Tema 1

A LITERATURA POPULAR GALEGA

1.- Que a literatura popular? Literatura popular: conxunto de textos, de formas e xneros variados, transmitidos oralmente polo pobo. Caractersticas da literatura popular: i) transmisin oral ii) carcter annimo: artistas individuais que non buscan a orixinalidade nin a novidade. iii) variabilidade: hai moitas versins do mesmo texto porque cada recreador fai cambios. iv) expresin sinxela v) funcin: divertir, entreter, ensinar, ridiculizar. 2.- A literatura popular galega A sociedade galega participou na transmisin desta literatura oral e, entre fins do s. XVIII e inicios do XIX, os ilustrados consideraron que esta actividade era un arte que deba ser valorado e conservado; por iso, estes textos comezaron a recollerse por escrito. Hoxe coecemos estes textos a travs de libros ou edicins dixitais creados a partir da transcricin e recreacin dos recompiladores. 2.1.- Os xneros da literatura popular Na literatura popular hai textos de diferentes temas e xneros, en verso e prosa, de extensin variada, inclundo en menor medida textos teatrais. 3.- A literatura popular en prosa 3.1.- O conto Conto: relato en prosa (tamn os hai en verso) coas seguintes caractersticas. i) presntase como unha historia inventada ii) non se localiza nun tempo determinado (haba unha vez) iii) non se localiza nun lugar determinado, a non ser que o narrador escolla un lugar coecido polos ontes para captar a sa atencin e darlle verosimilitude. iv) os personaxes poden ser seres humanos normais e correntes, animais ou personaxes fantsticos. v) finalidade: divertir, entreter e transmitir determinados valores. vi) clasificacin temtica: a) Contos marabillosos: fadas, demos, trasnos b) Contos de animais: fbulas ou aplogos c) Contos de costumes: contos de personaxes humanos e accin realista 3.2.- A lenda Lenda: relato en prosa coas seguintes caractersticas. i) A historia presntase como un feito real: busca a verosimilitude. ii) Os feitos sitanse nun tempo e nun lugar determinados. iii) os personaxes son seres con poderes sobrenaturais. iv) finalidade: explicar feitos naturais ou histricos.

v) clasificacin temtica: a) Lendas etiolxicas: explican un feito de orixe descoecida, un topnimo b) Lendas haxiogrficas: contan a vida de santos e os seus milagres. c) Lendas histricas: refiren batallas, fazaas heroicas 4.- A literatura popular en verso 4.1.- As adivias Adivias: definicin enxeosa de algo coecido, pero encubrndoo de xeito que o seu significado quede velado a travs de metforas, smiles, smbolos 4.2.- Refrns Refrns: ditos agudos e sentenciosos que recollen a cultura e as crenzas populares. 4.3.- Trabalinguas Trabalinguas: exercicios de pronunciacin nos que se renen palabras longas e difciles, moitas veces carentes de significado. 4.4.- Romances Romances: especie de historias ou lendas en verso de diversa temtica. Habitualmente cantbanos os cegos, acompaados de zanfona ou violn e ilustrndoos con carteis e monifates. 4.5.- Cantigas Cantigas: composicins breves destinadas canto, de variados temas e formas. As estrofas mis frecuentes son a copla (8-, 8a, 8-, 8a) e o terceto (a, -, a). Clasificacin por temas: i) Cantigas infants: cantigas de berce ou arrolos para anainar os menios, para xogar ii) Cantigas de labor: cantares de arrieiro, de canteiro, da sega, da malla iii) Cantigas de costumes: cantares de Entroido, coplas de maios, desafos, regueifas iv) Cantos de Nadal e Reis: panxolias, aguinaldos v) Cantigas relixiosas: referidas a santos, romaxes ou santuarios. 5.- Teatro popular a) Representacins de carcter relixioso: celebradas en igrexas ou santuarios. b) Representacins de carcter satrico: asociadas principalmente Entroido, cando se representan entremeses e comedias. Os propios ritos do Entroido teen moito de teatro, de parodia. 6.- Literatura popular e literatura de autor Moitos autores da literatura galega recoecen estar infludos pola literatura popular, por iso a reivindican. Rosala de Castro insprase nas cantigas, Castelao ou Cunqueiro nos contos e lendas e Roberto Vidal Bolao no teatro.

