Osnove viefaznih tokova

OSNOVE VIEFAZNOG TOKA

Prije nego to krenemo sa istraivanjem viefaznih strujanja, rjeenja i njihove sposobnosti, potrebno je razviti osjeaj za viefazno strujanje. Bez jasnog razumijevanja prirode viefaznog toka, jednostavno nije mogue odabrati najbolju strategiju za mjerenje. Kao to e biti prikazano u ovom poglavlju, jo uvijek postoje aspekti viefazog toka koji nisu u potpunosti rjeeni, to ga ini vrlo tekim za identificiranje i prevladavanje izazova koje od njega trai da podnese MFM.

Uvod u viefazne tokove

irom svijeta, istraivanje viefaznih strujanja vre znanstvenici sa razliitih podruja: fiziari, matematiari, mainskih ininjera, hemiari, graevinari, okolia i avio-disciplina. Viefazni tok se moe pojaviti u cijevima kao i u propusnim medijima. Viefazni tokovi su najea pojava strujanja u prirodi. Primjeri viefaznog protoka su: -protok krvi u ljudskom tijelu; -dizanje mjehuria u ai hladnog piva; -kondezacija pare na prozorima; Ti tokovi uveliko zavise od prirode sastojaka i njihovoj relativnoj distribuciji. Najjednostavniji sluaj viefaznih strujanja je da je dvije faze toka u kojoj je ista ista komponenta prisutna u dvije razliite faze, s druge strane, ako je razliit hemijski sastav, protok se obino naziva viekomponentni.

Osnove viefaznih tokova

Faze prisutne u viefaznom strujanju sastoje se od: 1. vrste materije, koje su obino u obliku relativno male estice. vrste faza je nestiljiva i ima ne-deformabilni interfejs sa okolnom tenosti; 2. Tenost, koja je takoer relativno nestiljiva, ali njihovi interfejsi su deformabilni; 3. gasovi, gdje je faza stiljiva i deformabilna;

Najee skupine viefaznih tokova su dvije faze, a to su: -gas-vrsto tokovi obino se smatraju kao gasovi sa suspendovanim esticama. Ova kategorija ukljuuje pneumatski transport i fluidizirane slojeve. Drugi primjer gas-vrsto toka je kretanje estica niz kanal ili kosu ravan. Ovo je poznato kao glanularni tokovi. estica-estica i i estica-zid interakcija su mnogo vanije nego sile uslijed meuprostornog gasa. Ako estice postanunepokretne problem se svodi na tok krozporozni medijum u kojem viskozna sila povrina estica je primarni mehanizam koji utie na tok gasa.primjer je izmjenjiva toplote sa ljunkom. -gas-tenost tokovi, moe podrazumjevati nekoliko razliitih konfiguracija. naprimjer, kretanje mjehuria u tenosti gdje je tenost kontinualna faza. S druge strane , kretanje kapljica tenosti u gasu je takoe gas tenost tok. U ovom sluaju gas je kontinualna faza. Takoe, separisani tok kojem se tenost kree du dna cijevi, a gas du vrha cijevi je takoe gas-tenost tok. U ovj situaciji obe faze su kontinualne. Prva tri primjera, mjehurii u tenosti i kapljice u gasu, su poznati kao disperzni tokovi, jer je jedna faza dispergovana, a druga je kontinualna; - tenost-vrsto tokovi su tokovi u kojima su vrste estice noene tenom fazom i odnose se na tokove suspenzija (taloga). Okovi suspenzija pokrivaju irok

Osnove viefaznih tokova

spektar primjena, od transporta uglja i rude do toka mulja. Ovi tokovi se mogu klasificirati kao disperzni tokovi i u fokusu su velikog interesa u ininjerskom istraivanju. Ne treba svrstavati kretanje tenosti kroz porozni medij u tenostvrsto tok jer se vrsta faza ne kree. -trofazni tokovi spadaju u ininjerske probleme. Na primjer, mjehurii u suspenzijskim tokovima izazivaju prisustvo tri tekue faze zajedno. Malo je objavljenih radova u literaturi o trofaznim tokovima, a nabrojati emo sljedee: -gas-tenost-vrsto tokovi; -gas-tenost-tenost tokovi; -vrsto-teno-teno tokovi;

