HI NG PHI HP CNG TC PH BIN, GIO DC PHP LUT CA CHNH PH

C SAN TUYN TRUYN PHP LUT

S 06/2010

CH QUYN V NGHA V THNH VIN T CHC THNG MI TH GII CA VIT NAM

H NI - NM 2010
1

QUYN V NGHA V THNH VIN T CHC THNG MI TH GII CA VIT NAM PGS.TS. Hong Phc Hip V trng V Php lut quc t B T php Phn I.
TNG QUAN V T CHC THNG MI TH GII (WTO)

1. Lc s hnh thnh v pht trin ca WTO 1.1. T h thng Bretton Woods n WTO WTO c thnh lp v i vo hot ng t ngy 01.01.1995 1, nhng h thng lut l thng mi quc t thuc din iu chnh ca T chc ny th tn ti t trc . T nm 1944, song song vi vic m phn thnh lp T chc Lin Hp quc, H thng Bretton Woods c thnh lp vi kt cu c ba tr ct c bn l Ngn hng Th gii ( WB ), Qu Tin t quc t ( IMF ) v ITO vi tnh cch l mt T chc chuyn mn ca Lin Hp quc. Nhm thnh lp ITO, hn 50 nc tham gia m phn xy dng cc vn kin php l ca ITO. Trc khi kt thc tho lun vo nm 1946, 23 trong s 50 nc tham gia m phn tin hnh m phn gim v thc hin thu quan rng buc. Ngay khi Chin tranh th gii ln th hai kt thc, cc nc ny tin hnh ngay qu trnh t do ho thng mi; loi b nhiu bin php bo h vn c p dng t u nhng nm 1930, m ng cho 45.000 nhng b thu quan lin quan ti khong mt phn nm thng mi th gii, tng ng 10 t USD; chp nhn mt s quy nh v lut chi-lut tc nghip trong thng mi quc t v nhanh chng p dng tm thi bo v kt qu ca cc nhng b v thu quan. Ton b cc quy nh v lut chi-lut tc nghip trong thng mi quc t c a vo trong mt vn bn php lut quc t di tn gi l Hip nh chung v Thu quan v Thng mi (Hip nh GATT 1947), c hiu lc t thng 1-1948. Trong khi , vn kin php l v t chc ca ITO-Hin chng La Havana mi sau mi c thng qua ti Hi ngh Lin Hp quc v thng mi v s dng lao ng t chc ti La Havana nm 1948. Song, do mt s nc ln khng ph chun Hin chng La Havana, nn ITO khng th tr thnh hin thc. Do Hip nh GATT
. Xem http:// www.wto.org.> the wto ; xem thm: Hi ng Phi hp cng tc ph bin,gio dc php lut ca Chnh ph, c san Tuyn truyn php lut, Ch :Chuyn thng tin v T chc thng mi th gii,(Ch bin: TS.Hong Phc Hip), H. thng 12.2006; U ban quc gia v HTKHQT, "Tm hiu T chc thng mi th gii", nxb Lao ng-X hi, H.2005;
1

1947 l hip nh quc t nhiu bn duy nht iu chnh quan h thng mi hng ho trn phm vi ton cu t nm 1948 cho n khi WTO ra i vo nm 1995. Lch s hn na th k vn ng thnh lp mt t chc thng mi ton cu ch yu c nh du ti Geneva, Thu s. Tuy nhin, s thnh lp t chc thng mi ton cu c khng t thng trm tri khp cc chu lc, t nhng bc i chp chng ban u vo nm 1947 ti Geneva (Thu s), n Annecy (Php) nm 1949, Torquay (Vng quc Anh) 1951, Tokyo (Nht Bn) 1979 v cui cng ti Marrakesh (Marc) nm 1994. Trong sut khong thi gian ny, Hip nh GATT 1947 vn hnh nh mt hip nh-lut chi-lut tc nghip trong thng mi hng ho quc t nhiu bn nh d nh. Do khng thnh lp c ITO, nn Hip nh GATT 1947 cng c vn hnh nh mt t chc quc t de facto, trn thc t (GATT) iu chnh ton b h thng thng mi hng ho quc t. n nhng nm 1980, vic ci cch ton din h thng thng mi ton cu tr nn cp thit, m ng cho s ra i ca Vng m phn Urugoay thnh lp T chc thng mi th gii (WTO). tng v mt vng m phn quyt lit thnh lp WTO c nhen nhm vo thng 11-1982 ti Hi ngh B trng cc nc thnh vin GATT ti Geneva, nhng hi ngh lc khng vt qua c ro cn qu ln l vn nng nghip. Song trn thc t, chng trnh lm vic do cc b trng a ra to tin cho chng trnh Vng m phn Urugoay. Phi mt bn nm vt v cng nhiu n lc tm kim v dn xp cc vn i n nhng b, cc b trng mi a ra c quyt nh vo thng 9-1986 ti Punta del Este (Urugoay) v mt Chng trnh m phn cp hu nh ton b cc vn v chnh sch thng mi ton cu. Cc cuc m phn c nhim v thc y vic m rng nhiu lnh vc mi, c bit l thng mi dch v v thng mi v quyn s hu tr tu, ci t cc chnh sch thng mi i vi nhng sn phm nhy cm nh nng sn v hng dt may. Tt c cc iu khon ca Hip nh GATT 1947 c xem xt li. Ngy 15-4-1994, a s cc B trng ca 123 nc gia m phn k Vn kin cui cng ca Vng m phn Urugoay ti cuc hp din ra Marrakesh ( Marc). Hip nh v Tuyn b Marrakesh ngy 15/4/1994 khng nh kt qu Vng m phn Uruguay l nhm tng cng nn kinh t th gii v thc y thng mi, u t, tng vic lm v thu nhp trn ton th gii v thnh lp T chc thng mi th gii (WTO). Mt h thng cc hip nh iu chnh quan h thng mi ton cu ( m ba tr ct c bn l Hip nh v thng mi v thu quan- Hip nh GATT 1994; Hip nh v thng mi dch v- Hip nh GATS; Hip nh v cc kha cnh thng mi ca quyn s hu tr tu- Hip nh TRIPS) c k kt gia cc nc, trong c nhiu hip nh c xc nh l trnh cho 3

nhng vic phi lm ngay lp tc nhng cng c vic s lm trong tng lai. i vi mt s lnh vc, vic phi lm l tip tc m phn hoc xc tin nhng cuc m phn mi. Mt s lnh vc khc li yu cu nh gi tnh hnh trin khai hip nh vo nhng thi im c th. Mt s cuc m phn th nhanh chng kt thc, c bit l v vn h tng vin thng v dch v ti chnh (chnh ph cc nc rt nhanh chng i n thng nht v vic m ca th trng cho sn phm cng ngh thng tin, vn vt ra ngoi khun kh ca chng trnh WTO), mt s cuc m phn khc th phc tp hn, mt nhiu thi gian hn. Tuy vy, Vng Uruguay v cc cam kt cng t c s cho cc cuc m phn mi v hng lot cc vn trong thi gian ti. 1.2. T WTO n Chng trnh Doha pht trin v con ng tip theo Khong nm 1995-1996, mt s nc thnh vin WTO ngh tin hnh vng m phn mi trc nm 2000 v hng lot vn m cc nhm nc khc nhau trong WTO quan tm. Cc cuc m phn c bt u vo nm 1996. Mt chng trnh m phn mi c a ra gm hn 30 mc, trong c mt s vn ng ch : Dch v vn ti hng hi (kt thc m phn v m ca th trng (tin hnh vo ngy 30-6-1996, hon li ti nm 2000, sau chuyn sang Chng trnh Doha); Dch v v mi trng (xc nh thi hn bo co kt qu ca nhm cng tc thng 12-1996); Dch v mua sm chnh ph (tin hnh m phn u nm 1997); Dch v vin thng c bn (kt thc m phn thng 2/ 1997); Dch v ti chnh ( kt thc m phn thng 12/ 1997); trong lnh vc s hu tr tu: thit lp h thng a phng v thng bo v ng ch dn a l i vi ru vang (tin hnh m phn, tr thnh mt b phn trong Chng trnh Doha ); Hng dt may (mt giai on mi bt u vo thng 1/1998); cc bin php phng v khn cp trong lnh vc dch v (p dng kt qu m phn trc 01-01-1998, hon li n thng 3-2004); Quy tc xut x sn phm (i n s thng nht tng i gia cc quy tc v xut x sn phm ca cc quc gia thng7/1998); cc vn v mua sm chnh ph (m nhng cuc m phn mi ci thin cc quy tc v th tc bt u vo cui nm 1998); xem xt lai ton b cc quy tc v th tc gii quyt tranh chp (trc nm 1998); Bt u xem xt mt s ngoi l i vi vic cp bng sng ch v bo v a dng thc vt (nm 1999); nm 2000 s xem xt cc vn nng nghip, dch v thuc Chng trnh Doha, cc cam kt trn v thu quan (xem xt li khi nim nh cung cp chnh ti iu 28 Hip nh GATT 1994 v quyn ca ngi tham gia m phn i vi vic sa i mc trn), thng nht kim tra nh k (hai nm mt ln) vic thc thi Hip nh TRIPS ; trong nm 2002 xem xt cc vn dt may v nm 2005 chm dt thi gian hiu lc ca hip nh dt may v p dng hon ton Hip nh GATT 1994 trong lnh vc ny. 4

Ti Hi ngh B trng ln th t t chc ti Doha (Qatar) vo thng 112001, cc nc thnh vin WTO nht tr tin hnh Vng m phn mi. H cng thng nht s tho lun nhiu vn khc, c bit l vic thc thi cc hip nh hin nay. Tt c cc hot ng ny nm trong mt chng trnh chung c gi l Chng trnh Doha Pht trin (DDA)2. Cc cuc m phn din ra trong khun kh ca U ban m phn thng mi v cc c quan h tr cho u ban ny. thng l nhng hi ng hoc u ban c triu tp trong cc phin hp bt thng, hoc nhng nhm m phn c lp ra chuyn trch v mt ni dung m phn. Cc hot ng khc ca Chng trnh s do cc hi ng hoc cc u ban khc ca WTO tin hnh. Tuyn b Doha nu ra 19 21 nhm ni dung, tu theo quy tc m cu thnh mt hoc ba nhm ni dung tho lun. Phn ln cc ni dung ny i hi phi tin hnh m phn; s cn li th i hi cc bin php thc hin, phn tch v theo di nh gi. 2. Mc ch, nguyn tc v t chc ca WTO 2.1. Mc ch ca WTO C nhiu kin khc nhau v vn ny 3. Tuy vy, ni mt cch n gin, WTO trc tin l mt khun kh thit ch php lut quc t, l ni c to lp chnh ph cc nc c th n trao i, tho thun vi nhau nhng vn chung ca hot ng thng mi gia cc quc gia trn quy m ton th gii. Vi cch nhn nh vy, WTO tip tc cc mc tiu m vn kin thnh lp ITO ra t nm 1948 nhng khng c thc hin.4 WTO cn c nhn nhn nh l tp hp nhng quy nh, quy tc, lut chilut tc nghip trong thng mi, kinh doanh ton cu. Mc tiu trng tm ca WTO l gp phn to iu kin thun li cho t do thng mi nhng vn trnh c nhng tc hi khng mong mun do mt s hnh vi t pht ca mt s c nhn, t chc mang li. l xo b nhng ro cn thng mi, thng bo nhng quy nh thng mi hin hnh trn th gii cho cc c nhn,

2 3

. Xem : WTO , "The Doha Declarations " , France 2002.

. Xem http:// www.wto.org.> the wto ; xem thm: WTO, Introduction to the WTO, Geneva 1998; WTO,Understanding the WTO, Geneva 2008; Ngn hng th gii: "Pht trin, Thng mi v WTO", nxb CTQG, H ni 2004; i hc quc gia H ni v Vin KAS: Vit Nam v tin trnh gia nhp WTO, H..2005; John Croome, Reshaping the World Trading System. A history of Uruguay Round. Geneva. 1998.

. Xem John Croome, Reshaping the World Trading System. A history of Uruguay Round. Geneva. 1998; Xem thm: UNCTAD/WTO, "Business Guide to The World Trading System", Geneva 1999; U ban quc gia v HTKHQT, "Tm hiu T chc thng mi th gii", nxb Lao ng-X hi, H.2005;
4

doanh nghip v c quan nh nc, ng thi bo m vi h s khng c thay i t ngt no trong cc chnh sch, php lut ang c p dng. WTO cn c mc ch gip cc nc gii quyt tranh chp. Ni tm li, WTO l mt thit ch php l quc t lin quan n cc quy nh, quy tc, lut chi ca thng mi, kinh doanh ton cu. Ht nhn ca thit ch php l quc t ny l cc hip nh ca WTO c cc nc, cc nn kinh t tham gia quan h thng mi quc t xy dng v cam kt thc hin. Cc hip nh ny to lp mt khung php l vng chc cho thng mi a bin, l khun kh rng buc chnh ph cc nc duy tr chnh sch thng mi ca mnh ph hp vi k cng c nh lp. Cho d cc hip nh l do chnh ph cc nc, cc nn kinh t m phn v k kt vi nhau, nhng ch cui cng ca chng l tr gip cc doanh nghip, cc nh sn xut hng ho v cung ng dch v, cc nh xut khu v nhp khu trong iu chnh cc hnh vi thng mi, kinh doanh ca h. Vi l , WTO c ba mc ch c bn sau: Th nht, gip cho dng thng mi cng t do c bao nhiu cng tt by nhiu. lm c nh vy, ngi ta c gng mi ci c th r rng m khng tru tng, c th nhn bit v d bo trc c. Th hai, thc hin chc nng ca trung tm dn xp, thng lng v tho thun cc chnh sch, quy nh, quy tc, lut chi ca thng mi, kinh doanh ton cu. Th ba, l trung tm gii quyt cc bt ng, cc tranh chp pht sinh trong qu trnh hot ng thng mi, kinh doanh quc t. 2.2. Cc nguyn tc c bn ca WTO Nh trn nu, h thng cc hip nh ca WTO kh ln v ng b, bao qut c mt phm vi rng ln cc hot ng thng mi, kinh doanh quc t. Cc hip nh lin quan n thng mi hng ho , thng mi dch v, thng mi lin quan n quyn s hu tr tu v u t quc t, khng loi tr cc hot ng trong nng nghip, hng dt v may mc, ngn hng, v tuyn vin thng, mua sm ca chnh ph, cc tiu chun cng nghip, cc quy nh v v sinh thc phm, s hu tr tu, v trong cc lnh vc khc. Tuy vy, cc nguyn tc c bn, cc nguyn tc nn tng ca thng mi, kinh doanh ton cu c thit k xuyn sut ton b cc hip nh. C th nu ln mt s nguyn tc c bn sau y ca cc chnh sch, quy nh, quy tc, lut chi ca thng mi, kinh doanh ton cu ca WTO 5: 2.2.1. Thng mi khng phn bit i x

Xem thm: Ngn hng th gii: "Pht trin, Thng mi v WTO", nxb CTQG, H ni 2004, trang 53-59.

Thng mi th gii phi c thc hin mt cch cng bng, khng c s phn bit i x, vi ni dung c bn nh sau: a) Cc nc thnh vin WTO cam kt dnh cho nhau ch i ng ti hu quc (MFN), tc l ch cc lnh vc mnh dnh cho hng ho ca mt nc bn hng ny ti mc no th cng phi dnh cho hng ho ca cc nc bn hng khc ch i ng nh vy, bnh ng, khng c s phn bit i x no. y l ni dung quan trng v n c quy nh ngay ti iu u tin ca Hip nh GATT 1994, hip nh ng vai tr iu tit thng mi hng ho. y cng l ni dung u tin ca cc hip nh quan trng khc ca WTO, cho d mi hip nh s dng nhng thut ng t nhiu c khc nhau: iu 2 ca Hip nh chung v Thng mi dch v (Hip nh GATS), iu 4 ca Hip nh v cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu (Hip nh TRIPS). Ba hip nh trn ng thi chi phi ba lnh vc thng mi chnh m WTO can thip. Tuy c quy nh nh vy nhng WTO cng cho php mt s trng hp ngoi l c min tr p dng quy nh v MFN. Chng hn, hai hoc mt s nc c th k kt mt hip nh thng mi t do (BFTA, RFTA), theo mt quy ch thu quan u i c th ch c p dng i vi nhng hng ho trao i trong ni b hai hoc nhm nc - y l mt hnh thc phn bit i x i vi hng ho ca cc nc ngoi nhm. Mt v d khc, mt hoc mt s nc c th to c hi c bit hng ho ca mt hoc mt s nc ang pht trin hoc chm pht trin d dng tip cn th trng nc mnh. Tng t, mt nc cng c th nng ro cn thng mi i vi sn phm ca nc m h cho rng c s dng nhng bin php thng mi khng lnh mnh. i vi lnh vc dch v, trong mt s trng hp nht nh, cc nc c th p dng bin php phn bit i x. Tuy nhin, cc hip nh ca WTO cng quy nh ch c php lm nh vy trong cc iu kin nghim trng. Ni mt cch khc, MFN c ngha l khi mt nc gim bt hng ro thu quan hay m ca th trng nc mnh v iu kin th nc ny phi dnh s i ng cho mi hng ho v dch v tng t ca tt c cc nc i tc thng mi, cho d i tc giu hay ngho, mnh hay yu. b) Cc nc thnh vin WTO cam kt dnh cho nhau ch i ng quc gia (NT), tc l ch khng phn bit i x gia hng nhp khu v hng sn xut trong nc, khi hng nhp khu c a vo th trng trong nc. Cc quc gia c chnh sch i x nh th no i vi hng ho sn xut trong nc, th cng phi i x nh vy i vi hng ho nhp khu t cc nc thnh vin WTO. Ni dung ny yu cu hng nhp khu phi c i x khng km phn thun li hn hng ni a ngay sau khi hng nhp khu thm nhp vo th trng ni a. Yu cu ny cng c p dng i vi lnh vc dch v, thng hiu, bn quyn, 7

bng sng ch nc ngoi. Ni dung quy nh v NT cng c th hin trong c ba hip nh chnh ca WTO (iu 3 ca Hip nh GATT 1994, iu 17 ca Hip nh GATS v iu 3 ca Hip nh TRIPS), mc d trong trng hp ny cc thut ng s dng trong cc hip nh khng hon ton thng nht vi nhau. Yu cu v NT, tuy vy ch c p dng khi mt sn phm, dch v hay mt yu t s hu tr tu thm nhp c vo th trng ni a. Do vy, vic nh thu nhp khu v cc loi thu hi quan ti ca khu khng vi phm ni dung NT ca nguyn tc khng phn bit i x ngay c khi nc nhp khu khng c mt loi thu hoc loi thu tng t nh vo sn phm ni a. Ch MFN v ch NT, trn thc t, ch yu p dng rng ri cho lnh vc thu quan, phi thu quan, thanh ton, ngn hng, vn ti, bo himc trong thng mi, u t v s hu tr tu v u c nhng trng hp ngoi l. Tuy nhin, hin nay cng ng quc t ang tch cc vn ng m rng nguyn tc khng phn bit i x cho c th nhn, nht l trong lnh vc u t, thng mi dch v, v bo h quyn s hu tr tu. 2.2.2. T do hn cho thng mi, kinh doanh quc t Mt trong nhng bin php hin nhin nht nhm khuyn khch thng mi pht trin l gim bt cc ro cn thng mi, chng hn nh gim cc hng ro thu quan v loi b nhng bin php phi thu quan. T khi Hip nh GATT 1947ra i n nay din ra nhiu vng m phn thng mi xoay quanh vn ct gim thu quan p dng i vi hng ho nhp khu. Nh vy m vo nhng nm ngay trc khi thnh lp WTO, cc nc cng nghip pht trin gim c 4% tng mc thu nhp khu bnh qun nh vo hng cng nghip. Tuy nhin, phm vi m phn c m rng, bao trm c nhng vn lin quan n cc ro cn thng mi phi thu quan trong thng mi hng ho, thng mi dch v v s hu tr tu. M ca th trng c th em li nhiu thun li, nhng n cng i hi cc nc phi c mt s iu chnh nht nh trong chnh sch v php lut thng mi, kinh doanh ca mnh. WTO c thnh lp cho php cc nc thnh vin tng bc thay i chnh sch v php lut ca mnh, thng qua l trnh t do ho thng mi tng bc. Cc nc ang pht trin thng c hng mt thi gian chuyn i trong vic thc hin cc ngha v . Xu th chung ca cc nc l lun coi thng mi l yu t mang tnh quyt nh hng u trong chin lc pht trin kinh t quc gia, trong th trng l ng lc chnh ca tng trng kinh t. Do vy, cng ng thng mi quc t m i din l WTO lun xc nh t do ho thng mi tng bc l mc tiu hng u phi n lc thc hin.

Chnh v vy m ni dung ct li ca nguyn tc t do hn cho thng mi quc t l ct gim dn tng bc hng ro thu quan v phi thu quan, n mt lc no trong tng lai s xo b hon ton v m ng cho thng mi pht trin. T do ho thng mi tng bc gn vi vic d b cc ro cn i vi thng mi thng qua m phn song phng v a phng ph hp vi lut l v kh nng c th ca tng nc. n nay hu ht cc nc u hng ng ch trng t do ho thng mi tng bc ca WTO tranh th kh nng v c hi hp tc, lin kt kinh t cc mc khc nhau, tham gia vo phn cng lao ng quc t, thm nhp vo th trng quc t ngy cng su rng hn. Nh trn trnh by, WTO ch trng khng hn ch s lng hng ho nhp khu gia cc nc thnh vin thng qua t do ho thng mi tng bc. Tuy nhin, WTO cng cho php c nhng trng hp ngoi l c php p dng ch hn ch s lng hng ha nhp khu (QR) khi nc gp nhng kh khn v cn cn thanh ton, hoc do trnh pht trin thp ca nn kinh t trong nc, hoc v nhng l do v mi trng, an ninh quc gia. Tuy vy, y ch l nhng trng hp c bit, c tnh cht tm thi, cn c thi hn c th xo b hn v cn c s chp thun ca WTO v cc nc thnh vin lin quan theo cc iu kin thng mi quc t c th. 2.2.3. Nguyn tc n nh trong hot ng thng mi, kinh doanh quc t 6 WTO ch trng thng mi quc t phi c tin hnh trn c s n nh, minh bch, cng khai, khng n nh vo cc cam kt thng mi quc t c tnh rng buc v chnh sch, php lut thng mi quc gia minh bch, cng khai. Qa thc, trong thc t, c l i khi li ha khng tng thm ro cn cng quan trng khng km li ha gim ro cn thng mi, bi v iu ny gip doanh nghip thy c r hn kh nng pht trin kinh doanh ca mnh trong tng lai. Chnh sch v php lut thng mi n nh v minh bch, cng khai s khuyn khch u t, to cng n vic lm; ngi tiu dng cng tn dng c nhiu li th nh t do cnh tranh, c thm nhiu c hi la chn v c hng mt mc gi thp. H thng thng mi a bin c th ho nhng n lc ca cc nc thnh vin nhm to mt mi trng thng mi n nh v d d bo cc ri ro thng mi cho bt c i tc no tham gia quan h thng mi quc t. thc hin nguyn tc n nh trong hot ng thng mi, WTO quy nh cc nc thnh vin phi thng qua m phn, a ra cc cam kt vi nhng l trnh thc hin c th. i vi WTO, vic cc nc thnh vin tho thun m ca th trng hng ho hoc dch v ng ngha vi vic rng buc cc cam kt v vic
6

9. Nguyn tc ny cn c tn gi l c th d bo c cc ri ro thng mi.Xem thm: WTO, Understanding the WTO, Geneva 2008; tr.11-12.

thm nhp th trng ni a. Trong lnh vc hng ho, s rng buc th hin vic n nh tng mc thu sut thu quan cam kt trn. C th c trng hp, c bit i vi cc nc ang pht trin, p dng thu sut thu nhp khu i vi hng ho nhp khu thp hn mc thu sut thu quan cam kt rng buc. Cn i vi cc nc pht trin, mc thu sut thu quan trn hin ang thay i, nn trong thc t, c th c trng hp mc thu sut thu quan p dng tng ng vi mc thu sut thu quan cam kt rng buc. Nh vy, mt nc c th sa i mc thu sut thu quan cam kt c th ca mnh. Tuy tha nhn quyn ca mi nc thnh vin c m phn li cam kt ca mnh, nhng nc ch c p dng cc sa i i vi cc cam kt ca mnh sau khi m phn thnh cng vi cc i tc thng mi; iu ny cng c ngha nc c th phi chp nhn mt khon bi thng thit hi c th xy ra cho cc thnh vin khc do lm mt c hi kinh doanh ca h. Theo nguyn tc ni trn, mi ch php l, chnh sch thng mi ca quc gia phi c cng b cng khai cho mi ngi, n nh trong mt thi gian di v c th d bo trc nhng ri ro thng mi c th xy ra. Nu quc gia thay i ch php l, chnh sch thng mi ca mnh th phi thng bo trc cho cc doanh nghip, t chc, c nhn c thi gian nghin cu, gp , phn nh nguyn vng ca h trc khi a ch php l, chnh sch thay i ra p dng. WTO c nhiu n lc trong s dng cc bin php khc nhau nhm tng cng tnh minh bch, cng khai v n nh ca thng mi. Rt nhiu hip nh ca WTO yu cu cc nc thnh vin cng b trn phm vi ton quc hoc thng bo cho WTO nhng chnh sch, php lut thng mi quc gia c thng qua. Theo c ch thc thi nguyn tc ny, WTO thng xuyn gim st chnh sch, php lut thng mi ca tng nc thnh vin thng qua C ch R sot chnh sch, php lut thng mi nhm tng cng tnh minh bch trn c bnh din quc gia ln bnh din quc t. 2.2.4.Nguyn tc tng cng cnh tranh lnh mnh WTO lun ch trng tng cng cnh tranh lnh mnh, cng bng trong thng mi quc t, cho cht lng, gi c quyt nh vn mnh ca hng ho trong cnh tranh thng trng; khng c dng quyn lc Nh nc p t, bp mo tnh lnh mnh, cng bng ca cnh tranh trn thng trng quc t. i khi c ngi hiu nhm WTO l mt t chc hp tc kinh t c th h tr cho cc nc ang pht trin hoc km pht trin trong thng mi quc t ton cu. Cng c ngi m t WTO nh l mt ch nh thng mi t do m ai cng c th tu c mua bn. iu hon ton khng chnh xc. H thng ny cho php p dng thu quan i vi hng ho, thm ch trong mt s trng hp nht nh, n cn cho php p dng mt s bin php v cch thc bo h khc nhau. Nh vy, 10

nu ni chnh xc hn th WTO chnh l mt h thng nhng quy tc, lut l nhm bo m cnh tranh rng m, lnh mnh v khng c sai phm lut chi chung. Nhng quy nh lin quan n nguyn tc khng phn bit i x cng nhm mc tiu bo m c nhng iu kin tt cho thng mi bnh ng. V iu ny cng c mc ch tng t nh nhng quy nh v vic bn ph gi (xut khu vi gi thp hn gi tr bnh thng ca sn phm nhm chim th phn) v tr cp. i vi nhng vn phc tp nh th ny, cc quy nh ca WTO gip xc nh trng hp no l thng mi khng lnh mnh v chnh ph cc nc c thi nh th no cho thch hp. Nguyn tc tng cng cnh tranh lnh mnh c WTO nhn mnh trong cc lnh vc khc nhau ca thng mi hng ho nh quyn v ngha v ca doanh nghip Nh nc; quyn cp giy kinh doanh xut, nhp khu; cp hn ngch; tr cp; bn ph gi; qun l ngoi hi; qun l gi v cc hot ng trong lnh vc phi thu quan khc. WTO cng c nhiu hip nh khc nhau trong lnh vc thng mi dch v, s hu tr tu nhm tng cng cnh tranh lnh mnh. Hip nh v mua sm chnh ph l mt trong cc hip nh nhiu bn tu nghi m ra cho cc thnh vin tham gia quy nh v cch cnh tranh i vi nhng th trng c s tham gia ca hng nghn thc th c t cch php l khc nhau. 2.2.5. Nguyn tc ginh iu kin thun li hn cho cc nc ang pht trin v chm pht trin v khuyn khch cc nc pht trin v ci cch kinh t WTO c khong 2/3 s thnh vin l nhng nc ang pht trin v chm pht trin. Cc nc ny ngy cng ng vai tr quan trng v tch cc hn nh s lng ng o ca mnh ti WTO, nh v tr ngy cng ln ca h trong nn kinh t th gii, nh vic cng ngy h cng nhn thc r hn thng mi l cng c quan trng hng u trong n lc pht trin kinh t ca mi t nc. Cc nc ang pht trin v chm pht trin ti WTO l nhm nc rt a dng v thng c cc quan im v mi quan tm rt khc nhau. WTO ang c gng p ng nhu cu c bit ca cc nc bng ba cch thc c bn: Th nht, a ra nhng quy nh c bit dnh cho cc nc ang pht trin v chm pht trin; Th hai, lp ra U ban v thng mi v pht trin vi tnh cch l c quan ch yu ca WTO lo cc cng vic ca WTO trong lnh vc ny cng vi mt s u ban khc nh thng mi v n hoc chuyn giao cng ngh; Th ba l cung cp tr gip k thut (ch yu di cc hnh thc o to) cho cc nc ang pht trin v chm pht trin thng qua Ban th k ca WTO. i vi cc hip nh th thi hn thc hin di hn, cc iu kin u i hn. Trong cc hip nh ca WTO c nhiu iu khon dnh cho cc nc ang pht trin v cc nc km pht trin nht mt s quyn u i c bit hay quyn c i x nh hn, mm do hn, hay ni cch khc l quyn c i x c bit v i x khc bit. Trong s , mt s cho php cc 11

nc pht trin dnh cho cc nc ang pht trin nhiu u i hn l cho cc nc thnh vin khc ca WTO. Hip nh GATT 1947c mt on c bit (Phn 4) v thng mi v pht trin quy nh phi p dng nguyn tc khng c i c li trong m phn thng mi gia cc nc pht trin v cc nc ang pht trin, c bit, khi mt nc pht trin cho mt nc ang pht trin c th c hng nhng nhn nhng thng mi, th nc pht trin khng c gy p lc buc nc ang pht trin a ra cc cam kt nhng b tng ng. iu cn ch l c Hip nh GATT 1994 v Hip nh GATS u quy nh dnh cho cc nc ang pht trin v cc nc chm pht trin mt s i x u i khc bit nht nh. Mt s hip nh khc ca WTO cng c quy nh nhng bin php khc dnh cho cc nc ang pht trin nh: dnh cho cc nc ny thi hn di hn thc hin y cc cam kt ca mnh; to c hi thng mi cho cc nc ny thng qua iu kin m rng hn kh nng tip cn th trng; yu cu cc nc thnh vin ca WTO phi bo m li ch ca cc nc ang pht trin khi a ra cc bin php t v cp quc gia hoc quc t; nh ra cc phng thc h tr thch hp cho cc nc ang pht trin, chng hn gip cc nc ny thc hin cc cam kt v cc tiu chun sc kho ng vt v bo v thc vt, bo m cc tiu chun k thut hoc pht trin khu vc vin thng ni a ca cc nc . Ngoi ra, Ban th k ca WTO cn c cc c vn php l c bit c nhim v gip , t vn php l cho cc nc ang pht trin trong cc v tranh chp ti WTO. WTO cng c th h tr v t vn thng qua Vin o to v Hp tc k thut ca mnh. y l phng thc thng c cc nc ang pht trin s dng. Cc nc km pht trin nht c WTO quan tm nhiu hn. Tt c cc hip nh ca WTO u tha nhn phi linh hot ti a i vi cc nc km pht trin nht. Cc nc thnh vin pht trin hn phi n lc hn na gim bt cc ro cn thng mi i vi cc nc ny. Ti Hi ngh Singapo nm 1996, cc b trng nht tr v K hoch hnh ng v cc nc km pht trin nht. Bn K hoch ny nhn mnh n h tr k thut cho cc nc km pht trin nht nhm gip cc nc ny tham gia nhiu hn vo h thng thng mi a bin v to iu kin cho hng ho cc nc km pht trin nht c tip cn d dng hn vi th trng cc nc. Mt nm sau, vo thng 10-1997, Ngn hng Th gii, Trung tm Thng mi quc t, Hi ngh Lin hp quc v thng mi v pht trin, Qu Tin t quc t, WTO v Chng trnh Pht trin ca Lin hp quc a ra mt Khun kh thng nht v tr gip k thut cho cc nc km pht trin nht. Nm 2002, WTO thng qua chng trnh dnh cho cc nc km pht trin nht c nhng im chnh sau: nng cao kh nng tip cn th trng; tng cng tr gip k thut; h tr cc t chc ang n lc gip a dng ho nn kinh t ca cc nc km pht trin nht; h tr cc nc km pht trin nht c th theo ui cc 12

chng trnh m phn ca WTO v y nhanh tin trnh gia nhp WTO ca nhng nc ang tin hnh m phn gia nhp. Mt s nc thnh vin ca WTO cng c h tr ti chnh cho cc nc km pht trin nht. 3. C cu t chc ca WTO 7 WTO c t chc v hot ng bi chnh ph ca cc nc thnh vin. Tt c cc quyt nh quan trng u c xy dng v thng qua bi cc B trng (t nht hp mt ln trong 2 nm) hoc cc quan chc cc nc (hp thng xuyn Geneva) ch yu trn c s nguyn tc ng thun (consensus). n 20.10.2009, WTO c 153 thnh vin chnh thc, Vit Nam l thnh vin th 150, khong 30 quan st vin. C cu t chc ca WTO bao gm cc c quan ch yu sau: a, Hi ngh B trng y l c quan cao nht ca WTO, trong 02 nm hp t nht mt ln, bn v gii quyt mi cng vic lin quan n cc hip nh ca WTO . b, i hi ng i hi ng l c quan thuc cp th hai ca WTO, sau Hi ngh B trng. i hi ng l c quan thay mt Hi ngh B trng gii quyt tt c cc cng vic hng ngy ca WTO gia hai k hp Hi ngh B trng; c trch nhim iu hnh cc hot ng v thc hin cc nhim v ca ba c quan: i hi ng, C quan Gii quyt tranh chp v C quan R sot chnh sch, php lut thng mi. Trn thc t, ba c quan ny ch l mt. Cho d Hip nh thnh lp WTO quy nh cc chc nng ca nhng c quan ny u do i hi ng thc hin, nhng trn thc t, tu theo tng trng hp c th, i hi ng nhm hp vi nhng chc nng v nhim v ca mi c quan khc nhau. C ba c quan ny u bao gm cc i din ca tt c cc thnh vin, bo co hot ng cho Hi ngh B trng. c, Cc Hi ng theo tng lnh vc thng mi ln v cc c quan khc. y l cc c quan thuc cp th ba ca WTO, sau Hi ngh B trng v i hi ng. Cc Hi ng theo tng lnh vc thng mi ln v cc c quan khc c t chc nh sau:

Xem http:// www.wto.org.> the wto ngy 20.10.2009 ; Xem thm: WTO, Understanding the WTO, Geneva 2008; pp.101-108

13

+ C ba Hi ng ln trc thuc i hi ng, mi Hi ng chu trch nhim v mt lnh vc thng mi ln: Hi ng thng mi hng ho (Hi ng hng ho), Hi ng thng mi dch v (Hi ng dch v), Hi ng cc kha cnh thng mi ca quyn s hu tr tu (Hi ng TRIPS). Cc hi ng ny chu trch nhim gim st s vn hnh ca cc hip nh k kt ca WTO theo tng lnh vc c phn cng. Cc hi ng cng bao gm i din ca tt c cc thnh vin WTO v cng c cc c quan b tr. + C cc C quan trc thuc i hi ng c gi l cc U ban , bao gm i din ca tt c cc thnh vin ca WTO. Thm quyn hot ng ca cc c quan ny hp hn, phi bo co cng tc ra trc i hi ng. Cc u ban ny ch yu ph trch cc vn sau: thng mi v mi trng; thng mi v pht trin; cc tho thun thng mi khu vc; v cn cn hn ch v cm thanh ton; cc vn ngn sch, ti chnh v hnh chnh. Bn cnh cc u ban ny l cc Nhm cng tc v thng mi, n v ti chnh; thng mi v chuyn giao cng ngh; quan h gia thng mi v u t; thng mi v chnh sch cnh tranh v cc Ban cng tc v vic kt np thnh vin mi. Ti Hi ngh Singapo thng 12-1996, cc B trng quyt nh thnh lp cc nhm cng tc mi theo di nhng vn sau y: chnh sch u t v chnh sch cnh tranh, minh bch trong mua sm chnh ph v thc y trao i. + C cc c quan trc thuc khc ph trch cc lnh vc thuc cc hip nh tu nghi nhiu bn nh hip nh mua sm chnh ph, mua bn my bay dn dng v u ban v hip nh cng ngh thng tin v c nhim v thng xuyn bo co vi i hi ng hoc Hi ng hng ho v cc hot ng ca mnh. + C U ban m phn thng mi trong phm vi Chng trnh Doha pht trin, phi bo co cng tc ra trc i hi ng. d, Cc n v c s Cc n v c s l cc c quan thuc cp th t ca WTO. Mi Hi ng cp cao u c cc c quan b tr. Hi ng hng ho c 11 u ban ph trch tng vn khc nhau (nng nghip, tip cn th trng, tr cp, cc bin php chng bn ph gi...). Cc u ban ny cng bao gm i din ca tt c cc nc thnh vin WTO. Hi ng hng ho cng l c quan gim st v dt may, mt c quan c Ch tch v 10 thnh vin thc hin cc chc nng ca mnh trn danh ngha c nhn, cng l c quan gim st cc nhm cng tc thng bo (qua chnh ph cc nc thng bo cho WTO v cc chnh sch hoc bin php hin hnh hoc mi a ra) v c Ban cng tc v cc doanh nghip thng mi nh nc.

