You are on page 1of 84

OD;bpH

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

&ur@dKif trSwf ( 1 )

xkwfa0rI rSwfwrf;

OD;bpH

&ur@dKifaqmif;yg;rsm;
trSwf(1)

rsufESmzHk;cGifhjyKcsuftrSwf
pmrlcGifhjyKcsuf trSwf
apmifa&
wefzdk;
xkwfa0onfhtBudrf
xkwfa0onfhv

462^95 (*)
365^95 (3)
500
75 usyf
yxrtBudrf
1995-ck? Edk0ifbmv/

- yHkESdyfol a':cifa<u (04780)? &wemrL yHkESdyfwdkuf?


207? a0Z,Emvrf;? 16^2 &yfuGuf?
oCFef;uRef;/

- xkwfa0ol OD;&Jjrifh (01049)? wufvrf;pmay? 967? ya'om&yfuGuf?


apmfbGm;BuD;ukef;? tif;pdef? &efukefNrdKU/

- jzefYcsdol &cdkifom;BuD;pmay
55 (at)? uRef;a&T0gvrf;? bk&ifhaemifyGJHkwef;?
r&rf;ukef;NrdKUe,f? &efukefNrdKU/
zkef; - 79807
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ppf B ud K acwf &cd k i f E d k i f i H a &;acgif ; aqmif &cd k i f & mZ0if E S i f h p mayok a woD
(vGwv
f yfa&;armfueG ;f 0if yxrtqif?h Edik if *hH P
k &f nf 'kw,
d tqif)h jzpfol OD;bpHonf
ppfawGNrdKUrS uG,fvGefol puf&Sifw&m;olBuD; OD;omZHOD;ESifh a':rykwdkY\ 'kwd,om;
jzpfonf/ 1916-ck? Mo*kwfv(15)&ufaeY zGm;jrifonf/ (10)wef;udk ppfawGNrdKU
tpd k ; &txuf w ef ; ausmif ; rS 1933-34-ck E S p f w G i f a tmif N yD ; ? 1937-ck E S p f w G i f
0dZmyxrESpfudk &efukefwuodkvfrS atmifjrifonf/
&efukefNrdKU ynmoifMum;aepOf wuodkvfyJcl;ausmif;aqmif twlae
udkatmifqef;ESifhrsm;pGm&if;ESD;cJhonf/ wuodkvfausmif;om;or*vnf;aumif;?
jrefrmEdkifiHvHk;qdkif&m ausmif;om;or*vnf;aumif; acgif;aqmifwpfOD;jzpfcJhonf/
1936-ck ausmif;om;oydwfwGif oydwfaumifpD0ifwpfOD;tjzpfyg0ifcJhNyD;? 1300jynfh
ta&;awmfyHk(1939)ckwGif ausmif;om;oydwfBuD;\ acgif;aqmifrsm;teuf wpfOD;
tygt0if jzpfonf/ wuodkvfausmif;om;acgif;aqmifjzpfaepOf &cdkifjynfe,f
t&yf&yfwGif ausmif;om;or*rsm;udk pwifzGJUpnf;ay;cJhonf/ wpfNydKifwnf;wGif
&cdkifvli,frsm;Edk;Mum;a&; tpnf;tHk;jzpfajrmufatmifvnf; vHIUaqmfay;cJhonf/
vli,frsm;\ Ed;k Mum;a&;tpnf;tH;k ESihf vlBu;D rsm;\ &cdik w
f ikd ;f &if;om;tpnf;tH;k wdYk

yl;aygif;NyD; ]&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m wdkif;&if;om;tpnf;tHk;}udk zGJUpnf;Muaomtcg


OD;bpHrSm acgif;aqmifwpfOD;jzpfcJhonf/
'kwd,urmppftwGif; 1941-ckESpfwGif NAdwdoQqefYusifa&; ajratmuf
awmfvSefa&;udk aqmif&GufcJhonf/ *syefacwf a'gufwmbarmftpdk;&vufxufwGif
ppfawGcdkif acgif;aqmiftjzpf wm0ef,lcJhonf/ zufqpf*syefawmfvSefa&;twGuf
vQdKU0Sufa&muf&Sdvmaom odef;azjrifh(wufbkef;BuD;-odef;az)? ocifwifjr? udkwifa&T
wdkYESifh vQdKU0SufpGmawGUqHkNyD; ulnDcJhonf/ *syefawmfvSefa&;NyD;aomtcg EdkifiHa&;
e,fy,frx
S u
G Nf y;D tpd;k &0efxrf;tjzpf tvkyo
f rm;TeMf um;a&; OD;pD;XmewGiv
f yk u
f ikd f
cJhonf/ xdkpOf 0dZmtxufwef;udk 0ifa&mufajzqdkcJh&m 1951-ckESpfwGif bGJU&cJhonf/
yxrESpf Oya'wef;udkvnf; NyD;qHk;atmifoif,lcJhonf/
1952-ckEpS w
f iG f &mxl;0eftzGUJ rSwqifh tvkyo
f rm;t&m&St
d jzpf a&G;cs,cf eft
Y yf
jcif;cH&onf/ 1952-ckESpfwGif ppfawGNrdKU tvkyform;t&m&Sdtjzpf ajymif;a&TUjcif;
cH&onf/ 1958-wGif &efuek Nf rKd U tvkyo
f rm;qufo,
G af &;H;k odYk 'kw,
d tkycf sKyaf &;rSL;
tjzpfjzifh ajymif;a&TUcJhonf/ if;wm0efudk xrf;aqmifaepOf tvkyftudkif&SmazG&ef
&efukefodkYa&muf&Sdvmaom &cdkiftrsdK;om;wdkYtm; apwemtjynfhjzifh xda&mufpGm
ulnDcJhonf/ xdkaemuf tqifhqifh &mxl;wdk;NyD; &cdkifjynfe,ftvkyform;OD;pD;XmerSL;
tjzpf ppfawGNrdKUodkY ajymif;a&TUcJhonf/ 1975-wGif touf(60)jynfh tNidrf;pm;
,lcJhonf/
OD;bpHonf pmay0goemtavsmuf txufwef;ausmif;om;b0uyif pmay
vdkufpm;jcif;? &cdkif&mZ0if? uAsmvuFmrsm;udk pkaqmif;okawoejyKjcif;? aqmif;yg;
rsm; a&;om;azmfxw
k jf cif;rsm;udk jyKco
hJ nf/ wuov
kd af usmif;om; b0 td;k a0r*Zif;
t*Fvyd pf mu@\ t,f'w
D m? ppfawGNrKd Uxkwf &cdik jf ynfowif;pm;ESihf wjcm; pmapmif
rsm;\ aqmif;yg;&Sif? vGwfvyfa&;acwf &efukef wuodkvf &cdkifausmif;ol?
ausmif;om;rsm;xkwfa0aom &cdkifwefaqmif r*Zif;\ yifwdkifaqmif;yg;&SifESifh
twdik yf ifcpH mwnf;ponfjzifh pmaywm0efrsm;udk xrf;cJo
h nf/ pma&;aomtcg "npH
uavmiftrnftjyif ppfawGarmif trnfcGJjzifhvnf; a&;cJhonf/ jrefrm-t*Fvdyf
ESpfbmomvHk; uRrf;usifpGma&;Edkifonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH ("npH) twKywdtusOf;

OD;bpH
OD;bpHonf pmaywm0eftjyif &cdkif*DwESifh wl&d,mazmfxkwfa&;? a[majym
toHvTifha&;wm0efudkvnf; okawoD OD;pudE? &cdkifjrefrmy@dwfOD;OD;omxGef;
(uG,fvGef)? OD;atmifodef; (uG,fvGef)wdkYESifh vufwGJNyD; jrefrmhtoH (&cdkiftpDtpOf)rS
xkwfvTifhxrf;aqmifcJhonf/ xdkYjyif &efukefNrdKU &cdkif&mZ0ifESifh pmayavhvm
azmfxkwfa&;toif; twGif;a&;rSL;tjzpfaqmif&GufNyD; OD;pudE\ &cdkifaus;vuf
uAsmrsm;udk yHEk ydS x
f w
k af 0ay;cJo
h nf/ q&mBu;D OD;atmifomOD;a&;om; xkwaf 0cJah om
]]&cdkif,Ofaus;rI a0omvDacwfpmapmif}}onf OD;bpH\ apwemxufoefpGm
ulnDrIaMumifh atmifjrifpGm xGufay:EdkifcJhjcif; jzpfonf/ if; pmapmif ]]&cdkif*DwESifh
aw;oHu@}}onf OD;bpH\ vuf&mjzpfonf/
nD j zpf o l txuf w ef ; ynm OD ; pD ; XmeT e f M um;a&;rS L ;csKyf OD ; pH o matmif
(uG,fvGef)u &cdkifa&S;a[mif;tarGtESpfrsm;udk okawoejyK azmfxkwfaomtcg
OD;bpHonf rdrd\wpfoufwm okawoejyK pkaqmif;csufrsm;udk vTJtyfulnDcJhonf/
OD;bpHum; &cdkifjynf? &cdkifvlxktwGuf vnf;aumif;? jynfaxmifpk jrefrm
Ed k i f i H a wmf t wG u f v nf ; aumif ; wm0ef a usyG e f p G m tusd K ;aqmif c J h o l Ed k i f i H a &;
acgif;aqmif okawoDpma&;q&mwpfOD; jzpfayonf/
OD;bpHonf 1992-ck Mo*kwfv (9)&ufwGif &efukefNrdKU prf;acsmif;aetdrf
uG,v
f eG o
f nf/ OD;bpHu,
G v
f eG af omtcg ZeD;a':vSarESihf om;OD;jrwfp?H OD;atmifpw
H Ykd
usef&pfcJhonf/

&ur@dKif trSwf ( 1 )

rmwdum
taMumif ; t&m

pmrsuf E S m

pDpOfxkwfa0ol\trSm

&cdkif vSjrifh

toQifpudE

2/ a0omvDrS qif;oufvmonfh Ak'ylZed,aw;oH

"npH

12

3/ a0omvDacwf &cdkifhaw;*Dw
(1966-ck? &cdkif,Ofaus;rI a0omvDacwf trSwf-1)

"npH

14

4/ &cdkifjynfrS &wemrsm;
(1959-ck? rwfvxkwf Ir0r*Zif;)

"npH

21

5/ &cdkif&mZ0if (48)apmif
(&cdkifr*Zif;? trSwf-12)

"npH

28

6/ &cdkifpmay
(&cdkifhwefaqmif? twGJ-1? trSwf-1)

"npH

32

7/ &cdkif*DwESifh aw;oH (a[majymcsuf pmwrff;)

"npH

39

8/ rdwfqufpum;

"npH

61

9/ rdk;yef;a0
(1952-53ckxkwf? "n0wDr*Zif;)

"npH

63

"npH

70

1/ OD;bpH odkYr[kwf taygif;toif;aumif;wpfOD;

10/ Asnf;(33)vHk; &cddkifavSawmfoH


(&cdkifwefaqmifr*Zif;? twGJ-1? trSwf-1)
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

-1-

OD;bpH
11/ &cdkifjynfrS &Tef;vdkuf&wkrsm;
(&cdkifhwefaqmifr*Zif;? 1957-58)

"npH

74

12/ oBuFefv &cdkiftrsdK;om;wdkY\ vSDNydKifyGJobif


(&cdkifGefYzl;? 1968)

"npH

81

13/ q&mxGef;\ &cdkifomjcif;qef;rsm;


(&cdkifwefaqmifr*Zif;? 1959^60)

"npH

88

14/ a&S;acwf &cdkifjynf pD;yGm;a&;&m

OD;bpH

96

15/ upye'D
(&cdkifwefaqmifr*Zif;? 1960-61)

"npH 111

16/ armif;qGJpcef;
(&cdkifr*Zif;? trSwf-10)

OD;bpH 122

17/ &cdkifjynf(e,f) awmfvSefa&;


(trsdK;om; owif;pm 16-Budrfajrmuf?
1960-rwfv? 27)

"npH 126

18/ EG,fcsdKzdk;acgif dk;rawmif


(1958-59 ck &cdkifhwefaqmifr*Zif;?
twGJ-1? trSwf-7)

"npH 130

19/ NrdKUa[mif;acwf pD;yGm;a&;&m


(&cdkifhwefaqmifr*Zif;? twGJ-1? trSwf1)

OD;bpH 135

20/ &cdkifwl&d,mESifh &cdkiftoH


(1961^62? ESpfvnfr*Zif;?
&cdkifwefaqmif trSwf-10 )

"npH 140

21/ ausmif;om;vli,fb0 atmifqef;

OD;bpH 148

22/ &cdkifrsdK;cspfrsm; awmfvSefcJhpOfu

"npH 155

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&ur@dKif trSwf ( 1 )

pDpOfxkwfa0ol\ trSmpm
uRefawmfonf toQifpudE\ &cdkif,Ofaus;rI trSwf(2)udk pwifxkwfa0NyD;
aomtcg q&mBuD; OD;OD;omxGef;a&;om;cJhaom aqmif;yg;rsm;udk pkpnf;um
xkwfa0vdkaomqE &SdvmcJhygonf/ if;qEudk uRefawmf\ q&m OD;Aodef;tm;
ajymjyaomtcg tvGeo
f ifah wmfaMumif; ajymygonf/ xdjYk yif wjcm;aom &[ef;ynm
&Sd? vlynm&SdwdkY\ pmay aqmif;yg;rsm;udkvnf; xkwfa0oifhaMumif; tusKd;taMumif;
rsm;jzifh &Sif;jyygonf/ q&m\ ajymjycsufrsm;udk uRefawmf tvGefpdwf0ifpm;aom
aMumifh q&mhtaejzifh pkpnf;ay;ygu BudK;pm; xkwfa0ygrnf[k uwdjyKcJhygonf/
q&monf q&mBuD;OD;OD;omxGef;? OD;bpH? OD;atmifomOD;? OD;pHomatmif?
OD;ausmf&if? OD;armifpHazmf? OD;jrxGef;atmif? OD;pHausmfxGef;wdkY\ pmayrsm;udk tcuf
tcJrsm;Mum;rS &SmazGpkaqmif;ay;cJhygonf/ ,if;odkY pkaqmif;&m q&mawmf toQif
pudE\ BudK;pm;ulnDrIaMumifh xifoavmuf cufcJrIr&Sd[k q&muajymygonf/
q&mBuD; OD;OD;omxGef;\ aqmif;yg;rsm;udk &cdkifhwefaqmifaqmif;yg;rsm;[k
trnfay;um xkwfa0cJhygonf/ xdktcg pmzwfy&dwfowfrsm;xHrS tm;ay;rIrsm;pGm
&&Sdonfhtjyif tBuHay;pm? a0zefpmrsm;vnf; te,fe,ft&yf&yfrS a&muf&Sdvmyg
onf/ xdktBuHay;pmrsm;rSm q&mBuD; OD;OD;omxGef;\ pmayrsm;tjyif q&mBuD;
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

-2-

OD;pHomatmif? OD;ausmf&if? OD;atmifomOD; tp&Sdaom ynm&SdwdkY\ pmayrsm;udk


BudK;pm;xkwfa0ay;yg[k yg&Sdygonf/ if;pmrsm;onf uRefawmfwdkY\qEoabmxm;
rsm;ESifh xyfwljzpf 0rf;omtm;& jzpfcJh&ygonf/
uRefawmfonf pmtkyfrsm;udk xkwfa0&mwGif pma&;olxHrSvnf;aumif;? pma&;
ol\ZeD;? om;orD;rsm;xHrSvnf;aumif; cGifhjyKcsuf&NyD;rS xkwfa0jcif; jzpfygonf/
xdaYk Mumifh q&mBu;D OD;OD;omxGe;f ? OD;jrxGe;f atmif? OD;bpH? OD;ausm&f if? OD;atmifomOD;?
OD;armifpHazmf? OD;pHausmfxGef;wdkY\ pmtkyfrsm;udk xkwfa0&ef oufqdkifolwdkYxHrS cGifhjyK
csufrsm; awmif;cHcJhygonf/
q&mBuD; OD;atmifomOD;\ pmtkyfrsm;udk om;jzpfol q&mOD;armifarmifodef;rS
oludk,fwdkif xkwfa0&ef pDpOfxm;aMumif; ajymjyojzifh 0rf;omtm;& jzpfcJh&ygonf/
q&mBu;D OD;pHomatmif\om;jzpfol q&ma'gufwmapmxGe;f atmifuvnf; q&mBu;D
taejzifh aqmif;yg;rsm;udk tvGwfoabm a&;om;jcif; r&Sdyg/ wcsKdUaom aqmif;yg;
rsm;onf yHEk ydS x
f w
k af 0Ny;D aom pmtkyrf sm;wGif yg&SNd y;D jzpfonf/ odaYk omfvnf; pkaqmif;
MunfhygOD;rnf[k ajymygonf/
uRefawmfhtaejzifh &cdkifqdkif&m pmtkyf pmayrsm;udkBudK;pm; xkwfa0jcif;om
jzpfygonf/ q&mBuD; OD;bpHudk uRefawmf rawGUzl;? rjrifzl;vdkufyg/ &cdkifwefaqmif
r*Zif;ESifh &cdkifr*Zif;wGif q&m\aqmif;yg;rsm;udk ESpfoufpGm zwfcJh&NyD; q&mBuD;
tm; tajymESifh trsKd;cspfolr[kwf? tvkyfjzifh oufaojycJholtjzpf av;pm;olwpfOD;
jzpfygonf/ pkaqmif;rdorQ q&mhaqmif;yg;rsm;udk &ur@dKif[k trnfay;xm;
ygonf/ &cdkifwdkY\ tajccHaqmif;yg;rsm;[k uRefawmfqdkvdkjcif; jzpfygonf/
,cktcg q&mBuD;\ aqmif;yg;rsm;udk uRefawmfudk,fwdkif pkpnf;xkwfa0cGifh&
aomaMumifh qkawmif;jynfhol wpfOD;tvm; 0rf;omMunfEl;&ygonf/ pmzwfy&dwf
owfrsm;vnf; pmtkyfudk ESpfoufMuvdrfhrnf[k arQmfvifhrdygonf/
(&cdkif vSjrifh)
9 - 11 - 95

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

-3-

&ur@dKif trSwf ( 1 )

OD;bpH (odkYr[kwf)
taygi;f toif;aumif;wpfO;D
(1)
OD;bpH ("npH)ESifh igonfe,fajrcsif;rpyfaomfvnf; vlrsdK;csif;? EdkifiHom;csif;
awmh jzpfMuonf/ odkYaomf oluNrdKUBuD;zGm;? &mxl;*kPfodefBuD;om;jzpf igESifhb0
csif;awmh uGmayvdrfhrnf/ iguqdkvQif uRef;om;? v,form;rsdK;EG,fjzpfum; trSef
wnf;/
OD;bpHonf &cdkifrsdK;cspfwpfOD; jzpfonf/ ArmhawmfvSefa&; &JabmfwpfOD;wnf;/
e,fcsUJ udk awmfveS w
f u
kd cf u
kd v
f mol wum;/ wuov
kd af usmif;om;b0uyif trsKd ;om;
a&;? EdkifiHa&;wdkY yg0ifcJh&mum; vli,facgif;aqmifb0ausmif; om;or*0iftjzpfrS
EdkifiHtusdK;udk aqmif&GufcJhav\/
&efukefwuodkvfwGif ynmoifMum;aepOfumv 1936-ckESpfu &efukef
wuodkvfausmif;om;oydwfjzpfay:vmaomtcg ausmif;om;or*0ifwpfOD;tae
jzifh oydwfwdkufyGJwGif yg0ifqifETJcJhav\/ &cdkifa'owGifvnf; &cdkifjynfvHk;qdkif&m
vli,frsm;Edk;Mum;a&; tpnf;tHk;udk 1936-ckESpf? rwfv(29)&ufaeYu wnfaxmif
cJhMu&m trIaqmiftjzpf yg0ifcJhonf/ rEav;wGifusif;yaom ausmif;om; or*
nDvmcHoYkd ppfawGrS ausmif;om;ud,
k pf m;vS,t
f jzpf wufa&mufc&hJ mwGif OD;bpHyg0if
cJhav\/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

-4-

-5-

&ur@dKif trSwf ( 1 )

if;onf udkatmifausmf usqHk;cHcJh&aom 1939-ckESpf ausmif;om;oydwf


vufeufusio
hf ;kH cJph Ofuvnf; yg0ifcahJ v\/ xdpk Ofu twGi;f 0ef;kH udk 0dik ;f &m OD;bpHrmS
'Pf&m&&Scd zhJ ;l av\/ ausmif;om;b0uyif Adv
k cf sKyaf tmifqef;ESihf vufwv
JG yk af qmif
cJ&h olvnf; jzpfacs\/ xdaYk Mumifh wuov
kd o
f ydwBf u;D udk OD;aqmifaom oydwaf umifpD
wGif tzGJU0iftjzpfyg0ifcJh&jcif;jzpfonfu xif&Sm;\/
jrefrmEdkifiHvHk;qdkif&m ausmif;om;or*trIaqmiftjzpf aqmif&GufvmcJhonf/
oydwaf umifprD w
S m0efay;csut
f & OD;bpHonf ppfawGoo
Ykd mG ; ausmif;om;or*ukd
zGJUpnf;ay;cJhMu&acs\/ atmifqef;ESifh &if;ESD;oljzpfaomaMumifhvnf; &efukef
wuodkvf yJcl;aqmifwGif&SdaecJhaom atmifqef;uac:,l aqG;aEG;jcif;rsm; jyKavh
&Sdwwf\/ OD;bpHtm; 1939-ckESpf? Edk0ifbmv (12)&ufaeYu EdkifiHa&;udpESifh
aqG;aEG;&efzdwfac:aom atmifqef;\ay;pmrSm txifu& oufaocH&Sdaeao;\/
OD;bpHonf &cdik w
f ikd ;f &if;om;tpnf;H;k wGif acgif;aqmifwpfO;D jzpfco
hJ nft
h wdik ;f
e,fcsJUwdkufzsufa&;wGif jynfrESifhyl;aygif;vsuf aqmif&GufvmcJhav\/ xdkYaMumifh
rif;jym;nDvmcH? aygufawmnDvmcH? ausmufawmfnDvmcHrsm;udk xdktpnf;tHk;u
OD;pD;usif;yEdkifcJhjcif;jzpf\/ jynfru ocifjr? ygvDreftrwf OD;b0if;? a':jrpdefwdkY
wufa&mufcJhMuavonf/
xd k a emuf nD v mcH w G i f tzrf ; cH M u&ojzif h owd k ; vS w d k Y E S i f h t aygif ; ygrsm;
wpfa,mufNyD;wpfa,muf tzrf;cHMu&ojzifh tdEd,axmifodkY tydkYcHMu&\/ usef&pf
aom OD;bpHwo
Ykd nfaemifwiG f 1942-ckEpS ?f {Nyv
D csv
D maomrif;jym;a&muf bDtikd af t
wyfwiG yf g0ifum vSKy&f mS ;cJMh uavonf/ xdaYk emuf &cdik af jymufusm; wyfwiG yf g0ifvsuf
*syefawmfvSefa&;udk vQdKU0SufvkyfcJhMuav\/ r[mrdwfwyfrsm; 0ifa&mufvmpOfu
vnf; yl;aygif;aqmif&GufcJhavonf/
&cdkifawmfvSefa&;acgif;aqmifwpfOD;tjzpfyg0ifcJhum &efukefodkYtBudrfBudrf
qufoG,foGm;a&mufcJh&avonf/ zufqpfawmfvSefa&;vkyfief;twGuf atmifqef;
wdkY ESifh aqG;aEG;cJhMuavao;onf/ tdEd,odkY vQdKU0SufoGm;a&mufcJhMuaom OD;ndKxGef;?
ocifwifa&TwdkY jyefa&mufvmMupOf xdkuocifxGef;pdef? ocifzdk;vSwdkY vdkufygvm
cJhMuavonf/ OD;bpHESifh OD;ndKxGef;wdkYonf ajrmufOD;NrdKU armif;qGJpcef;wGif vQdKU0Suf
aqG;aEG;cJhMuavonf/

rsdK;cspfvli,frsm;tm; ndKxGef;wdkYu tdEd,odkY wpfokwfNyD;wpfokwfac:oGm;


Muavonf/ if;wdkYudk ppfynmoifay;NyD; avxD;jzifhcsydkYay;um &cdkifrsdK;cspfwdkYESifh
yl;aygif;avonf/ xdkYaMumifh 1944-ck 'DZifbmvukefavmufuyif ausmufawmf
NrdKUe,f? Zefe0g&DvwGif ajrmufOD;NrdKUe,fwdkY *syefwyfudk wdkufcdkufEdkifvmcJhavonf/
xdpk Of pufomG ;&Gmpcef;wGi&f adS eaom OD;bpHwyfEiS yhf ;l aygif;Ny;D vQif xdpk cef;&Sd *syefrsm;
udk okwfoifEdkifcJhavonf/
r[mrdwfwyfuvnf; 1945-ckESpf? Zefe0g&Dv(5)&ufaeY ppfawGNrdKUudk
odr;f ydu
k cf ahJ vonf/ jrefrmjynfukd t*Fvyd jf yefvnf tkycf sKyNf y;D aemuf 1948-ckEpS w
f iG f
vGwv
f yfa&;ay;tyfcahJ vonf/ xdak omtcg awmfveS af &;orm;wdo
Yk nf tem;,lMu?
&mxl;,lMu? trIxrf;t&mxrf; aqmif&u
G Mf ujzifh wdik ;f jynf0efukd qufccH MhJ uonfom
wnf;/ zqyvtpdk;& tkyfcsKyfpOfu OD;bpHrSmvnf; tdrfaxmifa&;bufudk ajymif;
vkyfudkifcJh&av\/ xdkaMumifh tvkyform;&SmazGa&;Hk;wGif refae*smtjzpf wm0ef
xrf;aqmifcJhav\/ tvkyfvufrJh&cdkifrsm;rSm OD;bpHudk tm;xm;cJh&avonf/ olu
vnf; wwfpGrf;orQ ulnDay;cJh&? ESpfodrfhcJh&onfomwnf;/
(2)
zqyv vufxufrS tdrfapmifhtpdk;&vufxuf? awmfvSefa&;tpdk;& wufp
xd igESifhpmay? ,Ofaus;rI vkyfazmftjzpf vufwGJrdcJhMuonf/ 1963-ckESpfrSp
qdk&S,fvpftpdk;&vufxuf wpfavQmufum; vufwGJjyKwfoGm;Mu&jyefavonf/
wpfcgawmh pma&; &cdkifhtoH a[majymcsufwpfckudk awmif;cHzl;avonf/
a&mufawmh ra&mufcsi/f igvnf; OD;yZ,q
f &mawmfysv
H eG
f &cdik o
f <Ykd uvmNy;D aemuf
wzefrjyefjzpfawmhNyD/ xdkaemuf 1965ckESpf wpfBudrf rdcifESifh &efukef a&mufcJh&pOfu
if;udk cPawGUqHEk w
I q
f ufczhJ ;l \/ xdpk Ofu if;rSm igESiu
hf mv MumpGm qHv
k mcJ&h aom
20(bD) &Srf;vrf;? prf;acsmif;wGif r[kwfawmhacs/ &Srf;vrf; rBuD;udk xGuf vrf;rudk
rsufESmrlaqmufxm;aom tdrfBuD;wGifa&muf&SdaeavNyDjzpf\/
xdk 1963 ckrS 1979 umvwpfavQmuf &efukefwGif aqmif&GufavorQudkawmh
twdtus rod&awmhNyD/ odkYaomf igESifh&cdkihftoH vkyfqufvkyfvuf&SdcJhMu &cdkifh
toHudpowif;yvif; tajctaeudk pHkprf;&if; penf;em&if;&SdvmcJhav\/ odkYaomf

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

-6-

-7-

&ur@dKif trSwf ( 1 )

wdkif;&if;om;toH tpDtpOfjzifh tpdk;&uwm0ef,l toHvTifhjzpfonf[l od&aom


tcguyif pdwfat;csrf;om aevmcJhavonf/ tcg tm;avsmfpGm &efukefrS&cdkif
,Ofaus;rItzGJU? wdkif;&if;om;pmayESifh ,Ofaus;rI qyfaumfrwDwdkY\pmay? r*Zif;
xkwaf 0rI? a[majymrI? ,Ofaus;rI uyGu
J si;f yjcif;wdu
Yk akd wGU& 0rf;omjzpfc&hJ onfom
&Sdav\/
qd&k ,
S v
f pfacwf 1974-ckEpS f usi;f ycJah om jynfov
Yl w
T af wmfEiS hf jynfoaYl umifpD
tqifq
h ifah &G;cs,w
f ifajrm ufyw
JG iG f &cdik jf ynfe,fu jynfoaYl umifp0D if(73)OD; ceft
Y yf
cJhavonf/ xdkaumifpD0iftxJwGif OD;bpHvnf;yg&Sdjcif; cHvmcJh&avonf/ xdkpOf
OD;bpHrSm &cdkifjynfe,f tvkyform;OD;pD;rSL;tjzpf ppfawGwGif acwtrIxrf;vsuf
&Sdaeavonf/ if;&SdaepOf r&nf&G,fbJ wpfaeYwGif armifawmNrdKUe,frS ppfawG
tvm vrf;rBuD;wGif yufyif;qHkrdMuonf/ 1963 rS 1965 wGif &efukefwGif wpfBudrf?
,ckwpfBurd yf gqdv
k Qif ESpBf urd q
f MkH ujcif;rSm aemufq;kH awGUqHjk cif; trSwv
f uPmqdu
k
qdkavmufay\/
xdkodkY qHkMupOfu cPawGUcsifonf[kqdk <ucJh&ef zdwfavonf/ if;\ zcif
(puf&Sif omZHOD;aetdrf)aecJhzl;&m tdrfodkYnaewGifa&mufcJhavonf/ tenf;i,f
pum;EIwfqufajymMuNyD; tqHk;wGifOD;pHomatmif(if;nD)\ rdwLyGm;aom yk&ydkufrl
ygVdbmompmapmifudk vufaqmifay;avonf/ xdktcguyif ,aeYxd qHkjcif;?
taMumif;pyfqufo,
G cf jhJ cif; vH;k 0r&Sad wmhacsNy/D ud,
k b
hf 0ESihf ud,
k ?f ud,
k u
hf pd E iS u
hf ,
kd f
tazmfopf vufwGJopfjyK&if; avQmufaevmcJhMuavawmhonfomjzpf\/
odkYaomf 1995-ckESpf? Zefe0g&Dvu ppfawGa&mufpOf OD;bpHpmrlrsm;udk xkwfa0
&ef pkpnf;aeMuonf/ pmrlrsm;&Sdu vdkcsifonf/ trSmvnf; a&;ay;apcsifonf[k
qdkvmojzifh a&S;a[mif;aESmif;jzpfudk tawG;e,fcsJUvmcJh&awmh\/
(3)
OD;bpHESifhig vufwGJvmcJhonfrSm pmay? ,Ofaus;rIudpaMumifh jzpfcJh\/
1953-ckESpfavmuf &efukefa&mufom pmaypdwf0ifpm;vm&onf/ trsdK;om;pdwf?
bmom? omoempdwf&Sdvmonf/ cgcsOfaumifb0om&Sdao;&mum; cg;uroefao;
yg/ oHCmtcsif;csif;? vlESifhaygif;oif;qufoG,f&if;rS BuD;yGm;a&;pmayrsm;? &cdkifh

wefaqmif? "n0wD? tkPfOD;r*Zif;a[mif;wdkYudk aumuf,lMunfhIvmrdonf/


rmefatmifyD,? ppfawGaemifvwf? a&T&(awmifukwf)? armifvSausmf (armif0P)
paom pma&;q&mrsm;? pHausmfxGef;? ppfawGapmaemif? OD;ausmfcdkif? udkatmifpdefom
paom wuov
kd af usmif;om;rsm;ESihf qHMk u? oduRr;f Mu&mrS r*Zif;? *sme,favmuodYk
pdwfa&mufvmonf/
taMumif;wpfckuqdkvQif &efukefa&muf &cdkifaomwkZeoHCmwdkYu &cdkif
,Ofaus;rIrsm;udk azmfxkwfvdkcsifMuonf/ xdkaMumifh vIyf&Sm;rIjyK&efEId;aqmfpm
wpfapmifESifh vkyfief;pDrHcsufwpfck a&;qGJcJhMuonf/ xdkpOf igvnf;yg xdktpDtpOf
udk taumiftxnfazmf&ef enf;vrf;&SmcJhMuavonf/ tpnf;ta0;ac:jcif;xuf
vlyk*dvfcsif;tvdkuf awGUqHkwdkufwGef;jcif;uyif tBuHvnf;&? qEudkvnf; wifjy&m
a&mufrnf[k oabm&Muonf/ odkYESifh ygarmua[mif; OD;ausmf&if (xdkpOf uxdu)?
OD;bpHwdkYESifh awGUqHkrIpwifcJh&onf/
awGUqHpk Ofu OD;ausm&f ifu vkyv
f Ukd &rnfvm;[k qdak o;onf/ igwdu
Yk q&mwdyYk if
OD;aqmifMurS jzpfEdkifrnf[k jyefajymcJhMuonf/ xdktcg udk,fawmfwdkYvnf; pnf;Hk;?
wynfhawmfwdkYvnf; pkpnf;MunfhMuwmaygh[k wifjyavonf/ wuodkvfrSm tpOf
tvmvkyfaqmifcJhMuaom &cdkifq&m? q&mrrsm;? tNidrf;pm; &cdkifvlBuD;rsm;? tpdk;&
0efxrf;rsm;ESifhyif vufwGJaqmif&GufoGm;Mu&rnf[k tBuHjzpfcJhMu&avonf/
EdkifiHa&;orm; twdkuftcHygwD0ifrsm;udk a&Smifxm;cJhMuavonf/ tpdk;&ESifhwGJ
vkyfMu&rnfjzpf vkyfief;taESmifht,Sufrjzpfap&ef oabmaMumifhwnf;/
&cdkifaomwkZeoHCmrsm;uvnf; 15-11-58 aeY tpnf;ta0;t& tpdk;&xH
wdkif;&if;om;,Ofaus;rIazmfxkwfay;Edkif&ef wdkif;&if;om;tvdkuf ,Ofaus;rIXmepdwf
zGifhvSpfxm;ay;oifhaMumif; awmif;qdkcJhMuavonf/ xdkpOf ,Ofaus;rI Xmepdwf
wpfckom&Sd Edkifyef;vSut&m&Sdtjzpfaqmif&Gufaeavonf/ xdkaMumifh tpdk;&u
a&S;a[mif;okawoeXmeESifh awGUqHkcGifhay;cJhonf/ xdkXmeuvnf; wpfcg wdkif;&if;
om; vlrsdK;pkt&m&Sd OD;rif;EdkifESifhvTJay;vdkufonf/ oHCmvIyf&Sm;rIwGif uREkfyfESifh
xGef;0if;vnf; udk,fpm;vS,ftjzpf yg0ifcJh&avonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