Vrste viefazni protoka i karte tokova

Ponaanje i oblik interfejsa izmeu faza i viefaznih mjeavina diktira ono to se nazivareim toka ili model toka. Postoje konkurentne snage odnosno mehanizmi koji se deavaju unutar viefazne tenosti u isto vrijeme.ravnoteu izmeu ovih snaga odreuje model toka. Postoji nekoliko faktora koji diktiraju model toka za viefazni protok u cijev i: -fazna svojstva, frakcija i brzina; -radni pritisak i temperatura; -prenik cijevi oblik,smjer i hrapavost; -prisustvo, uzvodne ili nizvodne radne cijevi; -tip protoka;

Osnove viefaznih tokova

Klasifikacija modela toka je prvobitno zasnovana na vizualnim zapaanjima pri eksperimentima strujanja u laboratirijima. Karta reima teenja je prestavljane u ravni oblasti sa konkretnom strukturom teenja. Sistemi koordinata kod raznih autora su razliiti i jedinstvenog miljenja o najpogodnijem sistemu koordinata nema. Izbor najsvrsishodnije karte reima nije jednostavan i nema preporuka za to, jer nijedna od predloenih metoda ne odgovara u potpunosti svim potrebama. U sljedeem dijelu je prestavljen opis glavnih tokova reima:

Gas-tenost tokovi
Faktori koji reguliraju graninu raspodjelu protoka (reime) u gas-tenost protok su sloeni. Oni ukljuuju napetost povrine, vlaenje, migracije, ujedinjenje, snagu tijela i efekte toplotnog toka. Reimi u vertikalnim gas-tenost tokovima su prikazani na slici 1:

Slika 1. Reimi u vertikalnim gas-tenost tokovima

Osnove viefaznih tokova

Mjehuriasti tok
Tena faza je kontinuirana, disperzija mjehuria tee u tenom kontinumu. Mjehurii su predmet sloenih kretanja u toku, mogu se spajati, te su uglavnom nejedinstvene veliine.

Cjevasti (ili utika) tok

Ovaj obrazac toka se dogaa kada veliina mjehuria na kanalu i formiraju mjehurie u obliku metka,esto proarane disprzijom manjih mjehuria.

Uzburkani tok
Na viim brzinama strujanja, cjevasti protok mjehuria se raspada, to dovodi do nestabilanog reima toka,koji se nalazi u irokim buotinama cijevi, oscilatornog kretanja tenosti, otuda i ime uzburkanog toka.

Prstenasti tok
Ovdje tenost tee na zidu cijevi kao film i gas tee u sredite. Obino, neke tene faze su oformljene kao male kapljice u jezgru pri visokim tokovima, to je takoer uobiajeno za mjehurie gasa oformljene u tenom filmu.

Tanki prstenasti tok

U ovom reimu, postoje karakteristine tenosti u gasnoj jezgri, vjerojatno s obzirom na ujedinjavanje velike koncentracije oformljenih kapljica, koje postoje u ovoj vrsti protoka. Protok se javlja karakteristino na prilino visokim masovnim tokovima i niske kvalitete.

Osnove viefaznih tokova

Reimi u horizontalnim gas-tenost tokovima su prikazani na slici 2:

Slika 2. Reimi u horizontalnim gas-tenost tokovima

Mjehuriasti tok
Ovdje, kao i kod vertikalnog protoka, faza se sastoji od mjehuria rasutih u tenoj fazi. Meutim, zbog dejstva sile uzgona na mjehurie, oni imaju tendenciju da se akumuliraju u gornjem dijelu cijevi kao to je prikazano na slici.

Stratifikovani tok
Ovaj reim se ovija kada je zavreno gravitaciono odvajanje, tenost tee du dna cijevi, a gas u gornjem dijelu cijevi, kao to je prikazano na slici.

Osnove viefaznih tokova

Talasasti tok
Kako je brzina gasa poveana u stratifikovanom toku, talasi se formiraju na gas-tenost interfejsu i daju talasasti ili stratifikoovani-talasasti reim toka.

Prikljuni tok
Horizontalni prikljuni tok se odlikuje mjehuriima u obliku metka kao i kod vertikalnog toka. Meutim, mjehurii imaju tendenciju da teku du vrha cijevi zbog uzgonski snaga.

Polu-cjevasti tok
Broj autora istie ovaj reim u kojemu se nalaze veliki povrinski talasi, oznaava veliku fluktuaciju tenosti pri isporuci du cijevi, iako valovi u ovom sluaju ne dodiruju vrh cijevi.

Cjevasti tok
Ovaj reim karakterizira prolaz uz kanal, pri emu ''puevi''u potpunosti ispunjavaju presjek cijevi. Puevi mogu biti veoma veliki i izvor ozbiljnih potekoa u radu horizontalnih cjevovoda.

