KTSADA GR

Giri Dersinin erii

Bilim, bilimsel yaklam ve sosyal bilim
olarak ktisat Bilimi ktisat biliminde temel kavramlar ktisat biliminin konusu ve kapsam ktisat biliminin dallar

KTSAD SORUN
KTSAD SORUN
KAYNAKLARIN KITLII HTYALARIN SONSUZLUU

SEM YAPMAK
FIRSAT MALYET

BREYSEL FIRS. MALY.

TOPLUMASAL FIRS. MALY

3

ktisat=Ekonomi
ktisat;Arapa kkenli kastl, bilinli, lml haraket Gnlk dilde trkeye tutumluluk olarak gemi Ekonomi; eski yunan kkenli (oikonomos/oikos-nomos) Aristonun rencisi Critobule ev ve iftlik idaresi anlamnda kullanm BREY VE TOPLUMLARIN SAHP OLDUKLARI SINIRLI KAYNAKLARI SINIRSIZ OLAN HTYALARI KARILAMAK N NASIL DAITTIKLARININ NCELENMESDR 4

ktisad Anlamak iin Temel Kavramlar

htiya Kaynak Ktlk Seim (tercih) Fayda Mal Deer Alternatif (Frsat) Maliyeti
5

htiya;
ihtiyalar sayca sonsuzdur ihtiyalar tatmin edilince doyuma ular. ihtiyalarn iddet dereceleri farkldr. ihtiyalar rakiptir. ihtiyalar birbirlerini tamamlar htiyalar zamanla alkanlk halini alabilir
6

Mal;
htiyalar karlayan aralara mal denir
tketim mallar retim-sermaye mallar dayanksz-dayankl mallar kt-ekonomik mallar-serbest mallar zaruri mallar-lx mallar ikame mallar-tamamlayc mallar Maddi olmayan mallar-hizmetler
7

TKETM

NSAN HTYALARININ

DORUDAN DORUYA GDERLMES N MAL VE HZMETLERN KULLANILMASIDIR

RETM
HTYALARI GDERMEKTE KULLANILACAK MAL VE HZMETLERN YAPILMASI ELDE EDLMES MEYDANA GETRLMES BR YERDEN BAKA BR YERE TAINMASI SAKLANMASINA RETM DENR

Fayda;
Mallarn ve hizmetlerin insan ihtiyalarn
karlama zellii nsan ihtiyalarn karlayan btn mallar faydaldr. Fayday aklarkeniktisat bilimi la ahlakidir

10

Deer (kymet)
Bir mal elde etmek iin karlnda bedel
deniyorsa bu mal deerlidir. Deer=fayda+nedret ktisada gre deer greli (izafi-relatif) bir kavramdr

gzelliin on para etmez su bendeki ak olmasa Ak Veysel

11

Tercih;
Kaynaklar kttr, ama kt kaynaklarn alternatif

kullanm alanlar vardr. htiyalarda alternatif kaynaklarla karlanabilir

Bu nedenle tercih yaplr.. Hangi ihtiyacn karlanacana ve hangi

kaynan kullanlacana karar verilir. Kt kaynaklarn alternatif kullanm alanlar arasnda bir ncelik sralamas yaplr. Bu tercihlerin sonucu iktisadidir ve mallarn nisbi deerini etkiler.
12

retim faktrleri
retim yapmak iin kullanmak zorunda olduu
herey EMEK: KAFA VE VCUT CABASIDIR TABAT :NSANIN EVRESNDE HAZIR BULDUU VE RETMDE KULLANABLECE HEREY SERMAYE: NSANIN RETMDE EMEE YARDIMCI OLARAK KULLANDII FAKAT KENDLERDE RETLM OLAN HEREY.
13

KITLIK
H BR TOPLUMDA HER AN BTN
NSANLARIN BTN HTYALARINI KARILAYACAK KADAR RETM YAPILMAZ BU DURUM KAYNAK KITLII OLARAK ADLANDIRILIR. KAYNAK KITLII NSANLARI SEM YAPMAYA ZORLAMAKTADIR.

