Professional Documents
Culture Documents
Chính sách tiền tệ phục vụ yêu cầu ổn định kinh tế vĩ mô của nền kinh tế
Chính sách tiền tệ phục vụ yêu cầu ổn định kinh tế vĩ mô của nền kinh tế
Thut ng "n nh kinh t v m" m t mt nn kinh t c kh nng gim thiu tnh d tn thng trc cc c sc bn ngoi, v gia tng trin vng tng trng bn vng. n nh kinh t v m l ct li ca s hnh thnh chnh sch mi nc, v cng l mt tiu chun trong cc cuc i thoi gia cc nc i tc, cc nh ti tr song phng v cc t chc a phng. Vn n nh kinh t v m lin quan n bin ng ngn hn trong cc bin kinh t v m nh tng sn phm quc ni (GDP), lm pht, thm ht ngn sch v ti khon hin hnh. Ngoi cc tc ng khc, bt n kinh t v m c th lm suy yu tim nng tng trng di hn do st gim nim tin v s sn lng u t. C IMF v EU u nhn mnh vo s n nh kinh t v m. Theo cc tiu ch ca Hip c Maastricht, n nh kinh t v m c o lng bng nm bin s sau: Th nht l lm pht thp v n nh. Lm pht cao hoc khng n nh e da tng trng kinh t. Lm pht hay bin ng lm tng ph bo him ri ro. Do nhiu loi thu sut c iu chnh theo lm pht trung bnh, lm pht hay bin ng c th lm thay i ngun thu Chnh ph v n c nhn. Mc lm pht cao nht theo cc tiu ch ca Hip c Maastricht l 3%. Th hai l li sut di hn thp. Li sut di hn thp phn nh k vng lm pht n nh trong tng lai. Mc d t l lm pht hin nay mc thp, nhng li sut di hn cao cho thy lm pht c th tng cao trong tng lai. Vic gi cc mc li sut thp cho thy nn kinh t ang n nh v c th vn tip tc n nh nh vy. Li sut di hn cao nht theo cc tiu ch ca Hip c Maastricht l khong 9%. Th ba l t l N quc gia/GDP thp. T l ny thp cho thy Chnh ph c s linh hot trong vic s dng ngun thu ngn sch t thu p ng nhu cu vn trong nc thay v tr n nc ngoi. Ngoi ra, mt khon n quc gia thp cng cho php s dng linh hot chnh sch ti kha nu gp khng hong. Theo cc tiu ch ca Hip c Maastricht, t l n quc gia/GDP cao nht l 60%. Th t l thm ht ngn sch thp. Theo cc tiu ch ca Hip c Maastricht thm ht ngn sch mc 3% GDP l chp nhn c. Th nm l n nh tin t. n nh tin t cho php nhp khu v xut khu pht trin theo cc chin lc di hn v m bo gim thiu ri ro t gi cho nh u t. Theo cc tiu ch ca Hip c Maastricht, ng Euro c bin dao ng cao nht l 2,5%. Nh vy, da vo cc tiu ch nh gi ca Hip nh Maastricht, nn kinh t Vit Nam ang i mt vi nhng bt n v m. Lm pht ang b p lc tng cao, theo s liu ca Tng cc Thng k, 7 thng u nm 2011, CPI tng trn 14,16% so vi cui nm 2010 v hn 16,89% so vi cng k nm 2010; li sut ang mc cao, cng vi p lc tng v t gi , thm ht ngn sch cao v ko di, n quc gia tng cao (tnh n ht nm 2010 n quc gia ln ti 32,5 t USD chim 42,2% GDP, tng 3% so vi nm 2009. Nh vy, n nh kinh t v m, vn t ra hin nay cn phi thc hin cc gii php : (i) Kim ch v gi lm pht mc thp v n nh; (ii) Bnh n th trng tin t, th trng ngoi hi; (iii) Gim thm ht ngn sch, gim n quc gia, thu hp chnh lnh gia tit kim v u t.