14

Cc c quan b tr ca Hi ng dch v c U ban v cc vn thng mi dch v ti chnh v cc cam kt c bit. Hi ng dch v cn c Ban cng tc v php lut quc gia v lnh vc ny, Ban cng tc v cc quy tc ca GATS. cp i hi ng, C quan Gii quyt tranh chp cng c hai c quan b tr, l cc Ban hi thm (Panels ) ph trch gii quyt cc tranh chp, bao gm cc chuyn gia c nhim v a ra cc bo co v gii quyt cc tranh chp do cc nc thnh vin trnh v C quan phc thm (AB) chu trch nhim xem xt theo th tc phc thm cc tranh chp do Ban hi thm gii quyt nhng khng c cc bn tranh chp chp thun. - Ngoi ra, WTO cn c cc cuc gp cp trng cc phi on i din v cc nhm phi on. Rt him khi cc quyt nh c a ra trong nhng cuc hp chnh thc ca cc c quan ni trn ca WTO, v cng him hn na trong cc cuc hp ca cc hi ng cp cao. Do cc quyt nh c thng qua theo nguyn tc ng thun khng c s biu quyt, nn vic tham kho kin khng chnh thc WTO ng mt vai tr quyt nh trong vic a ra bt c gii php, quyt nh no ca T chc quc t vi nhiu thnh phn a dng nh WTO. Bn cnh nhng cuc hp chnh thc, WTO cn c nhng cuc hp khng chnh thc, v d nh cc cuc hp ca trng cc phi on, li mt ln na, tt c cc thnh vin ca WTO li c mt.
4. Thnh vin ca WTO v qu trnh Vit Nam m phn gia nhp WTO

4.1. Cc Thnh vin sng lp ca WTO iu XI Hip nh thnh lp WTO quy nh vn t cch thnh vin sng lp WTO ca nhng nc tham gia GATT v Cng ng Chu u v quy ch thnh vin ca cc nc chm pht trin nht (LDCs). Tuy vy, trong thc tin hot ng ca WTO, cng vic ca WTO c thc hin bi cc i din ca cc nc thnh vin m hot ng hng ngy ch yu gii quyt cc vn cng nghip v thng mi. Cc chnh sch thng mi v v th thng thuyt li c quyt nh ti th ca cc nc thnh vin vi kin t vn ch yu l ca cc doanh nghip khc nhau, cc nhm li ch kinh t khc nhau v ca ngi tiu dng. Tuy vy, mt s vn thng mi phc tp nht trong thc tin WTO ch c th gii quyt c khi c s dn xp m phn n tho gia bn nc thnh vin ln nht ca WTO l Hoa k, EU, Nht bn v Canaa. Bn nc ny thng c tn gi l T tr triu nh thng mi ton cu hoc B t (Quadrilaterals/Quad). Phn ln cc nc u c i din ngoi giao- thng mi ti Geneva (ni t tr s ca WTO), c nc c c i s a bin ti WTO. Cc quan chc ny lm vic nhiu vi nhau v vi quan chc ca T chc WTO ti tr s WTO. i din Chnh ph 15

hoc chuyn vin cc nc thnh vin thng c phi n tr s WTO tham gia thng lng, trao i kin v gii trnh quan im, chnh sch nc mnh v cc vn c th lin quan n hot ng v cam kt WTO. Do qu trnh lin kt kinh t - hi quan khu vc v ton cu nn xut hin trng hp mt s nc ch c mt i din chung cho nhm nc mnh tham gia ti WTO. Chng hn, EU c 15 (nay l 25) nc thnh vin nhng thng tham gia vi t cch l mt i din chung (EC) cho quyn li ca ton EU ti hu ht cc cuc hp ca WTO. ASEAN, NAFTA, SELA (M la tinh)cng thng tham gia vi t cch nh vy khi bn n cc vn lin quan ti WTO. Mt lin kt kinh t c bit n trong vng m phn Uruguay c nhiu li ch tng ng hn l lin kt kinh t khu vc, Nhm Cairns n nay bao gm 18 nc cc chu lc khc nhau mnh v xut khu nng sn, cng c i din cho ting ni chung ca h v t do ho thng mi nng sn. 4.2. Cc Thnh vin gia nhp ca WTO v qu trnh Vit Nam m phn gia nhp WTO iu XII Hip nh thnh lp WTO quy nh cc vn lin quan n vic gia nhp WTO. Theo quy nh ti iu ny, bt c quc gia no hoc bt c lnh th hi quan ring bit no c quyn c lp y trong quan h ngoi thng v cc vn khc theo quy nh ca cc hip nh ca WTO u c th tr thnh thnh vin gia nhp ca WTO, theo cc iu kin tho thun gia nc vi WTO. Tuy vy, vic gia nhp phi c t nht l 2/3 tng s thnh vin WTO biu quyt ng ti Hi ngh B trng hoc Phin hp i hi ng WTO, sau khi tri qua cc th tc gia nhp theo quy nh ca WTO. Tt c cc nc c th gia nhp WTO sau khi m phn thnh cng v vic gia nhp t chc ny trn c s bo m cn bng gia cc quyn v ngha v thnh vin lin quan. Cc thnh vin mi gia nhp ca WTO c hng nhng u i do cc nc thnh vin khc dnh cho, c hng s an ton t cc quy tc thng mi mang li. i li, cc nc thnh vin mi gia nhp ny phi cam kt m ca th trng v chp thun cc quy tc v nhng b nht nh theo kt qu ca cc cuc m phn c tin hnh tr thnh thnh vin. Th tc m phn gia nhp WTO, c th nu tm tt, gm bn giai on m cc nc phi tun theo nh sau: +Th nht, giai on minh bch ho chnh sch, php lut thng mi ca nc xin gia nhp theo cng thc Anh hy ni cho chng ti Anh l ai . Chnh ph nc xin gia nhp WTO phi trnh ra Ban cng tc v vic gia nhp WTO tt c cc chnh sch, th ch, php lut nc mnh lin quan n cc hip nh ca WTO. lm c iu ny, nc xin gia nhp phi gi mt bn ti liu di tn gi vn tt 16

l B vong lc v chnh sch thng mi Ban Cng tc v vic ny xem xt. Tt c cc thnh vin WTO u c th tham gia Ban cng tc ny. i vi Vit Nam8, ngy 04.01.1995, Vit Nam chnh thc gi n xin gia nhp WTO. Ngy 31.01.1995, i hi ng WTO thnh lp Ban cng tc v vic Vit Nam gia nhp WTO (WP) gm i din ca gn 40 nc thnh vin t cc nn kinh t khc nhau do ng Heng H, i s Hn quc lm Ch tch theo quy nh ti iu XII ca Hip nh Marrakesh v thnh lp WTO. Ngy 24.9.1996, Vit Nam trnh ra WP Bn B vong lc v chnh sch thng mi v h thng php lut ca Vit Nam. Ngy 30-31.7.1998, WP hp phin u tin; ngy 03.12.1998, WP hp phin th hai; ngy 22-23.7.1999, WP hp phin th ba; ngy 30.11.2000, WP hp phin th t; ngy 10.4.2002, WP hp phin th nm v ngy 12.5.2003, WP hp phin th su xem xt cc ti liu ca Vit Nam theo quy trnh c gi l "Minh bch ho". C khong hn 3000 cu hi c lp (c tch t li thnh khong hn 1000 nhm cu hi) c t ra, yu cu Vit Nam phi tr li. Vit Nam hon tt cc cu tr li trong thi gian hp l. Kt thc Phin th su, ng Ch tch WT tuyn b kt thc giai on mt, Vit Nam cn chun b ti liu cho giai on hai. +Th hai, giai on m phn cc bn cho (Offers) ca bn xin gia nhp v cc bn yu cu (Requests) ca cc thnh vin WTO theo cng thc Anh hy cng vi tng thnh vin WTO tho lun v nhng iu m Anh mun cam kt . Sau khi Ban Cng tc c nhng bc tin ng k giai on th nht trong vic xem xt cc kha cnh php lut, th ch v chnh sch ca nc xin gia nhp lin quan n cc hip nh ca WTO, cc cuc m phn a bin ti Ban Cng tc v cc cuc m phn song phng vi cc nc thnh vin trong Ban Cng tc c th c bt u i vi nc xin gia nhp. S d c nhng cuc m phn song phng l v mi nc c nhng li ch thng mi ring, do vy phi dn xp cho n tho. Nhng cuc m phn ny thng tp trung vo cc vn v thu sut thu quan c th, cc cam kt c bit v thm nhp th trng v cc vn khc lin quan n chnh sch, php lut v thng mi hng ho v thng mi dch v. Cc cam kt ca mt thnh vin mi s c p dng chung cho tt c cc thnh vin ca WTO, ph hp vi cc quy tc khng phn bit i x, ngay c khi cc cam kt ny c thng lng cp song phng. Ni mt cch khc, cc cuc thng lng ny xc nh cc li ch (c th di hnh thc l nhng c hi xut khu v s m bo) m cc thnh vin khc ca WTO c th hy vng thu c t vic gia nhp ca mt ng c vin mi. (Nhng cuc m phn ny c th rt phc
Xem: http:// www.wto.org.> the wto> accessions> vietnam. Xem thm: Bo co ca Ban cng tc v vic Vit Nam gia nhp WTO c cng b di m s WT/ACC/VNM/48 ngy 27.10.2006.
8

17

tp. Trong mt s trng hp, chng cng c quy m gn ging nh mt vng m phn thng mi a bin hon chnh). Thng 10.2003 Vit Nam trnh WP cc Bn cho u tin v hng ho v dch v , cc Chng trnh hnh ng (AP), k c AP v lp php, CVA, TBT, SPS, IL,TRIMs, TRIPs. C hn 30 nc thnh vin WTO trong WP ng k m phn vi Vit Nam. Ngy 10-11.12.2003, phin 7 ca WP c tin hnh. Bn cnh , cc cuc m phn song phng gia Vit Nam vi cc nc trong WP cng c din ra khng km phn cng thng. Cng trong thi gian ny, mt bn D tho s b Bo co ca WP (DEFR) c hnh thnh. Thng 4.2004, Vit Nam trnh ra WP nhng ti liu mi v hng ho v dch v, cc Chng trnh hnh ng m phn tip tc. Ngy 14.6.2004, phin tho lun nhiu bn v vn nng nghip (ACC. 4) c tin hnh thnh cng ti Geneva, Thu s. Ngy 15.6.2004, WP tin hnh hp Phin th tm, thng qua c kin ngh v vic chun b bn D tho Bo co ca Ban cng tc (DWPR hay cn gi tt l DR). Trong thi gian ny, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Cuba v tch cc chun b cc ti liu mi cho Phin th chn. Ngy 9.10.2004, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi EU. Thng 11.2004, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Chile, Argentina v Brazil. Ngy 22.11.2004, D tho u tin ca DR c chun b xong. Ngy 15.12.2004, WP tin hnh hp Phin th chn tho lun tip cc vn a bin m cc bn quan tm, tho lun cc vn thuc Chng trnh hnh ng lp php ca Vit Nam v cc AP khc. Cng trong thi gian ny, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Singapore. Thng 4.2005, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Uruguay. Ngy 20.5.2005, WP tin hnh phin hp tr b cho Phin 10, xem xt nhiu vn a bin quan trng trong m phn gia nhp WTO ca Vit Nam cng nh cc kt qu m phn song phng lin quan. Thng 6.2005, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Canada; Thng 7.2005, kt thc thnh cng m phn song phng vi Trung quc, Hn quc, Columbia; Thng 8.2005, kt thc thnh cng m phn song phng vi Na-uy, Ai-x-len v Thy s. Ngy 15.9.2005, Phin th mi ca WP c tin hnh tho lun tip cc vn a bin m cc bn quan tm. Vit Nam trong thi gian ny cng kt thc thnh cng m phn song phng vi Paraguay. Ngy 21.02.2006, bn D tho s 2 ca DR c gi cho cc thnh vin WP xem xt. Vit Nam trong thi gian ny cng kt thc thnh cng m phn song phng vi New Zealand. Thng 3.2006, Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Australia. Ngy 19-26.3.2006, WP tin hnh
9
9

Xem: http:// www.wto.org.> the wto> accessions> vietnam ;

18

hp Phin 11, xem xt kt lun nhiu vn a bin quan trng trong m phn gia nhp WTO ca Vit Nam cng nh cc kt qu m phn song phng lin quan.Vit Nam kt thc thnh cng m phn song phng vi Honduras v Cng ho Dominic; Thng 4.2006, kt thc thnh cng m phn song phng vi Mexico; Thng 5.2006, kt thc thnh cng m phn song phng vi Hoa k. Nh vy, giai on m phn cc bn cho ca Vit Nam v cc bn yu cu ca cc nc thnh vin WTO vi Vit Nam v c bn kt thc vo thng 5.2006 vi vic k Tho thun song phng Vit Nam - Hoa k v vic Vit Nam gia nhp WTO. y l Tho thun th 28 trong qu trnh m phn song phng gia Vit Nam v cc nc thnh vin WTO v vic Vit Nam gia nhp WTO. + Th ba, giai on chun b vn kin php l v vic gia nhp theo cng thc Hy cng chng ti son tho iu kin v t cch thnh vin ca Anh. Giai on ny bt u khi Ban Cng tc kt thc vic tho lun v ch thng mi ca nc ng vin v cc cuc m phn song phng v thm nhp th trng hon thnh. Cc iu kin v t cch thnh vin ca ng c vin s c ghi li trong bn Bo co ca Ban Cng tc v trong mt d tho Ngh nh th gia nhp WTO (Hip nh v t cch Thnh vin) cng cc Danh mc (L trnh) nhng cam kt ca thnh vin tng lai v trong Quyt nh ca i hi ng mi ng c vin tham gia WTO vi t cch l thnh vin WTO. i vi Vit Nam 10, b h s ti liu vn kin php l v vic Vit Nam gia nhp WTO c chnh thc khi tho t Phin 7 ca WP khi nht tr ng v vic chun b mt bn D tho s b Bo co ca WP (DEFR). Cho n ngy 26.10.2006, WP hon thin b h s ti liu vn kin php l v vic Vit Nam gia nhp WTO c th trnh ra Phin hp c bit ca i hi ng vo ngy 07.11.2006 xem xt, quyt nh. + Th t, giai on cui cng thng c tn gi l ra phn quyt. Ton b gi cam kt cui cng bao gm Bo co ca WP, Ngh nh th, cc Biu cam kt v hng ho, dch v v Quyt nh ca i hi ng mi ng c vin tham gia WTO vi t cch l thnh vin WTO s c trnh ln i hi ng hoc trnh ln Hi ngh B trng. Nu 2/3 s thnh vin ca WTO nht tr thng qua, chnh ph ca nc xin gia nhp c th k Ngh nh th v gia nhp WTO theo quy nh. Trong mt vi trng hp, c nc cn phi c Quc hi hoc c quan lp php ti cao ph chun ton b gi cam kt ny hon thnh tin trnh gia nhp WTO. i vi Vit Nam 11, Bo co ca WP, Ngh nh th, Biu cam kt v hng ho, Biu cam kt v dch v v Quyt nh ca i hi ng mi Vit Nam tham gia WTO vi t cch l thnh vin WTO c trnh ra Phin hp c bit ca
10 11

Xem: http:// www.wto.org.> the wto> accessions> vietnam ;

Xem: http:// www.wto.org.> the wto> accessions> vietnam; Bo Nhn dn ngy 29.11.2006;

19

i hi ng vo ngy 07.11.2006 xem xt, quyt nh. i hi ng vo ngy 07.11.2006 nht tr hon ton v vic mi Vit Nam tham gia WTO vi t cch l thnh vin WTO. Cng ngy, Ngh nh th gia nhp Hip nh thnh lp T chc thng mi th gii (WTO) ca Vit Nam c k gia B trng thng mi Vit Nam Trng nh Tuyn v ng Tng Gim c WTO Pascal Lamy. Ngy 28.11.2006, Quc hi Vit Nam ph chun Ngh nh th ni trn. Ngy 11.12.2006, i din ca Phi on Vit Nam ti Geneva, Thy s gi cho Ban Th k WTO vn kin ca B trng Ngoi giao nc ta thng bo vi WTO v vic Quc hi Vit Nam ph chun Ngh nh th ni trn. Nh vy, Vit Nam hon thnh giai on cui cng ca th tc gia nhp WTO. Theo thng bo ngy 12.12.2006 ca Ban Th k WTO, vo ngy 11.01.2007 Vit Nam chnh thc tr thnh Thnh vin th 150 ca T chc kinh t quc t quan trng ny. 4.3. Vn i din ca cc nc Thnh vin ti WTO Sau khi tr thnh Thnh vin ca WTO, cc cng vic ca Thnh vin ti WTO ch yu do cc i din ca cc nc thnh vin thc hin. Cc chnh sch, php lut thng mi v cc quan im m phn ti WTO ch yu c cc i din ny gii trnh, thc hin ti cc din n ca WTO trn c s cc quyt nh ch o tp trung t chnh quyn trung ng sau khi tham vn cc doanh nghip, cc t chc ngh nghip, nhng t chc, c nhn tham gia quan h thng mi, ngi tiu dng v cc t chc c quyn, li ch lin quan khc. Phn ln cc nc c Phi on thng mi ti Geneva, i khi do mt i s chuyn trch ng u, c b nhim lm i din thng trc ti WTO. Cc thnh vin ca cc phi on ny tham d vo cc cuc hp ca nhiu hi ng, y ban, ban cng tc v cc nhm m phn ti tr s ca T chc Thng mi th gii. Trong mt s trng hp, chnh ph cc nc gi trc tip cc chuyn gia i din cho mnh n WTO trnh by cc quan im v cc vn chnh tr, php l thng mi quc t hoc cc vn chuyn mn thuc phm v iu chnh ca WTO. Bn cnh cc i din ni trn, cc nc ngy cng c xu hng tp hp nhau li hnh thnh cc Nhm v Lin minh trong WTO. Thm ch trong mt s trng hp, cc nc ny quyt nh ni chung mt ting ni thng qua mt Ngi pht ngn hoc mt nhm m phn thng nht. Hin tng ny, mt mc no , l kt qu tt yu ca qu trnh hi nhp kinh t quc t trn phm vi khu vc. cng l mt cch cc nc nh tng cng vai tr ca mnh trong m phn trc cc i tc thng mi ln. i khi, nh c s lin kt ny m s ng thun d dng t c hn. C trng hp cc nhm nc ny t hnh thnh tm ra mt tho hip, thot ra khi ng ct, ch khng phi bo v mt quan im chung no . Nhn chung khng c quy tc chung rng buc v vic thnh lp cc nhm ny trong WTO. 20

Nhm cc nc quan trng nht v cng l ln nht l Lin minh Chu u. Cc nc thnh vin ca Lin minh ny phi hp quan im ca mnh Bruxelles v Geneva, nhng ch c U ban Chu u by t quan im nhn danh Lin minh Chu u hu ht cc cuc hp ca WTO. Lin minh Chu u l thnh vin y ca WTO nh cc nc thnh vin khc. Cc nc thnh vin ca WTO trong Hip hi cc nc ng Nam (ASEAN) - Bruny, Innxia, Malaixia, Mianma, Phillippin, Singapo, Cmpuchia,Thi Lan v Vit Nam - vn cha t c mt mc hi nhp kinh t nh Lin minh Chu u. Tuy nhin, cc nc ny li c nhiu li ch thng mi chung v c th trong nhiu trng hp thng nht c quan im v pht biu vi mt ting ni chung. Vai tr ngi pht ngn c m nhim lun phin gia cc thnh vin ca ASEAN v c th c ng m nhim nu ch tho lun i hi nh vy. Th trng chung Nam M - MERCOSUR (chentina, Braxin, Paragoay v Urugoay vi Blivia v Chil l nhng thnh vin sng lp) cng c mt cu trc tng t. Tuy vy, nhng c gng hi nhp kinh t khu vc n nay vn cha t c mc m cc thnh vin c th pht biu quan im ca mnh thng qua mt ngi pht ngn duy nht v cc vn ca WTO. Mt kiu lin minh khc c bit n nhiu nht l Nhm Cairns (Nhm cc nc ng cc). Nhm ny c thnh lp vo nm 1986 bo v t do ho trong thng mi nng sn v ang tr thnh lc lng mnh th ba cn tnh n trong cc cuc m phn v thng mi nng sn. Cc thnh vin ca Nhm ny rt khc nhau, nhng chia s mt mc ch chung, l t do ho trong lnh vc nng nghip. 5. H thng cc hip nh ca WTO 5.1. Khi qut chung: H thng cc hip nh ca WTO n nay gm cc hip nh ca WTO iu chnh thng mi hng ho, thng mi dch v v thng mi lin quan n s hu tr tu. Cc hip nh ny khng nh nhng nguyn tc, lut chi c bn trong thng mi hng ho, thng mi dch v v thng mi lin quan n s hu tr tu trn phm vi ton cu m cc nc, cc t chc, c nhn tham gia quan h thng mi quc t cn tun th v c nhng ngoi l m cc nc, t chc, c nhn c th c php p dng. Cc hip nh ny cng khng nh nhng cam kt m cc nc t c trong qu trnh m phn thng mi quc t thi gian qua v gim thu quan v cc ro cn thng mi khc, v m ca v duy tr m ca th trng dch v, quy nh v th tc gii quyt tranh chp, v cc quy nh i x c bit, i x khc bit cho cc nc ang pht trin v km pht trin, v bo m minh bch, cng khai trong chnh sch, php lut thng mi quc t thng qua cc quy nh v thng bo cho WTO bit nhng lut l hin hnh v cc bin php c p dng trong nc, v cc bo co nh k ca Ban th k v chnh sch thng mi ca cc nc v cc quy nh khc. 21

Mc lc ca cun sch Kt qu Vng m phn Urugoay v H thng thng mi a bin - Nhng vn kin php l 12 lit k khong 60 hip nh, ph lc, quyt nh v bn ghi nh. Theo thng k cha y ca Ban th k WTO n nm 1998, s lng cc vn bn php l ca WTO n hn ba vn trang A4 in t 13. l cha tnh n cc quyt nh ca cc c quan gii quyt tranh chp a ra theo cc quy nh ca Hip nh GATT 1947 t nm 1948 n khi thnh lp WTO v a ra trong khun kh ca WTO t nm 1996 n nay. Cc hip nh ny thng c gi l lut l ca WTO. Tuy nhin, cng cn ch , trn thc t, cc lut l ca WTO rt chung, rt tru tng, c gn kt vi nhiu hc thuyt kinh t, thng mi quc t, cc n l thng mi quc t v php lut ca cc nc Thnh vin WTO. Trong thc tin hot ng thng mi, kinh doanh quc t, h thng cc hip nh quan trng nht ca WTO n nay bao gm : 1. Hip nh Marrakesh thnh lp WTO (sau y gi chung l Hip nh thnh lp WTO). y l hip nh nn tng, hay cn gi l Hip nh Khung, bao trm ln cc hip nh khc. 2. Cc hip nh a bin v thng mi hng ha, trong gm: Th nht, Hip nh GATT 1994. Hip nh ny c cu thnh t: a) Hip nh GATT 1947, tc Hip nh GATT nguyn gc ca n vi nhng b sung, sa i c thng qua trc khi Hip nh thnh lp WTO c hiu lc; b) Cc Quyt nh c cc nc thnh vin GATT thng qua trong phm vi Hip nh GATT 1947 cho n ngy Hip nh thnh lp WTO c hiu lc; c) Cc Bn tho thun t c Vng m phn Uruguay v su lnh vc l: cc khon thu nhng khng phi thu v ph; cc doanh nghip quc doanh; cc quy nh v cn cn thanh ton; cc khu vc thng mi t do v lin minh hi quan; khc t cc ngha v; v thng bo cc mc thu quan. d) Cc L trnh thu quan v phng thc thc hin cc l trnh nh c tho thun Vng m phn Uruguay. Th hai, Cc hip nh a bin khc trong lnh vc thng mi hng ho, c th gm 12 hip nh bao trm cc lnh vc sau: nng nghip; cc bin php v sinh y t v v sinh thc vt; dt v may mc; cc hng ro k thut trong thng mi; cc bin php u t lin quan ti thng mi; chng bn ph gi; nh gi hi quan;
12

. Cun sch ny c B Thng mi dch ra ting Vit, nxb Thng k in nm 2000. U ban quc gia v Hp tc kinh t quc t c nhng bin tp cn thit v cho in thnh hai th ting Vit-Anh "Cc vn kin c bn ca T chc thng mi th gii". H ni 2003.
13

Xem: John Croome, Reshaping the World Trading System. A history of Uruguay Round. Geneva. 1998; Xem thm: WTO,Guide to the Uruguay Round Agreements. Geneva 1998, p.2;

22

gim kim hng ho trc khi giao hng; cc quy tc xut x; cp giy php nhp khu; chng tr cp; cc bin php t v; 3. Hip nh v thng mi trong cc ngnh dch v hay cn gi tt l Hip nh chung v thng mi dch v (GATS); 4. Hip nh v cc kha cnh thng mi ca s hu tr tu (TRIPS); 5. Cc quy nh v C ch thanh kim chnh sch thng mi (TPRM) hay cn gi l C ch r sot chnh sch v php lut thng mi ca cc quc gia thnh vin; 6. Bn tho thun v Quy tc v Th tc gii quyt tranh chp (DSU); 7. Cc hip nh a phng (khng bt buc) trong bn lnh vc l: mua bn my bay dn dng; mua sm Chnh ph; sn phm sa v sn phm tht b. Bn Hip nh ny ch c gi tr bt buc thi hnh i vi cc nc thnh vin WTO cng nhn v ph chun chng. Hip nh v sn phm sa v Hip nh v sn phm tht b n nay khng cn hiu lc thi hnh. 5.2. Vn thc hin cc Hip nh ca WTO Theo quy nh ti khon 2 iu IX ca Hip nh thnh lp WTO, th Hi ngh B trng v i hi ng l hai c quan duy nht c thm quyn ring bit trong vic gii thch Hip nh thnh lp WTO v cc hip nh thng mi a bin ca WTO. iu XIV Hip nh thnh lp WTO quy nh cc vn cng nhn v hiu lc ca Hip nh. Vn rt khi Hip nh thnh lp WTO c quy nh ti iu XV. Theo quy nh ti Khon 5 iu XVI Hip nh thnh lp WTO, th cc nc thnh vin WTO khng c quyn bo lu i vi cc quy nh ca Hip nh thnh lp WTO, h ch c thc hin quyn ny i vi cc quy nh ca cc cc hip nh thng mi a bin trong phm vi v mc m cc hip nh c th cho php. Theo quy nh ti Khon 4 iu XVI ca Hip nh thnh lp WTO, cc nc phi bo m cc o lut, cc quy nh v th tc hnh chnh ca nc mnh phi ph hp vi cc ngha v ca h c quy nh trong cc hip nh ca WTO. Lin quan n vn ny, iu XXIV Khon 12 ca GATT 1947 quy nh: " Mi Bn k kt Hip nh s c nhng bin php hp l v trong phm v quyn hn ca mnh cc chnh ph hay chnh quyn a phng trn lnh th ca mnh tun th cc quy nh ca Hip nh ny". iu XXVI Khon 5a ca GATT 1947 quy nh tip: " a, Mi Chnh ph khi chp nhn Hip nh ny l chp nhn cho c lnh th chnh quc v lnh th m Chnh ph i din trn trng quc t, ngoi tr cc lnh th quan thu c Chnh ph c vn bn thng bo r cho 23

Th k iu hnh ca cc Bn k kt vo thi im np vn bn chp nhn." Theo quy nh ca GATT 1994, cc iu khon trn l b phn cu thnh ca GATT 1994. Vn bn Gii thch iu XXIV Khon 12 ca GATT 1994 nu r : " 13. Mi thnh vin phi chu hon ton trch nhim theo GATT 1994 v vic tun th cc quy nh ca GATT 1994, v s thc hin cc bin php hp l khi c th sn sng m bo s tun th nh vy bi cc chnh quyn a phng v cc khu vc v cc c quan trong lnh th ca h. 14. Cc iu khon ca iu XXII v iu XXIII ca GATT 1994 c hng dn chi tit v c p dng, Cch hiu v Gii quyt tranh chp c th c vin dn i vi cc bin php nh hng n vic tun th ca Thnh vin c thc hin bi cc chnh quyn a phng hay khu vc hoc cc c quan trong lnh th ca mt Thnh vin. Khi C quan gii quyt tranh chp quyt nh rng mt iu khon ca GATT 1994 cha c tun th, th Thnh vin c trch nhim phi thc hin cc bin php hp l khi c th sn sng m bo s tun th. 15. Mi Thnh vin thc hin s quan tm ng h s ph hp v c y c hi cho vic tham vn lin quan ti bt k cc i din no do Thnh vin khc c ra lin quan n cc bin php nh hng ti s trin khai GATT 1994 c thc hin trong lnh th ca mnh". Nh vy, cc quy nh ca WTO l rt r rng v trch nhim ca mi c quan, t chc, doanh nghip, c nhn ca nc thnh vin WTO trong thc thi cc cam kt quc t ca nc thnh vin vi WTO. Xut pht t yu cu ny ca WTO, cc hot ng ca cc c quan, t chc, doanh nghip, c nhn Vit Nam phi bo m tun th vi cc ngha v ca Vit Nam vi WTO nu trn. 6. Ban th k v ngn sch ca WTO 14 Ban th k ca WTO ng ti Geneva (Thy s). Ban ny n thng 10.2010 c 637 cn b trong bin ch, ng u l Tng Gim c, ng nhim l ng Pascal Lamy (quc tch Php), v 4 Ph Tng gim c. Nhim v ca Ban th k bao gm phc v cc c quan chc nng ca WTO trong vic thng lng, dn xp cc vn v thc thi cc hip nh ca WTO. Ban th k c nhim v c th l cung cp, h tr k thut cho cc nc ang pht trin. Cc chuyn gia kinh t v thng k ca WTO cung cp cc thng tin lin quan n vic thc hin cc hot ng thng mi v phn tch cc chnh sch thng mi. Cc chuyn gia php l ca WTO h tr trong vic gii quyt cc tranh chp thng mi, bao gm cc cch hiu v cc hip nh ca WTO cng nh cc quy nh trc . Ban th k cn gip gii quyt cc vn lin quan n m phn gia nhp WTO ca cc nc v t vn cho cc Chnh ph xem xt t cch thnh vin mi.
14

.Xem: http://www.wto.org.> the WTO>secretariat an butget overview ngy 20.10.2009

24

Ngn sch ca WTO n nm 2010 l khong 194 triu Francs Thy s c hnh thnh t s ng gp ca cc thnh vin theo t l trong tng s hot ng thng mi ca thnh vin . Mt phn ngn sch ca WTO c dng chi cho hot ng ca Trung tm thng mi quc t (ITC). 7. Kt qu m phn gia nhp WTO ca Vit Nam. 7.1. Cc cam kt a phng tng qut 15 Cc cam kt a phng tng qut c th hin trong Bo co ca Ban cng tc trn 30 nhm vn , trong c cc cam kt chnh nh sau: 7.1.1- Kinh t phi th trng: Vit Nam b coi l nc c nn kinh t phi thi trng trong 12 nm (khng mun hn 31.12.2018). Tuy nhin, trc thi im trn, nu ta chng minh c vi i tc no l nn kinh t ca Vit Nam hon ton hot ng theo c ch th trng th i tc s ngng p dng ch "phi th trng" i vi Vit Nam. Ch "phi th trng" ni trn ch c ngha trong cc v kin chng bn ph gi v chng tr cp. Cc Thnh vin WTO khng c quyn p dng c ch t v c th (l c ch khc vi c ch chung trong WTO m mt s nc c nn kinh t phi th trng khi gia nhp WTO phi chu) i vi hng ho xut khu ca ta, d ngnh hng kinh t c th ca ta b coi l ngnh hng kinh t hot ng trong iu kin ca nn kinh t phi th trng. 7.1.2- Dt may: cc Thnh vin WTO s khng c p dng hn ngch dt may i vi Vit Nam khi Vit Nam vo WTO (ring trng hp ta vi phm quy nh ca WTO v tr cp b cm i vi hng dt may th mt s nc c th c bin php tr a nht nh). Ngoi ra, cc Thnh vin WTO cng s khng c p dng t v c bit i vi hng dt may ca Vit Nam. 7.1.3. Tr cp phi nng nghip: Vit Nam ng bi b hon ton cc loi tr cp b cm theo quy nh ca WTO (tr cp xut khu v tr cp ni a ha). Tuy nhin, vi cc u i u t dnh cho sn xut hng xut khu cp trc ngy gia nhp WTO, Vit Nam bo lu c thi gian qu l 05 nm (tr i vi ngnh dt may). 7.1.4. Tr cp nng nghip: ta cam kt s khng p dng tr cp xut khu i vi nng sn t thi im gia nhp. Tuy nhin, Vit Nam bo lu quyn c hng mt s quy nh ring ca WTO dnh cho cc nc ang pht trin trong lnh vc ny. i vi cc loi h tr m WTO quy nh phi ct gim nh mt s hnh thc h tr li sut thu mua nng sn, h tr di hnh thc quy nh gi sn cho nng sn v.v.. (tr cp "h phch"), nhn chung Vit Nam duy tr c tr cp mc khng qu 10% gi tr sn lng. Ngoi mc ny, Vit Nam cn bo lu thm c mt khon h tr na vo khong 4.000 t ng/nm. C th ni, trong nhiu nm ti, ngn sch ca Vit Nam cng cha sc h tr cho nng nghip mc ny.
15

Xem thm: WT/ACC/VNM/48 ngy 27.10.2006, Bo co ca Ban cng tc v vic VitNam gia nhp WTO, trong "WTO-Cc vn kin gia nhp T chc thng mi th gii(WTO) ca Vit Nam, nxb CTQG, H. 2006, tr.25-222.

