i Mt minh chng sng ng ca tnh chi phi ca nhu cu sinh l l nhng k c ca vic b b i trong cc tri giam t nhn trong

th chin 2. David Mandel (1983), mt ngi cn may mn sng st tri tp trung ca pht xt k li k nim v vic b b i khin cha con nh nhau v mt ming bnh m nh sc vt. Mt ng b, ngi b a con 20 tui n cp ming bnh m di gi khi ng ang ng, ri vo trng thi trm cm, lin tc hi ti sao a con li i x vy vi ng. Ngy hm sau, ngi cha cht. Cn i c th khin bn lm nhng iu kh c th tng tng c, Mandel gii thch. chng ny chng ta s nghin cu v c ch sinh l v tm l ca cn i. C ch sinh l hiu hn v qu trnh b i khng hon ton, nh khoa hc Ancel Keys v cc cng s (1950) cho 36 nam tnh nguyn vin- nhng ngi t chi nhp ng- mt ch n va duy tr cn nng ban u ca h. Sau 6 thng, cc nh khoa hc ct gim mt na khu phn ca h. Nhng kt qu nhanh chng thy r. Nhng ngi ny bt u ri vo trng thi b ph, lnh m. Trng lng c th st nhanh, cui cng n nh mc 25% di trng lng khi im. Nhng nhng nh hng v tinh thn cc k r nt. Tng ng vi tng ca Maslow v cp bc nhu cu, nhng ngi n ng bt u m nh vi n. Hc ni v thc n, m v thc n. H su tm cng thc, c sch dy nu n, say m ngm nhn cc loi thc n ngon b cm. Cng vi , h tr nn lnh cm vi tnh dc v cc hot ng x hi khc. H ch quan tm n nhng nhu cu c bn khng c p ng. Mt trong nhng ngi tham gia tng trnh, nu chng ti xem mt chng trnh, phn hp dn nht l nhng cnh mi ngi ang n. Chng ti khng ci c trc nhng bc tranh hi hc nht, v nhng cnh yu ng cng tr nn tht nhm chn. Nhng tnh nguyn vin ca Keys cm thy cn i nh mt phn ng t nhin trong c ch n nh nhm duy tr mt trng lng c th n nh v cung cp y cht dinh dng. Nhng iu g tht s gy ra nhng cn i? l s co tht ca d dy rng? C th l cch chng ta cm nhn. V iu c chng minh sau th nghim ca A.L.Washburn v Walter Cannon c tnh nut mt qu bng. Khi c thi cng ln trong d dy, qu bng truyn v nhng tn hiu co tht ca d dy n mt my lu tr. Khi d dy c gim st, Washburn nhn mt ci nt mi ln ng y cm thy i. iu c pht hin l: Washburn tht s c nhng cn co tht d dy khi ng y cm thy i. Cn i c tip tc tn ti khi khng cn s co tht d dy? Nhng nh nghin cu tr li c cu hi ny vo u th k 20, khi h ct b d dy ca mt s con chut, ni lin thc qun vi rut non (Tsang, 1938). Nhng con chut c tip tc n khng? Thc t l c. Nhng cn i vn din ra tng t nhng ngi c phn d dy bi lot hay ung th b ct b. Ti v bn c th cm thy cn i k c khi d dy y. V vy, iu ny cng tng t i vi cc loi ng vt n thc n ngho nng lng. Chng s phi n nhiu hn cc loi tiu th thc n giu calo. (McHugh & Moran, 1978)