14

SEM ZORLUU
HANG HTYALAR KARILANCAK HANG MAL VE HZMETLER RETLECEK NASIL PAYLAILACAK

15

Alternatif Maliyet,
Alternatifler arasnda tercih yapmak,
seilmeyen alternatiflerden mahrum kalmak demektir.

Bir ihtiyacn tatmini dier

alternatiflerin tatmini pahasna gerekletirilir.

Karlan frsatlara alternatif maliyeti ad verilir.

16

retim imkanlar erisi

Bir toplum elindeki retim faktrlerini
kullanarak eitli mal ve hizmetler retebilir. Anlatm kolaylatrmak iin sadece iki mal retildiini kabul edelim tfek, buday

Bu toplum arzu ederse elindeki

imkanlar buday retimine ayrabilecei gibi tfek retiminede ayra bilir veya hem tfek hemde buday retmek isteyebilir

17

RETM FAKTRLERNN

MKTARI VE TEKNOLOJ SABTKEN BR TOPLUMUN RETEBLECE VE RETEMEYECE MAL DEMETLERN AYIRAN BR SINIR ZGSDR.
18

4500
buday

N K P

4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2000 4600

M
tfek 5000 19

 retim

mkanlar (production possibilities): Kaynaklar snrl olduundan hangi mal ve hizmetlerin hangi oran ve miktarlarda retileceine dair tercih yaplmaldr.Bir maldan retilen miktar arttka o maln dier mallar cinsinden frsat maliyeti artar; yani eldeki kaynaklar ile 10 birim X ve 20 birim Y retilebiliyorsa retilen X miktar 14'e ktnda retilebilen Y miktar azalmal 16 gibi bir deer olmaldr..
20

Mallarn miktarlar

arasndaki tm bu retim kombinasyonlarnn birletirilmesiyle retim imkan erisi elde edilir. Eri dndaki noktalar elde edilemez retim kombinasyonlarn gsterir. (10 birim X, 25 birim Y gibi)
21

retim imkanlar erisi ekonomideki temel kavram gsterir:

(1) Erinin negatif eimi

frsat maliyetini gsterir.eri zerinde ilerledike bir maldan retilen miktar arttka dier mal(lar)dan retilen miktar azalmaktadr.

23

 (2) Erinin dndaki

elde edilemez retim kombinasyonlarn gsteren noktalar ekonomideki kt kaynaklarn gstergesidir

24

(3) Bu kt kaynaklar

retilen mallarn miktarlar arasnda tercih yapmay zorunlu klar ->frsat maliyeti, ktlk(scarcity), tercih

25

26

RETM MKANLARI ERS retim faktrlerinin miktar ve teknoloji sabitken bir toplumun retebilecei ve retemeyecei mal demetlerini ayran bir snr izgisidir. Erinin sadaki noktalarda retilemeyecek mal demetlerini gsteriri. Solundaki noktalar ise kaynaklar ya tam olarak kullanlmamakta yada kt kullanlmakatadr.

27

retim imkanlar erisinin bir baka ad RN DNM ERSDR. Eri zerinde bir noktadan baka bir noktaya gei rnlerden birinin azalmas dierinin artmas demektir.
28

EKONOMK SSTEMLER
NSANLAR TOPLU HALDE

YAARLAR VE EKONOMK BAKIMDAN EN Y EKLDE RGTLENMES GEREKR

RGTLENME Y OLMAZSA

ANAR OLUR
29

EKONOMK SSTEM BR TOPLUMUN EKONOMK SOSYAL VE HUKUK BAKIMDAN RGTLENME EKLNE EKONOMK SSTEM DENR
30

EKONOMK SSTEM

EKONOMK REFAHI MAKSMUM YAPMAK N TOPLUMUN BENMSED EKONOMK, SOSYAL VE HUKUK RGTLENME BMDR(KAPTALZM, SOSYALZM GB)
31

BAARILI BR EKONOMK SSTEM

TOPLUMUN KTSAD

AMALARININ EN Y BMDE GEREKLEMESNE MKAN VEREREK MEVCUT KAYNAKLARLA HALKIN REFAHINI EN YKSEK DZEYE IKARMALI VE EKONOMK BYMEY SALAMALIDIR.
32