-8-

-9-

&ur@dKif trSwf ( 1 )

rMumcif &cdkiftrsdK;om;rsm;bufu &cdkifa&S;a[mif; &mZ0ifESifhpmay toif;


wpfck &efukefwGif arG;zGm;EdkifvmcJhav\/ 1958-59-ckESpfavmufu xdktoif;
zGJUpnf;cJhrnf[k xif\/ xdkpOf rdrdrSmc&D;vGefaeonf/ 19-12-59 aeY ajrmufOD;odkY
avhvm&ef a&muf&Sdaeonf/ toif;rwdkifrD q&mOD;atmifomOD;u &mZ0ifpmay
toif ; wpf c k u d k 1956-ck E S p f u aqmf M ocJ h y gao;onf / xd k Y j yif 1315-ck E S p f
Zefe0g&DvwGif &cdkifvli,frsm;pkaygif; &cdkif,Ofaus;rI jyefvnfpkaqmif; azmfxkwf
a&;(&-,-y-p)toif;udk wnfaxmifcJhMuavonf/ av;0wDpmapmif xkwfa0&ef
vnf; BudK;pm;cJhMuavonf/ odkYaomf xdktoif;tzGJUwdkYrSm ratmifjrifcJhMuacs/
oBuFefvGef uREkfyfjyefa&mufvmpOf &mZ0ifESifhpmaytoif;onf &efukefNrdKU
pawmh u d w f (,ck - od r f j zLvrf ; )vrf ; r*F v m&mrausmif ; wd k u f 24-9-60aeY
tpnf;ta0; usif;ycJhavonf/ zdwfpmwGif wGJzuftwGif;a&;rSL; OD;pHabmfu
vufrSwfa&;xdk;xm;onf/ xdkaeYu ig\&cdkifrif;vufxuf tpdkYtpktoif;tzGJU
pmwrf;udkyg zwfMum;cGifh &&SdcJhavonf/ xdktcgrSp toif;\em,u jzpfvm
cJh&avonf/
toif;xJ a&mufaomcgwGif OD;bpHwdkYESifh yk*dKvfcsif; &if;ESD;vmonf/ toif;
vkyfief;twGuf ig\&cdkifobm0aw;uAsmrsm; (1961)udk wnf;jzwfxkwfa0cJh
Muonf/ tpnf;ta0;wGif rdrduwifcsifojzifh &cdkifhtoHvTifh&ef awmif;qdkcJhMu&m
&&SdcJhMuonf/ odkYaomf cGifhjyKpmESifh ra&S;raESmif;rSmyif tdrfapmifhtpdk;& vufxuf
&cd k i f a &;&m0ef B uD ; rsm;ay:vmonf / w&m;a&;? jyef M um;a&;0ef B uD ; rsm;vnf ;
&vmonf/ twGif;a&;twGif;0ef OD;oef;az(*G)u &cdkiftoHvTifh&ef pDpOfcJhavojzifh
toif;u&&Sdxm;aom tcsdefESifh yl;aygif; toHvTifhtzGJUwpfck jyKcJhMuonf/ igu
em,u? OD;bpHu tpDtpOfrSL;? OD;atmifodef;vnf; tultnDyg0ifcJhavonf/
&cdkiftoHvTifh aqmif&GufrIu@wGif trsm;qHk; vufwGJvmcJh&\/ awmfvSefa&;
tpdk;&wufonfxd MumcJhonf/ ESpfOD;om;yifvQif tvkyfwljyKvsuf a[majymcsuf
pmwrf;? Zmwfvrf;yrm? &moDyGJawmfrsm;? aw;*Dw? uAsmpHkpGm tpDtpOfvkyfvmcJhMu
onf/ acwfopfumvay:0dik ;f u vkyt
f m;&SMd uonf/ vufEydS f pufu
kd ?f pmrlMurf;a&;?
ES;D aESmaqG;aEG;&if;jzifh if;\vrf;rawmf tvkyo
f rm;H;k cef;ESihf if;aetdro
f Ykd 0ifxu
G f

tyfaMumif; xyfcJh&onf/ xdkpOfif;rSm tvkyform;Hk;refae*smtjzpf wm0ef


xrf;aqmifaewkef;vnf; jzpfonf/
&if;ESD;vmjcif;ESifhtwl ,HkMunfjcif;vnf; jzpfvmcJhMuonf/ xdkaMumifh if;\
a&;om;&mrsm;udk zwfcGifhjyKvmonf/ iguvnf; if;udkwifjyESD;aESmjyKNrJ &SdcJhonfom
wnf;/ tcsdefrSm rdrdu 1955-ckESpfrSom pmay0goem jyif;jyvmao;onf/ rm&,k
ESifh aA'g&Sif;wrf;udk q&mawmfOD;auo&u a&;ul;apcJhonf/ 1957-ckESpfwGifrSom
&cdkiftvif;owif;pmwGif ipnftuudk pwifazmfjyEdkifcJhonf/ xdkaemufrS jynfolU
*sme,f? &cdkifZmenf? &cdkifhwefaqmifwdkYwGif yg0ifvmcJh&avonf/
OD;bpHuavmifrSmum; 1951-ckESpfxkwf &cdkifhwefaqmifr*Zif;? "n0wD
r*Zif;wdkY awGU&Sdae&NyDjzpf\/ aumvdyfausmif;om;b0 (1935-36)uyif pma&;
cJholjzpfrnfqdku rdrdxuf uavmifouf tESpfESpfq,fausmfEdkifNyD; jzpf&m\/ xdkodkY
qdku OD;bpHESifhrdrdrSm om;tzeD;eD;uGmvSrf;ay&mum; ol\pmay toufwrf;u
tawmfBuD;aeNyD[k odrSwfEdkifavmufay\/
olUudk igub,fodkY ulnDcJh&avzl;oenf;/ tpmqmavmifa&m*gtwGuf
"mwfbl;xJ qefxnfhpdrfxm;vdkonfhtcg qefjyKwfjzpfapEdkifaomenf;vrf;?
tpmtdrfa&m*gESifh aqmif&efa&Smif&ef tpm;tpmwdkYudk tBuHjyKzl;onfrsm;&Sdacs\/
xuf txl;taxG tultnDay;cJh&onf[lum; rxifrSwfrd/ oluom uREfkyf
tm; em,uajrm ufco
hJ nf/ okawoDbUJG udk ay;qufco
hJ nf/ &cdik af w; uAsmpmtkyEf iS hf
yGJxkwfay;cJhonf/ tusdK;rsm;&Sdayzl;\/
rnfodkYqdkap OD;bpHonf EdkifiHa&; yg0ifcJhonf jzpfvifhupm; trsdK;om;pmay?
,Ofaus;rIbufodkY ul;ajymif;vmcJhjcif;udkawmh csD;usL;rd\/ tcsdKUutjrifBuD;onf[l
aom txifBu;D jzifh trsKd ;om;a&;udk usO;f ajrmif;oa,mif vkycf MhJ uonf/ pmayorm;
avmuwGif tEktzGUJ wdu
Yk kd a&;cJo
h nfuykd g awGU&ojzifh awmfveS af &;orm;wpfa,muf
jzpfcJhonfqdkcsufudk oHo,jzpfp&m xifa,mifrSm;p&m &Sdwwfaumif;&m\/ &Jabmf
rsm;vnf; ESvHk;om;ESifh[laom acwftawG;tac:t& cHpm;csufum; &SdcJhMuonfom
wnf;/ xdkaMumifh olutawGUtBuHK&SdolyDyD Murf;p&m&Sd&mwGif Murf;cJhaomfvnf;?
Ekp&m&Sd&mwGif ylp&m? aqG;p&m? vGrf;p&m? pdk;&drfp&m&Sd&mwGif EkEdkif? ylEdkifcJhonfudkum;
cHpm;awGU&Sd&rnfom jzpf\/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 10 -

- 11 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

(5)
vlwpfa,muf\b0udk pmayvuf&mjzifhvnf;qHk;jzwf tm;vHk;&Edkifpaumif;
rnfum; r[kwfacs/ odkYaomf ol\pmayvuf&muvnf; ol\b0waphwapmif;udk
xif[yfEdkifcJhrnfomwnf;/ pmayavmuudk trIrxm;cJhMuaom EdkifiHa&;orm;?
awmfveS af &;orm;rsm;vnf; trsm;yif&MdS u\/ OD;bpHonf tvkyw
f m0efwpfzufMum;
u vlrItzGJUtpnf;? pmaytoif;tyif;xJyg0ifum vkyfaqmifay;EdkifcJhonfudk igwdkY
u 0rf;omBudKqdkcJh&ayNyD/ ol\*spfum;udkyiftoHk;cs oligtp vkyfief;tazmf
qufoG,fa&;jyKcJhMuzl;\/ r*Fvokcwdkuf? wmarG? &efukefrS vufESdyfpufvnf;
0dkif;awmfom;jzpfcJhonfudk arhxm;rjzpfacs/
vkyfief;udkifief; wGefYwdkrI? aESmifhaES;rI? rjywfom;rI? awGa0rI&Sdvifhupm;
uREkfyfuyif tm;wif;cJhzl;onf/ xdk;ESufapcJhzl;onf/ wpfcgwpfcg pdwfvdkufrmefyg
a&Smif&Sm;rI jyKcJhzl;onfhtjzpfvnf; &SdcJhMuacs\/ odkYaomf oluighudk b,fpOfcgrS
pdwfremcJh? uREkfyftvma0;aevQif oluighudk pdwfemoGm;ovm;[k wpfar;wnf;ar;
pHkprf;qJjyKum yifhac:rSmMum;wwfavh &SdcJhonfyifjzpf\/ rdbu om;orD;udk tNrJ
cGifhvTwfEdkifovdk oluighudk MunfjzLpGm cGifhvTwfoem;avh&Sdonfrsm;rSm xif&Sm;ay\/
xdkaMumifh iguolYudk rdwfaqGaumif; wpfa,muf? aygif;azmfEdkifavmufaom
a&mif;&if;wpfa,muf[l vufcHvmcJhjzif; jyKvmcJhonf/ tusdK;cHtusdK;zufum;
&SdcJhMuonf[l txl;r&Sdyg/
,ckO;D bpH\pmpkrsm;rSm rnfrQavmuf&cdS o
hJ nf/ ol\a&;om;cJo
h rQum; pHak phNy;D
ovm;um; rodEikd af cs/ ightaejzifq
h v
kd Qif taea0;? taMumif;vnf; pyfqikd rf rI o
hJ jzifh
if;\uG,fvGefcJhonfhtjzpfudkyif rodrdvdkuf&/ owif;pmuvnf; jywfawmif;
jywfvyf&SdpOfESifh BuHKcJh&avoavmrod/ ema&;aMumfjimudkrS rsufpdwef;rSef;rI r&SdcJh
acs/
pmpkESifh pum;pyfNyD;rSyif igESifhtNyD;owfvufjzKwfoGm;cJhavNyD;aMumif;
od&awmh\/ odkYaomf olaoaomfvnf; ol\emrnfraoao;bJ usef&pfcJhonfrSm
pmayomjzpf\/ ol\aqmif&GufcJh&m ordkif;0iftjzpfom xifrSwf&Sdrnfjzpf\/
woD;wjcm; pmwpftkyftjzpf rBudK;yrf;cJhonfudkum; tm;ukefrdonf/ ol\

awmfvSefa&;umvudkum; ol\vuf&mu oufaocHvdrfhrnfrSm xif&Sm;\/ ,ck


pkrdorQ? awGU&SdorQwdkYudk OD;bpH\trsdK;om;pmayvuf&mrGefvufaqmiftjzpf wifjy
EdkifNyD;&mum; 0rf;om&rd\/ ighxHrSvnf;&SdorQpmpkrsm;udk ulnDyg0ifvdkuf&ojzifh
olYudk aemufqHk;awGUqHkEIwfqufjcif;[k trSwf&ap\/
uREkfyfESifh &cdkifhtoH dk;&mydkif;wGif toHvTifha[majymcsufwdkYudk &cdkiftoH
trnfjzifh xkwfa0Mu&ef pum;pyf&SdcJhMuzl;\/ a[majymcJhorQ &cdkifhtoHrSwfwrf;
rSm if;uOD;aqmifcJh&\/ olomtod? olYxHrSm tpDpOfpmtkyfzdkifwGJ&Sdaeonfjzpf\/
xdktoHvTifhcsufudkvnf; ,ck odrf;qnf;&SdaeOD;rnfvm; rodacs/ ppfawGwGif olESifh
awGUpOfumvu ighrSm&SdorQ OD;pHomatmifudk tyfvdkufNyD[k ajymzl;\/ OD;bpHrS
OD;pHomatmif? OD;pHomatmifxrH S rnfox
Yl aH jymif;cJah v&moenf;/ tarGqufcEH ikd o
f l
rSm ajc&mvdkufEdkifol om;orD;aumif;rsm;om jzpfacs&m\/
dk;&mydkif;wGif vufwGJvkyfaqmifaepOf umvay:0dkif;om;wdkY txifjrifao;
wwfonfudk ajzazsmufEdkif&eftwGuf &cdkifdk;&maw;*Dwrsm;udk ESpfOD;om;aygif;
pmwrf;wpfcktjzpf a&;om;wifjyMu&ef tBuHjzpf&Sdxm;cJhMuonf/ xdktcgrSp
tcsuftvufrsm;udk &rdorQazG&SmtyfESHcJhav\/ xdkudk rdrdESifhwGJNyD; &cdkiftoHvnf;
ajymif;vJNyD;aemufwGif olonfpmwrf;tjzpfr[kwfaomfvnf; a[m ajymcsufpmpk
oabmjzifh 22-1-66 aeY a&;om;a[majymcJhonf/ *DwESifhaw;oH[k trnfay;xm;
cJhonf/
igpkpnf;ay;cJhonfhtwdkif; tazmfrygaomfvnf; oluwm0ef,laqmif&Guf
cJo
h nfuakd wmh aus;Zl;wifyg\/ ol\pmaypkwiG f uREyfk Ef iS phf yforQq
kd vufwcJG o
hJ rQ
pmay? ,Ofaus;rIqdkif&m? &cdkifhtoH a[majymrIqdkif&m toif;ESifh vkyfief;qdkif&mwdkY
om &SdcJhzl;onfudk olomtodqHk;jzpfayvdrfhrnf/ igESifholum; tazmftaygif;?
a&mif;&if;aumif;? taMumif;qHpk nf;? rdwo
f [nf;? vufwcJG MhJ uonft
h jzpfukd a&muf&m
Xme? jzpf&mb0rSm owd&Edkifygap/ b0wpfauGUrSm jyefvnfqHkpnf; vufwGJ
Edkifaumif; ygap[k qEjyKtyfygownf;/
toQifpudE ? (armifawmNrdKU)
24-1-95

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 12 -

- 13 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

(2) a'oemPfeDa&mifvQH ajcmufwef*kP?


rysufrSef pHkjynfh0au jrwf"rav jrwf"r?
um,0pD raemcsD tvDo?
uRefylaZmf *kPfawmfjrwfudk OD;Twfcav OD;Twfc/
("rH r,H ylaZrd)3

a0omvDrS qif;oufvmonfh Ak'ylZed, aw;oH


Ak ' H o &PH ? *p m rd
"rH o&PH? *pmrd
oHCH o&PH? *pmrd
wnf;[laom Ak'aw;oHonf a0omvDwGif vTrf;rdk;cJhonf[k od&onf/
aw;oHudk pnfjcif;azmf pnfjzifhwD;&onf/ a&S;acwfu yk*dKvfrsm;onf bk&m;rsm;
qDr;D ylaZmfonfyh v
JG rf;obifrsm;? tcif;tusi;f rsm;udk jyKvyk af vh&cdS MhJ uonf/ ylZmcGuf
rsm;udk aMu;? ajrrsm;jzifh yHktrsdK;rsdK;oGef;um jyKvkyfcJhMuonfudk a&S;a[mif;
ypnf;rsm;ESifh ausmufkyfBuD;rsm;u oufaocHvsuf&Sdayonf/ xdkaMumifh Ak'ylZed,
aw;oHrsm;? tursm;? ,drf;rsm;ay:xGef;vmcJhavonf/
1966-ck? jynfaxmifpkaeYwGif &cdkif,Ofaus;rI xkwfazmfa&;tzGJUrS wifquf
ujycJhonf[k qdkEdkifygonf/ toHk;jyKcJhonfht"du wl&d,mrSm &cdkifpnfESifh &cdkif
yavG(>y)D wdYk jzpfMuonf/ Ak'y Zl ed, ,dr;f \oDcsi;f udak vhvmEdik &f ef azmfjyvdu
k yf gonf/
0dkif;rSqdk / / (tdk----rkedb*0g)3
tm;vHk; / / Ak'Ho&PH *pmrd? "rHo&PH *pmrd? oHCHo&PH *pmrd/
(1) t*&oH bGJUxl;cH ig;rmefatmif&?
udk;yg;*kPf pHkjynfh0au? jrwfAk'av jrwfAk'?
um,0pD raemcsD tvDo?
uRefylaZmf *kPfawmfjrwfudk OD;Gwfcav OD;Twfc/
(Ak'H r,H ylaZrd)3
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

(3) bk&m;om;rGef oHCmrGef &Spfweft&d,?


e0*kPf pHkjynfh0au jrwfoHCav jrwfoHC?
um,0pD raemcsD tvDo?
uRefylaZmf *kPfawmfjrwfudk OD;Twfcav OD;Twfc/
(oHCH r,H ylaZrd)3
(4) Ak' "rm jrwfoHCm oHk;jzm*kP?
vufq,fjzm yPmobd 0Emrdav 0Emrd?
&Sdcdk;aumfa&mf uRefylaZmf ta[mf0w?
okcrSef edAmefeef;udk jref;&pDav jref;&pD?
Ak'H r,H ylaZrd/ "rH r,H ylaZrd/ oHCH r,H ylaZrd/
(5) rmwmyDwm jrwfq&m csrf;omokc?
pHkjynfh0&ef qkyefobd ermrdav ermrd?
yknmbm*H tbdkYrGef tuRefjyK&?
jrwfukodkvf xdk'geudk trQ0Dav trQ0D/
(oaAomeH ''grd)3
("npH )
rS w f c suf / / (txufy g aqmif; yg;udk &cdki f,Ofa us;rI? a0omvDa cwf
trSwf 1? 1966 ck xkwfpmtkyfwGif azmfjyzl;ygonf/)
(pmwnf ; )
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 14 -

a0omvDacwfu &cdkifaw;*Dw
,Ofaus;rI txGwftxdyfudka&mufcJhonfh a0omvD aw;*Dwtaejzifh rnfrQ
xGef;um;cJhonfudk cefYrSef;&ef cufcJrnf r[kwfygay/ aESmif;acwfrsm;awGU&onfh
&cdkifaw;*DwwdkYonf a0omvDrS qif;oufvmcJhonfhtwGuf vufvSrf;rDaom
aw;*Dwrsm;udk avhvmvdu
k v
f Qiyf if a0omvDuckd efrY eS ;f Edik af yvdrrhf nf/ if;jyif u0d*E
usrf;? wl&d,musrf;wdkYESifh &mZ0ifrSwfwrf;rsm;awGU&onfh y*Fwl&d,m wD;rIwf
uckefjcif;rsm;ESifh yGJvrf;obifcif;usif;rIrsm;onfvnf; a0omvD\aw;*Dwudk
ay:vGifapygvdrfhrnf/ odkYaomf okawoevkyf&efum; rsm;pGmvdkaeayao;onf/
aESmif;acwf oDqdkMuonfh bGJU? &TJU? {csif;? omcsif;? Zrf;? pum;,ifh? Asm?
uysm? yifhul? oHcsyfBuD;? ipnf? 'Hk;? ompGav? [efpGavtp&Sdaom &cdkifaw;oHwdkY
onf vnf;aumif;? 'Hk;tu? ipnftu? yifhultu? e*g;tu? Adkif;awmif;tu?
wdk;e&m;tu? a&S;olkyfBuD;rsm;tu? qHawmufydk;tu? &Sdef'dkif;tu? Ak'ylZed,
tu tp&Sdaom tursm;onfvnf;aumif;? ]]omaMunif;nif;? at;oDcsif;ESifh
nHhEkomcsif;? apmif;ESifhnif;vQif? oHcsif;aESmjim;? ywvm;ESifh? rjcm;wlx? wa,m
ponf? ac:xemr? oko&d ESi?hf yrnfom? wl&,
d mu? c&mwefaumuf? ES>J yD ajrmuf?
tapmuf&Snfjim;? yef;wvsm;ESifh? yef;wsm;ywf0ef;? ywfqdkif;xrf;jzifh? BudK;wef;
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 15 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

avQmufvm;? uNcrD sm;ESi?hf wD;jim;du


k rf nf? pnfig;rnfwnf}h }[k &mZ0ifvuFmyg&So
d nfh
&cdkifwl&d,mrsdK;pHkwdkYonfvnf;aumif; a0omvDaw;*Dwudk ay:vGifaprnf jzpfyg
onf/
a0omvD\ u0d*Eusrf; azmfjytyfaom ysdKU? uAsm? vuFm? &wkponfh
pyfqdkenf;wdkYrSm--(1) toHuGJvdkufenf;? (2) tpiifqdkenf;? (3) jyef*[wfpyfqdkenf;? (4) tp
jzKwfenf;? (5) udk,fwGif;jynfhpyfqdkenf;? (6) pyg,fcsD? pyg,fcsqdkenf;? (7) jrif;Zuf
cGqekd nf;? (8) uefv
Y efaY xGvmqdek nf;? (9) aZmfwcdik v
f ;kH csqekd nf;? (10) rduqdek nf;?
(11) "rwmbGJUqdkenf;? (12) oabmxrf;qdkenf;? (13) oa0rygqdkenf;? (14)
cdkifGefYcufjzmqdkenf;? (15) wjyefndqdkenf;? (16)tmom0wD0wf qHcsqdkenf;rsm;
jzpfMuonf/ uJhodkYaom pyfqdkenf;rS ay:xGef;vmonfh &cdkifaw;oHwdkYudk aphpHkpGm
okawoe vkyf&ayOD;rnf/
&cdkifa'orS a&S;tusqHk;aom &Tef;vdkuf&wk? bGJU? omcsif;? pnfjcif;wdkY\
pyfyHkpyfenf;ESifh oDqdkyHk oDqdkenf;wdkYrSm wpfrlxl;jcm;vsuf&Sdaeayonf/ rkwfoHk
avdkufoH? a&vIdif;oHpaom toHwdkYonfobm0tavsmuf &cdkifaw;oHrsm;udk
jzpfay:vmcJhavonf[l od&onf/ ,if;aw;oHrsm;udkvnf; avhvm&efrsm;pGm
vdkayonf/
a0omvDacwfu waumif;oif;wGJjynfodkY c&D;xGufcJhaom a0omvD plvp`Em;
rif;tm; ud,
k jhf ynfu,
kd ahf 'oudk jyefv,
G pf rd ahf omiSm wl&,
d mtpHw
k ;D rIwNf y;D pE&m;bGUJ udk
oDqdkMuonf[k &mZ0ifrSwfwrf;rsm; awGU&onf/ pE&m;bGJUrSm bkef;awmfbGJUjzpf\/
pE&m;rif;rsm;ESifh a0omvDudk trTrf;wifxm;aom tzGJUtEGJUjzpfonf/ a0omvDESifh
pE&m;rif;rsm; taMumif;udk a&;om;ajymqdkvQif pE&m;bGJUudkcsefcJh rjzpfay/
xdkYaMumifh avhvmEdkif&ef tenf;i,f aumufEkwfwifjyvdkufygonf/
(1) xGef;vif;Muufoa&?
vlYjynfausmfaomif;?
rif;aumif;&mZm?
a0omvDrSm? rif;jzpfvma&/
/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 16 -

(2) pMumtrGef? vSHysHvnf;&?


bkef;awmfoHav? a0omvDrSm?
pE&m;av/ /
(3) bkef;tm;wufwdk;?
tmPmrdk;au?
eef;dk;pdkifvm?
ausmufavSum;rSm? udk;qufay:a&/
/
bGJUqdkoH? wl&d,mrsdK;pHk wD;rIwfoHwdkYjzifh vTrf;aecJhaom a0omvDacwfumvudk
odkYvQif tpGef;tpawGUae&NyD r[kwfygavm/
wl&d,mrsdK;pHk? tqdkrsdK;pHk? tzGJUtEGJUrsdK;pHkjzifh a0omvDaw;*Dwonf wpfacwf
qef;cJhaomfvnf;? xdkacwfudk jyefvnfawGU&SdEdkif&ef tawmfyifokawoevkyf&OD;
rnfjzpfonf/ ,ck pmtkyf a&S;tusqHk;jzpfNyD; a0omvDwGif toHk;rsm;cJhaom
&cdkifwl&d,mtaejzifh &cdkifpnfESifh>yDac:onfh a>y-yavGtaMumif;udk tenf;i,f
wifjyoGm;vdkygonf/ odkYaomf wl&d,mESpfrsdK;udkom a0omvD trsm;toHk;jyKcJh
onf[k qdkvdkjcif; r[kwfygay/

&cdkifpnf
]]udk;pdwfudk;vH? udk;yif;uef? usifoefwufNyD;? pnfudkwD;}} [k qdkavh&SdcJhMuonf/
plvp`Er if; a0omvDrS yifv,f&yfjcm;odYk avSawmfrsm;ESihf c&D;xGuaf omtcg ud;k pdwf
ud;k vH&adS om avSavmif;Bu;D rsm;ay: usio
f efac: vloefrsm;wufNy;D avSmcf wf&mwGif
&cdkifpnfudk wD;avonf/ avSawmfoH-[efpGavudkvnf; wufcwfom; vloefwdkY
oDqdkMuonf[k od&onf/ &cdkifpnfudk p`Em;rif;rsm;vufxufrsm;pGm toHk;jyKcJhMu
onf[k od&onf/ pnfawmf&eG ;f cJo
h nfah wmifukd pnfBu;D awmif[k ,aeYwikd f ac:a0:
vsuf &SdMuonf/
&mZ0ifrSwfwrf;wdkY 'Gg&m0wDNrdKUu 'obmwDu nDaemifwdkY yifv,furf;em;
a&upm;&modkY arsmygvmaom uu#ykpGefvufrudk A[dkpnfMuufvkyf ajrmufpnf
jyKxm;cJo
h nf[k qdo
k nf/ xdt
k cgrSp pnfw&l ,
d may:vmonfh oabmyif jzpfonf/
t"dym ,frmS pnfw&l ,
d mudk 'Gg&m0wD-a0omvDwYkd pwiftoH;k jyKco
hJ nf[k qdv
k o
kd nf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 17 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

pnfwdl&d,mudk rsm;aomtm;jzifh ydawmufom;ESifhvkyfonf/ wpfzufwGif


EGm;om;a&? wpfzufwGif qdwfom;a&udk Muuf&ayonf/ qdwfom;a&Muufonfh
bufukd ]apmif}bufvaYkd c:Ny;D EGm;om;a& Muufonfb
h ufukd ]NAed ;f } bufvYkd ac:onf/
tcsdKUae&mrsm;wGif ]NAdef;}bufvdkYrac:bJ }>*rf;}vdkY ac:onf/ apmifbufudk tjcif;
azmfonfhbuf[kac:NyD; NAdef;bufudk toHvdkufaombufvdkY ac:onf/ pnfwD;onfh
tcg &cdkiftoH ]apmif-NAdef;}qdkaom toHrsdK;xGufvmavonf/ wpfpHkwpfck aumif;rI
ukov
kd jf yKonft
h cg ,if;aumif;rIEiS yhf wfoufonfh wD;vH;k wD;uGurf sKd ;rsm;udk wD;&onf/
apmifbufudk vufESifhtjcif;azmfNyD;vQif NAdef;bufudk qifpG,fac:onfh wkwfESifh
wD;&onf/ r*Fvm&Sdaom trIudpwdkYrSm wD;rnfqdkvQif pnfwdkY\xHk;pHtwdkif; t0wf
0wfay;&onf/ odkY 0wfpm;qif,ifrIwGif trsdK;tpm;tm;jzifh ESpfrsdK; oHk;rsdK;&Sdonf/
pnf0wfcg;yHkBudK;? &ifodkif;? obifwGJtp&Sdonfh t0wftpm;rsm;udk 0wfqif&onf/
&mZ0ifrSwfwrf;wdkY &cdkiftrsdK;om;wdkYonf atmufygpnfrsm;udk toHk;jyK cJhMu
onf[k awGU&onf/
1/ ajrmufpnf (A[dkpnf)
2/ oHvGifpnf
3/ rkdk;pnf (pnfajAm)
4/ pnfykwf
5/ pnfBuD; (&Gef;pnf)
6/ 'Hkrif;
7/ pnfyef;awmif;
8/ pnf0rf;
9/ ywfom (ywfr)
10/ wpfzufpnf
11/ yef;wsm; (yef;wsif;)
12/ ywfpnf (usifpnf)
13/ pnfacs

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 18 -

OD;bpH

pnfjcif;
yPmrpnfoH
twD ;
NAdef;---(apmif)4
(NAdef;)2
NAdef;apmif(apmif)3
(NAdef;)2
NAdef;apmif (NAdef;apmif)2
NAdef;apmif (NAdef;)2
NAdef;apmif (apmif)3
(NAdef;)2 apmif

4/ avmu---(&mav)2
jrwfbk&m;

uu XmpnfbGJU
1/ ((uuXm)2 (pnfBuD;)2/)3 (wD;)3
(( NAdef NAdef
NAdef ) (NAdef;apmif)2 )3
apmif apmif apmif
2/ pnfBuD; uuXm --- wD;vdkufyg/
NAdef
NAdef
(NAdefapmif NAdef
apmif apmif apmif

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdkifyavG(>yD)wl&d,m

pnfjcif;udk atmufygtwdkif; azmfwD;&onf/


pnf j cif ;
1/ tbd(Pfa&mif)3
xdefvif;ajymif
2/ tacgif (&mav)3
pdk;csdef? rm&Zdef
3/ tpdaE,s---wkr&

- 19 -

apmif

1/ awmif>yD
tvsm;wpfawmifcefY&Sd za,mif;tqdkYESifh yavG&Snfudk awmif>yD[k ac:onf/
apmif)

3/ pnfBuD;wD;vdkufcg ----- vGefyif vGefom,m?


NAdef;apmif NAdef;
apmif
apmif
apmif NAdef; NAdef;(apmif)2
apmif
tp&Sdojzifh wD;&onf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

ok o d & ac: tacgif ; &S d a om wl & d , m (8)rsd K ;ud k &cd k i f r [m&mZ0if B uD ;


atmufygtwdkif; azmfjyxm;onf/
1/ 'lavmif;
2/ c&maumuf
3/ c&m>rm?
4/ vufwH&Snf
5/ ESJ;
6/ >yD qdkaom yvGD
7/ ckoif;
8/ zufvdyfqdkaom NcDacgif;/
tp&Sdojzifh jzpfonf/ ]abm} [laom rIwf&onfh wl&d,mtaMumif;udkvnf;
&mZ0ifrSwfwrf;wdkY awGU&onf/
,cktcg toHk;jyKvsuf &Sdaeao;aom &cdkifdk;&m>yDrsm;udk okawoDwpfOD; u
atmufygtwdkif; azmfjyxm;onf/

2/ >yDacgif;
za,mif;tqdYk rygbJ EIwcf rf;ESihf avcsed
f rIw&f aom yavGukd >yaD cgif;[k ac:onf/
3/ >yDjym;
opfom;tqdEYk iS hf ukvm;yavGuo
hJ Ykd rIw&f mrS jym;aeaom yavGukd >yjD ym;[k ac:onf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 20 -

- 21 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

4/ oHnif;>yD
oHnif;>yD (ac:) pnif;>yD (ac:) toD;>yDrSm aiGjym;? vQmESifh rIwf&mrS
tqpftydwfjzpf ab;rS rIwf&aom yavGjzpfonf/ (wcsdKUrSm tayguf (5)ayguf
azmufonf/)
5/ xGm>yD
t&SnfqHk; wpfxGm yavGwdkrsdK;jzpf tayguf (3)ayguf &Sdonf/ ponfrsm;
udk tcsdeftcgumv? ae&m? yGJvrf;obif? tcif;tusif;? tjzpftysuf? taMumif;
t&mrsm;udk vdkuf wD;&ouJhodkY yavGudkvnf; olYae&mESifhvdkufatmif rIwf& onf/
pnfjcif;azmfouJhodkY yavGudkvnf; tjcif;azmf rIwf&onf/
"np
"npH
(txufyg a0omvDu &cdkifaw;*Dw aqmif;yg;udk &cdkif,Ofaus;rI
a0om vDacwf? trSwf 1? 1966xkwf pmtkyfwGif azmfjyzl;ygonf)
(pmwnf ; )

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdkifjynfrS &wemrsm;
("npH - a&;onf )
&cdkif&mZ0ifpmayudk tenf;i,f*krlcJhMuaom okawoDwdkYonf &cdkifjynfrS
ay:xGe;f cJah om pmqdyk nm&Srd sm;jzpfonf/ ok0Pa'0D? "raZ,strwfBu;D ? u0dausm?f
0drv? r[mynmausm?f b'lrif;ndK? Oumys?H ynm0Ho? opfwuf ivuf;kH ? pdew
f ifpm;
a&ToJ? r,m; rdyef;&H? OD;'dk;a0? uif;&Gm bkef;BuD;vlxGuf? q&mxGef;? OD;armifbHkwdkYudk
Mum;zl;Muayvdrfhrnf/ pmqdkwdkYum; xif&Sm;vS\/ odkYaomf rxif&Sm; wdrfaum
aeaompmqdkrsm;vnf; tajrmuftjrm;yif&SdOD;rnfrSm aocsmvSayonf/
&cdkifpmqdkawmfrsm;\ vuf&mrsm;udk c&pfou&mZf 310 rS 750 twGif;u
a0omvDNrKd Uawmfut
kd ajcjyK xGe;f um;cJMh uaom pE&m;rif;rsm;vufxufrpS awGU&Sd
vm&ayonf/ &cdkifjynf a&SU"n0wDacwfup ooFu&mZfygVd tp&Sdaom
a&S;a[mif;tdEd,jynf rZdra'o xGef;um;cJhaom pmayta&;tom;rsm;udk awGU&Sd
cJh&\/ a0omvDNrdKUawmfvnf; xdkbmom&yfrsm;udk oHk;pGJcJhMuao;\/ odkYaomf &cdkif
pmayudk a0omvDacwftv,favmufwGif awGUvmMu&onf[k &cdkif&mZ0ifrsm;u
qdkxm;avonf/ &cdkifpmayonf tdEd,pmay&yfrsm;rS ay:aygufvmcJhonf[k ,lq
Muavonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 22 -

av;NrdKUjrpfwpfavQmuf xGef;um;cJhaom avmif;Muuf? y&def? ymtp&Sdaom


NrdKUawmfrsm;rSp jrefrmpmayta&;tom;bufodkY ajymif;vJvmcJhonfudk awGU&
jyef\/ NrdKUa[mif;acwf* &cdkifpmayudk b'lrif;ndK? r[mynmausmf? OumysH?
opfwufivuf;kH wdo
Yk nf wpfrsKd ;wpfzq
kH ef;opfcahJ pjyefonf/ NrKd Ua[mif;acwf ukeq
f ;kH
vGwv
f yfa&;usq;kH cJo
h nfah eYrpS ,aeYwikd f pmayum;emvefrxlbJ &Scd &hJ avonf/
avmif;MuufNrdKUawmfrSm tkyfpdk;cJhaom &cdkifrif;xD;vufxuf? ta&SUbufjynfudk
atmifjrifc
hJ oufrif;om;oH;k OD;tm; jyKpx
k m;cJ\
h / xdrk if;om;wdt
Yk m; &cdik pf mqdak wmf
ynm&Sd &cdkifoljrwfxHtyfESHxm;cJh\/ xdkrif;om;wdkYtm; qHk;roGefoif ynmoifcJh&m
wGif avmuom&ysdKUudk jyKpkcJhavonf/ jrefrmpmaywGif taumif;qHk;aomysdKU?
taumif;qHk;aom qHk;rpm? owfyHktrSefqHk;aom pmay? A[kokw pHkvifqHk;aom
A[kokwpmayvnf; jzpfaecJhavonf/
xdkYjyif bapmjzLrif;vufxufwGif xGef;um;cJhaom pmqdktrwfBuD; b'lrif;ndK
zGJUEGJUtyfonfh (&cdkifrif;orD; {csif;) ac: (armufawmf {csif;)rSm jrefrmpmaywGif
ta[mif;qHk;? a&S;tusqHk;aom {csif;jzpfaeonfudk awGU&jyefavonf/
qufvuf &cdkifjynfxl;jcm;pGm yGifhvef;cJhaom &cddkifobm0uAsmuav;rsm;
jzpfMuonfh ompGav? [efpGavuAsmrsm;? omcsif;qef;rsm;? &GUJrsm;? bGJUrsm;? &Gef;vdkuf
uAsmuav;rsm;udk OD;pGmwifjyvdkufygonf/ uAsm omcsif;? oDcsif;? bGJU? &GJUwdkYudk
&cdkifol &cdkifom;wdkYonf rdrdwdkY\ a'otajctae? obm0xHk;wHwGmtavsmuf
aerl? pm;rl? vkyu
f ikd rf ?l qufo,
G rf ?l ,HMk unfrw
l u
Ykd kd tajcjyK oDqMkd ujcif;jzpfavonf/

qefarmif;eif;a& ompGav
c0JyGifha,0if;0g? yGifhjyefvmau?
oDumvnf;uHk;? wefaqmifrkef;rSm?
&Sifbkef;oHCm? ausmif;0d[m?
uxdefvnf;uyf? r,fdkUrmav?
* ajrmuf O D ; acwf u d k qd k v d k o nf /
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 23 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

aysmfyg;uyfar? vHkysdKar?
t&G,fcsif;csif;? &GJUomcsif;ESifh?
vrif;pEm? avmif;&dyfomwGif?
aysmf&mwpfaMumif;? ardkUrmav?
tazmfaygif;ESifh? qefarmif;eif;a&?
ompGav? om,m{av? ompGav/ /
qefaxmif;Mu&if; &cdkifvHkarysdKwpfpkoDqdkMuaom (ompGavuAsm)uav;yif
jzpf\/ (qefarmif;eif;a&)qdkaompum;rSm &cddkifjynf&yf&Gmrsm; aetdrfrsm;wGif
armif;um[k tumrygtrd;k rd;k taqmifuav;wpfck csxm;avonf/ taqmif
qefaxmif;&ef armif;wpfckqifxm;\/ armif;udk ajcaxmufjzifh eif;ay;&onf/
xdaYk Mumifh qefarmif;eif;a&[kqo
kd nf/ eif;a&qdo
k nfrmS eif;Muw,f[k t"dym ,f&\/
ompGavuAsmav;\ t"dym,frSm atmufygtwdkif; jzpfygonf/
c0JyiG rhf sm;onf a&Ta&mifawmufyvmMuayNy?D c0Jyef;rsm;udk cl;qGw
f tpDt&D
oDuHk;NyD;vQif wefaqmifrkef;vwGif oHCmawmfrsm;oDwif;oHk;&m ausmif;awmfodkY
uxdefuyf&efoGm;MuNyD; tuRefwdkYaysmfyGJqifMuygpdkYvm;/
,cktcg tuRew
f v
Ykd rkH ysKd wpfpo
k nf rdrw
d t
Ykd &G,w
f l tcsi;f csi;f ? &GUJ ? omcsi;f rsm;udk
oDqdkMuNyD;vQif vrif;\t&dyftm0goatmufwGif tazmfrsm;ESifh aysmfaysmfyg;yg;
qefarmif;eif;vsuf &SdMu\/ tvGefw&mrS omom,m,m&SdvSay\wum;/

ardkUrSmav awmif,mpGef;
ya'gufra,0if;0g? yef;rmvmav?
vTrf;umyGifhNyD? rdk;&moDudk?
tnDac:vSrf;? ardkUrmav?
awmif,mpGef;? pdrf;vef;jra&mif?
iSufcg;awmifodkY? ,mawmifpyg;?
rsdK;ocGm;ESifh? pnfum;vSa&?
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 24 -

arjrifawGrSm? pdwfacG0rf;om?
aemifESpfcgav? aumif;&mrsdK;pD?
taxGaxGudk? aruodar?
[efpDav? [efpGav/
/
[efpGavuAsmuav;um; awmifolv,form;wdkY\ b0udk jyoxm;aom
uAsmuav;ygay? t"dyg,fudk atmufygtwdkif; wdkufdkufjyefvdkufygonf/
ydawmufyef;awG 0if;0if;0g0gESifh wpfyifvHk;qdkovdkvTrf;NcHK a0a0qmqm
yGifhvsuf&SdMuavNyD/ rdk;&moDudkvnf; arQmfac:rSef;q&SdMuavNyD/ arwdkYwpfawGrSm
awmif,mpGef;rSaevsuf pdrf;vef;iSufcg;awmifyrm jra&mifawmufyvsuf&Sdae
aom rdrdwdkY\ ,mcif;rS pyg;yifrsm;ESifh rsdK;csxm;aom ocGm;yifrsm;udk a0a0qmqm
ESifh pnfyifomvSpGm jrifMu&aomtcg pdwfb0ifMunfEl;rdygayonf/ aemifESpf&moD
csdef a&mufaomtcg aumufyifaumufrsdK;rsm; aumif;aumif;&awmhrnfudk arwdkY
od&Sd&ojzifh txl;tm;& ESpfoufrdygonf/ IarQmfcif;um; [efvSpGm\wum;/

bkef;rif;iSufaoQ? jrnfvwfaw
tkef;yifxufu? bkef;rif;iSufaoQ?
jrnfvwfaw/
tyla&mifjcnf? aysmufvwfaw?
ardkUeDau? oNADyifatmuf?
&TDyifaygufaw? wl;uwfar?
nDri,f? armifi,fwpfpk? wdkifyifjyKa&?
ompGav? om,mtD;av? ompGav?
tk e f ; yif x d y f z sm;u tk e f ; rif i S u f u av;onf jrnf c J h a vNyD / aerif ; \tyl
a&mifjcnfonfvnf; aysmufuG,fcJhavNyD/ arwdkYwpfawG rSDwif;aexdkif&mt&yf&Sd
oajyyifBuD;atmufwGif a&TyifawGaygufae&modkY oGm;a&mufwl;azmfMu&ef nDri,f
armifi,fwpfpk aqG;aEG;wdkifyifjyKMuonfrSm om,maypGwum;/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 25 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

tbkaoQidka&ycGufu
tbkaoQidka&? ycGufu
aMumifacsjrnfa&? ykwfaxmifhu?
MuufzBuD;wGef? tdrfaemufu?
tbmvma&? acsmif;0u?
trifMunfha&? wef;ysif;u?
wef;ysif;udkvufwif? oNADyif?
oNADyifudkif;vdkif;? udkif;udkif;/ /
uAsmav;um; &cdkifobm0uav;acsmh uAsmuav;aywnf;/ &cdkifvlxkydkif
uAsmuav;yifjzpf\/ t&yfolt&yfom;wdkY\ "avh? aexdkifvkyfudkif pm;aomufa&;
wdkYudkvnf;jy\/ t"dym,fudk wdkufdkufjyefqdkygtHh/
uav;idkonfrSm ykcufwGif;rSjzpfygonf/
aMumifuav;jrnfaeonfrSm 0rf;pmpyg; qefodkavSmifxm;onfh ykwftMum;rS
jzpfygonf/ MuufzBuD;wGefaeonfrSm tdrfaemufaz;rS jzpfygonf/
tazonf acsmif;0rS vmygNyD/
taronf wef;ysif;ac: aemufaz;aqmif a&tdk;pifxm;&mtcef;rS apmifharQmf
aeygonf/ oajyyiftudik ;f onf avwdu
k
f edrw
hf jkH rifw
h kH vIy&f mS ;vsuw
f ef;ysi;f aqmif
udk xdwHkuGmwHkESifh udkif;Gwfaeygawmhonf/
tbkaoQrSm ]]uav;}}udk ac:aejcif;jzpfonf/ (aoQ)[laom pum;onf
ti,fudkac:jcif;jzpfonf/ tbm = taz? trif = tar? wef;ysif; = tdrfaemuf
xrif;csufcef;ESifhuyf&Sd a&tdk;pifxm;onfh taqmifuav;/

ra&mufvmau? ,if;cguyif
wefaqmifra,rkef;v? a[rErSm
csrf;pwpfzef? pHkvDjyefau?
dkufoGefjzL;jzL;? ra&mufvmau?
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 26 -