Nu nh nhng cn co tht d dy khng phi l nguyn nhn duy nht ca cn i, cn c nguyn nhn no khc? Ni tit t v trng thi no cho chng ta mt ci nhn v bn cht ca vn . Con ngi v cc loi ng vt khc thng t iu chnh lng calo thu np trnh hin tng thiu nng lng v suy tr mt cn nng n nh. iu ny l gii c th chng ta kim sot c nhng ngun nng lng sn c. Mt trong s l ng huyt glucose. S gia tng ca lng hormone Insulin (c tit ra t tuyn ty) lm gim lng ng huyt, mt phn s c bin thnh m d tr. C th chng ta thng s rt linh hot trong vic duy tr lng ng trong mu. Tuy nhin, khi lng ng ny gim i, cn i s xut hin. Bn s khng nhn thc c nhng thay i trong lng ng huyt. Thay vo , no bn s t ng iu chnh trng thi bn trong c th. Nhng tn hiu ca d dy, rut non v gan (cho bit glucose c tch tr hay gii phng) u c truyn n no kch thch nhu cu n hay khng. Nhng phn no ca b no ng vai tr thu thp cc tn hiu ny? Trong nhng nm 1940 v 1950, nhng nh nghin cu khoanh vng khu vc no iu khin cn i l vng di i (hypothalamus), mt khu vc nh nhng c h thng n ron phc tp nm su trong no. Thc t l, hai phn trung tm ca vng di i ring bit gip kim sot vic n ung. Nhng th nghim trong sut nhng nm 1960 ch ra rng hot ng bn ngoi ca vng di i (vng nhn ngoi ca i- Lateral hypothalamus) em n cm gic i. Khi kch thch xung in vo khu vc ny, nhng ng vt d trc c n no vn bt u n; khi khu ny b ph hy, k c nhng con vt d b i nhng vn khng c hng th vi thc n. Nhng nghin cu khoa hc cui th k 20 gip gii thch hnh vi ny. Nu mt con chut b b i v lng ng huyt xung thp, vng ny s tit ra hormone kch thch cn i orexin. Khi c tim orexin, nhng con chut s i cn co. (Sakurai & cng s, 1998) Nhng hot ng vng trung tm th hai- vng di i gia (vng nhn bng ca iVentromedial hypothalamus) lm gim cn i. Kch thich vo khu vc ny, mt con vt s ngng n; ph hy n v d dy v rut non ca con vt s tiu ha thc n nhanh hn khin chng tr nn rt bo (Duggan& Booth, 1986; Hoebel & Teitelbaum, 1966). Khi vng ny b thng tn, nhng con chut n thng xuyn hn, sn xut ra nhiu cht bo v s dng cht bo t hn cho nng lng, ging nh mt ngi ngho tch cp tng ng gi ngn hng v t chi rt tin ra (Pinel, 1993). Pht hin ny cng gii thch v sao mt s bnh nhn b u gn vng nn ca no (vng ngy nay chng ta bit l vng di i) n qu mc v nhanh chng tr nn tha cn. (Miller, 1995) Vng di i iu chnh nng cc hormone gip ngon ming. Mt trong nhng im ng ch ca nghin cu l tp trung vo ghrelin, mt hormone gy i tit ra khi d dy rng. Khi nhng ngi b bo ph tri qua cuc phu thut thu nh d dy, phn d dy cn li tit ra t ghrelin hn, v cm gic ngon ming ca h gim xung. (Lemonick, 2002)

Nhng ng dng t th nghim v hormone thm n lm tng hy vng v liu php gim chng thm n. Mt vin thuc c th lm gim tc dng ca cc cht gy cm gic i nh ghrelin hay leptin- c tit ra t m m. Hoc l c th n s lm tng nng ca hormone PYY, mt hormone tiu ha lm gim s thm n. S thay i ca nhng kch thch thng qua PYY cho thy nhng pht hin chuyn su v mt cht c th mt ngy no s tr thnh liu php cha tr cho cn bnh bo ph. Bo co u tin ch ra rng PYY lm gim chng thm n chut nhng li tip ni bi s tht vng ln khi 12 phng th nghim ln a ra mt hoi nghi: Vic tm thy PYY khng th thc hin li. Nhng mt vi thng sau , mt nghin cu mi hn s dng phng php khc cui cng tm ra t nht mt tc dng gim chng thm n tm thi. (Gura, 2004) Mt l thuyt c v chng i n xut rng tc ng