Bn cht ca chnh sch tin t l tng th cc bin php chnh sch ca Ngn hng Trung ng tc ng lm thay i cung tin v li sut, qua m tc ng n tng trng kinh t, lm pht v cng n vic lm. Vy chnh sch tin t s gip thc y n nh kinh t v m nhng kha cnh no? Kim sot lm pht Theo nh kinh t Milton Friedman, lm pht u v bao gi cng l hin tng tin t, do vy chnh sch tin t l cng c ch yu ca cc quc gia trong kim sot lm pht. Hu ht cc nc, lm pht c coi l mc tiu cui cng ca chnh sch tin t. t c mc tiu ny, d bo lm pht, tnh ton v d bo mc lm pht c bn (lm pht loi b cc yu t gy sc, thi v lm tng gi, ch bao gm tc ng ca tin t) c ngha rt quan trng. Bi v khi lm pht d bo cao hn mc tiu, Ngn hng Trung ng s kp thi c nhng bin php tht cht chnh sch tin t iu chnh cc nhn t d bo, a lm pht st vi mc tiu v ngc li. Vit Nam ang phi i mt vi p lc lm pht t nm 2004, v bng pht mc cao t nm 2008 tip tc cho n nay. Din bin lm pht (ch s CPI) din ra khng u t nm 1992 n nay, phn nh tnh thiu bn vng v n nh ca kinh t v m (xem th 1) & Ngun: Tng cc Thng k Vit Nam Theo nghin cu ca cc nh khoa hc, cc nh hoch nh chnh sch, nguyn nhn ca lm pht Vit Nam cao l do mt cn i trong c cu kinh t, u t pht trin vt tim lc kinh t, cht lng u t km hiu qu, dng vn u t nc ngoi vo nhiu vt kh nng hp th ca nn kinh t, nht l nm 2007. Nh vy, hu qu l cung tin tng mnh i lin vi cht lng u t km gy nn lm pht cao. Trong thi gian qua, t nm 2008 khi lm pht c du hiu gia tng, NHNN kp thi thc hin tht cht chnh sch tin t v linh hot ng vi ch o ca Chnh ph. C th, thng 2/2008, NHNN tng t l d tr bt buc v m rng din tin gi phi d tr bt buc tt c cc loi k hn (trc y ch c tin gi di 24 thng phi d tr bt buc). Tip n ngy 20/3/2008, NHNN tip tc yu cu cc NHTM phi mua 20.300 t ng tn phiu bt buc, nhng mt s TCTD phc v cho vay nng nghip, nng thn ch phi d tr bt buc 5% v khng phi mua tn phiu bt buc nhm h tr ngun vn cho mc ch pht trin nng nghip, nng thn, xa i gim ngho, m bo an sinh x hi. n thng 9/2010 khi lm pht c du hiu gia tng cng vi p lc gim gi VND, ngy 5/11/2010, NHNN bt u thc hin tht cht chnh sch tin t bng cch nng thm 1% cc mc li sut ch cht, c th li sut c bn 9%/nm, li sut ti chit khu 7%/nm, li sut ti cp vn 9%/nm. K t u nm 2011 n nay NHNN tip tc 2 ln iu chnh tng li sut ti chit khu ln thnh 13%/nm v 4 ln tng li sut ti cp vn, a mc li sut ti cp vn hin nay ln thnh 14%/nm. Mc ch ca vic iu chnh tng cc mc li sut iu hnh l nhm kim sot lng tin cung ng, qua kim ch tng trng tn dng mc hp l, tc ng iu chnh c cu tn dng theo hng tp trung vn cho sn xut kinh doanh v nng cao hiu qu s dng vn. ng thi, hn ch cho vay bt ng sn, chng khon v hot ng tn dng c mc ri ro cao. Do y l lnh vc cho vay li sut cao, nn vic gim t trng tn dng trong lnh vc ny c th gp phn h nhit li sut trong thi gian ti. Tuy nhin, do nguyn nhn su xa dn n lm pht l thm ht ngn sch, nn gii quyt vn lm pht ngoi thc hin cc chnh sch tin t thch hp phi c s phi hp thc hin cc bin