25

Cc loi tr cp mang tnh khuyn nng, pht trin thy li l tr cp "xanh" hay tr cp phc v pht trin nng nghip, c WTO cho php nn Vit Nam c p dng khng hn ch. 7.1.5. Quyn kinh doanh (quyn xut khu, nhp khu hng ha): Tun th quy nh ca WTO, Vit Nam ng cho doanh nghip v c nhn nc ngoi c hin din thng mi ti Vit Nam c quyn xut khu v nhp khu hng ha nh doanh nghip v c nhn Vit Nam k t khi gia nhp, tr i vi cc mt hng thuc danh mc thng mi nh nc. (nh xng du, thuc l iu, x g, bng a hnh, bo, tp ch) v mt s mt hng nhy cm khc m ta ch cho php sau mt thi gian chuyn i (nh go v dc phm). Vit Nam cng ng cho php doanh nghip v c nhn nc ngoi khng c hin din ti Vit Nam c ng k quyn xut nhp khu ti Vit Nam. Quyn xut nhp khu ca cc i tng ny ch l quyn ng tn trn t khai hi quan lm th tc xut nhp khu. Trong mi trng hp, doanh nghip v c nhn nc ngoi khng c hin din ti Vit Nam s khng c t ng tham gia vo h thng phn phi trong nc. Cc cam kt v quyn kinh doanh s khng nh hng n quyn ca Vit Nam trong vic a ra cc quy nh qun l dch v phn phi, c bit l i vi cc sn phm nhy cm nh dc phm, xng du, bo, tp ch.v.v.. 7.1.6. Thu tiu th c bit i vi ru v bia: Cc Thnh vin WTO ng dnh cho Vit Nam thi gian chuyn i khng qu 03 nm iu chnh li thu tiu th c bit i vi ru v bia cho ph hp vi quy nh ca WTO. i vi ru chng ct trn 20 cn, Vit Nam hoc l s p dng mt mc thu tuyt i hoc mt mc thu phn trm; i vi bia, Vit Nam s ch p dng mt mc thu phn trm. 7.1.7. Doanh nghip nh nc/doanh nghip thng mi nh nc: Cam kt ca Vit Nam trong lnh vc ny l Nh nc s khng can thip trc tip hay gin tip vo hot ng ca cc DNNN. Tuy nhin, Nh nc vi t cch l mt c ng c can thip bnh ng vo hot ng ca doanh nghip nh cc c ng khc. Vit Nam cng ng cch hiu mua sm ca DNNN khng phi l mua sm Chnh ph. 7.1.8. T l c phn thng qua quyt nh ti doanh nghip: iu 52 v 104 ca Lut Doanh nghip quy nh mt s vn quan trng c lin quan n hot ng ca cng ty TNHH v cng ty c phn ch c php thng qua khi c s phiu i din cho t nht l 65% hoc 75% vn gp chp thun. Quy nh ny c th v hiu ha quyn ca bn gp a s vn trong lin doanh. Do vy, Vit Nam x l theo hng cho php cc bn tham gia lin doanh c t tho thun vn ny trong iu l cng ty. 7.1.9. Mt s bin php hn ch nhp khu: Vit Nam ng cho nhp khu xe my phn khi ln khng mun hn ngy 31.05.2007. Vi thuc l iu v x g, Vit Nam ng b bin php cm nhp khu t thi im gia nhp. Tuy nhin, s ch c 01 doanh nghip nh nc c quyn nhp khu ton b thuc l iu v x g. Mc thu nhp khu m Vit Nam m phn c cho 02 mt hng ny l cao. 26

Vi t c, Vit Nam cho php nhp khu cc loi xe qua s dng khng qu 05 nm. 7.1.10. Minh bch ha: Vit Nam cam kt ngay t khi gia nhp s cng b d tho ca cc vn bn quy phm php lut do Quc hi, y ban Thng v Quc hi v Chnh ph ban hnh ly kin nhn dn. Thi hn dnh cho vic gp ti thiu l 60 ngy. Vit Nam cng cam kt s ng cng khai cc vn bn php lut trn cc tp ch hoc trang tin in t (websites) ca cc B, ngnh. 7.1.11. Mt s ni dung khc: i vi mt s vn a phng khc nh bo h quyn s hu tr tu (c bit l vic s dng phn mm hp php trong cc c quan Chnh ph), nh gi tnh thu nhp khu, cc bin php u t lin quan n thng mi, cc bin php v sinh v kim dch, cc hng ro k thut trong thng mi v.v... Vit Nam cam kt tun th cc quy nh ca WTO k t khi gia nhp. 7.2. Cc cam kt v m ca th trng thng mi hng ho 16 M ca th trng thng mi hng ha c thc hin thng qua vic ct gim thu nhp khu v loi b hng ro phi quan thu cn tr thng mi. Ring v cam kt gim thu nhp khu, Vit Nam ng rng buc mc trn cho ton b biu thu (l0.600 dng). Mc thu bnh qun ton biu c gim t mc hin hnh 17,4% xung cn 13,4%, thc hin dn trong vng 05-07 nm. Mc thu bnh qun i vi hng nng sn gim t mc hin hnh 23,5% xung cn 20,9%, thc hin trong khong 05 nm. Vi hng cng nghip, mc bnh qun gim t 16,8% xung 12,6%, thc hin ch yu trong vng t 05 n 07 nm. Mc gim thu bnh qun ch c ngha so snh n gin v ht sc khi qut. Cnh tranh l trn tng mt hng c th, tng ng vi tng dng thu c th theo m HS 08 s. C mt hng gim nhiu, c mt hng gim t. Khong hn 1/3 s dng ca biu thu s phi ct gim, ch yu l cc dng c thu sut trn 20%. Cc mt hng trng yu, nhy cm i vi nn kinh t nh nng sn, xi mng, st thp, vt liu xy dng, t, xe my... vn duy tr c mc bo h nht nh. Nhng ngnh c mc gim thu nhiu nht bao gm: dt may, c v sn phm c, g v giy, hng ch to khc, my mc v thit b in - in t. Nh tt c cc nc mi gia nhp khc, Vit Nam cng cam kt tham gia mt s hip nh t do ho theo ngnh nh sn phm cng ngh thng tin (ITA), dt may v thit b y t v.v.. Thi gian gim thu l t 03-05 nm. V hn ngch thu quan, ta bo lu quyn p dng i vi ng, trng gia cm, l thuc l v mui. 7.3. Cc cam kt v m ca th trng thng mi dch v 17
Xem thm: WT/ACC/VNM/48/Add.1 ngy 27.10.2006, Biu CLX, Phn I- Danh mc cc nhng b v cam kt v hng ho, trong "WTO-Cc vn kin gia nhp T chc thng mi th gii(WTO) ca Vit Nam, nxb CTQG, H. 2006, tr.227-806. Xem thm: WT/ACC/VNM/48/Add.2 ngy 27.10.2006, Biu CLX, Phn I I- Biu cam kt c th v dch v; Danh mc min tr MFN theo iu II, trong "WTO-Cc vn kin gia nhp T chc thng mi th gii(WTO) ca Vit Nam, nxb CTQG, H. 2006, tr.807-862.
17 16

27

V din cam kt, trong Hip nh Thng mi song phng Vit nam - Hoa K (BTA), Vit Nam cam kt 08 ngnh dch v (khong 43 phn ngnh ba ch s). Trong tha thun gia nhp WTO, ta cam kt 11 ngnh dch v, tnh theo phn ngnh khong 110/155. V mc cam kt, tho thun WTO i xa hn BTA nhng khng nhiu. 7.3.1. Cam kt chung cho cc ngnh dch v: V c bn nh BTA. Trc ht, cng ty nc ngoi khng c hin din ti Vit Nam di hnh thc chi nhnh, tr phi iu c ta cho php trong tng ngnh c th (nhng ngnh nh vy khng nhiu). Ngoi ra, cng ty nc ngoi tuy c php a cn b qun l vo lm vic ti Vit Nam nhng t nht 20% cn b qun l ca cng ty phi l ngi Vit Nam. T chc v c nhn nc ngoi c mua c phn trong cc doanh nghip Vit Nam nhng vi t l phi ph hp vi mc m ca ca ngnh . Ring ngn hng, ta ch cho php nc ngoi c mua ti a 30% c phn. 7.3.2. Dch v h tr khai thc du kh: Cc doanh nghip nc ngoi c thnh lp cng ty 100% vn nc ngoi sau 05 nm k t khi gia nhp cung ng cc dch v h tr cho khai thc du kh. Tuy nhin, Vit Nam vn gi quyn qun l cc hot ng trn bin, thm lc a v quyn ch nh cng ty thm d, khai thc ti nguyn. Vit Nam cng bo lu c mt danh mc cc dch v dnh ring cho cc doanh nghip Vit Nam nh dch v bay, dch v cung cp trang thit b v vt phm cho dn khoan xa b v.v.. Tt c cc cng ty vo Vit Nam cung ng dch v h tr du kh u phi ng k vi c quan nh nc c thm quyn (hin nay ta khng c ch ng k ny). 7.3.3- Dch v vin thng: Vit Nam c thm mt s nhn nhng so vi BTA nhng mc hp l, ph hp vi chin lc pht trin ca ta. C th l: cho php thnh lp lin doanh a s vn nc ngoi cung cp dch v vin thng khng gn vi h tng mng (phi thu mng ca cc doanh nghip do Vit Nam nm quyn kim sot) v ni lng c gii hn vic cung cp dch v qua bin gii nh i ly vic gi li cc hn ch p dng cho vin thng c gn vi h tng mng (ch cc doanh nghip m Nh nc nm a s vn mi c u t vo h tng mng, nc ngoi ch c gp vn n 49% trong cc doanh nghip cung cp dch v c gn vi h tng mng v cng ch c lin doanh vi i tc Vit Nam c cp php). Nh vy, vi dch v c gn vi h tng mng, Vit Nam vn gi c mc cam kt nh BTA, mt yu t quan trng gp phn bo m an ninh, quc phng ca ta. 7.3.4. Dch v phn phi: v c bn gi c nh BTA, tc l kh cht so vi cc nc mi gia nhp. Trc ht, thi im cho php thnh lp doanh nghip 100% vn nc ngoi l nh BTA (01.01.2009). Th hai, tng t nh BTA, Vit Nam khng m ca th trng phn phi xng du, dc phm, sch, bo, tp ch, bng hnh, thuc l, go, ng v kim loi qu cho nc ngoi. Nhiu sn phm nhy cm nh st thp, phn bn, xi mng... Vit Nam ch m ca th trng sau 03 nm. Quan trng nht, Vit Nam hn ch kh cht ch kh nng m im bn l ca 28

doanh nghip c vn u t nc ngoi (m t im bn l th hai tr i phi c ta cho php theo tng trng hp c th). 7.3.5. Dch v bo him: v tng th, mc cam kt ngang vi BTA. Tuy nhin, Vit Nam ng cho thnh lp chi nhnh bo him phi nhn th sau 05 nm k t khi gia nhp. 7.3.6. Dch v ngn hng: Vit Nam ng cho thnh lp ngn hng con 100% vn nc ngoi khng mun hn ngy 01.4.2007. Ngoi ra, ngn hng nc ngoi c thnh lp chi nhnh ti Vit Nam nhng chi nhnh s khng c php m chi nhnh ph v vn phi chu hn ch v huy ng tin gi bng ng Vit Nam t th nhn Vit Nam trong vng 05 nm k t khi Vit Nam gia nhp WTO. Vit Nam vn gi c hn ch v mua c phn trong ngn hng Vit Nam (khng qu 30%). 7.3.7. Dch v chng khon: Ta cho php thnh lp cng ty chng khon 100% vn nc ngoi v chi nhnh sau 05 nm k t khi ta gia nhp WTO. 7.3.8.Dch v php l: Vit Nam cho php T chc lut s nc ngoi (l t chc ca cc lut s hnh ngh do mt hoc nhiu lut s hoc cng ty lut nc ngoi thnh lp nc ngoi di bt k hnh thc cng ty thng mi no (k c hng lut, cng ty lut trch nhim hu hn, cng ty lut c phn v.v) c php thnh lp hin din thng mi ti Vit Nam di cc hnh thc: Chi nhnh ca t chc lut s nc ngoi; Cng ty con ca t chc lut s nc ngoi; Cng ty lut nc ngoi (l t chc do mt hoc nhiu t chc lut s nc ngoi thnh lp ti Vit Nam vi mc ch hnh ngh lut Vit Nam); Cng ty hp danh gia t chc lut s nc ngoi v cng ty lut hp danh Vit Nam. Hin din thng mi ca t chc lut s nc ngoi khng c tham gia t tng vi t cch l ngi bo cha hay i din cho khch hng ca mnh trc Ta n Vit Nam, khng c hnh ngh dch v giy t php l v cng chng lin quan ti php lut Vit Nam. Tuy vy, hin din thng mi ca t chc lut s nc ngoi c php t vn v php lut Vit Nam nu lut s t vn tt nghip i hc lut ca Vit Nam v p ng c cc yu cu p dng cho lut s ca Vit Nam hnh ngh tng t. 7.3.9. Cc cam kt khc: Vi cc ngnh cn li (du lch, gio dc, k ton, xy dng, vn ti ..), mc cam kt v c bn khng khc so vi BTA. Ngoi ra, Vit Nam cng khng m ca dch v in n - xut bn. Phn II. CC QUYN V NGHA V THNH VIN CA VIT NAM TRONG T CHC THNG MI TH GII (WTO) I. CC HIP NH CA WTO V CAM KT CA VIT NAM VI WTO Cc ti liu php l c bn iu chnh t cch thnh vin ca Vit Nam trong WTO l Ngh nh th v vic gia nhp WTO ca nc Cng ho x hi ch ngha 29

Vit Nam (Ngh nh th) cng vi Ph lc I ca Ngh nh th, bao gm Biu nhn nhng v cam kt v thng mi hng ho lin quan n Hip nh chung v Thu quan v Thng mi 1994 (GATT 1994), Biu cam kt ca Hip nh chung v Thng mi dch v (GATS) v Vn kin cui cng v cc Kt qu ca Vng Uruguay v m phn thng mi a phng (cc Hip nh WTO). Ngoi ra, Bo co ca ban cng tc v vic gia nhp WTO ca Vit Nam (Bo co ca Ban cng tc) gm 528 im, cha ng hn 70 cam kt c th m Vit Nam cam kt vi cc nc Thnh vin WTO khc (ngi ta thng gi l WTO+) nh mt phn ca tng th gi cam kt WTO. Trn gi ti liu php l gm cc Hip nh WTO v hng ho, dch v v thng mi lin quan ti s hu tr tu trong cc quan h thng mi ca Vit Nam vi cc nc Thnh vin WTO khc. Cc quyn v ngha v ca Vit Nam vi WTO l trn gi, ngha l ging nh cc nc thnh vin WTO khc c quy nh trong cc Hip nh WTO. Tuy vy, do gia nhp mun so vi nhiu nc khc nn Vit Nam c thm cc quyn v ngha v b sung c quy nh c th trong Bo co ca Ban cng tc, Ngh nh th gia nhp WTO cng vi cc Biu cam kt c th v thng mi hng ho, thng mi dch v, thng mi lin quan n quyn s hu tr tu m thng c gi l cc cam kt WTO+. II. C CU, NI DUNG CA CC HIP NH WTO V CAM KT CA VIT NAM VI WTO Tn chnh thc ca trn gi cc Hip nh WTO m Vit Nam cam kt tun theo l Vn kin cui cng v cc Kt qu ca Vng Uruguay v m phn thng mi a phng trong c Hip nh Marrakesh thnh lp WTO (Hip nh WTO). Hip nh quc t ny c hiu lc i vi tt c cc thnh vin t ngy 01 thng 01 nm 1995 v c km theo 04 ph lc. Ph lc u tin c chia thnh 3 tiu ph lc quan trng - Ph lc 1A, quy nh v thng mi hng ho (cc Hip nh a bin v thng mi hng ho); Ph lc 1B, quy nh v thng mi dch v (Hip nh chung v Thng mi dch v GATS) v Ph lc 1C quy nh v cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu - Hip nh v cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu (Hip nh TRIPS). Ph lc 2 ca Hip nh WTO quy nh mt h thng cc quy tc v gii quyt tranh chp thng mi gia cc Thnh vin WTO. Ph lc 3 ca Hip nh WTO quy nh v vic thnh lp v hot ng ca C ch r sot chnh sch thng mi v Ph lc 4 gm bn hip nh c gi l cc hip nh thng mi nhiu bn (ty nghi) trong ch cn 02 hip nh hin cn hiu lc. Bn cnh Hip nh WTO, cn c mt Danh mc vi s lng rt ln cc quyt nh v Tuyn b ca cc b trng v cc kha cnh k thut khc nhau ca cc hip nh thuc h thng WTO. Tt c cc thnh vin WTO phi chp nhn cc quy tc, cc quyn v ngha v c quy nh trong tt c cc hip nh ny 30

ca WTO tr cc hip nh c nu ti Ph lc 4 (ch rng buc nc tham gia t nguyn). Ti liu php l chnh thc v cc hip nh WTO v cc ti liu gia nhp khc ca Vit Nam, bao gm c cc biu cam kt v thng mi hng ho v dch v c ng ti ti Website ca WTO: www.wto.org. Cc bn dch ting Vit ca cc ti liu gia nhp WTO hin c ti website ca Chnh ph: http://www.chinhphu.vn/portal/page? _pageid=33,1&_dad=portal&_ schema=PORTAl 1. PH LC 1A: CC HIP NH A BIN V THNG MI HNG HO Cc hip nh thuc h thng WTO iu chnh thng mi hng ho ca Vit Nam c gi l cc Hip nh a bin v Thng mi hng ho. Hip nh c bn trong lnh vc thng mi hng ho l Hip nh chung v thu quan v thng mi nm 1994 m thng c bit n di tn gi l GATT 1994. Bn cnh GATT 1994 cn c 12 hip nh c th, gii thch v m rng phm vi ca cc iu khon khc nhau ca GATT 1994. (a) Hip nh GATT 1994 Hip nh ny l bn sa i khng ng k ca Hip nh GATT nguyn gc m c 23 nc k nm 1947 (GATT 1947). GATT 1947 gm 38 iu. Cc khi nim c bn trong Hip nh GATT 1947 cng c tm thy trong nhiu iu khon ca cc hip nh WTO khc. Quyn v ngha v thnh vin WTO trong lnh vc thng mi hng ha theo GATT 1994 da trn su tr ct c bn. Cc tr ct c bn ny vn c xc nh ti cc iu I, II, III, XI, XX, v XXIII ca GATT 1947. Cc iu khc ca GATT 1994 c cc quy nh b sung lm r v tng cng kh nng iu chnh quan h thng mi quc t ca su tr ct ny. Su tr ct c bn nh sau: - i x ti hu quc (MFN): iu II GATT 1994. Quyn v ngha v i x ti hu quc quy nh tt c cc lut l, thu xut nhp khu, thu trong nc v cc yu cu php l khc lin quan n nhp khu v xut khu hng ho phi c p dng theo cng mt cch thng nht. iu ny c ngha l Vit Nam khng th quy nh i x u i (thun li hn) hoc phn bit (km u i hn) i vi hng ho ca mt nc so vi i x dnh cho hng ho ca cc nc khc. Nu Vit Nam quy nh mc thu quan MFN i vi xe hai bnh gn my l 05% th xe hai bnh gn my c xut x t tt c cc nc thnh vin WTO s c hng mc thu quan l 05%. Nu Chnh ph Vit Nam quyt nh trong tng lai gim thu quan i vi xe hai bnh gn my c xut x t mt nc thnh vin WTO xung cn 03% th xe hai bnh gn my nhp khu t tt c cc nc thnh vin khc ca WTO s c hng mc thu quan mi l 03% m khng c 31

ngoi l. Vit Nam c quyn yu cu chnh ph cc nc thnh vin phi bo m Vit Nam c hng i x MFN ph hp vi quy nh ca WTO. i x MFN c l l tr ct quan trng nht trong GATT 1994. Khi nghin cu i x MFN cn ch c mt s ngoi l nht nh i vi MFN. Ngoi l quan trng nht l ngoi l lin quan n cc khu vc thng mi t do, v d nh khu vc t do thng mi ASEAN. Trong ASEAN, cc nc Thnh vin phi ct gim cc ro cn thng mi gia cc nc trong khi cc hng ro thng mi i vi cc nc ngoi ASEAN vn c duy tr mc cao hn. Khi nghin cu i x MFN cng cn ch cc cam kt c th ca Vit Nam v MFN. T ngy gia nhp (11/01/2007), Vit Nam p dng thu nhp khu trn c s MFN i vi tt c cc nc v cc vng lnh th hi quan m Vit Nam c quan h theo cam kt vi WTO v s dng thm quyn tng thu nhp khu ph hp vi cc quy nh ca WTO v ph hp vi cc cam kt WTO ca Vit Nam. Cc cam kt ca Vit Nam v quyn kinh doanh c p dng i vi tt c cc thnh vin WTO trn c s MFN v ngay khi gia nhp Vit Nam phi ban hnh v p dng vic gim thu v cc ngoi l trn c s m bo i x MFN i vi hng ho nhp khu. - Cc rng buc thu quan: iu II GATT 1994 quy nh cc mc c nh ti a ca thu nhp khu c p dng i vi cc sn phm nhp khu t cc thnh vin WTO khc. ng thi, cc thu v khon ph thu khc m hi quan Vit Nam p thm ngoi thu nhp khu phi c ghi nhn. Vit Nam cam kt v mc thu nhp khu rng buc ti Biu nhn nhng v cam kt v hng ho . Bt k mt hnh ng no ca Chnh ph Vit Nam lin quan n vic tng mc thu sut thu nhp khu rng buc ny thng s lm xut hin yu cu bi thng thng mi t cc thnh vin WTO b nh hng b p cho nhng tc ng thng mi bt li i vi h do vic tng thu nhp khu ca Vit Nam. Vit Nam cng c hng cc quyn tng t lin quan n mc thu sut thu nhp khu rng buc ca cc thnh vin WTO p dng i vi cc sn phm ca Vit Nam nhp khu vo cc nc . Khi nghin cu i x MFN cng cn ch cc cam kt c th ca Vit Nam lin quan n iu II GATT 1994. Vit Nam phi m bo rng bt k khon thu nhp khu hay khon ph thu nhp khu khc p dng i vi hng nhp khu, ngoi cc thu nhp khu thng thng v cc khon ph v l ph tr cho cc dch v c cung cp, phi ph hp vi cc quy nh ca WTO k t ngy gia nhp (11/01/2007). Hn th na, Vit Nam cam kt rng buc thu nhp khu v ph thu nhp khu mc bng khng trong Biu nhn nhng v cam kt v hng ho theo iu II.1(b) ca GATT 1994. Tuy nhin, Vit Nam bo lu quyn c p dng thu tuyt i hoc thu hn hp i vi mt s mt hng nht nh trong tng lai i ph vi tnh trng gian ln trong khai bo hi quan v s cung cp mt danh mc sn phm nhy cm v cc dng thu quan c th c chuyn i Ban Cng tc r sot. 32

Vit Nam phi bo m rng bt k mt mc thu nhp khu no chuyn i sang thu tuyt i hoc thu hn hp s khng vt qu mc thu rng buc ca Vit Nam p i vi loi hng ho lin quan. Tuy nhin, Vit Nam s n lc ht sc hn ch ti a vic s dng iu XXVIII ca GATT 1994. - i x quc gia (NT) v thu v cc quy tc trong nc: iu III ca GATT 1994 l tr ct quan trng th ba trong cc Hip nh WTO - i x quc gia. i x quc gia c p dng sau khi hng ho qua bin gii nc nhp khu v i vo th trng ni a nc ny. V c bn, i x quc gia c ngha l nc nhp khu khng th s dng cc bin php thu hoc quy nh trong nc phn bit i x gia hng ho trong nc v hng ho nhp khu. Ni mt cch khc, hng ho nhp khu phi c i x khng km thun li hn so vi hng ho tng t c sn xut trong nc lin quan n cc bin php thu hoc quy nh ca Vit Nam p dng i vi hng ho . Khi nghin cu i x NT cng cn ch cc cam kt c th ca Vit Nam lin quan n iu III ca GATT 1994. Vit Nam a ra nhiu cam kt c th lin quan n iu III ca GATT 1994 trong Bo co ca Ban cng tc. Cc cam kt ca Vit Nam khng nh hng ti cc quyn ca Vit Nam trong hot ng mua sm Chnh ph (c quy nh ti iu III.8(a) ca GATT 1994). Tuy vy cn ch , tt c cc lut, vn bn di lut v bin php lin quan ti mua bn hng ha v dch v ca cc doanh nghip Nh nc, doanh nghip do Nh nc kim sot hoc doanh nghip c hng c quyn hay c quyn m vic mua bn ny nhm bn hng vi tnh cht thng mi, sn xut hng ha hoc cung cp dch v trn c s thng mi, hoc khng nhm mc ch phc v Chnh ph thc thi cng quyn, s khng c coi l nhng lut, vn bn di lut v bin php lin quan ti mua sm Chnh ph. Do , cc giao dch mua bn ny s phi chu s iu chnh ca cc quy nh ti iu II, XVI, XVII ca GATS v iu III ca GATT 1994. K t ngy gia nhp WTO, Vit Nam p dng cc bin php qun l gi ph hp vi quy nh ca WTO, c tnh n li ch ca cc nc xut khu l thnh vin ca WTO nh quy nh ti iu III.9 ca GATT 1994, v iu VIII ca GATS v phi ng cng khai danh mc cc hng ha v dch v chu s kim sot gi ca Nh nc v bt k thay i no trong danh mc ny trn Cng bo hoc cc phng tin thng tin i chng d tip cn. Vit Nam cam kt chnh sch gi ca Vit Nam s c p dng ph hp vi quy nh ca iu III.4 v XI.1 ca GATT 1994 v iu 4 ca Hip nh Nng nghip. Vit Nam c ngha v m bo cc lut v cc vn bn di lut lin quan ti quyn kinh doanh hng ha v tt c cc loi ph, l ph hoc thu p dng i vi quyn ny s ph hp vi cc ngha v ca Vit Nam trong WTO, bao gm cc iu VIII.1(a), XI.1 v III.2 v 4 ca GATT 1994 v cc cam kt ca Vit Nam trong Biu Cam kt dch v. K t ngy gia nhp, tt c cc cng ty v c nhn (bao gm cc doanh nghip c vn u t nc ngoi) c php xut khu hoc nhp khu cc mt hng ngoi nhng mt hng lit k bng 8(a) (c) vi t cch l nh nhp khu ng tn, ch c ngha v ng k hot ng kinh doanh 33

ny vi cc c quan hu quan ca Vit Nam. Doanh nghip v c nhn nc ngoi khng c hin din thng mi Vit Nam vn c th c quyn kinh doanh ti Vit Nam m khng b yu cu phi c hot ng u t Vit Nam. Cc nh nhp khu nh vy c php bn hoc cung cp cc sn phm nhp khu cho cc c nhn hoc cng ty c quyn phn phi sn phm Vit Nam nhng khng c gy phng hi n Biu Cam kt dch v ca Vit Nam. Tuy nhin, vic tun th cc ngha v v quyn kinh doanh ca Vit Nam trong mi trng hp khng t ng em li cho nh nhp khu quyn c phn phi hng ha ti Vit Nam. Nhng quyn ny c p dng i vi hot ng xut nhp khu cc sn phm nu Bng 8 (a) v 8(b) theo l trnh. K t ngy gia nhp, Vit Nam bo m cc lut, cc vn bn di lut v cc bin php khc lin quan ticc khon thu v ph ni a nh vo hng nhp khu hon ton tun th vi cc ngha v ca mnh vi WTO, c bit l iu III ca GATT 1994. Trong vng 03 nm k t ngy gia nhp, Vit Nam phi p dng thu tiu th c bit v cc loi thu trong nc khc i vi ung c cn theo ng Hip nh WTO, trong c cc iu I v III ca GATT 1994 v tt c cc loi ru c nng cn t 20% tr ln c p dng theo mt mc thu tuyt i nh trn 01 lt cn nguyn cht hoc mt mc thu phn trm. p dng mt mc thu phm trm thng nht vi tt c cc sn phm bia bt k sn phm bia c ng gi dng no. - Cc hng ro thng mi phi thu quan: Loi b cc hn ch nh lng:iu XI ca GATT 1994. iu XI ca GATT 1994 l tr ct quan trng th t trong GATT 1994. Mt quy tc chung l cc hn ch thng mi khng c p t di hnh thc hn ngch hoc cc hn ch s lng i vi hng nhp khu, tr khi p ng mt trong nhng ngoi l c th c quy nh cc iu XI, XX hoc XXI ca GATT 1994 . iu ny c ngha l trn thc t Vit Nam phi loi b cc hn ch xut nhp khu, cc hn ngch xut nhp khu, cc yu cu cp php c h qu hn ch s lng m cc cng ty c th nhp khu hoc xut khu v bt k s kim sot no khc c tc ng n vic hn ch hng nhp khu hoc xut khu. Vit Nam cng c quyn yu cu cc nc thnh vin bo m cho Vit Nam c hng cc quy nh ca WTO. Thng thng, cc hn ch thng mi thng thng cn c thc hin di hnh thc thu xut nhp khu, thu trong nc hoc cc khon ph thu i vi hng nhp khu v hng xut khu c p ph hp vi Biu Cam kt ca cc nc Thnh vin WTO. Cam kt ny th hin r qua v d sau: Vit Nam khng th n nh tng s xe my c nhp khu t Trung quc l 5000 xe trong mt nm tr khi Vit Nam c th chng minh c rng hn ch ny da trn c s ca mt trong nhng ngoi l c th p dng hn ch ny c quy nh ti iu XX ca GATT 1994. Tng t, Chnh ph Vit Nam khng th hn ch s lng tm m Vit Nam xut khu sang Nht Bn l 100.000 tn mt nm ch n gin v Vit Nam mun d tr lng tm cn li cho th trng Hoa K. 34