EKONOMK SSTEMDEN BEKLENEN KRTERLER

HIZLI BYME VE KALKINMA: Fert bana den retimin srekli artmas nfus artndan fazla retim ETKNLK:Mallar minimum maliyetle retilecek STKRAR:Duraklama ve kriz yaratmadan retim ve refah dzeyinin ykselmesi ZGRLK: Giriim zgrl ADALET: Adil datm
33

TEORK OLARAK SSTEMDEN SZ EDLR

KAPTALST STEM
SOSYALST SSTEM KARMA EKONOMK SSTEM

34

KAPTALST SSTEM ARZ VE TALEP ZGR. SERBEST PYASA EKONOMSDE DENR

35

KAPTALZMN TEMEL NTELKLER

1.ZEL MLKYET:Mal ve mlk edinebilme, miras,

zengin olma hrs 2.KTSAD ZGRLKLER:retim ,rekabet, fiyat , mbadele gibi konularda zgrlkler vardr. Ahenkli bir menfaat toplumu yaratr 3.PYASA MEKANZMASI:Kapitalist sistemde sorunlar serbest piyasa mekanizmas zer. Alc ve satc piyasada karlar ve fiyat oluur 4.REKABET:Rekabetin kurallarn devlet koyar. Tketiciler ucuz ve kaliteli mala ulamas kolaylar
36

 KAPTALST SSTEMDE RETM FAKTRLER

ZEL KLERE ATTR,

PYASA MEKANZMASINA GRE RETM

FAKTRLER FAKTR PYASALARINDAN, RETLEN MAL VE HZMETLER RN PYASALARINDAN ZGRCE ALINIP SATILIR.
KARAR ALMA YAPISI MERKEZYET DELDR KAPTALST SSTEMDE DEVLETN TEMEL LEV ADALET SAVUNMA VE GVENLKTR DEVLETN EKONOM AIINDA TEMEL GREV SE PYASALARIN EN Y BR EKLDE ALIABLMES N GEREKL YASAL

DZNLEMELER YAPMAKTIR

37

SOSYALST STEM
KARL MARX ;

SOSYALZM: RETM, DAITIM VE DEM ARALARININ MLLLETRLD BR SSTEMDR

38

SOSYALST SSTEMN BALICA ZELLKLER

DEVLET MLKYET
MERKEZ PLANLAMA MERKEZYET KARAR ALMA YAPISI MADD VE MANEV TEVKLER

39

 SERMAYE VE DOAL KAYNAKLAR KAMU

MLKYETNDE UZUN KUYRUKLAR, SOVYETLER BRL

40

KARMA EKONOMK SSTEM

TRKYEDE 1930 SONRASI UYULANMI
K SSTEMN ZELLKLER BR ARADA BULUNUR MLKYETN BR BLM ZEL BR BLM

KAMUDADIR 1980 SONRASI KAPTALST SSTEM

41

TALEP, ARZ FYAT VE ESNEKLK

42

TALEP

STEK, ARZU ANLAMINA GELR

BR

GEREKSNMN EKONOMK ANLAMDA TALEP SAYILABLMES N BU GEREKSNMN SATIN ALMA GC LE DESTEKLENMES GEREKMEKTEDR
43

EKONOMK ANLAMDA TALEP

BELRL

BR MALIN, BELRL BR ZAMANDA , TEK FAKTRLER DEMEMEK KAYDIYLA , ETL FYATLARDAN TKETCLERN BU MALDAN SATIN ALMAK STEDKLER MKTARLARDIR.
44

HERHANG

BR MAL VEYA HZMET N TALEP DENLDNDE O MALIN FYATIYLA TALEP EDLEN MKTAR ARASINDAK LK ANLATILMAKTADIR.
45

TALEBN FONKSYONLARI
BR

MAL VEYA HZMETN TALEB ONUN SADECE FYATINA BALI DELDR AYNI ZAMANDA DER FAKTRLEREDE BALIDIR. SABT KABUL EDLEN BU FAKTRLER TALEBN FONKSYONUNU OLUTURMAKTADIR.
46