php chnh sch ti kha. Carlberg (2004) v Canzoneri (2007) phn tch cc tng tac gia chinh sach tin t va chinh sach tai khoa khu vc EU cho thy, chi thc hin mi chinh sach tin t khng th kim ch c lam phat va n inh kinh t vi m. Vi th, s kt hp gia chinh sach tin t va chinh sach tai khoa la rt cn thit kim sot lm pht v n nh v m. Bnh n th trng tin t, th trng ngoi hi Kim sot c lm pht n nh mc hp l l mt iu kin quan trng n nh th trng tin t, th trng ngoi hi. Tuy nhin, n nh th trng tin t cn bao hm nhiu yu t khc nh mc dao ng ca li sut, t gi, mc thng sut ca cc giao dch vn, tnh thanh khon, mc ri ro ca th trng, mc vng mnh ca cc nh ch ti chnh. Ngn hng Trung ng l c quan c trch nhim chnh, m bo cho th trng tin t pht trin n nh.Vai tr ca chnh sch tin t i vi s n nh th trng tin t v th trng ngoi hi c th hin kha cnh iu tit li sut, t gi v tnh thanh khon ca th trng. Th trng tin t Vit Nam t nm 2008 n nay c nhiu du hiu bt n. Nhng thng u nm 2008, trn th trng tin t cc ngn hng ua nhau tng li sut huy ng vn, li sut trn th trng lin ngn hng trong thi gian ny c thi im ln n 35-40%/nm, nu tnh trng ny c tip tc ko di kh nng v h thng ngn hng c th xy ra. Nh cc bin php chnh sch tin t, u nm 2009 li sut huy ng bt u gim xung mc kh n nh n tn qu III/2010, sau li sut huy ng li tng cao tr li, phn ln cc NHTM tng li sut huy ng ln mc 12%/nm. Tuy nhin, mt s ngn hng kht vn nhiu thng m thm tng li sut huy ng vi kh nhiu hnh thc. Ngy 14/12/2010, Hip hi ngn hng tip tc a ra mt li sut ng thun, theo bin li sut huy ng c nng ln l 14% k c cc hnh thc khuyn mi. Nguyn nhn l do (i) lm pht gia tng cng vi chnh sch tin t tht cht v nhu cu tng trng tn dng ln y mt bng li sut ln cao; (ii) gia tng mc ginh git th phn ca cc TCTD bng hnh thc cnh tranh li sut lm mo m gi c ca tin t, li sut k hn ngn cao hn li sut k hn di trong bi cnh p lc lm pht cao. th 2:Din bin li sut huy ng v cho vay bng VND t nm 2007-3/2011 & Ngun: Tng hp v tnh ton ca Vin Chin lc ngn hng Nm 2008, trnh s v ca h thng, NHNN bm mnh tin qua nghip v Th trng m, chuyn t u thu li sut sang u thu khi lng nhm bnh n li sut th trng. ng thi qui nh trn li sut huy ng tin gi ca cc NHTM khng c vt qu 12%. Gii php trn c tc ng tch cc gim sc th trng ngay lp tc. ng thi, NHNN thc hin c ch iu hnh li sut mi, theo qui nh cc NHTM cho vay nn kinh t khng vt qu 150% li sut c bn, v mc li sut c bn c iu chnh t mc 12%/nm ln 14%/nm. Qui nh ny c tc ng tch cc n n nh li sut v hn ch tng trng tn dng ca cc NHTM. Tip n thng 7/2008, NHNN nng li sut tn phiu bt buc t 7,5% ln n 13%/nm v t 1/9/2008, NHNN tr li cho tin gi d tr bt buc bng VND t 1,2%/nm ln 3,6%/nm v t thng 10/2008 nng tip ln 5%/nm, t thng 11/2008 nng ln 10%/nm; ng thi t thng 10/2008 n thng 12/2008, NHNN cng 4 ln h li sut c bn t 14%/nm xung cn 8,5%/nm. Hnh ng ny nhm to s hp l gia cc cng c chnh sch tin t, gim mt phn chi ph hot ng cho cc NHTM cc NHTM c iu kin h li sut cho vay i vi mt s lnh vc sn xut, d n c hiu qu.
