V gio dc trung hc B gio dc v o to

Hng dn thc hin chun kin thc k nng Ca chng trnh gio dc ph thng
Mn ho hc lp 11 Chng trnh chun

H ni - 2009

CHNG 1: S IN LI Bi 1: S IN LI A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Khi nim v s in li, cht in li, cht in li mnh, cht in li yu, cn bng in li. K nng Quan st th nghim, rt ra c kt lun v tnh dn in ca dung dch cht in li. Phn bit c cht in li, cht khng in li, cht in li mnh, cht in li yu. Vit c phng trnh in li ca cht in li mnh, cht in li yu. B. Trng tm Bn cht tnh dn in ca cht in li (nguyn nhn v c ch n gin) Vit phng trnh in li ca mt s cht. C. Hng dn thc hin Hnh thnh khi nim cht in li bng thc nghim (c TN phn chng v cht khng in li). Da vo kin thc v dng in hc trong Vt l lp 9 thy nguyn nhn dn in ca cc cht in li (phn bit r phn t no tch in dng, phn t no tch in m v tr s in tch bng bo nhiu trong mt phn t cht in li) Vit phng trnh in li da vo bng tnh tan ca cc cht, nhng cht c k hiu T th phng trnh in li s dng mi tn mt chiu (), nhng cht c k hiu K th khng vit phng trnh in li hoc nu vit phng trnh in li th s dng mi tn ) biu din cn bng in li gia mt phn tan cn bng vi phn khng tan. hai chiu ( Bi 2: AXIT BAZ MUI A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha : axit, baz, hiroxit lng tnh v mui theo thuyt A-r-ni-ut. Axit mt nc, axit nhiu nc, mui trung ho, mui axit. K nng Phn tch mt s th d v axit, baz, mui c th, rt ra nh ngha. Nhn bit c mt cht c th l axit, baz, mui, hiroxit lng tnh, mui trung ho, mui axit theo nh ngha. Vit c phng trnh in li ca cc axit, baz, mui, hiroxit lng tnh c th. Tnh nng mol ion trong dung dch cht in li mnh. B. Trng tm Vit c phng trnh in li ca axit, baz, hiroxit lng tnh theo A-re-ni-ut Phn bit c mui trung ha v mui axit theo thuyt in li C. Hng dn thc hin Hnh thnh khi nim axit baz theo A-re-ni-ut bng cch vit phng trnh in li ca mt s axit baz kim. Nu ra hai dng tn ti ca hiroxit lng tnh vit c phng trnh in li ca hiroxit lng tnh theo A-re-ni-ut. Phn bit thnh phn mang in tch ca mui trung ha v mui axit vit c phng trnh in li ca mui trung ha v mui axit.

 p dng tnh nng mol ion trong phn ng trao i ion.

Bi 3. S IN LI CA NC. PH. CHT CH TH AXIT-BAZ A. Chun kin thc v k nng: Kin thc Bit c: - Tch s ion ca nc, ngha tch s ion ca nc. - Khi nim v pH, nh ngha mi trng axit, mi trng trung tnh v mi trng kim. - Cht ch th axit - baz : qu tm, phenolphtalein v giy ch th vn nng K nng - Tnh pH ca dung dch axit mnh, baz mnh. - Xc nh c mi trng ca dung dch bng cch s dng giy ch th vn nng, giy qu tm hoc dung dch phenolphtalein. B. Trng tm - nh gi axit v kim ca cc dung dch theo nng ion H+ v pH -Xc nh c mi trng ca dung dch da vo mu ca giy ch th vn nng,giy qu v dung dch phenolphtalein C. Hng dn thc hin. - T phng trnh in ly ca nc hnh thnh nh ngha mi trng trung tnh v vit c tch s ion ca nc, t dng bit cch dng nng ion H + nh gi axit v kim. - Hnh thnh khi nim pH vi qui c [H +] = 1,0.10-a pH = a biu th axit hay kim ca dung dch Mi trng trung tnh: [H+]=1,0.10-7 pH = 7 + -7 Mi trng axit : [H ] >1,0.10 pH < 7 + -7 Mi trng kim [H ] < 1,0.10 pH .7 - Da v s chuyn mu ca giy qu v dung dch phenophtalein xc nh c mi trng ca dung dch, da vo mu ca giy ch th vn nng c th xc nh c gn ng gi tr pH ca dung dch. Bi 4. PHN NG TRAO I ION TRONG DUNG DCH CC CHT IN LI. A. Chun kin thc v k nng: Kin thc: Hiu c: - Bn cht ca phn ng xy ra trong dung dch cc cht in li l phn ng gia cc ion. - xy ra phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li phi c t nht mt trong cc iu kin: + To thnh cht kt ta. + To thnh cht in li yu. + To thnh cht kh. K nng: - Quan st hin tng th nghim bit c phn ng ha hc xy ra. - D on kt qu phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li. - Vit c phng trnh ion y v rt gn. - Tnh khi lng kt ta hoc th tch kh sau phn ng; tnh % khi lng cc cht trong hn hp; tnh nng mol ion thu c sau phn ng.

B.Trng tm: - Hiu c bn cht , iu kin xy ra phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in ly v vit c phng trnh ion rt gn ca cc phn ng. - Vn dng vo vic gii cc bi ton tnh khi lng v th tch ca cc sn phm thu c, tnh nng mol ion thu c sau phn ng. C. Hng dn thc hin: - T cc th nghim rt ra c bn cht ca phn ng xy ra trong dung dch cc cht in li l phn ng gia cc ion v iu kin xy ra phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li l c t nht mt trong cc iu kin sau: to thnh cht kt ta, cht in ly yu v cht kh. - Vit c phng trnh ion y v thu gn ca cc phn ng trao i ion trong dung dch cht in li - Vn dng d on kt qu phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li v p dng vo vic gii cc bi ton tnh khi lung v th tch cc sn phm thu c. Bi 6: THC HNH TNH AXIT BAZ PHN NG TRAO I ION TRONG DUNG DCH CC CHT IN LI A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh v k thut thc hin cc th nghim : Tc dng ca cc dung dch HCl, CH3COOH, NaOH, NH3 vi cht ch th mu. Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li : AgNO3 vi NaCl, HCl vi NaHCO3, CH3COOH vi NaOH. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c thnh cng, an ton cc th nghim trn. Quan st hin tng th nghim, gii thch v rt ra nhn xt. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh axit baz ; Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li. C. Hng dn thc hin Hng dn HS cc thao tc ca tng TN nh: + Rt cht lng vo ng nghim + Nh git cht lng vo ng nghim bng cng t ht + Nh git cht lng ln giy ch th bng cng t ht + Lc ng nghim + Gn cht lng ra khi ng nghim gi li kt ta Hng dn HS quan st hin tng xy ra v nhn xt Th nghim 1. Tnh axit - baz a) mu ca giy ch th c pH = 1 b) + Dung dch NH4Cl 0,1 M: khong pH = 2,37 + Dung dch CH3COONa 0,1 M: khong pH = 11,63 + Dung dch NaOH 0,1 M: c pH = 13 Th nghim 2. Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li

a) c vn c CaCO3:

2 Ca2+ + CO 3 CaCO3

b) kt ta tan ra dung dch trong dn: CaCO3 + 2H+ Ca2++ CO2 + H2O c) + Dung dch chuyn mu hng H2O + Dung dch mt mu hng: H+ + OH CHNG 2. NIT PHOTPHO Bi 7. NIT A. Chun kin thc v k nng. Kin thc Bit c: - V tr trong bng tun hon , cu hnh electron nguyn t ca nguyn t nit. - Cu to phn t, tnh cht vt l (trng thi, mu, mi, t khi, tnh tan), ng dng chnh, trng thi t nhin; iu ch nit trong phng th nghim v trong cng nghip Hiu c: - Phn t nit rt bn do c lin kt ba, nn nit kh tr nhit thng, nhng hot ng hn nhit cao. - Tnh cht ho hc c trng ca nit: tnh oxi ho (tc dng vi kim loi mnh, vi hiro), ngoi ra nit cn c tnh kh (tc dng vi oxi). K nng - D on tnh cht, kim tra d on v kt lun v tnh cht ho hc ca nit. - Vit cc PTHH minh ho tnh cht ho hc. - Tnh th tch kh nit ktc trong phn ng ho hc; tnh % th tch nit trong hn hp kh. B. Trng tm: - Cu to ca phn t nit - Tnh oxi ho v tnh kh ca nit C. Hng dn thc hin: - T cu hnh electron nguyn t v cng thc cu to phn t ca nit gii thch c phn t nit rt bn do c lin kt ba. Nu c kh nng to thnh cc mc s oxi ho khc nhau trong cc hp cht cng ho tr ca nit - T d on tnh cht ho hc ca nit v a ra cc phn ng ho hc minh ho. Da vo cu to phn t gii thch kh nng hot ng ho hc ca n cht nit, th hin tnh cht oxi ho khi tc dng vi kim loi, tc dng vi hiro ( s oxi ho gim t 0 n -3), th hin tnh kh khi tc dng vi oxi (s oxi ho tng t 0 n + 2). Bi 8. AMONIAC V MUI AMONI A. Chun kin thc v k nng: 1. Amoniac Kin thc Bit c: - Cu to phn t, tnh cht vt l (tnh tan, t khi, mu, mi), ng dng chnh, cch iu ch amoniac trong phng th nghim v trong cng nghip . Hiu c:

- Tnh cht ho hc ca amoniac: Tnh baz yu ( tc dng vi nc, dung dch mui, axit) v tnh kh (tc dng vi oxi, clo). K nng - D on tnh cht ha hc, kim tra bng th nghim v kt lun c tnh cht ho hc ca amoniac. - Quan st th nghim hoc hnh nh..., rt ra c nhn xt v tnh cht vt l v ha hc ca amoniac. - Vit c cc PTHH dng phn t hoc ion rt gn. - Phn bit c amoniac vi mt s kh bit bng phng php ho hc. - Tnh th tch kh amoniac sn xut c ktc theo hiu sut.phn ng 2. Mui amoni: Kin thc Bit c: - Tnh cht vt l (trng thi, mu sc, tnh tan). - Tnh cht ho hc (phn ng vi dung dch kim, phn ng nhit phn) v ng dng K nng - Quan st th nghim, rt ra c nhn xt v tnh cht ca mui amoni. - Vit c cc PTHH dng phn t, ion thu gn minh ho cho tnh cht ho hc. - Phn bit c mui amoni vi mt s mui khc bng phng php ha hc. Tnh % v khi lng ca mui amoni trong hn hp. B. Trng tm: - Cu to phn t amoniac - Amoniac l mt baz yu c y tnh cht ca mt baz ngoi ra cn c tnh kh. - Mui amoni c phn ng vi dung dch kim, phn ng nhit phn. - Phn bit c amoniac vi mt s kh khc, mui amoni vi mt s mui khc bng phng php ho hc. C. Hng dn thc hin: - T cng thc electron, CTCT v s cu to ca phn t amoniac gii thch s to thnh lin kt trong phn t NH3 , cp electron t do ca nguyn t nit c th tham gia lin kt vi cc nguyn t khc. - Bng th nghim tnh tan ca amoniac v da vo phng trnh in li ca amoniac trong dung dch gii thch tnh baz yu ca dung dch amoniac. - Da vo kh nng c th tham gia lin kt vi cc nguyn t khc ca cp electron t do trn nguyn t nit v s oxi ha ca N trong NH 3 d on tnh cht ha hc ca amoniac (tnh baz, tnh kh) v a ra cc phng trnh ha hc hoc lm th nghim kim chng cc d on trn. - Da vo c im mui amoni l mui ca baz yu, d bay hi d on tnh cht v tin hnh th nghim nghin cu (phn ng nhit phn ) rt ra tnh cht ha hc ca mui amoni. - Vn dng lm cc bi tp nhn bit kh amoniac v mui amoni bng phng php ha hc.

Bi 9. AXIT NITRIC V MUI NITRAT A. Chun kin thc v k nng 1. Axit nitric Kin thc Bit c: Cu to phn t, tnh cht vt l (trng thi, mu sc, khi lng ring, tnh tan), ng dng, cch iu ch HNO3 trong phng th nghim v trong cng nghip (t amoniac). Hiu c : - HNO3 l mt trong nhng axit mnh nht. - HNO3 l cht oxi ho rt mnh: oxi ho hu ht kim loi, mt s phi kim, nhiu hp cht v c v hu c. K nng - D on tnh cht ha hc, kim tra d on bng th nghim v rt ra kt lun. - Quan st th nghim, hnh nh..., rt ra c nhn xt v tnh cht ca HNO3. - Vit cc PTHH dng phn t, ion rt gn minh ho tnh cht ho hc ca HNO 3 c v long. - Tnh thnh phn % khi lng ca hn hp kim loi tc dng vi HNO3. 2. Mui nitrat: Kin thc: Bit c: - Phn ng c trng ca ion NO3- vi Cu trong mi trng axit. - Cch nhn bit ion NO3 bng phng php ha hc. Chu trnh ca nit trong t nhin. K nng: - Quan st th nghim, rt ra c nhn xt v tnh cht ca mui nitrat. - Vit c cc PTHH dng phn t v ion thu gn minh ho cho tnh cht ho hc. - Tnh thnh phn % khi lng mui nitrat trong hn hp; nng hoc th tch dung dch mui nitrat tham gia hoc to thnh trong phn ng . B. Trng tm: - HNO3 c y tnh cht ha hc ca mt axit mnh v l cht oxi ha rt mnh: oxi ha hu ht cc kim loi, mt s phi kim, nhiu hp cht v c v hu c. - p dng gii cc bi ton tnh thnh phn % khi lng hn hp kim loi tc dng vi HNO3. - Mui nitrat u d tan trong nc v l cht in li mnh, km bn vi nhit v b phn hy bi nhit to ra kh O 2.. Phn ng c trng ca ion NO 3 vi Cu trong mi trng axit dng nhn bit ion nitrat. C. Hng dn thc hin: - Gii thch tnh axit mnh ca HNO 3 da vo thuyt A-re-ni-ut, vit cc PTHH minh ha tnh axit ca HNO3. - Da vo CTCT v s oxi ha ca nit trong phn t HNO 3 d on tnh cht ha hc ca HNO3 ngoi tnh cht chung ca mt axit, HNO 3 cn c tnh cht oxi ha mnh.( tc dng vi kim loi, tc dng vi phi kim, tc dng vi hp cht), sn phm to thnh ty thuc vo nng ca axit v mnh yu ca cht kh m HNO 3 c th b kh n cc sn phm khc nhau ca N - Vit c cc phng trnh ha hc dng phn t, ion rt gn ca cc phn ng xy ra khi HNO3 c v long khi tc dng vi mt s kim loi, phi kim v hp cht.

- Tin hnh cc th nghim rt ra tnh cht ca mui nitrat l cht d tan trong nc v c phn ng nhit phn to ra kh O2 (lm tn hng que m bng chy), nhn bit ion NO 3 t th nghim cho Cu, dd H 2SO4 long to ra dung dch mu xanh v gii phng kh NO khng mu (ngoi khng kh to NO2 mu nu ). - Vn dng gii mt s bi ton tnh thnh phn % khi lung hn hp kim loi tc dng vi HNO3 Bi 10. PHOTPHO A. Chun kin thc v k nng: Kin thc Bit c: - V tr trong bng tun hon , cu hnh electron nguyn t ca nguyn t photpho. - Cc dng th hnh, tnh cht vt l (trng thi, mu sc, khi lng ring, tnh tan, c tnh), ng dng, trng thi t nhin v iu ch photpho trong cng nghip . Hiu c: - Tnh cht ho hc c bn ca photpho l tnh oxi ho (tc dng vi kim loi Na, Ca...) v tnh kh (tc dng vi O2, Cl2). K nng: - D on, kim tra bng th nghim v kt lun v tnh cht ca photpho. - Quan st th nghim, hnh nh .., rt ra c nhn xt v tnh cht ca photpho. - Vit c PTHH minh ho. - S dng c photpho hiu qu v an ton trong phng th nghim v thc t B.Trng tm: - So snh 2 dng th hnh ch yu ca Photpho l P trng v P v cu trc phn t, mt s tnh cht vt l. - Tnh cht ho hc c bn ca photpho l tnh oxi ho (tc dng vi kim loi Na, Ca...) v tnh kh (tc dng vi O2, Cl2). C. Hng dn thc hin: - Lp bng so snh 2 dng th hnh ch yu ca P trng v P v mt s tnh cht vt l nh: trng thi, mu sc, khi lng ring, tnh tan, c tnh. - T v tr v cu hnh electron nguyn t ca photpho, t s oxi ha ca P trong cc hp cht d on tnh cht ha hc ca P l phi kim, va th hin tnh oxi ha, va th hin tnh kh.(Dng th nghim hoc vit cc PTHH minh ha chng minh nhng d on ) Bi 11. AXIT PHOTPHORIC V MUI PHOTPHAT A. Chun kin thc k nng: Kin thc Bit c: - Cu to phn t, tnh cht vt l (trng thi, mu, tnh tan), ng dng, cch iu ch H3PO4 trong phng th nghim v trong cng nghip. - Tnh cht ca mui photphat (tnh tan, tc dng vi axit, phn ng vi dung dch mui khc), ng dng. Hiu c H3PO4 l axit trung bnh, axit ba nc. K nng:

- Vit cc PTHH dng phn t hoc ion rt gn minh ho tnh cht ca axit H 3PO4 v mui photphat. - Nhn bit c axit H3PO4 v mui photphat bng phng php ho hc. - Tnh khi lng H3PO4 sn xut c, % mui photphat trong hn hp. B. Trng tm: - Vit c phng trnh phn li theo tng nc ca axit H3PO4 l axit ba nc. - Vit c cc PTHH minh ha tnh cht ha hc ca axit H 3PO4 : tnh axit, tc dng vi dd kim to ra 3 loi mui ty theo lng cht tc dng. - Tnh cht ca mui photphat. Nhn bit ion photphat. C. Hng dn thc hin: - Vit phng trnh in li ca axit H 3PO4 theo 3 nc v trong dung dch H 3PO4 c cc ion H+, H2PO4-, HPO4-, PO43- v cc phn t H3PO4 khng phn li. - D on cht to thnh vit c PTHH ca phn ng gia dd NaOH v H 3PO4 ty theo t l s mol gia axit v kim. - Da vo bng tnh tnh tan ca mt s cht trong nc xc nh tnh tan ca mui photphat v t th nghim rt ra cch nhn bit ion photphat. Bi 12. PHN BN HA HC A. Chun kin thc v k nng. Kin thc Bit c: - Khi nim phn bn ha hc v phn loi - Tnh cht, ng dng, iu ch phn m, ln, kali, NPK v vi lng. K nng - Quan st mu vt, lm th nghim nhn bit mt s phn bn ha hc. - S dng an ton, hiu qu mt s phn bn ho hc. - Tnh khi lng phn bn cn thit cung cp mt lng nguyn t dinh dng B.Trng tm - Bit thnh phn ha hc ca cc loi phn m, phn ln, phn kali, phn phc hp, tc dng vi cy trng v cch iu ch cc loi phn ny. C. Hng dn thc hin: - Quan st mt s mu phn bn ha hc. - i vi tng loi phn bn lp bng in cc ni dung kin thc v phn bn theo cc yu cu: Thnh phn chnh; Phng php iu ch; Tc dng vi cy trng. Bi 14: THC HNH TNH CHT CA MT S HP CHT NIT, PHOTPHO A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh v k thut thc hin cc th nghim : Phn ng ca dung dch HNO3 c, nng v HNO3 long vi kim loi ng sau hiro. Phn ng KNO3 oxi ho C nhit cao.

10

 Phn bit c mt s phn bn ho hc c th (c phn bn l hp cht ca photpho). K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st hin tng th nghim v vit cc phng trnh ho hc. Loi b c mt s cht thi sau th nghim bo v mi trng. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh cht mt s hp cht ca nit ; Tnh cht mt s hp cht ca photpho . C. Hng dn thc hin Hng dn HS cc thao tc ca tng TN nh: + Rt cht lng vo ng nghim + Nh git cht lng vo ng nghim bng cng t ht + Th cht rn vo ng nghim khng v ng nghim cha cht lng + Lc ng nghim + Lp gi ng nghim theo hnh v + un nng ng nghim + Gn cht lng ra khi ng nghim gi li kt ta Hng dn HS quan st hin tng xy ra v nhn xt Th nghim 1. Tnh oxi ha ca axit nitric c v long + ng 1 c kh mu nu (NO2) bay ln v dung dch c mu xanh + ng 2 c kh khng mu (NO) bay ln, mt lc sau nhum mu nu (NO2) v dung dch c mu xanh Th nghim 2. Tnh oxi ha ca mui nitrat nng chy + Mui nng chy v c bt kh bay ln (mui nitrat khi nng chy b phn tch gii phng O2) + mu than ang chy hng (trong khng kh) chuyn thnh chy sng chi (trong O2) Th nghim 3. Phn bit mt s loi phn bn a) Mui amoni tc dng vi dung dch NaOH gii phng kh NH 3 c tnh baz trong nc nn lm xanh qu tm m b) ng cha dung dck KCl c kt ta trng (AgCl) xut hin; cn ng cha dung dch Ca(H2PO4)2 khng c hin tng g CHNG 3. CACBON SILIC Bi 15, 16. CACBON V HP CHT CA CACBON A. Chun kin thc v k nng: Kin thc Bit c: - V tr ca cacbon trong bng tun hon cc nguyn t ho hc, cu hnh electron nguyn t , cc dng th hnh ca cacbon, tnh cht vt l (cu trc tinh th, cng, dn in), ng dng - Tnh cht vt l ca CO v CO2. Hiu c:

11

- Cacbon c tnh phi kim yu (oxi ha hiro v kim loi canxi), tnh kh ( kh oxi, oxit kim loi). Trong mt s hp cht, cacbon thng c s oxi ha +2 hoc +4. - CO c tnh kh ( tc dng vi oxit kim loi), CO 2 l mt oxit axit, c tnh oxi ha yu ( tc dng vi Mg, C ). Bit c: Tnh cht vt l, tnh cht ha hc ca mui cacbonat (nhit phn, tc dng vi axit). - Cch nhn bit mui cacbonat bng phng php ho hc. K nng - Vit cc PTHH minh ho tnh cht ho hc ca C, CO, CO2, mui cacbonat. - Tnh thnh phn % mui cacbonat trong hn hp ; Tnh % khi lng oxit trong hn hp phn ng vi CO; tnh % th tch CO v CO2 trong hn hp kh. B.Trng tm: - Mt s dng th hnh ca cacbon c tnh cht vt l khc nhau do cu trc tinh th v kh nng lin lt khc nhau. - Tnh cht ha hc c bn ca cacbon: va c tnh oxi ha (oxi ha hiro v kim loi ) va c tnh kh ( kh oxi, hp cht c tnh oxi ha) - CO c tnh kh ( tc dng vi oxit kim loi), CO2 l mt oxit axit, c tnh oxi ha yu ( tc dng vi Mg, C ). - Mui cacbonat c tnh cht nhit phn, tc dng vi axit. Cch nhn bit mui cacbonat. C. Hng dn thc hin: - T kh nng lin kt ca cacbon trong cc dng th hnh (kim cng, than ch,fuleren) khc nhau gii thch mt s tnh cht vt l khc nhau ca cc dng th hnh ca cacbon. - T cu hnh electron nguyn t ca cacbon, kh nng lin kt trong cc hp cht ca cacbon d on tnh cht ha hc c bn ca cacbon: c tnh oxi ha (oxi ha hiro v kim loi) tnh kh (kh oxi, oxit kim loi). Trong cc hp cht C thng c s oxi ha +2;+4 - T nhng kin thc hc lp 9 v t s oxi ha ca cacbon trong CO, CO 2 d on tnh cht ha hc c trng ca CO , CO2 v a ra cc PUHH minh ha. - Thng qua th nghim kt hp vi bng tnh tan bit kh nng tan trong nc ca cc mui cacbonat v tnh cht ha hc ca mui cacbonat ( phn ng nhit phn, tc dng vi axit, vi kim), cch nhn bit mui cacbonat. Bi 17, 18. SILIC V HP CHT CA SILIC. CNG NGHIP SILICAT A. Chun kin thc v k nng: Kin thc Bit c: - V tr ca silic trong bng tun hon cc nguyn t ho hc, cu hnh electron nguyn t. - Tnh cht vt l (dng th hnh, cu trc tinh th, mu sc, cht bn dn), trng thi t nhin , ng dng (trong k thut in), iu ch silic (Mg + SiO2). - Tnh cht ho hc : L phi kim hot ng ho hc yu, nhit cao tc dng vi nhiu cht (oxi, cacbon, dung dch NaOH, magie). - SiO2: Tnh cht vt l (cu trc tinh th, tnh tan), tnh cht ho hc (tc dng vi kim c, nng, vi dung dch HF). - H2SiO 3 : Tnh cht vt l (tnh tan, mu) sc, tnh cht ho hc ( l axit yu, t tan trong nc, tan trong kim nng).