Khi nghin cu cc hng ro thng mi phi thu quan cng cn ch cc cam kt c th ca Vit Nam lin quan n iu XI ca GATT 1994. Vit Nam c ngha v thit lp mt c ch minh bch v khng phn bit i x cho vic nhp khu, phn phi, v s dng xe my phn khi ln ca cc c nhn v cc cng ty p ng tiu chun thch hp t ngy 31/5/2007. Nhng nh phn phi xe phn khi ln ch c php bn xe my loi ny cho nhng ngi mua c giy php li xe c hiu lc ca c quan nh nc c thm quyn. Vic ph duyt nhp khu xe cng sut ln phi c tin hnh theo cch thc cp php t ng ph hp vi cc quy nh ca WTO nh GATT 1994 v Hip nh v cc th tc cp php nhp khu m khng hn ch v kch thc ng c, da trn cc tiu ch c ng cng khai v khng mang tnh phn bit cng nh khng b cc hn ch chung v s lng. Nhng nh phn phi c th nhp khu xe phn khi ln trng by v phc v cc chng trnh o to li xe. Vit Nam phi bi b vic cm nhp khu i vi xe qua s dng v thay th vic cm ny bng thu nhp khu tng ln i vi xe qua s dng vo thi im gia nhp. Thm vo , Vit Nam phi ban hnh mt h thng tiu chun k thut, mi trng v an ton sc kho con ngi i vi phng tin giao thng vn ti ph hp vi nguyn tc ca WTO. Vit Nam cng cam kt ch p dng cc bin php k thut i vi xe t c ph hp vi Hip nh cc hng ro k thut trong thng mi (Hip nh TBT). K t ngy gia nhp (11/01/2007), Vit Nam phi loi b, khng ban hnh mi, khng ban hnh li hoc p dng cc hn ch i vi hng nhp khu, hoc cc bin php phi thu quan khc nh hn ngch, cm, cho php, cc yu cu ph duyt trc, cc yu cu cp php v cc hn ch khc c tc ng tng t khng th l gii c theo cc quy nh ca Hip nh WTO. Vit Nam cng phi chuyn i c ch cp php tu tin p dng cho ng n thnh c ch hn ngch thu quan (TRQ) khi gia nhp WTO. K t ngy gia nhp, thm quyn ca Chnh ph trong vic nh ch xut nhp khu hoc p dng cc yu cu cp php c th c s dng nh ch, cm hoc thng qua hn ch nh lng i vi thng mi, bao gm nhng bin php c lit k trong bng 12, 13(a-b) v 14 phi c p dng ph hp vi cc quy nh ca Hip nh WTO. Vit Nam p dng thu xut khu, ph v l ph xut khu cng nh thu ni a i vi hoc lin quan ti xut khu ph hp vi GATT 1994. V thu xut khu i vi ph liu kim loi en v kim loi mu, Vit Nam phi ct gim thu xut nhp khu ph hp vi Bng 17 ca Bo co ca Ban Cng tc. Vit Nam cam kt p dng cc bin php qun l v hn ch xut khu cn li theo cch thc ph hp vi cc quy nh ca WTO. - Ngoi l chung: iu XX GATT 1994. iu XX l mt iu khon quan trng trong GATT 1994 v iu ny quy nh mt danh mc cc ngoi l php l m chnh ph cc thnh vin WTO c th vin dn nhm l gii cho cc bin php m c th b coi l vi phm cc quy tc ca Hip nh GATT 1994. c rt nhiu cc v vic gii quyt tranh chp lin quan n vic gii thch phm vi ca cc ngoi l c quy nh iu XX 35

da trn vic phn tch cc quyt nh v v vic cp Ban hi thm lin quan n Ngoi l chung. Mt iu rt r rng l nhng ngoi l ny c cc Ban hi thm gii quyt tranh chp ca WTO gii thch rt hp v cht ch, cc ngoi l ny khng th c s dng rng ri bin minh cho vic khng tun th cc quy nh ca GATT 1994. Trong s cc ngoi l cho php c quyn quy nh iu ny c cc bin php c thc hin bo v cuc sng v sc kho ca con ngi, ng thc vt, o c x hi, di tch lch s v di sn quc gia v bo v vic phn phi trong nc cc sn phm khan him. Bt k chnh ph no vin dn mt trong cc ngoi l u khng c s dng ngoi l theo cch thc to ra s phn bit i x tu tin hay khng th l gii c gia hng ho ca cc nc khc nhau, hay to ra mt s hn ch tr hnh i vi thng mi quc t. Khi nghin cu cc ngoi l c quy nh iu XX ca GATT 1994 cn ch cc cam kt c th ca Vit Nam lin quan n iu ny ca Hip nh. Vit Nam b t cc cu hi lin quan n mt s hn ch xut khu ca hng ho Vit Nam m Vit Nam duy tr. Cc hn ch nht nh i vi vic xut khu khong sn cng nh i vi go c php duy tr t ngy 11/01/2007, tt c cc hn ch xut khu khc s phi c p dng hon ton ph hp vi cc iu XX v XXI ca GATT 1994. - Gii quyt tranh chp: iu XXIII v Tho thun WTO v th tc gii quyt tranh chp Cc quy nh gii quyt tranh chp chung ca iu XXIII c m rng v c th ho Ph lc 2 Tho thun v cc quy tc v th tc iu chnh vic gii quyt tranh chp (DSU). DSU quy nh mt lot quy tc iu chnh vic gii quyt tranh chp thng mi gia cc thnh vin WTO. Th tc bt u bng vic tham vn gia cc bn tranh chp lin quan n bin php p dng. Nu vic tham vn khng thnh cng, DSU quy nh cho php cc bn tranh chp p dng cc quy tc chi tit khi kin theo th tc t tng trc c quan ti phn c bit ca WTO c gi l C quan gii quyt Tranh chp (DSB). Gii quyt cc tranh chp thng mi quc t gia cc thnh vin WTO l trch nhim ca DSB, gm tt cc thnh vin WTO. Ch DSB mi c thm quyn thnh lp cc ban hi thm- Panels gm cc chuyn gia xem xt v vic v thng qua hoc bc cc kt lun ca Panels hoc cc kt qu ca c quan phc thm (AB). DSB c trch nhim gim st vic thc thi cc quyt nh v khuyn ngh v c quyn cho php vic tr a khi mt thnh vin WTO khng tun th quyt nh ca DSB. Quy trnh gii quyt tranh chp ti WTO khng qu phc tp. Giai on u tin l tham vn. Thi gian cc bn tham vn nhau khng qu 60 ngy. Theo DSU, trc khi thc hin cc bc t tng ti cc c quan gii quyt tranh chp, cc bn tranh chp phi tham vn vi nhau xem liu h c th t gii quyt c bt ng hay khng. Nu tht bi, h c th ngh Tng th k WTO lm mi gii, trung gian, ho gii hoc c gng t c mt gii php dn xp v tranh chp 36

theo cc cch khc. Nu vic tham vn hoc mi gii, trung gian, ho gii hoc c gng t c mt gii php dn xp v tranh chp theo cc cch khc b tht bi, thnh vin WTO l nguyn n c quyn yu cu thnh lp Panel gii quyt tranh chp. thnh vin WTO l b n c th c quyn ngn cm mt ln vic thnh lp Panel ti i hi ng WTO, nhng khi DSB hp ln th hai th khng th ngn cn vic thnh lp Panel ny (tr khi c mt quan im thng nht ca tt c cc thnh vin WTO (ngha l ng thun bc b vic thnh lp Panel). V mt s im no th Panel ca WTO c v gn ging vi to n hay c quan ti phn trong nc. Tuy nhin, Panel li khng ging nh mt to n hay c quan ti phn trong nc thng thng v cc thnh vin Panels thng c la chn qua vic tham vn vi cc nc trong tranh chp. Ch khi hai bn khng th thng nht th Tng gim c WTO mi ch nh thnh vin Panel. Cc Panels thng gm ba, i khi l nm chuyn gia t cc nc khc nhau, c la chn t danh sch c nh cc ng c vin c trnh p ng yu cu cng vic ca WTO, hoc t cc ngun khc. H lm vic vi t cch c nhn v khng chu s ch o t bt k mt chnh ph no. Tuy vy, cc thnh vin Panel l ngi xem xt cc chng c v quyt nh v bn cht ca v vic tng t nh cc thm phn tun th quy trnh t tng ca cc ta n trong nc. Cc Panels gip DSB a ra cc quyt nh v khuyn ngh di dng cc Bo co ca Panel. Cc Bo co ca Panel thng thng c chuyn cho cc bn tranh chp xem xt bnh lun trong vng su thng, thi hn ny cng c th c ko di hn. Trong cc v vic khn cp, bao gm cc v tranh chp c lin quan n hng ho d hng, thi hn c th c rt ngn xung 03 thng. Cc bn tranh chp c th khng ng vi cc kt lun ca Panels, v do vy cc bn tranh chp c quyn khng co ln AB xem xt theo th tc phc thm. Cc khng co phi da trn cc vn php l ch khng phi cc vn v tnh tit. AB khng xem xt li chng c hin c hoc xem xt cc vn mi m qu trnh t tng trc khng c nu ra i vi DSB. Mi v vic khng co s c xem xt bi ba thnh vin ca AB do DSB thnh lp v phn nh rng ri c cu thnh vin trong WTO. AB c th gi nguyn, sa i hoc o ngc cc quyt nh v khuyn ngh ca Panel. Thng thng vic gii quyt cp phc thm khng ko di qu 60 ngy, v ti a l n 90 ngy. DSB phi thng qua hoc t chi khng thng qua bo co phc thm trong vng 30 ngy. Vic t chi khng thng qua Bo co ca AB ch c th c thc hin bng biu quyt ng thun ca ton b thnh vin WTO. (b) Cc hip nh c th trong h thng cc hip nh a bin v thng mi hng ho Nh nu trn, ngoi GATT 1994, h thng cc hip nh a bin trong lnh vc thng mi hng ha cn c 12 hip nh chuyn ngnh c xy dng da trn cc khi nim v nguyn tc trong GATT 1994. Cc hip nh ny quy nh chi tit 37

hn v cc vn c th trong GATT 1994, m rng v gii thch cc quy tc v ngha v trong GATT 1994. - Hip nh v nng nghip. Hip nh v nng nghip ca WTO l hip nh phc tp nht trong s cc hip nh a bin ca WTO do tnh nhy cm cao trong thc tin cc nc v nhu cu cn thit phi xy dng b quy nh thng nht iu chnh lnh vc nng nghip rt nhiu nc khc nhau trn phm vi ton th gii. Trc khi cc Hip nh WTO c hiu lc vo nm 1995, lnh vc nng nghip ch yu vn nm ngoi phm vi iu chnh ca cc quy tc thng mi quc t. Cc nc iu chnh cc vn nng nghip trong nc ca h theo cch h cho l thch hp. iu ny dn n cc tranh chp thng mi lin min gia cc nc nhp khu v xut khu nng sn. Mt s v tranh chp khc lit nht xy ra gia cc nc ca Lin minh Chu u v Hoa k, m cc v chin tranh v chui l tiu biu. Mc tiu tng th ca Hip nh v nng nghip l quy nh mt khun kh cho vic ci cch, trong thi gian di, v thng mi nng sn v chnh sch nng nghip trong nc ca cc thnh vin WTO. Hip nh v nng nghip quy nh cc cam kt cho cc thnh vin WTO, k c Vit Nam, trong ba lnh vc: tin cn th trng, h tr nng nghip trong nc v tr cp xut khu i vi hng nng sn xut khu. + V tip cn th trng. Thut ng tip cn th trng c dng trong Hip nh ny ch kh nng ca cc sn phm nng nghip nc ngoi c th thm nhp vo th trng ni a ca cc nc nhp khu nng sn. Trong lnh vc ny, v mt lch s, hu h cc nc u duy tr nhiu loi ro cn khc nhau, nht l cc ro cn nhm hn ch s lng cc sn phm nng nghip nc ngoi c tip cn y ti ngi tiu dng trong nc nhp khu. Sau nhiu vng m phn, cc thnh vin WTO nht tr chuyn tt c cc hn ch v s lng i vi vic nhp khu hng nng sn thnh thu quan vi cc cng thc ton hc phc tp. Cc thu quan, c tnh ct gim vi mt mc trung bnh l 36% i vi cc nc pht trin trong vng 06 nm v vi tng l 24% i vi cc nc ang pht trin trong vng 10 nm. Trong mt s trng hp, cc khi lng nhp khu ti thiu c p t cho mt s nc m trong lch s khng h nhp khu sn phm nc ngoi do cc hn ch trong nc i vi vic nhp khu. + V h tr trong nc. Mt lnh vc th hai ca thng mi nng nghip dc quan tm ln l vic h tr ca chnh ph cc nc i vi cc nh sn xut nng nghip nc mnh trong hot ng thng mi quc t. Vn ny c bit nghim trng trong trng hp ca Lin minh Chu u v Hoa k ni m cc chnh ph cc nc ny, v mt lch s, cung cp cc khon tr cp ti chnh rt ln cho nng dn trong nc mnh. Trong nhiu trng hp, cc tr cp dn n vic khng hong tha cc hng nng sn. n lt cc hng nng ny ny li c chnh ph cc nc mua v thng c bn ra cc th trng quc t vi gi r hn gi thc t ca sn phm ti th trng ni a. Theo Hip nh v nng nghip, tt c cc thnh vin WTO phi tnh tng gi tr tr cp m chnh ph ca h dnh cho cc 38

nh sn xut nng nghip (Tng lng h tr tnh gp hay AMS). Sau khi xc nh c AMS th cc thnh vin WTO s phi cam kt ct gim bt buc mc nht nh. Cc bin php tr cp trong nc khng tc ng i vi thng mi quc t (c gi l tr cp hp xanh) c loi tr khi ngha v phi ct gim. Cc chnh sch lin quan n hp xanh bao gm h tr ca chnh ph i vi nghin cu nng nghip, kim sot bnh dch, h tng nng nghip v an ninh lng thc cng nh cc chi tr cho cc nh sn xut nng nghip khng lin quan n cc mc sn xut ca h. +V tr cp xut khu. Theo Hip nh, tr cp xut khu trong giai on u cha b cm ngay. Cc nc pht trin b yu cu phi ct gim 36% cc tr cp ca h i vi vic xut khu nng nghip v 21% s lng hng xut khu c tr cp trong vng 06 nm. Cc bc ang pht trin b yu cu thc hin ngha v thp hn trong lnh vc ny. Mc ct gim ca h ch bng hai phn ba so vi mc ct gim t ra i vi cc nc pht trin. Khi nghin cu cc quy nh ny ca Hip nh nng nghip, cn ch n thi im Vit Nam gia nhp WTO v cc cam kt c th ca Vit Nam vi WTO lin quan n Hip nh nng nghip. Vo thi im Vit Nam gia nhp WTO th cc quy nh cho php tr cp xut khu i vi nng sn khng cn hiu lc. Cc cam kt c th ca Vit Nam lin quan n vic xut khu nng sn do vy phi mc bng khng trong Biu cam kt Hng ho. iu c ngha Vit Nam c ngha v khng duy tr hay p dng bt k mt tr cp xut khu no i vi nng sn. Tuy vy, cam kt ny khng nh hng n cc quyn ca Vit Nam theo quy nh hin hnh ca WTO i vi cc h tr trong nc. Vit Nam bo lu quyn c hng mt s quy nh ring ca WTO dnh cho cc nc ang pht trin trong lnh vc ny. i vi cc loi h tr m WTO quy nh phi ct gim nh mt s hnh thc h tr li xut thu mua nng sn, h tr di hnh thc quy nh gi sn cho nng sn v.v.. (tr cp "h phch"), nhn chung Vit Nam duy tr c tr cp mc khng qu 10% gi tr sn lng. Ngoi mc ny, ta cn bo lu thm c mt khon h tr na vo khong 4.000 t ng/nm. C th ni, trong nhiu nm ti, ngn sch Vit Nam cng cha sc h tr cho nng nghip mc ny. Cc loi tr cp mang tnh khuyn nng, pht trin thy li l tr cp "hp xanh" hay tr cp phc v pht trin nng nghip, c WTO cho php nn Vit Nam c p dng khng hn ch. Vic p dng cc loi h tr ny i vi nng sn phi ph hp vi cc quy nh ca WTO . -Hip nh v p dng cc bin php v sinh v kim dch ng thc vt (Hip nh SPS) . Hip nh SPS iu chnh vic p dng cc bin php v sinh v kim dch ng thc vt lin quan n sc kho ca ngi, ng thc vt v an ton thc phm. Hip nh SPS tha nhn rng cc chnh ph c quyn thc hin cc bin php SPS bo v ngi dn. Tuy nhin, cc bin php ny cn c p dng mc cn thit phng nga v bo v cuc sng v sc kho ca con ngi, 39

ng vt v thc vt. Cc bin php ny v bn cht phi c cn c khoa hc hoc khng phn bit i x i vi cc sn phm ca cc thnh vin WTO khc nhau khi c cng cc iu kin. Ni chung, cc bin php v sinh v kim dch ng thc vt phi da trn cc quy chun, tiu chun quc t. Cc thnh vin WTO c th p dng cc quy chun, tiu chun quc gia cao hn cc quy chun, tiu chun quc t nu iu l c c s khoa hc, hoc c s nh gi tho ng v kh nng xy ra ri ro nu khng t ra yu cu phi p dng cc quy chun, tiu chun cao hn . Hip nh SPS thit lp cc th tc p dng cc quy chun, tiu chun SPS. Hip nh SPS cng quy nh v s tha nhn ln nhau v cc quy chun, tiu chun v sinh, dch t v kim dch ca cc nc khc nhau v cng c cc quy nh v vic nh gi s ph hp vi quy chun, tiu chun quc gia v cho php cc sn phm t cc thnh vin WTO khc nhau nhp khu vo cc th trng cc nc WTO. Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh SPS, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh SPS. Vit Nam cam kt p dng u cc quy nh ca Hip nh SPS k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no, cc c quan qun l chuyn ngnh ca Vit Nam s p dng cc bin php SPS ph hp vi tt c cc quy nh lin quan ca Hip nh SPS. Vit Nam phi thc hin cc quy nh k thut v n nh thi hn s dng i vi nguyn liu thc phm cha ch bin v ph gia thc phm vo thi im gia nhp WTO. i vi tt c cc sn phm khc, Vit Nam chp thun nguyn tc s dng tt nht trc (Best before) theo khuyn co ca nh sn xut. Cc hn ch nhp khu da trn cc bin php v thi hn s dng c p dng cho cc nguyn liu thc phm cha ch bin v ph gia thc phm phi c da trn cc nguyn tc khoa hc bao gm cc tiu chun quc t lin quan. - Hip nh v cc hng ro k thut lin quan n thng mi (Hip nh TBT). Hip nh TBT c p dng cho cc yu cu v tiu chun, quy chun k thut c son tho p dng cho tt c cc sn phm, tr phn cc yu cu v SPS c son tho p dng cho sn phm l thc phm c quy nh trong Hip nh SPS. Hip nh TBT cng nhn rng cc nc c quyn s dng cc tiu chun quc t quy nh cc quy chun, tiu chun ti thiu ca nc mnh m sn phm nhp khu cn phi c p ng, nhng cng cho php cc nc c duy tr cc quy chun, tiu chun hin hnh ca mnh nu cc quy chun, tiu chun khng tu tin v phn bit i x i vi hng ho ca cc thnh vin WTO khc. Hip nh TBT cha ng cc quy nh tng i phc tp iu chnh cc th tc, quy trnh m theo cc nc cn p dng cng nhn cc tiu chun k thut m cc nc khc p dng l ph hp vi quy chun, tiu chun k thut ca nc mnh. Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh TBT, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh TBT. Vit Nam cam kt p dng y cc 40

quy nh ca Hip nh TBT k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no, cc c quan qun l chuyn ngnh ca Vit Nam s p dng cc bin php TBT ph hp vi tt c cc quy nh lin quan ca Hip nh TBT. Hn na, vi mc ch nng cao tnh minh bch v c th d bo trc c cc ri ro trong hot ng thng mi, kinh doanh quc t, Vit Nam phi ban hnh cc bin php c quy nh c th trong cc iu 2.1, 2.2, 5.1, 5.2, 5.4 v Ph lc 1.1 ca Hip nh TBT. - Hip nh v cc kha cnh thng mi ca cc bin php u t (Hip nh TRIMS) Hip nh TRIMS quy nh rng khng mt thnh vin no ca WTO c th c p dng mt bin php u t lin quan n thng mi (TRIMS). Vic p dng bt k bin php TRIMS no cng u vi phm ngha v i x quc gia theo Hip nh GATT 1994 hoc vi phm quy nh lin quan n vic p dng cc hn ch v s lng ca Hip nh GATT 1994. Hip nh TRIMS khng c quy nh c th cc bin php TRIMS m ch a ra mt s v d minh ha v cc bin php b cm ny chng hn nh yu cu doanh nghip u t nc ngoi phi mua mt s phn trm nht nh hng ho ca th trng ni a (cc yu cu v hm lng ni a) hoc cc yu cu v khi lng hoc gi tr ca hng ho nhp khu m mt doanh nghip u t nc ngoi c th mua nhng phi gn s lng hoc gi tr ca sn phm vi s lng hoc gi tr ca sn phm m doanh nghip phi xut khu (cc yu cu v cn bng cn cn thng mi). Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh TRIMS, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh TRIMS. Vit Nam cam kt p dng y cc quy nh ca Hip nh TRIMS k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no; cc c quan qun l chuyn ngnh ca Vit Nam s p dng cc quy nh ca php lut Vit Nam ph hp vi tt c cc quy nh lin quan ca Hip nh TRIMS, m khng nh hng n cc cam kt ca Vit Nam on 286 v 288 ca Bo co ca Ban cng tc (trong quy nh cho php Vit Nam c thi hn 05 nm loi b cc tr cp xut khu nht nh c cn c vo kt qu hot ng xut khu). - Hip nh thc thi iu VI ca GATT 1994(Hip nh Chng bn ph giHip nh AD) . Hip nh AD c xy dng cn c vo iu VI ca Hip nh GATT 1994, quy nh cc quyn c bn cc thnh vin WTO p dng cc bin php chng li hnh vi bn ph gi i ph li vic nhp khu khng lnh mnh cc sn phm thng mi khi p ng cc iu kin nht nh. Hip nh AD quy nh c th v chi tit v th tc xc nh liu mt sn phm nc ngoi c phi l c bn ph gi ti th trng ca nc nhp khu hay khng v tiu ch m c quan iu tra c th s dng khi a ra quyt nh liu cc hng ho nhp khu c gy thit hi cho mt ngnh sn xut trong nc hay khng? Hip nh AD cng nhn mnh yu cu v vic phi chng minh rng c mi quan h nhn qu r rng gia vic c bn ph gi c kt lun v s thit hi 41

i vi cc nh sn xut cc sn phm tng t trong nc nhp khu. Cc quy nh quan trng khc gm yu cu vic iu tra chng bn ph gi phi chm dt ngay khi xc nh bin bn ph gi nh hn 02% gi xut khu ca sn phm, hoc s lng hng nhp khu c bn ph gi l khng ng k, c th b qua v s lng. WTO c cc quy tc v th tc tin hnh cc v iu tra chng bn ph gi v cc yu cu v vic cc bn c lin quan c c c hi trnh by quan im. Hip nh AD cng yu cu bin php chng bn ph gi phi c chm dt sau 05 nm k t ngy p dng, tr khi c quan qun l nh nc xc nh rng nu bin php chng bn ph gi b chm dt th vic bn ph gi v tn hi s c th li din ra. Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh AD, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh AD. Vit Nam cam kt p dng y cc quy nh ca Hip nh AD k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no. Vit Nam m bo rng bt k vn bn quy phm php lut no ca Vit Nam v vic p dng cc bin php chng bn ph gi c hiu lc vo thi im Vit Nam gia nhp WTO u ph hp vi cc quy nh ca WTO v chng bn ph gi. Hn th na, Vit Nam s khng p dng cc bin php chng bn ph gi cho n khi cc vn bn quy phm php lut ca mnh cha ph hp hon ton vi cc iu khon ca Hip nh AD. Mt khc cng cn l , sau khi gia nhp WTO, iu VI ca Hip nh GATT 1994, Hip nh AD s c p dng trong cc v kin lin quan n hng ho xut khu t Vit Nam sang mt thnh vin WTO ph hp vi cc im sau: + (a) Khi tin hnh so snh gi theo iu VI ca GATT 1994 v Hip nh AD, nc thnh vin WTO l nc nhp khu phi s dng gi hoc chi ph Vit Nam i vi ngnh hng ang c iu tra hoc l mt phng php khng da trn s so snh cht ch vi chi ph hoc gi c Vit Nam. Quy tc la chn phng php ph hp l: Nu cc nh sn xut trong din iu tra c th ch ra r rng rng cc iu kin ca nn kinh t th trng ang tn ti trong ngnh sn xut mt hng tng t i vi cc vn sn xut v bn mt hng , nc nhp khu l thnh vin WTO khi xc nh tng quan gi phi s dng, gi v chi ph Vit Nam cho ngnh sn xut trong din iu tra. Nc nhp khu l thnh vin WTO c th s dng mt phng php khng da trn s so snh cht ch vi gi c v chi ph Vit Nam nu cc nh sn xut trong din iu tra khng th ch ra r rng rng cc iu kin ca nn kinh t th trng ang tn ti trong ngnh sn xut mt hng tng t i vi cc vn sn xut v bn mt hng . + (b) Trong cc v kin tin hnh theo phn II, III v V ca Hip nh chng tr cp (Hip nh SCM), khi x l vn tr cp, cc quy nh ca Hip nh SCM c p dng. Tuy nhin, nu c nhng kh khn c bit cn tr vic p dng cc quy nh , nc nhp khu l thnh vin WTO c th s dng cc phng php khc nhm xc nh v tnh mc tr cp, c cn nhc n kh nng 42

cc iu kin ang tn ti Vit Nam c th khng phi l nhng c s i chiu ph hp. + Nc nhp khu l thnh vin WTO phi thng bo phng php c s dng theo im (a) trn cho y ban v bn ph gi v thng bo phng php c s dng im (b) trn cho y ban v Tr cp v cc bin php i khng. + Mt khi Vit Nam khng nh c rng nn kinh t nc mnh l kinh t th trng chiu theo lut quc gia ca nc nhp khu l nc thnh vin WTO, cc quy nh ti im (a) s ht hiu lc vi iu kin lut quc gia ca nc thnh vin c quy nh cc tiu ch v kinh t th trng ti thi im gia nhp. Tuy vy, trong mi trng hp, cc quy trong im (a) s ht hiu lc vo ngy 31/12/2018. Ngoi ra, nu trong quan h song phng nu Vit Nam chng minh c rng cc iu kin ca kinh t th trng tn ti mt ngnh hay lnh vc c th theo lut quc gia ca nc nhp khu l nc thnh vin WTO, th cc quy nh trong im (a) v nn kinh t phi th trng s khng cn p dng cho ngnh hoc lnh vc trong quan h vi nc i tc c th. -Hip nh thc thi iu VII (Hip nh v Tr gi tnh thu hi quan CVA) iu VII GATT v tr gi tnh thu hi quan a ra yu cu khi mt nc Thnh vin WTO p thu nhp khu i vi hng ho c xut x t nc Thnh vin WTO khc th gi tr ca hng ho c s dng tnh thu phi np, phi c tnh theo cc quy tc c th. CVA quy nh v phng php tnh gi tr hng ho cho mc nh p thu nhp khu v cc thu khc. CVA khng nh quyn ca cc cn b hi quan Vit Nam c yu cu cc nh nhp khu cung cp thng tin khi h c nghi ng v gi tr ch thc ca hng ho nhp khu. Khi c nghi ng v gi tr hng ha nhp khu c khai bo, CVA cho php cn b hi quan Vit Nam p dng cc th tc m nh nhp khu phi tun th khi xc nh gi tr ca hng ho nhp khu. Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh CVA, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh CVA. Vit Nam cam kt p dng y cc quy nh ca Hip nh CVA k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no. Vit Nam m bo rng bt k phng php xc nh gi tnh thu no c p dng cng s tun th cc quy nh ca WTO. Vit Nam phi m bo rng vic p gi ti thiu, hoc bt k hnh thc gi tham kho hoc bng gi c nh no xc nh gi tnh thu ca hng ho nhp khu thay cho gi giao dch u b xo b, v khng c s dng li. Mi phng php xc nh gi tnh thu ca hng ha xut, nhp khu u tun th nghim ngt nhng quy nh ca Hip nh CVA. Vit Nam phi thc hin Quyt nh 3.1 sm nht c th, nhng trong bt k trng hp no cng khng mun hn 2 nm sau khi Vit Nam gia nhp WTO v thc hin on 2 Quyt nh 4.1 ngay sau khi gia nhp. Vit Nam phi thng bo cho y ban xc nh tr gi hi quan ca WTO v bt k thay i no ca bt k lut, ngh nh, quy nh hoc thng t no khc lin quan ti Hip nh CVA 43

ca WTO, bao gm c nhng thay i c lin quan n vic thc thi v qun l cc quy nh ca Hip nh. - Hip nh v tr cp v cc bin php i khng (Hip nh SCM) Hip nh SCM lm r v b sung thm cho cc quy nh ca cc iu VI, XVI v XXIII ca GATT 1994. Hip nh SCM a ra nh ngha th no c coi l tr cp v quy nh r ch cc tr cp c th, tc l cc tr cp ch dnh cho mt doanh nghip hoc mt ngnh cng nghip c th ch khng phi tr cp chung, c iu chnh bi Hip nh SCM. C ba loi tr cp c xc nh trong Hip nh SCM c th nh sau: + Cc tr cp b cm l cc tr cp ch dnh cho mt doanh nghip nu doanh nghip xut khu sn phm. Hip nh SCM cng cm cc tr cp ch dnh vi iu kin s dng hng ho trong nc thay cho hng ho nhp khu c x dng trong vic sn xut hng ho. Cc tr cp b cm phi b loi b ngay lp tc nu C quan gii quyt tranh chp ca WTO xc nh rng l cc tr cp b cm. + Cc tr cp c th b kin l cc tr cp ca chnh ph dnh cho cc ngnh cng nghip trong lnh th ca mnh. Nu cc hng ho c sn xut vi nhng li ch c c t cc tr cp ny c xut khu v gy ra tn hi cho cc nh sn xut cc hng ho tng t ca nc nhp khu hng th nc nhp khu c th p thu i khng i vi hng ho b p cho nhng nh hng ca vic tr cp. + Cc tr cp khng b kin l cc tr cp khng c th hoc l cc tr cp c dnh cho vic thc y nghin cu v pht trin sn xut hoc thc y pht trin vng hoc h tr nng cp phng tin k thut cho ph hp vi cc yu cu mi v mi trng. Ging nh Hip nh v chng bn ph gi, Hip nh SCM t ra cc quy tc v th tc m Vit Nam phi tun th khi thc hin cc iu tra v tr cp v i khng. Ngh nh th gia nhp WTO ca Vit Nam cho php cc thnh vin WTO khc c i x vi cc sn phm ca Vit Nam nh l cc sn phm t mt nn kinh t phi th trng ch vi cc iu kin nht nh. Chm nht l 31.12. 2018, cc quy nh v kinh t phi th trng trong th tc iu tra chng bn ph gi v i khng ca cc nc p dng i vi hng ha Vit Nam s phi b loi b. Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh SCM, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh SCM. Vit Nam cam kt p dng y cc quy nh ca Hip nh SCM k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no. Vit Nam m bo rng k t ngy gia nhp, Vit Nam phi p dng vic min thu nhp khu v c ch hon thu nhp khu theo ng cc quy nh ca Hip nh SCM, c th l ca Ph lc I v II ca Hip nh, ph hp vi cc cam kt theo cc on 286 v 288 bo co ca ban Cng tc. Ngay sau khi gia nhp WTO, Vit Nam xo b ton b cc loi tr cp b cm dnh cho hng dt may (nh tr cp da trn thnh tch xut khu hoc khuyn khch s dng hng ho sn xut trong nc thay th hng nhp khu), bao gm nhng khng ch gii hn i vi cc tr cp di hnh thc u i u t cho cc doanh nghip trong nc v doanh nghip c vn u t nc ngoi da trn thnh tch xut 44

khu, cc tr cp khuyn khch xut khu da trn thnh tch xut khu v cc tr cp xc tin thng mi da trn thnh tch xut khu. K t thi im gia nhp WTO, Chnh ph Vit Nam m bo thc thi cc ngha v ca WTO trong cc khu ch xut v khu cng nghip, khu cng ngh cao v bt k khu no khc c cc u i v mc tiu tng t. Vit Nam phi bi b bt k iu khon no t iu kin c thnh lp trong cc khu ny, hay p ng c hng hoc c nhn cc u i v thu hay cc u i khc trn c s c xut khu, thnh tch xut khu hoc s dng hng ho sn xut trong nc. Khng nh hng ti cc cam kt ca Vit Nam trong cc on 286 v 288 ca Bo co gia nhp, tt c tr cp trong cc khu cng nghip v khu ch xut thuc iu 3 ca Hip nh SCM ca WTO phi c bi b vo thi im gia nhp hoc trc khi gia nhp v nhng loi tr cp s khng c ti p dng. Hn na, Vit Nam khng p dng bt k loi tr cp mi no khng ph hp vi iu 3.1(a) hoc iu 3.1(b) sau khi gia nhp. Ngoi ra, k t thi im gia nhp, hng ha c sn xut trong cc khu ch xut hoc khu cng nghip hoc bt k khu no khc c cc u i v li ch tng t quy nh v min thu hi quan v thu ni a nht nh no i vi hng ho nhp khu v nguyn liu sn xut nhp khu phi tun th cc th tc hi quan thng thng khi c a vo tiu th ti th trng Vit Nam, bao gm c vic p dng thu hi quan v thu ni a. - Hip nh v cc bin php t v (Hip nh SG) Hip nh SG c th ho v quy nh chi tit cc quy tc ca iu XIX ca GATT 1994 (iu khon t v). iu XIX cho php Vit Nam c quyn c cc hnh ng, thng qua thu quan hoc hn ngch, bo v ngnh sn xut trong nc c th trnh khi thit hi do vic gia tng nhp khu c quy m ln khng d on trc ca hng ho nc ngoi vo trong nc. Hip nh SG t ra tiu ch xc nh th no l thit hi nghim trng v t ra cc gii hn v mc m nc nhp khu c th p dng hn ch vic nhp khu t nc ngoi. Mt gii hn v thi gian l 04 nm cho vic p dng cc bin php t v c p dng, mc d trong mt s trng hp c bit, thi hn ny c th ko di n 8 nm nu chnh ph chng minh c rng s cn phi tip tc phi c bin php t v. Mt bin php t v phi c Chnh Ph Vit Nam loi b dn dn trong thi gian p dng, c ngha l trong thi hn p dng, cc bin php ny phi ngy cng bt dn hn ch i vi vic nhp khu. Trong mt s trng hp nht nh, cc bin php t v vi thi hn ngn l 180 ngy hoc ngn hn c th c p dng. Thng thng, mt quc gia s dng cc bin php t v phi c bi thng thng qua nhng nhng b thng mi, cho gi tr thng mi ca nc xut khu b gim do bin php t v, ch sau 03 nm u p dng bin php t v. Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh SG, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n Hip nh SG. Vit Nam cam kt p dng y cc quy nh ca Hip nh SG k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no. Vit Nam m bo rng bt k vn bn quy phm php lut no 45

