@jm
cO Dmlv ykj DC vi $kj @vj b Y P}. @vj $ }kwPWyi&
jpJ[l }J} nl. kC} mbil} Dml k Sk vi $kj $ jpJ[l
}J} Dnl lj JJm ym} vml. ykj DHu pcl il DYcv J{}
}i}.
ykj cl nl k cCm} cUCj JiCk, mvcv, }k k n kl[ jbiJj
DJ}byv vml lj lc kl&lJJj , k&k}lJj DJ}byv Dml. i< kln }nv
Dm l pj lcn FljbH# DOk biu kj kv oKJ} lj lcn} cvl vkwk
cUl. cnCv ykj DHu ybOJbv mll mbil Dm k yyv ! D kn kjij , Dm
kn ku Dlcml kj k l FljbH# JiU DC DOk bi} Dm}. cU mcp
lck[ DH#v Hn} DC lcn} i l mvcv DC Doj cU}.SKo vi c}i
Gc kj mJbHk k }i}, Gc kj kH[ J }i} , Gc kj Ijb
mHmHF& k }i} SKo vi c}i Gc kj I[ mbYU }i}, jlU HkJ
}i}, }k[kc k }i} lj lbv mcp i l mvcv pj oCj. lc
kl[ jbi kCl Dn n ci kC }#l ICj vn. l# GonjC ykj} $kj
@vj mJHl om}.
}b[vcO ykj p} mjJl} Hn}. mJ&pvk Glmnv $+ll GOC
D}} Dml. H}&cW DOJv HC m nl. ykj Dvko H}&cWcO i}. Dvk
87

kCnv ykj} Y<C Dcb$C T }i}. yj lv k=l DmJmL kjC


mbiv vkj} HC Fmkwm n@} Dcb$C l vk k} vn. Dcj k Fbi}b[cO}
jpol mY DO#mLv mJkjCj nl. jpol c . sS bv ykj mvcvL& Sk
c cpJv o}. cpJv mbi ykj DC mm Dcj kv }Kk ck& dJv b
iY P}. Fbi}b[ jCmny Jnkwj bvHC ykj obHl} cpJv Dcb$C
o}. KjKj ykj mJ& D<l} n Hjc Yi #C nl. Sk i}c jC Hb}
yml nl. Sk i}c} jp, jC, GcjJ , cvJj }k nHv} , cpJv} y}Jl
nl, l Y<C }#HJ&k Skl nl , l mvcv kjl nl. H@jm cO Dmlvb ykj}
}&mv cnHj b Sk H$ cU} nl. }&mv vijk ykj vij mlkj kjCj
nl. ykjv n Dcb$C mJkjJ cnCv mJ& vijkb Jlv cnHjbv Jvbl k} nl.
}&mv jpOv JnJ cnCv ykjv HC lv k} nl. ykjv n Dcb$C mJkj} DC
DH} oj DHl ITv Hjl Jm} vI}. m }F pnpv ykj Hjl
Jm nl nl. yJj Jbv Sko ykj} Y<C oC Jvbl k}. Y<Cvblj mJ&
mnJbv mki U} YjIm oCi o}. ykj }&mv} Tv Hn}. ykj
pbi mJil kjCl D}. cd cjJCkv ykj} mY kC vCl D}. }&mv
iJpJU} cu[v iJl ykjv c YdJj, kU KCl kc k} nl.
ykj HJa kn c}k npj nl.pbv ykj} HJa i}c cnCv yUi} nl Dm kn ij
HC npj nl.

Dp n mJ& }k ykj c mlkj kjCj nl. ykj} DH} pv

oJm DJl nl. ykj Dio l=Hl nl. l cvl kCJ< k[JHC vJnl. ykj
Y<C cv} k }JCj P}. }kbv JUJU k}u col lv DYj cv}.
kC}n o< o} vn. ykj cv n cHC Hnv GHmLl l YjTv i}. Flk
K[lj D< Yiv, Dvbl lv mmv oK} ykj cvl kCy} }nv oK} D{