12

- Cng nghip silicat: Thnh phn ho hc, tnh cht, quy trnh sn xut v bin php k thut trong sn xut gm, thu tinh, xi mng. K nng - Vit c cc PTHH th hin tnh cht ca silic v cc hp cht ca n. - Bo qun, s dng c hp l, an ton, hiu qu vt liu thu tinh, gm, xi mng. - Tnh % khi lng SiO2 trong hn hp. B. Trng tm. - Silic l phi kim hot ng ha hc yu, nhit cao tc dng vi nhiu cht (oxi, cacbon, dung dch NaOH, magie). - Tnh cht ha hc ca hp cht SiO 2 (tc dng vi kim c, nng, vi dung dch HF). hp cht H2SiO 3 (l axit yu, t tan trong nc, tan trong kim nng). - Ngnh cng nghip silicat l ngnh sn xut thy tinh, gm, xi mng.C s ha hc v quy trnh sn xut c bn, ng dng . C. Hng dn thc hin: - T cu hnh electron v s oxi ha ca Si d on tnh cht ca Si c tnh kh( tc dng vi phi kim nh F,O 2, C , tc dng vi kim) v tnh oxi ha( tc dng vi kim loi nh Ca, Mg,Fe) , vit cc PUHH chng minh. - T nhng kin thc hc lp 9 v t s oxi ha ca Si trong SiO2 , H2SiO 3 d on tnh cht ha hc c trng ca SiO2, H2SiO 3 - T nhng hiu bit trong thc tin gii thiu ngnh cng nghip silicat l ngnh sn xut thy tinh, gm,xi mng. Trn c s thnh phn ha hc , tnh cht ca chng gii thiu quy trnh sn xut v ng dng ca chng. CHNG 4: I CNG V HA HC HU C Bi 20, 21. M U V HA HC HU C THNH PHN NGUYN T V CNG THC PHN T A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Khi nim ho hc hu c v hp cht hu c, c im chung ca cc hp cht hu c. Phn loi hp cht hu c theo thnh phn nguyn t (hirocacbon v dn xut). Cc loi cng thc ca hp cht hu c : Cng thc chung, cng thc n gin nht, cng thc phn t v cng thc cu to. S lc v phn tch nguyn t : Phn tch nh tnh, phn tch nh lng. K nng Tnh c phn t khi ca cht hu c da vo t khi hi. Xc nh c cng thc phn t khi bit cc s liu thc nghim. Phn bit c hirocacbon v dn xut ca hirocacbon theo thnh phn phn t. B. Trng tm: c im chung ca cc hp cht hu c. Phn tch nguyn t: phn tch nh tnh v phn tch nh lng

13

 Cch thit lp cng thc n gin nht v cng thc phn t. C. Hng dn thc hin a cc v d (c tnh so snh gia hp cht v c v hp cht hu c) gip HS thy c im chung ca cc hp cht hu c: + Lun cha nguyn t C (cn c cc nguyn t khc) + Lin kt ha hc thng l lin kt cng ha tr + Thng c nhit nng chy, nhit si thp, d bay hi v thng t tan trong nc (d tan trong cc dung mi hu c) + a s b oxi ha bi O2 (chy); cc phn ng thng xy ra chm, khng hon ton (cn xc tc, un nng) v theo nhiu hng khc nhau. Dn ra mt s hp cht hu c gip HS phn loi hp cht hu c theo thnh phn nguyn t, theo loi lin kt, theo nhm chc... Phng php phn tch nguyn t : + Hng dn HS cch xc nh cc nguyn t: cacbon (CO2, Na2CO3); hiro (H2O, HCl, NH3); nit (N2, NH3); halogen (X2, HX)... + Hng dn HS cch xc nh lng cc nguyn t da vo nh lut thnh phn khng i: CO2, Na2CO3 C ; H2O, HCl H ; N2, NH3 N v.v... Hng dn HS cch thit lp cng thc n gin nht v cng thc phn t: + Lp cng thc t % khi lng nguyn t + Lp cng thc t khi lng sn phm phn ng chy mC mH mO mN m m m m = = = s mol (CxHyOzNt) = x:y:z:t= C = H = O = N 12 x y 16 z 14t 12 1 16 14 + Tnh khi lng mol phn t t t khi v khi lng ring Luyn tp: + Tnh thnh phn phn trm khi lng ca C, H, O, N cn c vo cc s liu phn tch nh lng; Tnh c phn t khi ca cht hu c da vo t khi hi; + Xc nh c cng thc n gin nht v cng thc phn t. Bi 22. CU TRC PHN T HP CHT HU C A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Ni dung thuyt cu to ho hc ; Khi nim ng ng, ng phn. Lin kt cng ho tr v khi nim v cu trc khng gian ca phn t cht hu c. K nng Vit c cng thc cu to ca mt s cht hu c c th. Phn bit c cht ng ng, cht ng phn da vo cng thc cu to c th. B. Trng tm: Ni dung thuyt cu to ho hc, cht ng ng, cht ng phn Lin kt n, bi (i, ba) trong phn t cht hu c C. Hng dn thc hin Gii thiu ni dung thuyt cu to ho hc, Dn ra mt s v d hnh thnh khi nim: cht ng ng, cht ng phn. Dn ra mt s v d gip HS thy cc loi lin kt trong hp cht hu c: lin kt n v lin kt bi (lin kt i v ba). Luyn tp: + Vit c cng thc cu to ca mt s cht hu c c th theo dy ng ng ca n (ngc li phn bit ng ng v ng phn t cc cng thc cu to c th).

14

Bi 23. PHN NG HU C A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : S lc v cc loi phn ng hu c c bn : Phn ng th, phn ng cng, phn ng tch. K nng Nhn bit c loi phn ng thng qua cc phng trnh ho hc c th. B. Trng tm: Phn loi phn ng hu c c bn : Th, cng, tch ... C. Hng dn thc hin Dn ra mt s phn ng hu c v hng dn HS quan st phn bit mt s loi phn ng hu c c bn : th, cng, tch. Dn ra mt s v d thy c c im ca phn ng hu c l thng xy ra chm v to thnh hn hp sn phm Luyn tp: + Nhn bit c loi phn ng theo cc phng trnh ho hc c th. CHNG 5: HIROCACBON NO Bi 25. ANKAN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha hirocacbon, hirocacbon no v c im cu to phn t ca chng. Cng thc chung, ng phn mch cacbon, c im cu to phn t v danh php. Tnh cht vt l chung (quy lut bin i v trng thi, nhit nng chy, nhit si, khi lng ring, tnh tan). Tnh cht ho hc (phn ng th, phn ng chy, phn ng tch hiro, phn ng crckinh). Phng php iu ch metan trong phng th nghim v khai thc cc ankan trong cng nghip. ng dng ca ankan. K nng Quan st th nghim, m hnh phn t rt ra c nhn xt v cu trc phn t, tnh cht ca ankan. Vit c cng thc cu to, gi tn mt s ankan ng phn mch thng, mch nhnh. Vit cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca ankan. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. Tnh thnh phn phn trm v th tch v khi lng ankan trong hn hp kh, tnh nhit lng ca phn ng chy. B. Trng tm: c im cu trc phn t ca ankan, ng phn ca ankan v tn gi tng ng. Tnh cht ho hc ca ankan Phng php iu ch metan trong phng th nghim C. Hng dn thc hin Gii thiu dy ng ng v tn gi: ankan Cng thc tng qut ca ankan. Da vo kin thc ng phn ( hc bi trn) gip HS vit c cu to v tn gi ca cc ng phn ankan (c < 7 nguyn t C) t cng thc phn t.

15

 Tnh cht ho hc ca ankan : Tng i tr nhit thng nhng di tc dng ca nh sng, xc tc v nhit, ankan c tham gia : + Phn ng th: hng dn HS da vo phng trnh ha hc ca phn ng th CH4 bi halogen (SGK) vit phng trnh ha hc ca phn ng th C2H6 bi halogen Sau , c th ch ra phn ng dnagj tng qut: as CnH2n+2 + Cl2 CnH2n+1Cl + HCl as .............+ Cl2 CnHCl2n+1 + HCl as CnHCl2n+1 + Cl2 CnCl2n+2 + HCl Lu : s to sn phm chnh l sn phm th nguyn t C bc cao hn. t 0 ,xt + Phn ng tch hiro, crckinh. CnH2n+2 CnH2n + H2 0 t ,xt CnH2n+2 CxH2x+2 + CnxH2(nx) + Phn ng oxi ho (chy, oxi ho khng hon ton to thnh dn xut cha oxi). 2 3n + 1 t0 CnH2n+2 + ( ) O2 nCO2 + (n+1)H2O (t l mol C > 1) 2 2 t 0 ,xt CH4 + O2 H-CH=O + H2O
t ,xt C4H10 + 2,5O2 2CH3COOH + H2O Phng php iu ch metan trong phng th nghim (t CH3COONa v Al4C3). Luyn tp: + Vit cng thc cu to, gi tn mt s ankan ng phn mch thng, mch nhnh. + Vit cc phng trnh ho hc biu din phn ng ho hc ca ankan. + Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to ca mt s ankan ; + Tnh thnh phn phn trm v th tch trong hn hp v tnh nhit lng ca phn ng chy ;
0