Tema 2

A LITERATURA MEDIEVAL (1)

1.- Galicia na Idade Media O auxe econmico e social da Idade Media orixina un ocio na clase alta dedicado s xogos, caza, baile e poesa. As mostras artsticas mis importantes deste perodo son: a) arte romnica b) literatura galego-portuguesa

2.- A literatura galego-portuguesa medieval Literatura galego-portuguesa: conxunto de textos, principalmente poticos, compostos entre fins do s. XII e mediados do XIV. Antecedentes: -cantigas populares xurdidas en Galicia para celebrar as colleitas, a primavera -moda da lrica corts en lingua romance, chegada da Provenza polo Camio de Santiago. Orixe da lrica galego-portuguesa: unin da lrica popular autctona e provenzal. Etapas: a) Primitiva: fins do s. XII e primeira metade do XIII. b) Esplendor: segunda metade do XIII e primeira do XIV. Reis: Afonso X e Dens de Portugal. c) Decadencia: segunda metade do s. XIV e s. XV. 3.- A lrica medieval Corpus da lrica galego-portuguesa:1680 textos profanos e 427 relixiosos. a) Lrica profana: *xneros principais: cantigas de amigo, amor e escarnio ou maldicir. *xneros menores: pranto, tenzn e pastorelas. b) Lrica relixiosa: Cantigas de Santa Mara, para honrar Virxe. 3.1.- Os cancioneiros Os textos da lrica profana consrvanse en tres grandes cancioneiros: i) Cancioneiro da Ajuda: manuscrito de fins do s. XIII. Ten 300 cantigas de amor. ii) Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa ou Colocci- Brancutti: con case 1600 cantigas e un tratado de potica, Arte de trobar (explica as caractersticas da cantiga e as tcnicas de composicin). iii) Cancioneiro da Vaticana: 1200 cantigas de todos os xneros e obra de mis de 100 autores. Outros manuscritos: Pergamio Vindel: contn as sete cantigas de Martn Cdax coa sa notacin musical. Pergamio Sharrer: coas sete cantigas de Don Dens con notacin musical. Cancioneiro da Biblioteca Bancroft: copia do Cancioneiro da Vaticana. 3.2.- Autores e intrpretes a) Trobadores: poetas ou compositores. Proceden da nobreza laica ou eclesistica. b) Xograres: intrpretes que, s veces, creaban. Procedencia social mis baixa. Cobran polo seu traballo. c) Menestreis: instrumentistas que acompaan o recitado das cantigas. d) Soldadeiras: mulleres cuxas danzas acompaan actuacin dos xograres. Cuestionbase o seu tipo de vida. A mis coecida era Mara Balteira. e) Segreis: compn e interpreta. de clase media e cobra.

3.3.- Xneros da lrica profana Temas Temtica amorosa Xneros Cantiga de amigo Cantiga de amor Temtica satrica 4.- A cantiga de amigo Definicin: composicin en boca dunha moza solteira e namorada que expresa os seus sentimentos. Temas: lamento pola ausencia do amigo, alegra polo reencontro, enfado co namorado, paixn Caractersticas: o trobador adopta a voz feminina e o xograr interpreta a composicin. Orixe: tradicin lrica popular maioritaria na Pennsula, comn as Kharxas mozrabes e s villancicos castelns, caracterizados por i) o carcter feminino, ii) o ambiente domstico e familiar e iii) o ritmo repetitivo. Palabra clave: amigo. Interlocutores: ela mesm, a nai, as irms, as amigas ou os elementos da natureza (confidentes). Smbolos: Cervo: namorado vento: masculinidade cabelo: virxinidade auga: fecundidade ou pureza da rapaza Cantiga de escarnio e maldicir Caracterizacin -voz feminina e orixe tradicional -Voz masculina -Orixe provenzal