Trong nm 2009, NHNN gim li sut c bn t 8,5% xung cn 7% t thng 1/2009 n thng 12/2009; NHNN gim li sut ti cp vn t 9,5% xung 7%, gim li sut ti chit khu t 7,5% xung 5% t thng 1/2009 n thng 11/2009; tip n NHNN cho mua thnh cng 961.773 t ng giy t c gi trn th trng m (k hn 7 ngy v 14 ngy), cho bn thnh cng 102 t ng (k hn 91 ngy v 182 ngy); gim t l d tr bt buc VND t 6% (12/2008) xung cn 3% (t thng 3 n thng 12/2009) i vi tin gi c k hn di 12 thng, v t 2% xung 1% i vi tin gi c k hn t 12 thng tr ln. Cc ng thi ni lng chnh sch tin t hn mc u nm vo nhng thng cui nm 2008, nm 2009 gp phn ngn chn c suy gim kinh t. Vic gim li sut, tng cung tin to cho th trng tn dng Vit Nam khng b ng bng nh cc nc trong thi k khng hong, n c tc ng to ngun vn cho tng trng kinh t. Trong nm 2010, NHNN duy tr cc li sut ch cht n nh t u nm 2010 n u thng 11/2010 (li sut c bn mc 8% nm, li sut ti chit khu 6%/nm, li sut ti cp vn 8%). T ngy 5/11/2010, NHNN bt u nng thm 1% cc mc li sut ch cht ny. Trong nhng thng u nm 2011, NHNN tip tc thc hin cc gii php bnh n v h dn li sut trn th trng tin t h tr tng trng kinh t, nh h tr vn thanh khon qua nghip v th trng m, cho vay ti cp vn. Ngy 3/3/2011, NHNN a ra Thng bo quy nh mc li sut huy ng ti a cc TCTD l 14%/nm; v hin nay, li sut c bn tng ln 9%, li sut ti chit khu tng ln 13%, li sut ti cp vn tng ln 14%. Trn th trng ngoi hi nm 2008- 2010 din bin t gi rt kh lng, bin dao ng t gi ln (xem th 3). iu ny phn nh tnh n nh ca th trng ngoi hi l rt thp. & st1\:*{behavior:url(#ieooui) } Ngun: Ngn hng Nh nc Vit Nam Ngoi ra, cc giao dch trn th trng ngoi hi km thng sut, hin tng u c, din ra tnh trng khng bn ngoi t cho cc NHTM cc doanh nghip c ngun thu ngoi t. Cc doanh nghip v dn c c nhu cu mua ngoi t chnh ng cha c p ng kp thi. Nguyn nhn ca s bt n th trng ngoi hi l do (i) nhng bt cp trong chnh sch theo ui tng trng kinh t cao, dn n khong cch chnh lch gia tit kim v u t ngy cng tng, biu hin mc thm ht cn cn vng lai ngy cng tng, trong khi cn cn vn khng b p lm cho cu ngoi t ln hn cung ngoi t gy p lc gim gi VN; (ii) chnh sch kch thch kinh t nm 2008-2009 cng c nhng nh hng n xu hng bin ng t gi; (iii) s pht trin mnh ca th trng phi chnh thc chi phi, gy lng on th trng ngoi t. Mc d th trng ngoi hi c nhng bin ng nhng vn m bo c s vn hnh cn thit l nh c nhng bin php n lc trong thc thi chnh sch tin t ca NHNN v cc B, ngnh lin quan. C th, NHNN phi hp vi cc B, ngnh thc hin ng b nhiu gii php gi n nh t gi nh ni rng bin t gi, iu chnh t gi chnh thc, can thip th trng ngoi hi, thc hin gim st cht ch hot ng kinh doanh ngoi t, cm cc TCTD khng c mua bn USD thng qua ngoi t khc, phi hp vi cc c quan chc nng tin hnh kim tra v x l cc hot ng u c, kinh doanh ngoi t tri php lut trn th trng, thit lp ng dy nng, kim tra, x ly vi pham i vi cac hanh vi quang cao, nim yt gia hang hoa bng ngoai t,
