243. Genitiv vart i gamalnorsk bruka i lag med substantiv, der me no brukar ymse slag umskrivningar, t.d.

rll orsteins, no trlen til Torstein, trlen hans Torstein eller Torstein sin trl. Dessutan vart genitiv bruka etter visse verb og adjektiv og etter visse preposisjonar, der me no vanleg brukar nemneformi. 244. Leivningar av gamal genitiv som finst i nynorsk, hev regelrett desse formene:

 245. Genitiv-formene finst i nynorsk mest berre i gamle faste ordlag. Ein kann soleis segja husens folk, men ikkje husens farge, det m heita fargen p huset; sameleis: han sat til bords og t, men han gjekk burt til bordet. 246. Dme p ordlag med gamle genitivformer er: i eintal: det var tidleg dags; mannsens lukke; i kongens teneste: koma til bygdar (d.e. til folk); ein kunde sj vike mun; sova til solanne (til soli stig upp); riket var til nedfalls; draga til minnes; han var livs levande; landsens frgd og framgang; hjartans ven. i fleirtal: ein kunde ikkje hyra manna ml; det er vidt vega mot; han gjekk kongen til handa; senda husa millom; ein augna mun (ein mun som ein so vidt kann sj); taka til fotanne; koma til husanne; nie var myanne handeverk(i ei folkevise). 247. Dei genitivformene som me tidast brukar, er dei p -s; dei andre er meir eller minder sjeldsynte. Stundom finn ein og falske genitivformer p -s, soleis ei vikes tid (ei vike eller so); ferdi til verdsens ende (jfr. 259). Av mannsnamn vert genitivformi p -s bruka noko meir: Olavs fall, Vinjes skrifter, og stundom jamvel til kvendenamn: Brynhilds bror. Um genitivumskrivningar. 248. Av dei ymse mtar genitiv vart bruka p, er genitiv til substantiv den som hev halde seg best i dei fleste mli. I dansk og tysk er han enno lmenn (barnets fader, der Vater des Kindes). I engelsk derimot er han sjeldan utan um folk (the child's father); ein brukar der mest umskrivning med of (the father of the child). I gamalnorsk kunde ein og i staden for genitiv bruka umskrivning med preposisjon (fair at barninu). Dei umskrivningar som hev kome i staden for genitiv i nynorsk, er noko ulike etter som hvet er millom substantivi.

 249. Eigedomsgenitiv nemner eigar og upphav, og i vidare meining den som noko hyrer til, og den som gjer eitkvart (subjektiv genitiv). Av genitiv med dette bruket er det enno ikkje so f leivningar att; t.d. manns vilje; herrens ord; husens folk; med god manns hjelp. Dei viktigaste umskrivningar av eigedomsgenitiv er: 250. Umskrivning med preposisjon. Dei preposisjonane som ein oftast brukar er t og til; dei vert ofte bruka um einannan; i sume landsluter brukar dei helst t, i sume helst til: brudlaupet t (eller til) presten p Biri; den ville brune hesten t far t skulemeisteren; herredmet t Sparta vart nok mykje tyngre enn det t Aten. Preposisjonen av er og mykje bruka: ylingi av vinden. Andre preposisjonar brukar ein etter som det hver: heimstaden for mannetti; brevi fr Vinje; kjrleiken hj faren; trei i skogen; tilstandet med riket; utgangen p striden; kongen yver Noreg. 251. Umskrivning med sin (si, sitt, sine). Denne mten ordleggja eigedomsgenitiv p er mykje bruka p Vestlandet, i Trndelag og i Nordland; p Austlandet er han kjend, men sjeldan bruka. Dme: Det er engelsmannen sin bt (si skute, sitt skip, sine btar) = det er bten (skuta o. s. fr.) t engelsmannen; mange hundar er haren sin daude; dette er Stortinget si sak; det er borni sine eigne pengar; nystova var komi i far min si eige; det gjeng yver vitet mitt og langt inn i presten sitt. Det lagar g genitiv av ordflokkar: var det han som reiste til Amerika si dotter (dotter t han ). 252. Umskrivning med hans og hennar. Denne umskrivningi brukar ein berre ved personnamn og visse substantiv som far, mor, godfar o.dl.