Flores: sensibilidade da primavera mar tempestuoso: paixn 4.1.- Variedades temticas

a) Marias ou barcarolas: localizadas no mar, co que pode conversar a rapaza. b) Cantigas de romara: situadas nunha capela, igrexa ou ermida, onde a moza se rene co namorado. c) Bailadas: a moza expresa a alegra de vivir por estar namorada. Anima a bailar s compaeiras. d) Albas ou alboradas: separacin dos amantes amencer. 4.2.- Recursos formais Paralelismo: repeticin, con pequenas variantes, duns versos na estrofa seguinte (verbal ou literal). Pdese expresar a idea con outras palabras (semntico) ou a estrutura sintctica (estrutural). Leixaprn: repeticin dos 2 versos de cada par de estrofas como 1 dos seguintes. Refrn: repeticin literal dun, dous ou tres versos final de estrofa.

Tema 3
1.- A cantiga de amor

A LITERATURA MEDIEVAL (2)

Definicin: composicin amorosa na que o trobador expresa o seu amor por unha dama (senhor). Orixe: adaptacin da cans provenzal que segue a teora do amor corts, un sentimento que se aplica o esquema das relacins feudais (a muller unha aristcrata que o home lle debe total submisin). A amada aparece idealizada fsica e moralmente. O home admraa ou expresa a sa coita (dor) non ser correspondido, o que lle pode causar falta de sono, de apetito ou inclinacin morte. Temas: a) Eloxio da dama: beleza fsica e perfeccin moral. b) O amor do poeta. c) A reserva da dama: discrecin e mesura do trobador ante a sa indiferenza. d) A coita de amor e as sas consecuencias: perder o sono, o sen, morrer de amor Destinatario: pode ser a senhor, os amigos Deus ou o amor personificado. 1.1.- Clasificacin das cantigas de amor O nmero de estrofas dunha cantiga de amigo vara, pero non soe pasar de tres. Cada estrofa ten un nmero indeterminado de versos: catro nas de refrn e sete nas de mestra. a) Cantigas de refrn: con versos que repiten en todas as estrofas e forman o refrn. Parcense s cantigas de amigo nos paralelismos, rima asonante femia b) Cantigas de mestra: sen refrn e semellantes cans provenzal. Para os trobadores son as mis perfectas. 1.2.- Recursos formais -Dobre: repeticin dunha palabra en lugares simtricos da mesma estrofa. -Mordobre: repeticin en lugares simtricos dunha estrofa dun lexema con sufixos diferentes. -Finda: estrofa mis breve situada final da cantiga, que resume o seu contido. -At finda: concatenacin de estrofas por medio de encabalgamentos ata chegar finda.

Tema 4

A LITERATURA MEDIEVAL (3)

1.- As cantigas de escarnio Definicin: composicins de carcter satrico, orientadas escarnio e maldicir. Orixe: confluencia dun xnero provenzal (sirvents) e unha tradicin autctona de carcter oral. Fronte crtica seria do sirvents provenzal, as cantigas galego-portuguesas buscan a burla, facer rir. Temas: todas as clases sociais e oficios son obxecto da burla mis cruel. Tipos: Cantigas de escarnio: a stira encbrese con dobres sentidos, xogos de palabras, equvocos Cantigas de maldicir: a stira directa e evidente, clara, sen ambigidades. 1.1.- Clasificacin temtica a) Stira poltica: sobre feitos daquel tempo, como o conflito sucesorio polo trono portugus. b) Stira social: ridiculizan clases sociais diferentes, principalmente s infanzns. c) Stira de costumes: burla da crenza en agoiros, as modas no vestir d) Stira literaria: escarnio mutuo entre trobadores e xograres sobre as sas habilidades. e) Stira de temtica sexual: s veces obscenas, refrense s prcticas erticas de soldadeiras, cregos f) Stira moral: temtica seria e amarga, sobre os vicios da poca. Parcense sirvents pola intencin didctica e moralizadora. 1.2.- Recursos formais Xa que seguen a lrica provenzal, teen os mesmos trazos que as cantigas de amor. a) Cantigas de mestra e cantigas de refrn. b) Mesmos recursos formais: dobres, mordobres *Destaca o iso da irona, o equvoco e unha linguaxe rica e variada, que abrangue diversos campos.