- 27 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

,if;cguyif? armifouf&Sifudk?
arvQifpdwfrSm? vGrf;pa,jyKvdkY?
,ckukefcg? w0g0gau?
eawmfqef;bd? ndESifhedrSm?
arxGD;r&Tif? pufbHkomau?
tdyf&mwGif;rSm? wpdrfhpdrfhau?
csrf;pdrfh0ifa&/
a&S;u&cdkifom;wdkYonf rdrda'o&yf&GmudkypfcGm uRef;pOfudkywfNyD;vQif
ukefa&mif;ukef0,f oGm;avh&SdMu\/ odkYwpfcg c&D;xGufvQif vaygif;tawmfyif
Mumanmif;avh&MdS uonf/ odMYk umanmif;cJo
h jzifh rdr\
d ZeD;onfu vGr;f qGwf wrf;w
onfukd &cdik jf ynf (12)&moDuakd emifcx
H m; okyaf zmfxm;aom uAsmuav;jzpf\/
,aeYwdkif oDqdkaeMu&mrS ul;,lazmfjyvdkufjcif;jzpfonf/ &cdkifobm0 (12)&moD
taMumif;udkvnf; wpfenf;azmfjyxm;&Sdaom (12)&moDbGJU wpfckyifjzpfonf/ if;rS
tenf;i,faumufEkwf avhvmEdkif&efwifjyvdkufjcif; jzpfonf/ t"dym,fudk
atmufygtwdkif;jyefqdk xnfhoGif;ay;vdkufygonf/
]]wefaqmifrkef;v tcsrf;&moDodkY wpfzef0ifcJhavNyD? ajrmufpl;pll;rS at;jr
MunfvifvpS mG aom pHak vjyif;wdo
Yk nf qifu
h mqifu
h m du
k o
f eG ;f jzefjY zL;vsuf &Sad eayNy?D
rESpu
f tcsed rf yS if c&D;xGucf mG oGm;aom armifawmfrmS ,aeYwikd f jyefvnfra&muf
vmao;yg/ toufocifaus;Zl;&Sifjzpfaom armifawmfudkwrf;wvGrf;qGwfcJhygNyD?
ewfawmfvqef;vmaomtcgvnf; aeYa&mnyg r&TifEdkifbJ r,fwpfudk,fwnf;
tdyf&mxJwGif csrf;vGef;vSojzifh auG;vsufomae&ygawmhonf/
uAsmrsm; ]]ra,}} ]]au}} ]]aw}} qdkaom pum;rsm;udk oHk;EIef;xnfhoGif;
xm;onfrsm;udk awGU&ayrnf/ &cdkifpum;rsm;jzpfNyD; ]]av}} xdkYaMumifh? xdkYjyif
tp&SdonfwdkYudk xnfhoGif;oHk;EIef;xm;ouJhodkYyif jzpfygonf/

pH k v D
= ajrmuf a v/
ed
= aeY /
nd
= n?
,if ; tcguyif = xd k p Of t cguyif /
arxG D ;
= ti,f q H k ; /
cspf p &m
= cspf p &mtaumif ; qH k ; /
xG D ; qd k a om pum;vH k ; onf axG ; uk d q d k v d k j cif ; jzpf y gonf /
&cddkifom;wdkYonf aoG;udk oGD;[l vnf;aumif;? tarG;udk trGD;[l vnf;
aumif;? acG;udk cGD;[lvnf;aumif;? ay;udk yD;[l vnf;aumif; qdkMuavonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

"npH
(rl & if ; twd k i f ; jyef v nf qef ; opf j cif ; jzpf o nf / )
1959-ck rwfvxkwf Ir0r*Zif;rS

OD;bpH

- 28 -

&cdkif&mZ0if (48)apmif
tcsed rf mS oef;acgifausmf jzpfygonf/ ppfawGNrKd U0uFyguGi;f v,f&dS pde&f wDZmwfyJG
wGif ESpfyg;oGm;jzifh pcef;vm;vsuf&Sdayonf/ a&eHqDajrpdkuf "mwfrD;vHk;BuD;rsm;\
tvif;a&mifonf 0uFyguGif;v,fwGif xdefvif;vsuf&Sdaeonfudk ta0;rSjrif&ay
onf/ twkvrm&Zdef jynfvHk;csrf;ombk&m;teD;tem;rS bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;
&Sd&m a'owpf0dkuf qdwfNidrfjcif;onf usa&mufpjyKavNyD/ tuREkfyfa&mif;&if;jzpfol
udo
k m'd;k onf tuRet
f m;rnf;arSmifaeaom vrf;Mum;wpfcrk S ac:aqmifomG ;ygonf/
rMumrDyif tuRew
f o
Ykd nf bke;f awmfBu;D ausmif; wpfausmif;tay:xyf wdu
k cf ef;
wpfckudk 0ifrdygonf/ tuRefrodaom bkef;awmfBuD;wpfyg;onf BudKwifpDpOfxm;rI
aMumifh ADdkxJrS pmaywpfxkyfudk,l tuReftm;xkwfjyygonf/ ADdkBuD;udk tuRef
vSrf;Munfhrdaomtcg aypmxkyfaygif;wpf&mxufrenf; ADdkxJ&Sdaeayonf/
xdkaeY 1936-ck? atmufwdkbmv? oDwif;uRwfvjynfhaeYwGif &cdkif&mZ0if
(48)apmif&o
dS nfqakd om vlBu;D rdbwdaYk jympum; rSeu
f efygonfqo
kd nfh todPfukd
tuRef&&SdcJhygonf/ xdkaeYrSp &cdkif&mZ0ifrsm;udk okawoevkyfcJh&m a&S;bdk;ab;
pOfquf rSDwif;aexdkif&m tuRefwdkY&cdkifjynf\ ajymifajrmufaom tjzpftysuf
tvHk;pHkudk uGufuGufuGif;uGif;? xifxif&Sm;&Sm; tHhzG,fo&J od&SdvmcJhygonf/
tarSmifcGif; tvif;aqmifcJhavNyDwum;/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 29 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

tuRefonf tjcm;&cdkifrsm;enf;wl OD;boef;? OD;bdk;usm;? rpwm[maA;?


rpwmaumuf? rSefeef;? OD;ukvm; tp&Sdaom jrefrm&mZ0ifrsm;udkom i,fpOf
awmifaus;up aumvdyaf usmif;a&mufonftxd oifMum;avhvmcJ&h onft
h wGuf
&cdkif&mZ0ifudk txiftjrifao;cJhrdygonf/ odkYaomf &cdkif&mZ0ifudk okawoe
vkyfvmjcif;cP jrefrm&mZ0ifrsm;\ wpfzufowfa&;om;rIwdkYudk awGUjrifvm&ay
onf/
jref r m&mZ0if r S r S D j irf ; a&;om;jyKpk a om t*F v d y f & mZ0if q &mwd k Y o nf
jynfaxmifpkom;rsm;\&mZ0ifudk odkY wpfzufowfa&;om;jyKpkMujcif;udk tuRef
em;rvnfEdkifatmifyif &SdcJh&ygonf/
xdkYaMumifh tuRefwdkYonf 'Drdkua&pDxGef;um;a&;udk BudK;pm;vmMuaomtcg
&cdkif&mZ0iftaMumif;udkwifjyMu&mwGif wpfzufowfjyKrlrIrsm;udk jyifqifvm
Muvdrfhrnf[k txl;arQmfvifhrdyg\/ ,aeYwGif ordkif;aumfr&Sifwpfck zGJUpnf;
jrefrm&mZ0ifudk topfpjyKpk&ef pDpOfvsuf&SdonfudkawGU&ygonf/ &cdkif&mZ0if
(48)apmif a&;om;azmfjyxm;aom taMumif;t&mrsm;udkvnf; okawoejyKvkyf
jynfaxmifpo
k m;rsm;jzpfaom &cdik v
f rl sKd ;pk\ atmifjrifcrhJ rI sm;? &cdik v
f rl sKd ;wd\
Yk wu,fh
tjzpftysufrsm;udk wduspGmazmfjyEdkifygap[lvnf; rsm;pGmawmifhwrdygonf/
&cdkif&mZ0if (48)apmif&SdaMumif;udk Mum;zl;ygaomfvnf; ,aeYtzdkY tuRefY
taeESihf (48)apmifv;kH udk &SmazGrawGU&SEd ikd af o;yg/ &cdik &f mZ0ifpmay tapmifapmif
wdo
Yk nf bd;k awmf ( - )ESihf t*Fvyd ef ,fcsUJ vufxufwrYkd pS uG,af ysmufNy;D ajratmuf
odYk a&mufaecJ&h &SmavNy/D ,aeYwikd f tcsKd Ut<uif;tuserf sm;ESihf xdak cwf xdak cwfrsm;rS
yif wdkwao odrf;xm;cJhNyD; bdk;pOfabmifquf wDuRwfponfjzifh tqufquf
xdef;odrf;vmcJhaom wefzdk;rjzwfEdkifaom &cdkif&mZ0iftapmifapmifwdkYrSm ,aeYwdkif
tdk;t&GufzHk;ouJhodkY &Sdae&&Sm\/
xdkYaMumifh tuRefwdkYonf tarSmifcGif; tvif;aqmiftHh? yef;wdkifyGifhygap?
'Drdkua&pDxGef;um;ygapqdkaom a<u;aMumfoHwdkY\ rkcfOD;odkYa&S;Ijcif;jzifh a&S;a[mif;
&cdkif&mZ0if azmfxkwfa&;u@opfwpfqifh zGifhvSpfay;a&;udptwGuf BudK;pm;&ef
tcsdefodkY usa&mufcJhavNyD/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 30 -

,aeYtzdkY &cdkif&mZ0ifrSefudk wifjyjcif;rjyKEdkifcJhvQif tuRefwdkY\okawoe


vkyfief;BuD; r[mtwm;tqD;BuD;rsm; jzpfvmEdkifzG,f&m&Sdygonf/ xdkYaMumifh &cdkif
trsdK;om;[lorQwdkYonf tcsufudk txl;owdjyKzdkY vdktyfNyD[kxifjrifrdygonf/
if;jyif &cdkif&mZ0ifrSefudk wifjyEdkifjcif;jzifh jynfaxmifpkom; tcsif;csif; wpfOD;
taMumif; wpfOD;em;vnfvmum ydkrdk&if;ESD;rI&&SdMurnf[lvnf; ,HkMunfrdygonf/
a&S;a[mif; &cdik &f mZ0ifrsm;udk okawoevky
f azmfxw
k af &;vkyif ef;rSm vG,u
f l
aom vkyfief;r[kwfay/ azmfjycJhonfhtwdkif; a&S;tqufqufu usef&SdcJhaom
tcsKd Uaom a&S;a[mif;&mZ0ifpmayonf bd;k awmf(-)ESihf t*Fvyd ef ,fcsUJ wdYk zsuq
f ;D jcif;
rsm;udk cH&onfomru urmppfESpfBudrfjzpfyGm;&m txl;ojzifh 'kwd,urmppf
twGif;u av,mOfysHrsm;AHk;BuJ&m rIrvScH&cJhNyD; tawmfyifysufpD;oGm;&avonf/
tuRefazmfjycJhaom bkef;awmfBuD;ausmif;rS aypm (100)onfvnf; AHk;'PfaMumifh
ysufpD;cJh&avonf/
,aeYawGU&Sdaom &mZ0ifrsm;teuf r[m0d[dum &mZ0ifvuFmBuD;? &mZ0if
a[mif; &mZ0ifawmfBuD;? 0drv&mZ0if? 'dk;a0; r[m&mZ0if? ivufHk;&mZ0if?
rif;&mZmBuD; pmwrf;? usm;cGyf&mZ0if? aMumif;oHk;q,f &mZ0if? ausmufdk; &mZ0if
rsm;rSm a&S;usaom &mZ0ifrsm;jzpfNyD; OD;irJ &mZ0if? armifyHk&mZ0if? NrdKUa[mif;NrdKU
OD;omxGef;atmif &mZ0if? OD;y@dw\ "n0wD&mZ0if? "n0wD ta&;awmfyHk?
(oHwq
JG &mawmf)? &rf;NANJ rKd Uawmifausmif;q&mawmfa&; &cdik &f mZ0ifopf? &aohawmif
q&mawmf\ "n0wDopf? q&mOD;atmifomOD;\ &cdkif&mZ0if? OD;bdk;vl\ &mZ0if?
q&mOD;omxGef;\&mZ0if[l yHkESdyfxkwfa0NyD; xkwfa0&ef pDpOfjyKpkxm;aom
&mZ0ifrsm;udk awGU&ygonf/ a&S;&mZ0if (48)apmifudkum; aphpHkatmif tuRefYtae
ESifh rawGUBuHK&ao;yg/
a&Sa[mif;&mZ0ifokawoevkyfief;rsm;wGif EdkifiHjcm;om; rSwfwrf;rsm;?
a&S;a[mif;ypnf;rsm;? ausmufpmrsm;onf txl;ta&;BuD;aomtydkif;wGif yg0if
aeonfhtavsmuf aypmrsm;ESifhtwl okawoevkyfoGm;ygvQif wdusrSefuefaom
a&S;&cdkif&mZ0ifordkif;onf ay:vGifvmrnfrSm trSefyifjzpfygawmhonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 31 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

tuRefonf a&S;&cdkif&mZ0if (48)apmiftwGuf &SmyHkawmfBuD;udk cif;usif;


vsuf&Sdaeygonf/ wpfawm0if wpfawmxGufESifh awmcdka&Muaom aypmwdkYudk
&SmazG&onfrSm tvGefyif cufcJeufeJvSonfudk awGUMu&ygonf/ tuRef\ rdwfaqG
udkom'dk;tm; tcsdef tvGefyifawmifhwvsufom &Sd&ygawmhonf/
"npH
&cd k i f r * Z if ; trS w f ( 12)

rSwfcsuf/

/ (1961-ck {NyDvxkwf &cdkifZmenf*sme,f twGJ(1)?


trSwf (2)rS jyefvnf qef;opfxm;jcif;jzpfonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 32 -

&cdik pf may
&cdkifpmay[lqdkvdkufvQif oD;jcm;aomtu&mrsm;jzifh a&;om;zGJUEGJUtyfonfh
pmaywpfrsdK;ayavm[k tcsdKUar;cGef;xkwfMuayvdrfhrnf/ &cdkifpmayum; jrefrm
tu&mrsm;jzifh a&;om;aompmayyifjzpfygonf/ odkYaomf &cdkifvlrsdK;wdkY\ oHk;pGJ&m
a0g[m&tcsdKUESifh toHaetoHxm; wcsdKUuGJvGJaerIaMumifh &cdkifpmqdkwdkY a&;om;
oDuHk;cJhaom tcsdKUaomoDcsif;? uAsmrsm;udk jrefrmwdkY vHk;aphywfaph t"dym,f
aumuf,l&ef rvG,fulvSay/ tcsdKUaom &cdkifpmqdkawmfwdkYrSm jrefrmpmqdkawmfrsm;
ESifh cGJjcm;r&Edkifavmufatmif zGJUEGJUEdkifcJhMuavonf/ b'lrif;ndKa&;om;oDuHk;aom
]]&cdik rf if;orD;{csi;f }}? OumyspH yfqakd om &wkuAsmrsm;? rdnKd ? apmjynfn
h Kd w\
Ykd vuf&m
rsm;? "r0dZ,tp&Sdaom omcsif;vuFmysdKUrsm;? &mZ0ifvuFmrsm;? ZmwfBuD; (10)bGJU
vuFmrsm;rSm tawmftxufwef;usaom pmayuAsmrsm;jzpfonfukd awGU&avonf/
r[mynmausmfavQmufxHk;? opfwuf ivufHk; avQmufxHk;rsm;ESifh &cdkif&Z0ifBuD;
paom &cdik &f mZ0iftapmifapmifwu
Ykd kd pum;ajyd;k d;k ESihf qDavsmaf tmif a&;om;pD&if
xm;cJhonfrSmvnf; OD;ukvm; r[m&mZ0if? rSefeef;&mZ0ifwdkYuJhodkYyif txufwef;
uscJhonfudk awGUcJh&ayonf/ uAsmwdkYwGif &cdkifrif;orD;{csif;onf {csif;xJwGif
a&S;tusqHk;jzpfaeonfudkaxmufI tcsdKU&cdkifuAsmrsm;wDxGifzGJUEGJUcJh&mwGif jrefrm
uAsmrsm;xufyif a&S;usaeonfudkawGU&jyefonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 33 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

,cktcg &cdkifpmayrsm;rSm wdrfaumyaysmufvsuf&SdaecJh\/ if;wdkYudk &SmazG


pkaqmif;azmfxkwfEdkifygu pmayrsm;wGiftusdK;rsm;zG,f&m &Sdayonf/ &cdkifpmay
vdkufpm;olwdkYonf rdrdwdkYpmay,Ofaus;rIudk jyefvnfazmfxkwfa&; rqkwfrwGefY&m/
jrefrmEdik if o
H ak woetoif;Bu;D rSmvnf; pmayavmuzGUH NzKd ;a&;udk a&S;I jynfaxmif
pk trsdK;om;pmaywpf&yfjzpfaom ]]&cdkifpmay}}azmfxkwfa&;wGif wpfzufwpfvrf;
tm;ay;ulnDEdkiforQ ulnDoifhayonf/ uREkfyfwdkY ]]&cdkifpmay}} aqmif;yg;onf
&cdkifpmayazmfxkwfa&; vkyfief;udk taxmuftcHjzpfEdkifygap[k arQmfvifh&ayonf/
pmayuAsmwdkYonf jzpfysufaeaomtajctaeudk ay:vGifap\/ ywf0ef;usif
jzpfysufrIaMumifh pdwfwGif;oEmef jzpfay:cHpm;rIwdkYudkvnf; azmfjyxm;\/ pmay
uAsmwdjYk zifh wpfpw
kH pfO;D udv
k nf;aumif;? trsm;udv
k nf;aumif; ESpo
f rd ahf p\/ aysm&f iT f
ap\/ oem;ap\/ xdcu
kd af p\/ wuf<uap\/ owdw&m;&ap\/ pdwx
f J trsKd ;rsKd ;
vIyf&Smap&efvnf;aumif;? Nidrfoufap&efvnf;aumif; zGJUEGJUMuonf/ pmayudk pum;
ajyjzifh d;k d;k vnf; a&;om;Muonf/ uAsmjzifv
h nf;zGUJ EGUJ Muonf/ tajctaeudv
k u
kd
f
uJo
h Ykd a&;om;zGUJ EGUJ Mujcif;jzpfayonf/ jrefrmpmaywGif uAsmtrsKd ;rsKd ; zGUJ EGUJ cJMh uovdk
&cdkifpmqdkawmfrsm;vnf; zGJUEGJUcJhMuonf/
a&S; &cdkifp mqdkwpfO D; a&;om;pyfqdkc Jha om ]]ydk; 0gbGJU}}udk zwf IvdkufvQif
(ajrmufOD;) NrdKUa[mif;NrdKUawmftaMumif;udk odMu&ayrnf/ pD;yGm;ukefoG,fa&; tajc
taeudkvnf;aumif;? vlrIqufqHa&; tajctaeudkvnf;aumif; bk&m; w&m;
omoema&;udik ;f Iid ;f Ny;D ,Ofaus;odraf rGUjcif;ESihf 0wfpm;qif,ifyw
kH u
Ykd kd od&&dS Edik Mf u
ayvdrfhrnf/ if;ydk;0gbGJUudk zwfI&aomtcg oD[dkVfuRef;rS yifv,ful; &GufoabFm
Bu;D rsm; NrKd Ua[mif;NrKd Uem;xda&muf&EdS ikd Mf uonfukd xif&mS ;pGmawGU&ayonf/ tcsuf
tvufrsm;udk tm;vHk;xnfhoGif;azmfjy&ef &Snfvsm;rnfjzpfojzifh vluHkxHt&m&SdorD;
rydk;0g\ 0wfpm;qif,ifyHkudk atmufygtwdkif;aumufEkwfazmfjyvdkuf\/
tkyfqif;0g? vSydk;0grSm? 0wfvwfyga&? abmif;eufauxrdef? oHk;ESpfvHk;yif
0wfrBuDau? atmufNcDwqifh? vSydk;0grSm? rSif;usdK;yGifhESifh? vSwifhqif,if? cg;wGif
Munfhvnf;? cg;BudK;'Gg'g&m? rsufig;jzmau? pHkpGmaooyf? vSydk;0grSm? 0wfvwfaw
av/ &ifrSmwGifav? &ifrSmMunfhavh? uif;ZGef;&Gufa,mif? vSydk;0grSm? yef;yGifha,mifvJ?
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 34 -

- 35 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

jcm&mqD;oyf? rar&ifrmS ? rrGwcf syv


f ?Ykd wifah Mumif;oajc? vSy;kd 0grSm? 0wfvwfawav/
ud,
k rf mS rma&? ud,
k rf mS Munfah v? ud,
k rf mS bmZl? a&Txyl ef;cuf? arbmZlrmS ? NcKd ;Z&ufEiS ?hf
vdkif,SufOa'gif;? kyfaygif;rsm;pGm? arbmZlrSm? omvdumESifh? pwkygvm? ewfom;&m
av;a,muf? uyfwHkNyD;au? BudrfvHk;ajymufESifh? axmufvdkYMunfh[ef? arbmzlrSm?
jcaoFh&HvdkY? kyfxkoPmef? vSydk;0gudk? rdESifhbrSm? cspfay;aomf? odef;aomif;wefudk?
wifhaMumif;w,foajc? vSydk;0grSm? 0wfvwfawav/ vufrSmrma&? vufrSm
Munfv
h nf;? e0&wfrsu&f ?H vSy;kd 0grSm ode;f aomif;wefv?Ykd ESpaf csmif;udk &Tw?f oQpaf csmif;
vufrSm? tjynfhpGyfvdkY? wifhaMumif;awoajc? vSydk;0gu oQpfacsmif;vufrSm
0wfvwfawav/ em;rmrSma&? em;rSmMunfhvnf;? udk,f&dyfvJjrif? pdef&Sifa'vdyfvuf?
vSydk;0grSm? jrebufudk? wifhaMumifhoajc? ydk;0gem;rm? qifvwfawav/
tp&Sdojzifh zGJUEGJUxm;avonf/ uJhodkY zGJUEGJUxm;onfudk wpfqifhul;,l&&Sd
xm;onfhtwdkif; xnfhoGif;azmfjyxm;ygonf/ toH? tpyf? pmvHk;aygif;rsm;rSm
rl&if;ESifh tenf;i,fuGJvGJEdkifp&m &Sdayvdrfhrnf/
ZeD;tdrfolu vifa,musfm;ajrmufom;udk wrf;wrSmMum;aom uAsmwpfyk'frS
aumufEkwfcsufwpfckrSm-tdrfBuD;wpfaqmif? &Gef;&Gef;ajymifonf? aqmif0ifwef;ysif;? 0Jvif;acgifqdkuf?
e*g;&pfqif0if? ajymhvufwifonf? armifvQiaf ysmyf g;? ovGeaf umif;onf? jyLwif;0u?
armifvGrf;Zmudk? arQmfESifhMunfhaomf? a&mufysm a&mufysm? wpmpmonf? vmysm
xGufxGuf? tdrfyg;eD;0ef;usif? rSif;usdK;yifu? iSufawmufusmonf? Mwif;bwfodkY?
Mum;wwfonfvnf;? w&ufaomfvnf;? vmygEdk;Edk; j*KwfwefcsdK;vdkY? Munfhcdk;rsufESm?
armifr,Sdwef;ysifrSmav? uEGJUunm? iSufu0gonf? jrnfvmrpJ? tdrfawmfOD;rSm?
wnD;nD;ESi?hf brf;cDbrf;cD? u0giSuu
f ?kd &&pDv?Ykd zrf;vd&Yk au? u0giSuu
f kd ZmjyKr,fav?
zrf ; vd k Y & au? EI w f o D ; zsm;rS m ? a&T c sr,f a v? tawmif zsm;rS m ? a&T c sr,f a v?
csdKifhESifhavSmifau? vufaqmifESr? armifawmfa&mufau? qufuyfarav/
rdrdMuifoli,fpOfu pmayqnf;yl;cJhyHkudk atmufygtwdkif; azmfjyxm;ao;onf/
Bu;D cgq&m? i,fcg cifyeG ;f ? jrwfr[mav? ax&fausmaf usmif;rSm? r&D;a,&Sio
f m;?
aqGcifyGef;udk? pmoifom;vdkY? earmutp? t&if;rSvQif? oifxxHkNyD;? oifykef;BuD;ESifh?

oHk;q,fhoHk;vHk;? oHk;oifykef;udk? wpfvHk;rusef? jrwfr[monf? ax&fausmfausmif;rSm?


aeYwdkif;jyefvdkY? Zmwfusrf;o'g? vdrmpGmonf? n0goifajrmuf? &Grf;umaumufvsuf?
na&mufqdkonf? yk*dKvfax&fjrwf? 0gqdkausmif;rSm aeYwdkif;&Gufvsuf/
txufygwdkYrSm ]]omcsif;onf}}wdkY &GwfqdkoDusL;onfhtwdkif; a&;om;azmfjyjcif;
jzpfonf/ &cdkifjynfudk t*FvdyfwdkYodrf;ydkuf ppfawGNrdKUwnfaxmifcJhaomtcg
NrdKUolBuD;OD;atmifausmfZH? a';0ef;BuD;OD;atmifausmf&TDESifh rif;om;BuD; OD;a&Tbef;wdkY
OD;pD;um uwdrwnfaom t*FvdyfwdkYtm; awmfvSefcJhMuavonf/ if;yk*dKvfwdkYudk
t*FvdyfwdkY zrf;qD;csKyfaESmif umvuwm;axmifodkY ydkYaqmifcJhavonf/ a';0ef;
OD;atmifausmf&TD? NrdKUolBuD; atmifausmfZHwdkYonf if;wdkYtjzpftysufESifhywfouf
&wkuAsmrsm;zGJUEGJUcJhMuonf/ if;&wkuAsmwdkYum; txl;xif&Sm;cJhavonf/
OD;atmifausmfZHonf olwdkYom;r,m;rsm; olwdkYtm; tb,fyHkvGrf;qGwf wrf;w
Muonfudk atmufygtwdkif; zGJUEGJUxm;cJhonf/
vnf;avQmif;vl;tHk;arGU&m? r,fawmfwlr? armifoufrQwdkY? nHhvSanmifapmif;
om? pufarGU&mxdkcP? *pye'D? ac:wGifnDonf? ajrmufqDa[0efwmu? oGef;us
vmonfh pkeaf vjyif;? pdrphf rd chf sr;f um? at;vSygonf? arGU&movGew
f iG ;f u? r,fv;kH csi;f
pufraysmf? Muif&moufxm;? vifa,musfm;vnf;? eHyg;&SdvSmygodkY? xifrdum
pdwfa,mif,rf;? yef;yHkarGU&movGefom0,f? xumarTprf;u? armifh&ifaiGU? rawGU
aomcg r,fwdkYrSmvnf;? xdkcgwcsJUcsJUESifh? wEGJUEGJUMuufoD;0Sef? ylyefaysmif;ys? armifhudk
w? tvS&moufEw
HS ?Ykd rd;k aomufjyefww
kH pfcg? Adrmeftrd ef m;? yef;pHum;onf? opfrsm;
yifxufrSmwnfh/
iSufa&T0g wwGufwGuf? a&mufysma&mufysm Mwif;nmonf? jyif;pGmedrdwfzwf
? jrnfwHkvwfiSufa&T0g? rjym;toH? uloPmefodkY? aESmif;pGefMum;avygu? u,f
aumif;om[kwfpEdk;[k? vGefESvHk;- 0rf;om&Tif? tvsifwqG? artvSwdkY? csD<ujyif
xufusifu? jyKygvQif'udP? Ow&'Day? ypdar[k? av;axG&yfa'oudk? IarQmf
MunfhMuaomtcg? arhr,fxdyfxm;vifbk&m;udk? awGUnm;rjrifygu? rsufpd&Smwrf;
a&&Gwf? vSxG#f0if;ajymif? ewfqif;a,mifwdkY? tdrfarQmifNrD;xl;jywfodkY/ / &Sifvl
rsm;wumwdkY? aysmfMu&moHk;Owk? 0guRwfoBuFef? obifpHonf? a&mifvQHrD;yGJrludk?