ca Vit Nam v vic p dng bin php t v c hiu lc vo thi im Vit Nam gia nhp WTO u ph hp vi cc quy nh v bin php t v ca WTO . 2. PH LC 1B: HIP NH A BIN V THNG MI DCH V (GATS) (a) Cc quyn v ngha v c bn ca Vit Nam theo GATS - C cu cc quyn v ngha v WTO trong thng mi dch v khc vi c cu cc quyn v ngha v WTO trong thng mi hng ho v c iu chnh bi cc quy nh v quyn v ngha v trong GATS. GATS cng c nhng khi nim c bn nh cc ngha v i vi thng mi hng ho ca WTO, nhng c iu chnh vi cc c im ring ca thng mi dch v. Cc quyn v ngha v trong GATS p dng i vi tt c cc bin php nh hng n dch v v nh cung cp dch v, trong khi cc cam kt c th ch p dng i vi cc dch v c cam kt c lit k trong cc Biu cam kt v dch v. Phm vi ca cc quyn v ngha v v cam kt c th trong GATS p dng vi tt c cc c quan chnh ph v cc c quan c thm quyn cc cp. - Ngoi cc quyn v ngha v chung trong GATS, Biu cam kt theo GATS c Vit Nam chp nhn lit k cc cam kt c th v cc hn ch v tip cn th trng, i x quc gia i vi cc lnh vc dch v hoc tiu lnh vc dch v c a vo biu cam kt. Cc cam kt c th ca Vit Nam v hn ch tip cn th trng v i x quc gia i vi cc lnh vc dch v hoc tiu lnh vc dch v cam kt c quy nh c th theo bn phng thc cung cp dch v: Phng thc 1: cung cp dch v qua bin gii; Phng thc 2: tiu dng dch v nc ngoi; Phng thc 3: hin din thng mi cung cp dch v; v Phng thc 4: hin din ca th nhn cung cp dch v. Nu cha c cam kt no v tip cn th trng v i x quc gia th biu cam kt ghi l cha cam kt. Nu khng c hn ch no v tip cn th trng v i x quc gia th biu cam kt ghi l khng hn ch ngha l c t do trong tip cn th trng theo phng thc cung cp dch v chn m khng b cn tr no. Mt s cam kt c th ca Vit Nam v tip cn th trng phng thc 3 di dng l c hn ch i vi phn vn ca nh u t nc ngoi trong mt doanh nghip trong mt thi hn nht nh, v d nh trong vng hai nm k t ngy gia nhp, nhng sau thi gian chuyn i ny, cam kt khng hn ch lc ny c ngha l khng c hn ch no. - Khi nghin cu cc quy nh ca GATS, cn ch cc cam kt ca Vit Nam lin quan n GATS. Vit Nam cam kt thc hin y cc quy nh ca GATS. Cc quyn v ngha v c bn ca Vit Nam theo GATS gm: +i x MFN: Tt c cc nh cung cp dch v nc ngoi phi c i x nh nhau v thu, cp php v cc quy nh php lut; +Minh bch, cng khai chnh sch v php lut: Ngha v ny yu cu cc lut, quy nh v thc tin hnh chnh phi c ng ti cng khai, cc bin 46

php ny phi c thng bo trc cho cc nc thnh vin WTO v mt im cung cp thng tin (hay l mt im hi p u mi quc gia i vi cc nc ang pht trin) phi c thnh lp tr li cc yu cu v thng tin lin quan n cc quy nh php lut v chnh sch nh hng n cc ngnh dch v c th ; + Th tc php l trong nc cng bng v thch hp (th tc php l thch hp): y l mt ngha v chung nhng ch p dng i vi cc dch v c quy nh ti Biu cam kt; v +Vit Nam khng c hn ch vic chuyn tin trong cc khon thanh ton quc t i vi cc giao dch lai vng lai, ngoi tr trng hp khn cp v cn cn thanh ton quc t, cc hn ch i vi chuyn vn tun th cc quy nh v ngha v ca IMF. +Vit Nam c quyn s dng cc ngoi l khc nhau i vi cc ngha v c bn theo GATS. Cc ngoi l ny c th l: Cc ngoi l chung gm cc bin php cn thit bo v o c v trt t x hi; cuc sng v sc kho ca con ngi, ng vt v thc vt; ngn chn cc hnh vi la o v gian ln, bo v an ton v t do c nhn; v m bo cho vic thu thu theo cc hip nh quc t. Cc ngoi l cng c th l ngoi l v MFN v cng c th l ngoi l v an ninh i vi cc bin php bo m an ninh quc gia, bao gm cc mc ch qun s v vic x l cc nguyn liu ht nhn hoc cc bin php tin hnh theo Hin chng Lin Hp quc. Bn cnh , c cc ngoi l trong cc lnh vc c th, nh ngoi l m bo s an ton, thn trng trong lnh vc dch v ti chnh. b. Nhng quyn v ngha v b sung ca Vit Nam trong WTO - Khi nghin cu cc quy nh ca GATS, cn ch cc quyn v ngha v b sung ca Vit Nam theo GATS gm: +Cc cam kt c gi l Cam kt nn, trn thc t chng bao gm cc hn ch c th v tip cn th trng hoc vic p dng i x quc gia, c p dng i vi tt c cc dch v trong Biu cam kt. Vit Nam cam kt nn bao gm cc hn ch v tip cn th trng (ch yu l phng thc 3) i vi cc hot ng dch v trong lnh vc u t c th nh: Hnh thc php l ca cc doanh nghip c th u t Vit Nam;Vic mua c phn ca cc doanh nghip Vit Nam b hn ch mc 30% trong vng 01 nm k t ngy gia nhp; v doanh nghip u t nc ngoi b hn ch ch c thu t cho cc d n u t theo quy nh ca php lut Vit Nam. Cc cam kt nn v di chuyn th nhn hoc hin din ca th nhn ch cp ti cc nh qun l hoc cc chuyn gia k thut. Nh cc nc khc gia nhp WTO, quy nh ny thu hp v hn ch s lng ngi c th p ng iu kin. Cc hn ch nn v i x quc gia lin quan n vic cung cp cc khon tr cp i vi doanh nghip Vit Nam, tr cp cho vic nghin cu v pht trin, tr cp cho cc lnh vc y t, o to v nghe nhn cng nh cc tr cp h tr cho phc li x hi v vic lm cho cc dn tc thiu s. + Cc cam kt c th v tip cn th trng v i x quc gia v nhng hn ch lin quan c nu c th i vi bn phng thc cung cp dch v c ghi 47

c th trong Biu cc cam kt c th ca Vit Nam lin quan ti cc lnh vc dch v v tiu lnh vc dch v theo GATS nh sau: cc cam kt v cc hn ch v tip cn th trng i vi cc phng thc cung cp dch v khc nhau; Cc cam kt v cc hn ch i vi vic p dng i x quc gia i vi cc quy nh c cam kt; v cc cam kt b sung i vi mt s lnh vc, v d nh cc nguyn tc iu chnh cho vin thng. + Cc cam kt c th ca Vit Nam trong thng mi dch v iu chnh phm vi rng, nhiu lnh vc v tiu lnh vc dch v. i vi cc dch v c cam kt, Vit Nam c t hn ch v cung cp dch v qua bin gii hoc tiu dng nc ngoi (trong lnh vc nghe nhn Vit Nam gi quyn c p dng cc hn ch i vi vic cung cp dch v qua bin gii hoc tiu dng nc ngoi). Cc hn ch v tip cn th trng Phng thc 3, hin din thng mi v u t rt phc tp vi cc iu khon chuyn i t mt n ba nm sau khi gia nhp. Sau ba nm, cc doanh nghip do nc ngoi kim sot c php u t hu ht cc lnh vc. Ngoi cc cam kt nh nu trn, Vit Nam cn c mt s hn ch v i x quc gia c a ra i vi cc lnh vc v tiu lnh vc dch v c cam kt. +Vit Nam m phn thnh cng c mt s ngoi l MFN trong cc lnh vc. Cc ngoi l i vi MFN c th l cc ngoi l c thi hn, chng hn nh ngoi l trong dch v vn ti bin theo cc hip nh song phng vi Singapore l 10 nm, vi cc nc khc l 05 nm. Cc ngoi l i vi MFN c th l cc ngoi l khng c thi hn, chng hn nh ngoi l trong lnh vc u t trong trong tt c cc ngnh theo phng thc hin din thng mi theo cc hip nh song phng vi cc nc v u t, v mt s hot ng trong thng mi dch v nghe nhn. Cc ngoi l i vi MFN cng c th l cc ngoi l chung i vi MFN theo quy nh ca iu V ca GATS v cc hip nh hi nhp khu vc iu chnh ng k cc lnh vc dch v v cc phng thc cung cp dch v. Cc tr cp dnh cho cc nh cung cp dch v trong nc khng thuc phm vi ngoi l i vi MFN, ngoi tr ngha v tham vn (do khng c ngoi l chung i vi i x quc gia cho tr cp v cc tr cp ny phi c a vo cam kt i vi cc dch v trong Biu cam kt). Vic mua sm hng ho, dch v phc v cho vic thc thi cng quyn ca chnh ph (mua sm cng) c loi tr khi GATS. Ngoi ra, Vit Nam cng c quyn c cc hn ch trong thanh ton quc t trong nhng trng hp nht nh nhng phi chu s gim st ca WTO v IMF. 3. PH LC 1C: HIP NH A BIN V THNG MI LIN QUAN N QUYN S HU TR TU (TRIPS) (a) Cc quyn v ngha v c bn ca Vit Nam theo TRIPS Hip nh v cc kha cnh thng mi lin quan n quyn s hu tr tu (Hip nh TRIPS) l hip nh c bn th ba trong cc hip nh WTO, sau Hip nh a phng v thng mi hng ho v GATS. Hip nh TRIPS quy nh mt 48

khun kh quc t bo h v thc thi quyn s hu tr tu cng nh cc bin php c thng nht i ph vi vic mua bn hng gi trn phm vi quc t. Hip nh c xy dng trn c s cc iu c quc t c trc lin quan n bo v sng ch, quyn tc gi, nhn hiu hng ho v cc vn c lin quan, v quy nh cc bin php thc thi hiu qu cc quyn ny cng vi kh nng gii quyt cc tranh chp trong khun kh WTO. Hip nh TRIPS c chia thnh su phn. Phn I quy nh cc nguyn tc c bn, bao gm i x quc gia, theo tt c cc nc Thnh vin WTO phi dnh ch i x i vi s hu tr tu ca nc ngoi khng km thun li hn so vi ch i x i vi s hu tr tu trong nc. Phn ny cng c quy nh v i x ti hu quc trong cc thnh vin WTO tho thun khng phn bit i x gia cc ti sn tr tu ca mt nc thnh vin WTO ny vi ti sn tr tu ca bt k mt nc thnh vin WTO no khc. iu ny c ngha trn thc t l Chnh ph Vit Nam phi bo h quyn tc gi, quyn lin quan, quyn i vi cc ti sn tr tu khc nh sng ch, nhn hiu thng mi, kiu dng cng nghip, ch dn a l, cc thit k b tr mch tch hp, b mt thng mi ca nc ngoi nh bo v cc ti sn tr tu v quyn i vi cc ti sn tr tu ca c nhn, t chc Vit Nam v khng c dnh i x u i hn i vi cc ti sn tr tu v quyn i vi cc ti sn tr tu ca mt nc ny so vi ti sn tr tu v quyn i vi cc ti sn tr tu c ngun gc t mt nc khc. Phn II quy nh chi tit v cc quyn s hu tr tu c t trc khi cc Hip nh WTO c hiu lc, bao gm Cng c Berne v bo h quyn tc gi i vi cc tc phm vn hc, ngh thut, khoa hc, v Cng c Paris v bo h quyn s hu cng nghip. Phn II ny cng quy nh cc tiu chun ti thiu m cc nc Thnh vin WTO phi tun th khi i x vi cc quyn s hu tr tu ca cc nc Thnh vin WTO khc. iu c ngha l quc t c cc tiu chun ti thiu nht nh v bo h quyn s hu tr tu m Vit Nam phi tun th. Phn III quy nh v thc thi quyn s hu tr tu, t ra cc yu cu ti thiu v th tc v cc bin php ch ti m chnh ph ca tt c cc nc Thnh vin WTO phi quy nh trong php lut ca nc mnh m bo rng cc quyn s hu tr tu c bo h hiu qu. Trong s cc ngha v phn ny c ngha v m bo rng cc th tc phi cng bng v v t, khng c phc tp hoc tn km qu mc cn thit hoc khng ko di qu mc cn thit. Cc thnh vin WTO cng c yu cu phi quy nh p dng cc th tc v ch ti hnh s i vi cc trng hp c gi mo nhn hiu thng mi hoc vi phm bn quyn vi quy m thng mi. Vit Nam ban hnh quy nh php lut ph hp trng tr nhng ngi c tnh lm gi hoc sao chp tri php cc quyn tc gi. Phn IV ca Hip nh TRIPS quy nh v cch thc m cc quyn s hu tr tu c th c c s bo h v duy tr cc thnh vin WTO. Phn V ca Hip nh TRIPS quy nh v vic gii quyt tranh chp gia cc thnh vin WTO. iu quan trng cn lu l cc quy nh ca Phn ny khng to ra quyn cho cc c nhn tin hnh khi kin hoc p dng cc bin 49

php x l vi phm m Hip nh quy nh cc quyn ca chnh ph ny c th khiu kin chnh ph khc v s ph hp ca cc quy nh v s hu tr tu ca chnh ph thnh vin WTO vi quy nh ca Hip nh TRIPS. Phn VI quy nh v cc thi hn chuyn i v Phn VII quy nh v thit lp cc thit ch cho vic gim st vic thc thi Hip nh TRIPS. Vit Nam c y cc quyn v ngha v c bn theo quy nh ca Hip nh TRIPS. (b) Nhng quyn v ngha v b sung ca Vit Nam trong WTO Khi nghin cu cc quy nh ca Hip nh TRIPS, cn ch Vit Nam cam kt c ngha v p dng u cc quy nh ca Hip nh TRIPS k t ngy gia nhp WTO m khng cn c bt k thi gian chuyn i no. Cc c quan qun l chuyn ngnh ca Vit Nam c ngha v p dng cc quy nh ca php lut Vit Nam ph hp vi tt c cc quy nh lin quan ca Hip nh TRIPS. Vit Nam cn cam kt, trc ngy gia nhp, Vit Nam s ban hnh cc vn bn quy phm php lut ph hp yu cu. C quan ca chnh ph ch s dng cc phn mm my tnh hp hp php v khng vi phm quyn tc gi i vi cc phn mm ny. Cc bin php ny c p dng i vi vic mua v qun l tt c cc phn mm do cc c quan chnh ph s dng. Trc ngy gia nhp, Vit Nam cng phi ban hnh vn bn quy phm php lut quy nh vic cc nh cung cp truyn hnh cp ch c cung cp cho khch hng ca h cc chng trnh c php y .

Phn III NHNG C HI V THCH THC I VI CC C QUAN PHP LUT VIT NAM KHI THC THI CC QUYN V NGHA V THEO CAM KT CA VIT NAM VI WTO 1. Nhng c hi chung trong i mi i vi Vit Nam Theo Ngh quyt s 08/ NQ-TW ngy 05.02.2007 v mt s ch trng, chnh sch ln nn kinh t pht trin nhanh v bn vng khi Vit Nam l thnh

50

vin ca T chc thng mi th gii 18, nc ta ng trc nhng c hi ln nh sau: Mt l, c iu kin m rng th trng xut khu vo cc nc Thnh vin WTO vi t cch l mt i tc bnh ng, khng b phn bit i x v theo mc thu cc nc thnh vin WTO cam kt. y l nhng yu t quan trng thc y pht trin sn xut hng ho, dch v ca nc ta, to thm vic lm, gp phn gi vng tc tng trng kinh t cao. Hai l, thc hin cc cam kt khi gia nhp WTO, th ch kinh t th trng nc ta ngy cng hon thin, mi trng u t, kinh doanh trong nc ngy cng thun li, thc y mnh m u t ca cc thnh phn kinh t, cc nh u t trong v ngoi nc, u t trc tip v u t gin tip, trong c cc cng ty xuyn quc gia c tim lc ti chnh ln, cng ngh cao, trnh qun l tin tin, ng gp ngy cng quan trng vo qu trnh cng nghip ho, hin i ho t nc. Ba l, gia nhp WTO s thc y nn kinh t nc ta pht trin, chnh sch kinh t, c ch qun l ngy cng minh bch, mi trng kinh doanh thun li hn, khi dy mnh m nhng tim nng to ln ca t nc v sc sng to ca cc tng lp nhn dn; vic phn b v s dng cc ngun lc s hiu qu hn; tng trng kinh t, do , s nhanh v bn vng hn. Bn l, l thnh vin WTO, nc ta c a v bnh ng vi cc thnh vin khc khi tham gia vo vic hoch nh chnh sch thng mi ton cu, thit lp mt trt t kinh t quc t mi cng bng hn; c iu kin thun li u tranh bo v quyn li ca cc doanh nghip Vit Nam trong cc cuc tranh chp thng mi vi cc thnh vin khc, hn ch nhng thit hi. Nm l, chng ta hin c ng li i ngoi ca ng: "Vit Nam l bn, i tc tin cy ca cc nc trong cng ng quc t", pht huy vai tr ca nc ta trong khu vc v quc t, xy dng quan h i tc bnh ng vi cc nc trn th gii. 2. Nhng thch thc chung trong i mi i vi Vit Nam Trong khi nhn thc r nhng c hi chung trong i mi i vi Vit Nam do vic gia nhp WTO mang li, cn thy ht nhng thch thc chung trong i mi m Vit Nam phi i u, nht l trong iu kin nc ta l mt nc ang pht trin trnh thp, qun l nh nc cn nhiu yu km v bt cp. Theo Ngh quyt s 08/ NQ-TW ngy 05.02.2007 v mt s ch trng, chnh sch ln nn kinh t pht trin nhanh v bn vng khi Vit Nam l thnh vin ca T chc thng mi th gii19, nc ta ng trc nhng thch thc ln nh sau:
18

Xem:ng Cng sn Vit Nam, Vn kin Hi ngh ln th t Ban chp hnh Trung ng Kho X,NXB CTQG,H.2007, tr.39-42.Xem thm: http:// www.nhandan.com.vn > Gia nhp WTO> Nguyn Tn Dng, " Gia nhp WTO: C hi, thch thc v hnh ng ca chng ta" ngy 07.11.2006
19

Xem:ng Cng sn Vit Nam, Vn kin Hi ngh ln th t Ban chp hnh Trung ng Kho X,NXB CTQG,H.2007, tr.42-69.Xem thm: http:// www.nhandan.com.vn > Gia nhp WTO> Nguyn Tn Dng, " Gia nhp WTO: C hi, thch thc v hnh ng ca chng ta" ngy 07.11.2006

51

Mt l, cnh tranh s din ra gay gt hn, vi nhiu i th hn, trn bnh din rng hn, su hn. l s cnh tranh gia sn phm ca ta vi sn phm cc nc, gia doanh nghip nc ta vi doanh nghip cc nc, khng ch trn th trng th gii v ngay trn th trng nc ta do thu nhp khu phi ct gim t mc trung bnh 17,4% hin nay xung mc trung bnh 13,4% trong vng 03 n 05 nm ti, nhiu mt hng cn gim mnh hn. Cnh tranh khng ch din ra cp sn phm vi sn phm, doanh nghip vi doanh nghip. Cnh tranh cn din ra gia nh nc v nh nc trong vic hoch nh chnh sch qun l v chin lc pht trin nhm pht huy ni lc v thu ht u t t bn ngoi. Chin lc pht trin c pht huy c li th so snh hay khng, c th hin c kh nng phn nh vt trc trong mt th gii bin i nhanh chng hay khng. Chnh sch qun l c to c chi ph giao dch x hi thp nht cho sn xut kinh doanh hay khng, c to dng c mi trng kinh doanh, u t thng thong, thun li hay khng v.vTng hp cc yu t cnh tranh trn y s to nn sc cnh tranh ca ton b nn kinh t, sc cnh tranh quc gia. Hai l, trn th gii s phn phi li ch ca ton cu ho kinh t l khng ng u. Nhng nc c nn kinh t pht trin thp c hng li t hn. mi quc gia, s phn phi li ch cng khng ng u. Gia nhp WTO, tham gia vo qu trnh ton cu ho kinh t c th lm tng thm s phn phi li ch khng ng u gia cc khu vc, cc ngnh, cc vng, min ca t nc. C b phn dn c c hng li t hn, thm ch c th b tc ng tiu cc; nguy c ph sn mt b phn doanh nghip v nguy c tht nghip s tng ln, phn ho giu ngho s mnh hn. iu i hi phi c chnh sch phc li v an sinh x hi ng n; phi qun trit v thc hin tht tt ch trng ca ng: Tng trng kinh t i i vi xo i, gim ngho, thc hin tin b v cng bng x hi ngay trong tng bc pht trin. Ba l, hi nhp kinh t quc t trong mt th gii ton cu ho, tnh tu thuc ln nhau gia cc nc s tng ln. S bin ng trn th trng cc nc s tc ng mnh n th trng trong nc, i hi chng ta phi c chnh sch kinh t v m ng n, c nng lc d bo v phn tch tnh hnh, c ch qun l phi to c s nn kinh t c kh nng phn ng tch cc, hn ch c nh hng tiu cc trc nhng bin ng trn th trng th gii. Trong iu kin tim lc t nc c hn, h thng php lut cha hon thin, kinh nghim vn hnh nn kinh t th trng cha nhiu th y l kh khn khng nh, i hi chng ta phi phn u vn ln mnh m, vi lng t ho v trch nhim rt cao trc quc gia, trc dn tc. Bn l, i ng cn b, cng chc nc ta cn thiu v yu c v nng lc chuyn mn, trnh tin hc, ngoi ng. c bit, chng ta cn thiu mt i ng lut gia gii, thng tho php lut quc t v ngoi ng gii quyt cc tranh chp

52

thng mi v t vn cho cc doanh nghip trong kinh doanh. Lc lng lao ng cha qua o to cn chim t trng ln, s lao ng c trnh chuyn mn v tay ngh cao cn thiu nhiu. Nm l, qu trnh hi nhp kinh t quc t t ra nhng thch thc ln i vi ch chnh tr, vai tr lnh o ca ng v vic gi vng nh hng x hi ch ngha, vic bo m quc phng, an ninh quc gia, gi gn bn sc vn ho v truyn thng tt p ca dn tc, bo v mi trng sinh thi cho pht trin bn vng ca t nc. Nhng c hi v thch thc mi ny cng l c hi v thch thc mi i vi cc c quan php lut ca Vit Nam, i vi ton b cn b, cng chc nh nc cc cp ca Vit Nam ni chung, i vi cc cn b, cng chc php lut v t php Vit Nam ni ring trong iu kin mi. 3. Mt s vn v i mi t duy xy dng php lut p ng yu cu thnh vin WTO 3.1. i mi t duy xy dng php lut trc yu cu hon thin h thng php lut p ng ngha v Thnh vin ca WTO a, Tng quan v h thng php lut theo yu cu ca WTO iu XVI Khon 4 Hip nh Marrakesh v thnh lp WTO quy nh: Mi Thnh vin phi m bo s thng nht ca cc lut, cc quy nh di lut v nhng quy tc hnh chnh ca nc mnh vi cc ngha v ca mnh c quy nh trong cc Hip nh ca WTO. thc hin c quy nh ny ca WTO, Vit Nam phi tin hnh r sot, i chiu, nh gi cc vn bn quy phm php lut Vit Nam vi cc quy nh, yu cu ca WTO theo cch lm ca WTO ( R sot WTO).Vic r sot WTO phi cp ti ton b lut l ca WTO m trc tin l cc Hip nh ca WTO, tp trung vo 3 lnh vc ln: thng mi hng ho, thng mi dch v v thng mi lin quan n quyn s hu tr tu. Cc quy nh, lut l ca WTO rt chung, rt tru tng, c gn kt vi nhiu hc thuyt kinh t, thng mi quc t v cc n l thng mi quc t i hi phi c i mi cn thit t duy php lut v phi cn c vo thc tin hon thin php lut ca cc nc Thnh vin WTO thi gian qua. y l yu cu rt kh khn v nng n trong qu trnh thc hin, i hi u t ngun nhn lc php lut v tr tu ln. Kt qu r sot WTO do B T php ch tr, phi hp vi cc B, ngnh t nm 2001 n nay cho thy c nhiu vic chng ta phi lm tn dng tt hn cc li ch m vic gia nhpWTO mang li cho t nc 20. Mt khc, theo quy nh ti iu XXIV Khon 12 ca GATT 1947, " Mi Bn k kt Hip nh s c nhng bin php hp l v trong phm vi quyn hn ca mnh cc chnh ph hay chnh quyn a phng trn lnh th ca mnh tun th cc quy nh ca Hip nh ny". iu XXVI Khon 5a ca GATT 1947 quy nh
20

Xem: TS. Hong Phc Hip (Ch bin), " Bo co tng thut kt qu r sot, so snh giai on II (t thng 12.2001 n thng 4.2005) cc vn bn php lut Vit Nam vi yu cu ca BTA v cc quy nh ca WTO". nxb T php, H ni 2006, tr. 38 v cc trang khc. Xem thm, TS. Hong Phc Hip (Ch bin), Nghin cu, r sot v hon thin php lut Vit Nam phc v gia nhp WTO. nxb T php, H. 2007

53

tip: " a, Mi Chnh ph khi chp nhn Hip nh ny l chp nhn cho c lnh th chnh quc v lnh th m Chnh ph i din trn trng quc t, ngoi tr cc lnh th quan thu c Chnh ph c vn bn thng bo r cho Th k iu hnh ca cc Bn k kt vo thi im np vn bn chp nhn." Theo quy nh ca GATT 1994, cc iu khon trn l b phn cu thnh ca GATT 1994. Vn bn Gii thch iu XXIV Khon 12 ca GATT 1994 nu r : " 13. Mi thnh vin phi chu hon ton trch nhim theo GATT 1994 v vic tun th cc quy nh ca GATT 1994, v s thc hin cc bin php hp l khi c th sn sng m bo s tun th nh vy bi cc chnh quyn a phng v cc khu vc v cc c quan trong lnh th ca h. 14. Cc iu khon ca iu XXII v iu XXIII ca GATT 1994 c hng dn chi tit v c p dng, Cch hiu v Gii quyt tranh chp c th c vin dn i vi cc bin php nh hng n vic tun th ca Thnh vin c thc hin bi cc chnh quyn a phng hay khu vc hoc cc c quan trong lnh th ca mt Thnh vin. Khi C quan gii quyt tranh chp quyt nh rng mt iu khon ca GATT 1994 cha c tun th, th Thnh vin c trch nhim phi thc hin cc bin php hp l khi c th sn sng m bo s tun th. 15. Mi Thnh vin thc hin s quan tm ng h s ph hp v c y c hi cho vic tham vn lin quan ti bt k cc i din no do Thnh vin khc c ra lin quan n cc bin php nh hng ti s trin khai GATT 1994 c thc hin trong lnh th ca mnh". Nh vy, cc quy nh ca WTO l rt r rng v trch nhim ca cc c quan nh nc, t trung ng n a phng trong thc thi cc cam kt quc t vi WTO. Xut pht t yu cu ny ca WTO, cc hot ng lp php ca cc c quan, t chc, c nhn trung ng cng nh a phng Vit Nam phi bo m tun th vi cc ngha v ca Vit Nam vi WTO nu trn. Vic r sot WTO khng nhng ch phi tin hnh i vi cc c quan trung ng m cn phi tin hnh i vi c cc chnh quyn a phng cc cp. b, Tng quan v yu cu hon thin h thng php lut theo B h s cam kt v iu kin v quy ch thnh vin WTO ca Vit Nam Ngay sau khi kt thc m phn ngy 26.10.2006 v iu kin v quy ch thnh vin WTO ca Vit Nam, Quc hi giao Chnh ph v Chnh ph c vn bn giao B T php ch tr, phi hp vi cc B, ngnh lin quan v cc a phng tip tc r sot, i chiu, nh gi cc quy nh ca php lut Vit Nam lin quan n cc cam kt c th ca Vit Nam trong B h s cam kt v iu kin v quy ch thnh vin WTO ca Vit Nam ( R sot WTO+). i chiu vi yu cu hon thin h thng php lut theo B h s cam kt v iu kin v quy ch thnh vin WTO ca Vit Nam, sau khi r li ton b vn theo yu cu R sot WTO v R sot WTO+, chng ta nhn thy h thng php lut Vit Nam c bn thng nht vi cc cam kt ca Vit Nam vi WTO. Vn t ra l lm sao c c ch thc thi c hiu qu cc quy nh ny em li hiu qu thit thc cho t nc trong qu trnh pht trin. 54

c, Mt s vn php lut cn tip tc nghin cu x l theo t duy lp php i mi - Vn Cng php v T php. T duy kinh t, php l ph bin ca cc thnh vin WTO l chp nhn vic phn chia mi vn kinh t, php l ra thnh Cng v T, Cng php v T php v c cch hiu kh thng nht v quan h tng tc gia Ci Cng (Imperium) v Ci T (Non habit imperium) c cch x l vn lp php WTO thch hp. - Mt s vn cn ch v cch t duy theoKiu t duy WTO WTO lun coi trng cch t duy lp php minh bch, cng khai, c th d bo tnh hnh. Bn cnh , WTO cng yu cu quy nh cc vn mt cch c th, khng tru tng, c ti liu khoa hc lm lun c, c s kin thc t chng minh vn . Theo ti liu lch s m phn vic thnh lp WTO, cch t duy lp php ny v cch vit cc vn bn php lut ca WTO l cch t duy v cch vit ca cc thng gia ch khng phi ca lut gia, nhng thc tin l nh vy. WTO cng nhn m hnh thc tin php lut n l thng mi quc t v cng khng loi tr vic cc bn lin quan dn xp thc t ti hnh lang. - Vn i mi t duy lp php theo ni dung cu trc cc b phn cu thnh h thng php lut thng mi quc t ca WTO, Vn i mi t duy lp php theo ni dung cc b phn cu thnh h thng php lut thng mi quc t ca WTO kh phc tp, buc cc c quan, t chc, c nhn tham gia vo hot ng lp php phi c nhng kin thc chuyn mn cn thit, phi c o to, chun b hnh ngh theo mt t duy php l v k nng ngh nghip chuyn su nht nh. Chng hn, trong hot ng lp php lin quan n lnh vc Lut l thng mi hng ha quc t, cc c quan, t chc, c nhn tham gia vo hot ng lp php phi tun theo cc quy tc t duy nh sau: Hiu v gii thch cc t ng, khi nim cng rng cng tt; c lm mi ci m lut khng cm (phng thcchn b). Xut pht t cch t duy nh vy, nh lm lut khi xy dng vn bn lut s hnh ng theo hng to ra vng cm lm. Hoc, trong hot ng lp php lin quan n lnh vc Lut l thng mi dch v quc t, cc c quan, t chc, c nhn tham gia vo hot ng lp php phi tun theo cc quy tc t duy nh sau: Hiu v gii thch cc t ng, khi nim cng hp cng tt; Ch c lm ci m lut cho php (phng thcchn cho). Xut pht t cch t duy nh vy, nh lm lut khi xy dng vn bn lut trong lnh vc ny s hnh ng theo hng to ra vng c php lm. Trong thc tin, nh lm lut cng c th kt hp cc cch t duy tru tng, c th khc nhau, cc phng thc khc nhau (chng hn, phi kt hp mm do cc phng thc nu trn, trong phng thc chn cho c th kt hp phng thc chn bnh trong cc cam kt c th v m ca th trng dch v thng mi quc t) x l vn . - Vn i mi t duy lp php theo k thut ni lut ha cc cam kt vi WTO 55