Tema 5

A LITERATURA MEDIEVAL (4)

1.- Xneros menores da poesa profana Outros xneros menos cultivados que as cantigas son: a) Pranto: poema de loanza a un personaxe morto, normalmente de gran importancia social. b) Tenzn: composicin dialogada na que dous trobadores discuten sobre as sas habilidades poticas ou sobre outro tema. Dan a sa opinin en estrofas alternas. O primeiro en falar escolle a mtrica. c) Pastorela: composicin sobre o encontro dun cabaleiro cunha pastora nun lugar idlico. A sa orixe era provenzal. A pastorela provenzal tia este esquema: a. Comezo narrativo sobre o encontro do cabaleiro coa pastora b. Descricin do lugar: locus amoenus c. Descricin da dama, semellante eloxio da dama da cantiga de amor d. Dilogo entre dous personaxes: proposta amorosa do cabaleiro e. Resposta da pastora: rexeita ou acepta *A pastorela galego-portuguesa poda eliminar algunha destas secuencias e incorporar outros elementos: o punto de vista da cantiga de amor; o tema, o vocabulario e o escenario da cantiga de amigo e o carcter narrativo da cantiga de escarnio.

2.- A lrica relixiosa. As Cantigas de Santa Mara Cantigas de Santa Mara: 427 cantigas na honra da Virxe que foron compostas na corte toledana de Afonso X O Sabio. Pola sa forma e estrutura poden ser: a) Cantigas narrativas: contan milagres realizados pola Virxe. Comezan cun refrn lrico, que se repite tras cada estrofa. b) Cantigas lricas: composicins en forma de oracins, loanzas e cancins en honra de Santa Mara. Destacan as Cantigas de loor, situadas cada nove cantigas narrativas e son unha especie de cantigas de amor xeito divino, nas que a Virxe a dona a quen eloxia e ama o rei trobador. 2.1.- Temtica das cantigas Temas variados: de milagres intranscendentes a situacins sobrenaturais. Personaxes: toda as clases sociais da poca. Argumento: recreacins de textos de coleccins medievais de milagres, lendas e narracin latinas, relatos orais, acontecementos persoais Conservacin: en catro cdices na Biblioteca Nacional de Madrid, na do Escorial e na Biblioteca de Florencia. Contan con miniaturas e notacin musical.

3.- A prosa medieval Desenvlvese entre os s. XIII e XV. Diferncianse: a) Prosa de ficcin ou prosa narrativa: versins galego de obras que circulaban por Europa e que acadaran grande xito.

b) Prosa non narrativa: obras de carcter histrico, ldico, xurdico 3.1.- Prosa de ficcin a) Ciclo clsico: relatos sobre a guerra e a destrucin de Troia. Crnica Troiana e Historia Troiana. b) Ciclo artrico, ciclo bretn ou materia de Bretaa: Libro de Xos de Arimatea (recolle o sangue de Cristo no graal), Fragmento do Merln (profecas do mago), Demanda do santo graal (os cabaleiros da Tboa redonda buscan o graaal). c) Milagres de Santiago: versin galego do Liber Sancti Jacobi ou Codex Calixtinus, sobre os milagres do apstolo Santiago. A obra pretenda enxalzar apstolo e aumentar as peregrinacins. 3.2.- Prosa non narrativa a) Prosa historiogrfica: narracins histricas como Crnica Xeral Galega, General Estoria b) Prosa xurdica e didctica: ordenanzas municipais, tratados sobre enfermidades e o coidado de animais, regulamentos dos gremios