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 36 -

- 37 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

rMunfh0HhMuyg? a&S;OD;bGm;arQmf? om;&Jabmfvnf;? tbaeYwdkif;ac:vsuf? &Smwrf;


arQmfom;ykvJ? vuf0Jvusfm? &SpfrsufESmudk? ywfum0ef;Munfhu/ / budkvnf;
rjrif&Sm? [pfatmfvl;vJ? rd&ifxJ0,f? idka<u;wpmpmESifh? rdudkomwGwfwGwf? uRefY
udkrsm;Muif? arG;zcifudk? ckyifjyygvwf[k? wrf;a&&Gwfom;oJcsm? ryDwpfcGef;
yDwpfcGef;ESifh? buf&rf;ar;jref;vSmu? ajymp&mqdkrwwf? ajcjypfvwfiif? rdewf&SifwdkY?
&ifudkaxmif;xkowf? oufqHk;jywfarmifhudk &SmarQmfuma,mif,rf;? wkvGrf;vsuf/
vGefcJhonfhESpfaygif; (40)avmufu &cdkifpmqdkrsm; ay:aygufcJhavonf/ &rf;NAJ
uif;&Gmbke;f awmfBu;D ESihf ppfawGNrKd U OD;&pfawmifaus;vuf? wef;cd;k &GmrS q&mxGe;f wdrYk mS
txl;emrnfBuD;cJhonf/ xdkyk*dKvfESpfOD;pvHk;rSm omcsif;bGJUBuD;? omcsif;vwf?
omcsif;bGJUi,f? a[mpmBuD;? &wk? uAsm? ? vuFm? armfuGef;? tqef;? tdk;? trsdK;rsdK;
tzHkzHk? ydk'fpHkoHcsyf? t&yf&yf jyZmwfoDcsif;uAsm? arwmpmcifyif;wdkYudk a&;om;
oDuHk;cJhMuonf[k awGU&Sd&avonf/
uif;&Gmbkef;BuD;a&;om;zGJUEGJUcJhaom ppfawGrS &rf;NAJoGm;a&;vm; c&D;pOfbGJUrSm
txl;zwf aumif;ayonf/ if;rS aumufEkwfcsuf wpfckum;-&Snfvsm;umv? uRef;&rudk? wwll? ESif;tltlESifh? rif;ulrkefnif;? rkefuif;wGJ
vGJ? wydkwGJwGif? vGefyGJrrSD? &moDomarm? usD;MuufawmESifh? OMooHnif;? tvGefysif;cJh-- [lyif jzpfygonf/
ppfawG ,dk;acsmif;uefapmuf&Gmae aqGpyfolwpfOD;xHa&;om;tyfaom arwm
pmrSm atmufygtwdkif;yif jzpfonf/
ok'e? pdwuk|? ponfrsm;ajrmif? a&Tawmif aiGawmif eHYomawmifwdkYjzifh?
&Haqmifywfum? tcgcgaerxdk;? ESif;tcdk;a0a0? aqmif;aiG0oE? oHk;umvwGif?
wpfaeYrQaet[def? tcsdefrSm tmoefvjynfh? xdyfwnfhwnfhwpfuGuf? aepufxGef;y?
taem'wa&t[l? rdrdtyl olYtavmif? ukefatmifat;apwwfaom? rsufjrwf
aZmw? Mo"darwmjzifh? uif;&Gmynwf? &rm&yfu? &SpfxyfaomyvifjrifhwGif?
&SpfqifhxD;jzLudk? vlvljzefYrdk;? aersdK;ol&def? tordefwdkY? xdefxdefaomif;uRef;?
wefcdk;rTef;onf? pHjref;awmfrl&m? wdkif;&umraZ? axGaxGe0&wf? rsufjrwfvQHjrL;?
ajrmufOD;NrdKUa[mif;? oa&acsmif;ta&SUurf;? &yf&dyfcsrf;uHapmuf&Gmae? vuform;
bk&m; batxH/

wefcdk;q&mxGef;\ vuFm? &wk? uAsm? omcsif;BuD;? omcsif;i,fwdkYrSmvnf;


txl;xif&Sm;cJhonf/ omcsif;onf trsm;tzdkYtawmftoHk;0ifayonf/ pmay
vdu
k pf m;olrsm;twGurf mS vnf; tzd;k rjzwfEikd af vmufaom &wemrsm;jzpfaeayonf/
t*Fvefjynf &Sdwf(c)pyd,m vuFmq&mBuD;? jrefrmjynf OD;ykn? &cdkifjynfwGif
q&mxGef;[lyif tcsdKUuqdkMuayonf/
owxmEkomcsif;qef;wGif rif;orD;yzmu armifawmfowxmEkrif;om;udk
wrf;warQmfac:&m atmufygtwdkif; zGJUEGJUxm;avonf/
]]eef;&a0rSm? aecgumv? ,HkpEmav? xGufay:xGef;au? v0ef;yu? nOD;
uyif? toifhysifysm? armifvQifa&mufaMumif;? vGrf;pdwfvnf;ydk? eef;&dyfpdkau?
ndKEGJUaESmif;rSm? acsmif;vdkYwau? apmifhvdkYaeau? ESrysdKEk? yef;oZifcdkif? eef;yif
wdkifwGif? ,OfrsufIrSm? nOD;ac:qdk? nOfhA[dkav? wAdk&fvGefajrmuf? eef;jranmifrSm?
armifra&mufvdkY? wpfa,mufysdKpif? pdwfr&Tifau? tdyfcsifonfjzpf? qm;iefa&wGif?
arha&Tvufudk? wpfcsufEIdufau---/
nOD;oef;acgif? yumajymifau? va&mifudkwrf;? yifeef;aqmifu? armifhudk
vGef;vdkY}}
yef;rsm;udk zGJUqdkaomtcg ]]awmifNrdKifcsmwGif? aemfZmpHum;? o&bDrmvm?
ta0,mau? pG,fawmfrsm;ESifh? cs&m;rdk;pD? cgawmfrSDau? em&D&ifuwf? a*:oZif[k?
ac:wGifrSwfau? tcsyfw&m? pvwmESifh? &ifhrSmacgif&ef;? vjymodkrSm? cGmndKyef;udk?
tqef;rsdK;pHk? Irukefatmif? 0doBuHKewfrGef? pdrf;ndKajymifau? awmifig;vHk;ESifh?
eef;oHk;&wem? yef;uHk;awmfudk}}
azmfjycJhaom &cdkifpmqdkrsm;\tzGJUEGJUrsm;onf umva&GUavsmNyD; tqifhqifh
ul;,lxm;&SdcJh&m tpyft[yf? pmvHk;aygif;rSm rl&if;rsm;ESifh tenf;i,fuGJvGJp&mvrf;
&Sad eayonf/ azmfjycJah om aumufEw
k cf surf sm;rSm rsm;aomtm;jzifh &cdik o
f mcsi;f Bu;D ?
omcsif;vwf? omcsif;bGJUi,fwdkY jzpfaeojzifh &cdkifoHESifhzwf&GwfoDqdkMunfhu
t"dym,fydkrdk ay:vGifvmayvdrfhrnf/ rnfodkYjzpfapumrl &cdkifpmayaqmif;yg;
uav;onf &cdkifpmayay:xGufa&; taxmuftyHhjzpfapownf;/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 38 -

OD;bpH

- 39 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

uAsmoGm;udk jrefrmynm&Sd OD;ausmfxGef;u jrefrmpmGefYaygif;usrf;? yxrwGJ?


pmrsufESm (11) oQdK;vdkuf&wk[k trnfwyfcJh\/
t*r[my@dw q&mBuD; OD;vif;url &uef[kajymzl;onf/ wpfzef refvnf
q&mawmfbk&m;u toGm;rsdK;udkyif &wk [ktrnfay;vsuf a&;om;xm;cJh
jyefonf/
&cdkifjynfwpf0ef;vHk;wGif ]]omcsif;}}[k ac:a0:oDqdkaeMuonf/
("npH )
&cd k i f h w ef a qmif twG J ( 1)? trS w f ( 1)

&cdkif*DwESifh aw;oH
jynfaxmifpktwGif; wdkif;&if;om;rsm;,Ofaus;rIteuf &cdkif,Ofaus;rIonf
vnf; wpfcktygt0ifjzpfayonf/ ,aeY&cdkiftrsdK;om;,Ofaus;rIwGif tusHK;0ifae
onfh &cdkif*DwESifhaw;oHrsm;udk wifjyaqG;aEG;cGifh&onfhtwGuf pDpOfaomyk*dKvfrsm;
tm; txl;aus;Zl;wifygonf/ uRefawmfhtaejzifh &cdkiftrsdK;om;dk;&m *DwESifhaw;oH
wdkYudk ESpfaygif;tawmfMum &SmazGavhvmcJhNyD; azmfxkwfEdkif&ef BudK;pm;cJholwpfOD;
taejzifhvnf; rsm;pGmESpfaxmif;tm;& &SdvSygonf/
uRefawmfwdkYBuD;jyif;vmonfhumvwGif &cdkifdk;&maw;*DwwdkY aysmufuG,fvkvk
&Sad ecJo
h nfukd awGUvmcJ&h ygonf/ okawoejyKvyk rf I azmfxw
k rf ?I tm;ay;rI? xde;f odr;f
rI uif;rJhNyD; tjcm;aom*Dwaw;oHwdkYESifh a&m,SufvmrIrsm;aMumifh rlysufum dk;&m
oabm rl&if;t&om uif;rJhcJh&ygonf/ ,aeYrSm uRefawmfwdkY\ dk;&m,Ofaus;rIudk
azmfxkwfEdkif&ef uJhodkY tcGifhta&;rsdK;&&SdvmMuNyDjzpfojzifh &cdkif*DwESifhaw;oH
tppftrSefwdkYudk t&om&Sd&SdESifh Mum;vmMu&awmhrnf[k ,HkMunfygonf/ uJhodkY
tcGifhta&;&&Sdonfh tcsdeftcgwGif &cdkifokawoDwdkYESifh &cdkifvli,frsm;u txl;
BudK;pm; vHk;yrf;Muvdrfhrnf[k arQmfvifygonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 40 -

,aeYuRefawmf wifjyaqG;aEG;&m &cdkif*DwESifhaw;oHwdkYudk dk;&mrysuf


ay:vGifatmifwifjyvdk&if; jzpfygonf/ odkYaomf dk;&mrl azmfxkwfa&;rSm rvG,ful
vSojzifh cRw,
f iG ;f csurf sm;? vdak eonft
h csurf sm;&Sad eOD;rnfukd uReaf wmf 0efcyH gonf/
odkYaomf ,aeYtzdkYrSm uRefawmfavhvm&&SdcJhorQudk twwfEdkifqHk;0rf;omtm;&
wifjyaqG;aEG;oGm;rnfyif jzpfygonf/

vufOD;rqGuyif
&cdkiftrsdK;om;rsm;rSm a&S;txufausmfumv vufOD;rqGuyif okckrtEkynm
&yfrsm; uRr;f usiv
f rd m Ny;D *DwtrsKd ;rsKd ;ESihf aw;oHtrsKd ;rsKd ;udk tajctae umva'o
tavsmuf wD;rIwfoDqdk toHk;jyKcJhMuolrsm;jzpfaMumif; &mZ0ifrSwfwrf;rsm; awGU&Sd
&ygonf/ &cdkif&mZ0if 'obmwdunDaemifwdkY yifv,furf;em; a&upm;&modkY
arQmygvmaom uu#ykpeG v
f ufrudk A[dpk nfMuufvyk
f ajrm ufpnfjyKvyk x
f m;cJo
h nf
[k tqdk&Sdonf/ pEol&d,rif; r[mjrwfrked&Sifyifudk oGef;vkyfpOfu yifwl&d,m
wD;rIwfjcif;&SdcJhonf[k yg&Sdonf/ a0omvDpE&m; rif;rsm;vufxuf pnfawmf&Gef;cJh
aom awmifudk ,ckwdkif pnfBuD;awmif[k ac:vsuf&Sdygonf/

yifwl&d,m wD;rIwfumjzifh
&cdkiftrsdK;om;wdkYrSm wl&d,m aw;oHrsm;taejzifh ]]yifwl&d,m wD;rIwfumjzifh}}
[l &cddkifpmqdkrsm; pyfqdkxm;cJhonhftwdkif; wl&d,mig;yg;udk toHk;jyKcJhMuygonf/
]]BuD;? BudK;? o&D? vD? vufckyf}}rsm;yif jzpfygonf/ ]BuD;}qdkonfrSm cGufcGif;? pnf;pkwf?
armif;? oHpnfac: BuD;pnfrsdK;wdkYyif jzpfygonf/ BudK;qdkonfrSm BudK;udktoHk;jyK&aom
apmif;? wa,m? rdausmif;? 'l;avmif; trsdK;tpm;yif jzpfygonf/ pnfrsdK; (25)yg;ESifh
ywfoufonfh wpfzufyw
d pf nf? ESpzf ufyw
d pf nf? tvH;k pHyk w
d pf nf? wcJeufaom pnfrsKd ;
yif jzpfonf/ ]]vD}}qdo
k nfrmS ]]av}}yif jzpfygonf/ avudk toH;k jyK&aom wl&,
d mrsKd ;
yif jzpfygonf/ ,if;wl&d,mrsm;rSm c&maumuf? c&mrTm? vufwHwdk? vufwH&Snf?
abm? nif;? jcnfacgif;wdkYyifjzpfNyD; >yDtrsdK;tpm;rSm nif;? >yD? ETJ>yD >yD&SnfwdkYyif
jzpfygonf/ vufckyfrSm vlvufjzifh vufckyfwD;jcif;? 0g;vufckyf? opfvufckyf?
vufazsmufvufckyf? vufMum;vufckyf? ausmufvufckyfrsm;yif jzpfygonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 41 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

tqdk? twD;? tu
uJhodkY wl&d,mrsdK;rsm;ay:aygufcJhNyD; &cdkifpmqdkrsm; zGJUqdkcJhaom uysm? vuFm?
omcsif;? bGJU? pum;,ifh? Asmjcif;? oHcsyfBuD;? 'Hkcsif;? [efpGav? ompGav aw;oHwdkYudk
oufqdkif&m wl&d,mwdkYjzifh oHaeoHxm;? oHavsmhoHwif;? oHqGJoHiifwdkYudkvdkuf
wD;Muygonf/ &cdkif*DwESifhaw;oHrSm wpfOD;udkwpfOD; tusdK;jyKaeygonf/ if;jyif
tuvnf;&Sdygao;onf/ tuudkvdkufqdk&ygonf/ tqdkudkvdkuf wD;&ygonf/
wl&,
d mudk toH;k jyK&ygonf/ ,ck uReaf wmfwifjyaeonfrmS d;k &m&cdik *f w
D ESihf aw;oH
rsm;om jzpfygonf/ uJhodkY wifjy&mwGif tqdk? twD;? tuoHk;rsdK;pvHk;udka&m
azmfjyoGm;rnf jzpfygonf/

&Spfaomif;wl&d,mtkyfrsm;
a&S;tcgu b,fvdkwl&d,mawGtoHk;jyKcJhonfudk taxmuftxm;&SmazGonfh
tcg ,ckNrdKUa[mif;NrdKU (,cifajrmufOD;NrdKU) &efatmifaZ,sac: &Spfaomif; ykxdk;
awmfBuD; 'kwd,txyf t*Fgaxmifh? &m[kaxmifhwdkYwGif xGif;xkxm;cJhaom &cddkif
wl&d,mwD;rIwf uckefaeaom ausmufkyfrsm;udk ,aeYwdkifawGUEdkifygonf/ wa,m?
apmif;aumuf? c&m>rm? c&maumuf? vufwH&Snf? cGufcGif;? ywfom? vif;uGif;
tp&Sdaom wl&d,mrsm;udk wD;rIwfuckefaeMu[efudk awGUjrif&ygonf/ twD;trIwf
wl&d,mrsm;taejzifh a&S;OD;pGm tdEd,ta&SUbufrS qif;vmcJhaomfvnf; &cdkif
trsKd ;om;wdt
Yk aejzifh obm0tajctaetavsmuf wDxiG cf jhJ cif;jzpfygonf/ ,d;k ',m;
tuudk ajrmufOD;acwf &&SdcJhonf/ oD&dok"rm&mZmvufxuf bdodufyGJ wD;rIwf
uckefMuyHkudk rsufjrifudk,fawGUjzpfaom ay:wl*Dbkef;awmfBuD;wpfOD;\ rSwfwrf;rS
aumufEIwfNyD; rpwmarmf&pfaumfvpf(p)u atmufygtwdkif; a&;om;xm;&Sdonf/
The proceeding opened with a concert and a ballet. Classical songs were
sung, and twenty-four dancers dressed in green and white, with high crowns like
Siamese dances, some carrying musical instruments, danced in two lines which
intermingled seperated, ebbing and flowing gracefully advance which is reminiscent
both of the Burmese yein and the Balinese rdejang.

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 42 -

- 43 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

a&S;tcgu obifudk csD;jrifhonfhtaejzifh pnfobiftrwfBuD;[lyif


&SdcJhygonf/ twD;orm; tuorm;rsm;udk oD;jcm;ae&mcsay;xm;onfudkvnf;
awGU&Sd&ygonf/

pnfykwf? pnfBuD; (&Gef;pnf)? 'Hkrif;? pnfyef;awmif; (pnfya'gif;)? pnf0rf;? ywfom


(ywfr)? wpfzufpnf? yef;wsm; (yef;usm;)? cwfpnf? pnfaoQ? pnftdkifh (tdk;pnf)
ponfwdkYyif jzpfygonf/

&cdkifpnf

,aeYwdkifoHk;aeonfh pnfrsm;

&cdkiftrsdK;om;rsm;taejzifh toHk;trsm;qHk;aom wl&d,mrSm pnfyifjzpfygonf/


pnfudk trsm;tm;jzifh ydawmufom;ESifhvkyfygonf/ wpfzufu EGm;o&D? wpfzufu
qdwfo&Dudk Muufygonf/ qdwfo&DMuufonfhbufudk apmifbufvdkY ac:ygonf/
EGm;o&DMuufonfhbufudk NAdef;bufvdkY ac:ygonf/ wpfcsdKUae&mrsm;wGif NAdef;bufvdkY
rac:bJ >*rf;bufvdkY ac:ygonf/ apmifbufudk tjcif;abmfa&bufvdkY ac:ygonf/
NAdef;bufudk toHvdkufw,fbufvdkY ac:ygonf/ pnfwD;onfhtcg ]]abxD;? abxD;}}
qdkaom toHrsm;rxGufbJ ]]apmifNAdef;}}qdkaom toHrsdK;xGufNyD; wpfpHkwpfck aumif;rI
ukodkvfjyKonfhtcg ,if;aumif;rIESifhoufqdkifonfh wD;vHk;wD;uGufrsdK;rsm;udk wD;&
ygonf/ apmifbufudk vufESifhtjcif;azmfNyD;vQif NAdef;bufudk qifpG,fac:onfh
wkwEf iS w
hf ;D &ygonf/ r*Fvm&Sad om trIupd r mS wD;rnfqykd gvQif pnfw\
Ykd xH;k pHtwdik ;f
t0wf0wf&ygonf/ trsdK;tpm;tm;jzifh (2)rsdK;? (3)rsdK; &Sdygonf/ pnf0wfcg;yHkBudK;?
&ifodkif;bl;yGifhwGJtp&Sdonfh t0wftpm;rsm;udk 0wfqif&ygonf/ pnfwD;onfhtcg
yPmrtaejzifh Ak'y Pmrudk wD;ygonf/ ]]Ak'o
H &PH*pmrd}}udk wD;Muygonf/ if;jyif
]]tbdPfa&mif? xdefvif;ajymif}}udkvnf; wD;Muygonf/
Oyrm - todPfa&mif xdefvif;ajymif? tacgifpdk;&Sdef rm&Zdefqdkonfhtydk'fudk
wD;onfhtcg atmufygtwdkif; wD;&ygonf/
tbd (Pfa&mif)2 xdefvif;ajymif/
NAdef; (NAdef;)2 NAdef;apmifNAdef;apmif? NAdef;apmifapmif
uJhodkY pnfwD;qdkaomtoHrSm &cdkifdk;&m aw;oHwpfrsdK;yifjzpfygonf/

,aeYwdkif &cdkiftrsdK;om;rsm;oHk;aeMuonfrsm;rSm yef;wsm;? rkdk;? cwfpnf?


usifpnf? pdkifwpfrsdK;? AHk&Snfpnfrsm; jzpfMuonf/
tokbudpwdkY cwfwifpnfac: pnf&SnfrsdK;udkoHk;Muonf/ r*Fvmaqmif
orufwufonfhtcg yef;usif;ac: orufwufpnfudk wD;Muonf/ ewfuonfhtcg
yef;wsm;pnfudkwD;Muonf/ ywfwD;onf[lvnf; ac:qdkygonf/ &SifjyKr*FvmyGJrsm;
ajAmpnfac: ajAmudk wD;Muonf/ rkdk;pnf[lvnf; ac:ygonf/ wydkYwGJv
&xm;yGw
J iG f wpfzufyw
d pf nfac: td;k pnfukd wD;Muonf/ bk&m;xD;wifyrJG sm;wGiv
f nf;
tdk;pnfudk wD;Muygonf/ usifpnfudk &cdkiftrsdK;om;wdkY\ xif&Sm;aom upm;ckefpm;
wpfckjzpfonfh usifudkifyGJ (eyef;owfyGJ)wdkY wD;cwf&\/ pnfwD;cwfvdkufvQif
usio
f efrsm;onf pdw&f &J ifv
h mNy;D aMumufpw
d af ysmufomG ;avh&o
dS nf/ pnfuykd cH;k ESihf
pvG,fodkif;vsuf txufodkY rsufESm0udk apmif;iJhumxm;NyD; vTm;&if;ckef&if; pdwftm;
wuf<uvmap&ef wD;cwf&\/ ,aeYwdkif usifyGJrsm;wD;cwfqJjzpfygonf/
]pdkif}ac:onfh pnfwpfrsdK;udk ausmufjzL? &rf;NAJ aus;vufrsm; wD;cwfMuonf/
xdkpnfrSm yg;vTmpGmtacgif;xGif;xm;NyD; om;a&Muufxm;ojzifh ayghyg;vSonf/
toHrmS vnf; xdex
Yf ed BYf uKd ;rQ jrnf[nf;vSonf/ if;a'owGif AH[
k ak c:onf/ oBueF yf ?JG
bk&m;yGJrsm; wD;cwfavh&SdMuonf/

ywfoH

&mZ0ifrw
S w
f rf;wdYk atmufygpnfrsm;udk &cdik t
f rsKd ;om;rsm;toH;k jyKcMhJ uonf[k
awGU&ygonf/ if;wdkYrSm ajrmufpnf (A[dkpnf)? oHvGifpnf? rkdk;pnf (pnfajAm)?

azmfjyaomywfoHudk ,aeYwdkifMum;ae&ygao;onf/ ewfylaZmfonfhtcg?


ewfuonfhtcg wD;Muygonf/ qdkMuygonf/ toHudkvnf; &cdkifaw;oHwpfrsdK;
[k ac:qdkEdkifygonf/ ausmuf&SifewfBuD;ywfoHudk atmufwGifwifjyvdkufygonf/
]]tol d k U wuf a wmif n d K awmif ? armif a oQd k U wuf a wmif n d K awmif /
awmifxyd cf smjrif?h tHah vmuf,if?h wufvw
D ufv?D ausmufavSum;udk wG&d ar/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

pnfrsdK;rsm;

OD;bpH

- 44 -

vSu
D m;vnf;a&muf wpfqifah xmuf? qD;uGr;f vnf;0g; wpfcsuef m;/ wufvu
kd f
wufvu
kd f e*g;&pfuykd wf&ar/ ywfawywfaw? ywfvwfaw/ ywfawtNy;D
awmifpG,fBuD;? eb,Ha&mufawmifrapmuf/ tarmufausmfcg awmifem;
acgif;udk ausmfvwfaw/
awmifpG,fawmifywfawmifb,uf? ausmufuvyfjyif ausmufewf&Sif?
ausmuf&SifewfBuD; &SdawmfxD;udk wGd&ar---av---? wGd&---ar---/

&cdkifwa&m

- 45 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

(NyKd i;f )om;jzifjh zpfap jyKEikd o


f nf/ wa&mcGuu
f kd Muuf&m orifa&? qdwaf &? *saD &wdu
Yk kd
toH;k jyKonf/ bGUJ BuKd ;udrk l jcnftaumif;pm;udk oH;k vGe;f wifusp
f vuf;kH t&if;tzsm;
pGe;f udk anmif&u
G [
f ak c: xdak tmufe;D eD;wGiv
f uf;kH udk bGUJ BuKd ;tvdu
k f azmufonf/
xdt
k aygufukd 'vufwyf&onf/ bGUJ BuKd ;pGe;f udk 'vufzsm;pGe;f wGi&f pfcsn
f bGUJ BuKd ;udk
toHnn
d ad y;&onf/ bGUJ BuKd ;\ vuf;kH ESihf xdawGUrae&ef ckw;kH ac:vdyu
f kd ckay;ojzifh
uGm &Sdaeonf/ 'vufzsm;wGif csnfxm;aombGJUBudK;rsm; wpfyl;wnf;&Sdap&ef
vufHk;udkodkif; jcnfBudK;jzifh xdef;ay;xm;&onf/ &cdkifwa&mwGif BudK;ESpfyif wyf&
onf/ wa&mxd;k wHwiG f awmifavQmaf c:aom avQmw
f pfrsKd ;udk BuKd ;tjzpfjzifw
h yfqifMu
onf/ wa&m\bGJUBudK;ESifh xdk;BudK;ESpf&yfvHk;udk acsmrGwfap&efrxdk;rD ysm;za,mif;jzL
aumif;aumif;jzifh yGwfwdkufay;&avonf/
wa&mudk vHk;csif;xdk;Edkifonf/ apmif;nif;a>yrsm;ESifhvnf; wGJxdk;Edkifonf/
&cdik t
f rsKd ;om;rsm;ujyaom yifu
h Zl mwfyo
JG bif wa&monf ta&;ygavonftjcm;
wl&d,mrsm;ESifh,SOfwGJ wD;rIwfMuonf/ a&S;tcgu rif;crf;rif;em;rsm; toHk;cs
aomfvnf; qif;&Jcsrf;omra&G; toHk;jyKEdkifaom wl&d,myif jzpfygonf/ wpfa,muf
csif; oDqdkumxdk;&m wa&mudk ajrBuD;wnfhwnfhrwfrwfaxmifxm; ycHk;wGif
rSDum xdk;Muonf/ rsm;aomtm;jzifh ydk;0gbGJU? p`Em;bGJU? xr&mbGJU? omjcif;? ,dkif;jcif;?
ykaoQacsmh ykcufvTJ? &Gef;vdkuf&wk? ompGav? vuFm? {jcif;? Zrf;jcif;udkvnf; oDqdkNyD;
xdk;Edkifavonf/

odkY pnfoHywfoHrsm;udkwifjyNyD;aemuf qufvufNyD; &cdkiftrsdK;om;rsm;


,aeYwdkif toHk;jyKaeMuonfh &cddkifrlydkifwa&mtaMumif;udk wifjyvdkygonf/
wefcdk;q&mxGef;BuD;u wdkufomcsif;rSm odkYa&;om;xm;ygonf/
]]r,m;auR;rI? om;auR;rIau? wpfckynm? udk,fpDygau? "rwm
oabm? avmuwHxGm? uREkfyfrSmum;? Opm&Smjim;? olrsm;[efav? tm;tef
xkwaf u? rvkyjf im;bJ? wa&mwpfv;kH ? trsm;oH;k atmif? tke;f oD;cGeH ?D aMumif&D
udkMuuf? wa&mwHudk? [efatmifvkyfau? usD;kyfiSufESifh}}
,cktcg tcsKd Uaoma'orsm; rmvcG(H tke;f oD;cG)H wa&mudk toH;k jyKaeMuqJyif
jzpfygonf/ &cdkifdk;&m rlydkifwa&m[k wcsdKUqdkMuygonf/ wa&monf &cdkifhtajccH
wa&myif jzpfonf[k ,lqygonf/ odkYaomf &cdkiftrsdK;om;wdkYrSm xdkxufwdk;wufNyD;
tqifhtwef;jrifhaom wa&mwl&d,mudk toHk;jyKcJhMuygonf/ ae&m &cdkifwa&m
tpdwftydkif;rsm;udk tenf;i,fwifjyvdkygonf/
wpfae&m zvm;ac: wa&mcGuf? vufHk;? bGJU? BudK;? vdyfac: ckwHk;? BudK;
bGJU&m'vuf? toHaygufac: ewforD;ayguf? wa&mtdk;? anmif&Gufponfh tpdwf
tydkif;rsm; &SdMuonf/ yxrwa&mcGufudk txltyg;? zvm;oPmef ndxGif;NyD;vQif
om;a&Muuf&onf/ if;aemuf vufHk;opfacsmif;udkxdk;xnfhNyD; 'vufaygufazmuf
vsuf 'vufwufwyfjcif;? BudK;wGJjcif;? BudK;\tck ckwHk;vdyfwyfjcif;ponfjzifh tpDpOf
twdik ;f jyK&avonf/ wa&mcGuu
f kd ydEo
J m;tESpjf zifh jyKvyk o
f nf/ odaYk omf aMu;zvm;
cGufudkvnf; toHk;jyKMuonf/ vufHk;udk &Sm;om;jzifhjzpfap? uRef;om;? ysOf;uwdk;

&cdik t
f rsKd ;om;wdo
Yk nf rdausmif;wl&,
d mudk ajrmufO;D acwf toH;k jyKcMhJ u onfukd
awGU&ygonf/ ydk;0gbGJU rdausmif;wl&d,mtaMumif;udk zGJUxm;onfudk awGU&ygonf/
]]rif;om;vlysdK? q&mausmif;rSm? apmif;ESifhaysmfa&? rwD;csifau?
aZmifyifrif;om;? ausmif;pnfwdkifrSm? &TDrdausmif;udk? wifvdkYxm;a&? q,fh&D;
&Hcg? pdwfudkazsmfau? wD;p&mav? ydk;jcnfESpfyif? BudK;wpfyifau? pG,f&Sif
av;acsmif;? pdwfudkazsmfa&? &TDrD;ausmif;udk? wifhaMumif;wnfhoajc? tom
wnfw
h ifNy;D ? oH;k yifBuKd ;ud?k nDatmifnad &? xH;k udu
k iif? usm;udo
k if? rSeBf u;D udk
cwfv?Ykd vufoef;vufv,f? vuf<u,fvufr? apmif; q,fpw
d rf mS ? a&SmufvYkd

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdkifrdausmif;wl&d,m

OD;bpH

- 46 -

csa&? nmbufvufndK;? rdausmif;vdkif (vnf)rSm? pDvdkYxdk;a&}}


jcif;rsdK;pHkazmfEdkifonfh wl&d,myifjzpfonf/ BudK;udktoHk;jyK&aom wl&d,myif
jzpfvifhupm; cwfwD;&onf/ ,ckacwf bif*sdK*Dwmrsm;uJhodkYyifjzpfonf/

&cdkifapmif;wl&d,m
&cdkifapmif;wl&d,mudk ajrmufOD;acwf toHk;jyKMuonfudk awGU&ygonf/
]rdk;yef;a0} omcsif; odkY zGJUqdkxm;onfudk awGU&jyefygonf/
]]q&marmifx;DG ? vufaumufps;D rSm;? xGi;f vkyyf gonf? vS&mpdwBf uKd u?f
jym;eHESpfudk? xkvkyfonfum;? 0dPf0ifysm? t&SifwGm;odkY? ydk;om;wyif?
jcnfvQiw
f rsKd ;? taemufygonf? BuKd ;0gBuKd ;ESi?hf vSr;kd i,fMuif? &ifciG f wifau?
nDusifonfy? [wmvusfm? vufndK;rSmudk? pDumcwfNrJ? vuf0Judkodwf?
cvkwfac:&m? apmif;pDrSmvQif? <uumESdyfau}}

&cdkifyvGDwl&d,m
wl&d,mig;yg;rSm avjzifhrIwf&aom ]okod&}ac: tacgif;&Sda& wl&d,m (8)yg;
&Sdonf[k &cdkif&mZ0ifBuD;wGif azmfjyxm;ygonf/ if;wdkYrSm(1) 'lavmif;
(2) c&maumuf
(3) c&m>rm
(4) vufwH&Snf
(5) ESJ
(6) >yDqdkaom yvGD
(7) ckoif;
(8) zufvdyfqdkaom NcDacgif;
rIw&f aomwl&,
d mrsm;onf yGv
J rf;obif? NrKd UwGi;f NrKd UjyifwrYkd o
S mru awmvuf
aus;&GmwdkYrSmvnf; awmifolv,form;? EGm;ausmif;om;? opfckwf? ig;&Sm? azmifpD;?
[if;cl;om;wdkY\ taygif;tazmfyif jzpfygonf/ uJhodkY avjzifhrIwf&aom wHydk;rsdK;
wGif zufvdyfyvGDyif *DwoHtjzpf yg0ifaeonfhtwGuf wefzdk;&Sdygonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 47 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdkifyvGDESifha>yrSm wl&d,mtrsdK;trnftm;jzifhwlaomfvnf; toGiftjyif uGJvGJ


ygonf/ yvGDrSm xGif;xkxm;aom tacgif;i,fNyD; a>yrSmtacgif;BuD;ygonf/ yvGD
trsKd ;rsKd ;&Scd yhJ gonf/ yvGt
D wdk t&Snv
f nf; &Syd gonf/ taygufvnf; trsKd ;pH&k ydS gonf/
tcsdKUyvGDudk wwJh(wnfhwnfh)rIwf&NyD; tcsdKUudk apmif;uef; (wapmif;)rIwf&ygonf/
xl;jcm;aom &cdkifyvGDtrsdK;rSm ]cifyvGD}yif jzpfygonf/ yg;pyfjzifhudkufrIwf&mwGif
yvGDtcif;zsm; wGif;(usif;)uav;azmufNyD; tcifac:onfh vQmwyfxm;&ygonf/
xdt
k cif jyKwx
f u
G v
f w
G
f rusatmif za,mif;jzifh zduyfxm;&ygonf/ rIwo
f nft
h cg
xdktcifudk yg;pyfjzifhiHk rIwf&ygonf/ taygufuav;rsm;udk ydwfzGifhay;&ygonf/
tcifudkwyfvkyfxm;&onfhtwGuf cifyvGD[kac:ygonf/
&rf;NAJrSmqdkvQif Zrf;ac:obm0aw;oHrsm;qdkMuonfhtcgrSm ]pHnif;yvGD?
yvGDpHausmf rIwfvdkYac:}[k yg&SdonfudkawGU&ygonf/

&cdkifwl&d,mrsdK;pHk
&cdkiftrsdK;om;rsm;onf wl&d,mrsdK;pHkudk toHk;jyKcJhMuavonf/ &mZ0ifvuFm
atmufygtwdkif; azmfjyxm;avonf/
]]omaMunif;nif;? at;oDjcif;ESifh? nHhEkomjcif;? apmif;ESifhnif;vQif?
oHcsi;f aESmjim;? ywvm;u? rjcm;wlx? wa,mponf? ac:xemr? oko&d ESi?hf
yrnfom? wl&d,mu? c&mwefaumuf? ETJ>yDajrmuf? tapmuf&Snfjim;?
yef;wvsm;ESifh? yef;usm;ywf0ef;? ywfqdkif;xrf;jzifh? BudK;wef;avQmufvm;?
uNcDrsm;ESifh? xD;jim;dkufrnf? cwfig;rnfwnf}}
OumysH (12)&moD &Tef;vdkuf&wkvnf; ]ydefaygifc&m? pnf'kygESifh}[l
vnf;aumif;? ]pnfysufoH0g? abmrIwfumonf? ywfomNrdKUvHk;NcHK} [lvnf;aumif;
zGJUqdkxm;onfudk awGU&Sd&ygonf/

&cdkifu0d*EESifh aw;oHpHk
]ysdKU? uAsm? vuFm? &wk} ponfh pyfqdkenf;wdkY(1)toHwGJvdkufenf;? (2) tpiifqdkenf;? (3) jyef*[wfqdkenf;? (4) tpjzwf
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 48

enf;? (5) udk,fwGif;jynfhqdkenf;? (6) pym,fcsD pym,fcsqdkenf;? (7) jrif;ZufcGqdkenf;?