(jfr. 631): det er mlet hans Jakob, men hendene hans Esau (= det er mlet t Jakob, men hendene t Esau); stolen hennar godmor; garden hans Olav er strre enn hans Svein. I fleirtal deira: hesten deira Uppigarden (= hesten t Uppigardsfolket); borni deira p Bakka. I genitivumskrivningar som mannen sin bt og bten hans Olav er mannen og Olav upphavleg genitivformer; det hev fyrr heitt: mannsens bt og bten hans Olavs. I bten hans Olav er d berre genitivformi av pronomenet vorte stande; like eins i stolen hennar mor. Nr pronomeni han, ho og dei kjem fyre genitivumskrivningane med sin, stend dei g oftast i genitiv: i hans far si tid, hennar mor si tid, det er deira Uppigarden sin bt. 253. Umskrivning med ei setning. Dei fleste gemtivhve kann ein skriva um med ei heil setning: han levde av kona sine pengar han levde av pengane som kona tte; han greider ut um fossane sitt verd for landet vrt han greider ut um kva verd fossane hev for landet vrt; dei tala um storleiken p reinen dei tala um kor stor reinen var; ret etter Olavs fall ret etter Olav fall. Framande ordlag med genitiv vil ein i norsk ofte skriva um soleis,serleg nr substantivet som genitiven stend til, er eit abstrakt som er avleidt av eit adjektiv eller eit verb; jfr.: jeg indestaar for denne afskrifts rigtighed eg svarar for at denne avskrifti er rett; kongens dd spurgtes snart det spurdest snart at kongen var den; der ringes tre gange fr skibets afgang det ringjer tri gonger fyrr skipet gjeng. 254. Samansetning. I staden for genitiv brnkar ein ofte samansetning, t.d. drengen til presten = prestedrengen. Slike samansetningar lagar seg straks ein ting kjem mykje p tale: bten hans Olav Olav-bten; det at kongen kjem kongekoma. 255. Objektsgenitiv stend til substantiv som hev verbal tyding, og nemner d objektet for denne tydingi. Genitiv brukar me enno i samansetningar, t. d. landsstyring (jfr. styra landet), kristendomsforkynning (jfr. forkynna kristendomen); men elles er umskrivning med preposisjon g

mykje bruka: fraren for motflokken, von til ufred, og serleg av: forvending av sanningi (Aasen), grunnleggjaren av det russiske riket (Garborg). I staden for umskrivningi med av, som tidt kann falla ufolkeleg, er det ofte betre bruka upplysing med ein infinitiv eller ei setning: arbeidet med rydja upp landet, istf. upprydjingi av landet; boki fortel um korleis kristendomen vart utbreidd, istf. um utbreidingi av kristendomen. 256. Heilskapsgenitiv nemner det heile som eitkvart ein part av, t.d. dette bil rs (denne tid av ret). No brukar me vanleg preposisjonen av: tridjeparten av riket. Mrk. annan dag jol (= andre dagen i joli). 257. ArtgenitiV nemner arti som eitkvart hyrer til. Eit slik genitiv hev me i samansetningar som ein brauds-leiv (gn. einn hleifr braus). Samansetning, preposisjon eller samanstelling av ordi er no det vanlege: ein hesteflokk, ei skrei av svarte kattar, ei tunne med korn eller ei tunne korn. 258. Emnegenitiv hev me t.d. i kldes klde. Elles er samansetning meir i bruk: vadmlsklde, eller preposisjon: klde av vadml. 259. Skildringsgenitiv finst enno ofte: ei manndoms kone, eit skjemdar verk, ein re mann, til mlsnemning ved substantiv: ein fjordungs veg, seks fots hgd, samansett : tristegssprang. Slike genitivar gjeng yver til verta adjektiv: ein stakkars gut, ein tritums spikar. Mlsnemningar kann ein g ordleggja med komplement eller samanstelling: arbeid i tri dagar, 30 gradar kulde (ordlag med falske genitivformer som tri dagars arbeid, 30 gradars kulde brukar ein ikkje gjerne). Med skildringsgenitiv kann ein samanlikna ordlag som: det var troll til kar, eit avbeist til bjrn. 260. Namngenitiv hev me enno i: Bergens by, Yggdrasils ask; samansett: kongsnamn. Elles brukar me no helst samanstelling, t.d. byen Bergen, landet Italia, og sumtid preposisjon: Pryssen fekk namn av kongerike.