Bi 26. XICLO ANKAN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Khi nim, c im cu to phn t. Tnh cht ho hc : Phn ng th, tch, chy tng t ankan ; Phn ng cng m vng (vi H2, Br2, HBr) ca xicloankan c 3 4 nguyn t cacbon. ng dng ca xicloankan. K nng Quan st m hnh phn t v rt ra c nhn xt v cu to ca xicloankan. T cu to phn t, suy on c tnh cht ho hc c bn ca xicloankan. Vit c phng trnh ho hc dng cng thc cu to biu din tnh cht ho hc ca xicloankan. B. Trng tm: Cu trc phn t ca xiclohexan, xiclopropan, xiclobutan. Tnh cht ho hc ca xiclohexan, xiclopropan, xiclobutan. C. Hng dn thc hin Gii thiu mt s xicloankan v tn gi Cng thc tng qut ca mono xicloankan. Da vo kin thc ng phn ( hc bi trn) gip HS vit c cu to v tn gi ca mt s ng phn xicloankan (c < 7 nguyn t C) t cng thc phn t. Tnh cht ho hc ca xicloankan :

16

+ Phn ng cng m vng: * vi : H2, Br2, HBr (ch xy ra vi xiclopropan) * vi H2: (xy ra vi vng xiclo c 4, 5, 6 nguyn t C) + Phn ng th v phn ng oxi ho (tng t ankan). Luyn tp: Vit c phng trnh ho hc dng cng thc cu to biu din tnh cht ho hc ca xicloankan. Bi 28. THC HNH PHN TCH NH TNH NGUYN T IU CH V TNH CHT CA METAN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim c th. Phn tch nh tnh cc nguyn t C v H. iu ch v thu kh metan. t chy kh metan. Dn kh metan vo dung dch thuc tm. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Phn tch nh tnh C, H; iu ch v th tnh cht ca metan C. Hng dn thc hin Hng dn HS cc thao tc ca tng TN nh: + Nghin cht rn + Trn cht rn v cho hn hp vo ng nghim + Rt cht lng vo ng nghim + Lp dng c theo hnh v + un nng ng nghim + a u ng dn kh vo cht lng trong ng nghim + a que dim ang chy n u ng dn kh Hng dn HS quan st hin tng xy ra v nhn xt Th nghim 1. Xc nh s c mt ca C, H trong hp cht hu c + Phn cht rn trong y ng nghim chuyn dn t mu en (CuO) mu (Cu) cht hu c b oxi trong CuO oxi ha. + Bng rc CuSO4 khan chuyn t mu trng mu xanh (CuSO4.5H2O) c H2O to thnh + ng nghim ng dung dch Ca(OH)2 c vn c (CaCO3) c CO2 to thnh Th nghim 2. iu ch v th tnh cht ca metan a) Ngn la chy sng CH4 b t chy mu s c ng git nc Phn ng chy CH4 to H2O b) Khng c hin tng g CH4 khng lm mt mu dung dch Br2. c) Khng c hin tng g CH4 khng lm mt mu dung dch KMnO4.

17

CHNG 6: HIROCACBON KHNG NO Bi 29. ANKEN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Cng thc chung, c im cu to phn t, ng phn cu to v ng phn hnh hc. Cch gi tn thng thng v tn thay th ca anken. Tnh cht vt l chung (quy lut bin i v nhit nng chy, nhit si, khi lng ring, tnh tan) ca anken. Phng php iu ch anken trong phng th nghim v trong cng nghip. ng dng. Tnh cht ho hc : Phn ng cng brom trong dung dch, cng hiro, cng HX theo quy tc Mac-cp-nhi-cp ; phn ng trng hp ; phn ng oxi ho. K nng Quan st th nghim, m hnh rt ra c nhn xt v c im cu to v tnh cht. Vit c cng thc cu to v tn gi ca cc ng phn tng ng vi mt cng thc phn t (khng qu 6 nguyn t C trong phn t). Vit cc phng trnh ho hc ca mt s phn ng cng, phn ng trng hp c th. Phn bit c mt s anken vi ankan c th. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to, gi tn anken. Tnh thnh phn phn trm v th tch trong hn hp kh c mt anken c th. B. Trng tm: Dy ng ng v cch gi tn theo danh php thng thng v danh php h thng/ thay th ca anken. Tnh cht ho hc ca anken. Phng php iu ch anken trong phng th nghim v sn xut trong cng nghip. C. Hng dn thc hin Gii thiu dy ng ng v cch gi tn thng thng v tn thay th ca anken. Da vo kin thc ng phn gip HS vit c cu to v tn gi mt s ng phn cu to ca anken (c < 6 nguyn t C) t cng thc phn t (ng phn mch C, ng phn v tr lin kt i). (Ch lin h cng thc phn t chung dn n ng phn mch vng xicloankan) Tnh cht ho hc ca anken : + Phn ng cng hiro, cng halogen (clo, brom trong dung dch), cng HX (HBr v nc) theo quy tc Mac-cp-nhi-cp. Ni ,t 0 CnH2n + H2 CnH2n+ 2 CnH2n + Br2 CnH2nBr2 (lm mt mu dung dch brom) CnH2n + HX CnH2n+1X CnH2n + H2O CnH2n+1OH (ancol) + Phn ng trng hp etylen, propen, but-1-en v but-2-en. + Phn ng oxi ho (chy v lm mt mu thuc tm). 2 3n t0 CnH2n + ( ) O2 (t l mol = 1) nCO2 + nH2O C2 2

18

3CnH2n + 2KMnO4 + 4H2O 3CnH2n(OH)2 + 2MnO2 + 2KOH Phng php iu ch anken: + Trong phng th nghim: tch nc ca ancol + Trong cng nghip: tch hiro hoc crckinh ankan Luyn tp: + Vit cng thc cu to v gi tn cc ng phn tng ng vi mt cng thc phn t (khng qu 6 nguyn t C trong phn t). + Vit cc phng trnh ho hc ca mt s phn ng cng, phn ng oxi ho, phn ng trng hp c th. + Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to, gi tn anken, tnh thnh phn phn trm th tch trong hn hp kh c anken c th ; Bi 30, 32 : ANKAIEN - ANKIN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha, cng thc chung, c im cu to ca ankaien. c im cu to, tnh cht ho hc ca ankaien lin hp (buta-1,3-ien v isopren : phn ng cng 1, 2 v cng 1, 4). iu ch buta-1,3-ien t butan hoc butilen v isopren t isopentan trong cng nghip. nh ngha, cng thc chung, c im cu to, ng phn, danh php, tnh cht vt l (quy lut bin i v trng thi, nhit nng chy, nhit si, khi lng ring, tnh tan) ca ankin. Tnh cht ho hc ca ankin : Phn ng cng H2, Br2, HX ; Phn ng th nguyn t H linh ng ca ank-1-in ; phn ng oxi ho). iu ch axetilen trong phng th nghim v trong cng nghip. K nng Quan st c th nghim, m hnh phn t, rt ra nhn xt v cu to v tnh cht ca ankaien v ankin. Vit c cng thc cu to ca mt s ankaien v ankin c th. D on c tnh cht ho hc, kim tra v kt lun. Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca buta-1,3-ien v axetilen. Phn bit ank-1-in vi anken bng phng php ho hc. Tnh thnh phn phn trm v th tch kh trong hn hp. B. Trng tm: c im cu trc phn t, cch gi tn ca ankaien. Tnh cht ho hc ca ankaien (buta-1,3-ddien v isopren). Phng php iu ch buta-1,3-ddien v isopren. Dy ng ng, c im cu trc phn t, ng phn v cch gi tn theo danh php thng thng, danh php h thng ca ankin. Tnh cht ho hc ca ankin Phng php iu ch axetilen trong phng th nghim, trong cng nghip. C. Hng dn thc hin Gii thiu mt s ankaien v tn gi Cng thc chung ca ankaien v c im cu to (c bit l ankaien lin hp).