(8) uefYvefYaxGvmqdkenf;? (9) aZmfwcdkifvHk;usqdkenf;? (10) rduqdkenf;? (11)
"rwmbGJUqdkenf;? (12) oabmxrf;qdkenf;? (13) oa0ryg qdkenf;? (14) cdkifGefY
cufjzmqdkenf;? (15) wjyefndqdkenf;? (16) tmom0wD 0pHcsqdkenf;paom enf;wdkY
udkjy&m ]u0duPygornfaom &cdkifqef;usrf;}[l a&;om;xm;onfudk uRefawmf
zwfzl;ygonf/
u0duEusrf;onf &cdkifa0omvDacwfup &cdkifjynf ay:xGef;cJhonf[k
cefrY eS ;f cJMh uygonf/ xdaYk Mumifv
h nf; tvGeaf &S;usaom &Ge;f vdu
k &f wkrsm;? uAsmvuFm
rsm;udk awGUMu&ygonf/ &cdkifaw;oHrsm;udk &SmazGazmfxkwfvdkufonfhtcg &Gef;vdkuf
&wk? omcsif;? {csif;? bGJU? [efpGav-avSawmfoH? oHcsyfBuD;? 'Hk;jcif;? yifhuljcif;?
ipG,fjcif;? Zrf;? pum;,ifh? pnfoH? ywfoH? Asmjcif;? ,dkif;jcif;rsm;ESifh aus;vufaw;oH
rsm; ay:xGufvmavonf/ uRefawmfESifh q&mOD;omxGef;wdkYonf 1958-ckESpf
pufwifbmvtwGif;upNyD; txufyg&cdkifaw;oHrsm;udk toHoGif;,lMuNyD; jrefrmh
toHrS toHviT chf MhJ uygonf/ &cdik t
f oHrv
S nf;rjywf tcgcgvTix
hf w
k af y;cJMh uygonf/

&cdkifobm0aw;oHrsm;
&cdkif*DwESifh&cdkifaw;oHrsm;onf &cdkifawmifolv,form;rsm;ESifh vkyfom;
jynfolwpf&yfvHk;\ rlydkifjzpfonf/ a&S;tcgu &cdkif*DwESifhaw;oHrsm;udk rif;crf;
rif;em;rsm; toH;k jyKcMhJ uonf/ yk*Kd vw
f pfO;D wpfa,muf odrYk [kwf yk*Kd vt
f csKd Uwdt
Yk m;
&nfpl;zGJUqdkum wD;rIwfoDqdkcJhMuonf/ odkYaomfvnf; &cdkif*DwESifhaw;oHrsm;udk
rdrw
d o
Ykd bm0tajctaetavsmuf &cdik af wmifov
l ,form;wdu
Yk vnf; toH;k jyKcMhJ u
avonf/ &cdik af w;*Dwonf &cdik t
f rsKd ;om;wdik ;f \ a'o tajctaeESihf tcsed u
f mv
tavsmuf zl;yGifhvef;qef;cJhygonf/ &cdkif&Gef;vdkuf &wk-{jcif;? bGJU? omjcif; ponfwdkY
udk (CLASSICAL SONGS) dk;&moDcsif;rsm;[k ac:qdkEdkifNyD; 'Hk;jcif;? oHcsyfBuD;?
kd
,dik ;f omjcif;rsm;udk (FOLK SUNGS) aus;vufobm0aw;oHrsm;[k ac:qdrk nfqu
ac:qdkEdkifvdrhfrnf[k xifygonf/ ,cktcg xdkESpfrsdK;pvHk;udk aus;vufa'orsm;om
rsm;aomtm;jzifh wD;rIwfoDqdkavh&SdMuonfudk awGU&avonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 49 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

tcsdefumvudkvdkuf aysmfyg;oDqdkwD;rIwfMuyHkudk OumysH(12)&moD&wk


0guRwfvtaMumif; zGJUEGJUxm;aomtydk'fwGif atmufygtwdkif; zwfI&ygonf/

]]0guRwfobif aysmfrIqifonf}}
]]olawmfpdwfrSwf? v0guRwfonf? qef;vwfcg? vlU&GmyGJobif?
qDrD;wefaqmif? yef;axmifxD;BuD;ysif? oifykef;wif? wef;jyufcwf? tXoD
ESifh ymoDudk? tnDapmifhoHk;rSwf? 'ge0wfpGefYBuJvSL? rif;yGJobif? NrdKUjyif
wcsdKUvlu? oDZm[laomuf>ref;>ref;? aumif;rIvufaqmif? xrif;axmifudk
0ef;? tHah zGrt
I oHcsKd ? vufcyk af jzmufajzmuf? jcif;aumufoNH yKd iq
f
kd ? tvdv
k kd
aomaomk? 0guRwo
f bif? aysmrf q
I ifonf/ vl&iS t
f pkpEk iS ?hf ,pf0rIatmhtef
um? wcsdKUudkvnf; wcsdKUqJonf? wcsdKUdkUu? &efcdkuf&Sm? wcsdKUdkUu jypfwif
uke?f ydeaf ygifc&m? pnf'yk g ESi?hf ywfomNrKd UvH;k NcKH rQ? uNcrD yl wvm;? apmif;ni;f
>yo
d mwl&,
d monf? vl&Y mG obifrsm;ESihf waomaomxrif;axmif? vdP
k *f x
l #G f
xm;? bk&m;yg; a&mufatmifwnf;}}
odkYvQif 0guRwfyGJobif wD;rIwfuckefNyD; aw;qdkMujcif;rsm;udk okyfazmf
xm;jcif;jzpfygonf/ &cdkiftrsdK;om;wdkY\ &moDyGJrsm;? tuobifrsm;? bmoma&;t&?
xHk;wrf;pOfvmdk;&mt& usif;yaomyGJvrf;rsm;vnf; wD;rIwfMu&mwGif &cdkif*DwESifh
aw;oHrsm;udk Mum;&ayvdrfhrnf/

&cdkif{jcif;
&cdkif*DwtaMumif;udk tawmftoifhwifjycJhNyD; jzpfygonf/ &cdkifaw;oHrsm;ESifh
ywfoufvnf; tenf;tusO;f azmfjycJNh y;D jzpfygonf/ odaYk omf &cdik f ;kd &m aw;uAsm
rsm;udkcGJjcm; avhvmEdkif&ef tenf;i,fwifjyvdkygao;onf/ &cdkifdk;&m oDcsif;
taejzifh {jcif;udk atmufygtwdkif;azmfjyvdkygonf/ {jcif;qdkyHk qdkenf;rsm;rSmvnf;
{-{ vlvl qGJiif om,maysmhaysmif;pGm oDqdk&ifhusL;&ygonf/
Oyrm jy&rnfqdkygvQif]]{;,if,if{;/ / {;vsufyHhysL;? dkufumusL;ydrfh? ay:OD;urm? tppGmu?
ig;MumyGifhvdkuf? a&mifNrdKufPfjzL? ig;ql&Sifenf;? yGifhrnfcsnf;wGif? rdwnf;ra&muf?
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 50 -

av;yg;aemuf0,f? ig;axmufaxmifwm? omoemwGif; ig;pif;tjrwf? e0wwf&Dus?


ig;&m&om;? upye'D? onfnmrGe?f ,Ofwefwpfzuf? yifv,f xGurf ?S ESpzf ufurf;Ny?D
jzm;&Dr0DS ,f? &Sq
d jD yKAm ? tmumrScD ikd ;f ? awmifNyKd i;f NyKd i;f ESi?hf qdik ;f qdik ;f r@dKi?f &udK i
f eG zYf ;l ?
rGefMu,fjrL;odkY? ajrmufOD;&TDeef;? wnfvwfxGef;onf/ /
uRef;ZrL/ xl;wnfhav/ / xl;xnfharmufawmf? [kwfwnfaMomf?
ausmfonfwpfql? ZrL'Dy? uRef;vHk;conf? rif;w&m;BuD;&ifoGD;? armufawmfxGD;/ /
{;,if,if{;/ /

- 51 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cd k i f o mjcif ; trsd K ;rsd K ;&S d y gonf / omjcif ; &S n f ? omjcif ; wd k ? wd k u f o mjcif ; ?
,dkif;omjcif;ponfjzifh &SdMuygonf/ omjcif;udk &cdkifawmifolv,form;rsm;\
aw;oH[k ac:qdkEdkifygonf/ omjcif;wwfwdkYonf omjcif;aw;oHjzifh t&yfol
t&yfom;? awmifolv,form;rsm;udk ajzazsmfMuygonf/ omjcif;qdkonfhtcg
rsm;aomtm;jzifh &cdik w
f a&mudk xd;k Muonf/ vH;k csi;f qd
k ud,
k w
f ikd w
f a&mESihf vdu
k jf cif;
jzpfonf/
omcsif;rsm;wGif jynfzGJU? NrdKUzGJUrsm;udk wpfrsdK;? obm0tzGJUrsm;udkwpfrsdK;?
tvGrf;tzGJUrsm;udkwpfenf;? toHudkqGJ oDqdk&ygonf/ obm0Ijrifjcif;ESifh

vGrf;qGwfwrf;wyHkudk "r0dZ,omjcif; atmufygtwdkif; zGJUqkdxm;ygonf/


*Edkifqdkau? NrdKifndKatmufudk? wpfa,mufwnf;om? a&mufvDygau? a[rm
ukefa&Smif;? EGD&moDrSm? *drHajymif;au? waygif;csD;usL;? &Gufa[mif;nm<uD? &Gufopf
EkvdkY? GefYzl;pDau? EGD&wkrSm? ysdKEkom,m? a[r0gwGif? 0Dqmcufvuf? pdrf;jrndKau?
yifysdKxufrSm? oD;,SufyGifhcdkif? wBudKifBudKifESifh? *EdkifMuufoa&? abmfuGJoldkU?
pdwfyluRrf;au? vGrf;pabGav/ /
___
]]awmifajrmuf0J,m? IMunfharQmfaomf? oD'gwdk;? vDt[kHaMumifh? AvHkxdk;vdkY?
jrLcd;k rIid ;f rH?I vIid ;f Muufcek af u? ,ufjzLzG;D zG;D ? y&AGuq
f ?H *,ufoaH v? nHrpJb?J 0JMoC[H?
caemif;qHau? ajymif;jyefatmufxuf? w>yuf>yufESifh? uRufuRufvnf;nH? ork'f
us,fau? yifv,frudk? jrif&jyefaomf? ylyefndK;ajcmuf? touf0dPf? ysufpD;&efudk?
tvGefaMumufvdkY? pD;avQmufrsuf&nf? toJndKav? NydKrwwfatmif? idkvwfawav/
vifa,musfm;c&D;xGufoGm;ojzifh &moDtvdkuf tdrfolZeD;u vGrf;qGwfwrf;
waom omjcif;rSmqdkvQif]]qD;ESif;pGwfpdk? r,frSmidkau? jymodkvJyGJ? wydkYwGJrSm? rD;ra,obif? &xm;iif
au? aysmf&Tifaomif;oJ? &Gma&SUjyifau? r,fvQifpdwfrSm? ylBuD;aqG;vdkY? ruGJruGm?
vlwumrSm? cspfazmfpHkruf? onfudkjrifau? r,fvQifpdwfrSm? pdwfBuD;ysufvdkY? touf
udkyif? rSLcsifau? r,fvQif 0rf;enf;? rdk;&moDrSm? vDxufoJvdkY----}}
___
wdkufomcsif;[l wpfrsdK;&Sdygao;onf/ a,musfm;ESifhrdef;r tjyeftvSef
twdkuftqdkif? tacstwif ajymqdkonfudk zGJUEGJUxm;jcif;jzpfonf/
Oyrm--a,musf m ;qd k / / ]]"ea<u;aiG? &csifay? jynfudkvSnfhywf? ndK;roHkau? *kPf
owif;ESifh? omjcif;wwf[k? &yftjzmjzm? t&Gm&GmrSm? ausmfyg
wHkvwf? wkNydKif olau? jyLrxGufav? wpfzufom;udk? pum;
qdkaomf? Zmudkyifarmuf? twif;cHau? ighxHa&mufu? aysmuf&
rnfom}}/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

bGUJ
&cdik b
f UJG qdyk rkH mS {jcif;ESirhf wlyg? xmr&mbGUJ ? yd;k 0gbGUJ ? pE&m;bGUJ [l&S&d m rsm;aom
tm;jzifh pE&m;bGUJ udk oDqakd vh&MdS uygonf/ ]bGUJ }udk tcsKd U ]zGUJ }[k qdMk uygonf/ ]]bGUJ }}onf
qdk&m *Dwa&mESifhvdkufay;&onf/

pE&m;bGJU
xGe;f vif;Muufoa&? vljY ynfausmaf omif;? rif;aumif;&mZm? a0omvDrmS rif;jzpf
vma&/ pMumtrSef? vSHysHvnf;&? bkef;awmfoHau? a0omvDrSm pE&m;av/
bkef;tm;wufwdk;? tmPmrdk;au? eef;dk;pdkifvm? ausmufvSDum;rSm? udk;q,f
ay:a&/ /

&cdkifomjcif;

OD;bpH
rd e f ; rqd k

- 52 -

/ / ]]jynfhpHkvuPm? onf&Gm? wpfcgwpfacguf? zdwfrHac:au?


vmuma&mufu? 0rf;ajrmufaysm&f iT ?f yGrJ mS 0ifau? pdwv
f Qiv
f jJS rL;?
OMowGefa,mif? vGrf;oHusL;rnf? rSwfwHkay? omaMucsdarm?
igqdkoHudk? w&HMum;u? MuufzudkvGef? MuufrwGefa,mif?
toHusyfusyf? pum;qifNcD? tifrnDau? ryDjywfbJ? zm;Muwf
jrnf[ef? 0g0if;oHudk? Mum;vdkufjyefau/
___

&Gef;vdkuf
&cdkiftrsdK;om;wkdYonf &Gef;vdkufaomaw;oHwpfrsdK;udk rsm;aomtm;jzifh &SifjyK?
r*Fvmaqmif? orufwufwdkY 0dkif;zGJUoDqdkMuonf/
&SifjyKyGJwGif oDqdk&eftwGufqdkvQif &SifrjyKrD wpfvoHk;oDwif;avmufuyif
pmqdkolu &Gef;vdkuf&wkrsm;udk oDuHk;xm;&onf/ armif&Sifavmif;\ t&Hvkvif
ysdKwdkYtm; ]&Gef;}vdkuf&rnfhae&mwdkYudk BudKwifoifMum;xm;&onf/
Oyrm
Oyrm/ / ]ighom;xifay:? Zeausmfudk? r,fawmfxdkcg zGm;ownf}} ]&Gef;}}/
ighom;xifay:? ]armif&SifESr igeJY&} ]&Gef;}/
]EodMum;? rdk;ewfom;onf trsm;xifMuavm} ]&Gef;}/
]oef;oef;pdpd pD;ESifhav rsuf&nftaxGaxGESifh ]&Gef;}/
]BuHayorQ? onftcGifhrSm? roifhacswum;[k} ]&Gef;}/
]acgif;rSmxm;? bk&m;jzpfrnfhol ]&Gef;}/
]oHk;bHkavmu? a0ae,srSm u,frrnfhol ]&Gef;}/
___
r*Fvmaqmif orufwufwGifrl atmufygtwdkif; oDqdkavh &SdMuygonf/
]tdk;aoQwpfvHk;? cGufacszHk;? jyHK;oD;NzHK;oGif? oEmarvif? 0dkif;vdkYMunfh} ]&Gef;}/
___
a0omvDrS ok0Pa'0DzGJUqdkaom ]odefuefrD}wGif csD&wkESifh OumysH (12)
&moD&wkwdkYonf &Gef;vdkuf&wkrsm; jzpfMuonf/ &Gef;vdkuf&wkrsm;onf a&S;tus
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 53 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

qHk;ESifh zGJUqdkrI trsm;qHk;jzpfonf/

[efpGav- vSDavSmfoH
[efpGav? vSDavSmfoHonf tvGefa&S;usaom tzGJUrsdK;? tqdkrsdK; jzpfonf/
vSDavSmfoHrSm dk;dk;vSDavSmfoHrsdK;r[kwfbJ Asnf; (33)vHk;tpHkwGif wpfvHk;udk
taMumif;t&mwpfckpD zGJUxm;onf/ ,aeYwdkif vSDNydKifyGJwGif vSDavSmfom;rsm; ,drf;um
EGJUum wufdk;oHwacgufacgufjzifh oDqdkuckefMuonf/ tenf;i,fazmf jyvdkygonf/
]u} udrk u
l m;? ueyAwm? iGaD wmifomu? [oFm0rf;bJ? ysu
H m0Jonf? rpJ&u
H m?
&Humaomfvnf;? [efpDav-[efpGav/ /
]c}

udkrlum;? jrwfvSonf;cH? &odysHudk? tBuH,lrSm;? rif;om;jynfvQif? jypfrSm;


vQifum;? jynfawmf0ifum? 0ifumaomfvnf;? [efpDav-[efpGav/ /

]*}

udkrlum;? C&m0go? udprsm;ajrmif? vldkUabmif0,f? cGma,SmifcsDNyD;?


rif;BuD;uxif? om;vGwfvsifonf? txG#fwifum? wifumaomfvnf;?
[efpDav- [efpGav/ /

ipnfjcif;
ipnfjcif;udk ipnfuonft
h cg ipnfwwfuqd&k onf/ vH;k csi;f u&onf/ ipnf
wwfwpfa,mufwnf;uyif ZmwfaumiftrsdK;rsdK;vkyfNyD; u&? qdk&? ajym&onf/
u&mwGif vufazsmufwD; u&onf/ ipnfu&mrSm vdkaomypnf;ud&d,mrsm;rSm
qHkwpfvHk;? uefawmhyGJwpfck? qefwpfcGuf? ,ufoJhwpfck? y,dkifh (yvdkif;) wpfvHk;?
avSmfwufwpfacsmif; jzpfygonf/ ajrjyifrSm zsmcif; u&onf/ tqiftjyifrSm
ipnfwwfaumif;rSm qifESmarmif;uJhodkY acgif;aygif;aygif;xm;&onf/ 'a,m
pGeaf wmif (vHck s)D udk qifEiS w
hf al tmif - r'H;k (tNr;D )xkwv
f yk af vmusw
d f (cawmif;usw
d )f
xm;&onf/ &cdkifdk;&mtursdK;rSm ud&d,mvnf;enf;? tqiftjyifuvnf; dk;NyD;
p&dwfuvnf;oufomojzifh awmifolv,form; t&yfol t&yfom;wdkYtwGuf
oifhavsmfaom uyGJwpfrsdK;yif jzpfonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 54 -

- 55 -

Zmwfvrf;rSm a&S;&mZ0if Zmwfvrf;wpfck jzpfonf/ bk&ifuekd EH ydS v


f o
kd nft
h wGuf
ujyaomuyGJ jzpfco
hJ nf/ bk&if\eHwjl zpfonfh ]ipnfBupH }kH udk vdu
k &f mS cef;rsm;ygonf/
taomt&Tef;rsm; xnfhoGif;xm;ojzifh y&dowfBudKufonf/

a[---a[---? qH k p auvuf , m? qef p auvuf 0 J ? &ayguf a ujzLjzL?


ausmufwpfvHk;rSm? &Sdudkcdk;a&? uGrf;NcHK&Sd a&pifjrifhrSm? armifbdkYw,m? jy'g;
omrSm nmu,m? r,fbdkYw,m- jy'g;omrSm b,fu,m [dr0Em? awm
oHk;axmif---/ NcDrSm&Snfa& &Spfawmifavmuf? vufrSm&Snfau ajcmuf
awmifavmuf? acgif;rSm&Snfa& oHk;awmifavmuf? cEmrSm&Snfa& &Spfawmif
avmuf? r'Hk;rSm&Snfa& ig;awmifavmuf? a'av;oHk;q,favmuf? yifhul
&mZmrSm eDvwfaw? axGawmifa'awmif ul;vDa&? yifhul&mZmrSm aZmifyif
eDava&/ /

ipnfjcif;
udk;&mudk;q,f? udk;ck0,fwGif? iwGifpa&? na&wef;cG? jynfrrufuRef;? [efyef
aumif;pGm? uRef&nfaumif;onf? yg&Jb/
[kwfwnfhvif&Sm? vifEGJUaESmif;? vifaumif;qdkonf? aumif;vwfrnf? ipnf
,l,l? ESma&mifjzLudk? armifjzLusHK; r&wum;? yg&Jb/
ipnfayguf? ig&aumufrSm? &Sdavonfvnf;? yg&Jb/
aus;uwkwfyif&if;? ipnfwGif;? eif;avarmifrif;? wpfa,mufcsif;? eifhrd
armifBuD;? eifh0&D;rSm? wl&Gif;iSm;cD? wl&Gif;r&? &efwif;&Sm? c&mpdk;rnf? tdkrdr?
eifhrdarmifBuD; eifh0&D;rSm? tdk;ysOfiSm;cD? tdk;ysOfr&? &efwif;&Sm? c&mpdk;rnf? tdkrdr?
ipnf,l,l? ESma&mifjzLudk? armifjzLusHK;vdkY r&wum;/

yifhuljcif;
yifhultuobifESifhtwl yifhuljcif;udk qdkMuonf/ tvGefa&S;usaomtu
obifjzpf yifhuljcif;rSmvnf; tvGefa&S;usaom aw;omjcif;[kqdk&rnf jzpfyg
onf/ [efpaG v vSaD wmforH mS ]z-udrk u
l m;? z,ukrm ? Bu;D pGmajymiftm;? yifu
h u
l sm;ud?k
vTm;vTm;pGwu
f m? pGwu
f maomfvnf;? [efpaD v [efpaG v}vdYk pyfqx
kd m;cJo
h nft
h wdik ;f
yifu
h Zl mwfvrf;obifrmS b,ukrm qdak om Zmwfvrf;yif jzpfygonf/ yifch t
l aMumif;
udk wcrf;wem; wifjyonfhtwGuf yifhultu obif? yifhulcsif;vdkY ac:Muygonf/
yifhulZmwfudk vltrsm;? tcef;pHk? t0wfpHk? wl&d,mpHkwdkYESifh ujy&ygonf/

yifhuljcif;
a[---? Ak'pMum? ckepfodef;rSm? pMumrif;avmif;? &Sdolawmfvnf;? ajymum
ajyma&/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&ur@dKif trSwf ( 1 )

Zrf;
]Zrf ; } qdkaompum;onf ]prf ; }}qdkaompum;rSvmonf[k qdkMuygonf/
wpfa,mufESifhwpfa,muf t&nftcsif;prf;aompum;? tysdK vlysdK tcspfprf;aom
pum;yif jzpfonf/ txl;ojzifh &rf;NAJbuf ,aeYwdkif Zrf;pum; ajymaeMuonfudk
awGU&rnf jzpfygonf/ Zrf;pum;rSm ]pum;}[k qdkaomfvnf; toHae toHxm;ESifh
ajymqdk&ojzifh *DwoHygonfh aw;oHwpfrsdK; jzpfvmonf/
rd e f ; rysd K

/ / tarmif tarmif wdkifrSmarQmif? tarmifZmua&mif/

a,musf m ;ysd K / / o&ufyifndK? t&dyfcdk? vlysdKaygufp? wef;vGJu/


rd e f ; rysd K

/ / ausmufp&pfauwef;wif? &D&SifauoGwfoGwf? ysdKar&D ysifpOf


aujzwfvdkY? &DcyfauxGufvm? bl;yGifh&HMumwHyGifhudk wGJvdkYyg?
pGmarmifa&---/ vljrifau&Suaf wr[d? bl;yGiahf u&H? MumwHyiG u
hf kd
&Twfygbdav---/

a,musf m ;ysd K / / c,if0g;acs? c,if0g;zsm;? wqdkufaoQNzDvdkYxGif;? pHnif;auyvD?


vufq,facsmif;eefY? ajcmufacsmif;csD? yvGDpHausmfardkUedef
tdrfawmifbufu? rIwfazsmfac:? emaysmfovm;? arhtoHau?
wyfwyfauoda&? ardkUtdrf rD;vHk;vif;vdkY? cspfawarmif r0if0Hh
bJ NcHem;aua,mifvdkY/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 56 -

- 57 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

'Hk;csif;

oHcsyfBuD;

rsm;aomtm;jzifh ax&fBuD;0gBuD; ysHvGefonfhtcgrSm 'Hk;uMuonf/ 'Hk;qdkaom


&cdkifdk;&mturSm vltrsm;ESifh u&onf/ 'Hk;,drf;ESifh 'Hk;Murf;ESpfrsdK;&Sdonf/ taMumif;
t&m tjzpftysufwpfckckudk okyfazmf ujyonf/ odkYr[kwf xl;jrwfonfh yk*dKvf
wpfO;D OD;\ twKyw
Ed iS yhf wfouf ujyMuonf/ odrYk [kwf Zeuuo
hJ Ykd Zmwfawmfvm
0wKrsm;udk Zmwfcif; ujyMuonf/ odrYk [kwf &Sr;f 'l;? uyv?D [du
k v
f ef'g; tp&So
d nfh
vlrsKd ;rsm;\"avhukd okyaf zmfjyMuonf/ oDqakd om oDcsi;f rsm;udk 'H;k csi;f [kac:onf/

oHcsyfBuD;udk &cdkifawmifolv,form;wdkY\ oDcsif;yifjzpfonf/ NydKifvSDyGJ? &xm;


qGyJ ?JG oBueF yf w
JG Ykd oDqMkd uonf/ vltrsm;oDq&kd aom aus;vufaw;oHyif jzpfonf/
,aeYwdkif acwfpm;vsuf&Sdonfh oHcsyfBuD;onf pdwfudkwuf<uaponfh oDcsif;[k
qdkEdkifygonf/

Zeu 'Hk;jcif;
wdkif;rdwDvm? ydkifumpdk;a&? &TDbkef;awmfwdk;? wHcdk;jzm? t&dXmaygv? ZeuESifh?
nDawmfaemif&if;? rif;ESpfjzm? ppfyGJqifum? eef;&mvk? r&PmjyKonfh? aemifbk&if?
awmifnmpH? a'0Doad tmif? vSeH aD xmifjyonfch g? ausmufprd ;f eDvm? urvmxkyEf iS ?hf
qif;&JoGifvkyf? [kwfrSefpGm? jynfprmudk? vm;&csufcsif;? udk,f0ef&ifhESifh? arpEm?
jynfprmudk vm;&csufcsif;/
oCF&mZm q&mawmfbk&m; ysHvGefawmfrlonfhtcg atmufyg'Hk;jcif;udk pyfqdkMu
onf/
]]ZrL'Dyg? aMujimxGef;au? oajynmuRef;? wdkif;aqmifaqmif?
eDa&mif va&mif? xdefajymifvif;vdkY? xifay:owif;&cdkifajr? NrdKUvSppfawG?
e*&rSm? oHCmh&mZm? ausmif;0d[m? wynfhrsm;pGm? jym;jym;0yfvdkY? pmyDy&dwf?
ydkYcsrSef? oDvusifhrGef? "l&&yfudk? edprjywf? jznfhvsufyif? *dkPf;csKyft&Sif?
bGJUemrrSm? OD;okE&rnfac:wGif? 0wDav;cGif? xift&Sm;BuD;? OD;okE&
q&mawmf? &cdkifjynfrSm ausmfaZmyg\}}
a&S;tcgu rm&,k'Hk;udk u rm&,k'Hk;csif;udk qkdMuonf/ ,cktcg acwf
qefaom Zmwfvrf;rsm;udk cif;jyNyD; acwfqefaomaw;oHrsm;udk oDqdkMuonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

NydKifavmif;oHcsyfBuD;
armifdk; armifdk;? av;av;- av;av;
udk;pdwfudk;vH? udk;yifuef? usifoefwd&m? wufysmpD;vdkY?
r[mavmif;BuD;xGufvdkYvm? ZrL'Dyg? vusfmuRef;rSm? xGef;a&eDv? yHkyrm?
owif;aMunm? emrnfBuD;vdkY? NydKifavmif;OD;pD;? q&matmif? olu&Sdaqmif?
vrf; TefjyvdkY? NydKifavmif;0rf;r? yif;uefrSm? &Sdaemufb,fnm? eD&mpdatmif?
vlpdwufpd? xdkifNyD;au? OD;pD;q&m? csa&wufESifh? rysufruGuf? nDnDnm?
&Dyef;zGmatmif? wufudkqGJvdkY? w[kefaw;ESifh? xGufvDcg? NydKifavmif;yGJrSm?
q&mxGef;u? &yfapmuf xvdkY? &SdudkarQmf olYvufpGJawmf? xdkwufrudk?
jrm'ifxufu? eaemif;udkif? r,drf; r,dkif? vSDrapmif;atmif? jzajzmifhwwef;?
udkifvdkYvm? Zmolwpfcg? NydKif0HhzdkYvJ? tyGJyGJETJvdkYvm? SHK;a&qdkpGm? igdkUrod?
EdkifzdkYbufu? aotcsm? tvH,lum jyefzdkY NydKifavmif;? armifdk;---armifdk;
(av;av;)2 armifdk;av;---0g;/

Asmpum;,ifh
Asm&wk
AsmvdkYac:qdkonfhpum;rSm ]ysm,dysm,m? Asm,dAsm,m}qdkonfh pum;uJhodkY
vnf;aumif;? Asmrsm;onfqakd om pum;uJo
h v
Ykd nf;aumif; vSnyhf wfysm,m cwfonfh
oabm&Sdonf/ trSefrSm ysm,mcwfonf? ylaqG;wrf;wonfhoabmyif jzpfygonf/
txl;ojzifh taemufjynfa&muf &cdkiftrsdK;om;wdkYonf odkY ylaqG;wrf;wonfh
tzGUJ tEGUJ wdu
Yk q
kd &kd m ]Asm}qdo
k nf[k ac:a0:Muonf/ xdk aMumifh Asm&wk[q
k o
kd nfrmS
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 58 -

tvGrf;taqG;udk zGJUxm;aomtzGJUjzpfNyD; oDqdkvQif tvGrf;aw;wpfck jzpfvmonf/


(u) neDpD-eDcsrf;us---/ &Dtdk;cGufajymhpif? cg;xpfwif? r,fvQif&Dcyf<u/
&SdaemufupD? cGD;rsm;zsif/ BuD;i,fedrfhjrifh? qifhu&ifhap-vSawmif;vSa&jrif&a&/ vdkufpDcsif-udk,frcsd/ vSkyfoGifudk jrifcsifESvHk;[d\/
(c) r,feDpD-awmifcg;apmif;---/ armifeDpD--q,fjyefoQifyifausmif;--qifEmS armif;vrf;aMumif;qD;---o&ufyifBu;D ? &dyNf rKd iaf cgifx0d ;D ? us;D &TpD D
avQmufygcD---vSjymjzLudk rqef;ygpDcsif{; av--/
___

pum;,ifh
pum;,ifhrSm ,ifhqdk&onfh Asm&wkuJhodkYyif jzpfygonf/
(u) NcdK;NADysHau? ,ifa&G;NcHKrSm? em;a,mifr,fav? armifdkUvmau? &TDZif;cgrSm?
a&mufa,mifr,fav? yGDcsmwtmem? vufrSmudkifdkU? &TDoD;,lar? bm;ZD;
wef;udk? 0ifa,mifr,fav/
(c) vufyHyifrSm? ZD;&ufaoQ&DpGwf? tawmifzsm;udk? NAHK;NAHK;cwf? tyGifhudk>cD?
oD;wHcsDcs? vufyHcdkifrSm? rudk,av? rudk,/

,dkif;omcsif;ESifh aus;vufaw;oH

- 59 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

pum;vHk;rsm;udk uav;acsmhonfhtcg xnfhqdkMuonf/ [l;a&a&[l;rSm awmoH?


awmifo?H avoHw\
Ykd obm0udk jyqdo
k nf/ aumufu&Daumuf-MuufweG o
f ?H iSuw
f eG f
oHwdkYudk jyqdkonf/ ompGav? [efpGavrSm om,mjcif;udk jyonf/
Oyrmtm;jzifh---]awmifuvDvm-ajrmufvDvmau/ &ifrSm{;csrf;? cspfawoludk? edefYpOfvGrf;a&/
[l;---[l;/

v,form; uRJausmif;oH
ruvma,? dkif---dkif? Budrf;om'kwfudk? eaemif;udkif? u,dkifuyg;? ESif;NrdKifNrdKif
au? awmifusdKifMum;rSm-uRJausmif;vm;a&? tpfudkryg? nDryg? Budrfom;'kwfudk?
eaemif;udkif? ESif;NrdKifNrdKifau? awmifusdKifMum;rSm? uRJausmif;vm;a&/
[l;--a&--a&-----[l;/

v,form; uRJacsmhaw;oH
uRJr&mvJ*kwfyD? yifv,fem;rSm uRJw&GDESifh? *kwfyD*kwfaygif;? v,fxGefaumif;udk?
jrufaumif;yD;ar? a'wv,fudk? nufatmifv,fc--tdk uRJdkUav--uRJdkUav/

avSorm; ta&mif;om;

,dkif;onf'ef;? ykcufudkqdkvdkY? ykcufvGJ&if;? 'ef;pD;&if;oDqdkaom obm0 omjcif;


uav;rsm; jzpfonf/
zcif&ifoGD;? trdrGD;au? orD;vSa,? ykcufaoQrSm? tdyfygvifhav/ orD;
orD;? cspforD;? orD;zcif? udkif;v,fjyifrSm? vifhpifudkpD;? pyg;wD;vdkY?
orD;&wem? vSzdkY&mudk? 0,fysmyD;a&? orD;vSa,? Zl;a0 a0/ Zl;---Zl;/
tcsdKUt&yfa'orsm;wGif uysm ]t&GJU} ]cAsm}ponfjzifh trsdK;rsdK; ac:qdkMuonf/
,dkif;omjcif;rsm;enf;wl aus;vufaw;oHrsm; jzpfMuonf/ aw;oHrsm; obm0
tavsmuf Zl;a0a0Zl;/ [l;a&a&[l;/ aumufu&Daumuf/ [l;--[l;/ ompGav?
[efpGav[l aw;oHcswGifxnfhqdkMuonfudk awGU&ygvdrfhrnf/ Zl;a0a0Zl;qdkaom

tp&mvJ&DiH? tzsm;&mvJ &Daumif;? ukefonfaysmfau? &TDnmacsmif;rSm?


qm;a&mif;vm;cg? [if;pm;yga&? 0,fygcvdu
k ?f aumufnif;qefu?kd jzLatmifzw
G af u?
zkwfpm;uwfay? cspfa&mufrudk? rSmvdkufawav---rSmvdkufaw/
uJhodkY aus;vufobm0aw;oH? uAsmrsm;tajrmufjrm;&Sdygonf/ obm0
tavsmuf trsdK;rsdK;oDqdkMuonf/ ,aeY&SnfvGef;rnfpdk;ojzifh aemufxyf razmfjy
vdkawmhyg/ rQESifh ed*Hk;csKyfvdkufygonf/
___
ed*Hk;csKyfrnfqdkvQif &cdkif*DwESifhaw;oHwdkYonf ,ckuRefawmfwdkY &SmazGawGU&
oavmufudk tusOf;csKyf wifjyjcif;omjzpfygonf/ dk;&m,Ofaus;rIazmfxkwf&m
&cdkiftrsdK;om;wdkY\ obm0tajctaetavsmufxGef;um;cJhaom dk;&mrl&if;rsm;udk

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 60 -

okawoejyKvyk Nf y;D azmfxw


k &f efta&;Bu;D ygonf/ uReaf wmft
h aejzifh &cdik af w;oHrsm;
udk azmfxkwf&mwGif dk;&mudktajccH&&Sdatmif OD;pGmBudK;pm;NyD; umvay:&cdkifaw;oH
rsm;udk zGJUqdkoGm;Mu&efjzpfygonf/ ,aeY uRefawmfwifjyaqG;aEG;aom &cdkif*DwESifh
aw;oHwdkYrSm tcsdeftenf;i,ftwGif; jyifqifrIenf;yg;jcif;wdkYaMumifh tpDtpOfrsm;
taejzifh cRwf,Gif;csufrsm;&Sdvdrfhrnfjzpfygonf/ odkYaomf vdk&if;oabmudk &&SdEdkifvdrfh
rnf[k ,HkMunfygonf/
uJhodkY uRefawmftm; &cdkif*DwESifhaw;oHudk aqG;aEG;wifjyEdkif&ef pDpOfjyKvkyf
Muaom yk*Kd vrf sm;? wdik ;f &if;om;,Ofaus;rI azmfxw
k af &;qyfaumfrwD vlBu;D rsm;tm;
aus;Zl;txl;wifygonf/ uJhodkY wdkif;&if;om;,Ofaus;rI azmfxkwfa&;udk tm;ay;
aeonfhtcsdefwGif &cdkifwuodkvfausmif;om;rsm;taejzifh &cdkiftrsdK;om;,Ofaus;rI
rsm; azmfxkwfEdkifa&;udk txl;wvnf BudK;pm;oifhygonf/
odkY aqmif&GufBudK;yrf;jcif;jzifh rdrdwdkY\,Ofaus;rIudk ay:vGifvmapNyD;
jynfaxmifpkom;tcsif;csif; wpfOD;taMumif;udkwpfOD; em;vnfvmMuNyD; ydkrdk&if;ESD;
vmMurnfrSm trSefyifjzpfygonf/ <ua&mufvmaom y&dowftaygif;tm;vnf;
txl;aus;Zl;wifygaMumif;/
]&cdkif*DwESifhaw;oH}udk OD;bpHu a[majym &cdkifwdkif;&if;om;pmayESifh
,Ofaus;rIqyfaumfrwD (wuodkvfrsm; &efukef)u jzefYcsdygonf/
"npH
rS w f c suf / / a[majymcsuf pmwrf;twGuf toH;k jyKaom aus;vufta&GUjcif;
rsm;ESit
hf ,ltqoabmw&m;rsm;udk &cdik &f mZ0ifEiS phf mayokawoD
toQipf udE x
rH S tultnDjyKygonf/ &cdik t
f oHviT chf surf sm;rSvnf;
axmufulrI &cJhygonf/
21 - 1 - 66
_____

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 61 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

rdwq
f ufpum;
pmwnf;rdwfqufpum; /
/ q&m"npHonf ]rdk;yef;a0} aqmif;yg;udk
1952-53 ckESpfxkwfa0cJhaom "n0wDr*Zif; twGJ(1)? trSwf(2) wifjycJhonf/
odkYaomf rdk;yef;a0omjcif; (omcsif;)\ pmqdkawmf rnfoljzpfaMumif; azmfjyrxm;ay/
xdkYaMummifh pmzwfolwdkY tusdK;iSm &cdkifr*Zif; trSwf-9 (1984)ck armifAodef;
a&;aom ]aygufawmNrKd Ue,f jym;uRe;f om &cdik pf mqdEk pS Of ;D } taMumif;rS aumufEw
I
f
rdk;yef;a0omjcif;\pmqdkawmf q&matmifxGef;vStaMumif;udk atmufwGif tusOf;
csKyf azmfjytyfygonf/
q&matmifxGef;vSonf aygufawmNrdKUe,f qm;jyif&Gmom;jzpfonf/ rdbrsdK;dk;
udk rod&acs/ omjcif;(omcsif;) pmqdkawmf wefcdk;q&mxGef;u if;\ aumfumEk
omjcif; ]igwdkYrSmav? q&mw0? rdbozG,f? BuD;us,fPf&Sif}[l awGU&ojzifh
q&matmifxGef;vSudk wefcdk;q&mxGef;\ rdbt&G,f[k rSwf,lEdkifygonf/
q&mxGef;udk a*gpm 1230 (at'D-1869)ckwGif arG;zGm;cJh&m rdbt&G,fjzpfol
q&matmifxGef;vSonf q&mxGef;xuf touf(30)cefYBuD;vdrfhrnf[k tMurf;rQ
rSwf,lEdkifygonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 62 -

q&matmifxGef;vS a&;zGJUcJhaom (pHkprf;&orQ)pmrsm;rSm(1) aumfumEkomjcif;


(2) Ak'0ifomjcif;
(3) rdk;yef;a0omjcif;
(4) wdkufomjcif;wdkY jzpfonf/
q&matmifxGef;vSudk wefcdk;q&mxGef;u ]aumfumEkudk? a&S;OD;tp? yxr?
[mo0Zef;? Pfwefaqmifav? ajymifajymif&Tef;au? atmifxGef;q&m? a&;pDyga&}
[k vnf;aumif;? ]atmifxGef;q&m pDcJhygonf/ wdkufomjcif;? oGm;pyfum&ef?
pDuHk;[efudk? tuRefMunfEl;? topfay:au? q&mxGef;vQif? csD;rTrf;jyKvsuf}[l
vnf ; aumif ; *k P f o wif ; csD ; usL;xm;aMumif ; awG U &onf / pmqd k a wmf q&m
atmifxGef;vSum; NAdwdoQudkvdkeDacwf &cdkifomjcif;pmayqDrD;udk jyefvnfxGef;nd
pwifay;cJhol &cdkifpmay acgif;aqmifwpfOD;jzpfayonf/
pmwnf ;