vo thay i c ch n nh cn nng khin chng ta duy tr c th mt trng lng nht nh, c gi l im chun (Keesey & Corbett, 1983). Khi cn nng ca nhng con chut b b i khng hon ton h xung di mc trung bnh, nhng phn ng sinh hc s din ra chng li s st cn. Cn i tng ln v s tiu hao nng lng gim xung. Nu cn nng tng ln- xy ra khi nhng con chut b p n cn i gim xung v s tiu hao nng lng tng ln. S n nh cn nng ny i vi nhng con chut b b i khng hon ton v nhng con chut b p n u xoay quanh im chun. K c chut v con ngi yu t di truyn quyt nh tng ngi v im chun. C th ngi iu tit cn nng thng qua s kim sot i vi lng n vo, nng lng gii phng ra v ch s trao i cht chun.- Ch s ca s tiu hao nng lng cho hot ng c bn ca c th khi c th trng thi ngh ngi. Vo giai on cui ca 24 tun b i khng hon ton, nhng ngi n ng tham gia vo th nghim ca Key n nh mc cn nng so vi mc cn nng bnh thng- trong khi h n t bng mt na so vi trc y. S n nh ny bt ngun t s gim tiu hao nng lng do mt phn bi s hn ch hot ng v mt phn bi ch s trao i cht chun gim 29% .Trong mt th nghim i lp m cc tnh nguyn vin c cho n qu mc 1.000 calo mt ngy trong 8 tun. Nhng ngi tng cn t nht l nhng ngi t chy nng lng tha nhiu nht bng cch hot ng nhiu. Trong nhng iu kin bnh thng nhng ngi hot ng nhiu nht (t chy nhiu calo nht) nh hn nhng ngi bo ph th ng, theo mt bo co ca James Levine v cc cng s (2005). (Nhng nh nghin cu cho nhng ngi tham gia mc b qun o trong c na giy li o hot ng c th ca h trong 10 ngy) Mt s nh nghin cu thay vo nghi ng rng c th c mt im chun xc nh gip iu khin cn i. H tin rng nhng thay i v cn nng chm v ko di c th v d nh thay i im chun ca mt ngi. iu ny khin chng ta nghi ng v tng rng c th chng ta c mt xu hng nh hnh duy tr trng lng hp l (Assanand & cng s, 1998). Nhng yu t tm l cng thnh thong gy ra cm gic i. Nu c n khng gii hn cc thc n ngon, con ngi v cc ng vt khc thng c xu hng n qu nhiu v tng cn. Vi nhng l do trn, cc nh nghin cu bc b tng v mt im

chun sinh hc. H thch thut ng im. ch v mc m cn nng con ngi c nh tng thch vi s thu np v tiu hao nng lng (b nh hng bi mi trng cng nh sinh hc). C ch tm l S thm n c thc y bi trng thi sinh l ca chng ta- cc ni tit t v nhng hot ng i di. Mc d vy, cm gic i n nhiu hn l c th thc s cn. iu ny tht r rng khi Paul Rozin v nhng cng s (1998) kim tra hai bnh nhn mc chng qun khng nh c bt c s vic g xy ra hn mt pht trc. Nu c sau 20 pht sau khi n ba tra bnh thng nhng ngi ny c phc v tip mt ba khc, h sn sng tip tc n tip tc lp li vi ba n th 3 cch 20 pht. iu ny cho thy mt phn ca nhn thc v vic n n t tr nh ca chng ta v ba n cui cng. Khi thi gian di t ba n cui ca chng ta, chng ta s nh n vic n ba tip theo v bt u cm thy i. V gic: Sinh hc hay vn ha Ni tit t v cc yu t mi trng cng nhau tc ng n khng ch cm gic thm n m c ci chng ta mun n- khu v. Khi cm xc cng thng hoc chn nn, bn c cm gic thm thc n giu tinh bt, giu carbonhydate? Carbonhydrate