Tema 6
1.- Sculos XV-XVII

A LITERATURA DOS SCULOS XV A XVIII

Tras a Idade Media: longo perodo de decadencia la lrica galego-portuguesa, que chega ata o s. XVIII. Causa: coa morte do rei don Dens e o seu fillo, a escola trobadoresca galego-portuguesa substituda pola galego-castel. Situacin lingstica: o galego perde o seu prestixio e relgase mbito oral e familiar. A literatura castel e a portuguesa viven o Renacemento e do Barroco, mentres que a literatura galega se freou. Escasas mostras literarias conservadas: a) Literatura oral, annima e tradicional: contos, cantigas, refrns Ex: romances sobre a rebelin, o apresamento e decapitacin do mariscal Pardo de Cela. b) Poesa acadmica: composicin renacentistas ou barrocas de Martn Torrado, Isabel de Castro c) Panxolias: gran desenvolvemento pola galeguizacin do tema de Nadal, debido identificacin entre Galicia e Galilea. d) Teatro: a primeira peza conservada o Entrems famoso sobre a pesca no ro Mio, de Feixoo de Araxo. 2.- Sculo XVIII Cambio coa Ilustracin: reaccin contra a marxinalidade lingstica e cultural de Galicia. Os ilustrados buscan a dignificacin da nosa terra, estudan a sa lingua, recuperan o cultivo literario e sentan as bases de cara renacemento posterior. Autores destacados: a) Padre Feixoo: defende a dignidade da lingua galega, nega que sexa un dialecto do casteln e comprao con outras linguas romance. b) Padre Sarmiento: fai estudos sobre a lingua galega, recompila lxico, indaga na sa etimoloxa e defende o emprego do galego no ensino, na Igrexa e na Administracin.

Tema 7
1.- Primeiros textos

A LITERATURA DO SCULO XIX

s. XIX: inciase a recuperacin progresiva da literatura galega. Primeiras dcadas s. XIX: obras de pouco valor literario e de contido propagandstico. 1842: publcase a obra de teatro A Casamenteira, de A. B. Fandio, sobre as vodas de conveniencia.

2.- Os Precursores do Rexurdimento Metade do sculo XIX: xeracin dos Precursores do Rexurdimento, que pertencen autores previos publicacin de Cantares Gallegos de Rosala (1863). Son a 1 xeracin galeguista. *Esta recuperacin a nivel literario tamn se produce nos eidos poltico e econmico polo que impulsa o xurdimento da ideoloxa galeguista. Escribir en galego entn unha actitude de compromiso. Temas: a) Exaltacin da paisaxe galega b) Apoloxa do idioma: dignificacin, emprego e uso c) Denuncia dos males do pas, como o atraso econmico d) Defensa fronte a ataques e desprezos que sofren Galicia e os galegos Autores: a) Xos Manuel Pintos: A gaita gallega, primeiro libro da literatura galega contempornea b) Francisco An: publicou en xornais e revistas composicins costumistas e reivindicativas 1861: primeiros Xogos Florais de Galicia, gaados por An 1862: publicacin do lbum de la Caridad, no que se recollen composicins premiadas e outras de autores da poca como Rosala.