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 63 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

rdk;yef;a0
("npH )
&cdkiftrsdK;om;wdkY\ pmay,Ofaus;rI? tEkynm&yfrsm;udk &SmaecJh&m ]rdk;yef;a0}
trnf&Sdaom &cdkifomjcif; (omcsif;) wpfyk'fudk awGUcJhrdygonf/
]rd;k yef;a0}omjcif;udk zwfrad omtcg &cdikd t
f rsKd ;om;wd\
Yk qufqaH &; tavhtx?
toH;k tEIe;f ? tajymtqdk a&m>yrf;vsuyf g&Sad eojzifh uREyfk w
f \
Ykd pdwu
f kd tawmfyifxrd d
avonf/ omjcif;udk zGJUEGJUoDuHk;aompmqdkum; &cdkifpmqdk tppfyifjzpfonf/
pmqdkonf uREkfyf\ uav;b0udk ajy;owd&apygonf/ uREkfyfwdkY vkvifvHkrwdkY
\ tcspfZmwfcif;MuyHkudk ay:vGifapygonf/ pmqdkum; tcspfpmqdkyifqdku
rSm;rnf r[kwfay/ &cdkifhobm0wGif ay:xGef;cJhonfh &cdkifpmqdkyifwum;/
]]ZrLra,atmifajr? rSefuif;axmifau? ajymifajymif&Tef;vdkY?
atmif e ef ; wnf a u? atmif a jrod C F m ? jy'f c smrS m ? tmPmpd e f z l ; ?
xGef;a&mifjrL;au? a&Tajrmuf OD;udk}} tpcsDvsuf[k Zmwfvrf;ysdK;cJhavonf/
ajrmufOD;trnf&Sdaom NrdKUa[mif;NrdKU\ ausmuf&pfau&yfuGufwGif qDukefonf
Bu;D OD;ausm[
f
l [d;k av;wausmf &Scd o
hJ nf/ OD;ausmw
f iG f ]orD;wifw
h ,f? oH;k awmifxmG rS?
auomxGef;au? rdk;yef;a0}[k orD;wpfOD;xGef;um;cJh\/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 64 -

- 65 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

rd;k yef;a0um; NrKd Ua[mif;NrKd Uumvom; vkvifw\


Ykd EIwzf sm;wGif w&G&G www&Scd hJ
\/ odkYaomf xdkvkvifysdKwdkYtxJwGif uHtaumif;qHk;olum; ausmif;'umOD;baxG;\
om;-xGef;atmifausmfyif jzpfavonf/ xGef;atmifausmfrSm avmurmefatmif
bkef;awmfBuD;ausmif; ynm&ifEdkYaomufpdkYvsuf&Sdaom bkef;BuD;ausmif;om;uav;
yif jzpfawmhonf/ uav;t&G,u
f olwEYkd pS Of ;D cspu
f Rr;f 0ifco
hJ nf/ rd;k yef;a0uav;rSm
olUrdbrsm;ESihf bke;f awmfBu;D ausmif;odYk rMumcPa&mufco
hJ nf/ xdpk Ofuyif olwEYkd pS Of ;D
rsufpdcsif;qHkum tcspfyGm;cJhMuavonf/ onfudk zGJUEGJUxm;&m]]avmurmefatmif? bke;f acgifwoD;? txufqakd &? ausmif;awmfBu;D
rSm? pHoD;vlvGif? wwfajrmufpifau? &G,fvQifq,fhig;? 0wfpm;qifau?
jrifpdwfwwfa,mif? ewfa,musfm;odkY? kyfum;wifhw,f? rdk;yef;a0ESifh? t&G,f
wefMu? i,fcguyif? rdbESpyf g;? ausmif;odv
Yk m;au? ygjim;onfw?kH ESpaf ,muf
pHkrSm? tmHk[dau? rsufpdusvdkY}}[l jzpfayonf/
xdrk w
S zef ausmif;awmfBu;D om;-xGe;f atmifausmo
f nf rdrq
d &mudx
k ;D rd;k t&yf
xJodkY rMumcPoGm;&\/ xdktcgwdkY rdk;yef;a0rSm tdrfOD;rS cspfol xGef;atmifausmf
tm; arQmfpdkufvsuf&Sd\/ olwdkY rsufpdcsif;qHkMujyefonf/ xdkYaMumifh--]]umvwm&Snf? ESrtdrfol? armifrlausmif;om;? jrwfq&mESifh &Hcg
vm;au? ydk;om;ajrmufjyif? rdk;ararmifrSm? aq;aMumifaumif;vdkY? cawmif;
qifau? udk,fwGiftus? zvmvDESifh? qHcsDvnf;aumif;? cefqmygudk? ae&m
a&mufatmif? qHacgufaygif;vdkY? zJaumif;yk0g? vuf,muvQif? yufcHk;
wifau? ax&f&Sifa&SUu? tda`Eau? wnfMunf<u? arvSa,armif? q&m
acgifudk? aea&mifrxdk;? [wfum[wfum? xD;qwmudk? vHkpGmrdk;au? Mumdk;
oPmef? EGJUudk,f[efudk? vSpHnufau? apmifhMunfhacsaomf? arrsufcGufrSm?
xufzufusau? aomrebHk? ESpfa,mufpHkrSm? tmHkrqdwf? apwodwfvQif?
ppfajrjyifrmS ? xkusiw
f csu?f avjyif;xefau? wif;cGe&f u
G o
f ?Ykd cspo
f ufErHS nf}}
odkY zGJUEGJUxm;&Sdonf/
rdk;yef;a0udk rdESifhbrSm txl;apmifha&Smufxm;&Sdonf/ odkYaomf rdk;yef;a0uav;
rSm cspfol&Sd&m ausmif;awmfomodkY oGm;vdkvS\/ wpfcg aA'ifq&m wpfOD;tm;

vSUJ ac: bke;f Bu;D ausmif;odYk qGr;f ydo


Yk mG ;Edik af tmif aA'ifa[map\/ rdbwdYk oabmwl
ojzifh ausmif;odkYvmcJh&onf/ ausmif;0if;0rS0ifvmaom rdk;yef;a0udk jrif&onfh
xGef;atmifausmfrSm uHaumif;onfh olqif;&J a&Ttdk;&ouJhodkY 0rf;ajrmuf0rf;om&SdvS
onfudk atmufygtwdkif;oDuHk;xm;ayonf/
]]ausmif;wdkufcGifudk? 0ifonfhqGrf;tkyf/
ewfyef;wdrf,if? a&TeDtkyfudk/
oGef;vkyfpifppf? jzpfrnfrxif/
ajcmufjypfpifau? 0ifwHka&SUu/
,if;ESrudk? jrif&onfrSm/
Oyrmau? BuD;pGm;'ku/
qif;&JolrSm? uHrlwdk;au? a&Ttdk;&odkY}}
odt
Yk m;&0rf;omESihf ESrrd;k artm; xGe;f atmifausmo
f nf BuKd wifuse;f rmyg\
vm;[k EIwfqufar;jref;vdkufavonf/ xdkpOftcg rdk;yef;a0rSm kwfw&uf jyefrajym
EdkifbJ &yfwefYoGm;\/ rdk;yef;a0aemufrS tazmfygvmonfh oli,fcsif;u jyefajym&ef
Burd ;f armif;vdu
k cf grS NyKH ;NyKH ;uav;vkyu
f m a`Ej zifh jyefqakd wmhonf/ tao;pdwzf UJG EGUJ
xm;yHkrSm]]aomupdk;&drf? twefNidrfau? arGUodrfly? ighESrrSm? b,a&m*g?
raxmif;wmau? rmyg,ufvm;? ar;vwfygau? z&PmyDwd? rdk;yef;jzLrSm?
vlrodau? [d,ufESifhom? &Sufwwfygau? wpfcg&efxl;? a,musfm;[lau?
vl,OfacsmESi?hf rajymbl;vd?Yk ausmif;OD;ajrjyif? wwfxw
J iG 0f ,f? arvQiw
f ;kd wGe?Yf
wvSrf;NcDudk? rcsD0efYa,mif? wefYaecg? aemufuyga&? arwmBuD;jcif;?
oli,fcsif;rSm? vSjcif;BuHpHk? r,fcspfyHkrSm? BuHKonf*ked? wGd,ufESifhuH? usef;rm
[Hudk? jyefajymygvm;? wpfa,mufuum? ESrcsif;qm cspfarwmESifh? rmqm
aumif;jcif;? owif;ar;vsuf? rarhysufrSm? rxGufwdwfwdwf? Muuftdyfaom
[ef? eifhypudk? igMunfhjyefrnf? wzefqdkc? cNyHKa&ysm? rdk;r,fvSvnf;?
rsufpcsDum? armifrsufESmudk? wnfhumMunfhrSm? rsufawmifvTudk? tomcsvdkY?
,aeYruGm? ausmif;om,mu? arwmroH?k armifcmG oHu?kd tuReEf rS ? avni;f

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 66 -

- 67 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

cHau? Mum;yg&vd?Yk oya&m*g? raxmif;wmau? rmrmacgufacguf? qGr;f yd&Yk ef


rSm? ausmif;xHa&muf[k}} odkYyifwnf;/ awGUBuHKqHkpnf;Mu&onfh tvGef
cufcJ &Sm;yg;vSayaom tcgaumif;udk xGef;atmifausmfESifh rdk;yef;a0wdkYrSm
tod k Y v Qif vuf v T w f E d k i f y gtH h e nf ; / rd k ; yef ; a0wd k Y ausmif ; awmf r S t qif ; ud k
xGef;atmifausmf apmifhqdkif;vsuf&Sdonf/ olwdkYESpfOD; awGUqHkMujyefonf/ pum;qdkMu
jyef o nf / cspf w if ; ES D ; aES m Mujyef o nf / rd k ; yef ; a0\ tcspf p rf ; aompum;ud k
xGef;atmifausmf jyefqdkavonf/
rdrd\a0'emrSm xl;qef;vSaMumif;? wpfaeYrS rarhEdkifaMumif;? tvl;tvdrfh
cHae&aom a0'emudk aq;q&mvkyf ukoygrnftaMumif;udk ajymMum;av
onf/ xdkaemuf xGef;atmifausmfum; rdk;yef;a0\ toHudkwooESifhyif &Sdonf/
]]xGef;atmifausmfav? tdkESrcspf? ausmif;rSmaeau? i,fpdkufu?
armifoufrQu?kd usrnfrh supf ?d *kex
d ufwikd ?f ADZemrSm? qHajca&GUrQ? rarhEikd af u?
udk,fwdkifpGefYcsif? vrf;vQifrom? q&mwp? rdbudkaMumuf? armifoJacgifrSm?
rD;avmuf awmufau? aoavmufa&m*g? rjzpfygbJ? Asmyga0ql? rdk;yef;jzL
aMumif ; ? tyl w yf a vmif ; ? vG r f ; 'Pf a xmif ; au? aoaumif ; aoar?
oufraovnf;? l;arrkcs? uRefYa&m*gudk? q&mjyKysm? ul;ygc[k? oHjrxkwf
ay:? xGe;f atmifausmrf mS ? *Hah *:pum;? cs,m;pr,?f eef;rajyau? rd;k aroDo?
y'Hk;aumifrSm? qHa&mifvSudk? rGwfxarmif&Sif? pvufwifau}}
cspfolESpfOD;wdkYrSm aemufwpfaeYawGUqHkMu&ef csdef;qdkMujyefonf/
]]ajrmufbuf'Dom? &efumwHwdkif;? cdkif;aomfewfxH? eE0efrSm? yHkpHwla&Smif?
awmif&SnfajrmifrSm}}awGUqHk&ef &SdMuayonf/ xdkawmif&SnfajrmifodkY t0wfavQmf&ef
[k rm,mqifvsuf rdk;ara&muf&SdcJhawmhonf/ rdk;arawmif&SnfajrmufodkY cspfoludk
awGU&efvmcJhyHkudk atmufygtwdkif; zGJUEGJUxm;ygao;onf/
]]EGJUEGJUudk,ftD? b0g;NcDudk? pDumomcs? rsm;r<ubJ? *Ermvm? eHomawmifxuf?
udE&Donf? ysHcsDwufodkY? cspfbufr,fyHk? &G,fwHkaemufa&SU? wa&GUa&GUau? csJUcsJUyg;yg;?
ajrmifuHaygifudk? a,mifvdkYvm;au}}

awmif&Snfajrmif\ ]o&ufcsdKau? &dyfndKatmufrSm}? ]e&PDau?? odCESifhwl?


armifh&ifcGifrSm? wifarrSefau? rdk;yef;jzL}ESifh xGef;atmifausmfwdkY awGUqHkMuygao;
onf/ xGef;atmifausmfu cspfolvufudk tomvSrf; udkifwG,frdygonf/ xdktcg
rdk;yef;a0urdrdtm; wrifoufouft&SufcGJ&ef BuHonfvm;[k pGyfpGJar;rdonf/
aemufqHk; cspfolESpfOD;wdkYrSm rdrdwdkYudk,fpm;xm;&Sd&ef vufaqmifrsm; tjyeftvSef
ay;Muonf/ rd;k yef;a0\ vufaqmifrmS qHx;kH jzpf\/ xGe;f atmifausm\
f vufaqmif
rSmum; armif;cs"m;jzpfayonf/ if;u zGJUEGJUxm;&m--]]vdyjf ymrvH?k ovGeb
f rkH mS ? rpHak omtm;? tvGr;f ajzzd?Yk arhu,
kd pf m;ud?k
armifa&mvdkcsif? rdk;arcifudk? vufwifonfy? vGrf;ajz&onf? ay;ygc[k?
,k,oHom? qdkaomcg0,f? auomeufqHk;? y'Hk;rwef? oHk;awmifvGefudk?
ajzjyefarcspf? wpfoufyefav? MuHrrSm;au? &,f&Tif&,f[ef? armifhvuf&m
udk? ay;yg;c[k? ESrrdk;yef;? &ifwGif;qlau? tylcsrf;a,mif? tvGrf;ajzcsif?
awmif;vufusifaomf? cg;wGifaqmifvsuf? pdefa&mifxGufau? jywfcsufqHk;
wdkif? trdkufqdkifau? ysdKifudkazmufjim;? xd&mukefonf? pdwf,laumif;a&?
armif;cs"m;udk? cspftm;BuD;awG? tHk;udkarQmifysm? armifhudkpm;au? xm;ygav
[k}} odkYyif aphaphpyfpyf &SdvSonf/
awmif&SnfajrmifrS cGma&SmifMuawmhrnf/ cspfolESpfOD;rSm b,fyHkawGUqHkMu&awmh
tHhenf;/ xGef;atmifausmfu tBuHtdkufum rdrd"m;udk b,faomtcg b,fae&m
vm,l&ygrnf[k ar;vdu
k o
f nf/ aemufwpfaeYntcg tdraf emufaz; rdrt
d yd cf ef;em;&Sd
o&ufyifudkvSrf;wuf jywif;0rS0ifcJhyg[k rSmMum;cJhavonf/ xdkYaMumifh pmqdku
odkYqdk\/
]]armifBuD;oufa0? BuHpnfbdkYyif? prjrifau? aroQifpH&m? aemufcef;omrSm?
vlom0ifavSmuf? jywif;aygufyg;? 'aumufac:qdk? o&ufcsdKvQif? wyif[d,uf?
,if;uwufau? tcsufoifhpGm? "m;jr0gudk? ,lygcvJh}}/
odYk csed ;f qdx
k m;onft
h wdik ;f wpfnaomtcg xGe;f atmifausmo
f nf ausmif;rS
wdwfwqdwf xGufvmcJhonf/ xGef;atmifausmfrSm rdrdq&mu xdk;ay;xm;aom
aq;owdtpGrf;udk txl;,HkMunfolyif jzpfonf/ xGef;atmifausmfonf tcspf\

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 68 -

- 69 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

wdkufwGef;jcif;aMumifhvnf;aumif;? rdrd&Sdaom tpGrf;owdaMumifhvnf;aumif;?


arSmifrnf;aomntcg b,foludkrQraMumufbJ rdk;ar&Sd&modkY pdkufpdkufvmcJhonf/
rdk;arwdkY\ 0if;wHcg;udktomvTm; o&ufyifatmufodkYvmcJhum tdrfcyef;udk tom
acgufvdkufavonf/ rdk;arum; rdrdcspfoludk rac:bJ raeEdkifawmhacs/ wpfudk,fvHk;
onf odrfhodrfhwkefoGm;&Sm\/ if;tajcudk zGJUEGJUxm;&m--]]0if;xufomudk? a&mufygavjim;? prjrifau? jyifwHcg;udk? jzLxGm;
a,armif? aq;*kPfaqmifau? aZmifyif&mvrf;? wcsufvTm;au? ajczsm;
a,rQ? rxdcbJ? rdk;arSmifusaMumifh? aqmifonfhwcsdKU? tdyf raysmfa&?
ac:a,mifrSef;au? vGrf;ESifhvdkYav/ / vGrf;warQmfum? tm;avsmhoifhjim;?
'aumufwGifau? tyifem;u? &yfjim;a&SUqdkif? cg;yef;ysdKifudk? vl,sOfaumuf
wwf? vufESifhacgufau? apmufapmufvnf;x? vSrdk;olrSm? jyLayguf0u?
cPMunfv
h Qi?f ud,
k o
f uf&iS u
f ?kd jrifonfumv? 'Gw
d o
H ud?k xnfxEkeaYf tmif?
udk;aomif;aqmifau? udk;axmifarG;xGif;? r<uif;wp? Muufodef;0SHysm?
xdyfqH<uau? pdwfurvHk? bHkonfwjcm;? cspftm;vnf;BuD;? rSmNyD;om?
onfwcgud?k jyefygarmifzmG ;? rqdx
k m;au? pum;EIwq
f uf? wufygvwfvQi}f }
odkYyif jzpfygonf/
xGef;atmifausmfonf rdk;yef;a0&Sd&modkY o&ufyifrSwpfqifh jywif;aygufudk
vSrf; 0ifoGm;avonf/ cspfolESpfOD; tcspfyvl;MuonfhtaMumif;udk tao;pdwf
zGJUEGJUxm;ayonf/ tpuav;udk odkYazmfay;vdkufavonf/
]o&ufyifudk? ajcwifvufvSrf;? jywif;0udk? t&vSrf;ysm? tpGrf;ESifh
vl? rdk;yef;jzLESifh? twlxdka0? eHcsif;&SOfau? xdkifvSma&av/ / xdkiftwlau?
vufrIwifvsuf? u'dk;eHYBudKif? 'gvDydkifrSm? vdkifudkzufau? nHhoufEkxGm;?
0goZkaE? arG;aygif;wnfonf? rdk;aryg;udk? ESmzsm;xdwHk? *EmHkudk}}
odkYvQif tcspfprf;Mu yvl;MuonfhtaMumif;udk a&SUodkYrqufvdkawmhyg/
&Snfvsm;ayawmhrnf/ tcspfZmwfvrf;udk twdkcsHK;om azmfjyvdkygawmhonf/
xdkodkYaeMu&m rdk;yef;a0tm; vltrsm;yif vma&mufaMumif;vrf;aphpyf Mu\/
aemufqHk;ajymzefrsm; *kPfoa&&SdolwpfOD;tm; oabmwlcJhavonf/ odkYaomf

rdk;yef;a0um; oabmrrQay/ rdrdcspfol xGef;atmifausmfudkom arQmfrSef;vsuf&Sd


ayonf/
xGe f; atmifa usmfonf rdbudky lqmawmh\ / rdbrsm;uvnf; raeom
oGm;a&mufaxmufvSrf;rdonf/ odkYaomf xGef;atmifausmfrSm tcgaumif;aomfvnf;
tvmaESmif;acsNyD/ odkYaomf olum;pdwfrysuf? oltpGrf;jy&ef pdwfydkif;jzwfcJhavonf/
xdkaeYum; rdk;yef;a0tm; r*FvmaqmifrnfhaeYjzpf\/ xGef;atmifausmfvnf;
wpfae&mrS tomapmifhqdkif;cJhonf/ tcsdefusa&mufvmaomtcg rdrdygvmaom
"m;ud0k if
h rd;k yef;a0tm; vlAv
kd b
f t
kH Mum;rS cd;k ajy;avawmhonf/ xGe;f atmifausm\
f
zcifonf rdrdom;awmfarmif\owdudk atmufygtwdkif; csD;usL;avawmhonf/
]]tmua,musfm;? boGD;rSefa&? a&Twefom;[k? ywjrm;wef? pdefwef
jrwef? wjynfv;kH ud?k usKH ;vdw
Yk efau? om;rGeaf cR;r? aeESiw
hf al &? b,fo&l [k}}
odkYvQif ]orD;wifhw,f? oHk;awmifxGmrSm? auomxGef;au?
rdk;yef;a0}/ ]ausmif;wumorD;? vSqdk&mrSm? csmu0D;au? rdk;yef;a0}/
]yGifhopfMumwl? rdk;yef;jzL}/ ]em&PDau? odCESifhwl? armifh&ifcGifrSm? wifar
rSefau? rdk;yef;jzL}/ ]ighrSmwlr? rdaemf[[k? tvSrdk;jzL? aiGawmifol}[k xl;axG
qef;jym;vSonfh ]rdk;yef;a0} tcspfZmwfvrf;uav;tm; wGifNyD;qHk;cJh
avownf;/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

"npH
1952-53 ckxkwf "n0wDr*Zif;rS

OD;bpH

- 70 -

Asnf; (33)vHk; &cdkifavSawmfoH


u - udkrlum;// ueyywm? aiGawmifomu? [oFm0rf;bJ? ysHus0Jonf?
rpJ&Hum? &Humaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
c - udkrlum;/ jrwfvSoD;cH? &aohysHudk? tBuH,lrSm;? rif;om;jynfoQif? jypfrSm;
vQifau? jynfawmf0ifum? 0ifumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/
* - udkrlum;/ *Ermvm? yef;eHYomESifh? vif&Smr&? e*g;rvQif? aeYnrjywf?
vSnfhzsm;wwfonf? oljrwf&Tifum? &Tifumaomfvnf;? [efpdav?
[ef pGav/ /
C - udkrlum;/ C&m0go? udprsm;ajrmif? vlwdkYabmif0,f? cGma&SmifcsDNyD;?
rif;BuD;wwyf? om;vGwfvyfonf? txG#fwifum? wifumaomfvnf;?
[efpdav? [efpGav/ /
i - udkrlum;/ iqrkqdk;? e,frsdK;vnfbd? rPdywjrm;? ukefcgpm;onf? avS;
rQm;udkifum? udkifumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
p - udkrlum;/ pEol&d,? rif;vSjynf&Sif? awmif;yefusifau? oQifyifudk,f
pm;? oGef;xm;onf? zl;rsm;vG,fum? vG,fumaomfvnf;? [efpdav?
[efpGav/ /
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 71 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

q - udkrlum;/ q'efqifrif;? avnif;cH&m? rkqdk;vm? jzwfumpG,fzsm;?


ay;urf;jim;onf? rif;tm;qufum? qufumaomfvnf;? [efpdav?
[efpGav/ /
Z - udkrlum;/ Zeurif;BuD;? oabFmpD;? ysufpD;a&wGif? arsm&muyif?
urf;rSmwifonf? jynf&SifpHum? pHumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/
ps - udkrlum;/ psmeftbdPf? rdk;Cf;odkYysHonf? xdefvQHajymif0if;? wefcdk;
jyif;onf? xGef;vif;"rm? usifhBuH&Sm\? oka'mrif;rSm? q&maomfvnf;?
[efpdav? [efpGav/ /
n - udkrlum;/ an,s"Hw&m;? xdkig;yg;udk? ydkif;jcm;xifxif? odjrifuHkvHk?
NyD;jynfhpHkonf? AdkvfyHkvlrsm;? odjrifMum;atmif? a[mMum;Ak'g? Ak'gaomf
vnf;? [efpdav? [efpGav/ /
# - udkrlum;? #ulrif;BuD;? rD;ausmif;pD;? c&D;vGef&Snf? oHvsifjynfudk?
0ifavncg? ncgaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
X - udkrlum;/ Xmyemudk? jrifhvSwef;aqmif? uRef;vHk;ajymifonf? rsm;ajrmif
&SpfoG,f? arGawmf"mwfudk? awmifxG#fwnfum? wnfumaomfvnf;?
[efpdav? [efpGav/ /
! - udkrlum;/ !@Kvrif;? BuD;tif;aMumufvS? !K|*grPD;? wdkufpnfwD;vsuf?
rif ; BuD ; usD j ynf ? ppf x d k ; avonf ? 0ef ; vnf ; atmif u m? atmif u m
aomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
- udkrlum;/ X&xm? e*g;omvQif? &DrSmrsdK;jrwf? vSnfhywfwukwf? ork'&m?
rd*vsmudk? ewfrSmrif;jrwf? pD;NyD;vwfonf? oufjrwfMuif&m? Muif&m
aomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
P - udkrlum;/
PpOfyifu? wdrfGefYjrvGef? y&pHy? uuKvudk? jyefu
apmifhum? apmifhumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
w - udkrlum;/ wm0wom? xufrSmaeem;? rdewfom;udk? w&m;om,m?
jrwfpGmbk&m;? vmvwfjim;onf? ewfrsm;aomif;aomif;? tavmif;
uRwfum? uRwfumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 72 -

x - udkrlum;/ xHyg;ruGm? r,folZmESifh? ruGmwlpHk? aysmfMuukefonf? tmHk


ay;vrf;? &Trf;&Trf;aomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
' - udkrlum;/ '@Kvrif;? BuD;tif;aMumufvS? 'kXumrPD;? wdkufpnfwD;
vsuf? rif;BuD;usD;jynf? xdk;0ifavonf? cef;v,fatmifum? atmifum
aomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
" - udkrlum;/ "urif;om;? pGrf;pGrf;tm;ESifh? ywjrm;iHkum? ysHusvmonf?
qif;0gkyfa&? vSewfausudk? jrifau0ef;um? 0ef;umaomfvnf;?
[efpd av? [efpGav/ /
e - udkrlum;/ e*g;&mZm? bk&m;vsmESifh? ewf&GmvlUjynf? ajymifhMunf0if; vsif;?
anmifyif&if;? oDwif;oHk;um? oHk;umaomfvnf;?
[efpdav? [efpGav/ /
y - udkrlum;/ yy0wD? a'0D&wem? awmifnmxG#fxm;? rdzk&m;udk? tm;&
BudK;um? BudK;umaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
z - udkrlum;/ z,ukrm? BuD;pGmajymiftm;? yif;clusm;udk? vTm;vTm;cGyfum?
cGyfumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
A - udkrlum;/ Amvvlrdkuf? rdef;rppfudk? ypfwwfwef;wif? ozef;yifwGif?
jrifvQifrif;BuD;? aqmif;a&TxD;ESifh? bdodufcHum? cHumaomfvnf;?
[efpdav? [efpGav/ /
b - udkrlum;/ b'urm? ay:cgtp? Ak'anmifjzL? rdaw;[lonfh? ig;ql&Sifyif?
&Sifyifaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
r - udkrlum;/ ra[mfo"m? bkef;ynmESifh? ykpmewfvl? ar;Mu[lonf? vG,ful
ajzum? ajzumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
, - udkrlum;/ ,upG,fjyL;? bDvl;ESifhjrif;? tefwkcsif;onf? &efudkrdum?
rdumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
& - udrk u
l m;/ &xm;,mOfom? aepMumESi?hf awZmenf;wl? awmufap[lonf?
awmufapaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 73 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

v - udkrlum;/ vbufrif;zsm;? pGrf;pGrf;tm;ESifh &xm;pD;um? ppfxdk;vSmonf?


Adkvfygig;&m? ig;&maomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
0 - udkrlum;/ a0blvawmif? jrifhacgifa&Taqmif;? bDvl;aygif;ESifh? ab;
avmif;xG#fzsm;? rif;om;vkvif? usqHk;usifonf? &efcGifajzum? ajzum
aomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
o - udkrlum;/ oHwkukrm? apmrif;vsmonf? q&mjrwfxH? usdK;EGHcpm;? aemif
awmftm;udk? w&m;q,fol? xD;jzLESif;au? ESif;auaomfvnf;? [efpdav?
[efpGav/ /
[ - udkrlum;/ [oFmiSufi,f? ppfjzpfarudk? ajcylavmifqm? rBuHomonf?
a&rSmarQmum? arQmumaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
V - udkrlum;/ Vvrif;om;? &xm;rpD;? rif;BuD;oljrwf? jA['wfudk? trwf
nDnm? jyifESif;vSmonf? t&,lum? ,lumaomfvnf;? [efpdav?
[efpGav/ /
t - udkrlum;/ trcsdKrTD;? o&ufoD;udk? usD;om;wGifNyD? oD;aqmifcsDonf?
a'0Dpm;um? pm;umaomfvnf;? [efpdav? [efpGav/ /
rSwfcsuf/

/ txufyg Asnf;(33)vHk; avSavSmfoHudk pmvHk;aygif; cRwf,Gif;csuf


rsm;ESifh um&efcRwf,Gif;csufrsm;udk jyifqifrIrjyKbJ &&SdcJhonfh rl&if;
twdkif; azmfjyxm;jcif;jzpfonf/ tqifhqifhul;,lxm;&Sdojzifh
uJhodkY cRwf,Gif;csufrsm; yg&Sdjcif;jzpfonf/
"npH

(txufyg Asnf; (33)vHk; avSavSmfoHudk ]&cdkif,Ofaus;rI? a0omvDacwf


trSwf 1? 1966-ckESpfxkwf} pmtkyfwGif xnfhoGif;azmfjyzl;ygonf)
pmwnf ;

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 74 -

- 75 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdik o
f m;wd\
Yk r*Fvmaqmif orufwufyv
JG rf;obif oruf&iS af c: owdUk om;
jzpfoo
l nf orD;&Siaf c: owdUk orD;tdro
f Ykd ta>ct&HEiS o
hf mG ;a&mufNy;D xdo
k wdo
Yk rD;tdrf
vufxyfr*FvmyGJudk usif;y&avonf/ owdkYom;u owdkYorD;xHodkY oGm;&m0,f
vlBuD;oufBuD;rsm;u a&SUqHk;rSoGm;MuNyD; if;wdkYaemufrS vlvwfydkif;u vdkuf&ygav
onf/ xdkaemufrS ]yef;usif;} wD;orm;rsm;u wpfOD;aemufu wpfOD;qifh vdkufMu
&onf/
]yef;usif;}onf pnfwpfrsdK;yifjzpfNyD; wNrdefYNrdefY wtdefYtdefY toHxGufay:atmif
yef;usif;onfrsm;u wD;&avonf/ a&SUqHk;rSvdkufolu wdkifwD;vQif aemufrS
usefvlrsm;u vdkufwD;&avonf/
xdkyef;usif;onfrsm;aemufrS ]rif;uRefr}ac: vif&Sdrdef;rrsm;u xbD&ifuefYESifh
vuf&Snf cg;&Snftusrsm;udk oyf&yfpGm0wfqif wpfOD;aemufrSwpfOD; wef;pD
vdkufygMuum if;wdkYaemufrS oruf&Sif\rdcifjzpfolu ]a&Smif}ac:aom rudk#f
o&zludk udkifaqmif vdkufygvm&onf/ xdk ]a&Smif}udk r*Fvmaqmifaomtcg

oruf&iS u
f aqmif;&onf/ xdak emufrS oruf&iS \
f taygif;tazmf vlysKd vl&,
G rf sm;u
NcH&Hvdkufygvm&onf/ a&piftdk;ESpfvHk;? "m;wpfpif;? ,yfawmif wpfvufvnf; NcH&H
udkifaqmifygvm&onf/ if;wdkYaemufrS oruf&Sif\ aowm? tdyf&mvdyfrsm;udk
xrf;aqmifo,f,v
l mMuavonf/ twdik t
f azmufEiS hf oHcsyo
f abmrsKd ;yifjzpfonf/
&Gef;vdkufuAsmudk wpfOD;uwdkifNyD; tjcm;olrsm;u0dkif; &Tef;vdkuf&avonf/
orufwufwGif oDqdkMuaom &Tef;vdkufuAsmrSm atmufygtwdkif;jzpfygonf/
]tdk;aoQESpfvHk;? cGufaoQzHk;? NyHK;oD;NyHK;oGif? oEmarvif? 0dkif;vdkYMunfh---&Tef;}
&Tef;vdkufuAsm\t"dym,frSm tdk;uav;ESpfvHk;udk cGufuav;ESifh zHk;vdkuf
avNyD/ NyHK;wHk;wHk;ESifh tljrL;aeaom owdkYorD;oEmar\ vifawmfarmifudk 0dkif;
MunfhIvdkufMuprf;yg[k wcsdKUuwdkifqdkvdkufaomtcg usefvlrsm;u Mobmay;NyD;
[kwfygayonf/ rSefygayonfqdkaomoabmjzifh &Tef;[kvdkufqdkMuavonf/
&cdkifom;wdkY\ &Sifavmif;vSnfhaomtcgvnf;aumif;? &xm;yGJvnf;aumif;
odkYaom &Tef;vdkufoDcsif;rsm;udk oDqdkavh&SdMuygonf/ &Tef;vdkufuAsm oDcsif;
rsm;udk &cdkifom;wdkYonf vlpkvla0;jzifh jyKvkyfusif;yaom yGJvrf;obif qif,ifonfh
tcg qdkavh&SdMuygonf/ tvm;wl ][efpdav? [efpGav}[k vdkuf&aom oDcsif;rsm;
udkvnf; oDqdkavh&SdMuygonf/ odkYaomf jrefrmpmGefYaygif;usrf; a0omvDjynfh&Sif
pE&m;rif;rsm;vufxuf xGef;ay:cJhaom a0omvDrif;orD;&wkudk oQdK;vdkuf&wk
&Sifavmif;vSnfhtoGm;rsdK;[k qdkxm;ygonf/ jrefrmjynf tcsdKUt&yfa'orsm;
&Sifavmif;vSnfhaomtcg &TJ;[kvdkuf&aom oDcsif;uav;rsm;udk oDqdkMuonf[k
od&ygonf/ toGm;rsdK;twdkif; &cdkifjynfrS&wkrsm;udkawGU&&m if;wdkYudk oQdK;vdkuf
&wkrsm;[k trnfwyfay;vdkufonfudk awGU&ygonf/
&cdkifjynf oQdK;vdkuf&wk[lum; rMum;zl;rday/ ]&Tef;}vdkuf&wk[lom
Mum;rdzl;ygonf/ ]odefuefrdefwGif}csD&wkrSm &wkdk;dk;r[kwf? oQdK;vdkuf&wk[k qdkxm;
onf/ &cdik pf mqdyk nm&Sd tcsKd Uurl &wkonf ]&Te;f }vdu
k &f wk jzpfonf[k qdak vonf/
&wkwGif wpfyk'fqHk;vQif ]&Tef;} vdkuf&onf[k qdkMuygonf/ odkYaom ]&Tef;}vdkuf
&wkrsm;udk &cdkifpmqdkrsm; trsm;tjym;yif zGJUEGJUcJhNyD; &cdkifpmayxif&Sm; ausmfapm
cJhaom uAsmrsm;udk ]&Tef;} vdkuf&wkoGm;rsm;jzifh zGJUEGJUxm;onfudk awGU&ygonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdkifjynfrS &Tef;vdkuf&wkrsm;
("npH )