TALEBN FONKSYONUNU OLUTURAN BU FAKTRLER

Fr:teki mallarn fiyatlar Ft:Tamamlayc mallarn fiyatlar Gt:Tketici geliri T:Tketici tercihleri N:Nfus Gd:gelir dalm Fb:bekletiler Fr:tamamlayc mallarn fiyatlar

47

 Talep

fonksiyonu A malnn talep miktar(Mt=f(Fa,Fr,Ft,Gt,T,N,Gd,Fb,) Fa dnda dier faktrlerin deimediini kabul edersek talep fonksiyonu Mt(a)=f(Fa)
48

TALEP IZELGESI TALEP ERISI

TKETCNN TALEBN ETKLEYEN DER ARTLAR SABTKEN BELRL BR ZAMAN DLMNDE ETL FYATLARDAN SATIN ALMAYI PLANLADII MAL MKTARLARINI GSTERR. Bir maln belli bir fiyattan talebi bu fiyattan satn alnan miktarn oluturmaktadr.

49

TALEP ERISI
TKETCNN HER HANG BR MALDAN TALEP ETT MKTAR LE FYAT ARASINDAK LKY GSTEREN ERDR. NEGATF YNLDR.

50

TALEP KANUNU

MALIN FYATININ YKSELMES TALEB ARTIRI DMES TALEB AZALTIR.

51

BREYSEL TALEP ERSNDEN PYASA TALEBNE GE

BR TKETCNN BR MAL VE HZMETE KARI OLAN TALEBNE BREYSEL TALEP DENR BREYSEL TALEPLERN BR ARAYA GELMES BREYSEL TALEP ERSNN YATAY TOPLAMIDIR.

52

Talep Erisi

ARZ VE TALEP ANALIZI

TALEP ERISI: PATATES TALEBI (AYLK)

(1) Fiyat
(TL/kg)

(2) Alinin talebi

(kg)

(3) Aye'nin talebi (kg)

(4) Toplam piyasa talebi (ton) 700 500 350 200 100

A B C D E

4 8 12 16 20

28 15 5 1 0

16 11 9 7 6

PATATES IIN PIYASA TALEBI (AYLK)

100

Nokta

Fiyat (TL/kg) 20

Piyasa talebi (ton) 700

A
80

Fiyat (TL/kg)

60

40

A
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

PATATES IIN PIYASA TALEBI (AYLK)

100

Nokta

Fiyat (TL/kg) 20 40

Piyasa talebi (ton) 700 500

A
80

Fiyat (TL/kg)

60

40

A
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

PATATES IIN PIYASA TALEBI (AYLK)

100

Nokta

Fiyat (TL/kg) 20 40 60

Piyasa talebi (ton) 700 500 350

A
80

Fiyat (TL/kg)

B C C

60

40

A
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

PATATES IIN PIYASA TALEBI (AYLK)

100

Nokta

Fiyat (TL/kg) 20 40 60 80

Piyasa talebi (ton) 700 500 350 200

A
80

Fiyat (TL/kg)

60

B C D

40

A
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

PATATES IIN PIYASA TALEBI (AYLK)

100

Nokta

Fiyat (TL/kg) 20 40 60 80 100

Piyasa talebi (ton) 700 500 350 200 100

A
80

Fiyat (TL/kg)

60

B C D E B

40

A
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

Talep Erisinin Kaymas

ARZ VE TALEP ANALIZI

TALEP DEMESNDE
TALEP ERSNN TAMANIYLA SAA YADA SOLA KAYMASI SZ KONUSUDUR. TEK BR TALEP ERS ZERNDE FYATA BALI OLARAK TALEBN ARTMASI YADA AZALMASI LE FYAT DIINDAK NEDENLERDEN DOLAYI TALEBN ARTMASI YADA AZALMASI FARKLI DURUMLARDIR.