3.- O Rexurdimento 1863: publicacin de Cantares Gallegos de Rosala de Castro. Inicio do Rexurdimento. 1916: fin do Rexurdimento coa creacin das Irmandades da Fala. Caractersticas: recuperacin do cultivo dunha literatura en galego da man de Rosala, Manuel Curros Enrquez e Eduardo Pondal. Outros autores: a) Valentn Lamas Carvajal: dirixe o primeiro xornal en galego, O to Marcos da Portela. Crea obras de poesa e narrativa como O catecismo do labrego. b) Manuel Leiras Pulpeiro: autor de Cantares Gallegos, de tema costumista, social e anticlerical. c) Marcial Valladares: fai unha gramtica, un dicionario e a primeira novela en galego, Maxina ou a filla esprea. d) Antonio Lpez Ferreiros: autor de tres novelas histricas romnticas como O Castelo de Pambre. e) Francisco lvarez de Nvoa: publica o libro de relatos P das Burgas e contos.

Tema 8

ROSALA DE CASTRO

1.- Biografa (Santiago, 1837- Padrn, 1885) Familia: filla dunha fidalga solteira, Mara Teresa de Castro, e de Martnez Viojo, crego de Iria Flavia. Os primeiros anos pasounos coa ta paterna na aldea, apreciando costumes que logo tratara. Xuventude: na adolescencia foi a Santiago coa sa nai, estudou no Liceo de la Juventud e participou en veladas literarias e musicais, Logo marchou a Madrid, publicou o poemario La Flor e coeceu a Murgua, co que viviu en diferentes lugares. No tempo do seu matrimonio e a pesar dos seus problemas, creou Cantares Gallegos, Follas novas e a maiora das sas novelas en casteln. Volta a Galicia: vive na Corua, Santiago e Padrn, onde escribe En las Orillas del Sar xa enferma de cancro. Morreu o 15 de xullo de 1855 e os seus restos estn no Panten de Galegos Ilustres na igrexa de san Domingos de Bonaval en Santiago.

2.- Rosala entre as mulleres escritoras do XIX Desde a 2 metade do s. XIX: aumentan o nmero de mulleres dedicadas literatura a pesar de que a sociedade era hostil e contraria a que sase do mbito domstico. Orixe: a Ilustracin defendeu a alfabetizacin universal. Rosala englbase no grupo de autoras pioneiras que forman E. Pardo Bazn, Concepcin Arenal, Fernn Caballero, as irms Brnte Influencia nos escritos: Rosala trata nos seus ensaios e poemas o problema da muller escritora do seu tempo, amosando os problemas de desafiar as convencins sociais sobre o rol asignado muller na sociedade.

3.- Obra literaria -dous libros: Cantares Gallegos e Follas Novas -un libro de poesa en casteln: En las Orillas del Sar -catro novelas en casteln: El caballero de las botas azules, La hijas del mar, Ruinas e Flavio. 3.1.- Cantares Gallegos (17 de maio de 1863) a) inicia o Rexurdimento pleno, por iso nesta data se celebra o Da das Letras Galegas b) estrutura circular: 36 poemas. No primeiro, unha rapaza (= autora) expn a sa intencin de cantar a beleza de Galicia. No ltimo, esa rapaza desclpase polas imperfeccins do seu canto. No medio estn os poemas que cantan a Galicia con afn reivindicativo: dar a coecer Galicia e desterrar os prexuzos contra o noso pas. *Os poemas son glosas de cantares populares situados no inicio ou remate da composicin e que Rosala desenvolve longo dos seus versos. c) obxectivos publicados no Prlogo: - dignificacin e exaltacin de Galicia - denuncia das inxustizas e marxinacins de Galicia - defensa do idioma galego