19

 Tnh cht ho hc ca buta1, 3ien v isopren : Phn ng cng hiro, cng halogen v hiro halogenua, phn ng trng hp to cao su. Phng php sn xut buta1, 3ien t butan v isopren t isopentan trong cng nghip bng cch ehiro ha ankan. Gii thiu dy ng ng v cch gi tn ca ankin. Da vo kin thc ng phn gip HS vit c cu to v tn gi ca mt s ng phn ankin (c < 6 nguyn t C) t cng thc phn t (ng phn mch C, ng phn v tr lin kt i). (Ch lin h cng thc tng qut dn n ng phn ankaien) Tnh cht ho hc ca ankin : + Phn ng cng hiro, cng halogen (clo, brom trong dung dch), cng HX (HBr v nc) theo quy tc Mac-cp-nhi-cp. Pd ,t 0 Ni ,t 0 CnH2n2 + H2 CnH2n hoc CnH2n2 + 2H2 CnH2n+ 2 CnH2n2 + 2Br2 CnH2n2Br4 (lm mt mu dung dch brom) CnH2n2 + HX CnH2n1X hoc CnH2n2 + 2HX CnH2nX2 HgSO4 ,H 2 SO4 CH3CH=O (andehit axetic) CHCH + H2O 800 C + Phn ng ime ha v trime ha axetilen + Phn ng th bi kim loi nng (Ag) HCCH + 2AgNO3 + 2NH3 AgCCAg + 2NH4NO3 RCCH + AgNO3 + NH3 RCCAg + NH4NO3 + Phn ng oxi ho (chy v lm mt mu thuc tm). 2 3n 1 t0 CnH2n2 + ( ) O2 (t l mol < 1) nCO2 + (n1)H2O C2 2 Phng php iu ch axetilen: + Trong phng th nghim: CaC2 + 2H2O Ca(OH)2 + C2H2
1500 C + Trong cng nghip: 2CH4 C2H2 + 3H2 l m lnh nhanh
o

Luyn tp: + Vit c cng thc cu to ca mt s ankaien v ankin c th (khng qu 5 nguyn t C trong phn t). + Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca buta1,3 ien v isopren. + Vit cc phng trnh ho hc ca mt s phn ng cng, phn ng oxi ho, phn th c th. Phn bit anken vi ankin v ank-1-in vi ank-2-in + Tnh khi lng sn phm to thnh ca phn ng trng hp qua nhiu phn ng ; + Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to, gi tn ankin, tnh thnh phn phn trm th tch trong hn hp kh c ankin c th ; Bi 34. THC HNH IU CH V TNH CHT CA ETILEN, AXETILEN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim c th. iu ch v th tnh cht ca etilen : Phn ng chy v phn ng vi dung dch brom. iu ch v th tnh cht ca axetilen : Phn ng chy, phn ng vi dung dch brom, vi dung dch AgNO3 trong NH3. K nng

20

 S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm iu ch v th tnh cht ca etilen ; iu ch v th tnh cht ca axetilen. C. Hng dn thc hin Hng dn HS cc thao tc ca tng TN nh: + Rt cht lng vo ng nghim + Nh git cht lng vo ng nghim bng cng t ht + Lc ng nghim + un nng cht lng trong ng nghim + t kh sinh ra u ng vut nhn + Dn kh i qua ng nghim c cha cht lng Hng dn HS quan st hin tng xy ra v nhn xt Th nghim 1. iu ch v th tnh cht ca etilen + kh chy sng xanh u ng vut nhn + Brom b mt mu nu (do C2H4 to ra phn ng vi Br2) + KMnO4 b mt mu tm (do C2H4 to ra phn ng vi KMnO4) Th nghim 2. iu ch v th tnh cht ca axetilen + kh chy sng xanh u ng vut nhn + KMnO4 b mt mu tm (do C2H2 to ra phn ng vi KMnO4) + c kt ta mu vng (AgCCAg) xut hin

21

CHNG 7: HIROCACBON THM - NGUN HIROCACBON THIN NHIN H THNG HA V HIROCACBON Bi 35: BENZEN V NG NG A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha, cng thc chung, c im cu to, ng phn, danh php. Tnh cht vt l : Quy lut bin i nhit nng chy, nhit si ca cc cht trong dy ng ng benzen. Tnh cht ho hc : Phn ng th (quy tc th), phn ng cng vo vng benzen ; Phn ng th v oxi ho mch nhnh. K nng Vit c cng thc cu to ca benzen v mt s cht trong dy ng ng. Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca benzen, vn dng quy tc th d on sn phm phn ng. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. Tnh khi lng benzen, toluen tham gia phn ng hoc thnh phn phn trm v khi lng ca cht trong hn hp. B. Trng tm: Cu trc phn t ca benzen v mt s cht trong dy ng ng. Tnh cht ho hc benzen v toluen. C. Hng dn thc hin Gii thiu dy ng ng v cch gi tn ca benzen v ng ng. Hng dn HS vit c cu to v tn gi ca mt s ng phn ankyl benzen (c 7, 8 nguyn t C) t cng thc phn t (ng phn mch C, ng phn v tr nhm th trn vng benzen). Tnh cht ho hc: Gip HS nhn xt mi lin quan gia cu trc phn t v tnh cht ho hc ca ankan, anken. T suy ra cc phn ng c trng ca benzen v ng ng + Phn ng th ca benzen v toluen : Halogen ho, nitro ho vng benzen(iu kin phn ng, quy tc th). Phn ng th nguyn t H mch nhnh ca ankyl benzen + Phn ng cng Cl2, H2 vo vng benzen ; (so snh phn ng th vi ankan v phn ng cng vi anken) + Phn ng oxi ho hon ton, oxi ho nhm ankyl nhm cacboxyl Luyn tp: + Vit c cu to ng phn mt s cht trong dy ng ng. + Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca benzen, toluen; Vn dng quy tc th d on sn phm phn ng. + Phn bit mt s hirocacbon thm bng phng php ho hc. + Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. + Tnh khi lng benzen, toluen tham gia phn ng hoc thnh phn phn trm khi lng ca cc cht trong hn hp ; MT S HIROCACBON THM KHC A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c :

22

 Cu to phn t, tnh cht vt l, tnh cht ho hc ca stiren (tnh cht ca hirocacbon thm ; Tnh cht ca hirocacbon khng no : Phn ng cng, phn ng trng hp lin kt i ca mch nhnh). Cu to phn t, tnh cht vt l, tnh cht ho hc ca naphtalen (tnh cht ca hirocacbon thm : phn ng th, cng). K nng Vit cng thc cu to, t d on c tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen. Vit c cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen. Phn bit mt s hirocacbon thm bng phng php ho hc. Tnh khi lng sn phm thu c sau phn ng trng hp. B. Trng tm: Cu trc phn t ca stiren v naphtalen. Tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen. C. Hng dn thc hin Gii thiu cu to phn t ca stiren v naphtalen. T cu to phn t hng dn HS suy ra: + Tnh cht ho hc ca stiren : Trng hp, ng trng hp, phn ng oxi ho, cng (vo nhnh hoc vng benzen). + Tnh cht ho hc ca naphtalen : Phn ng th brom v nitro ho ; Cng hiro ; Oxi ho bng oxi khng kh (c xc tc V2O5). Luyn tp: + Vit c cu to ng phn mt s cht trong dy ng ng. + Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca stiren v naphtalen. + Phn bit mt s hirocacbon thm bng phng php ho hc. + Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. + Tnh khi lng stiren v naphtalen tham gia phn ng hoc thnh phn phn trm khi lng ca cc cht trong hn hp ; Bi 37. NGUN HIROCACBON THIN NHIN A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Thnh phn, phng php khai thc, ng dng ca kh thin nhin. Thnh phn, phng php khai thc, cch chng ct, crckinh v rifominh ; ng dng ca cc sn phm t du m. Thnh phn, cch ch bin, ng dng ca than m. K nng c, tm tt c thng tin trong bi hc v tr li cu hi. Tm c thng tin t liu v du m v than Vit Nam. Tm hiu c ng dng ca cc sn phm du m, kh thin nhin, than m trong i sng. B. Trng tm: Thnh phn ho hc, tnh cht, cch chng ct v ch bin du m bng phng php ho hc; cch ch bin kh m du v kh thin nhin. C. Hng dn thc hin Dng s , tranh nh gii thiu:

23

+ Thnh phn ho hc, tnh cht, cch chng ct v ch bin du m bng phng php ho hc ; + ng dng ca cc sn phm t du m. + Thnh phn ho hc, tnh cht, cch ch bin v ng dng ca kh m du v kh thin nhin. + Cch ch bin, ng dng ca cc sn phm t than m. Bi 38. H THNG HA V HIROCACBON A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Mi quan h gia cc loi hirocacbon quan trng. K nng Lp c s quan h gia cc loi hirocacbon. Vit c cc phng trnh ho hc biu din mi quan h gia cc cht. Tch cht ra khi hn hp kh, hn hp lng. Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. B. Trng tm Mi quan h gia cc loi hirocacbon quan trng. C. Hng dn thc hin Lp c s quan h gia cc loi hirocacbon. Hng dn HS nu c mi Phng php iu ch quan h hai chiu Tnh cht ha hc Luyn tp: + in cht vo s trng + Vit c cc phng trnh ho hc biu din mi quan h gia cc cht. + Phn bit cc hirocacbon. + Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to v gi tn. CHNG 8: DN XUT HALOGEN ANCOL - PHENOL Bi 39: DN XUT HALOGEN CA HIROCACBON A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Khi nim, phn loi dn xut halogen, ly th d minh ho. Tnh cht ho hc c bn (phn ng to thnh anken, ancol). Mt s ng dng c bn (nguyn liu tng hp hu c v mt s lnh vc khc). K nng Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc v mt s ng dng chnh. (ch vit phng trnh ha hc vi dn xut halogen ca hirocacbon no c 2 3 nguyn t cacbon) B. Trng tm: Tnh cht ho hc ca dn xut halogen. C. Hng dn thc hin Gii thiu mt s hirocacbon no v dn xut halogen tng ng km theo tn gi v bc ca mi cht

24

 iu ch dy tnh cht ha hc: Da vo mi quan h hu c tnh cht T hai cch to ra dn xut halogen: + Thay th nhm OH trong ancol bng nguyn t halogen + Cng hp halogen hoc hiro halogenua vo anken suy ra hai tnh cht ha hc chnh ca dn xut halogen l: + Thay th nguyn t halogen bng nhm OH + Tch hiro halogenua Bi 40: ANCOL A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha, phn loi ancol. Cng thc chung, c im cu to phn t, ng phn, danh php (gc chc v thay th). Tnh cht vt l : Nhit si, tan trong nc ; Lin kt hiro. Tnh cht ho hc : Phn ng ca nhm OH (th H, th OH), phn ng tch nc to thnh anken hoc ete, phn ng oxi ho ancol bc I, bc II thnh anehit, xeton ; Phn ng chy. Phng php iu ch ancol t anken, iu ch etanol t tinh bt, iu ch glixerol. ng dng ca etanol. Cng thc phn t, cu to, tnh cht ring ca glixerol (phn ng vi Cu(OH)2). K nng Vit c cng thc cu to cc ng phn ancol. c c tn khi bit cng thc cu to ca cc ancol (c 4C 5C). D on c tnh cht ho hc ca mt s ancol n chc c th. Vit c phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca ancol v glixerol. Phn bit c ancol no n chc vi glixerol bng phng php ho hc. Xc nh cng thc phn t, cng thc cu to ca ancol. B. Trng tm: c im cu to ca ancol Quan h gia c im cu tao vi tnh cht vt l (nhit si, tnh tan) Tnh cht ho hc Phng php iu ch ancol C. Hng dn thc hin c im cu to, phn loi, ng phn v danh php ca ancol: v ancol etylic hc lp 9 THCS nn t cht ny v thm mt s ancol khc (gc khng no, nhiu nhm OH) gip HS t rt ra: + c im cu to: gc hirocacbon + nhm OH Cng thc tng qut : CnH2n+1OH (no, n chc) CnH2n1OH (khng no, mt ni i, n chc), CnH2n+2Ox hay CnH2n+2x(OH)x (no, a chc) + ng phn: mch C, v tr nhm OH

25

 Tnh cht vt l v khi nim lin kt hiro + GV cho HS n li kin thc v lin kt hiro hc lp 10 hnh thnh lin kt hiro ca ancol vi ancol v ancol vi nc. + Da vo bng hng s vt l ca mt s ancol (trang 181 SGK) t vn v sao nhit si, tnh tan (ca ancol c th) khc nhau? (gi n lc lin kt phn t v yu t lm tng lc lin kt phn t) + Kt lun v nh hng ca lin kt hiro n nhit si v tnh tan Tnh cht ho hc: da vo tnh cht ca ancol etylic hc lp 9 THCS gip HS thy: + Phn ng th H ca nhm OH (phn ng chung ca ancol, phn ng ring ca glixerol); Hng dn HS lm hai TN ny khc su. + Phn ng th nhm OH ancol (to dn xut halogen) + Phn ng tch nc to thnh anken hoc ete ; + Phn ng oxi ho ancol bc I anehit, axit; ancol bc II xeton, Phn ng chy Phng php iu ch etanol v glixerol (hirat ha, ln men, tng hp) Luyn tp: + Vit c cng thc cu to cc loi ng phn ancol c th v gi tn + Vit c phng trnh ho hc cho cc phn ng th, tch, oxi ho, ha este ca ancol v glixerol (thc hin di dng bi tp l thuyt) + Phn bit c ancol no n chc vi glixerol bng phng php ho hc. + Xc nh cng thc phn t, cng thc cu to ca ancol Bi 41: PHENOL A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Khi nim, phn loi phenol. Tnh cht vt l : Trng thi, nhit si, nhit nng chy, tnh tan. Tnh cht ho hc : Tc dng vi natri, natri hiroxit, nc brom. Mt s phng php iu ch phenol (t cumen, t benzen) ; ng dng ca phenol. Khi nim v nh hng qua li gia cc nguyn t trong phn t hp cht hu c. K nng Phn bit dung dch phenol vi ancol c th bng phng php ho hc. Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca phenol. Tnh khi lng phenol tham gia v to thnh trong phn ng. B. Trng tm: c im cu to v tnh cht ha hc ca phenol Phng php iu ch phenol. C. Hng dn thc hin c im cu to phenol: T cng thc cu to cua ancol, GV a ra mt cu to m khi thay gc ankyl bng gc phenyl th c tnh cht g khc khng? Dng TN i chng (etanol v phenol) vi NaOH HS thy tnh cht ho hc khc hn. GV ngh HS so snh cu to v rt ra nhn xt phenol c nhm OH kt hp trc tip vi vng benzen

26

(GV a ra mt cu to ca ru thm so snh v phn bit ru thm vi phenol v mt cu to) Tnh cht ho hc: cn phi khc su kin thc nh hng hai chiu ca vng benzen ti nhm OH v nhm OH ti vng benzen (lm mt s TN i chiu to tnh hung) + Phn ng th H nhm OH (tnh axit, tc dng vi natri, natri hiroxit), lin h gii thch v sao ancol khng tc dng vi NaOH? + phn ng th H vng benzen (tc dng vi nc brom), lin h gii thch v sao benzen khng tc dng vi nc brom? + Kt lun v nh hng qua li gia cc nhm nguyn t trong phn t Mt s phng php iu ch phenol hin nay (t benzen qua cumen hoc qua dn xut halogen) Luyn tp: + Vit cc phng trnh ho hc ca phn ng gia phenol vi Na, vi NaOH, nc brom. + phn bit dung dch phenol vi ancol c th bng phng php ho hc + Tnh khi lng phenol tham gia v to thnh trong phn ng Bi 43: THC HNH TNH CHT CA ETANOL, GLIXEROL V PHENOL A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim : Etanol tc dng vi natri. Glixerol tc dng vi Cu(OH)2. Phenol tc dng vi NaOH, dung dch brom. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh cht ca etanol; Tnh cht ca glixerol. Tnh cht ca phenol. C. Hng dn thc hin Hng dn HS cc thao tc ca tng TN nh: + Rt cht lng vo ng nghim + Nh git cht lng vo ng nghim bng cng t ht + Lc ng nghim + Cho cht rn vo ng nghim cha cht lng + Bt ming ng nghim v a vo ngn la ri th tay bt ra Hng dn HS quan st hin tng xy ra v nhn xt Th nghim 1. Etanol tc dng vi Natri + Vin Na vo trn, chy trn b mt cht lng, nh dn ng thi c kh bay ln mnh (Na tc dng vi nc gii phng H2)