Bygningi av hokynsordi. Sterk bygning. 220. Sterk bygning hev alle hokynsord som ikkje endar p ljodveik -e. Storhopen vert bygd som skl: skl skli el. skla skler sklene. Andre dme: breidd, bru, sky, bygd, dr, ferd, fjr, gran, grein, hgd, jord, korg, lid, osp, ryr, sak, segn, seng, skam (skammi el. skamma), sval, tt; ambod, tidend, nyheit; natur. Det framande ei kraft heiter i fleirtal krafter el. krefter. 221. Nokre ord p ljodveik -el og -er vert ihopdregne i bundi form eintal og i fleirtal: tyngsel, tyngsli el. tyngsla, tyngsler, tyngslene; likeins: trengsel, hulder o.fl., og p -en: alen, og berre i fleirtal: frken (frkner). 222. Same bygning, men med hardt ljodbrigde ( 48) av a til o i eintalsformene hev: gom (tarm) garner, kos (brote, haug) kaser, nos (= ein nase) naser. Til ei aksel og ei agn (p korn) finst og sideformer i eintal med o: ei oksel, ei ogn. I samansetning brukar ein alltid stomnane med a: akslebein, kasebrenning, nasebore, agnfall. 223. Fleirtal p -ar. Nokre hokynsord bygjer ein som elv: elv elvi el. elva elvar elvane. Same bygning hev: brik, erm, hei, helg, herd, kleiv, kvern,

merr, mjdm, myr, my, reim, rim (fjl i ei grind), rip, ry, ryr (svange), rys, sild, spik, vik, ks, y. Dessutan alle hokynsord med etterfesti -ing og -ning, t.d. gjerning, dronning, kjerring, vending. I hopdregne vert: ster, stri el. stra, strar, strane; sameleis: gimber (el. gimmer), gyger, lever, never, onder (ski). 224. Desse hokynsordi er ustde og kann i fleirtal enda p -ar eller -er: flis (flisar el. fliser), geil (trong veg), greip, grind, hind, hit (skinnpose), sen, svill, yr, r (i kropp; i bt). 225. Nokre hokynsord fr endingi -jar i fleirtal, soleis ei hes (= ei hesje), fleirtal hesjar hesjane, ei il (fotsole) iljar, ei vid(= ei vidje) vidjar. Fleirtal p -jar eller -er kann f: ei egg eggjar el.egger, ei eng engjar el. enger, ei fles (eit lgt skjer) flesjar el. f leser, ei klv klvjar el. klver, ei skjel skjeljar el. skjeler. 226. Fleirtal-er med lint ljodbrigde og einstavings tonelag hev hand handi el. handa hender hendene. Soleis bygjer ein: and ender, bok bker, bot bter, brok brker, ert erter, geit geiter, grv (bekk) grver, gs gjser, kinn kinner, lend lender, lus lyser, lg (liggjande tre) lger, mus myser, natt netter el. nter, nt nter, rand render, rot rter, strand strender, skk skjker, tg tger. Dei som endar p stomnvokalen hev i bundi form fleirtal endingi -rne: klo klr klrne; likeins: br (augnehr) brr, flo (lag) flr, fl (flate) flr, glo glr, gro (padde) grr, ku kyr, kr krr, ro rr, r rr, skr (jarnplate; sko) skrr, to (grasflekk)tr, tro (kupe) trr, t tr. 227. Hit hyrer g nokre ord som hev fenge hardt ljodbrigde av a til o i eintal, t.d. stong, stongi el. stonga, stenger, stengene; sameleis: dokk dekker, fonn fenner (eller fonner), honk