88

vJnl n Hnv lbv klk J}. ykj Y<CcU o#Ck[} iNb DC kUb
cvc }vJj pC kwkcy&l P}. ykj Dio l=Hl nl.
}&mv nv HjluJj ykjv Hv: DH} mki kc m k}. HC Dpv Sk
D& I[J nl. SkoJm ykj DHu kbymn JNnb[l iHH cjl ym} Dmlv
nJ[& JH k}ib H$ nll H[}. nJ[& JJJ} ykj} [@kwj
mvcvv HoJ ov kjCj nl. ykjv HoJ mJkjCkjl 24 pv 1896 } n@J[&}
C Jvbl k} nl. ykj} kO mJHvl oK} J} vJnl k nJ[& mjK Dlbl
< DC { JJJ} l} D mvcvv HoJ oF&}. n HoJ cnCp l kjl
Dm}u kc DC vi mcp il Sk HJl nl. mbHC& vi mcpv k=lL&
JnJ DC cd DYcvv mN pi} Dj[v mbiJ k Hn Dcn Dc k<v, cv
k cUJ} Dn l. Dp Dclu Sk HJ&c i}c} nJ[& mjK JH
[@kwj HoJ mvcvHJ&k ov kjl Dn. Dcn i}c nl. vblj mJlb$ P}. HC
Dcn} kn #C vJnl. kn kmy, nVj, k}ku Dcn} DJil vJnl. mJl:
mbmj oK} }JC Dc }k vJnl. HC Hn Dcl} Sk kU v Sk
kU i}c Dp n c HoJ cUJl Dn. HoJov mcjbYl ykj Y<C mJ&
o} pTv Y[}. ykj KH K nl. l Kl Yj I}Ckjl k k
l DJ[l pvj} Dc&m=bi ykjk[ Tv jn}. pJUHm mn cnv l ykjk[ nl.
DOiJv l nly} P} nl. ykjv cd DH}kv lb mJ k}. lb mJ
kjCl ykj} Ovl Jl nl. lb kJC DjCl DCv ykj Ho}
Hn} nl.
1898 mcjm ykj} mcp} k Dcj k DO# kv} D}b, pp&
jpbv Y oCj Dnl DC D}b njl Sk bll cUJ} npj jnCj Dnl.
ykj }i} Jbiv} DO#b k&}l Hn}.lv Hn} k Dvk }k
89

DO#b Ykjl lkUl ym} Dnl. DHu} Y cU} k vn ykj}


bk J }i}. Dioj jJv Y cil} vJnl. lj HC ykj YH$ DO#b
nll H[l lbv ykj} y}Jv Il}.DO# #Cn Gmbl v Il mll }kbv Yl
nl, lb y}C blHC Skv Il nl ljn lb nNJj $m kbUu k}n
vn ykj} om} vn. ykj} DO#b klk J}. DO#bv ykjv mki
U kckp cnl o}. DC Dcj k DO#bv U} Y o} lj JL
cvy} km J{} n L[kwl mbil}. DO#b bll Hj<o} npj jnC k&c
DH vl P} vJnl. lbv ykj} Hv: Skov DJ[bv YCm mbil}.
DO#b bll Hj<o} npj jnC k&c vl Pu ykj} kUl l Hv:
DO#b Y} i}. ykj Y JU c. um& nDj Sk l<l iN
i=nmLbv ykj} myl kjC cv k}. DO#bv pj mki} JU Y o} lj
o#Ck[} JC&< kc nCm k col nF&} n lbv DO#bv biu kj mbil}.
omN Y kn kU DO o#Ck[} JlJjC pj lbi nl. viJW j} Dlj
J{} nl DC vi mJl:} Dmj#l mcpJ} }i} nl. DO# oK} yo}u
HjmLlcU pj mbl P}} oml nl. pj yj }k ynj Y J Hnl lkUl
nl lj lbv ykj} LbyJv Il} DC o#Ck[} iN DC kUb mmLly}
& kjCm mjJl k}. lb & m Dmlbv Sk ij mv mYmo K}l D}.
i}cij L m Dmlbv lv oKu kn i}c yUi} nl. ykj DC DO#b
mbY<C lv }#HJ&k Sk} DC DO#bv Jvbl k} k D yk mbi DO#bv
mki} Y oC pj Dn. cU iNbv i l mbo o} pF&} DC kU HC
cvy} GbJ}. l cl} vi mcpy} mnvYl DmCj [@. p.S}. Sc. kj
bv HC opj o}. yj JU Jj kv DC DHu colvmv & kv
DO#bv mki} Y oC vl k} .16[mWyj n ljK vl P}.
90

DO#b Y vl Puyjyj o#Cl} mJ& iN DC kU }kbl


Sk Dvbo JlJjC vc&C P}. mkil} mJ& kU DC iNbv nj mY l
kjCm mJl k}. vjvjU kc lj Pu DC kc Jv ICl D}.
DO#b Dio DYlHJ& Dm mJil

kjCkjl mJ& iJ Skpv kc} }i} .