27

+ Khi th tay bt ming ng nghim ra thy c ting n nh (H2 phn ng vi O2 khng kh gy n) Th nghim 2. Tc dng ca glixerol vi Cu(OH)2 + ng th nht, kt ta mu xanh tan dn thnh dung dch xanh m; + ng th hai kt ta khng bin i Th nghim 3. Tc dng ca phenol vi NaOH v nc brom + Mu phenol t tan trong nc nhng tan ngay khi thm dung dch NaOH + C kt ta trng xut hin do phenol tc dng vi Br2 to C6H2Br3OH Th nghim 4. Phn bit ancol, glixerol v phenol + Phng n l thuyt. * C ba cht u tc dung c vi Na gii phng H2 * Ch c mt cht tc dng c vi dung dch NaOH v nc Br2 * Ch c mt cht ho tan c Cu(OH)2 thnh dung dch mu xanh + Cch thc hin: * Nh nc brom, cht no to kt ta trng l phenol * Thm kt ta Cu(OH)2 v lc, cht no ho tan kt ta thnh dung dch mu xanh l glixerol. Cht cn li l etanol CHNG 9: ANDEHIT XETON AXIT CACBOXYLIC Bi 44: ANDEHIT XETON A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha, phn loi, danh php ca anehit. c im cu to phn t ca anehit. Tnh cht vt l : Trng thi, nhit si, nhit nng chy, tnh tan. Tnh cht ho hc ca anehit no n chc (i din l anehit axetic) : Tnh kh (tc dng vi dung dch bc nitrat trong amoniac), tnh oxi ho (tc dng vi hiro). Phng php iu ch anehit t ancol bc I, iu ch trc tip anehit fomic t metan, anehit axetic t etilen. Mt s ng dng chnh ca anehit. S lc v xeton (c im cu to, tnh cht, ng dng chnh). K nng D on c tnh cht ho hc c trng ca anehit v xeton ; Kim tra d on v kt lun. Quan st th nghim, hnh nh v rt ra nhn xt v cu to v tnh cht. Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca anehit fomic v anehit axetic, axeton. Nhn bit anehit bng phn ng ho hc c trng. Tnh khi lng hoc nng dung dch anehit trong phn ng. B. Trng tm: c im cu trc phn t v tnh cht ho hc ca andehit v xeton. Phng php iu ch andehit v xeton (ch xt anehit no, n chc, mch h ch yu l metanal v etanal v xeton tiu biu l axeton) C. Hng dn thc hin

28

 Gii thiu cng thc, tn ca mt s andehit no, n chc, mch h (bng trang 199 SGK) + Cng thc tng qut: CnH2nO hay Cn1H2n1CH=O vi n 1 (no, n chc) + Cch gi tn: * Thng thng: andehit + tn axit tng ng * H thng: tn hirocacbon tng ng + ui AL c im cu to phn t anehit: HS quan st cng thc c th v rt ra nhn xt: + nhm nh chc, lin kt ha hc trong nhm nh chc, + Trong nhm CH=O c lin kt i C=O gm mt lin kt bn v mt lin kt km bn (tng t lin kt i C=C trong phn t anken) nn anehit c mt s tnh cht ging anken Tnh cht ho hc: + Phn ng cng hiro: R-CH=O
cht oxi ha
t ,xt + H2 R-CH2OH (ancol bc nht)
o

cht kh

+ Phn ng oxi ho (tc dng vi nc brom, dung dch thuc tm, dung dch bc nitrat trong amoniac) ; tin hnh TN trng bc vi H-CH=O R-CH=O + 2AgNO3 + H2O + 3NH3 R-COONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag
cht kh cht oxi ha

Anehit va th hin tnh oxi ha, va th hin tnh kh. Phng php iu ch: + Oxi ha ancol: ancol bc I anehit ; + O2 H-CH=O ; + Oxi ha hirocacbon: CH4 xt ,t 0
2 CH3CH=O ; CH2=CH2 PdCl2 ,CuCl2 ,t 0

+O

Gii thiu mt s xeton c th km theo tn gi Ging vi anehit: xeton cng H2 to thnh ancol bc II R C CH3 + H2 R CH CH3 P O OH Khc vi anehit: xeton khng d phn ng trng bc Luyn tp: + Vit cu to cc ng phn CnH2nO (mch C, v tr nhm chc, loi nhm chc anehit hoc xeton) v gi tn + Vit cc phng trnh ho hc cho phn ng cng, phn ng oxi ha ca anehit, axeton (c th di dng s ). + Phn bit c anehit v xeton bng phng php ho hc; + Tnh khi lng hoc nng dung dch anehit tham gia phn ng. Bi 45: AXIT CACBOXYLIC A. Chun kin thc v k nng Kin thc Bit c : nh ngha, phn loi, c im cu to phn t, danh php. Tnh cht vt l : Nhit si, tan trong nc ; Lin kt hiro. Tnh cht ho hc : Tnh axit yu (phn li thun nghch trong dung dch, tc dng vi baz, oxit baz, mui ca axit yu hn, kim loi hot ng mnh), tc dng vi ancol to thnh este. Khi nim phn ng este ho. Phng php iu ch, ng dng ca axit cacboxylic.
to,xt

29

K nng Quan st th nghim, m hnh, rt ra c nhn xt v cu to v tnh cht. D on c tnh cht ho hc ca axit cacboxylic no, n chc, mch h. Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc. Phn bit axit c th vi ancol, phenol bng phng php ho hc. Tnh khi lng hoc nng dung dch axit trong phn ng. B. Trng tm: c im cu trc phn t ca axit cacboxylic. Tnh cht ho hc ca axit cacboxylic Phng php iu ch axit cacboxylic C. Hng dn thc hin Gii thiu mt s loi axit: no, n chc, mch h; khng no, n chc, mch h; thm, n chc v axit a chc. Gii thiu mt s axit no, n chc, mch h; (bng trang 206 SGK) + Cng thc tng qut: CnH2nO2 hay Cn1H2n1COOH vi n 1 (no, n chc) + Cch gi tn: * H thng: tn hirocacbon tng ng + ui OIC c im cu trc phn t: + nhm nh chc, lin kt ha hc trong nhm nh chc: c coi l s kt hp ca nhm C=O vi nhm OH. Lin kt OH trong phn t axit phn cc hn lin kt OH trong phn t ancol nn nguyn t H trong nhm COOH linh ng hn nguyn t H trong nhm OH ca ancol. + c lin kt hiro lin phn t khng? mc lin kt so vi ancol? so snh nhit si, tnh tan trong nc gia axit vi ancol c cng s nguyn t C (v cng thc biu din lin kt hiro lin phn t). Tnh cht ho hc : + Tnh axit: trong dung dch axit cacboxylic phn li thun nghch, TN hnh 9.3 SGK cho thy axit cacboxylic l axit yu. * hng dn HS lm mt s TN minh ha tc dng vi qu tm, baz, oxit baz, mui ca axit yu hn, kim loi hot ng mnh. + Phn ng th nhm OH (tc dng vi ancol to thnh este). Phng php iu ch: dng mt s bi tp ch ra mi lin h gia axit vi cc hp cht hc: + Oxi ha ancol, anehit, ankan + Ln men gim + Tng hp metanol vi CO Luyn tp: + Vit cu to cc ng phn axit CnH2nO2 (mch C, v tr nhm chc) v gi tn + Vit cc phng trnh ho hc minh ho cho cc phn ng: tnh axit, to dn xut axit. + Phn bit axit c th vi ancol, phenol bng phng php ho hc. + Tnh khi lng hoc nng dung dch ca axit tham gia phn ng. Bi 47: THC HNH TNH CHT CA ANDEHIT V AXIT CACBOXYLIC A. Chun kin thc v k nng Kin thc

30

Bit c : Mc ch, cch tin hnh, k thut thc hin cc th nghim : Phn ng trng gng (HCHO tc dng vi dung dch AgNO3 trong NH3). Tc dng ca axit axetic vi qu tm, Na2CO3, etanol. K nng S dng dng c, ho cht tin hnh c an ton, thnh cng cc th nghim trn. Quan st, m t hin tng, gii thch v vit cc phng trnh ho hc. Vit tng trnh th nghim. B. Trng tm Tnh cht ca andehit ; Tnh cht ca axit cacboxylic. C. Hng dn thc hin Hng dn HS cc thao tc ca tng TN nh: + Rt cht lng vo ng nghim + Nh git cht lng vo ng nghim bng cng t ht + Lc ng nghim + un nng ng nghim + Nhng a thy tinh vo cht lng trong ng nghim + a que dim ang chy vo ming ng nghim + Lm lnh ng nghim c cha cht lng Hng dn HS quan st hin tng xy ra v nhn xt Th nghim 1. Phn ng trng bc ca anehit fomic + lp Ag trng bc bm mt lp mng trn thnh ng nghim Ch : s dng ng nghim sch, dung dch NH3 khng qu c, ch lc nh ng nghim khi trn dung dch, khi un nng cn gi nguyn ng nghim v a ngn la n cn lt nh theo thnh ng nghim. Th nghim 2. Phn ng ca axit axetic vi qu tm, natri cacbonat v etanol a) qu tm ha b) bt kh thot ra (CO2), khi a que dim ang chy vo ming ng nghim th ngn la s tt (kh CO2 khng duy tr s chy). c) Cht lng trong ng nghim th nht phn thnh hai lp, lp trn c mi thm (este to thnh khng tan trong dung dch NaCl bo ha)

31