Prstenasti tok
Ovaj model je slian onom koji posmatramo u vertikalnom toku, osim da teni film tei da bude mnogo debljji na dnu cijevi kao to je prikazano na slici 3.

Osnove viefaznih tokova

Iako postoje razlike izmeu prikljunih, poli-cjevastih i cjevastih reima toka posve je jasno da u prilino ekstremnim primjerima kao to je prikazano na slici postoje znaajne potekoe u definisanju reima koji se javljaju u mnogim sluajevima.

Slika 3. Horizontalni gas-tenost tokovi

Kada se cijevi su nagete, ista irina toka reima javlja, kao to je prikazano na prethodnim slikama, prijelaz na cjevasti tok, naroito pod snanim uticajem cjevnog nagiba. Vrlo male razlike u nagibu cijevi mogu prouzrokovati znaajne varijacije u karti protoka date mjeavine, sve ostalo ostaje isto. Ta pojava je ilustrovana na sljedeoj slici, gdje promjena jednog stepena samo u nagibu cijevi pokazuje znaajan uticaj na distribuciju i granice reima toka. Slika 4 je kvalitativni opis modela na koje moemo naii u gas-tenost toku za cijeli spektar cijevnih nagiba.

Osnove viefaznih tokova

Slika 4. model toka za cijeli spektar nagiba ugla

Tenost-tenost tokovi
U poreenju sa gas-tenost tokovima, tenost-tenost tokovi su manje istraivani. Modeli toka su sloeniji, kao to je prikazano na slici 5 i 6. Generalna diskusija o tenost-tenost tokovima dali su Govier i Aziz (1972) za sluaj ulje-voda, pri emu e ulje i voda imati razliite gustine. Na modele toka snano utiu razliite gustine, kao to je ilustrovano na slici 7.

Osnove viefaznih tokova

U principu reimi imaju nekakve iste karakteristine oblike za one za gastenost tokove sa poveanjem disperzije, poveanjem brzine. Ulje-tokove u kosim cijevima su pruavali Vigneaux (1988), druge studije tenost-tenost toka prouavali su Hasan i Kabir (1988) i Martinez (1988).

Slika 5 model toka u vertikalnom toku ulje-tenost (Govier i Aziz, 1972).

Gas-tenost-tenost tokovi
Trofazni gas-tenost-tenost tokovi su ak i rjei od tokova tenost-tenost. Ograniena laboratorijska ispitivanja koristei vertikalne, cjevi malih prenika su provedena (Shean, 1978) zajedno sa mjerenjima na horizontalnim gasovodima sa razliitim vodenim smanjenjem (WC) (Guzhove1974), koji je iznio zanimljive osobine, da sa poveanjem WC-a, gradijent pritiska kroz gasovod dostie

Osnove viefaznih tokova

maksimum. Ovaj fenomemen tvrdi da do poveanja viskoznosti dolazi uslijed emulzifikacije mjeavine ulje-voda. Moe se zakljuiti da sa znaajnim WC-om anse za emulzifikaciju je vea kod trofaznih tokova nego kod tokova tenosttenost. Takva emulfikacija poveava gradijent pritiska du cijevi , to dovodi do toga da e se tena faza tee odvojiti.

Slika 6. Model toka u horizontalnom ulje-voda toku sa odnosom gustine ulje-voda od 0,83 (Govier i Aziz, 1972).

Osnove viefaznih tokova

Slika 7. Mdel toka u horizontalnom ulje-voda toku sa priblino jednakim gustinama za ulje i vodu (Govier i Aziz, 1972).

vrsto-tenost-tenost-gas tok

Prisustvo vrste faze u poveava sloenost toka iz niza razloga. Na primjer, vrste estice se mogu prikupljati na dnu cijevi kod horizontalnih tokova i to moe imati znaajan uinak na pad pritiska i modela toka. tavie, suhe tvari se mogu nakupiti u vee grudvice, posebno ako se preferira kontakt s medijima od strane uljne faze. Malo informacija postoji za etiri faze toka ovog tipa, iako su provoene neke studije transporta mjeavina gas-mulj kroz horizontalne gasovode (Heywood i Richardson,1978, 1980). U tim eksperimentima, prisutnost zraka daje nii gradijent pritiska od onog koji bi se dogodio za protok samog mulja!

Osnove viefaznih tokova

Meutim, nije sigurno bi li se taj efekt pojavio u etri faze toka. Pri normalnim uslovima toka, znaajan sadraj vrste faze (pjeska) je vjerovatno zbog bunara za proizvodnju, koji je tretira na nain da smanji ulaz pijeska u tok.