61

Talep art

P Fiyat

D0
O Q0 Q1 Miktar

D1

Talep azal

P Fiyat

D1
O Q0 Q1 Miktar

D0

TALEP KANUNUN STSNALARI

GFFEN PARADOKSU:GFFEN MALLARI SNOBZM ETKS: MARKA

64

SUNMA VERME GSTERME FLEN SATILMAK STENEN MKTAR TALEBN SATIN ALMA GCYLE DESTEKLENMED SRECE TALEP SAYILMAYACAI GB ARZINDA MUTLAKA SATILMAK KAYDIYLA PYASAYA GETRLM OLMASI GEREKMEKTEDR.

65

DER ARTLAR SABTKEN BELL BR ZAMANDA BELL BR PYASADA RETCLERN DEK FYAT DZEYLERNDEN SATMAYA HAZIR OLDUKLARI MAL VE HZMET MKTARLARIDIR.

66

X=MALIN FYATI RETM MALLARININ FYATI TEK MALLARIN FYATI TEKNOLOJ VERGLER SBVANSYONLAR BEKLENTLER Mx=Fx
67

Patates fiyat (TL/kg)

ifti Ahmetin arz (ton) 50 70 100 120 130

Toplam Piyasa Arz

(ton)

a b c d e

4 8 12 16 20

100 200 350 530 700

Piyasaya patates arz (aylk)

100

Arz
80

a
60

20 100

Fiyat (TL/kg)

40

20

0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

Piyasaya patates arz (aylk)

100

Arz
80

a b
60

20 100 40 200

Fiyat (TL/kg)

40

20

0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

Piyasaya patates arz (aylk)

100

Arz
80

60

a b c

20 100 40 200 60 350

Fiyat (TL/kg)

40

20

0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

Piyasaya patates arz (aylk)

100

Arz
80

d
a b c d

60

Fiyat (TL/kg)

20 40 60 80

100 200 350 530

40

20

0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

Piyasaya patates arz (aylk)

100

e
Arz

80

60

Fiyat (TL/kg)

a 20 b 40 c 60 d 80 e 100

100 200 350 530 700

40

20

0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

Arz Erisinin Kaymas

Arz erisinin kaymas

P
S0

Arz erisinin kaymas

P
S0 S1

Art

Arz erisinin kaymas

P
S2 S0 S1

Azal

Art

FYAT MEKANZMASININ K UNSURU ARZ VE TALEPTR. BU K UNSURUN KESMES PYASA FYATI OLUUR.

78

PYASADA BELRL BR MALIN FYATI O MALIN TALEP VE ARZININ PYASADA KARI KARIYA GELMESYLE OLUMAKTADIR. ARZ EDLEN MKTARLA TALEP EDLEN MKTARI BRBRNE ET KILAN FYAT PYASA FYATI.( DENGE FYATI)DIR.

79

Piyasa Dengesi

Patates fiyat (TL/kg) 20 40 60 80 100

Piyasa talebi (ton) 700 (A) 500 (B) 350 (C) 200 (D) 100 (E)

Piyasa arz
(ton)

100 (a) 200 (b) 350 (c) 530 (d) 700 (e)

100
D

e Arz

80

Fiyat (TL/kg)

Cc

60

40

a
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

100

e Arz

80

Arz fazlas (330 000)

Cc

Fiyat (TL/kg)

60

40

a
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

100
D

e Arz

80

Fiyat (TL/kg)

Cc

60

40

Talep fazlas (300 000)

a
20

Talep
0 0 100 200 300 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

100
D

e Arz

80

Fiyat (TL/kg)

60

40

a
20

Talep
0 0 100 200 300 Qe 400 500 600 700 800

Miktar (ton)

GEREK ARZIN SABT KALIP TALEBN DEMES GEREKSE TALEBN SABT KALIP ARZIN DEMES YADA HER KSNN BRLKTE DEMES DURUMUNDA PYASA FYATINDA DEKLK MEYDANA GELECEKTR.