gip tng nng hormone an thn serotonin, c tc dng trn an. S thch ngt v mn mang yu t di truyn v ph bin. Nhng khu v khc l c iu kin, nh khi mt ngi c cho n thc n mn s hnh thnh s thch n nhiu mui (Beauchamp, 1987), hay khi mt ngi hnh thnh mt mi c cm i vi mt loi thc n tng n khin h b m. (Tn s tr em bi m to iu kin hnh thnh mi c cm vi mt s loi thc n nht nh). Vn ha cng nh hng n khu v. Ngi Rp thch n mt lc , iu m Bc M ngi ta cm thy gh tm. Cng nh vy, hu ht ngi dn cc nc Bc M v Chu u khng n tht ch, tht chut v tht nga, nhng loi tht c yu thch nhiu ni khc. S thn trng vi nhng th khng quen thuc cng din ra tng t vi thc n l (c bit l nhng thc n c ngun gc ng vt hn l thc n chay). Trong thc nghim, mi ngi c th mt s loi nc qu l v thc n bn a. Vi vic lp li, s thch th i vi v mi tng ln, hn th, tip xc nhiu vi mt nhm thc n l tng s ho hng th cc mn khc(Pliner, 1982; Pliner &Pelchat, 1993). Nhng con chut cng c xu hng trnh cc thc n khng quen thuc (Sclafani, 1995). Chng s ci mi l ph hp vi th s khai bo v t tin chng ta khi cc cht c kh nng nhim c. Nhng xu hng khu v khc cng l thch ng. V d nh, gia v c s dng nhiu hn cc nc x nng ni cc thc n, c bit l tht rt d b h thi, to iu kin pht trin cho vi khun. Cn nghn l mt v d minh ha cho s thch nghi khu v. Mi c cm i vi mt s loi thc n bt ngun t nhng cn nn cao im vo tun th 10 khi nhng phi thai ang pht trin d b tn thng bi c t nht.

Ri lon n ung Nhng nh hng tm l ln thi quen n ung l rt r rng khi ng lc cho mt thn hnh gy bt thng ln t xu hng gi cn nng n nh. Hai hin tng n ung bt thng l chng chn n v cung n v . Chng chn n thng bt u vi mt thc n gim cn. Nhng ngi b mc hi chng ny thng b st cn xung di mc bnh thng (thng thng t 15% tr ln) nhng vn cm thy bo v m nh vi chuyn gim cn. K c khi tr nn hc hc, nhng ngi ny- v thnh nin v 9 trn 10 trng hp l n gii- vn tip tc hn ch lng thc n np vo. Chng cung n bt u sau khi mt ngi n king ph b nhng hn ch trong thc n ca mnh v bt u ngn thc n. Nhng ngi mc hi chng ny thng lin tc n qu nhiu ri sau nn ra n b, s dng thuc nhun trng hay tp th dc qu sc. Hu ht nhng ngi b mc bnh ny l n gii giai on cui tui v thnh nin. H n nh nhng ngi mc chng nghin ru- n tht nhanh, mt s khc b nh hng t bn b nhng ngi n nhiu (Crandall, 1988). Thm n (thm ngt v thc n giu cht bo), v s bo, nhng ngi mc chng cung n thng chu nhiu lo lng v cng thng, trong v sau khi n nhi nht (Hinz & Williamson, 1987; Johnson v cc cng s, 2002). Khong mt na trong s nhng ngi mc chng bing n cng th hin nhng triu chng lo lng nc-thc (?) ging chng cung n. Khng ging chng bing n,nhng ngi mc chng cung n li c cn nng trong phm vi bnh thng, iu ny lm cho h d dng giu bnh. Ri lon n ung khng phi du hiu nhn bit (nh kin xut) ca vic b lm dng tnh dc khi cn nh (Smolak & Murnen,2002; Stice, 2002). Tuy nhin, gia nh c th l yu t nh hng n s pht trin ca ri lon n ung theo mt cch khc. M ca nhng