d) lias temticas: i) Temtica costumista: poemas descritivos que presentan paisaxes, crenzas, costumes, tradicins con afn reivindicativo, dar a coecer a verdade de Galicia e desterrar os prexuzos. ii) Temtica amorosa: poemas en forma de monlogo ou dilogo sobre a maneira de vivir o amor en diferentes personaxes e circunstancias. iii) Temtica intimista: dous poemas nos que expresa os seus sentimentos (Campanas de Bastabales e Como chove miudio iv) Temtica social-patritica: poemas sobre a emigracin, os seus motivos e consecuencias. 3.2.- Follas Novas (publicado en 1880) Das palabras da autora: prlogo no que di que os seus versos son fillos da sa tristura, da enfermidade e da ausencia, polo que reflicten pesares propios e alleos. Predomina unha temtica grave e pesimista. Lias temticas: a) Temtica intimista: inquietudes persoais, paso do tempo, dor, morte, saudade. Predomina o ton amargo e o pesimismo. b) Temtica social: afonda nas inxustizas de Galicia e os galegos que causan a emigracin. Sigue a lia reivindicativa e incorpora novos temas como o da muller abandonada e deshonrada. Estrutura (cinco seccins) I <<Vagueds>> II <<Don ntimo>> III <<Varia>> IV <<Da terra>> V <<As vidas dos vivos e as vidas dos mortos>>
POESA SOCIAL, OBXECTIVA -Galicia -Denuncia da situacin miserable de Galicia -Crtica social POESA INTIMISTA, SUBXECTIVA -eu lrico -anlise da sa alma -ton elexaco

Tema 9

CURROS ENRQUEZ

1.- Biografa (Celanova, 1851- A Habana, 1908) Infancia: en Celanova, marcada polos conflitos co seu pai. Adolescencia: en Madrid, onde estuda bacharelato, dereito e traballa en distintos xornais. Publica o seu primeiro poema en galego Cntiga. Consagracin: gaa un premio literario en Ourense (1871) con A Virxe do Cristal, O gueiteiro, Unha voda en Einib. Volve a Galicia como funcionario e vai compoendo Aires da Mia Terra (1880), obra denunciada polo bispo de Ourense por ser aldraxante para a fe catlica. Tras ser excomungado e condenado a prisin, finalmente absolvrono. Madurez: emigra a Cuba, colabora en varios xornais e participa na creacin da RAG. Morreu na Habana en 1908, pero os seus restos trasladronse Corua.

2.- Obra literaria 2.1.- Aires da mia terra (1880): 21 poemas con 3 lias temticas fundamentais a) poesa social ou cvica: cra que o poeta deba comprometerse co pobo e os problemas da sociedade. Critica igrexa por fomentar o fanatismo e a supersticin, que provocan a ignorancia e o atraso. Ataca a fidalgos, caciques e beneficiarios dos foros e impostos dos labregos, que os obrigan emigracin. Os seus poemas reflicten ideas progresistas. b) poesa costumista: Curros toma a esttica romntica e costumista do seu tempo, seguindo a Rosala e poesa popular. O costumismo dos tres poemas premiados mestrase coa reivindicacin. Temtica escasa e combinada coa social. c) poesa lrica: poemas nos que expresa o seu propio nimo. Trata sucesos familiares como o nacemento do primeiro fillo, a morte da nai e un fillo Visin pesimista da existencia. 2.2.- O divino sainete (1888) -longo poema narrativo de tema satrico e social. -toma como modelo a Divina Comedia de Dante. -tema: peregrinacin imaxinaria a Roma para gaar o xubileo, acompaado de Francisco An nun tren de sete vagns, smbolo dos sete pecados capitais. -forte stira anticlerical, social e literaria.

Tema 10

EDUARDO PONDAL

1.- Biografa (Ponteceso, 1835- A Corua, 1917) Infancia: naceu en Ponteceso nunha familia fidalga. A paisaxe da comarca de Bergantios o marco espacial do seu mundo mtico. Xuventude: estudou bacharelato en Santiago de Compostela e entrou en contacto cos galeguista no Liceo de la Juventud. Exerceu de mdico en Ferrol, pero pronto voltou a casa para dedicarse a escribir. Madurez: pasou tempadas na Corua e foi amigo de galeguistas como Murgua ou Carr. Foi s tertulias da Cova Cltica, grupo de intelectuais interesados en Galicia, na sa cultura e na defensa da orixe celta do noso pobo. Al chambano o bardo.