86

A-TALEP ARTTIINDA PYASA FYATI YKSELR B-TALEP AZALDIINDA PYASA FYATI DER

87

Talep Erisinin Kaymasnn Etkisi

P
S

Talep art
g

Pe1

D1 O Qe 1 Q

P
S

Pe1

D1 O Qe 1 Q

P
S

Pe1

D2
D1 O Qe 1 Q

P
S

i Pe2 g

Pe1

D2
D1 O Qe 1 Qe 2 Q

P
S

Talep azal
g

Pe1

D2 O Qe 1

D1 Q

P
S

Pe1
Pe2 n

D2 O Qe 2 Qe 1

D1 Q

A-ARZIN ARTMASI PYASA FYATI DER B-ARZIN AZALMASI PYASA FYATINI ARTIRIR

95

Arz Erisinin Kaymasnn Etkisi

S1

Arz azal
g

Pe1

D O Qe 1 Q

S1

Pe1

D O Qe 1 Q

S2 S1

Pe1

D O Qe 1 Q

S2 S1 k

Pe3 j g

Pe1

D O Qe 3 Qe 1 Q

S1 S2

Arz art
g

Pe1

D O Qe 1 Q

S1 S2

p q

Pe1
Pe2

D O Qe 1 Qe 2 Q

EGER TALEPTEK ORANSAL DEME ARZDAK ORANSAL DEMEDEN BYKSE DENGE FYATININ ARTMASINA YOL AACAKTIR. EER ARZDAK ORANSAL DEME TALEPTEKNDEN BYKSE DENGE FYATINDA AZALMA OLACAKTIR EGER ARZ VE TALEPTEK ORANSAL DEME BRBRNN AYNISI SE PYASA FYATINDA BR DEKLK MEYDANA GELMEYECEKTR.

103

FYATI OLMAYAN SERBEST MALLAR PYASADA HTYATAN FAZLA VAR FYAT SIFIR OLUR SU HAVA 2. FYATI OLMAYAN AIRI LKS MALLAR
1.

104

TALEBN VE ARZIN FYAT DIINDAK DEKENLERE NE KADAR DUYARLI OLDUUNU LMEK N ESNEKLK KAVRAMI KULLANILIR. BR FONKSYONDA K DEKEN VARDIR BR BAIMSIZ DER BAIMLI DEKEN A=f(B) B:BAIMSIZ

A:BAIMLI DEKEN
105

BR TALEP FONKSYONUNDA HER HANG BR MALIN FONKSYONU YLEDR

X=f(Y) X=MAL MKTARI Y=MAL FYATI, TKETCNN TERCH,.

TE ESNEKLK FONKSYONDAK BAIMSIZ DEKENLERN BAIMLI DEKEN NE YNDE , NE ORANDA, NE KADAR ETKLEDN BELRLEYEN BR ANALZDR.
106

HER HANG BR MALIN FYAT DEKL KARISINDA TKETCLERN BU DEKLE KARI SATIN ALDIKLARI MTARI DETRMEK EKLNDE GSTERDKLER DUYARLILIK DERECES YADA TEPKNN DDETDR.

107

FYATTAK BR DEME KARISINDA TALEP EDLEN MKTARDAK YZDE DEMENN FYATTAK YZDE DEMEYE ORANIDIR. Talep miktarnda % deime

Fiyatta % deime
108

M1-M2)/M F1-F2)/F

109

BU HESAPLAMA SONUCU IKAN DEERLER 0<E<1 YAN TALEP EDLEN MKTARDAK DEME FYATTAK DEMEDEN KKSE TALEP ESNEK DELDR. EER E=1 SE FYAT DEMELER ORANINDA TALEP DEMEKTEDR BRM ESNEK TALEP 1<E<SONSUZ TALEP ESNEKTR NEGATF IKMASI FYATTAK DEME LE MKTARDAK DEMENN TERS YNL OLMASI ANLAMINA GELR.

110

1. SIFIR ESNEK TALEP:E=0 FYAT NEKADAR

ARTARSA ARTSIN TKETCLER MALI ZORUNLU OLARA ALMATADIR LA, 2. BRM ESNEK TALEP MALIN FYATI LE TKETCLERN TALEP MKTARLARININ AYNI ORANDA DET ESNEKLKTR 3. SONSUZ ESNEK TALEP:OK DUYARLI
111

E=0

112

E=1

113

E=SONSUZ

114

FAYDA VE TKETC DENGES

115

MAL VE HZMETLERN HTYALARI KARILAMA ZELL YADA TKETLEN MAL VE HZMETTEN ELDE EDECE MEMNUNYET FADE EDER.