Vn i mi t duy lp php theo k thut ni lut ha cc cam kt vi WTO cng khng km phn phc tp. Phc tp trc tin l ch chn ch thuyt Nht nguyn lun hay Nh nguyn lun trong quan h gia php lut quc gia v php lut quc t x l vn . Vn i mi t duy lp php theo k thut ni lut ha cc cam kt vi WTO cn phc tp ch chn cch thc Ni lut ha (chuyn hatransformation): chn m hnh Cch mng (Omnibus Law) hay m hnh Ci lng (chuyn ha t t) hay m hnh Hn hp (kt hp c hai). - Vn i mi t duy lp php theo kiu thc thi cc cam kt vi WTO y cng l vn khng km phn phc tp trong hot ng lp php. WTO c c mt C ch R sot php lut v chnh sch thng mi quc t ca quc gia thnh vin WTO kh hon thin m cc thnh vin WTO phi tun theo. Theo quy nh, cc nc thnh vin phi bo co c th thc trng php lut v chnh sch thng mi quc t ca quc gia thnh vin WTO cho WTO. y c th p dng phng php t duy lp php tip cn ti thiu.Vic thng tin y nhng thay i trong php lut quc gia lin quan n lut l ca WTO v cam kt ca quc gia vi WTO l ngha v bt buc thc hin. Mi tranh chp m ch yu l tranh chp pht sinh do cch hiu khc nhau v ni hm ca cc khi nim, t ng php l trong cc vn kin ca WTO u c th c a n WTO theo Con ng i n Geneve- Khi kin ti C quan gii quyt tranh chp ca WTO ti Geneva, Thy s. - Vn i mi t duy lp php theo ni hm khi nim, t dng trong B vn kin php l cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam B vn kin php l cam kt gia nhp WTO ca Vit Nam c rt nhiu thut ng, khi nim, phm tr kinh t, php l kh phc tp c ly t cc hip nh, vn kin php lut, quyt nh ca WTO. Xin nu ra mt vi t ng minh ha. Th nht, l khi nim v "thng mi". Khi nim "thng mi" trong thc tin thng mi quc t c hiu theo ngha rt rng. Trong khi Lut thng mi Vit Nam nm 2005 c quan nim cha hn thch ng v vn ny. Vic quan nim nh vy, trn thc t lm pht sinh khng t phc tp khi Vit Nam thc thi Cng c Niu-c nm 1958 v cng nhn v thi hnh cc quyt nh ca Trng ti nc ngoi cng nh p dng Lut Thng mi v Php lnh v trng ti thng mi. Theo Quyt nh s 453/CTN ngy 28.7.1995 ca Ch tch nc v vic gia nhp Cng c Niu-c, vic gii thch thut ng "quan h php lut thng mi" trong Cng c trc c quan Nh nc c thm quyn ca Vit Nam phi tun theo quy nh ca php lut Vit Nam (n nay th khng r s phi theo cch hiu ca Lut thng mi hay cch hiu ca Php lnh v trng ti thng mi). Th hai, l khi nim v "hng ha", "hng ho tng t" v "xut x hng ho". i vi thut ng "hng ha", vn cng khng km phn phc tp. Cc Lut Thng mi v Lut Hi quan c nh ngha "hng ho" kh khc nhau. Cc hip nh ca WTO khng c nh ngha v khi nim ny, nhng cc hip nh 56

u da vo quy nh ca Cng c ca T chc Hi quan th gii v H thng hi ho v M s v M t hng ho (Cng c HS) x l vn . Vit Nam l thnh vin ca Cng c ny, Cng c c hiu lc thi hnh ti Vit Nam t ngy 01.01.2000. Theo quy nh, tt c nhng sn phm c th no c lit k, c m ho v m t trong Danh mc HS th c gi l hng ho ch khng chung chung v rt tru tng nh c nh ngha trong cc Lut Thng mi hoc Lut Hi quan ca chng ta. Vic xc nh mt hng ha tng t khng phi lc no cng c tin hnh thun li, do vy c khng t trng hp tranh chp quc t pht sinh gia cc nc thnh vin WTO quanh vn ny. Php lut Vit Nam cha c quy nh r rng v c th v vn ny. Hn na, thc tin gii quyt tranh chp ti Vit Nam v xc nh mt hng ho tng t cng cha xy ra. Do vy, trong thc hin cc cam kt ca Vit Nam vi WTO, cn ch n cc quyt nh ca WTO v gii quyt tranh chp loi ny. Vn xut x ca hng ha cng kh phc tp. Mt mt thi gian di ta mi c mt vn bn ca Chnh ph quy nh v vn ny, nhng thc tin v kinh nghim x l vn ny ca Vit Nam cha nhiu. Th ba, l khi nim v "dch v, thng mi dch v ". Php lut Vit Nam cha c nh ngha v dch v theo cch hiu chung ca WTO, theo mi hot ng hoc sn phm c lit k vo, c m ho v m t trong Bng phn loi cc sn phm dch v c bn ca Lin Hp quc (Danh mc PCPC) c chuyn ha vo cc quy nh c th theo GATS/WTO (Danh mc CPC) th c gi l dch v. S chp nhn vic phn loi dch v theo Danh mc CPC cng c th dn n hng lot vn cn bn trong l lun v kinh t ngnh, lao ng, qun l nhn lc v.v... nc ta. Php lut Vit Nam cng cha c nh ngha v thng mi dch v theo nh ngha trong Hip nh GATS/WTO m cc nc thnh vin WTO phi tun theo v cng cha iu chnh y cc vn cung ng dch v theo cc phng thc cung ng dch v theo GATS/WTO. Th t, l khi nim "khng phn bit i x". Khng phn bit i x l nguyn tc c bn ca WTO. Nguyn tc ny c cu thnh t quy ch v "i ng ti hu quc" (MFN) v quy ch i x quc gia (NT). Trong thc t, iu khon MFN l iu khon kh quan trng. Theo quy nh MFN, nu Vit Nam k kt mt iu c quc t thng mi song phng vi cc nc khc v nu cc bn lin quan khng t c s tho thun no khc (bo lu MFN), th cc thnh vin khc ca WTO (sau khi Vit Nam tr thnh thnh vin ca WTO) s c hng ti Vit Nam cc nhng b m Vit Nam dnh cho bn k kt iu c song phng . Theo Danh mc cc ngoi l v MFN nh km Biu cam kt v dch v, Vit Nam t c kh nhiu bo lu MFN trong cc khong thi gian khc nhau, c loi 05 nm, c loi 10 nm v c loi thi hn khng c xc nh. 57

Nh vy, cc vn khc c th chu s tc ng ca quy ch MFN. Mc d trong h thng vn bn quy phm php lut Vit Nam c quy nh v MFN, nhng li cha nh r ni hm ca khi nim , cng nh cha xc nh r cc trng hp p dng MFN i vi cc nc th ba khi h yu cu c hng MFN. V NT c th thy php lut hin hnh ca Vit Nam c quy nh v NT trong mt mc rt chung trong mt vn bn Php lnh cng b nm 2002. Trong khi Vit Nam cha c vn bn no gii thch v khi nim , v ni hm ca n, cng nh c ch vn hnh, p dng NT. Th nm, l khi nim "cc quy nh c ni dung kinh t " trong Hip nh TRIPS/WTO. B lut dn s, Lut s hu tr tu v cc vn bn di lut ca Vit Nam khng dng khi nim "cc quy nh c ni dung kinh t ", cha nh r cc quyn s hu tr tu no l "quyn kinh t", cc quyn no l "quyn tinh thn", m ch mi quy nh "quyn ti sn" v "quyn nhn thn". Hn na, khng phi lc no "quyn ti sn" cng ng nht vi quyn kinh t hoc ng nht vi "cc kha cnh thng mi" ca quyn s hu tr tu. Kinh nghim quc t trong lnh vc ny cho thy vic thc thi cc quy nh ni trn ca WTO khng n gin nu khng c t duy lp php ng v cc vn ni trn. Th su, l khi nim v "u t". Lut u t nm 2005 ca Vit Nam c quy nh kh rng v vn ny nhng ch yu iu chnh cc quan h u t trc tip nc ngoi; vic u t ti chnh v u t di hnh thc c phiu, tri phiu, giy ghi n, cc quyn i vi khon n di cc hnh thc khc nhau, cc quyn th chp, cm c, lu gi ti sn v.v... v c bn c quy nh kh tng qut trong Lut u t p dng cho mi t chc, c nhn nc ngoi di hnh thc u t gin tip, nhng cc quy nh c th v n cn c tip tc nghin cu c th ho, k c vn u t ca ngi Vit Nam nh c nc ngoi v nc, u t ca ngi c hai hoc nhiu quc tch.... Th by, l khi nim v doanh nghip. Lut Doanh nghip nm 2005 ca Vit Nam quy nh khi nim doanh nghip c gii hn, khng c m rng cho bt k thc th no c thnh lp hoc t chc theo php lut p dng nhm bt k mc ch hot ng no. Trong khi WTO li quan nim doanh nghip di mt gc kh rng. Vn "Quc tch" ca doanh nghip c gii quyt theo quy nh ca php lut Vit Nam khng hon ton ging nh cch gii quyt trong cc cam kt ca Vit Nam vi WTO v vi cc nc. 3.2.i mi t duy xy dng php lut trc yu cu phi nghim chnh chp hnh cc lut l ca WTO v cc cam kt ca Vit Nam vi WTO a, Tng quan v yu cu thc hin cc lut l ca WTO v cc cam kt vi WTO. WTO c bit n nh mt thit ch quc t a bin vn hnh trn c s lut l kinh t th trng. H thng lut l ca WTO kh s, phc tp, hi t cc t tng, trng phi php lut khc nhau, c thit k qun tr mt c ch a bin vn hnh theo cc lut chi ca kinh t th trng. Theo quy nh ti Khon 2 iu IX ca Hip nh Marrakesh v vic thnh lp WTO (Hip nh Marrakesh), th Hi ngh B trng v i hi ng l hai c 58

quan duy nht c thm quyn ring bit trong vic gii thch Hip nh Marrakesh v cc Hip nh thng mi a bin ca WTO. iu XIV Hip nh Marrakesh quy nh cc vn cng nhn v hiu lc ca Hip nh. Vn rt khi Hip nh Marrakesh c quy nh ti iu XV. Theo quy nh ti Khon 5 iu XVI Hip nh Marrakesh, th cc nc Thnh vin WTO khng c quyn bo lu i vi cc quy nh ca Hip nh Marrakesh, h ch c thc hin quyn ny i vi cc quy nh ca cc cc Hip nh thng mi a bin trong phm vi v mc m cc hip nh c th cho php. Theo quy nh ti im 2, 3, 4 Phn I- Quy nh chung ca Ngh nh th v vic Vit Nam gia nhp WTO, th Hip nh Marrakesh (Hip nh WTO) m nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam gia nhp l Hip nh WTO bao gm c Ch gii cho Hip nh ny, c chnh l, sa i hay thay i bng cch no thng qua cc vn bn php lut c hiu lc trc thi im Ngh nh th ny c hiu lc. Ngh nh th ny, bao gm c nhng cam kt c nu ti on 527 trong Bo co ca Ban Cng tc, l mt b phn khng tch ri ca Hip nh WTO. Tr khi c quy nh khc ti on 527 trong Bo co ca Ban Cng tc, nhng ngha v trong cc Hip nh Thng mi a phng l Ph lc ca Hip nh WTO cn c a vo thc hin trong mt thi hn nht nh k t thi im Hip nh ny c hiu lc, s c nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam thc hin nh trong trng hp nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam chp nhn Hip nh ny vo thi im Hip nh ny c hiu lc. Nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam c th duy tr bin php khng ph hp vi khon 1 iu II ca Hip nh GATS vi iu kin bin php ny c quy nh trong danh mc cc min tr ca iu II i km theo Ngh nh th ny v p ng cc iu kin ca Ph lc Hip nh GATS v cc min tr ca iu II. b, Tng quan v yu cu i mi t duy trong thc hin cc lut l ca WTO v cc cam kt ca Vit Nam vi WTO i mi t duy trong thc hin cc lut l ca WTO v cc cam kt ca Vit Nam vi WTO, Vit Nam gia nhp Cng c Vin nm 1969 v Lut cc iu c quc t; Quc hi thng qua Lut k kt, gia nhp v thc hin iu c quc t nm 2005 trong khng nh nguyn tc Vit Nam phi nghim chnh chp hnh cc cam kt quc t ca Vit Nam (Pacta sunt servanda) v kh nng p dng trc tip cc quy nh ca iu c quc t m Vit Nam l thnh vin; cc c quan Nh nc ta cng tho lun phng n xy dng cc vn bn thc thi cc quy nh ca WTO v i mi qun l nh nc v kinh t theo k thut mt vn bn quy phm php lut sa i, b sung nhiu vn bn quy phm php lut khc (Omnibus Laws) 21...

21

Xem: TS. Hong Phc Hip (Ch bin), Nghin cu, r sot v hon thin php lut Vit Nam phc v gia nhp WTO., nxb T php, H. 2007, tr. 174-251.

59

Tuy vy, vic hiu ng v chp hnh nghim chnh cc lut l ca WTO l thch thc khng nh trong mi hot ng ca cc c quan nh nc ca Vit Nam ni chung v i vi cc c quan, t chc, c nhn tham gia hot ng lp php ni ring. thc hin c yu cu ni trn, phi i mi t duy mi c quan, t chc, cn b, cng chc tham gia hot ng lp php nghin cu v hiu r, y , ton din v bn cht, t chc, hot ng ca WTO, lut l ca WTO cn nhc khi xy dng cc vn bn quy phm php lut v tham gia hng dn thi hnh ng cc yu cu . Bn cnh vic nghim chnh chp hnh cc lut l ca WTO,Vit Nam ni chung, cc c quan, t chc, cn b, cng chc tham gia hot ng lp php ni ring cn phi i mi t duy thc thi cc cam kt vi WTO, c bit l cc cam kt v m ca th trng thng mi hng ho v thng mi dch v ca Vit Nam cho cc Thnh vin WTO c th hin r trong B h s cam kt v iu kin v quy ch thnh vin WTO ca Vit Nam thng qua cc quy nh c th trong cc vn bn quy phm php lut c ban hnh. l cha ni n vic i mi t duy kinh t v k nng qun l kinh t p ng yu cu nghim chnh chp hnh cc lut l ca WTO v cc cam kt ca Vit Nam vi WTO, ASEAN, cc iu c quc t khu vc v song phng m Vit Nam k kt vi cc nc khc, phi tham kho cc quyt nh ca c quan gii quyt tranh chp ca WTO, ca cc to n quc t, cc hc thuyt kinh t-php l khc nhau v cc v vic thng mi quc t trong khi vn phi thc thi cc quy nh php lut trong nc lin quan. 3.3. i mi t duy xy dng php lut trc yu cu phi tng cng ngun nhn lc trong hot ng lp php, y mnh vic o to v bi dng i ng cn b php lut nng ct v WTO v hi nhp kinh t quc t. a, Tng quan yu cu v ngun nhn lc trong hot ng lp php trong iu kin gia nhp WTO v hi nhp kinh t quc t. Chun b ngun nhn lc cho hi nhp kinh t quc t v gia nhp WTO c nu r trong Ngh quyt s 07/NQ-TW ngy 27/11/2001 ca B Chnh tr, Ngh quyt s 08/NQ-TW ngy 05.02.2007 ca Ban Chp hnh trung ng ng v Ngh quyt s 16/2007/NQ-CP ngy 27.02.2007 ca Chnh ph nu trn. Vic o to v bi dng i ng cn b php lut nng ct v WTO v hi nhp kinh t quc t c nhn mnh trong cc Ngh quyt ni trn v cc ti liu, vn kin khc ca ng v Nh nc. Tuy vy, cng vic ny c tin hnh chm, thm ch cn t c quan tm ng mc. Cnh tranh quc t suy cho cng l cnh tranh v ngun nhn ti. Kinh nghim nhiu nc cho thy r iu ny. Sau khi Vit Nam gia nhp WTO, s c nhiu hn cc doanh nghip nc ngoi vo hot ng ti Vit Nam. Kh nng dch chuyn nhn ti ca Nh nc sang khu vc t nhn l kh trnh khi. i mi t duy lp php y khng ch hng n vic i mi t duy ca lc lng cc nh lp php ng nhim, m phi tnh n c lc lng chuyn gia php lut ang thc thi cng v trn phm vi ton quc. l cha ni n lc lng chuyn gia ang c hnh thnh cho tng lai. Nu khng x l ng mi quan h th khu 60

vc nh nc c th s thiu ht chuyn gia trong lnh vc ny trong giai on tip theo. Mt khc, WTO yu cu thc thi php lut thng nht trn ton b lnh th ca nc Thnh vin. Do , cht lng cng tc ca cn b, cng chc tham gia hot ng lp php phi p ng cc i hi nht nh, ng u theo yu cu ca quy ch thnh vin WTO. Mi hnh vi ca cn b, cng chc nh nc, c bit l cn b, cng chc c quan lp php v c quan bo v php lut c coi l hnh vi ca ngi i din ca cng quyn v Chnh ph trung ng phi chu hon ton trch nhim i vi cc hnh vi ca cc cn b, cng chc , khng k h ang thc thi cng v ti cc c quan Nh nc trung ng hay ti cc c quan Nh nc a phng. b,Tng quan yu cu v tng cng ngun nhn lc trong hot ng lp php, y mnh vic o to v bi dng i ng chuyn gia php lut nng ct v WTO v hi nhp kinh t quc t v gii php x l vn . Cc c quan php lut gp phn quan trng vo vic chun b ngun nhn lc php lut, o to v bi dng i ng cn b php lut trn phm vi ton quc, gp phn thc hin cc nhim v do Nh nc t ra. Tuy vy, gia nhp WTO v hi nhp kinh t quc t t ra yu cu tng cng ngun nhn lc php lut, y mnh vic o to v bi dng i ng chuyn gia php lut nng ct v WTO v hi nhp kinh t quc t gp phn x l cc vn do qu trnh hi nhp kinh t quc t t ra. Qua nghin cu, chng ta c th nhn thy, c nhiu vn cn x l, nhng u tin x l cc vn sau: - Th nht, l vn nng cao cht lng chuyn mn ca i ng cn b ging dy ti cc c s o to, bi dng kin thc php lut ca cc c quan php lut. Do i ng cn b ging dy ti cc c s o to, bi dng kin thc php lut ca nc ta l cc "my ci", nn cc "my ci" phi bo m p ng cc yu cu ca qu trnh cng nghip ho, hin i ho t nc, hi nhp kinh t quc t v gia nhp WTO. C nh vy mi c th to ra c cc "my con" vn hnh tt ng u ti cc ni khc nhau trn lnh th Vit Nam. Ring i vi cc cn b ging dy ti cc c s o to, bi dng kin thc php lut, t php lin quan n hi nhp kinh t quc t v WTO, ngoi nhng yu cu chung, cn phi p ng cc yu cu ca hi nhp kinh t quc t v WTO m trc tin l phi s dng c ngn ng chnh thc ca WTO ( nn nh hng l ting Anh) v kh nng t s dng cc phng tin, thng tin trn mng Internet ton cu. Cn trin khai vic o to, bi dng kin thc php lut lin quan n hi nhp kinh t quc t v WTO ca cc c quan bo v php lut bng ting Anh cho nhng cn b, hc vin c nh hng hot ng i ngoi hoc tham gia vo cc quan h php l quc t c yu t nc ngoi. Mnh dn chn mt s cn b tr, c nng lc chuyn mn tt, bn lnh chnh tr vng vng, c ting Anh c bn gi ra nc ngoi o to, bi dng b sung lc lng cho ngnh trong x l cc v vic theo php lut quc t hoc v vic c yu t nc ngoi. 61

- Th hai, l vn nng cao cht lng chuyn mn ca cc cng c o to, bi dng kin thc php lut ca cc c quan bo v php lut, m trc tin l h thng cc gio trnh, gio n, ti liu php lut tham kho lin quan n hi nhp kinh t quc t v WTO. Cc gio trnh, gio n, ti liu php lut tham kho ny phi c nng cp, cp nht, phi c chun xc ho theo yu cu chung ca tnh hnh nc ta, khu vc v cng ng thng mi quc t m trc tin l WTO. Vic hp tc mnh m hn vi cc chuyn gia lp php, hnh php, t php ca cc nc trong cc lnh vc chuyn mn khc nhau l cn thit v cn c chng trnh c th thu c kt qu nh mong mun. - Th ba, l vn nng cao bn lnh chnh tr vng vng ca cc cn b lp php, hnh php v t php, ca mi t chc, c nhn tham gia hot ng php lut. Trong iu kin hi nhp kinh t quc t, y l yu cu cc k quan trng. Cn sm c cc quy nh mu v o c ngh nghip ca cn b, cng chc php lut, t php, cn b v c nhn tham gia hot ng dch v php l. Cn c c ch kim tra, gim st cht ch hot ng tc nghip lin quan n php lut v dch v php l ca mi c quan, t chc, c nhn v c bin php x l tho ng cc vi phm. Kinh nghim ca cc nc trong lnh vc ny cn c nghin cu k. Tm li, yu cu v tng cng ngun nhn lc php lut, y mnh vic o to v bi dng i ng cn b php lut nng ct v WTO v hi nhp kinh t quc t t ra trch nhim i vi cc c quan bo v php lut trong r sot li cht lng ca i ng cn b, cng chc v cc cng c, phng tin ging dy cc mn hc lin quan trc tip n hi nhp kinh t quc t v lut l ca WTO c gii php i mi phng php ging dy, gio trnh, gio n, ti liu tham kho; c chnh sch, ch ph hp nng cao trnh l lun v thc tin cn thit cho cn b, cng chc php lut p ng vi yu cu mi ca t nc, nng cao bn lnh chnh tr vng vng ca cc cn b, cng chc php lut v t php, ca mi c nhn tham gia hot ng dch v php l; c k hoch b sung nhng thiu ht cn b, chuyn gia trong lnh vc php lut phc v hi nhp kinh t quc t v thc thi quyn v ngha v ca Vit Nam trong khun kh WTO. 3.4. i mi t duy xy dng php lut trc yu cu gim thiu v trnh nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi c th pht sinh vi cc nc Thnh vin khc. a,Tng quan v nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi gia cc nc thnh vin WTO Nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi , ang v vn s c th pht sinh gia cc c quan, t chc, c nhn ca cc nc thnh vin khc nhau ca WTO. Trong 15 nm qua, WTO nhn c hn 410 v kin gia cc nc thnh vin v cc vn khc nhau22. l cha k n cc v tranh chp pht sinh gia cc c quan, t chc, c nhn ca cc nc thnh vin khc nhau ca WTO nhng khng c ln thnh tranh chp gia cc nc thnh vin ca WTO. i vi
22

Xem: : http:// www. wto. org> dispute settlement> the disputes

62

Vit Nam ta, khi cha l thnh vin ca WTO th c mt s v tranh chp thng mi pht sinh gia cc t chc, c nhn ca cc nc thnh vin ca WTO vi cc t chc, c nhn ca Vit Nam v nhng vn thuc din iu chnh ca WTO. Khi tr thnh thnh vin WTO th kh nng pht sinh tranh chp gia Vit Nam vi cc thnh vin khc ca WTO khng v th m t n gim thiu hoc b trit tiu. WTO c C ch gii quyt tranh chp kh phc tp v khng phi lc no ta cng c kh nng thng kin. Do vy, yu cu gim thiu v trnh nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi c th pht sinh gia Vit Nam vi cc nc thnh vin khc ca WTO l cp thit. b,Tng quan v yu cu gim thiu v trnh nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi c th pht sinh gia Vit Nam vi cc nc thnh vin khc v gii php x l vn . Cc yu t v c ch to kh nng thch ng ca Vit Nam sau khi c gia nhp WTO trc tin phi l cc yu t v c ch to ra kh nng cho cc c quan Nh nc Vit Nam cc cp ni chung v cc c quan bo v php lut ni ring thch ng vi WTO v c ch th trng hin i, gim thiu nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi c th pht sinh gia cc c quan, t chc, c nhn Vit Nam vi cc c quan, t chc, c nhn cc nc thnh vin khc. Theo kinh nghim quc t, trong iu kin c th ca cc nc c iu kin v mc pht trin nh Vit Nam, gim thiu nhng xung t kinh t, tranh chp thng mi c th pht sinh gia cc c quan, t chc, c nhn Vit Nam vi cc c quan, t chc, c nhn cc nc thnh vin khc th vic i mi t duy lp php, t duy t php, i mi quan nim cng v, cng chc v phng php, tc phong, cch thc x l cc vn php l-kinh t-chnh tr ca cc c quan Nh nc l ht sc quan trng, cn ch trc tin. Mc ch ct li y l y mnh ci cch php lut, ci cch t php, ci cch hnh chnh, ci thin tnh hiu qu, minh bch, cng khai ca vic xy dng cc cng c php lut, thc thi chc nng ti phn cng quyn, ca hot ng xt x. Chnh v vy m ngi ta thng ni thch thc ca cc nc mi gia nhp WTO chnh l thch thc trong i mi t duy lp php, hnh php, t php, thch thc trong ci cch kinh t, php l, t php, hnh chnh. Thc hin thnh cng vi bn ngoi cc quyn v ngha v thnh vin WTO cng c ngha l thc hin thnh cng i mi t duy lp php, hnh php, t php, ci cch kinh t, ci cch php lut, ci cch t php, ci cch hnh chnh trong nc, gim thiu cc tranh chp i vi Vit Nam. 4. Mt s kinh nghim thc tin ca WTO cn ch 4.1. V vn thc thi nguyn tc khng phn bit i x Nguyn tc khng phn bit i x, bao gm quy ch i x quc gia (NT) v ch i x ti hu quc (MFN) l nguyn tc c bn c quy nh trong cc hip nh ca WTO. Nguyn tc khng phn bit i x c quy nh trong nhiu hip nh khc nhau ca WTO v thng mi hng ho, thng mi dch v v quyn s hu tr tu. V d, trong lnh vc thng mi 63

hng ho th MFN c quy nh ti iu I ca GATT 1994 v NT c quy nh ti iu III ca hip nh ny; trong lnh vc thng mi dch v, MFN c quy nh ti iu II ca GATS v iu XVII quy nh v kh nng m phn t c nhng cam kt v NT; v trong lnh vc thng mi lin quan n quyn s hu tr tu, iu 3 Hip nh TRIPS quy nh v NT v iu 4 quy nh v MFN. Trong Bo co ca Ban cng tc v vic Vit Nam gia nhp T chc thng mi th gii tm tt chi tit nhng ngha v v cam kt lin quan n nguyn tc khng phn bit i x nh sau: (a) i x ti hu quc + i vi lnh vc thng mi hng ho , Vit Nam cam kt k t ngy gia nhp, Vit Nam p dng thu xut khu v thu nhp khu da trn c s i x ti hu quc v thu quan i vi tt c cc nc v vng lnh th hi quan c lp m Vit Nam c quan h WTO. ng thi, Vit Nam cng cam kt ct gim v min thu nhp khu, xut khu bo m thc hin cam kt v i x ti hu quc, v p dng, quy nh v qun l thu theo hng khng phn bit i x, minh bch v ph hp vi quy nh ti iu I ca GATT 1994 . V kin c lin quan n vic p dng nguyn tc i x ti hu quc l v kin ca Canada lin quan ti t (Canada-Autos). Trong v ny, Ban hi thm (Panel) ca C quan gii quyt tranh chp (DSB) cho rng vic Canada min thu nhp khu i vi cc loi xe t c ngun gc t mt s nc nht nh l khng ph hp Khon 1 iu 1 ca GATT 1994. C quan Phc thm (AB) ca WTO gi nguyn phn quyt ca Panel nhng c sa i mt s im v cng nhn phn quyt ca Panel rng bin php phn bit i x ny bao gm c phn bit i x v mt quy nh php l (de jure) v trn thc t (de factor). AB phn quyt nh sau: Cm t v mt quy nh php l v trn thc t u khng c th hin trong khon 1 iu I. Tuy nhin, chng ta thy rng Khon 1 iu 1 bao gm khng ch s phn bit i x trong lut hoc v mt quy nh php l. Nh mt s bo co ca Panels ca GATT khng nh Khon 1 iu I cn bao gm c quy nh phn bit i x trong thc tin hoc trn thc t. Mt v kin khc gn y ca WTO lin quan khiu kin ca cc nc Chu M la Tinh, cc nc sn xut chui, i vi cc quy nh v nhp khu chui ca Cng ng Chu u (EC bananas III). Panel ch ra rng cc quy nh v nhp khu chui ca EC ch phn b hn ngch thu quan cho nhng nh nhp khu chui t mt s nc nht nh nu nhng nc ny p ng cc yu cu ca EC, m cc yu cu ny khc vi cc yu cu p dng cho nhng nh nhp khu chui t nc khc. Panel cho rng bin php ny khng ph hp vi quy nh ti khon 1 iu I ca GATT 1994. EC khng co quyt nh ca Panel. AB gi nguyn quyt nh ca Panel v tuyn b: C th nhn thy rng c nhng cn nhc v chnh sch cnh tranh ca EC theo cn c quy tc v chc nng hot ng. Tuy nhin, iu ny khng hp php ho cc quy nh v chc nng hot ng m rng phm vi ti mc nhng quy nh ny t ra s phn bit i x 64

gia cc sn phm tng t c ngun gc t cc thnh vin khc nhau. V nhng l do ny, chng ti ng vi Panel rng cc quy nh v chc nng hot ng l mt li th dnh cho sn phm chui nhp khu t cc nc ACP truyn thng, v khng dnh cho cc sn phm chui c nhp khu t cc thnh vin khc, theo quy nh ca Khon 1 iu I. V vy, chng ti gi nguyn phn quyt ca Panel rng cc quy nh v chc nng hot ng l khng ph hp vi khon 1 iu I ca GATT 1994. + Lin quan n lnh vc thng mi dch v , ngha v i x ti hu quc c quy nh ti iu II ca GATS. Vit Nam b rng buc ngha v ny khi ph chun Hip nh T chc thng mi th gii v Vit Nam cng cam kt ngha v ny trong Bo co gia nhp. Mt v kin lin quan n thc thi ngha v i x ti hu quc theo quy nh ca GATS l v v Chnh sch nhp khu, bn v phn phi chui ca EC. Trong Bo co ca AB nm 1997, C quan ny cho rng ngha v quy nh ti iu II l cha c thc thi y v ngha thng thng ca iu ny l khng loi tr phn bit i x trn thc t (cc on 232- 234). AB gi nguyn phn quyt ca Panel rng i x khng km thun li hn theo khon 1 iu II ca GATS p dng i vi phn bit i x v mt thc t (de factor) v v mt quy nh php l (de jure). + Lin quan n cc quyn s hu tr tu, Vit Nam cam kt dnh i x ti hu quc i vi cng dn ca cc nc khc theo cc hip nh quc t m Vit Nam l thnh vin. Mt v kin gn y lin quan n i x ti hu quc v quyn s hu tr tu ca cng dn cc nc thnh vin WTO l quyt nh ca Panel v vic s dng hp php nhn hiu Havana Club i vi ru rum. Trong v kin ny, AB ch ra rng im 211(a)(2) and (b) o lut Phn b ngn sch ca Hoa K vi phm ngha v i x ti hu quc theo quy nh ca Hip nh TRIPS, bi v ch ngi ch u tin l cng dn Cu ba phi chu bin php ang p dng, trong khi ngi ch u tin khng c quc tch Cu ba th khng phi tun theo cc bin php . (b) i x quc gia (NT) + Lin quan n thng mi hng ho, trong Bo co ca Ban Cng tc Vit Nam cng cam kt bo m rng lut, cc vn bn di lut v nhng bin php khc lin quan n thu v ph ni a i vi hng ho nhp khu u phi ph hp vi quy nh ca iu III ca GATT 1994. Trong v ung c cn ca Nht bn, AB gi nguyn phn quyt ca Panel rng ru vt-ka b Chnh ph Nht bn nh thu cao hn thu xut ca ru shochu sn xut trong nc v bin php ny vi phm khon 2 iu III ca GATT 1994. AB ng h cch tip cn ca Panel trong vic nh gi hai nhn t c lin quan: (i) liu sn phm b nh thu nhp khu v sn phm ni a l sn phm tng t hay khng; v (ii) liu thu nh vo hng nhp khu cao hn mc thu nh vo sn phm tng t c sn xut trong nc hay khng. 65