mua, ban ngoai t trai php; tng cng kim tra hot ng mua bn ngoi t ca cc ngn hang thng mai v hot ng ca cc i l i ngoi t, x l nghim cc vi phm. Ngoi ra, NHNN phi hp vi cc bin php iu tit cung cu ngoi t trn th trng nh ban ngoai t h tr nhu cu nhp khu cac mt hang thit yu am bao n inh san xut va i sng; iu hoa ngoi t trn thi trng ngoai t lin ngn hang; NHNN trinh Thu tng Chinh phu giao B Tai chinh ban ngun ngoai t thu c t phat hanh trai phiu Chinh phu cho Ngn hang Nha nc; nghi mt s doanh nghip nhp khu ln chuyn t mua ngoai t sang vay bng ngoai t; phi hp cht ch vi B Cng thng trong vic kim sot nhp siu v p ng cc nhu cu ngoi t thit yu ca nn kinh t. Trong nm 2009, cc bin php chn chnh hot ng ngoi hi cng c tng cng nh phi hp vi cc B, ngnh c bit, p dng cc bin php nhm hn ch tm l gm gi ngoi t ca cc doanh nghip v ngi dn nh y mnh cng tc tuyn truyn v cng b cng khai, rng ri cc thng tin v tnh hnh ngoi hi, t gi. Chng hn nh trong qu IV/2009, ch s gi tiu dng tng cao ln mc 2 con s, vt qu mc tiu t ra; nhp siu lin tc tng trong 4 thng cui nm; cc con s c tnh v tnh hnh n cng<!--[if !supportFootnotes]-->[1]<!-[endif]-->, d tr ngoi hi<!--[if !supportFootnotes]-->[2]<!--[endif]--> v bin ng gi vng to iu kin cho t gi trn th trng t do ngy cng cch xa t gi chnh thc; trng thi ngoi hi ca h thng ngn hng b gim dn v b m trong thng 10 v 11/2009. Trc tnh hnh ny, NHNN ngay lp tc cho cng b cc con s kh quan v tnh hnh kiu hi bnh n tm l th trng<!--[if !supportFootnotes]-->[3]<!--[endif]-->, ng thi thc hin nhiu bin php n nh th trng ngoi hi. Bn cnh , NHNN cng s dng cc bin php gin tip iu tit t gi, nh iu chnh li sut cho vay, huy ng v d tr bt buc bng VND v ngoi t. Yu cu cac ngn hang thng mai nha nc giam lai sut cho vay va huy ng bng ngoai t nh lai sut cho vay bng USD giam t 6-6,5%/nm xung khng qua 4%/nm k t ngay 15/4/2009 va giam tip xung mc khng qua 3%/nm k t ngay 01/6/2009; ngy 18/1/2010, NHNN iu chnh gim mnh d tr bt buc bng ngoi t t 7% xung 4%; ngy 10/02/2010, NHNN ra quyt nh iu chnh tng 3,36% t gi bnh qun lin ngn hng t 17.961 VND/USD ln 18.544 VND/USD v thng 2/2011, NHNN tip tc iu chnh tng t gi chnh thc ln 9,3% v thu hp bin gia t gi chnh thc vi t gi mua bn ca cc NHTM l 1%. Ngy 9/4/2011, NHNN iu chnh mc li sut tin gi ti a bng USD ca t chc kinh t (tr t chc tn dng), ca c nhn ti TCTD xung ln lt cn 1%/nm v 3%/nm; n 1/6/2011, NHNN tip tc iu chnh gim mc li sut tin gi ti a bng USD ca t chc kinh t (tr t chc tn dng), ca c nhn ti TCTD xung cn 0,5%/nm v 2%/nm, nhm to iu kin cho cc NHTM c thm ngun vn ngoi t p ng nhu cu ca th trng, gim p lc ln t gi trn th trng t do. Vic thc hin ng b cc gii php bnh n th trng ngoi t kp thi nhanh chng to c s bnh n th trng, th hin vic t gi trn th trng t do gim dn v st vi t gi lin ngn hng v cc NHTM giao dch t gi vi khch hng trong bin cho php. n nay gia t gi bnh qun lin ngn hng vi t gi th trng t do khng cn chnh lch, t gi tng i n nh xoay quanh mc 20.693 VND/USD. iu ny khng nh cc bin php thc hin l ng hng; Thc y mt chnh sch ti kha v n cng lnh mnh Chnh sch tin t v chnh sch ti kha tuy c mc tiu hot ng khc nhau, nhng cng theo ui mc tiu cui cng l n nh v m. Chnh sch tin t v chnh sch ti kha c mi quan