116

TKETCLERN ELDE ETTKLER FAYDAYI EN YKSEK DZEYE IKARMA YNNDE YAPTIKLARI TERCHLER K AYRI YAKLAIM LE ANALZ ETMLERDR 1-KARDNAL YAKLAIM (SAYISALCI) 2-ORDNAL YAKLAIM (SIRALAMACI)

117

BREYN BR MALI ETL MKTARLARDA TKETMES SONUCU ULAILAN TATMN DZEYDR. TU LE GSTERLR. BR MALDAN TKETLEN MKTARLAR ARTTIKA TKETCNN ELDE ETT TOPLAM FAYDA BELRL BR NOKTAYA KADAR ARTAR SONRA AZALMAYA BALAR.
118

LEN SU MKTARI (BARDAK) 0 1

TOPLAM FAYDA 0 10

2 3 4
5 6

15 18 20
20 16

EM POZTF OLAN BR ERDR BELRL BR NOKTADA MAKSMUMA ULAIR VE NEGTF EML OLURLAR

119

BELL BR ZAMAN DLMNDE BR MALDAN TKETLEN HER YEN BRMN TOPLAM FAYDADA MEYDANA GETRD DEKLKTR. BR MALIN SON BRMNN TKETMNDEN ELDE EDLEN TATMN GSTERR.

120

MU=TOPLAM FAYDADAK DEME/TKETLEN MAL MKTARINDAK DEME

121

HER LAVE TKETM SONUCUNDA MARJNAL FAYDANIN GDEREK AZALMASINA DENR.

122

LEN SU MKTARI 0 1

MARJNAL FAYDA 10

2 3 4
5 6

5 3 2
0 -4

NEGATF EMLDR TOPLAM FAYDANIN MASMUMA ULATII NOKTADA MARJNAL FAYDA SIFIR OLMAKTADIR. YATAY EKSEN KEST NOKTADIR
123

TKETCNN GELRNN TMN HARCAYARAK FAYDASINI MASMZE ETT DURUMA TKETC DENGES DENR. 1.TKETCN GELRNNN HEPSN HARCAMASI 2-HER MAL N HARCANAN SONLRANIN MARJNAL FAYDALARININ ET OLMASI

124

XMALININ MARJNAL FAYDASI/X MALININ FYATI =Y MALININ MARJNAL FAYDASI/Y MALININ FYATI

MUx/Px =Muy/Py

X mal marjinal faydas=10 Xmalnn fiyat=5 lira 10/5=2 tketicinin denge koulu iin y mal iin ayn orann 2 olasyla olur.

125

Marjinal Fayda ve Tketici Art

Toplam ve Marjinal Fayda

16 14 12

TU
Paket 0 1 2 3 4 5 6

TU

Fayda (util)

10 8 6 4 2 0 0 -2 1 2 3 4 5

(util) 0 7 11 13 14 14 13

Paket ikolata (gnlk)

16 14 12

TU
Paket
0 1 2 3 4 5 6

TU

Fayda (util)

10 8 6 4 2 0 0 -2 1 2 3

(util) 0 7 11 13 14 14 13

MU
7 4 2 1 0 -1

(util)

Paket ikolata (gnlk)

16 14 12

TU
Paket
0 1 2 3 4 5 6

TU

Fayda (util)

10 8 6 4 2 0 0 -2 1 2 3

(util) 0 7 11 13 14 14 13

MU
7 4 2 1 0 -1

(util)

MU

Paket ikolata (gnlk)

16 14 12

TU
DTU = 2 DQ = 1

Fayda (util)

10 8 6 4 2 0 0 -2 1 2

MU = DTU / DQ = 2/1 = 2

MU

Paket ikolata (gnlk)