+ Lin quan n lnh vc thng mi dch v , Vit Nam c cam kt c th v i x quc gia trong cc ngnh dch v v phn ngnh dch v c lit k ti Biu cam kt dch v c th. ngha ca cam kt i x quc gia c c quan gii quyt tranh chp v AB gii thch trong nhng v kin gn y. V d, trong phn quyt v v tranh chp chui nm 1997, AB gi nguyn phn quyt ca Panel lin quan n phm vi v ngha ca cam kt i x quc gia ca EC. lm vic ny, AB c quan im r rng rng mc tiu v h qu ca mt bin php khng lin quan n vic nh gi liu c hay khng phn bit i x theo iu II hay iu XVII ca GATS. AB lu rng C quan ny cng loi b vic nh gi mc tiu v h qu ca bin php trong v ung c cn ca Nht bn (Japan-Alcohol), trong bi cnh ca quy nh iu III ca GATS (on. 241). Sau , AB cn nhc tng kha cnh ca bin php ring l ca EC v xc nh rng trn thc t c t chi dnh i x quc gia trong mt s trng hp c th. + Lin quan n quyn s hu tr tu, Vit Nam p dng tiu chun i x quc gia ph hp vi Cng c Paris v bo h quyn s hu cng nghip v chp nhn s rng buc ca Hip nh TRIPS nh l mt phn ngha v trong ngha v trn gi ca vic gia nhp WTO. Lin quan n vn ny cn ch V kin nm 2005 trong WTO lin quan n vic p dng nguyn tc i x quc gia v vic bo h quyn s hu tr tu. Vn bn php lut ca EC quy nh v cc tiu chun khc nhau v bo h quyn s hu tr tu i vi ch dn a l ph thuc vo iu kin nc xut x ca ngi nm gi quyn s hu tr tu c chp nhn tiu chun bo h c i c li i vi ngi nm gi quyn s hu tr tu ca EC hay khng. Hoa K v c kin EC ra trc C quan gii quyt tranh chp. Panel c phn quyt di y: lin quan n nhng iu kin c i c li v tng ng c p dng i vi bo h ch dn a l, Ngh quyt ca EC dnh cho cng dn ca cc thnh vin khc s i x km thun li hn s i x EC dnh cho cng dn ca EC l cha ph hp vi iu 3.1 ca Hip nh TRIPS. V vy, Panel ti khng nh vai tr quan trng ca quy ch i x quc gia trong lnh vc bo h quyn v s hu tr tu theo quy nh ca Hip nh TRIPS. 4.2. V vn thc thi cam kt v cng khai, minh bch Vit Nam cam kt trong Bo co ca Ban cng tc k t ngy gia nhp, Chnh ph Vit Nam s thc thi y iu X ca GATT 1994, iu III ca GATS v cc yu cu khc v cng khai, minh bch ho ca WTO, k c cc yu cu v thng bo, ly kin i vi d tho vn bn php lut . Cng khai, minh bch l mt khi nim quan trng hng u trong h thng WTO. C nhiu quy nh khc trong cc hip nh ca WTO v cng khai, minh bch m Vit Nam cam kt thc thi nh l mt phn cam kt gia nhp WTO ca mnh. Cc quy nh l iu X ca GATT, iu 2.9 ca Hip nh TBT, iu 2(g) v 3(e) ca Hip nh v quy tc xut x (Hip nh ROO), iu 25 ca Hip nh v SCM, iu 12 ca Hip nh SG, iu 7 ca Hip nh SPS, 66

iu 63 ca Hip nh TRIPS, iu 18.2 v 18.3 ca Hip nh v nng nghip, iu 6.1 ca Hip nh TRIMs v iu III ca Hip nh GATS. Ngoi ra, Vit Nam cng a ra nhiu cam kt WTO+ v cng khai, minh bch tc l cc ngha v cao hn li vn th hin trong cc quy nh ca cc hip nh WTO. Bo co ca Ban cng tc c mt phn miu t v hin trng ng Cng bo cc vn bn quy phm php lut Vit Nam. Cc cam kt c th v vn ny c Vit Nam cam kt lin quan n vic ng ti cc vn bn quy phm php lut v ly kin gp ca cng chng i vi cc d tho vn bn quy phm php lut. Trong phn Bo co ca Ban cng tc v thng mi dch v, Vit Nam cng c cc cam kt b sung v minh bch ho th tc cp php v iu kin cp php cc im 506, 507 v 508. Cc ngha v v minh bch ha ca Vit Nam c th chia thnh nhm cc ngha v nh sau: (a) Ngha v ng tt c cc vn bn quy phm php lut. iu X ca GATT 1994 (lin quan n hng ho) v iu III ca GATS (lin quan n dch v) quy nh cc ngha v chung i vi Vit Nam trong vic ng ti cc vn bn quy phm php lut c tnh p dng chung trc khi c hiu lc. V vn ny cn ch , trong v US lt, mt v tranh chp do Costa Rica a ra WTO lin quan n cc bin php c th ca Hoa k nh hng n vic nhp khu vo Hoa k lt c xut x t Costa Rica, AB gii thch v thut ng tnh p dng chung nh sau: Chng ti thy rng phm vi ca iu X:1 ca GATT 1994 c s dng cm t c tnh p dng chung, bao gm c cc quyt nh hnh chnh. Chnh v tnh tit n gin l bin php hn ch ang c xem xt l mt quyt nh hnh chnh khng ngn cn chng ti kt lun rng s hn ch ny l mt bin php c tnh p dng chung. ng thi, tnh tit ca bin php hn ch l mt bin php c th cng khng loi tr kh nng l mt bin php c tnh p dng chung. Nhng nu bin php hn ch c p dng i vi mt cng ty c th hoc c p dng vi mt l hng c th, th n s khng c coi l mt bin php c tnh p dng chung. Tuy nhin, trong chng mc s hn ch nh hng n mt s lng khng xc nh cc nh kinh doanh, bao gm c cc nh sn xut trong v ngoi nc, th chng ti coi l mt bin php c tnh p dng chung. AB nhn xt thm rng: Vic gi nh c hiu lc php lut v sau, d nhin, ch lin quan n cc nguyn tc c bn v minh bch v quy trnh lp php, nhng khi nim khc da vo cc nguyn tc ny. Vic ng trc c yu cu i vi tt c cc bin php nm trong phm vi ca iu X.2, ch khng phi ch cc bin php hn ch t v ATC nhm p dng hi t . Vit Nam c ngha v m bo rng tt c cc lut, quy nh, ngh nh, quyt nh ca to n v cc quyt nh hnh chnh c tnh p dng chung phi c ng trc khi c hiu lc hoc trc khi c thi hnh, ngoi tr nhng quy nh, quyt nh ca to n v cc quyt nh hnh chnh c tnh p dng chung v cc bin php khc c lin quan n tnh trng khn cp hoc an ninh quc 67

gia, hoc cc vn bn m vic ng s gy tr ngi cho qu trnh thc thi php lut. Vic ng ti phi c thc hin trn cc trang in t hoc cc tp ch c lit k bng 23 ph lc ca Bo co ca Ban cng tc. y l ln u tin Vit Nam a ra cam kt quc t c th v vic ng cc vn bn quy phm php lut lin quan n thng mi trn trang in t ca cc c quan nh nc nht nh. Ngha v ny cng c p dng i vi cc bin php ca chnh quyn a phng. Ngoi cc cam kt trn, trong lnh vc thng mi dch v, Vit Nam cam kt ng mt danh sch tt c cc t chc chu trch nhim u quyn, cho php hoc qun l cc hot ng dch v trong mi ngnh dch v v k t ngy gia nhp Vit Nam c ngha v ng trn Cng bo tt c nhng th tc v iu kin cp php hin hnh ca mnh. (b) Ngha v ly kin ca cng chng i vi cc d tho vn bn quy phm php lut. Vit Nam cam kt rng: lin quan n cc lut, php lnh, ngh nh v cc quy nh khc c trnh v cc bin php c Quc hi v Chnh ph ban hnh lin quan hoc nh hng ti thng mi hng ho, dch v v s hu tr tu, Vit Nam dnh mt khong thi gian hp l, tc l khng t hn 60 ngy, cho cc thnh vin, c nhn, hip hi v doanh nghip ng gp kin cho cc c quan c lin quan trc khi nhng bin php ny c thng qua. Chnh ph xem xt nhng kin nhn c trong khong thi gian ly kin ng gp tr nhng quy nh hoc cc bin php khc c lin quan n tnh trng khn cp hoc an ninh quc gia, hoc cc quy nh m vic ng chng s cn tr vic thc thi php lut. Trong lnh vc thng mi dch v, Vit Nam cam kt: ngoi tr cc tnh hung khn cp hoc cc quy nh v bin php lin quan n an ninh quc gia, cc bin php c th n nh t gi chuyn i tin t hoc chnh tin t v cc bin php khc m vic ng chng c th ngn cn vic thc thi lut, Vit Nam s (a) ng trc bt k quy nh hay cc bin php thc thi khc mang tnh p dng chung m Vit Nam d kin thng qua v mc tiu ca quy nh hay bin php thc hin khc ; (b) cho php cc bn quan tm v cc Thnh vin khc c c hi hp l bnh lun v quy nh hay bin php thc hin khc d kin thng qua ; v (c) cho php mt khong thi gian hp l t khi ng quy nh chnh thc hay bin php thc hin khc chnh thc ti khi quy nh hay bin php ny c hiu lc. Cc cam kt ny dn n mt ngha v php l cho Vit Nam l tt c cc vn bn quy phm php lut v cc bin php thc thi c lin quan n thng mi hng ho, thng mi dch v, s hu tr tu phi c a ra ly kin ca cc i tng c lin quan v ly kin cng chng trc khi cc vn bn ny c ban hnh v p dng. (c) Ngha v thng bo v cc bin php thng mi c ban hnh hoc sa i. 68

Vit Nam cam kt rng chm nht l vo thi im gia nhp, Vit Nam s np tt c cc bn thng bo ban u theo yu cu ca bt k hip nh no ca WTO. Bt k lut, quy nh hoc cc bin php no khc c Vit Nam ban hnh sau m c quy nh l phi thng bo theo Hip nh WTO, s c thng bo vo mt thi im v theo cch thc ph hp vi cc quy nh ca WTO. Vic thng bo phi c thc hin bng ngn ng chnh thc c s dng ti WTO. Cam kt ny c th c hiu rng sau khi gia nhp WTO, cc vn bn quy phm php lut hoc cc bin php thng mi c tnh p dng chung thuc i tng phi thng bo theo cam kt ca Vit Nam th phi c thng bo ph hp vi cc yu cu trong cc hip nh c lin quan ca WTO. c bit l ngha v thng bo cho y ban v thng mi dch v ca WTO vic ban hnh cc bin php mi hoc sa i cc bin php hin hnh c nh hng n thng mi dch v. (d) Ngha v thnh lp im hi p cung cp thng tin cho cc thnh vin quan tm v cc vn c th. Vit Nam cam kt thnh lp im hi p cung cp cc thng tin c th, theo yu cu, cho cc thnh vin WTO khc v cc vn lin quan n thng mi dch v, cc quy nh v tiu chun k thut, cc bin php kim dch ng thc vt. Lin quan n thng mi dch v, im hi p ny phi c thnh lp trong vng 02 nm k t ngy gia nhp. Phm vi ca cc yu cu hi p m cc im hi p cn phi x l l kh rng lin quan n cc lut, ngh nh, quy nh, cc quyt nh ca to n v cc quyt nh hnh chnh v tt c cc bin php ca Chnh Ph c tnh p dng chung. -Ngha v lin quan n r sot chnh sch thng mi l mt Thnh vin ca WTO, Vit Nam c ngha v phi tham gia thc hin cc r sot chnh sch thng mi nh k theo th tc c quy nh ti Ph lc 3 ca Hip nh Marrakesh. Vic r sot c thc hin theo C ch r sot chnh sch thng mi theo Ph lc 3 gm tt c cc ni dung ca khun kh php lut nh hng n thng mi, bao gm cc chnh sch v thc tin c lin quan ca cc c quan c thm quyn ca chnh ph Vit Nam. 4.3. V vn thc thi cam kt v quyn khiu kin cc quyt nh hnh chnh Cc ngha v lin quan n quyn khiu hin cc quyt nh hnh chnh c quy nh trong mt s hip nh nht nh ca WTO, c bit c quy nh ti iu X.3(b) ca GATT 1994, iu VI.2 ca GATS, iu 41 ca TRIPS v iu 11 ca Hip nh thc thi iu VII ca GATT 1994. Tt c cc thnh vin WTO u c yu cu tun th v thc thi y cc ngha v ny. Bn cnh , trong Bo co ca Ban cng tc,Vit Nam khng nh vic sa i cc lut v quy nh cho ph hp vi cc yu cu ca WTO v th tc xem xt li cc quyt nh ca c quan hnh chnh, bao gm nhng khng hn ch c iu khon X 3(b) ca GATT 1994. Vit Nam cng cam kt cc to n chu trch nhim xem xt li phi cng bng v c lp vi c quan c thm quyn ra cc quyt nh hnh chnh , v khng c quyn li no lin quan ti kt qu gii quyt v vic. 69

Cc ngha v lin quan n quyn khiu kin c th c chia thnh cc nhm sau: u tin, Vit Nam c ngha v duy tr cc th tc c nh cho cc thit ch ti phn hnh chnh, trng ti v t php xem xt v sa i mt cch nhanh chng cc quyt nh hnh chnh nh hng n thng mi quc t hoc lin quan n lnh vc hi quan. Lin quan n cc quyt nh hnh chnh do cc c quan hnh chnh cc cp ban hnh, Vit Nam phi m bo rng nhng ngi chu nh hng trc tip bi cc quyt nh ny phi c quyn kin ra to n t php (Ta n nhn dn) xem xt li quyt nh hnh chnh nu h khng ng vi quyt nh hnh chnh . Th hai, Vit Nam c ngha v m bo rng cc c quan ti phn v cc th tc ti phn hnh chnh p dng trong vic xem xt li cc quyt nh hnh chnh phi c lp vi cc c quan c giao nhim v hnh chnh v cc quyt nh ca ta n t php phi c thi hnh. Trong trng hp cc c quan ti phn v cc th tc ti phn hnh chnh khng c bo m c lp vi c quan a ra quyt nh hnh chnh c lin quan, Vit Nam phi m bo trn thc t rng cc quyt nh ca cc c quan ny phi c xem xt li cp cao hn mt cch v t, khch quan. 4.4. V vn thc thi cam kt v cc ngoi l chung v ngoi l v an ninh quc gia Cc hip nh WTO quy nh nhng ngoi l nht nh m cc thnh vin WTO c th vin dn bin minh cho cc bin php nu thng thng c th b coi l vi phm cc quy nh ca WTO. Cc ngoi l ny c quy nh trong cc hip nh ca WTO, c bit l ti cc iu XX v XXI ca GATT 1994, cc iu XIV v XIV bis ca GATS v iu 73 ca Hip nh TRIPS. (a) Cc ngoi l chung iu XX ca GATT 1994 quy nh cc ngoi l chung p dng i vi thng mi hng ho. y l quy nh c nhc n nhiu nht v cha ng cc ngoi l rng nht i vi cc ngha v WTO. c nhiu v tranh chp lin quan n vic gii thch phm vi ca cc ngoi l theo iu XX. Mt iu rt r rng t vic phn tch cc v vic lin quan n cc ngoi l chung cho thy cc Panels ca WTO gii thch cc ngoi l ny rt cht ch v hp, m khng a ra nhng lp lun theo hng gii thch rng ri xa cc quy nh ca GATT 1994 hoc GATS. Phm vi ca cc ngoi l: Cc ngoi l c quy nh trong iu XX u lin quan n cc ngha v theo GATT 1994. Lin quan n vn ny, AB tuyn mt trong nhng v vic u tin c a ra WTO nh sau: Phn dn u ca iu ny nu rng khng c quy nh no trong Hip nh ny c hiu l ngn cn bt k bn k kt no thi hnh hay p dng cc bin php.... Cc ngoi l c lit k ti iu XX, do , lin quan n tt c cc ngha v c quy nh GATT 1994 gm ngha v i x quc gia v ngha v i x ti hu quc, v d nhin l cc ngha v khc na. V cc tnh hung c th, iu XX quy nh mt danh mc cc ngoi l m chnh ph cc nc thnh vin WTO c th vin 70

dn. Trong s cc ngoi l c php theo iu ny c cc bin php c thc hin bo v cuc sng v sc kho ca con ngi, ng vt v thc vt v cc di sn lch s, bo m vic chp hnh php lut v quy nh m khng tri vi cc quy nh ca GATT hay bo v vic cung cp cc hng ho trong nc khan him. WTO cng quy nh cc iu kin c p dng cc ngoi l, theo Vit Nam c th p dng cc bin php nht nh nu p ng c hai yu cu quan trng sau: Th nht, bin php phi chng minh c l thuc mt hoc nhiu ngoi l c quy nh cc khon t (a) n ( j) ca iu XX. Th hai, bin php phi p ng cc yu cu c nu phn ni u ca iu XX. Trong thc tin, khi xem xt mt s v tranh chp, AB cho rng phi c s kim tra c hai phng din theo iu XX: c th vin dn iu XX nhm bin minh cho bin php p dng, th bin php phi thuc mt hoc nhiu ngoi l c th c quy nh t cc khon (a) n ( j) - c lit k ti iu XX; v bin php cng phi p ng cc yu cu c nu ti phn ni u ca iu XX. Ni cch khc, vic phn tch phi tp trung vo quy trnh hai cng on: u tin, phi l gii tm thi c v tnh cht, c im ca bin php theo iu XX(g); th hai, sau th phi nh gi k hn cc bin php theo phn li ni u ca iu XX. Yu cu th hai i hi bt k mt chnh ph no khi vin dn mt trong cc ngoi l phi trnh vic s dng ngoi l mt cch ty tin hoc phi l phn bit i x gia hng ho ca cc nc khc c cng iu kin nh nhau, cng khng c dng bin php to ra mt s hn ch tr hnh i vi thng mi quc t. Trong mt v kin gia Malaysia v Hoa k v vic Hoa k p dng cc bin php lin quan n vic nhp khu tm c ngun gc t Malaysia, AB a ra cch nhn tng qut v iu c coi l ba yu t to nn khi nim s phn bit i x mt cch ty tin hoc phi l gia cc nc c cng iu kin ging nhau nh sau: mt bin php c p dng theo cch thc m n c th to ra s phn bit i x mt cch c on hoc phi l gia cc nc c cng iu kin nh nhau, th phi tn ti ba yu t. Th nht, vic p dng bin php phi dn n s phn bit i x. Nh nu v Cc tiu chun i vi xng du ti ch v xng du thng ca Hoa k (united States-gasoline), bn cht v c im ca s phn bit ny khc vi s phn bit trong i x i vi cc sn phm c coi l khng ph hp vi mt trong cc ngha v v ni dung ca GATT 1994, v d nh cc iu I, III hoc XI. Th hai, s phn bit ny phi ty tin v v l v tnh cht. Chng ti s xem xt chi tit ca s ty tin v phi l di y. Th ba, s phn bit ny phi xut hin gia cc nc c cng iu kin. Trong v united States-gasoline, chng ti chp nhn gi nh ca cc bn tham gia vo khng co rng s phn bit i x c th khng ch xut hin gia cc thnh vin xut khu khc nhau m cn xut hin gia cc Thnh vin nhp khu v cc Thnh vin xut khu lin quan..

71

Nh vy, theo , Vit Nam c th cm mt cch hp php vic nhp khu mt sn phm nu vic cm ny hon ton c th l gii c theo iu XX nh nu trn. (b) Cc ngoi l v an ninh quc gia iu XXI ca GATT 1994 cho php c cc ngoi l hn ch nht nh i vi cc quy nh ca GATT trong nhng tnh hung c th lin quan n an ninh quc gia ca nc c lin quan. iu XIV bis ca GATS cng c nhng quy nh v c bn l tng t nh vy lin quan n thng mi dch v. Vic vin dn n cc quy nh ca iu XXI nhn chung tng i l hn ch trong lch s ca GATT v WTO. iu ny cho php cc thnh vin WTO: 1, khng phi tit l thng tin m bn cho l lin quan n cc quyn li an ninh thit yu ca mnh; 2, tin hnh cc bin php bo v cc quyn li an ninh thit yu ca mnh lin quan ti cc nguyn liu phng x, lin quan ti mua bn v kh, n dc v vt dng quc phng v mi hot ng thng mi cc hng ho khc v vt dng trc tip hay gin tip c dng cung ng cho qun i hay thc hin cc bin php trong thi gian chin tranh hoc cc tnh hung khn cp trong quan h quc t khc; v 3, tin hnh cc hnh ng theo cc ngha v c nu ti Hin chng lin hp quc. iu ny thng c hiu l cc hnh ng theo cc ngh quyt ca Hi ng bo An LHQ. 4.5. V vn thc thi cam kt v cc khu kinh t v cc c quyn v kinh t. - Cc quy nh v cam kt ca Vit Nam lin quan n khu ch xut v khu kinh t c th hin trong cc im t 333 n 339 Bo co ca Ban cng tc. Cc im ny m t chi tit quy nh v hot ng thc tin ca tng khu kinh t trc khi Vit Nam gia nhp WTO cng nh cc quy nh c p dng sau khi Vit Nam gia nhp WTO. im 339 a ra mt s cam kt trong cc khu vc ny nh sau: Th nht, Vit Nam cam kt k t ngy gia nhp bo m thc hin cc ngha v ca WTO trong cc khu ch xut, khu cng nghip, khu cng ngh cao v bt k mt khu no khc vi cc chnh sch u i v mc ch tng t. Th hai, Vit Nam khng nh rng tt c tr cp ca khu cng nghip v khu ch xut nm trong quy nh ca iu 3 Hip nh SCM b loi b v s khng c ti cp; k t ngy gia nhp hng ho c sn xut trong khu cng nghip v khu ch xut hoc khu khc c cng u i v mc ch v thu m qua c min thu nhp khu v mt s loi thu khc phi tun theo th tc hi quan thng thng, k c vic p dng thu xut khu, thu nhp khu v cc loi thu khc. - V tranh chp trong WTO lin quan n quy nh v khu kinh t t do v cc c quyn kinh t, c th thy n thi im hin nay, cha c mt tranh chp c th no lin quan n khu kinh t t do v khu c quyn kinh t trong WTO. Tuy nhin, cc cam kt ca Vit Nam v nhng khu ny thuc phn v tr cp b cm theo quy nh ti iu 3(1)(a) v (b) ca Hip nh SCM. C mt s v tranh chp trong WTO c th gip cho vic nhn thy r bn cht v kh nng p dng iu 3(1)(a) v (b) ca Hip nh SCM, nh sau: 72

+V Aircraft Brazil, lin quan n khiu kin ca Canada v Chng trnh ti chnh xut khu ca Chnh ph Brazil, gm c cu phn li sut tng ng cho chng trnh xut khu my bay c kh nng bay tm khu vc (chng trnh PROex). Brazil lp lun rng cc bin php ca Chng trnh PROex c php v ph hp vi quy nh ti im (k) ca danh mc tr cp xut khu ca Hip nh SCM. C quan Phc thm gi nguyn quyt nh ca Panel rng Brazil khng l gii c hoc khng chng minh c quy nh v mc li sut ny l c php theo quy nh ti im (k). Do vy, AB gi nguyn quyt nh ca Panel rng khon thanh ton ca Chng trnh PROex l tr cp b cm theo quy nh ti iu 3.1 (a) ca Hip nh SCM. + Trong v Canada-Aircraft, Chnh ph Brazil kin quy nh ca Chnh ph Canada v cc hnh thc h tr ti chnh khc nhau dnh cho ngnh cng nghip sn xut my bay dn s trong nc. Panel quyt nh rng nhng khiu kin v h tr ti chnh trong lnh vc ny ri vo phm vi tr cp theo iu 1.1 ca Hip nh SCM v AB gi nguyn quyt nh ca Panel v vic coi bin php ny l bin php ph thuc vo thnh tch xut khu. Theo quan im ca AB, s ph thuc tn ti nu c mi quan h iu kin hay s ph thuc gia tr cp v vic xut khu hay mc thu xut khu. 4.6. V vn thc thi cam kt v cc tr cp Tr cp l mt trong nhng ch nhy cm, kh v phc tp nht trong WTO nh c xc nhn trong qu trnh gii quyt tranh chp v trong cc phin m phn a phng ca Vng Doha hin nay. Hu ht cc Chnh ph u c tr cp hnh thc ny hay hnh thc khc thc y v thc hin cc mc tiu pht trin kinh t x hi chnh ng v quan trng. V mt php lut hin hnh th khng phi tt c cc tr cp chnh ph b cm trong WTO. Trong cc cam kt gia nhp ca mnh, Vit Nam a ra nhng cam kt rng lin quan n tr cp trong lnh vc thng mi hng ho, bao gm c cc sn phm nng nghip (cc tr cp xut khu v h tr trong nc). Bn cnh cc ngha v chung lin quan n tr cp c quy nh trong cc hip nh WTO (GATT 1994, Hip nh SCM v Hip nh v Nng nghip) Vit Nam cam kt loi b tt c cc tr cp b cm: ngay sau khi gia nhp, Vit Nam khng c tr cp cho cc i tng hng tr cp theo chng trnh u i u t da trn tiu ch xut khu v nhng li ch m cc i tng hng tr cp hin nay ang c nhn phi c xo b trong vng 05 nm (im 288 ca Bo co ca Ban cng tc). Vit Nam cng cam kt xo b tt c cc tr cp b cm khc v iu chnh cc chng trnh tr cp cn li cho ph hp vi quy nh ca Hip nh SCM. Vit Nam cng a ra cc cam kt c th p dng i vi hon thu nhp khu theo ng cc quy nh ca Hip nh SCM (im 281 ca Bo co ca Ban cng tc), loi b hon ton cc tr cp b cm dnh cho ngnh dt may, trong mt s tr cp c loi b trc khi gia nhp v cc tr cp b cm cn li b loi b ngay sau khi gia nhp (im 286 ca Bo co ca Ban cng tc). Mt trong nhng cam kt WTO ng lu nht ca Vit Nam l cam kt c nu ti im 366 ca Bo co ca Ban cng tc: ngay khi 73

gia nhp, Vit Nam khng duy tr hay p dng bt k tr cp xut khu no i vi nng sn. iu ng ch l vn v tr cp xut khu i vi nng sn hin vn cha c thng nht trong cc cuc m phn trong Vng Doha hin nay. S phc tp ca vn tr cp lm ny sinh mt s lng ng k cc tranh chp trong WTO lin quan n tr cp v cc bin php i khng, v c bit l lin quan n vic phn loi cc tr cp b cm theo quy nh ti iu 3 ca Hip nh SCM. +Trong v tranh chp Canada-Aircraft, Brazil khi kin Canada lin quan n cc k hoch h tr ti chnh khc nhau m Chnh ph Lin bang ca Canada v ca Bang Quebec dnh cho ngnh hng khng dn dng Canada. Cc bin php h tr ti chnh b khiu kin bao gm cc bo lnh khon vay v bo lnh li xut do c quan ti tr xut khu ca Canada l Hip hi Pht trin xut khu (EDC) v cc bo lnh ca Bang Quebec lin quan n vic cung cp h tr ti chnh qua vic bn c phiu cho cc nh sn xut my bay ca Canada. Panel thy rng cc chng trnh ang b khiu kin ca Canada khng bt buc, ngha l yu cu cc li ch tr cp phi thuc phm vi ca iu 3 ca Hip nh SCM v do bn thn n khng phi l tr cp xut khu. Tuy nhin, AB nhn thy rng khon vay nht nh m EDC dnh cho cc nh sn xut my bay xut khu my bay ca mnh chnh l cc tr cp bi v EDC cung cp vn vi cc iu kin thun li hn nhiu so vi nhng g ngi mua c th c c th trng thng mi. Ngoi ra, Chnh ph Canada tha nhn l chng trnh ny nhm thc y xut khu. Theo , C quan gii quyt tranh chp quyt nh l lin quan n chng trnh c th , Chnh ph Canada cung cp cc tr cp b cm trong giao dch c th . Lin quan n cc chng trnh bo lnh vn cp bang, Panel thy rng mc d cc chng trnh ny b xem xt l dnh li ch, nhng nhng li ch khng ph thuc vo vic thc hin xut khu v do khng coi l tr cp xut khu b cm. + Mt v vic rt quan trng v gn y hn lin quan n vic gii thch phm vi cm i vi cc tr cp xut khu l v US-upland Cotton c lin quan n khiu kin ca Brazil i vi mt s lng ln cc chng trnh h tr nng nghip m Hoa k dnh cho cc nh sn xut bng. V vic ny rt quan trng bi v n nh du ln u tin cc chng trnh h tr nng nghip ca mt th lc kinh t mnh b phn i thnh cng WTO. Khiu kin ny do Brazil a ra lin quan n cc bin php h tr nng nghip trong nc, cc bo lnh tn dng xut khu v cc bin php khc m brazil cho l cc tr cp trong nc v tr cp xut khu. Trong s cc ni dung kt lun quan trng c a ra trong mt bo co rt di c kt lun v vic cc khon thanh ton ca chng trnh cho vay ca Hoa k, cc khon thanh ton bc 2 (tip th ngi dng), v cc khon chi tr h tr vic mt th trng, v cc khon chi tr trnh thit hi cho ch hng gy ra tn hi nghim trng cho cc nh xut ca Brazil gi ng k ca bng ni a do cc quy nh v tr cp dnh cho cc nh sn xut Hoa k. Lin quan n cc chng trnh tr cp nht nh khc ca Hoa k, Panel 74

nhn thy Brazil khng chng minh c mi quan h nhn qu cn thit gia cc tr cp ca Hoa k v vic gim gi vi bng trn th trng quc t. Lin quan n cc khon thnh ton bc 2 theo cc chng trnh ca Hoa k dnh cho ngi mua bng ca Hoa k, Panel xc nh rng cc khon ny b coi l tr cp thay th nhp khu b cm theo quy nh ca iu 3.1(b) v 3.2 ca Hip nh SCM bi v chng trnh ny cung cp cc khon tin khuyn khch ngi tiu dng mua bng ca Hoa k hn l mua bng nc ngoi. AB gi nguyn quyt nh ca Panel v vic cc chng trnh bo lnh xut khu ca Hoa k l cc tr cp xut khu thuc phm vi ca Hip nh SCM. AB kt lun cc chng trnh ny mu thun vi cc cam kt ca Hoa k lin quan n cc tr cp xut khu c quy nh ti iu 10.1 ca Hip nh v Nng nghip v vi phm iu 3.1(a) v 3.2 ca Hip nh SCM. Panel khuyn ngh rng (1) lin quan n cc tr cp b cm (cc bo lnh xut khu v cc khon thanh ton bc 2), Hoa k cn hy b cc tr cp ny khng chm ch (trong vng 6 thng k t ngy thng qua bo co ca Panel/AB hoc ngy 01 thng 7 nm 2005 tu theo ngy no sm hn); v (2) lin quan n cc tr cp c xc nh l gy tn hi nghim trng, Hoa k cn tin hnh cc bc ph hp loi b cc nh hng tiu cc hoc hu b tr cp . 4.7. V vn thc thi cam kt v cc bin php thng mi Trong Bo co ca Ban cng tc, Vit Nam cam kt rng bt k vn bn quy phm php lut no v vic p dng cc bin php t v, chng bn ph gi hoc chng tr cp c hiu lc vo thi im Vit Nam gia nhp WTO s ph hp vi cc quy nh ca cc Hip nh v t v, Hip nh v chng bn ph gi v cc bin php i khng, Hip nh v chng tr cp ca WTO. Vit Nam khng p dng cc bin php t v, chng bn ph gi hoc thu chng tr cp sau khi gia nhp cho n khi cc vn bn quy phm php lut ph hp vi cc iu khon ca cc hip nh ca WTO c nu trn. Ngoi ra, Vit Nam a ra cc cam kt c th lin quan n t cch nn kinh t phi th trng i vi cc bin php chng bn ph gi v thu i khng c p dng i vi hng ho xut khu ca Vit Nam. (a) V a v php l nn kinh t phi th trng trong t tng chng bn ph gi v thu i khng Theo cc ngha v v cam kt WTO ca Vit Nam, trong cc th tc t tng lin quan n hng ho xut khu ca Vit Nam vo mt nc Thnh vin, quyt nh gi tham chiu trong mt v vic bn ph gi c lin quan n hng xut khu t Vit Nam, nc Thnh vin WTO nhp khu c quyn s dng hoc l: (i) gi hoc chi ph Vit Nam i vi ngnh hng ang b iu tra nu cc nh sn xut trong din iu tra c th ch ra r rng rng cc iu kin ca nn kinh t th trng ang tn ti trong ngnh sn xut mt hng tng t lin quan n vic sn xut kinh doanh mt hng , hoc (ii) mt phng php khng da trn s so snh cht ch vi gi v chi ph Vit Nam nu cc nh sn xut trong din iu tra khng th ch ra r rng rng cc 75

iu kin ca nn kinh t th trng ang tn ti trong ngnh sn xut mt hng tng t lin quan n vic sn xut, kinh doanh mt hng . Mt khi Vit Nam c cng nhn l kinh t th trng theo lut quc gia ca nc nhp khu l nc Thnh vin WTO, cc cam kt trn s c chm dt. Trong mi trng hp, phng php khng da trn s so snh cht ch vi gi v chi ph Vit Nam s ht hiu lc vo ngy 31/12/2018. Ngoi ra, nu mt ngnh hay lnh vc c th ca Vit Nam c cng nhn l p ng cc tiu ch ca mt nn kinh t th trng theo lut quc gia ca nc nhp khu l nc Thnh vin WTO, th cc quy nh lin quan ti kinh t phi th trng s khng cn p dng i vi ngnh trong t tng iu tra v chng bn ph gi. Ni cch khc, cam kt ny nhn chung cho php cc Nc Thnh vin WTO i x vi Vit Nam nh mt nn kinh t phi th trng cho n tn ngy 31/12/2018 trong t tng iu tra chng bn ph gi. Tuy nhin, gi c hoc chi ph Vit Nam i vi hng ha ang b iu tra c th c s dng nu cc nh sn xut trong din iu tra c th ch ra r rng rng cc iu kin ca nn kinh t th trng ang tn ti trong ngnh sn xut mt hng tng t lin quan n vic sn xut, kinh doanh mt hng . Hip nh AD ca WTO quy nh r rng v kh nng p dng quy nh chng bn ph gi i vi cc nn kinh t phi th trng. Hip nh AD khng nh gi tr php l ca Ch gii ca iu 6 Hip nh GATT trong cng nhn rng trong trng hp hng ho nhp khu t cc nn kinh t phi th trng c th em li cc kh khn c bit khi xc nh gi c so snh vi mc ch ca cc iu khon v chng bn ph gi ca GATT, v vic khng s dng phng php so sch cht ch vi gi trong nc ca cc nn kinh t th trng c th l cn thit cho cc thnh vin. iu ny c ngha l cc thnh vin WTO c th s dng gi ca nc th ba (gi ca nc thay th) hoc thm ch gi ca nc nhp khu sn phm tng t nh l gi tr thng thng ca hng nhp khu t mt nn kinh t phi th trng trong vic xc nh c s tn ti ca vic bn ph gi v bin ph gi. Trong Ngh nh th gia nhp ca mnh, Trung quc cam kt tng t nh cc cam kt v kinh t phi th trng ca Vit Nam. n nay, cha c v vic thc t no trong WTO lin quan n vic gii thch cc quy nh v a v nn kinh t phi th trng trong cc v tranh chp v chng bn ph gi. a v nn kinh t phi th trng l vn thng c quyt nh bi php lut trong nc ca cc nc thnh vin WTO. V d trong trng hp ca Hoa k, Mc 773(c)(1) ca o lut v thu quan nm 1930 quy nh vic s dng cc yu t ca sn xut xc nh gi tr thng thng nu p ng hai iu kin: (i) hng ho ang b xem xt c xut khu t mt nc c nn kinh t phi th trng; v (ii) c quan qun l thy rng cc thng tin c c khng cho php xc nh c gi tr thng thng ca hng ho ang b xem xt nh l khi xem xt i vi cc b n cc nc c nn kinh t th trng. Trong v iu tra chng bn ph gi Canada, theo iu 20 ca o lut v cc bin php xut khu c bit v iu 17.1 v 17.2 ca o lut v cc bin 76

php nhp khu c bit hng ho xut khu ca Vit Nam c th b i x nh l hng ha c xut x t mt nn kinh t phi th trng nu C quan bo v bin gii ca Canada xc nh rng lin quan n hng ho c th ang b iu tra, gi trong nc ch yu do Chnh ph quyt nh v c l do tin rng gi ny thc cht khng ng nh vy nu c xc nh mt th trng c cnh tranh. Ni chung, nu cc nh sn xut ca Vit Nam mun c i x nh nhng nh sn xut mt nn kinh th trng trong t tng ca cc bin php thng mi trc ngy 31/12/2018, th h c ngha v phi chng minh rng cc iu kin ca nn kinh t th trng c p ng trong ngnh sn xut ang b iu tra trn c s tng v vic hoc c tha nhn c a v nn kinh t th trng theo php lut quc gia ca nc thnh vin WTO nhp khu. (b) V cc phng php c dng tnh ton tr cp ca Vit Nam da trn quan im nn kinh t phi th trng Theo cc cam kt ca Vit Nam, qu trnh t tng theo cc Phn II, III, v V ca Hip nh SCM lin quan n hng ho xut khu t Vit Nam vo mt nc thnh vin WTO, cc quy nh lin quan ca Hip nh SCM c p dng. Tuy nhin, nu c nhng kh khn c bit trong vic p dng , nc thnh vin WTO nhp khu c th s dng phng php thay th xc nh v tnh tc ng ca tr cp c cn nhc n kh nng cc iu kin v yu t ph bin ti Vit Nam c th khng l nhng c s i chiu ph hp. Cam kt ny ca Vit Nam dng nh theo m hnh ca iu VI v bn ph gi ca GATT 1947 nh nu trn khi tha nhn rng khi p dng cc iu khon v chng bn ph gi ca iu VI ca GATT i vi mt nn kinh t phi th trng, c th c nhng kh khn c bit trong vic xc nh gi so snh v nc thnh vin WTO nhp khu c th thy cn cn nhc n kh nng cc iu kin v yu t ph bin mt nc c th khng phi l c s i chiu ph hp. Hip nh SCM ca WTO quy nh r rng kh nng p dng cc phng php p dng cho nn kinh t phi th trng tnh ton cc tc ng ca tr cp i vi nh xut khu nc ngoi. iu 14 Hip nh SCM quy nh rng: ... bt k phng php no c c quan iu tra s dng tnh ton li ch i vi ngi c tr cp theo khon 1 ca iu 1 s c quy nh trong php lut quc gia v cc quy nh thc thi ca nc thnh vin c lin quan v vic p dng tng phng php i vi tng v vic c th phi minh bch v c gii thch y . Thc tin ca Chnh ph Hoa k lin quan n quyt nh ca Hoa K v vic thc t gi ca chnh ph Canada i vi vic xut khu g x ca Canada vo Hoa k b coi l tr cp c xem xt trong mt lot cc v vic lin quan n g x mm. Khi xem xt phm vi ca iu 14 (d) Hip nh SCM c nu trn, AB kt lun rng: C quan iu tra c th s dng mt tiu ch khc vi cc gi ring ca hng ho ang b iu tra nc cung cp khi c quan iu tra thy rng cc gi ring b bp mo bi vai tr chi phi ca chnh ph nh l ngi cung 77

cp hng ho cng loi hoc hng ho tng t.. AB tuyn rng c s tn ti cc hn ch v vic s dng cc tiu ch . AB kt lun vic s dng cc tiu ch phi: gn vi hoc lin quan ti, hoc c quan h vi cc iu kin th trng ph bin nc v phi phn nh gi c, cht lng, s sn c, tnh c th tiu th c, vn chuyn v cc iu kin mua hoc bn khc, nh c nu iu 14 (d) Hip nh SCM . Tuy nhin, AB khng cp g v vic c quy nh r rng no c p dng v a ra cch tip cn theo tng v vic phn tch trong cc trng hp nh vy. 4.8. V vn thc thi cam kt v cc hng ro phi thu quan Khi nim Hng ro phi thu quan (NTB) l khi nim c s pht trin lin quan n phm vi, ni hm khi nim bo h thng mi v c biu t rt a dng trong quan nim ca cc nc. NTB khng ch cp hn hp khi nim truyn thng l hn ch v s lng (cm, hn ngch v cc quy nh hn ch khc) theo quy nh ca iu XI ca GATT 1994, m c m rng ra trong nhiu bin php, v d nh vic a ra v p dng quy nh thng mi nhng nhng quy nh ny thiu tnh minh bch, cc bin php SPS v TBT c p dng m khng chng minh c s ph hp ca chng, cc quy tc xut x qu hn ch. Ni hm ca khi nim ny cn phc tp hn khi p dng NTB trong lnh vc thng mi dch v (bao gm c gii hn s lng cc nh cung cp dch v, cht lng ca cc giao dch, v hnh thc doanh nghip cung cp dch v, hn ch v vn ca nh u t nc ngoi v hn ch v trnh ngh nghip ca ngi cung cp dch v). Tuy nhin, mt iu cn lu rng khng phi tt c cc bin php NTB u b cm trong WTO. Trong mt s trng hp, cc hng ro phi thu quan ny c cng nhn l hp php mc d nhng bin php ny c nh hng tiu cc n thng mi quc t. Mt s bin php c th coi l cc bin php thng mi chnh ng v c nhng bin php th khng. Khng c mt quy nh c th no khng nh liu nhng ro cn ny c ph hp hay khng ph hp vi quy nh ca WTO. Ni ng hn, mi bin php cn c xem xt trn c s tng v vic c th theo quy nh ca WTO. Trong qu trnh gia nhp, Vit Nam a ra mt s cam kt c th v NTB. V d im 206 bo co ca ban cng tc (hn ch cm nhp khu thuc l), im 208 (quy nh v khng phn bit i x v minh bch ho trong xut khu, phn phi v s dng xe my c phn phi ln), im 209 (loi b cm nhp khu xe my qua s dng), im 218 (t do ho nhp khu hng ho c trang b cng ngh mt m) v im 227 (loi b hn ch v s lng hoc cc yu t khc ca NTB nh hn ngch, cm, cho php, u tin theo ngh ca c quan c thm quyn, yu cu cp php v cc bin php hn ch c hiu lc tng ng). Ngoi ra, Vit Nam chp thun mt quy nh khc ca WTO v NTb trong qu trnh gia nhp, bao gm cc quy nh v tr gi hi quan (im 238 ca Bo co), cc quy nh xut x (im 244 ca Bo co), gim nh hng ho trc khi xung tu (im 250 ca bo co), cc bin php thng mi (on 253 ca Bo co), cc bin php 78