h cht ch vi nhau. ng kha cnh chnh sch tin t thc y mt chnh sch ti kha v n cng lnh mnh, chnh sch tin t cn m bo nguyn tc khng pht hnh cho bi chi ngn sch; iu tit u t ngun vn t khu vc ngn hng sang khu vc cng mc hp l; to tnh thanh khon cho th trng tri phiu Chnh ph. Ni tm li, mc d trong thi gian qua chnh sch tin t c nhng ng gp nht nh trong kim ch lm pht, gi n nh th trng tin t trc tc ng bt li ca khng hong ti chnh ton cu. Tuy nhin, hiu qu thc hin chnh sch tin t cha cao, cha thc s thnh cng trong kim sot lm pht v bnh n th trng tin t. Nguyn nhn l do: - Lm pht ca Vit Nam bt ngun t chnh sch ti kha, do vic kim ch lm pht khng ch n thun thc hin chnh sch tin t. Chnh v vy, nhng n lc tht cht chnh sch tin t khng i lin vi nhng gii php gim thm ht ngn sch, nng cao hiu qu u t, gim mnh chnh lch gia tit kim v u t khng mang li hiu qu cao trong kim ch lm pht. Hn na, bn thn chnh sch tin t cng phi theo ui qu nhiu mc tiu va kim sot lm pht, va h tr tng trng kinh t. Vic theo ui mc tiu kim sot lm pht mang tnh ngn hn. Chng hn nm 2009 chnh sch tin t theo ui mc tiu tng trng kinh t, nn thc hin bin php ni lng chnh sch tin t cho n tn thng 8/2010. n thng 9/2010 khi lm pht gia tng NHNN li bt u thc hin cc bin php tht cht tin t. - Theo kinh nghim ca cc nc, mt chnh sch tin t hiu qu l ch theo ui mt mc tiu trung gian gn vi mt mc tiu cui cng. Nu coi li sut l mc tiu iu hnh, khng khng ch khi lng tin v ngc li.Trn thc t, hin nay NHNN cha xc nh mt khun kh iu hnh chnh sch tin t r rng<!--[if !supportFootnotes]-->[4]<!--[endif]-->, trong khi s dng nhiu mc tiu trung gian iu hnh chnh sch tin t nh li sut, t gi v khi lng tin c thc hin cng mt lc; ng thi theo ui qu nhiu mc tiu cui cng. Khun kh chnh sch nh vy ph hp vi giai on u ca s pht trin. Tuy nhin, hin nay th trng pht trin phc tp hn nhiu, cho nn mt khun kh chnh sch nh vy kh em li hiu qu cao trong n nh kinh t v m. - Vit Nam l mt nn kinh t la ha, khi lng tin ngoi t v vng trong dn cha thng k c l bao nhiu. iu ny cho thy yu t phc tp nht trong vic iu hnh chnh sch tin t ca Vit Nam l lng tit kim ln ngoi h thng ti chnh. Nh vy, chnh sch tin t l cng c mnh trong kim sot lm pht, bnh n th trng tin t, gp phn n nh kinh t v m, nn c nhng gii php sau: Th nht l c nhng bin php mnh thu hp n mc thp nht th trng ngoi t phi chnh thc; Th hai l nn nht qun v mc tiu ca chnh sch tin t v chnh sch ti kha Th ba, trong iu hnh chnh sch tin t cn coi lm pht l mc tiu s mt, thm vo cn nng cao nng lc d bo lm pht, vic d bo lm pht phi mang tnh trung hn, bi tc ng ca chnh sch tin t lm thay i hnh vi th trng, dn n thay i tng cu ca nn kinh t v cui cng l lm pht l c tr l khng nh ( cc nc pht trin l 2 nm). Cn c s i mi mnh m khun kh iu hnh chnh sch tin t, hon thin cc cng c chnh sch tin t, c bit l cng c li sut, sao cho li sut ch o ca NHNN thc s l li sut nh hng cc hnh vi th trng tin t.
Cui cng l chnh sch tin t cn nh hng c k vng th trng. Lm pht ca Vit Nam thi gian qua, ngoi cc nguyn nhn lm tng cung tin dn n lm pht, yu t k vng c tc ng khng nh n gia tng mc gi chung.