c gi b ri lon n ung thng qu ch v cn nng ca bn thn v ngoi hnh ca con gi h (Pike & Rodin, 1991). Gia nh ca nhng ngi mc chng cung n c t l cao hn bnh thng b bnh bo ph lc nh v thng nh gi thp bn thn (Jacobi & cng s, 2004). Nhng ngi mc chng bing n cng thng c xu hng nh gi thp bn thn v xut thn t nhng gia nh c tnh cnh tranh, a v cao v c tnh bao bc (Pate & cng s, 1992; Yates, 1989, 1990). Nhng bnh nhn ny thng t ra nhng tiu chun hon ho, bun phin khi khng t c mc tiu, v quan tm qu mc ngi khc ngh v mnh nh th no (Polivy & Herman, 2002; Striegel-Moore & cng s, 1993). Mt vi trong s nhng yu t ny cng gip d on hnh vi ca nam v thnh nin v v nam tnh khng tng (Ricciardelli & McCabe, 2004). Gien cng nh hng n kh nng d b mc chng ri lon n ung. Vi nhng cp sinh i ging ht nhau so vi anh ch em thng thng th kh nng cp song sinh cng b ri lon n ung ln hn (Fairburrn & cng s, 1999; Kaplan, 2004). Theo Shan Guisinger (2004), tin ha c th lm nh hng n nhng gien ny. i mt vi nn i, t tin thay v ngi khng ch cht tr nn tch cc hn tm kim thc n.

Mc d vy c mt gii thch theo kha cnh vn ha cho thc t l chng bing n v cung n xut hin ch yu ph n v hu ht cc nn vn ha ch trng n cn nng. n , cc n sinh chm im hnh mu l tng ca h gn vi hnh dng c th h. phn ln cc nc chu Phi, ni gy bo hiu i km v AIDS v nhng ngi giu th mp thi cng bo cng tt (Knickmeyer, 2001). nhng nn vn ha phng Ty, s gia tng ca chng ri lon n ung trong vng 50 nm qua xy ra cng thi gian vi s tng ln chng mt nhng ph n c v ngoi tiu ty, theo mt bn phn tch gn y t 222 nghin cu trn 141,000 ngi. (Feingold & Mazzella, 1998). Nhng nghin cu khc ch ra rng nhng ngi d mc chng ri lon n ung cng l nhng ngi cao gy g nht v c ni tht vng ln nht vi thn th mnh (Stice, 2002; Thompson & Stice, 2001; Vohs & cc cng s, 2001). Khng ngc nhin khi nhng ngi ny hu ht l ph n. Trong mt kho st quc gia, gn mt na ph n M ni rng h c nhng cm xc tiu cc i vi ngoi hnh ca mnh v lo lng v vic ang hoc s tha cn (Cash & Henry, 1995). V trong mt bo co tng kt ca Anh trn 3500 nhn vin ngn hng v trng hc, dn ng d b tha cn hn v ph n c xu hng ngh h tha cn (Emslie & cng s, 2001). Nhng khc bit v gii tnh tng t cng xut hin mt th nghim c tin hnh bi Barbara Fredrickson (1998), th nghim yu cu cc sinh vin ca trng i hc Michigan mc o len hoc bi v lm bi kim tra ton mt mnh trong phng thay . i vi ph n, mc bi kch thch nhng nhn thc v bn thn v s xu h lm nh hng xu n kt qu kim tra. Trong mt bo co khng chnh thc v 60000 ngi tham gia, 9 trn 10 ph n ni rng h mong mun c mt thn hnh hon ho hn l mt ngi bn tnh vi thn hnh hon ho; 6 trn 10 n ng mong mun iu ngc li (Lever, 2003). Mt phn ca sc p vn ha c truyn ti qua hnh nh nhng c ngi mu gy g trn cc tp ch thi trang, qung co, ngay c cc chi. iu g s xy ra khi nhng ph n tr lin tc phi tip xc nhng hnh nh qua chnh sa trn cc tp ch thi trang ni m cc c ngi mu gy khng tng (Tovee & cng s, 1997)? Eric Stice v Heather Shaw (1994), Heidi Posavac v cc cng s (1998) bo co rng ph n thng cm thy xu h v tht vng vi c th h- chnh thi gy ra tnh trng ri lon n ung. Khi Stice v cc cng s (2001) cung cp cho cc c gi tui v thnh nin tin t mt t tp ch thi trang ca teen trong vng 15 thng, nhng c gi d b nh hng (nhng ngi cm thy tht vng, cao mt gy v thiu cc h tr x hi) bc l s gia tng s khng hi lng v ngoi hnh v su hng ri lon n ung: Nhng thm ch nhng ngi mu siu gy cng khng t c n tiu chun ca mt c bp b Barbie c in. Tnh theo t l chiu cao 5 feet 7 inches, 3 vng 32-16-29 (theo centimet: vng ngc 82, eo 41 v hng 73) s tm c t hn 1 ngi trong 100000 ph n (Norton & cng s, 1996). R rng l chng bnh ri lon n ung ngy nay khng ch l vn nhng ngi mc bnh m cn l ca nhng nn vn ha m nh vi cn nng- mt nn vn ha nh ng bo l xu thc y hng triu ph n ri vo trng thi lun lun n king, v khuyn khch n bng cch p ph n tun theo ch b i khng hon ton. Cng nh cc

ng lc sinh hc khc, ri lon n ung r rng b nh hng bi cc yu t tm l v cc yu t vn ha- x hi. Kt qu t c Miu t nhng yu t sinh l ca cn i Washburn v Cannon ch ra rng ng lc bn trong ca cn i c mi lin quan mt thit vi s co tht d dy, nhng i cn c to ra bi nhiu nguyn nhn khc. S thay i ca cc ni tit t cng lm nh hng n nhng cm gic ca chng ta v cn i, trong c insulin (c tit ra bi tuyn ty), leptin (tit ra bi cc t bo m; tn hiu cho no tng qu trnh trao i cht v gim cn i), orexin (tit ra bi vng di i, kch thch cn i), ghrelin (tit ra bi d dy rng, truyn tn hiu i ti no), v PYY (tit ra bi b my tiu ha, gi tn hiu khng-i ti no). Tt c thng tin ny c tng hp ti hai khu ca vng i di gip iu chnh trng lng c th bng cch nh hng n cm gic i v no ca chng ta. Cc nh nghin cu c nhng quan im khc nhau liu c th chng ta c mt im t c nh (mt xu hng t nhin ca c th duy tr cn nng thch hp) hay l mt im t di ng (mt mc chu tc ng bi mi trng v sinh hc cn nng c xc nh ph thuc vo hm lng calo np vo v tiu th) Cc yu t tm l v vn ha nh hng n trng lng c th Cn i ca chng ta b nh hng khng nhng bi trng thi sinh l ca c th m cn bi tr nh ca chng ta v ba n cui cng v d nh cho ba n tip theo. Con ngi thch mt s v nht nh (nh ngt v mn) gia nh v x hi s nh hnh khu v vi mt s loi thc n nht nh. Mt s c cm vi mt s loi n nht nh (thc n l hoc thc n gy d ng) c ngha sinh tn. Gii thch chng ri lon n ung (chn n, cung n) cho thy nh hng ca yu t tm l ln hnh vi sinh l Trong na th k gn y, s gia tng ng k hnh nh nhng thn th gy g cng trng vi s gia tng chng ri lon n ung nhng ph n phng Ty. Nhng ngi mc chng chn n (thng l n gii v thnh nin) b i bn thn v duy tr n king v h t thy bn thn bo; nhng ngi mc chng cung n (c bit l ph n trong tui teen n khong hn 20) n no n ri b mt tng thc n ra. Nhng chng ri lon n ung ny mt phn lin quan n yu t di truyn nhng p lc x hi, s t nh gi thp bn thn v nhng cm xc tiu cc cng vi cuc sng p lc gy ra hin tng ny.