OD;bpH

- 76 -

- 77 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

a0omvDjynfh&Sif oD&dpE&m;rif;BuD;vufxuf om;awmftdrfa&SUrif;onf


taemufol&wefjynfodkY ppfcsDatmifjrif ol&wefrif;orD;ESpfOD;ESifh aysmfarGU
aevsuf oHk;ESpfrQ Mumanmif;cJhNyD;jzpf&mwGif arsmufom;awmfrif;orD; ok0Pa'0Du
]&Tef;} vdkuf&wkoHk;yk'fudk qufovdkufavonf/ atmufygtwdkif; aumufEIwf azmfjy
vdkufayonf/
]odefuefrdefwGif? qJhepfcGifudk? vGrf;yifpnfjrifh? Mum&Snfwmtul;?
waygif;rif;vGif? &GufusifawmifvDjrL;u? jypfoG,fEl;pD;oG,fjzm? rwwf
omacs? taxGaxGudk? MunfhavorQomwnf;? yifwdkif;rSm nm&Gufa<u?
avjyif;cwfvpf? yk&pfa0a0ESi?hf iSuaf &TarmifEpHS ?kH ETv
J nfcsi;f ,Su?f yef;ESpcf uf
udk ,lvsuf? EIwf0,fiHk? pmcGHUwHk&TifESpfvdkY? wxl;axGvm? bmomvlvdk? rudk
EIwfESifhwdkY? odkY cspfzG,fqif---}
&wkrSm av;vHk;pyf&wkdk;dk; r[kwfonfudk awGU&ygonf/ &rf;NAJNrdKUawmif
ausmif;q&mawmfb&k m;u &uefjzpfonfqx
kd m;jyefavonf/ &ueftoGm;ESihf qifwl
,dk;rSm;jzpfaomfvnf; &ueftzGJUtEGJUum; r[kwf[k &cdkifpmqdktcsdKUu qdkMuygonf/
&wkonf ]&Tef;}vdkuf&wk jzpfrnfqdkvQif uJhodkY toGm;rsdK;ESifh zGJUEGJUxm;&Sdaom
&Tef;vdkuf&wkrsm;udkum; &cdkifjynf xl;xl;jcm;jcm; awGUjrifEdkifygao;onf/
'k w d , y&d e f N rd K Uwnf aumvd , rif ; \om;awmf 'o&mZmrif ; vuf x uf
tbdodufcHawmfrlrnf[k rdefYawmfrlaomtcg tbdodufcHaom ud&d,mt*FgpHktyf
aom taMumif;udk a&S;ynm&SdtrsdK; trwfu0dausmf avQmufaomxHk;\toGm;rSm
&Tef;vdkuf&wkoGm;rsdK;yif jzpfonfudk awGU&ayonf/ atmufygtwdkif;aumufEkwfazmf
jyvdkufyg\/
]EG,fjrpfpOfvm? jrwf&mZmwdkY? pMuma&muf&mtaMumif;ay? y&ar
bke f; orm? r[mZmed ef ? omud ef {u&mZmwdkY? BuD; us,fp Gmrif; wHq dy f?
bdwfodwfawmfcH? wdkif;EdkifiHudk? pdk;pHuGyfnyfESdyf? vlwdkYxdyfa&SUpOfvm?
bdwfodwfoGef;dk;? armfuGef;xdk;onf? rif;rsdK;jrwfunmESihf? vuf,m&pf
ckoif;? rif;wdkYoHk;&? jA[Pvnf;? rlvodum? usrf;trSmudk? rSDpGmusifhdk;?
ab;bdk;qif;ouf? bdufodwfqufrSef&m\/}

xdkYaemufwpfzef &cddkifjynfajrmufOD;acwf eef;wufawmfrlaom rif;zavmif;


vufxuf yJcl;ausmfxifaemf&xmu pum;awmifpm;udkoHap orD;awmf jrwf&Sifpdk;
ES i f h yJ c l ; rif ; om; orD ; rif ; op m ud k a y;ygrnf h t aMumif ; apqd k a &muf v m&m
rif;zavmif;u wdkifyifawmfrl &cdkiftrwfBuD; r[mynmausmfu avQmufxm;&m
wGif ud;k um;xkwaf qmifaom &mZoHowDe'd gef;pmvuFm[k azmfjyxm;aom uAsmrSm
vnf; uJhodkY &Tef;vdkuftoGm;yif jzpfayonf/ aumufEkwfcsufum; odkYyif/
]ynmawmfajrtxk? pHkaphajrmufjrm;? rl;rwftm;vnf;? &nfoGm;
odatmifjyKavmh/ vlrItvGefcufvSpGm? jynfoludkom;? ,Gif;rrSm;atmif
xm;&onfh arwmESifh? a&SUxufpOfvm? rwfwdkYxHk;wrf;? wwdkif;wjynf?
twnfwnfudk? vSnfhvnfoHapcef;? axmufvSrf;ajrmfIjyKtyf&m? olu
apjyef? twefwefvnf;? wrefa&mufwdkYvmu? t*FgrlvvlUtae? rif;wdkY
"avh? odpHkaphrS? tawGUcHoifhayonf}
xdkYjyifw0 &cdkifajrmufOD; a&TNrdKUawmf eef;wufawmfrlaom rif;&mZmBuD;
vufxuf pmqdkawmfOumysHonf tdrfa&SUOy&mZmrif;carmif;ESifhtwl [Hom0wD
yJcl; oHk;ESpfMumaexdkifcJhpOfu &cdkifjynftm; vGrf;qGwfwoNyDjzpf rif;carmif;
&cdkifjynfodkY jyefvG,fpdrfhaomiSm q,fhESpf&moD&wkudk qufocJhavonf/ &wk
taMumif;ESifhywfouf okawoepmapmifwGif uG,fvGefol ausmufpm0efa[mif;
OD;pHa&Tbku rSwfcsufa&;om;xm;onfudk zwfrdygonf/
OD;pHa&Tbku q,fhESpf&moD&wkonf 'Gwaygifrif;vufxufu pyfqdkcJhaom
avSavSmfoHq,fhESpfyk'fESifhwlonf[k qdkygonf/ odkY &wkpyfenf;rSm &cdkifjynf
a0omvDjynfh&Sif pE&m;rif;rsm;vufxuf ou&mZf(8)&mpkrS (10)&mpktwGif;u
a&S;OD;pGm "rapwDtrwfBuD;u wDxGifpyfqdkzGJUEGJUcJhNyD; pyfyHkpyfenf;rsm;udk tdEd,jynf
wGif; ]b*bwf*Dw} tp&Sdaom xifay:ausmfapmcJhonfhuAsmrsm;rS enf;,lcJhonf[k
qdkxm;avonf/
&wkrsm;udk &cdkiftoHaetoHxm;ESifh zwfIwwfygrl txl;omawmifhom,m
&SdvSonfqdk\/ &u0Pac: &cdkiftu&mpmayonf a0omvDacwfwGif tdEd,
bmomrS ul;ajymif;cJo
h nf[k &cdik &f mZ0ifq&mrsm;u qdx
k m;&m odYk &wkzUJG EGUJ yHw
k u
Ykd kd

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 78 -

tdE,
d uAsmzGUJ EGUJ yHw
k rYkd S twk,cl o
hJ nfqckd surf mS rSm;zG,rf &Sad cs/ OD;pHa&Tbak &;om;onfh
rSwfcsufwGif "rapwDtrwf[k yg&Sd\/ odkYaomf uREkfyfwdkY awGUzl;rSwfom;zl;cJhonfh
t&rSm a0omvDjynf pE&m;rif;rsm;vufxufwGif "raZ,strwfBuD;[k ausmfapm
xif&Sm;cJhonfh pmqdkwpfOD;udk awGU&Sd&\/ pmayta&;tom;wdkYrSm xl;cRefcJhNyD; &cdkif
avSawmfoH Asn;f (33)vH;k ][efpaG v} uAsmudk zGUJ EGUJ oDu;kH xm;onfukd awGU&S&d ygonf/
"raZ,s trwfBuD;onfvnf; &wkrsm;udk zGJUEGJU[efwlygonf/ OumysH\ azmfjyyg
q,fhESpf&moD&wkrSm &Tef;vdkuf&wkoGm;yifjzpf &Tef;vdkufq,fhESpf&moD&wk[l
&cdkifpmqdkrsm;u ,lqMuygonf/ OumysHq,fhESpf&moD&wkrS aysmfzG,faumif;yHkwdkYudk
zGJUEGJUxm;aom wefcl;vtaMumif;udk azmfjyvdkufygonf/
]&Scd ;kd awmif;yef? zke;f xufoo
H ?Ykd uReaf vQmufrnf? &wkvnf;? waygif;
uke?f twmtpGe;f ? wefc;l qef;aomf? tvGr;f r,fyckH ?hJ ckwpl rkH zl;om [Hom0wD?
wdkif;ajrolUcrf;0gu? eDjzLumyef;rsdK;pHk? qufpm&ufaxmuf? jcif;aumuf
vSrsdK;pHku? xuf&yfbHkvsH0gNyD? ypHKusvSm? odkYcsdefcgudk? vGrf;awmfrrloD;avmh?
&yf0;D olU&yfajr? awm&*H0k ,f? abmfpu
kH s;D iSuf jrnfu? pdwrf wnfvrG ;f avmify?l
armifvnf;olUcGif? wmobif0,f? r,f&SifarESifh ryl;bJ? rsm;&yfusL;a0;
ajracgif? &ur@dKif &cdik jf ynf a&mufatmifwnf;? wefaqmifonf zsL;zsL;jrif?h
jrif;rdk&fxG#facgif? av;a,mufarmifonf? bkef;acgifodMum;rif;vnf;?
ckcsucf si;f ydUk qufvmS ? &ureS zf ;l ? ajrmufO;D &TjD ynfom? rsm;pGmonf? &Tv
D aDS ygif;?
odCFe'D? eef;awmfqD0,f/ &TDvSDrif;qdyfacsmif;? waomif;aomif;aysmf
pOfwGif? wlpHkMunfhIcsifonf? oBuFeftcgwnf;av;}
xdak emufwzef t*Fvyd w
f Ykd &cdik jf ynfukd odr;f ydu
k t
f yk cf sKy
f rw&m;zdEydS f csKycf s,f
jcif;jyKMu&mwGif rsKd ;cspBf u;D rsm;jzpfaom ppfawGNrKd Uae a';0efO;D atmifausm&f ?DT NrKd UolBu;D
OD;atmifZHESifh rif;om;BuD; OD;a&Tbef;wdkYuawmfvSef udk,fhjynfudk,hfrsdK;udk jyefvnf
&&Sd&ef BuHqcJh&mwGif rormaom vluyfyg;opmazmufwdkY\ ukef;acsmpum;aMumifh
zrf;qD;csKyfaESmifum wpfEdkifiHNrdKU,Hjcm;odkY tydkYcHcJh&zl;avonf/ rsdK;cspfwdkYu
wpfjynfpHXmerS rdrdwdkYjynf? rdrdwdkYNrdKU ausmif;uef bk&m;rsm;ESifh rdrdwdkY\ trsdK;om;?
aqGrsdK;om;csif;wdkYtm;cGJcGm vGrf;qGwfwrf;wum &wkrsm; oDuHk;a&;om;ay;ydkYcJhMu
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 79 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

avonf/ if;yk*dKvfwdkY zGJUEGJUcJhMuaom &wkrsm;rSmvnf; &Tef;vdkuf&wkoGm;rsm;yif


jzpfaeojzifh a'0ef;OD;atmifausmf&TD&wkrS aumufEkwfazmfjyvdkufygonf/
]ewfjynf&yfyg;? cs<D uoGm;onf? oabmom? a&SUoHom uHa[mif;u?
awmif;qk,o
l nf? tvSLroefcY ? ud,
k Xhf mewdik ;f &yfajr? ausmif; uef bk&m;?
ZmwDrsm;udk? yg,fxm;aemufcdkif;ay? oabFmvnf;oHk;yifwdkif? yif;wGef;
rqif? wufriifbJ? &GufvQifjzefYumcsnfESifh? tpnfpnfvDoifh&m? yifv,f
jrpfBuD; oabFmpD;? vGifhNyD;,loGm;ygu? arG;rdom[Hrjym;? ESrBuD;vQif?
armifxyd w
f ifu?kd uRev
f Qirf zl;&bJ? vGeaf MuuGw
J rf;,rf;um? Mumy'Hu
k ?kd aeyl
vSe;f yrmod?Yk arG;arawmfrif;acR;r? om;OD;rdcif? i,fuRr;f 0ifEiS ?hf om;&Siw
f u
Ykd kd
w? NcdK;iSufr[HtaES? wlpHkrJhbJ? azmfESifhuGJonf? 0rf;bJ[if;omjrnfodkY}
odkYvQif a';0efBuD;onf rdrdtm; yifwGef;ac: cwfuGif;wGifoGif; avSmfcwf
&aom wufrsm;vnf;rygbJ &GufvTifh&aom oHk;yifwdkifoabFmjzifh ppfawGurf;u
cGm&onfhtaMumif;rsm;ESifh rdrdESrBuD;? ZeD;onfESifhwuG om;i,f orD;i,frsm;udk
vGrf;qGwfyHktvHk;pHkwdkYudk zGJUEGJUoDuHk;tyfaom &Tef;vdkuf&wkaygif;rsm;pGmudk &cdkifjynf
,aeYwdkif awGUEdkifygao;aMumif;ESifh okawoDwdkYtm; wifjyvdkuf&ygownf;/
"np
"npH
&cdkifjynfbufrS &Tef;vdkuf&wk (0g) &Tef;&wkESifh jrefrmbufrS oQdK;vdkuf&wkrSm
oabmcsif;twlwlyif jzpfonfudkawGU&ygonf/ &cdkifjynftcsdKUae&mrsm;wGif
if;&wkudk ]&TJ}[lvdkufojzifh ]&TJ} vdkuf&wk[kvnf; ac:Edkifaumif;rnf xifygonf/
&wkrsdK;udkyif a&S;&cdkifpmqdktcsdKUu ]&wk}[k dk;dk;yifac:a0:Mujyefonf/ refvnf
q&mawmfuvnf; ]&wk}[l dk;dk;trnfrSnfhcJhavonf/ &wkrsdK;rSyif omcsif;?
&uefpaom tzGJUtEGJUrsm; aygufzGm;vmonf[k ,lqoifhavonf/ &wk pwif
ay:aygufaomtcsed yf ikd ;f rSmrl &cdik jf ynfryS
kd tvsiu
f sonf[k pmayrSww
f rf;rsm;wGif
awGU&avonf/
]&Tef;}vdkufjcif;? ]oQdK;} vdkufjcif;? ]&GJ} vdkufjcif; ponfjzifh tvdkuf;uGJjym;ae
jcif;rSm t"dur[kwfacs/ rdrdwdkYem;wGif okwdom,mjzpf t"dym,ft,ltq
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 80 -

- 81 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

aumif;ovdk vdkufoGm;jcif;jzpfonf[k xifjrifrdygonf/ &cdkifjynfbuf &Tef;[k


vdkufjcif;rSm ]usufoa&r*Fvm &Tef;&Tef;a0ygap}[k ,lqvdkufjcif;jzpf[ef wlyg
aMumif;/
(pmwnf ; )
rSwfcsuf/

/ aqmif ; yg;ud k 1957-58ck x k w f &cd d k i f w ef a qmif r * Z if ;


azmf j yzl ; ygonf /

oBuFefv &cdkiftrsdK;om;wdkY\ vSDNydKifyGJobif


&cdkiftrsdK;om;wdkYrSm oBuFefv a&avmif;yGJudkvnf;aumif;? usifyGJac: eyef;
owfyGJudkvnf;aumif;? vSDNydKifyGJ odkYr[kwf avmif;NydKifyGJac: avSNydKifyGJudkvnf;aumif;
&moDyrJG sm;tjzpf usi;f yavh&MdS uonf/ aqmif;yg; avSNyKd iyf o
JG bif qif,ifusi;f y
yHkudk wifjyvdkygonf/

oBuFefv vlxkyGJ
avSNydKifyGJobifudk oBuFefvwGifusif;yaMumif; pmqdkOumysH &Tef;vdkuf&wk&urSefzl;? ajrmufOD;&TDjynfom/
/
rsm;pGmonf &TDvSDaygif;? od*Fe'D
eef;awmifqD0,f? &TDvSDrif;qdyfacsmif;/
/
waomif;aomif;aysmfpOfwGif? wlpHkIcsifonf? oBuFeftcgwnf;av}/
/
[k zGJUEGJUxm;onfudk awGU&onfomru wefcdk;q&mxGef;BuD;uvnf;--]vSDyGJobif? &DxJwGif? aysmf&TifjrL;xl; rif;vGifusL;vsuf? wefcl;cgrSD? v&moD
0,f avmuDbmom? "rwmjzifh? em0gcsif;,SO?f avmif;csif;NydKifvsuf? igEdkif
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 82 -

- 83 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ol,KHS ;? wNyKH ;NyKH ;eefY zufEeI ;f vSaD vSm?f &Dtay:? &Tiu


f maysmrf ?dG vkyBf urH ad tmif?
vSDzGJUoHcsdK? qdkolwjzm? avSmfolw0? uoltaygif;? waomif;aomif;eefY?
armif;w[D;[D;? cwfwD;rnH? atmifvH0D0D NydKifvSDNydKifavmif;? &Dacsmif;rvyf?
y&dowfrsm; yGJMunfhom;dkU} [l zGJUEGJUxm;cJhonf/
avSNydKifyGJudk oBuFef odkYr[kwf oBuFefvGef uqkefanmifa&roGef;rSDumv
twGif; usif;y&jcif;\taMumif;rSm vlxkyGJvrf;obiftaejzifh vlxktm;vyfcsdefudk
a&G;cs,f&jcif;jzpfonf/ vlxkqdkonfrSmvnf; awmifolv,form;rsm;omvQifjzpf
ojzifh v,form;wdkY wvif;yGJpyg;a&mif;NyD;csdef tm;vyfcsdefjzpfonf/
avSNydKifyGJonf qif;&Jom;wdkY\ yGJvrf;obifwpf&yfjzpfNyD; trsm;pkaygif;
tm;BudK;rmefwufvkyfaqmif&onfh usef;rma&;tm;upm;aysmf&TifyGJwpf&yfvnf;
jzpfayonf/ pkaygif;nDnmatmifaMumif;jzmqdkonfhaqmifyk'ftwdkif; nDGwfa&;udk
a&S;Iaom yGJvrf;obifwpf&yfvnf; jzpfayonf/

,lqMuonf/ opfikwfESifh a0;&modkY vJusonfh opfudkrSydkNyD; ESpfoufMuonf/ tcsdKU


&Gmrsm;rS NydKifavmif;rsm;qdkvQif awmifwpfvHk;ESpfvHk;udkyifausmf vJonf[k tqdk&Sd
Muonf/ xdkYaMumifh NydKifavmif;&SmzdkY xGufuwnf;u-]oH;k awmifausmv
f Ykd vJvwfaw? xl;uJvaS &? xdek rd w
d af Mumif?h armifUkd
NydKifavmif;avSmfa&cg vsifjref&mrm? twkr[d? edv&xm;yHkrm? ,lZem
wmvGeaf jrmufatmif? wr[kwcf si;f a&mufEikd af &? trSeaf jymar? jrif;odaEm?
wdr
f eG pYf m;eefY EIid ;f p&moH;k vlUq&mavmif;od'w
u
f av;awmfwifvYkd ypfviT hf
&m? rQm;wefyrm t[kefjyif;? *VKefrif;vJrwkEdkif NydKifbdkUvm vSDavSmfom;dkU
0D;ua&Smif,Sm;yguyfvD/ bmrxDZmeDNydKifavmif;}/ [l rdrdwdkY\ NydKifavmif;
onf opfckwfuwnf;u awmifoHk;vHk;ausmfvJonfh avmif;vsmudk jyKvkyfaom
avmif;jzpfojzifh aev&xm;uJhodkY vsifjrefvSonf[k rdrdwdkY NydKifavmif;*kPfyk'fudk
azmfxkwfNyD; wpfzufom; rcHcsifatmif oHcsyfBuD;xdk;Muonf/

NydKifavmif;vsm

NydKifavmif;yHkoPmef

avSNydKifyGJudk usif;yEdkif&eftwGuf NydKifvSD? NydKifavmif;ac:onfh NydKifyGJ0ifrnfh


avSaumif;&&Sda&;rSm yxrta&;tBuD;qHk;jzpfovdk avSopfaumif;&a&;udk a&S;I
opfyifckwfvSJ&ef wpf&yfvHk; wpf&GmvHk; ]&Gm[Hk}tm;ay;yg0ifavh&Sdonf/ oefoef
rmrm&S d a om a,musf m ;rsm;uOD ; aqmif N yD ; awmoH k ; axmif u k e f a tmif o G m ;um
opfaumif;&SmMuonf/ opf&SmrxGufrDuyif "avhtwdkif; aA'ifq&mESifh &Gmausmif;
q&mawmfwdkY\ Mo0g'udkcH,lNyD; &ufaumif;aeYoma&G;cs,f opfckwfxGufMuonf/
vdkufyg&onfholrsm;txJwGif udk,ft*FgcsdKUwJhaom roefpGrf;olrsm; ryg0if&/
trsm;tm;jzifh q,fhajcmufvH&SdonfhNydKifavSrsm;udk NydKifyGJ toHk;csavh&SdMuojzifh
tqrweftoufBuD;onfh opfyifwdkYudk awGUatmif&SmMuonf/ opftaMumif;
aumif;pGmem;vnfonfh q&mrsm;ESifhwdkifyifNyD; temtqmrygaom opfudk ckwf,l&
onf/
opfyifckwfuwnf;u opfyifvJyHkudk edrdwfaumif;,lavh &SdMuygonf/ opfyif
onf opfikwfESifh teD;uyfqHk;vJusvQif avSavSmfoGm;rnfh avSavmif;rjzpf[k

&cdkifwkdif;rSm a&vrf;c&D;omrsm;vSojzifh avSavmif;udktoHk;rsm;ovdk a&S;&cdkif


bk&ifrsm;vufxufu avStrsKd ;rsKd ; &Scd o
hJ nf/ bm;rJ? ou'gef? *Rw?f u& 0du?f a&awmf?
pyfwif? avSmfum;? vGef;uif? jyom'f? azmifvSD? &TDavmif;? &TD rD;ausmif;? &TDMuuf?
&TDusD;? &TDpmr&DwdkY jzpfMuonf/
,cktrsm;oHk;avmif;avSwdkYrSm bl;avmif;? pyfavmif;[l ESpfrsdK;&Sdonf/
,if;wdkYudk toHk;csonfhtwdkif; NydKifvSD? pD;vSD? vSDBuD;[l trsdK;rsdK;ac:a0:Muonf/
NydKifvSDrSm bl;avmif;rsdK; jzpfonf/ NydKifavSrSm (5? 6)vHrS (16)vHxd t&Snf&Sdygonf/
OD;yJh&Dpm;[l tpdwftydkif;rsm; pepfwustcsdK;usatmifvkyf&onf/ avmif;udk
xGif;wl;NyD;aomtcg rD;yGwfwdkuf? qDacsmwdkuf? rdk[if;acgif;ESifhwdkuf tp&Sdonfh
jc,forIrsm; jyKvyk &f onf/ (16)vH&dS NyKd iv
f rDS mS OD;ESiyhf u
hJ kd wpfvaH vmufpD t&Snx
f m;&
ygonf/
OD;uydk0if;? oNyDtdk;rjyif? e*g;kyf? udE&mkyf? e,m;kyf? [oFmkyf? jcL;yef;
wdkYudk yef;xkNyD; wyfqifxm;onf/ aq;a&; rGrf;rHxm;onfrSm MunfhvSonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 84 -

yJhrSmqdkvQif ]jrm'ifcHk}ac: wufrcHkudk usD;? usm;? iSufkyf? Mumyef;kyfwdkYjzifh rGrf;rH


uyfxm;&onf/ wufrrSmqdv
k Qif ]rQm;wef;&Sn}f [kac:aomwufrudk toH;k cs&onf/
avS0rf;rSmqdkvQif avSavSmfom;rsm;xdkif&ef ]'*kef} wyfNyD; ]yif;uef}wdkYudk (2)vH
avmufrSm (3)ckavmuf wyfqif&onf/ avSudk vluxrf;cs? xrf;wif&onf/
trsdK;orD;rsm; ausmfrwuf&ef pnf;urf;owfrSwfxm;onf/

avSavSmfom;rsm;
q,fh&Spfa,mufpD;&onfh (6)vHavSrSmqdkvQif aemufqHk;uwufrudk wpfOD;?
wufrudkifa&SUu yJhaxmifESpfOD;? a&SUrSm OD;pD;OD;aygufac:onfh yef;qGJwpfOD;?
OD;pD;aemufu ]vdkifqpfawmifzsef}ac:onfh OD;axmifpD;ESpfOD;? usefq,fhESpfOD;rSm
wyif;uef ESpfa,mufwpfwGJpD tavSmform; (6)qdkif; xdkif&onf/ (16)vH NydKifavSrSm
qdv
k Qif vlav;q,favmuf pD;&ygonf/ avSavSmo
f m;wdrYk mS t0wfqifw?l acgif;aygif;
pGeaf xmif? &ifpnf;? pvG,o
f ikd ;f ? &ifoikd ;f trsKd ;rsKd ; 0wfqif&onf/ avSavSmo
f rl sm;onf
OD;pD;wufcsonfuMkd unf
h wufnaD tmif vdu
k af vSm&f onf/ OD;pD;vkyo
f u
l wufavSmf
onfukd BuD;Muyf&ovdk yJhudkifoluvnf; avmif;wnfhwnfhoGm;atmif wm0ef,l&
onf/ OD;pD;vkyo
f u
l tvGeaf wmfzv
Ykd ykd gonf/ ud,
k ahf vmif;toGm;udMk unfNh y;D wufcs&
ygonf/ NydKifavmif; wmutxGufrSm wufudka&jrKyfNyD; t&SnfqGJavSmfcwfum
yef;0ifrSwufudk oGufoGufjrefjref avSmfcwf&ygonf/ wpfenf;qdkvQif NydKifavmif;
oGm;zdkY tiftm;rSm OD;pD;\vIyf&Sm;rItay: wnfygonf/ NydKifavmif;t&Sdef,l
wmxGufonfhtcg rwdrf;rapmif; &ef ta&;BuD;ygonf/ wmxGufrSm avmif;OD;pD;
vkyfolu apmif;vdkufrnfqdkvQif jyefwnfhoGm;atmifvkyf&ojzifh tcsdefMumoGm;
wwfNyD; aemufrSm usef&pfcJhrnfudk pdk;&drf&ygonf/ NydKifavmif;avSmf tawmfav;
t&Sdef&onfhtcg? tawmfuav; tajy;jref rSefvmonfhtcg wufrudkifvkyfolu
wufrudk a&xJepfHkavmufom csxm;avh&Sdonf/ awmfonfh wufrudkifwdkYrSmqdkvQif
wufrudk a&ay:rS azmf,lvmMuonf/ xdkYaMumifh-]udk;pdyfudk;vH? udk;yif;uef? usifoefwd&m
wufysmpD;vdkY? r[mavmif;BuD;xGufvdkYvm
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 85 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ZrL'Dyg? vusfmuRef;rSm
xGef;a&eDvyHkyrm? owif;aMujimemrnfBuD;
NydKifavmif;OD;pD; ]q&matmif}
olu&Sdaqmif vrf;TefjyvdkY
NydKifavmif;0rf;ryif;uefrSm?
&Sdaemufb,fnm? eD&mpdatmif
vlpdwufpdxdkifNyD;au? OD;pD;q&mcsa&wufeefY
rysufruGufnDnDnm? &Dyef;zGmatmifwufudkpGJvdkY
w[kefwnf;eefYxGufvDcg? NydKifavmif;yJhrSm
]q&mxGef;}u? &yfapmufxvdkY&SdudkarQmf? olUvufpGJawmf
xdkwufrudk? jrm'ifxufu eaemif;udkif?
r,drf;r,dkif vSDrapmif;atmif? jzajzmifhwwef;udkifvdkYvm?
ZmolwcgNydKif0HhbdkYvJ} [l ]usifoef} ac: vloefeyef;orm;rsm;ompD;aom
r[mavmif;BuD;rSm emrnfBuD;onfh q&matmifu avSOD;pD; yJhudkifuemrnfausmf
q&mxGef;jzpfonfhtaMumif;? vlaphwufaph avSmfvmonfh r[mavmif;BuD;udk
b,folwpfcg NydKif0Hhygrnfenf;[k ta&;qdkoHcsyfBuD;xdk;Mujcif; jzpfonf/

avmif;NydKifyGJ usif;yyHk
NydKifavmif;yGJudk &yf&Gmtcsif;csif; odkYr[kwf NrdKUe,fcdkiftvdkuf usif;yavh&SdMu
onf/ &moDyGJtjzpfomru bk&m;yGJ? rif;yGJpdk;yGJrsm;ESifhwGJzufvnf; usif;yavh&SdMu
onf/ NydKifyGJ0ifrnfqdkvQif vSDrNydKifcif &yf&GmoQif? acsmif;oQifrsm;udk avmif;OD;cdkufNyD;
twD;trIwf tqdktuESifh yoaomtavhtx&SdMuonf/
vSDNydKifyGJudk acsmif;rsm; usif;yavh&SdMuNyD; jzm;a&urf;ezl;xd jynfhvQHaeonfh
vqef;p? vqkwfpcgrsm;rSm usif;yMuonf/ vSDyGJudk jzm;wvwfavmufwufaom
eHeuf (10)em&D? (11)em&DavmuftpjyKNyD; jzm;a&uscsdef (3)em&D? (4)em&DavmufwGif
tqHk;owfonf/ yGJudk (3)&ufxd usif;yMuonf/ Edkifoltm; aemufqHk;aeYrSm
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 86 -

a&Tarmif;ESihf atmifqak tmifvu


H kd cs;D jri o
hf nf/ &yf&mG vlBu;D rsm;udk 'dik v
f Bl u;D rsm;tjzpf
a&G;cs,fwifajrmufavh&SdMuonf/ tcsif;ryGm;atmif t&yf&yfu NydKifvmonfh
avSavmif;OD;pD;rsm;pkaygif; aqG;aEG;NyD; pDpOf&ygonf/ qHk;jzwf&ygonf/
avSNyKd iyf t
JG wGuf wmtxGut
f puyif tqH;k yef;zl;wdik f tuGmta0;udk owfrw
S f
xm;&ygonf/ NyKd io
f nft
h cg d;k &m"avhtwdik ;f qdv
k Qif wmputnDxu
G Ef ikd &f ef oHw;kH
udk pifjrifhu BudK;ESifhqGJNyD; a&udkcs tcsufay;&onf/ ,cktcg acwftavsmuf
aoewfyif azmufMuonf/ yef;zl;0ifrSmvnf; tEdkiftHI;udk pufjzwfyef;qGJenf;jzifh
qHk;jzwfavh&SdMuonf/ pufjzwfenf;rSm avSOD;u "m;udkpdkufxm;vsuf yef;zl;u
wm;xm;onfhBudK;udk tvdktavsmufjzwfoGm;onfESifhwNydKifeuf yef;zl;rSm Gwfus
vmygonf/ yef;qGJrSm 0g;vHk;udkazmufNyD; BudrfEG,fopfacsmif;wpfckck xdk;oGif;xm;
ygonf/ ,if;OD;pD;yef;qGJtp vSDorm;xdqGJ,l&ygonf/ odkY yef;zl;udk pDpOfxm;NyD;
tEdkiftSHK; qHk;jzwfMuygonf/

NydKifavmif;oHcsyfBuD;
NydKifavmif;aeYrSm acsmif;urf;yg;wpfzufwpfcsufwGif &yf&Gmtvdkuf r@yfrsm;
xdk;NyD; {nfhcHauR;arG;Muygonf/ urf;vHk;Gwf y&dowfpnfum;vSonf/ rdrdwdkY &yf&Gm
rSm&So
d rQ avSavmif;wdEYk iS hf acsmif;d;k wpfavsmufrmS jynfu
h syaf eatmif yGMJ unfyh &dowf
pnfum;vSonf/ tcsdKUrSmvnf; iSufaysmyifudkazmifvkyf MunfhwwfMuonf/
avSNydKifyGJrprD udk,fh&Gmudk,fhavmif; *kPfyk'fudkazmfxkwf oHcsyfBuD;rsm; xdk;Mu
ygonf/ td;k pnfAakH rmif;rsm;udw
k ;D MuNy;D oHcsyBf u;D rsm;xd;k MuonfrmS tvGef emaysmzf ,
G f
yif jzpfygonf/ oHcsyfBuD;rsm;udk ]NydKifavmif;oHcsyfBuD;rsm;}[k ac:wGifvmMuonf/
oHcsyfBuD;rsm; ay:aygufvmonfhtajccH a&aomufjrpfyif jzpfonf[kxifygonf/
NydKifavmif;rNydKifrD ]avSpdkif;}vnf; jyMuonf/ jrif;pdkif;onfh oabmyif/ aemuf
urf;dk;wpfavQmuf oHcsyfBuD;rsm;xdk;um tomtnif vl;vmacgufjyef uckefwD;rIwf
oGm;MuonfrSmvnf; tvGefaysmfp&myif jzpfonf/ em;axmifvnf; pdwf<up&myif
jzpfonf/ oHcsyfBuD;rsm;udk avSorm;tcsif;csif;rdrdf*kPfyk'fudkazmf xdk;Muonfudk
tenf;i,fazmfjyNyD; jzpfygonf/ oHcsyfBuD;rsm;udk NydKifavmif;orm; tcsif;csif;om
xd;k Muonfr[kw?f NyKd iaf vmif;yGMJ unfyh &dowfwu
Ykd ykd g apmif;csw
d u
f m qdak vh&MdS uonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 87 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

]acgif;aygif;wxD;? bBuD;av usef;uefom rmyg,ifhvm;? arwm


[dvdkY rdef;pGm&m? pdwfqdk;rmefyg r[dygauh? EIwfcrf;Aufvef uefawmfBuD;ESifh?
NydKifavmif;MunfhbdkY vmvwfaw? armifdkUavSmfar tm;ri,fuJh? NydKifavmif;
avSmv
f Ykd vufarmif;rSm? wcsuzf spyf g? td-k rrdUk ? rufuvmudk acgif;rSmaqmif;
urf;axmifhxufu t&D;av orufavmif;aoQ EdkifpDaMumif;udk? qkrGef
awmif;zdYk aumif;yga&? unmysKd aoQ td-k rrdUk ? urf;axmif;xufu? vl;usr,f
apwemeefY ajymcyg,uf}
vufvt
H vdu
k f ,SONf yKd iaf &;tpDtpOfrsm;udk vlBu;D rsm;u pDpOfay;Muonf/ tEdik f
&onfhNydKifavmif;rsm;udk aemufqHk;aeY a&Tarmif;? aiGarmif;rsm;ESifh atmifqk
atmifvHudk csD;jrifhygonf/
aemufqHk; qk&onfhNydKifavmif;OD;pD;u a&Tarmif;udkqGJvdkY vSDawmfom;wdkYu
atmifvHudkifNyD;vQif acsmif;dk;wpfavQmuf pkefqefpdkif;NyD; uckefwD;rIwfoDqdkum
y&dowftm; EIwfqufMuavawmhonf/
vlxyk v
JG rf;obif? v,form;vkyo
f m;wdYk yGv
J rf;obif pkaygif;vkyrf S atmifonfh
yGJvrf;obifjzpfonf/ &cdkiftrsdK;om;wdkY\ avSNydKifyGJudk dk;&mrysuf tNrJwap usif;y
Edkifygap[k awmifhwarQmfvifhum ed*Hk;csKyfvdkufygownf;/
"npH
rSwfcsuf/

/ &cdkifGefYzl; (1968 xkwf) ]tpHarmif} uavmiftrnfjzifh


azmf j yzl ; ygonf /

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 88 -

q&mxGe;f \
&udKifomjcif;qef;rsm;
"npH
pmqdkawmfaeYrsm;wGif jrefrmpmqdkawmfwdkY\ *kPfyk'fudk azmfxkwfavh&SdMuonf/
pmay,Ofaus;rIonf jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmf us,fjyefYonfxuf us,fjyefY
vmatmif jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH vlrsdK;pkwdkY\ pmayazmfxkwfa&;rsm;wGifvnf;
tm;ay;oifhMuayonf/ vlrsdK;pkwdkY\ ,Ofaus;rItEkynm&yfrsm;udk azmfxkwfay;jcif;
jzifh jynfaxmifpkpdwf"mwfudk zGHUNzdK;apEdkifonf/
uREkfyfwdkY\ "n0wD? &rm0wD? arC0wD? 'Gg&m0wDwnf;[laom 0wDav;&yf
jzpfonfh &uyl&ac: &udKifjynf wpfcsdefwkef;u pmaytEkynm&yfrsm;onf tvGef
wdk;wufyGifhvef;a0qmcJhayonf/ pmqdkawmf 0drv? r[mynmausmf? rif;apmrGef?
t'lrif;ndK? &cdkifoljrwf? OumysH? rdndK? e&ywd? odkufwwf ivufHk;? 'dk;a0? oD&d
rvmrdyef;&H tp&Sdaom &udKifpmqdkawmfBuD;rsm; wpfacwfajymif;cJhNyD;aemuf "n0wD
rS awmausmif;aysmf 0g;ausmif;q&mawmfEiS hf &rm0wDuif;bke;f awmfBu;D wd\
Yk vuf&m
rsm;onf pyful;rwful;tcsdefavmufwGif wpfacwfqef;cJhayao;onf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 89 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

t*FvdyfwdkYpdk;ydkifonfh acwfwGifum; &udKifpmay&yfrsm; jyefvnfvef;qef;


ay:vGifa&;twGuf wefcdk;q&mxGef;BuD;onfrsm;aomtm;jzifh omjcif;qef;rsm;udk
zGJUEGJUcJh\/ if;omjcif;rsm;udk omjcif;wwfrsm;u oDqdkavh&SdMuonf/ omjcif;ESifh
ywfouf omjcif;q&mxGef;BuD;}[k emrnfausmfMum;cJhavonf/
,cktcg q&mxGef;\ omjcif;qef;rsm;udk ppfawGNrdKU aps;wef;pmtkyfqdkifrsm;
tvG,fwul&&SdEdkifayonf/ q&mxGef;\ omjcif;qef;rsm;onf trsm;y&dowf
vG,fvifhwul em;vnfEdkifpdrfhaomiSm oDuHk;zGJUEGJUxm;NyD;zwfI&ol em;aomwqif
&olrsm;tzdkY txl;b0ifNidapavonf/ awmvufaus;&Gmrsm; ,aeYwdkif acwf
pm;wkef;yif &Sdygao;onf/ pmaytEkynmokawoDrsm;twGufrl txl;wefzdk;&SdvS
ayonf/
jrefrmjynfwGif omjcif;[lay:cJh\/ ou&mZf (972)ckavmufu taemuf
bufvGefrif;w&m;BuD;vufxuf tif;0rif;aZ,s&Erdwfonf Oaweomjcif;? y#m
pm&Domjcif;? pdrme0dumomjcif;oHk;yk'fudk qufoGif;cJhonf[k awGU&avonf/
omjcif;tzGJUtEGJUrSm a&S;tjzpftysuftaMumif;jcif;&mrsm;udk om,macsiHpGmzGJUqdk
aom tzGJUtEGJUjzpfojzifh omjcif;[l OD;azarmifwifu jrefrmpmayordkif;wGif
a&;om;azmfjyxm;avonf/
&udKifomjcif;rsm;udk ou&mZf (800)ausmfavmufuyif &udKifbk&ifrif;Am;
BuD;vufxuf pmqdkawmfynm&SdBuD; ]0drv}u pwifa&;om;onf[k ausmufpm0ef
a[mif; uG,fvGefol OD;pHa&Tbku a&;om;xm;cJhavonf/ tcsdKUtcsdKUaom &udKif
okawoDrsm;url &udKifomjcif;rsm;onf tvGefa&S;usaomacwfuyif ay:xGef;
cJo
h nf[k ,lqavonf/ owxmEkEiS hf aumfumEkomjcif;rsm;udk pmqdak wmf ]0drv}u
a&;om;zGJUEGJUcJhonf[k OD;pHa&Tbku azmfjyxm;avonf/ owxmEk? aumfumEk?
"r0Zd ,? BuKd ;Mum? a&Trmvm tp&Sad om omjcif;rsm;rSm &udK ipf maywGif txl;xif&mS ;
vsu&f cdS o
hJ nf/ &udK io
f mjcif;rsm;pyfqykd ?kH pyfqekd nf;ESihf oDqykd w
kH rYkd mS jrefrmomjcif;rsm;
ESifh uGJvGJayonf/
q&mxGef;onf a&S;ua&;om;xm;&SdcJhaom omjcif;rsm;udk wpfzefopfqef;
apcJhjcif;jzpfonf/ xdkYaMumifh ]topfqef;um? xGef;q&mvQif? uAsmoHanmif;?
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 90 -