2.- Obra literaria 1 publicacin: o poema A campana de Anllns, includo no lbum de la Caridad. 1886: publica Queixumes de los pinos, reelaborando o poema bilinge previo Rumores de los pinos. 1992: ano ata o que permaneceu indito o poema pico Os Eoas (sobre o descubrimento de Amrica). 2.1.- Queixumes dos pinos Estrutura: 91 poemas. No primeiro, de camio a Ponteceso oe os queixumes dos pieiros. Logo tradceos en boca do bardo, que revela as mensaxes do cosmos. final, o bo bergantin aclara o significado das mensaxes do bardo. Temas: a) Poesa cvico-patritica: trata de exaltar Galicia. A sa poesa relacinase cos historiadores galegos da poca, interesados nas races celtas de Galicia. Pondal o poeta do celtismo e recrea unha mitoloxa celta protagonizada por Breogn. Pondal vese como un bardo que gua pobo e pretende ensinarlle o seu pasado heroico celta para que procure a sa redencin e liberacin colectiva. O pasado celta e o futuro esplendoroso opense negativo do presente, un contraste reforzado a travs da adxectivacin. Pasado (+) Idade de ouro: etapa Presente (-) Escravitude: perda dos sinais Futuro (+) Esperanza e triunfo

gloriosa do devanceiros celtas de identidade (a lingua)

b) Poesa lrica: os temas principais son a natureza e a muller. A natureza pura sen presenza humana, con gndaras e fragas, habitadas por cervos, raposos e corvos. A muller pode verse idealizada, xeito romntico, que inspira o platonismo; ou desde unha perspectiva popular, como presa do home e obxecto para a paixn. 3.- A lingua de Pondal Tratou de converter o galego nunha lingua literaria culta. Seleccionou o seu lxico, basendose na sonoridade das palabras e incorporando cultismos, principalmente gregos.

Tema 11

A NARRATIVA DO SCULO XIX

1.- O panorama da narrativa no sculo XIX Xnero: a poesa o mis cultivado, pero pouco a pouco sobresaen a narrativa e o teatro. *A novela foi o menos desenvolto porque non haba xente acostumada a lela. *A maiora das escasas novelas e relatos que haba publicbanse en prensa.

2.- A novela 2.1.- Marcial Valladares Maxina ou a filla esprea: primeira novela moderna a) Obra realista con elementos romnticos e folletinescos. b) Espazos: -Santiago: residencia das clases medio-altas => casteln -Val do Ulla: clases populares => galego c) Importancia: novela bilinge para manifestar a situacin de diglosia da poca. 2.2.- Antonio Lpez Ferreiro Obras: novelas histricas de tipo romntico. *A tecedeira de Bonaval: situada no s. XVI. *O castelo de Pambre: reconstre o s. XIV. *O nio de pombas: Galicia do s. XII.

3.- O conto literario Xnero: mis presente que a novela porque menos complexo e hai costume de or contos populares. Tema: ruralista, costumista e sentimental. Predominan descricins de paisaxes, humor e picaresca. 3.1.- Valentn Lamas Carvajal -dirixe a primeira publicacin peridica ntegra en galego: O to Marcos da Portela -escribe o libro mis exitoso do XIX: O catecismo do labrego, en forma dialogada *imita o catecismo do padre Astete *nas respostas, con burla e irona desea o retrato do labrego galego e as sas condicins de vida. -poemarios: Espias, follas e frores, Saudades gallegas, A musa das aldeas. 3.2.- Francisco lvarez de Nvoa -P das Burgas: coleccin de relatos en cuxo prlogo cuestiona o feito de restrinxir o galego para a temtica ruralista e propn crear unha prosa culta de tema universal e moderno. -Beira o Barbaa: recompilacin dos seus contos espallados na prensa.

***A prosa galega destes autores ser continuada no sculo seguinte polo Grupo Ns***