131

PYASA
HER HANG BR EYN ALICI VE
SATICILARINI KARI KARIYA GETREN HER KOLAYLIK PYASA OLARAK ADLANDIRILABLR ALICI VE SATICININ KARI KARIYA GELMES ALIM SATIM NN GEREKLEMESN SALAR GELENEKSEL PAZAR YERLER
132

 lkemiz, iki uluslararas taahhd

dolaysyla rekabeti bir piyasa ekonomisini hayata geirmeyi stlenmi durumdadr. Bu taahhtlerden birincisi, AB ve Kopenhag kriterleri, ikincisi ise IMF ve Dnya Bankas ile yaplan anlamalar nedeniyle verilen niyet mektuplardr.
133

 Piyasa ekonomisi, zel mlkiyetin var olduu ve devir

edilebildii, iblmnn bulunduu szleme ve giriim zgrlklerinin tannd, zel teebbsn esas alnd, iktisadi rgtlenme ekline denir

134

Piyasa Ekonomisinin Alternatifleri ve Trleri

Sosyalizm Karma Ekonomi Piyasa Ekonomisi

* * Merkezi Devletilik Planlama arlkl * Piyasa * zel Sosyalizmi teebbs arlkl

* Sosyal Piyasa Ekonomisi * Serbest Piyasa Ekonomisi

135

 Sosyal Piyasa Ekonomisi ( = piyasa

ekonomisi + sosyal refah hizmetleri) olarak tanmlanabilir. Bu sosyal refah hizmetlerini; eitim, salk, sosyal gvenlik, konut, evre koruma olarak sayabiliriz. Ancak ncelik devlette deil, piyasa ekonomisindedir.
136

 Serbest Piyasa Ekonomisi ( = piyasa ekonomisi + sosyal gvenlik

a) eklinde zetlenebilir.

137

 Ak Toplum ve Piyasa Ekonomisi Bir ak toplumun/sivil toplumun, temel

kurumlar: (a) Demokrasi, (b) Hukuk Devleti, (c) Sosyal Ahlk piyasa ekonomisine tketicinin egemen olabilmesi, ancak; semenin siyasal iktidar elinde tutmas ile mmkndr

Demokrasi, hukuk devleti ve sosyal ahlk,

piyasa ekonomisi iin gerekli alt yapy olutururlar.
138

(1) Demokrasi iin art olan; Kuvvetler Ayrm, ktisadi ve Siyasal ktidarlarn Ayrmnn gereklemesini yani piyasa ekonomisinin kabuln gerektirir.
139

(2) Muhalefet hakknn mevcudiyeti, birden ok siyasal partinin varlyla deil; piyasa ekonomisinin ve zel mlkiyetin yani servet sahibi bireylerin bulunmas ile mmkndr.

140

 (3)

Piyasa ekonomisi netice itibariyle zgrlk ve etkinlii badatrabilen tek iktisadi rgtlenme olduu iin; demokrasinin ihtiya duyduu ekonomik sistemdir. Ayrca demokrasi de, piyasa ekonomisine destek verir: (a) Tketicinin piyasada kral olabilmesi; semenin devlete egemen olmasna baldr. (b) Piyasa

141

Piyasa Ekonomisinin Kurumlar

zel mlkiyetin varl ve zel mlkiyetin devir
edilebilir olmas,

(ii) iktisadi ajan olarak mteebbisin kabul ve

desteklenmesi,

(iii) mbadele ve szleme zgrl,

142

 (iv) i blmnn mevcudiyeti, (v) serbest fiyatlarn tketici tercihleri

ile belirlenmesi

(vi) piyasalara giri ve kn serbest

bulunmas ( vii) piyasa aksaklklarnn giderilmesi ile snrl bir devletin ve vergi yknn mevcudiyeti
143

 (v) tm ekonomik zgrlklerin temini (ix) piyasa disiplini veya piyasa

mevviklerinin varldr.

144

 Trkiye devleti/ karma

ekonomiden, piyasa ekonomisine gemeye uraan, fakat 1980lerden beri bu sreci tamamlayamayan, bir gei ekonomisidir. Nitekim, mevcut ekonomik kriz, kreselleme anda karma ekonomiden piyasa ekonomisine geiteki gecikmenin, maliyeti olarak ortaya kmtr.
145

 Trkiyede Piyasa

Ekonomisine Geite Alnmas Gereken nlemler

146