henker, mork (1/4 kg.) merker, nt neter, rong (spant) renger, skonk skjenker, spong spenger, tong tenger, tonn tenner, vomb vember. Nt og tonn hev i samansetning a: nateskog, tannlkjar. 228. Lint ljodbrigde med einstavings tonelag i fleirtal hev g: dotter, dotteri el. dottera, dtter, dtterne, mor (moder), mori el. mora, mder (el. mdrar), mderne (el. mdrane), syster, systeri el. systera, syster, systerne. Linn bygning. 229. Linn bygning hev alle mangstava hokynsord som endar p ljodveik -e. Dei vert bygde som vise: vise visa visor or visone. Andre dme: bre, bie, dame, duve, erle, fluge, frue, gate, kpe, kjensle, krke, lekkje, side, fure, glede, gte (smal veg millom gjerde), hke (el. hake), hse, kake, kne, snare, stve, svale, vke; evje, hesje, selje, semje, smyrje, vidje, lilje; abbedisse, greivinne. Valfrie former er ei visa, og fl. viser ( 38,8). I austlandske og trndske mlfre hev desse ordi klyvt seg i tvo flokkar, ein flokk med langstavingsord som ei vise (ei vis i trndsk), ein flokk med stuttstavingsord som ei viku (ei vuku o. m.). Jfr. 23. 230. Sume tri- eller fleirstava ord kann missa endingi e i ubundi form eintal: ei jomfru jomfrua jomfruor jomfruone. Andre slike ord er ei hyllest eller hylleste, tenest eller teneste, og framandord som: ei avis, ei potet, ei rosin, ei appelsin (e), ei gardin(e), ei maskin (e), ei kahytt (e). Merk og dei ubygde ordi olsok (for Olavs-voka), kyndelsmess (for kyndels-messa).

Bygningi av inkjekynsordi. Sterk bygning. 231. Sterk bygning hev alle inkjekynsord, so nr som dei som vert bygde som auga. Dei fleste hev same bygning som r; dei som endar p ljodveik -e, vert bygde som belte: r ret r ri el. ra belte beltet belte belti el. belta Andre dme: bein, beisl, bu, fat, fe, fjell, glas, gras, hus, jarn, kne, lamb (el. lam, lammet, lam, lammi), lauv, ljos, namn, plagg, reip, skip, to, troll; kjerald, arbeid, syskin; hotell, altar; piano; byte, emne, eple, hve, klde; foreldre, lemende. Ibopdregne vert nokre ord p -el, -en og -er: fengsel fengslet fengsel fengsli (el. fengsla), vpen vpnet vpen vpni (el. vpna), myrker myrkret o.fl. Men utan ihopdraging: svovel, kjken, anker, krter, nummer, sukker o.fl. (I mange mlfre fr ogso andre ord med a i stomnen hardt ljodbrigde i fleirtal, t.d. band, fat, glas, gras, lamb, namn, kjerald). 232. Ord som endar p -ge, -gje og -ke hev i bundi form fleirtal endingi -gi og -ki (el. -ga, -gja, -ka, -kja) t.d. gjenge, gjengi (gjenga el. gjengja), fylgje fylgi (el. fylgja), stykke stykki (stykka el. stykkja). Like eins: herbyrge, bgje, menneske, merke, rike, ynske o.fl.

 233. Latinske framandord p -ium vert bygde som kollegium kollegiet kollegi kollegii (el. kollegia). Likeins eit observatorium, evangeli(um), mus(um) studium (i fleirtal oftast studeringar. Ymse framandord hev vorte avstytte og vert bygde som r: gymnas, seminar, stipend. I punktum og sentrum vert -um stande: punktumet punktum punktumi (el. punktuma). Merk: eit faktum, mange fakta. Linn bygning. 234. Linn bygning hev 8 inkjekynsord; dei vert bygde som auga: auga auga augo augo. Soleis bygjer ein: hjarta hjarto, hyrna hyrno, nda (= nysta) ndo, nyra nyro, nysta nysto, okla oklo, yra yro. Um valfrie former sj 33, 9.