TBT v SPS (im 303 v 328 ca Bo co), TRIMS (im 332 ca Bo co), minh bch (cc im 489, 491, 506-508, 517 v 518 ca Bo co) v p dng thng nht cc quy nh ca php lut trong nc v hip nh ca WTO (cc im134 v 135 ca Bo co). Kinh nghim cho thy gii quyt tranh chp trong WTO lin quan n NTB l rt th v. Trong 12 nm qua, c 6 v tranh chp c a ra theo iu XI (cm v s lng), 5 v tranh chp lin quan n tr gi v th tc hi quan v 9 v lin quan n TRIMS. Mt v d v cc quy nh ca WTO c s dng nh th no khi kin bin php phi thu ca n tr hnh di dng hn ch cn cn thanh ton nm 1997 do Hoa K kin n . Trong v ny, h thng cp php nhp khu, bin php do c quan qun l nhp khu s dng v cc yu cu khc lin quan n cp php nhp khu c coi nh l cc bin php khng ph hp iu XI ca GATT 1994. Bn cnh , trong s nhng phn quyt ca ban hi thm v c C quan Phc thm gi nguyn xc nh rng cc bin php ny khng c l gii c l ngoi l theo quy nh ca GATT lin quan n cn cn thanh ton ti iu XVIII. 4.9. V vn thc thi cam kt v cc chnh quyn a phng Nhiu quy nh ca cc hip nh khc nhau trong WTO c quy nh v qun l thng nht cc ngha v ca WTO trn ton lnh th ca cc nc thnh vin. Quy nh quan trng nht l iu XVI.4 ca Hip nh Marrakesh, theo mi nc thnh vin phi bo m cc lut, cc quy nh di lut v cc th tc hnh chnh ca nc mnh thng nht vi cc ngha v ca nc theo cc Hip nh WTO. Quy nh ny nhm mc ch p dng v thc thi thng nht cc GATT 1994, GATS v Hip nh TRIPS trn ton b lnh th ca cc nc thnh vin WTO c cp trung ng v cp a phng. V vn cc chnh quyn a phng cn ch , lin quan n lnh vc thng mi hng ho, iu XXIV.12 ca GATT 1994 yu cu cc thnh vin ca WTO p dng cc bin php hp l v trong phm vi quyn hn ca mnh chnh ph v c quan chnh quyn a phng trn lnh th ca mnh tun th cc quy nh ca hip nh ny. Lin quan n thng mi dch v, mt ngha v tng t ti iu I.3 ca GATS, theo mi thnh vin phi thc hin cc bin php hp l cc chnh ph hay chnh quyn a phng trn lnh th ca mnh tun th cc quy nh ca hip nh. Trong Bo co ca Ban cng tc, Vit Nam a ra cam kt tun th v thc hin cc ngha v ca WTO t pha cc c quan a phng trong phm vi lnh th ca mnh. Vit Nam phi thc hin thng nht cc ngha v trong WTO ngay lp tc m khng yu cu cc bn b nh hng phi khiu kin ra ta n. im 134 Bo co ca Ban cng tc c quy nh theo cc quy nh ca Hip nh WTO p dng thng nht trn phm vi ton lnh th Vit Nam, bao gm c cc khu kinh t, khu kinh t c bit v cc khu , vng kinh t tng t khc c hng cc chnh sch u v thu ni a, thu xut nhp khu v cc quy nh php lut c bit v Chnh ph Vit Nam phi m bo rng cc lut, cc quy 79

nh v cc bin php k c cc quy nh ca cc chnh quyn a phng cp di Trung ng ph hp vi cc cam kt ca Vit Nam vi cc hip nh ca WTO, theo khi c thng bo v mt trng hp khng c thc hin thng nht cc quy nh ca WTO th c quan c thm quyn ca Trung ng phi iu tra, nu vn c nu l ng th phi thc thi cc quy nh ca WTO m khng cn c yu cu ca cc bn lin quan gi ti To n can thip. 4.10. V vn ngha v quc t ca Vit Nam trong nghim chnh thc thi cc cam kt vi WTO Cc cam kt quc t ca Vit Nam l cc ngha v iu c quc t i vi Vit Nam. Cc iu c quc t gia cc nc u em li cc ngha v php l quc t bt buc. Cc iu c quc t khc vi cc hp ng trong nc ch chng khng to ra cc quyn v ngha v i vi cc c nhn m ch to ra cc quyn v ngha v cho cc chnh ph (Nh nc) tham gia iu c quc t . H qu l, cc vi phm ngha v quc t cam kt ny ch dnh cho cc nc tham gia iu c quc t . Nu mt ngha v theo iu c quc t b vi phm, vic x l s tu thuc vo bn b nh hng bi s vi phm . im khc nhau c bn gia cc ngha v ca WTO v cc ngha v theo cc iu c quc t khc m Vit Nam l mt bn l cc ngha v ca WTO c gii thch v thi hnh trong khun kh C ch gii quyt tranh chp ca WTO (DSM) ti cc c quan c thm quyn ca WTO ch khng phi theo cc th tc gii quyt tranh chp quc t chung bi cc c quan ti phn quc t thng thng. Cc ngha v WTO c nhiu hc gi php lut coi l lex specialis - ngha l mt lnh vc chuyn ngnh hp ca cc quy tc chung ca php lut quc t. Cc ngha v WTO c gii thch trong khun kh WTO ph hp vi cc quy nh ca cc hip nh c lin quan v cc cam kt ca bn b kin c th trong WTO. Quyt nh ca cc Panels khc nhau ti WTO trong cc v vic tng t nhau c coi l cc quyt nh c tnh thuyt phc nhng ch bt buc v mt php l i vi cc bn tranh chp c th v cc Panels khng phi tun theo nh l cc n l thng mi quc t. Khi gii thch cc ngha v WTO, cc Panels thng thng vin dn n Cng c Vin nm 1969 v Lut iu c quc t, l vn bn php in ho cc tp qun php lut quc t v iu c. Tuy nhin, ngoi iu c ny, rt t khi Panels vic vin dn n cc iu c quc t khc nh l mt ngun php lut bt buc trong khun kh WTO. Cc iu khon tham chiu cho cc Panels thng quy nh vic xem xt cc tranh chp theo cc ngha v ca WTO v khng c lin quan n cc iu c quc t khc. i vi Vit Nam, cng nh bt k nc no khc, cc ngha v WTO c th b vi phm do cc bin php ca chnh ph hay ca chnh quyn a phng ca Vit Nam. Nu Vit Nam vi phm mt hay nhiu ngha v WTO ca mnh, bt k nc thnh vin WTO no thy rng h b tn hi do s vi phm u c quyn, theo cc hip nh WTO, yu cu tham vn vi Chnh ph Vit Nam. Trong qu trnh tham vn, chnh ph ca nc thnh vin WTO cho l b tn hi tho lun vi 80

Chnh ph Vit Nam vi n lc xc nh phm vi v bn cht ca cc bin php m Vit Nam ban hnh v tm kin cc bin php khc phc thch hp. Tham vn l giai on u tin trong th tc gii quyt tranh chp ca WTO. Khun kh gii quyt tranh chp WTO l mt trong cc tr ct chnh ca h thng thng mi a bin, vi mc tiu gii quyt hiu qu cc tranh chp gia cc thnh vin, trong khi m bo rng nguyn tc php lut c tn trng v ngha v WTO c thi hnh. Th tc gii quyt tranh chp c da trn cc nguyn tc c quy nh r rng trong Tha thun v cc trnh t v th tc gii quyt tranh chp ti WTO (DSU) v gm c thi gian biu cho vic hon tt mt v vic. Vic tham vn cng c th do Tng gim c WTO dn xp nu cc bn tranh chp thy cn thit. Tng gim c WTO cng c th lm mi gii, trung gian, ha gii vin cho v tranh chp nu cc bn nht tr ngh. Nu cc thnh vin WTO lin quan trong v tranh chp khng th gii quyt c bt ng giai on tham vn, ngha l mt chnh ph t chi sa i bin php m thnh vin WTO khc ang khiu ni, chnh ph c khiu ni c th tin n giai on tip theo trong th tc gii quyt tranh chp ca WTO l yu cu DSB thnh lp mt Panel. Qu trnh t tng ca Panel thc ra l qu trnh xem xt tnh hp php (trong khun kh WTO) ca bin php b khiu kin. Cn lu rng, khng ging nh vic yu cu bi thng thit hi trong php lut trong nc v hp ng thng mi, cc bin php khc phc trong t tng ca WTO v bn cht ch c hiu lc v sau, ngha l vic khc phc l ngn chn nhng tn hi trong tng lai. khng phi l khc phc hi t nhng g xy ra v khng c bi thng cho nc b tn hi i vi nhng thit hi trong qu kh do vic vi phm ngha v. Ni chnh xc hn l vic khc phc ch chm dt tn hi c th xy ra trong tng lai hoc c bi thng do vic mt thnh vin tip tc vi phm cc ngha v ca mnh. Khi mt thnh vin c quyn p dng tr a, cc bin php tr a thng thng c p dng i vi lnh vc c bin php b tranh chp. Nu iu khng thc t hoc khng hiu qu, th cc bin php tr a c th c p dng i vi lnh vc khc hoc thm ch theo mt hip nh khc. Mc ch l hn ch ti a cc kh nng tr a lan trn sang cc lnh vc khng lin quan. DSB theo di cht ch vic thc thi cc quyt nh ca Panel c thng qua v xem xt a vo chng trnh ngh s ca DSB i vi nhng v tranh chp cha gii quyt xong cho n khi c gii quyt. T cch thnh vin ca Vit Nam trong WTO yu cu Vit Nam tun th cc nguyn tc ca t chc ny nhng cng vi t cch ny Vit Nam c hng cc quyn v cc bin php khc phc nh nu trn lin quan n cc hnh vi ca cc nc thnh vin WTO khc b coi l vi phm quyn ca Vit Nam theo cc hip nh ca WTO. Cui cng, im quan trng cn ghi nh l ging nh cc ngha v v hp ng thng mi trong php lut trong nc, mc cao thp ca cc ngha v WTO l khc nhau v do c s khc nhau v mc thc thi. V d, nu trong mt hp 81

ng thng mi thng thng, mt iu khon khng quan trng b vi phm th bin php x l vi phm iu khon c th nh tng xng. Tuy nhin, nu mt iu khon quan trng ca hp ng thng mi b vi phm th bn b thit hi s yu cu tt c cc bin php khc phc c th p dng. Tng t nh vy, trong khun kh WTO, nu mt nc Thnh vin vi phm mt ngha v tng i km quan trng, v d nhu cc yu cu bo co v thng bo, th h qu s khng nghim trng bng khi nc thnh vin vi phm mt trong nhng nguyn tc c bn ca khun kh WTO, v d nh nguyn tc khng phn bit i x. Theo , khi Chnh ph Vit Nam chp nhn cc ngha v php l rng buc quc t i vi mnh theo cc hip nh WTO, th kh nng tim n ca cc tranh chp v cc h qu php l i vi vic vi phm mt s ngha v nht nh s nhiu hn so vi vic vi phm cc ngha v khc. 4.10. V vn quan h tng thch gia php lut Vit Nam v cc cam kt ca Vit Nam vi WTO v cc cam kt khc nhn t gc thc thi cc cam kt quc t khc nhau Php lut quc t ni chung v Cng c Vin nm 1969 v Lut iu c quc t v cc hip nh WTO ni ring khng quy nh mt quy trnh hoc cch thc c th trong u tin thc hin cc ngha v thnh vin WTO v cc cam kt quc t khc c bit l trong trng hp c xung t php lut. Trong Bo co ca Ban cng tc, Vit Nam a ra kh nhiu cam kt c th lin quan n vic sa i th ch thng mi trong nc. Ngoi cc cam kt ny trong Bo co ca Ban cng tc, vic thc thi trong nc cc ngha v quc t ph thuc rt nhiu vo khun kh php lut v th ch trong nc ca Vit Nam. Trong Bo co ca Ban cng tc v vic gia nhp ca Vit Nam, c hai im ( im 118 v 119) miu t kh ngn gn khun kh ny v cc cam kt c th lin quan n vic thc thi cc ngha v ca Vit Nam vi WTO. iu ng lu l vn v tr php l ca cc hip nh WTO trong h thng cc iu c quc t m Vit Nam l thnh vin v cch thc thc hin cc hip nh ny khi c xung t ngha v quc t theo cc iu c quc t cha c xc nh r. Cc vn php l ny l rt quan trng i vi bt k iu c quc t no m bo cho vic thc thi hiu qu cc ngha v iu c quc t trong h thng php lut Vit Nam. Nhng im quan trng sau y cn c lu khi tho lun v vic thc thi cc ngha v theo cc Hip nh ca WTO ti Vit Nam: Th nht, khng nh nhiu nc khc trn th gii, Vit Nam khng c quy nh php l r rng v c th, d l trong Hin php hay trong mt vn bn lut no v v tr php l ca cc iu c quc t trong h thng cc vn bn quy phm php lut trong nc. iu ny thy r qua cc quy nh ca cc Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ca Vit Nam cng nh Lut k kt, gia nhp v thc hin iu c quc t. iu ny dn n vic gii thch khc nhau v v tr ca cc iu c quc t khc nhau (nht l cc Hip nh ca WTO v cc hip nh ca cc t chc quc t v d nh ca ASEAN v cc hip nh song phng) v thc tin thc thi cc iu c quc t khc nhau ti Vit Nam. Vn ln t 82

ra i vi Vit Nam l khi c xung t gia cc quy nh ca cc hip nh ca WTO vi cc iu c quc t khc c k kt trong khun kh song phng hoc khu vc (thm ch cc iu c quc t trong khun kh h thng Lin Hp quc) th vic thc thi iu c quc t no s c u tin. Cu tr li vn ng i vi Vit Nam trong thc thi cc iu c quc t ti Vit Nam. Th hai, vic phn loi Vit Nam l nc theo nht nguyn lun hay nh nguyn lun cng gy tranh lun trong gii lut gia quc t nht l khi Lut K kt, gia nhp v thc hin iu c quc t quy nh vic p dng trc tip cc iu c quc t v quy nh v tr u tin ca iu c quc t i vi cc quy nh trong nc c ni dung khc hoc mu thun v cng mt vn . Tuy nhin, Lut ny khng quy nh c th, y cc tiu ch mc chi tit khi no th p dng trc tip (ngoi hai yu cu l r v chi tit thi hnh) v p dng trc tip nh th no. Quan im ny c tip tc khng nh bi thc tin thc thi iu c quc t ti Vit Nam khi rt nhiu iu c quc t m Vit Nam l thnh vin trong qu trnh thc thi khng t ra yu cu phi thng qua cc vn bn quy phm php lut trong nc thc thi chng. Th ba, cho d c s gii thch ph bin rng mt iu c quc t c hiu lc s c tc ng mnh i vi h thng php lut trong nc (c u tin thc hin hn php lut trong nc v c th p dng trc tip), c ngi c th hi rng liu vic thc thi iu c quc t s c hiu qu, thng nht v minh bch hay khng khi khng cn c vn bn php lut trong nc thc thi cc ngha v v cam kt ca Vit Nam vi WTO cho d l trng hp p dng trc tip cc cam kt vi WTO. Th t, thm tr khi c s nht tr ban hnh cc vn bn thc thi mt iu c quc t th cng cn ch cc quy nh v th tc xy dng v thc thi vn bn cn cn ph hp vi khun kh php lut trong nc v nng lc ni ti ca Vit Nam thc thi chng. Cui cng, Vit Nam cho thy nh tt lin quan n vic thc thi cc iu c v ngha v quc t ca mnh thng qua mt lot cc vn bn php lut khc nhau, trong bao gm c vic gia nhp Cng c Vin nm 1969 v Lut cc iu c quc t, ban hnh Lut K kt, gia nhp v thc hin iu c quc t v Ngh quyt s 71/2006/QH11 ca Quc hi Ph chun vic gia nhp WTO. Cc mc tiu v n lc ci cch ca Vit Nam, bao gm c ci cch php lut v t php, u h tr v y mnh vic k kt v thc thi cc iu c quc t, trong c c Hip nh WTO. Vi cc vn nu trn c th kt lun rng, khun kh php lut trong nc hin hnh l thch hp cho vic thc thi cc cam kt WTO. Khng c iu g trong khun kh php lut trong nc cn tr vic thc thi cc ngha v v cam kt WTO, di cc cch v hnh thc khc nhau, bao gm c vic p dng trc tip, quy nh u tin iu c quc t hn khi c quy nh mu thun vi php lut trong nc v thng qua vn bn php lut thi hnh. iu quan trng l vic la chn mt trong nhng cch v hnh thc ny khng loi tr vic s dng cc cch v hnh thc khc. Mt cu hi cn ch l cch 83

thc no l hiu qu nht thc thi mt ngha v c th vi cc iu kin v mc pht trin hin nay ca Vit Nam. Ni mt cch khc, nhn t kha cnh thc tin, cu hi la chn no l tt nht cho Vit Nam thc thi c hiu qu cc ngha v thnh vin WTO vn cn l cu hi ng i vi Vit Nam. Cu tr li s ph thuc vo cc yu t ca hon cnh c th. Trong bi cnh thc thi cc ngha v WTO, hu ht cc v tranh chp c lin quan n vic mt thnh vin khng m bo s ph hp ca cc lut, quy nh v cc th tc hnh chnh ca mnh... (iu XVI.4, Hip nh Marrakesh) v phn ln cc tranh chp a ra C quan gii quyt tranh chp WTO u da trn iu XXIII: 1(a) v 1(b) ca Hip nh GATT 1994 v cc iu tng ng ca cc hip nh khc. iu ny nhn mnh thc t rng thm ch c khi khng c ngha v php l i hi phi ci cch hoc ban hnh cc vn bn php lut thc thi c th nhng cc thnh vin WTO vn cn thit phi loi b mi quy nh khng ph hp trong khun kh php lut trong nc ca mnh v ban hnh cc vn bn php lut, cc quy nh hng dn ph hp m bo vic p dng thng nht v thc thi cc ngha v WTO. Tm li, WTO l mt sn chi kh phc tp vi nhng lut l rt nghim khc. Tr thnh thnh vin WTO l mt s kin v cng quan trng trong cng cuc pht trin ca Vit Nam. Gia nhp WTO khng ch to ra cho Vit Nam nhiu thch thc m cn a n cho Vit Nam nhiu c hi. Cc c quan php lut v t php Vit Nam vt qua nhiu th thch v ang vng bc i ln. Chc chn Vit Nam s tip tc vt qua c cc th thch t nhiu thnh tu hn trn bc ng hi nhp quc t.

CC THUT NG THNG GP TRONG CHUYN HI NHP KINH T QUC T

GATT - (General Agreement on Tariffs and Trade) - Hip nh chung v thu quan v thng mi. Hip nh GATT 1947- Hip nh chung v thu quan v thng mi k nm 1947, l vn bn u tin c tnh ton cu iu chnh quan h thng mi hng ho quc t. Hip nh ny v cc quyt nh c thng qua trn c s Hip nh ny l 84

phn quan trong trong lut l ca WTO iu chnh quan h thng mi hng ho quc t. Hip nh GATT 1994- Hip nh c thng qua ti Vng m phn Uruguay, iu chnh quan h thng mi hng ho quc t trn phm vi ton cu. Vng m phn Uruguay -(Uruguay Round-UR)-Vng m phn thng mi a bin bt u t thng 9 nm 1986 ti thnh ph Punta del Esta Uruguay v kt thc ti Geneva vo thng 12 nm 1993. Cc B trng k Bin bn cui cng ghi nhn cc kt qu t c ti Vng m phn ny ti Hi ngh B trng Marrakesh (Marc) thng 4 nm 1994. i ng Ti hu quc -(Most-favoured-nation-MFN) - (c ghi trong iu I ca GATT 1994, iu II ca GATS, iu 4 ca Hip nh TRIPS), l ch php l bt buc thuc nguyn tc khng phn bit i x trong thng mi quc t, theo mt nc Thnh vin WTO khng c p dng bt c bin php v cc quy nh php lut, chnh sch thng mi phn bit i x no i vi mi hot ng thng mi quc t v cc hot ng lin quan n cc hot ng trong quan h gia cc c quan, t chc, c nhn ca cc nc Thnh vin WTO khc tin hnh hot ng thng mi theo quy nh ca WTO ti lnh th ca nc Thnh vin WTO ny. i ng quc gia -(National treatment-NT)- (c ghi trong iu III ca GATT 1994, iu XVII ca GATS, iu 3 ca Hip nh TRIPS), l ch php l bt buc thuc nguyn tc khng phn bit i x trong thng mi quc t, theo mt nc Thnh vin WTO khng c p dng bt c bin php v cc quy nh php lut, chnh sch thng mi phn bit i x no i vi mi hot ng thng mi quc t v cc hot ng lin quan n cc hot ng trong quan h gia cc c quan, t chc, c nhn ca cc nc Thnh vin WTO khc vi cc c quan, t chc, c nhn ca chnh nc Thnh vin WTO ny tin hnh hot ng thng mi theo quy nh ca WTO ti lnh th ca nc Thnh vin WTO ny. C ch r sot chnh sch thng mi - (Trade Policy Review Mechanism TPRM)- Hip nh ca WTO quy nh cc nguyn tc, th tc r sot, ng gi tp th, thng xuyn, ton din v cc chnh sch, php lut v cc bin php tc ng n hot ng thng mi ca tng nc Thnh vin v v s tc ng ca cc chnh sch, php lut v hot ng thng mi ca tng nc Thnh vin ln s vn hnh ca c h thng thng mi ton cu.

85

Minh bch, cng khai -(transparency)- l mc m chnh sch thng mi, php lut v thc tin thng mi quc gia cng nh qu trnh nh lp chng trn thc t phi t c chng r rng, khng khp knh v c kh nng d bo cc ri ro trong thc tin thng mi quc t. Thu quan -(Tariffs)- Loi thu hi quan nh vo cc hng ho nhp khu. Thu quan c th c tnh ton trn c s ad valorem (theo t l phn trm ca gi tr hng ho) hoc trn c s c nh ( chng hn trn c s quy nh sn trc l c thu 10 usd/100kg hng ho). Thu quan s a li li th v gi c cho cc hng ho tng t c sn xut ti ni a v l mt ngun thu cho ngn sch nh nc. H thng hi ho -( Harmonized System-HS)- hay ni y l H thng hi ho v m s v m t hng ho (Harmonized Commodity Description and Coding System). l Danh mc k hiu quc t do T chc Hi quan Th gii (WCO) thit lp v pht trin, gm cc b s c 6 con s cho php cc quc gia thnh vin da trn mt c s chung phn loi hng ho trong thng mi. Da vo cc b s c 6 con s , cc quc gia thnh vin thit k v pht trin thnh cc b s c hn 6 con s s dng ring trong phm vi quc gia nhm xc nh thu quan v nhm cc mc ch khc. Bn ph gi -(dumping)- L vic bn hng ho c xut khu vi gi thp hn gi tr thng thng ca chnh hng ho , iu ny nhn chung c ngha l hng ho c xut khu vi gi thp hn gi bn chng trn th trng ni a hoc trn cc th trng ca nc th ba, hoc bn chng vi gi thp hn gi thnh sn phm. Thu chng bn ph gi -(anti-dumping duties)- iu VI ca Hip nh GATT 1994 cho php p dng thu chng ph gi i vi hng ho c xc nh l bn ph gi v gy thit hi cho cc nh sn xut cc hng ho tng t c tnh cnh tranh ti nc nhp khu. Thu chng ph gi phi ngang bng vi bin ph gi, tc l khon chnh lch gia gi xut khu ca hng ho v gi tr bnh thng ca chnh hng ho ny, nu vic bn ph c gi gy thit hi. Qui tc xut x -(rules of origin)- Cc o lut, cc vn bn quy phm php lut di lut, cc qui nh v th tc hnh chnh cho php xc nh t nc xut x ca mt sn phm. Mt quyt nh ca c quan hi quan v xut x ca mt sn phm c th l c s xc nh liu mt chuyn hng c nm trong gii hn hn ngch c php hay khng, nm trong loi sn phm c hng u i thu quan hay loi sn phm b nh thu chng bn ph gi. Cc qui tc xut x ca cc nc c th rt khc nhau, tu thuc vo tng quc gia. 86

Tr cp -(subsidy) - C 2 loi tr cp ph bin: tr cp xut khu v tr cp trong nc. Tr cp xut khu l vic chnh ph dnh cho nh xut khu mt li th xut khu hng ho. Tr cp trong nc l mt li th khng trc tip lin quan n xut khu. H tr trong nc -(domestic support / internal support)- Trong nng nghip, l bt c Tr cp trong nc no hoc bin php c tc dng gi gi ca nh sn xut mc u th hn gi trn th trng thng mi quc t; l cc bin php nh tr cp trc tip cho nh sn xut, k c tr cp b gi, cc bin php gim chi ph u vo v chi ph marketing ch c p dng trong sn xut nng nghip. Phng thc cung cp dch v -( Modes of delivery) - Cch thc m mt dch v thng mi c cung cp hoc c tiu th trn thng trng quc t. Theo quy nh ca Hip nh GATS, c bn Phng thc cung cp dch v thng mi c bn sau: Phng thc 1( Mode1) : Cung cp qua bin gii; Phng thc 2 ( Mode 2) : Tiu dng nc ngoi; Phng thc 3 ( Mode 3) : Hin din thng mi; Phng thc 4 ( Mode 4) : Hin din ca th nhn. UNCITRAL-(United Nations Commission on International Trade Law)- U ban LHQ v Lut thng mi quc t, l c quan b tr ca i Hi ng Lin Hp quc, c thnh lp theo Ngh quyt s 2205(XXI) ca i Hi ng Lin Hp quc, c nhim v nghin cu cc vn php lut thng mi quc t, son tho cc Lut mu lin quan n thng mi quc t, trong c Lut mu v mua sm chnh ph, v trng ti thng mi quc t... Hip nh TBT - (Technical barriers to trade) - Hip nh ca WTO v cc ro cn k thut trong thng mi quc t. Hip nh SPS -(Sanitary and phytosanitary measures)- Hip nh ca WTO v vic p dng cc bin php kim dch ng-thc vt trong thng mi quc t. Cc bin php phi thu quan (Non-tariff measures)- l cc bin php khng phi l thu quan c p dng nhm cn tr s di chuyn ca dng hng ho trong thng trng quc t. Cc bin php c th l cc hn ngch (quotas), h thng cp php nhp khu, cc qui nh v kim dch (sanitary regulations), cc quy nh khc nhau v cm hoc hn ch nhp khu hng ho... Cng c Rm - (Rome Convention) - iu c quc t do WIPO, UNESCO v ILO qun l nhm bo h cc tc phm, thnh qu lao ng tr tu ca 87

cc nh biu din, cc t chc pht thanh truyn hnh v cc nh xut bn cc bng ghi m, ghi hnh. CITES (Convention on International Trade in Endangered Species)- cng c quc t thuc lnh vc mi trng, cm bun bn cc loi ng thc vt c nguy c tit chng. PPM ( Process and production method)- Quy trnh v phng php sn xut. Cng c Basel- iu c quc t nhiu bn thuc lnh vc mi trng, lin quan n cc cht thi c nguy him cao (hazardous waste). Hip nh TRIPS-(Trade-Related Aspects of Intellectual Property RightsTRIPS )- Hip nh ca WTO v cc kha cnh lin quan n thng mi ca quyn s hu tr tu. WIPO (World Intellectual Property Organization)- T chc s hu tr tu th gii. Hip nh Lisbon- Hip nh do WIPO qun l, c mc ch bo h cc ch dn a l v qun l vic ng k quc t cc ch dn a l . Hip nh Madrid- iu c quc t nhiu bn do WIPO qun l nhm pht hin v loi b nhng ch dn gi hoc cc thng tin sai lch v cc sn phm. Cng c Berne- iu c quc t nhiu bn do WIPO qun l nhm bo h quyn tc gi i vi cc tc phm vn hc v ngh thut. Cng c Paris- iu c quc t nhiu bn do WIPO qun l nhm bo h quyn s hu cng nghip. Hip c Washington- iu c quc t nhiu bn bo h quyn s hu tr tu trong lnh vc mch tch hp bn dn. UPOV -(International Union for the Protection of New Varieties of Plants)Lin on quc t v bo h cc loi ging thc vt mi. AFTA -( ASEAN Free Trade Area)- Khu vc thng mi t do ASEAN. ASEAN - (Association of Southeast Asian Nations)- Hip hi cc quc gia ng Nam .

88

APEC -(Asia-Pacific Economic Cooperation)- Din n hp tc khu vc chu Thi Bnh Dng. EC- (European Communities)- Cng ng chu u (Tn chnh thc ca Lin minh chu u (EU-European Union) WTO). H thng u i ph cp ( Generalized System of Preferences-GSP)-cc chng trnh u i thu quan ca cc nc pht trin dnh cho hng nhp khu t cc nc ang pht trin hoc km pht trin. i x c bit v khc bit - (Special and differential treatment -S&D, SDT)- cc ch u i ring bit trong cc hip nh ca WTO dnh cho cc nc ang pht trin v km pht trin. TRIMS- (Trade-related investment measures)- cc bin php u t lin quan n thng mi. y l cc bin php b cm p dng trong thng mi hng ho quc t. Ngh nh th Montral- iu c quc t nhiu bn thuc lnh vc mi trng, lin quan n vn suy gim tng zn. Codex Alimentarius- U ban chuyn mn ca FAO/WHO v cc quy chun v tiu chun quc t thuc lnh vc an ton thc phm.
(Su tp v dch t cc ngun ca WTO,UN. 8.2010)

89