ykj} kuHvn vJnl k DHu kccU lv ov pcll Flk SkH vc&C k}


Dn. DO#b Y mcjm D}yc jp JOvcb[U DOJv m nl.
Skclv DOJv} ov oJm m ITv mJ& mYmobv mki L npj jnC
jJ}. vcv Hjo }k HC mki} Tv oK} nT }i}.
16[mbyj} DO# c@kkv} mHlvk mkil npj P}. yN cnlJ
J lb yjyj Du nl. vkl mbH}u mH@v lv Hjl}} pvj} Jn}j ,
pvj} @Hj b ll mcJ nl. D}yc jp mv mJ& mYmo, iJn&vj,
vcla n HC npj nl. mki juJ mv Hmv l UH&lb jml vijkbv mpJ}
nl. DO#b JU JJJ DC Dio kc JUl DO#b o&v Ul} mJ& JLb&v
JnJ cnCv Ul} JLa jml olH& nll Gm ob[ DC kHm y[ ITv GY
nl. Ul} nCN kc o&v I[JCj oKJ olH& cb[} nl. Uv ll DC
oiOH}vl k}u mOjCb oKJ nl. DO#b vJv ybO}u mYi=nl Y<C P}.
DO#bv DHu Y<Cl mki Ul} kckpy} mcOv J k} DC
ykj kc KH ljH k}. Djcj mJ c. }Bi bv HC ykj ljH ku.
Hmcmj pvj} mcL bv k&c mcjH k} DC Dm n miUb kc
mcjCl jnCj k&c mcHl P}. ykj D<l} n mJx Dvbo #C nl.
i} Jm J<x viW ilkjl kjl Dm}u kc GY Dcj kv o}} l HJl
nl. ykj Dp Dio k=lL& P} nl. Sk I[ Hil m k}u U Hblj
Dp 2300 SkjJj GY Dm}u 40 YJ Fcjlb Dm}u mbk}l P} nl.
91

ykj Dl Lk} nl. pvcHmv Yi}u n}DH<, DJjl jjk


c Dl ykj jjJj DH} YJ oKJ }i} nl. ykj k=l {mU }i}.
1915 m} viW n cnv vl Dvbll J}v P}.
ykj kblk.
2000 m} c} mki} Y oC mbO cU}. pLv ykj} YjIm col
cU} DC jC cU} l c@mm, H}[u H, D}yc , Jnp&v jpl
pJUHm ov cnv nb[l D}. ykj vbJ-vC cu k D{U} vn. vi
pclJj Hmlkb DYm kjlv oK} ykjy} Hjm kn }n}} D{Uv D}
vn. K mki Dl kJn&j HTb[ v kjl m Dn. mkil ykj jnl Ij DC
kl Dm}} l YJ HlU J ykj DmllJ kn pCJl vn. ykj n Sk
bi} jlvHjK pj nl. kJn&j cO} iCb i l HjK kv l} pivcvl
cUJv o} HC ykjcO p mJ&mcJk vl=lJ nl l kJnj cO vJnl. lcU pj
kJnjv mki} DcH m cUJv o} lj vi pcl vl cnCv l kn H{ T
k} vn. ykj} DH} mcL& Jjm vc&C kjl D} vn. l nll l
mcbpm OjC JjO kjCj mbIv GY jn} nl. HC ykj vl=lJ Flk pJ}bl
nl k l nll JjO mbIv H jT k} vn. ykj iuJj c$ JjO
mbIvv pj Hk[} DC mcbpm OjC Hj ib[Uv JCl D}. iNbv HC
kUb jpk cnlJkb#} DHu Jk Hkjl KlHC Il}. Dp kJn&j
HTb[ v cU l L[Hj lj }kbv cnl Dn HC ykj c$ kc kU H[
D[ i} Dn. DHuk[ oK} mcp GVlkjl pJ jv kjCj vl Jmc=ll
i} Dnl DC mJLa vl cjJl Dnl. JJO }Yv ci }iv lC Ji& c l<
Jmj} Dn. JvDm cUCj Hm mJv nJ Dn. lC Ji& njpJv} J}
92

Dn. mJ& i<cU ykj kc kv k, c l< n llJ Hj OU} cU}


Dnl.
lj oK} ykj cnv k& DHC Jm kl vn. Y} Dp mki kJn&j
vJv DUKU pl Dm} lj l ykj Sk Dpjcj mcjk Dn.pil} Dvk cnv
JR vbJ pj Dp }k Jmj} Dml} lj lb k&v mcppJv Dc}i yo}
Dn. D c cCm kc kjl jnll. lbv H}} i ci& mJkjll DC DHu
kcl civ Dmll. }kbv lb mcjC k} kbbJ vn lbv HJ& vml. lb n
Om lb cHC oKJl DC mcv Clv D}io Jj Cl HnJl. FJj
jCv pi HJ& v kjl D cCm DHu G<Hmv {Ul vnl DC k&m
mHV kjll n lb cHC. D cd }kb j$ Jlv mbl %vJjb
Hmov DJC nl
oj lb lcj pJ~ ---p p Jbs
} l l HJ.

93

mboY& ibL
Booker T. Washington: The making of a Black Leader by Louis R.
Harlan New York Oxford University Press 1972
2. Booker T. Washington: The Wizard of Tuskgee by Louis R. Harlan
New york, Oxford University Press 1983
3. Up From Slavery by Booker T. Washington New York Airmont
Publishing Co. 1967
4. Booker T. Washington : Essays by Louis R. Harlan Oxford
University Press
5. The negro in the United States: by E. Franklin Frazier Ph.D.
published by The Macmillan Com.
6. The South Since the W ar by Sidney Andrews published by
Boston Houghton Mi fflin Co. Boston 1971
Originally the American Negros of 1866

94

You might also like