Znaaj strukture toka i razvoj u MFM

Moda nije neoekivano da reim toka, kao to je prikazano na prethodnim slikama imaju znaajan uticaj na odgovor instrumenta. Razlozi za ovo ukljuuju sljedee: a) U mnogim mjernim sistemima , struktura toka ima direktan uticaj na tok mjerenja. Na primjer odgovor gama-zrake ovisit e o orijentaciji tenosti u cijevi i izlaz iz mjernog otpora snano utie na reim toka (posebno s obzirom na kojoj se fazi rasprili u druge). b) ravnotea modela toka se ne stvara trenutno, primjer za to je sluaj mjehuriastog toka. Koje bi molo postojati u prolaznom smislu pri velikim upljinskim frakcijama. c) U svakom modelu toka, razvoj toka moe uzeti mnekoliko stotina prenika cijevi, primjer je prstenasti tok.

Modeliranje viefaznih tokova

Priroda viefaznih tokova vrlo je sloena i razvoj viefaznih modela toka predstavlja ozbiljan izazov. Kombinacija empirijskih opaanja toka viefaznih modela sa modeliranjem s je uvedeno kako bi se poboljalo razumlevanje viefaznih tokova. Postoje etiri razliite vrste viefazni modela tokova, koji mogu biti kategorizirani kao to slijedi.

Osnove viefaznih tokova

Empirijski
Podaci za trenja gradijenta pritiska i upljikave frakcije se odnose na sisiteme varijable kroz empirijske jednaine. Za razvoj pouzdanog empirijskog modela potreban je veliki broj eksperimenata da da bi se pokazao ovaj specifini problem.Meutim, to moe biti skupo i osim ako je provedena dimenziona analiza,empirijski model e se primjenjivati samo pri ogranienim uslovima. Empirijski modeli imaju prednost to se relativno jednostavno i brzo mogu pokrenuti.

Fenomenoloki
Promatranja su izraena od modela toka i modela konstruiranih s odgovarajuim zakonima za zatvaranje, da bi predstavili tok na osnovu ablona funcije.

Viefluidi
Formalno ureene jednaine (masa, koliina kretanja i energija) su rijeene sa odgovarajuim zakonima (obino se temelji na empirijskim podacima) Dolaskom modernih raunalnih tehnologija, numeriko rjeenje parcijalne jednaine koje karakteriu multi-dimenzionalni i vremenski ovisni viefazni tok, je postalo mogue. Postoji mnogo naina da se modelira viefazni tok problema pomou parcijalne diferencijalne jednadbe, ovisno od fizike pojave, interesa i prirode problema. Empirijski model jo uvijek je potrebno zatvoriti, stoga sistem diferencijalnih jednaina i uspijeh numerikog modeliranja zavisi od dostupnosti i kvaliteti eksperimentalnih podataka.

Interfejs za praenje
Ova tehnika omoguuje detaljan proraun meupovrinske strukture po razliitim tehnikama. Metoda koristi interfejs za praenje pomone funkcije (koja se rijeiti posebno) za opisivanje interfejsa izmeu faza (Hewitt i Reeks, 2005). Dva glavna

Osnove viefaznih tokova

pristupa za simulaciju slobodnih povrina i fluida interfejsa su metoda povrine i metoda zapremine.

Stabilno stanje, kvazi stabilno stanje i prelazni viefazni tokovi

Za protok u cijevi konstantnog presjeka povrine kaemo da je u stabilnom stanju kada je njegova brzina i pritisak moe varirati od take do take, ali pri emu temperatura ne moe varirati. Ako se temperatura mijenja, onda se radi o prelaznom stanju.

Slika 8. Razlika izmeu stabilnog, kvazi-stabilnog i nestabilnog stanja toka ili varijacija pritiska u toku vremena pri datoj lokaciji

Osnove viefaznih tokova

Literatura

Akhnoukh, R., Leighton, J., Bigno, Y., Bouroumeneau-Fuseau, P., Quin, E., Catale, G., (1999). Keeping producing wells healthy; Baker, O., 1954. Design of pipelines for simultaneous ow of oil and gas. Oil & Gas J., July, 26; Barnea, D., 1987. A unied model for predicting ow pattern transitions for the whole range of pipe inclinations. Int. J. Multiphase Flow; Barnea, D., Shoham, O. and Taitel, Y., 1982. Flow pattern transition for down ward inclined two-phase ow: horizontal to vertical. Chem. Eng. Sci;