- 91 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

a&S;vuf&mav? ,Gi;f um,Guaf u? rysuaf umif;} [lvnf;aumif;? ]a&S;rla[mif;ud?k


jznfhavmif;rH? wpfzeftopf? trSefjzpfatmif? pdppfum&ef? xGef;q&mav?
tm0Zef;au? qef;onfhPfESifh xyfrHNyD;axG? uAsmudk? pDumvkyfau? xkwfvdkuf
awav}[lvnf;aumif; owxmEkomjcif;wGif a&;om;cJhavonf/
q&mxGef;onf omjcif;rsm;udk azmfxkwfa&;om;&m rdrdwdkYtrsdK;om;pm
ay,Ofaus;rI rwdraf umrysuaf ysmuf&atmif a&;om;cJ\
h / xdjYk yif w&m;oHa0*&ap
vdkjcif;aMumifhvnf; a&;om;jcif;jzpfonf/ vlxky&dowf tysif;ajyapjcif;tvdkUiSm
vnf; a&;om;xm;jcif;jzpfonf[k qdkxm;onf/ avmua&;? "ra&;ESpfoG,faom
&nf&G,fcsufrsm;jzifhvnf; zGJUEGJUa&;om;jcif; jzpfavonf/
omjcif;udk &udKiftrsdK;om;wdkY t,ltqtm;jzifh taMumif;jcif;&mwpfckckudk
om,mpGm zwfIem;aomwqifEdkifatmif a&;om;zGJUEGJUxm;aom uAsmjzpfonf/
]jcif;}rSm tjcif;rSvmonf/ xdkYaMumifh ,yif;ESifh raygif;&bJ &&pfESifhaygif;xm;jcif;
jzpfonf/ omjcif;trsdK;rsdK;&Sdonf/ uav;acsmh omjcif;? qHk;rpmomjcif;? dk;dk;0wK
pmomjcif;? a&S;edygwfawmfvm0wKrsm; omjcif;? wdkufomjcif;[l trsdK;rsdK;&SdMu
avonf/ q&mxGe;f um; txufyg trsKd ;tpm;tm;vH;k udk zGUJ EGUJ cJah om pmqdk jzpfonf/
ae&m q&mxGe;f \ twKyw
u
d kd tenf;i,f azmfjyvdak yonf/ q&mxGe;f \
Zmwdcsufa<ua'oum; ppfawGNrdKUrS q,frdkifc&D;&Sdonfh upye'Dac: ukvm;wefjrpf
vuf,mbufurf; wefc;kd acsmif;&S&d m wefc;kd &GmBu;D jzpfayonf/ wefc;kd &Gmwpf0u
kd w
f iG f
&Sdaeaom awm? awmif? jrpf? acsmif;? urf;yg;ESifh ywf0ef;usif IarQmfcif;rsm;onf
txl;MunfEl;zG,faumif;vSayonf/
q&mxGef;tm; ywf0ef;usifIarQmfcif;obm0wdkYonf pmzGJU&mtNrJwrf;
taxmuftul jzpfapcJah vonf/ q&mxGe;f \ awmzGUJ ? jrpfurf;ajc? yifv,f? uRe;f zGUJ
rsm;onf &udKifjynf\ obm0rsm;udk ay:vGifapcJhavonf/ q&mxGef;onf
ou&mZf 1230-jynfhESpf? wefaqmifrkef;vwGif wefcdk;&Gm zGm;jrifcJhonf/ zcifrSm
OD;atmifZHjzpfNyD; rdcifjzpfolrSm a':pym,fwdkY jzpfMuonf/ q&mxGef;rSm 'kwd,om;
jzpfNyD; i,frnfrSm armifxGef;jzLjzpfonf/ i,fpOfuyif pmayy&d,wdudk wefcdk;
q&mawmfausmif; oifMum;cJh&m xl;cRefvSonfudk awGU&avonf/ (18)ESpft&G,f

uyif omjcif;? vuFm? &wk? oHayguf? a[mpm? oHcsyf? uxdefEIwfxGufcef;? w&m;


awmif;trsdK;rsdK;? Zmwfobifonfrsm;twGuf oDcsif;trsdK;rsdK; zGJUEGJUay;avh&Sdonf/
rdrdudk,fwdkifyif t&yfom;ZmwfyGJwdkY 0ifa&mufujyavh &Sdonf/ pma[m q&m
vnf; vkycf o
hJ nf/ omjcif;rsm;udv
k nf; rdru
d ,
kd w
f ikd o
f q
D jkd yavh&cdS ahJ vonf/ q&mxGe;f
onf vufrItEkynmrsm;wGifvnf; uRrf;usifoljzpfojzifh tdrfoHk;ypnf; trsdK;rsdK;udk
0g;BudrfEG,fwdkYjzifh ,ufvkyfum 0g;xdk;avh&Sdonf/ tdrfoHk;awmif;yif ]odkY,ufjyK?
vufrIynm? &wemaumif;}[k urnf;xdk;um ,ufazmfxm;onf[k od&Sd&avonf/
q&mxGef;\ omjcif;qef;rsm;txJrS tcsdKUudk atmufygtwdkif; azmfjyvdkufygonf/
aumfumEk?
owxmEk?
aiGawmifol?
"r0dZ,?
yef;a&TNrdKif?
"Ek*H?
a&0wD?
&mr?
vdyfurm?
usDjzL?
owif;a&aomuf?
0HolawmfarmifESr?
y'kra'0D?
t&dErm?
arsmufESifhvlom; r,m;vkcef;?
bdef;pm;omjcif;?
rdk;yef;a0?
Oawe?

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 92 -

txufygpm&if;rSm rjynfhpHkao;ay/ q&mxGef;onf omjcif;aygif;ajcmuf


q,fausmf a&;om;cJhonf[k od&Sd&avonf/ q&mxGef;\vuf&momjcif;zGJUudk
aumufEkwf azmfjyvdkygonf/

wdrzf UJG
wdrfndKtmum? tZ#mu? b,fnmywfvSnfh? vuf0Jvuf,m?
av;rsufESmudk? arQmfIMunfhu? cdk;aiGUrIefjym? xuf0VmrSm? wdrfvTmwdrfykwf?
ig;MuifBuD;au? odk;rTD;kyfodkY? tkyfumywfoef;? wdrfr&rf;ESifh? wdrf;yef;wdrf0g?
wdrfrdvmau? wdrfZm wdrfajymuf? rIdif;rIef&Dau? wdrfauG;aumufESifh?
wdrfausmufeDa&mif? c&rf;a&mifau? wdrfawmif wdrfvdyf? 0if;0garSmifvdkY?
a&mifrsKd ;rsKd ;au? eDrsKd ;&dyaf Mumif?h Ncyd af &mifwpfrsKd ;? wdrrf ;D cd;k ESi?hf wdrrf ;kd &pfoef;?
ykZeG q
f aD u? wdrrf um&fEiS ?hf wjcrf;eDjym? wjcrf;rSmum;? 0govdv
k ?kd jymovdv
k kd
ESi?hf xdx
k rkd sm;zsi?f rdC
k ;f aumif;uifrmS ? &Spcf iG w
f ikd ;f u? rIid ;f ndKUqifau? rif;vGif
jrL;<u? vGrf;rItifudk? jrifjyef&u? &if0vIdufzdk? pdwfEkysdK? idk,dkwrf;,rf;?
yef;rLudk? eDylvSef;au? ndK;umEGrf;odkY---/
(owxm? Ekomjcif;rS)

yifv,fzGJU
onf;wGifra,<uDvk? av;rsufESmudk? ararQmfIu? 0rf;Ek0rf;yg;?
'DvidI ;f oHav? nHu&ufau? ,ufaomaomESi?hf tHMh opzG,?f tajymus,af u?
yifv,fe'D? vIdif; csDcsDESifh? rIdif;&Dysys? wjrjrau? urf;prjrif? &SpfcGifwdkif;u?
rIdif;rIefqifjym? rif;vGif0dkif;tHk? jrLcdk;NcHKau? trKHaqmfEId;? &Dv[mav?
oD'gdk;rSm? rdk;oHvDoH? vIdif;*&ufau? ,ufcwfoHESifh? awmfoHvnf;usL;?
0ga,mrnfav? aqmifvjD zL;vd?Yk arQmf w
I ikd ;f yif? abmfuo
JG l Ukd ? ylvu
Ykd Rr;f atmif?
vGrf;rIqifa&---/
("r 0 d Z ,omjcif ; )

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 93 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

r,foDwmzGJU
MuifZeD;u? rBuD;ri,f? ZrL&pfau? OD;opfa&TodkY? ra&Srwdk? rndKrjzL?
,Of eef;olvQi?f rqlrBuKH ? lygHEk iS ?hf kyyf u
kH uG?J um,ud,
k rf mS ? MumndKyef;a&mif?
&eHYarT;vsuf? *Grf;cJyrm? tom;awmfu? 0g0g0if;0if;? usrdk;arSmifrSm? va&mif
csif;odkY? rdwf&if;vnfwH? a&T&ifwGif;rSm? nif;yGifh&Hau? y'efy&pf? ajyjypf
acsmarm? rsufcHk;wGif av? rifESifhom;odkY? aMumESifhyg;jyif? ezl;wGifvnf;?
wGuf0ifr[d? vuPmESifh? nDnmGwfau? ewfZmwdodkY? oD&dtaoa&?
tjrLawrSm? taetxdkif? t,Oftaus;? uGrf;rpm;bJ? EIwfcrf;zsm;rSm?
[if;om;aq;od?Yk ykv&J wem? oGm;vSpmG ESi?hf rsuEf mS yy? ykPr aD v? wdxpD ad u?
jynfhonfhvodkY? pdrf;jrauom? ckepfxGDrSm? oG,fumjrjr? NzDcsaomtcg?
zsm;wxGmrSm? armfuGo?Ykd oQw& 0if? nif;yGiq
hf if? tjrifEx
k w
G ?f peDwiG af u?
a&T&ifzwfrSm? ojrwfaus;pHk? yef;zl;iHkav? yHkwrQ wdkY? rdef;r"avh? uK`EDav?
vGefodrfarGUau? EGJUonfhcg;rSm? udE&mau? raemwrQ? ajcmufjypfuif;au?
tif;ig;0 ESifh? lyuvsm? vSoD'grSm? nDnmxl;qef;? vSrsdK;pHkwGif? wnfyHk
wef;au? wdkufc ef; av;awmif? yef; Mumanmifr Sm ? wefa qmifr ,Gi f; ?
rD;rarQmfbJ? udk,fa&mifvif;? ajymif0if;jrjr? vSwarrSm? vES,fyvdkY
wGd&vdrfhr,f--/
(&mravmif;vsm r,fpD'gomjcif;rS)

jrif;zGJU
jrif;zGJUqdk&m owxmEkrif;om; jrif;ESifhujy&mwGif jrif;pD;usifvnfyHkESifh
jrif;j'yf*kPfudk zGJUEGJUxm;aomtydk'f jzpfavonf/ ae&mwum jrif;a&mufaeonf
udk awGUjrif&avonf/ xdkYaMumifh ]yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;} [laompum; jzpfay:
cJh\/ ae&mwumrSm ygcsifonf? yg0ifonfudk xdkuJhodkY cdkif;EIdif;avh &SdMuavonf/
tzGJUrSm tawmfyif aphpyfvSojzifh avhvmEdkif&ef wifjyvdkufygonf/
]xdkrSmvnf;jrif;? onfrSmvnf;jrif;au? NrdKUwGif;NrdKUjyif? a&TjynfwGif;
rSm? jrif;ESifhvludk? jzLvdkYjrifau? rsm;zsifwHk&Smif; vltaygif;u? odef;aomif;
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 94 -

Adv
k af jc? jrif;ppfonfw?Ykd a&TjynfaZX? e*&ud?k wdu
k Mf u,lrnf? vma&mufonf
avm? wcsKd U &Sirf mS ? txifrmS ;Asm? r,m;udw
k ?JG om;udq
k
JG ? awmxJNrKd iaf csmif?
a&mufatmifykef;uG,f? NyD;awmhrnf[k? BuHpnfjyKvsuf? eDtdrfxufu?
qif;oufrnfysif? avSum;&if;rSm? jrif;udkjrifau? aMumuftifBuD;pGm?
aemufqkwfumjzifh? b,fnmapmif;vSnfh? 0ef;Munfhaomf? vuf0Jb,fnm?
a&SUrSmawmifajrmuf? xkwaf ,mufywef? tdrjf cifuefrmS ? ruse&f bJ? tjcifwikd f
rS m ? jrif ; wG J v G J E S i f h ? txJ r S m jrif ; ? jyif r S m jrif ; au}? [if ; Zmavmif y G e f ; ?
tkyfa'gufvSrf;u? ZGef;ESifha,mufr? tdk;cGufp? xdkrSwjcm;? ausmufom;
ausmufysdKif? ig;ydudkifESifh? qm;udkifr<uif;? c&if;rusef? MuufOwif;rSm?
jrif;csif;NydKif? tpOfoifhpGm? Al;zmrvGwf? &[wfpnfaygif;? Adkif;aqmif;up?
MunfhorQudk? jrif;ESifhcsnf;om? xrif;vkyfrSm? jrif;jrKyfygvdkY? rsufESmr&Tif?
wpftdrfvHk;rSm? jrif;udkjrifau? aMumufusifwkefvIyf? axmifhMum;wGifav?
0ifcgukwfvnf;? ykwfqdk;awmif;qdk;? c&if;qdk;au? pH*dk;qHcg? wdkYESifhomvQif?
umuG,frvGwf? ykwfacsmifwGif;rSm? jrif;kyfwwfodkY? jynfjrwfaZX? e*&wGif?
rdef;ra,musfm;? BuD;aomi,fol? vlysdKvltdk? yGJIjim;au? rsm;vlAdkvfwGif?
tysdK wpfoif;? udk,fuswfus? abmf'vDESifh vHkcsDwGif;rSm? ajymif;jAefqefcwf?
rzG,&f mrSm? vlwumwd?Yk rsuEf mS yg;jyif? ausmwGiaf emufuek ;f ? vuf;kH ESpzf uf?
yufc;kH xufu? jrif;wufaomoGi?f pdwu
f xif? [pfatmfwcsKd U? owac:wGi?f
,mOfBuD;&SifrSm? &TifrdkUrdkUav/
/
(owxmEk omjcif;qef;rS)
q&mxGef;onf avmua&;? "ra&;ESpfjzmwGif uRrf;usifaom pG,fpHkynm&Sd
wpfOD;jzpfaMumif;udk omjcif;rsm;u oufaojyvsuf&Sdonf/ omjcif;rsm;udk
em;aomwqif&aom yk*dKvfy&dowfwdkYrSm okwdom,maomtoHudkMum;&NyD; w&m;
"r&&SMd uavonf/ q&mxGe;f onf pmyef;csq
D &mvnf; jzpf\/ ol\ awmzGUJ ? awmifzUJG ?
yifv,fzGJUwdkYudk yef;csDa&;qGJouJhodkY zGJUxm;avonf/
avmua&;&mESifhywfouf vlUobm0? vlU"avhjzpf&BuHK&qHk&onfwdkYudk
tuGif;om;ay:vmatmif zGJUEGJUEdkifaomyk*dKvfvnf; jzpfayonf/ xdkYjyif &udKif pmay
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 95 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

tEkynm,Ofaus;rIudk azmfxkwfvdkaomqE&Sdonfh rsdK;cspfpmqdkwpfOD;vnf; jzpfay


onf/ q&mxGef;\ omjcif;qef;rsm;udk vlxky&dowf? dk;om;aomt&yfom;rsm;
em;vnfv,
G af tmif wrifou
D ;kH xm;jcif; jzpfayonf/ &udK iv
f x
l k em;vnfv,
G pf rd ihf mS
&udKifa0g[m& toHk;tEIef;rsm;udkvnf; xnfhoGif;xm;\/
jrefrmpmayavhvmol &udKifyk*dKvftcsdKUu q&mxGef;onf &udKifAef;pum;rsm;
udk xnfhxm;NyD; &udKifpmay[k xGifvdkufjcif;jzpfonf[k ,lqMuavonf/ odkYaomf
q&mxGef; xnfhoGif;ay;onfh &udKifpum;rsm;um; &udKiftrsdK;om;wdkY trSefoHk;pGJae
Muaom a0g[m&rsm;om jzpfonf/ a&S;ynm&SdwdkYu a&;om;pDuHk;cJhonfrsm;udk
aemifvmaemifom;wdkY rSwf,lpdrfhaomiSm oHk;pGJay;jcif;jzpfNyD; &udKif"avh? &udKiftoHk;
tEIef;rsm;udk ryaysmufapvdkaom qE&dSonfrSm xif&Sm;vSavonf/ odkYaomf
q&mxGef;onf y&da,oe0rf;pmtwGuf pma&;cJh&onf[kqdk\/ xdkuJhodkYa&;&m
acwftavsmuf jrefrmqefvmMuaomolrsm;\ tBudKufudkvnf; vdkufvsuf jrefrm
qefonfh ta&;tom;rsm;udk rsm;pGmxnfhoGif;ay;cJhjcif;jzpfonfudkom awGU&ygay
onf/ odkYaomf q&mxGef;\apwem txl;rGefjrwfvSaMumif;udkum; azmfjy&efvdkawmh
rnf r[kwfygay/
&ud K if p maytEk y nmonf wpf z ef o pf q ef ; ay:vG i f y gapownf ; /
"np
"npH
rSwfcsuf/

/ aqmif;yg;udk 1959-60 ckESpfxkwf &cdkifwefaqmifr*Zif;


azmf j yzl ; ygonf /

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 96 -

a&S;acwf &cdkifjynfpD;yGm;a&;&m
rdwfquf---OD;bpH (EdkifiHh*kPf&nf 'kwd,tqifh? tNidrf;pm;? &cdkifjynfe,f?
tvkyform;OD;pD;XmerSL;)um; &cdkifpmay,Ofaus;rIESifh ordkif;okawoDwpfOD;
jzpfonf/ ppfBudKacwfuyif jrefrm? t*Fvdyfpm*sme,frsm;wGif EdkifiHa&;aqmif;yg;rsm;
udk a&;cJhonf/ &cdkifjynfxkwf owif;pm? *sme,frsm;vnf; EdkifiHa&;,Ofaus;rI
aqmif;yg;rsm;udk rjywfa&;cJhonf/
&efukefwuodkvf &cdkifausmif;om;^olrsm; xkwfa0cJhaom &cdkifwefaqmif
r*Zif;\ yifwikd af qmif;yg;&SiEf iS hf twdik yf ifcpH mwnf;wpfO;D jzpfonf/ jrefrm? t*Fvyd f
(2)bmomvHk;jzifh a&;om;onf/ Ir0? jr0wDpaomr*Zif;BuD;rsm;ESifh *g'D,ef
owif;pmwdkY tcgtm;avsmfpGm pmay? EdkifiHa&; aqmif;yg;rsm;a&;cJhonf/
,ckaqmif;yg;rSm a&S;acwf&cddkifjynfpD;yGm;a&;&mudk oHk;oyfxm;csufjzpfonf/
&cdkifjynfacwftqufquf pD;yGm;a&;tajctaeudk pdppfwifjy&ef &nf&G,fcJh
aomfvnf; taMumif;aMumif;aMumifh vufprowfEdkifcJhay/ NyD;pD;oavmufudk
avhvmyg&ap[k q&mtm;cGifhyefNyD; 1966-ckESpfuyif &,lcJhojzifh pmzwfolwdkY
tusdK;iSm ,ckvufqifhurf; azmfjytyfygonf/
q&m"npHrmS ,cktcg &efuek Nf rKd Uaetdrf tNird ;f pm;b0jzifh at;csr;f pGm aexdik f
vsuf &Sdygonf/
(armif A od e f ; )
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 97 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

a&S;ya'o&mZfacwf &cdkifjynf\ zlvHkrI&SdcJhaom pD;yGm;a&;? aemufaMumif;udk


oH;k oyfjcif;jzifh acwfopfp;D yGm;a&;pepf xlaxmifa&;udk taxmuftul jzpfvrd rhf nf[k
,HMk unfrad yonf/ a&S;acwf&cdik jf ynfonf ESpaf ygif;rsm;pGm tqufrjywfbJ wnf&v
dS m
cJh&aom taMumif;&if; oHk;&yf&Sdonf/
if ; wd k Y r S m (1)yx0D t aetxm;? (2)pD ; yG m ;a&;tajctaeaumif ; jcif ; ?
(3) ,Ofaus;rItxufwef;usjcif;wdkYjzpfonf/ aqmif;yg;wGif a&S;bk&ifrsm;acwf
pD;yGm;a&;&mudk avhvmrdorQ wifjyoGm;ygrnf/
a&S;bk&ifrsm; vufxufu zlvHkrI&SdcJhaom pD;yGm;a&;aemufaMumif;udk oHk;oyf
jcif;jzifh acwfopfpD;yGm;a&;pepf xlaxmifa&;udk taxmuftuljzpfapvdrfhrnf [k
,HkMunfrdayonf/
&cdkifjynfonf ESpfaygif;rsm;pGm tqufrjywfbJwnf&SdvmcJh&aomtaMumif;
&if;oHk;&yfrSm if;\yx0Dtaetxm;? pD;yGm;a&; tajctaeaumif;jcif;wdkYESifh
,Ofaus;rI txufwef;uscJhjcif;wdkY jzpfonfqdku rSm;rnfrxifay/
a&S;OD;pGm &cdkifbk&ifrsm; pdk;pHcJhonfhacwfu pD;yGm;a&;&mudk oHk;oyfNyD;aemuf
bdk;awmfbk&m;vufatmufESifh NAdwdoQvufatmuf tajctaersm;udk pDppf&ayrnf/
aemufqHk;ydkif;tm;jzifh vGwfvyfaom jynfaxmifpktwGif; awGUBuHK&aom tajc
taeESifh acwfopfpD;yGm;a&;pepf xlaxmifa&;rsm;udk wpfqifhwdk;wufatmif
Pfopfavmif;&efyif jzpfayonf/

a&S;bk&ifrsm;vufxuf
a&S;tcguyif &cdkifjynfonf pD;yGm;a&; uHkvHk<u,f0rI&SdcJhNyD; EdkifiHjcm;ESifh
ukeful;a&;rSm txufwef;uscJhavonf/ a&S;&cdkifbk&ifrsm;vufxufu &cdkifjynf
onf txl;pnfum;om,mvSonf[k &mZ0ifq&mrsm;u qdkxm;avonf/ a&S;tcg
u "n0wD? a0omvD? ajrmufOD;NrdKUawmfwdkYrSm MuufysHruspnfum;cJhonf[k awGU&
onf/
"n0wDNrdKUawmfudk tajcjyK xGef;um;cJhaom a'oudk "n0wD[kac:\/
"n0wDjynfudk pEol&d,vufxuf jrwfpGmbk&m;udk,fawmfwdkif <ua&mufcJhpOfu
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 98 -

aumufBuD;oav;qefwdkYjzifh uyfvSLcJhMuonfudk taMumif;jyK "n0wDjynf[k


trnfay;awmfrlcJhNyD; jynfoljynfom;taygif;wdkYonf pdk;pOf&HzefrQ &Sm;yg;iwfrGwf
jcif;r&SdjzpfaomaMumifh "n0wDjynf[lyifvQif xif&Sm;ausmfapmpGm jzpfownf;[k
Asm'dwfpum; rdefYMum;awmfrlcJhonf[l &cdkif&mZ0ifwdkY azmfjyxm;avonf/
xdkYjyif pE&m;rif;w&m;BuD;pdk;pHcJhaom a0omvDNrdKUawmfBuD;wGif oabFmrsm;
qdkufuyfNyD; a&Trdk;aiGrdk;&Gmonf[k azmfjyxm;&SdcJhjyefavonf/ ]ZrLuRef;jyifxuf0,f
ukefonfwdkYonf aemifaomtcg &wemtwdjynfhNzdK;vwfvQif ukefoabFmwdkYonf
vnf; qdkufvSmvwHUqdkaomtaMumif;udkjrif a0omvD[k trnfay;Muukef\}[k
a&S;&cdkifynm&Sdrsm;u a&;om;xm;cJhonfudkvnf; awGU&Sd&avonf/
xdkaemuf ajrmufOD;NrdKUawmfodkY EdkifiHjcm;oabFmrsm;qdkufuyfjcif; EdkifiHjcm;
ukefonfrsm; tNrJrjywfoGm;vm0ifxGufjcif;wdkYudkvnf; awGU&Sd&\/ a&S;tcgu
ajrmufO;D NrKd UwGif qefpyg;twGuv
f nf;aumif;? a&twGuv
f nf;aumif;? rnfonft
h cg
rQ pdk;&drfzG,fr&SdcJhonfudk xif&Sm;aom atmufygaqmifyk'fuav;udkyif oDqdkvsuf
vmcJhMuayonf/
bm;bl [ d , if h ? qef [ d , if h
'd k i f ; usD [ d , if h ? &D [ d , if h
t"dym,frSm---bm;blt&yfwGif qefpyg;rsm;odkavSmif tNrJwrf;xm;&Sd\/
'dkif;usDt&yfwGif a&avSmifuefrsm;wl;azmfxm;&SdNyD;a&udk tcsdefra&G;vG,fulpGm
&&SdEdkif\/ xdkYaMumifh bm;bl&SdvQif qef&Sdonf/ 'dkif;usD&SdvQif a&&Sdonf[k qdkMujcif;
jzpfavonf/

jynfwGif;vkyfief;rsm;
qefpyg;vkyfief;um; t"duvkyfief; jzpf\/ if;aemuf 0g*Grf;pdkufysdK;a&;ESifh
&ufuef;vkyfief;? ESrf;cif;rsm;pdkufysdK; ESrf;qDBudwfe,faomvkyfief;? avSavmif;
vkyfief;? yef;xdrf? yef;zJ? yef;&H? ausmufqpftp&Sdaom vkyfief;? qifpG,fvkyfief;?
ig;vkyfief;? qm;vkyfief;? aq;yifpdkufysdK;aom vkyfief;? [if;oD;[if;&Guf? O,smOf
vkyfief;trsdK;rsdK;? ajrtdk;vkyfief;tp&Sdojzifh vkyfief;trsdK;rsdK;udk wDxGifcJhMuavonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 99 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

qefpyg;? 0gESifhtjcm;pdkufysdK;a&;vkyfief;wdkYtwGuf ,cktcg trawmfaMu;


xkwfay;ouJhodkY bk&ifuxkwfay;avh&Sdavonf/ jynfolwdkYtcsif;csif;vnf;
a&mif;0,fMu&mwGif aiGaMu;acs;iSm;jcif;rsm;udkvnf; jyKvkyfEdkifcGifh &SdMuavonf/
bk&ifhtrdefYawmft& tojym (100)usyfvQif wpfvudk (2)ojymompD (twdk;),l
&avonf[k awGU&Sd&onf/
odkYvkyfief;rsm;tjyif bk&ifhtrdefYtmPmtwdkif; tpdkYtief;zGJUxm;&Sdavonf/
xdktpdkYtrsdK;rsdK;wGif vkyfief;trsdK;rsdK;ESifh tvkyform;trsdK;rsdK;&SdMu\/ vuform;tpdkY?
v,form;tpd?Yk jruf&w
d t
f pd?Yk [m&Dtpd?Yk olowfA&0gtpd?Yk tcsut
f pd?Yk rJxnfquftpd?Yk
aiGcGefquftpdkYtp&Sdojzifh tpdkYtajrmuftjrm;&Sdavonf/ rsm;aomtm;jzifh tpdkY
om;wdkYonf rif;jypfrif;'PfcH&olrsm; jzpfMuonf/ if;wdkYtm; wdkif;jynfxlaxmifa&;
vkyfief;wdkYwGif toHk;csjcif;wpfrsdK;jzpfavonf/

'*Fg;ESifh tav;csdef
&cdkifjynfwGif (a&S;&mpkESpfaygif;rsm;pGmuyif wef;*g;('*Fg;)oHk;pGJcJhMu\/ '*Fg;
taMumif;ESifhywfouf) OD;pHa&TbkESifh arm&pfaumvpfwdkYa&;om;aom aqmif;yg;
wpfckwGif 1430-ckESpf ajrmufOD;udk pwifwnfaxmifcJhaom rif;apmrGefrS tpjyK
1782-ckESpf orwrif;txd rif;qufrjywf'*Fg;cwfESdyfoHk;pGJjcif;udk azmfjyxm;av
onf/ odkYaomf ajrmufOD;NrdKUrwnfaxmifrD a0omvDNrdKUawmfBuD; xGef;um;cJh&m
if;a0omvDNrdKUa[mif;rS '*Fg;tajrmuftjrm;udk ,ckwzef wl;azmf&&SdcJhjyefavonf/
xdkaMumifh a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif &cdkifjynf'*Fg;oHk;pGJvsuf&SdcJhonfrSm xif&Sm;
avonf/
'*Fg;xkwfvkyfoHk;pGJaom twwfynmESifh oHk;pGJaompepfudk tdEd,jynfrS&&SdcJh
avonf/ tav;csdefrSmvnf; tdEd,ESifhvnf;aumif;? ay:wl*DESifhvnf;aumif;?
'wf(csf)wdkYESifhvnf;aumif; qufoG,f a&mif;0,fazmufum;rI&SdcJhojzifh if;wdkY
oHk;pGJaom tav;csdefwdkYudk oHk;pGJcJhMuavonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 100 -

- 101 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

'*Fg;wefzdk;

&yfuGufpmwdkifESifh tcsKyfvlBuD;rsm;

1630 avmufu &cdkifaiG'*Fg;wpfusyfrSm ay:wl*D'*Fg; &dvf(p) (4)usyfESifh


nDrQonf/ &cdkif'*Fg;wpfusyfvQif Muuftaumif (30)&onf/ 8J(8yJ)jzifh MuufO
(100)0,fEdkifonf/ xdkacwfu &cdkif'*Fg;wpfusyfonf ,ckacwf t*Fvdyf (7)aygif
(10)oQdvifESifhnDrQNyD; ,ck ('k-ppfrjzpfcifu t*Fvdyfvufxufu) jrefrm'*Fg;
(105)usyfavmufESifhnDrQonf/ 1663-ckESpfavmufu &cdkif'*Fg; (1)usyfonf
'wf(csf)aqm([f) (25)usyfESifhwlnDNyD; &cdkif'*Fg; (1)usyfvQif t<uD (ta<u)aumuf&D
(2660)&&Sdonf/ a<uaphrsm;udk a&mif;0,f&m oHk;Muonf/
aumuf&Dac: a<uaphrsm;udk EdkifiHjcm;om;rsm;onf udkdkref',f(v)urf;ajcrS
,laqmifvmNyD; &cdkifjynfwGif ydcsdefjzifh a&mif;Muavonf/ if;a<uaph (148)
ydmudk (1)usyfaps;EIef;jzifh a&mif;csMuonf/
aiG'*Fg;qdkaompum;rSm tdEd,wef; ( )qdkaompum;rS vmonf/ &cdkifwdkYu
wef;*g;[k ,ckwdkifac:Muonf/ aiG'*Fg; (1)usyfudk (1)ojym[lif;? wpfcsyf[l
vnf;aumif;ac:\/ (1)rwfudk wom;*g (wodk;*g)[k ac:onf/

tcsKyfvlBuD;rif;wdkYonf rdrdwdkY\cdkifrif;ydkifqdkifaom &yf&GmtoD;oD;odkY oGm;


a&mufMuNy;D vQif v,f,majrvkyu
f ikd af omolwt
Ykd m; ppfaq;ar;jref;vsuf if;&yfuu
G f
pmwdkifwdkYESifhwuG v,form;wdkYtm; apmifha&Smuf&avonf/
xdktcg v,fajrvkyfudkifaom vlwdkYonfv,f,majrvkyfudkifaomtcsdef
aumif;rGepf mG pyg;? 0g*Gr;f wdu
Yk kd pdu
k yf sKd ;Ny;D vQif oD;yGiahf omtcsed f if;pyg;? 0g*Gr;f wdu
Yk kd
pkyHkNyD;xm;&avonf/
xdktcg cdkifrif;wdkYuvTJtyfaom tcsKyfvlBuD;wdkYonf rdrdwdkYtydkifvkyfudkifvsuf
&Sdaom v,form;wdkYxHodkY oGm;a&mufMuNyD;vQif qdkif&m&yfuGufpmwdkifwdkYESifhwuG
&&Sdaom pyg;? 0g*Grf;wdkYudk awmif;csdef? armif;csdefwdkYjzifh jcifcsdefNyD;vQif toD;oD;
cGJa0Muavonf/
cGJa0yHkrSm a&S;OD;pGm bk&ifrif;jrwf\ b@mawmf q,fcdkifaMu;udk xkwfEkwf&av
onf/ if;aemuf vkyfudkifaom v,form;wdkY oHk;pGJpm;aomuf&ef rsdK;aphrsm;wdkYudk
vHkNcHKpGm xkwfEkwfay;tyf&avonf/ if;a<u;useforQaom pyg;? 0g*Grf;wdkYudk pm&if;
jyKvkyfvsuf rdrdwdkYcdkifrif;xHodkY wifoGif;&avonf/
xdaYk emuf bk&ifrif;jrwfq,fcikd af Mu; b@mawmfypn;f rsm;udk toD;oD; NrKd Uawmf
odkY wifaqmifMuNyD;vQif bk&ifrif;aqmufvkyfxm;aom usDawmfwGif;odkY qufoGif;
&avonf/
cdkifrif;wdkYrSmvnf; tcsKyfvlBuD;wdkYuwifoGif;onfh t&yf&yfpyg;? 0g*Grf; pm&if;
rsm;udk NrdKUawmf Amylpm&jynfpdk;BuD;xHodkY aqmifydkYwifoGif;Muavonf/

qefpyg;vkyfief;ESifhEdkifiHjcm;ukefoG,fa&;
a&S;tcguyif &cdkifjynf\ toufaoG;cJrSm qefpyg;vkyfief;yif jzpfonf/
rdk;a&csdef (200)ausmf&SdcJhonfhtjyif ajrMoZmaumif;ojzifh pyg;udktvG,fwul
aygufa&mufap\/ pyg;udkBuJvdkufNyD; txl;rjyKpkbJvsuf 'va[maygufa&mufMu
avonf/ "n0wDjynfom;wdo
Yk ;kH &efvo
kd nfxufrsm;pGm ydv
k Qv
H suaf eojzifh Edik if jH cm;odYk
wifydkYa&mif;cscJhMuavonf/
qefpyg;ul;oef;a&mif;0,fa&;onf &cdkifjynf\ t"dupD;yGm;a&;vkyfief;
jzpf\/ qefpyg;ESifh 0g*Grf;a&mif;0,fa&;udk bk&ifudk,fwdkif BuD;Muyfaqmif&Guf
cJhavonf/ ,ckvGwfvyfaom jynfaxmifpkacwf EdkifiHawmfaumufyJoD;ESH a&mif;
0,fa&;bkwftzGJUrSBuD;rSL;aqmif&Gufaom vkyfief;pOfESifhEIdif;,SOf MunfhIEdkif&ef
a&S;&cdkif r[m&mZ0ifawmfBuD;rS atmufygtwdkif; aumufEIwfazmfjyvdkufayonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

aps;EIef;owfrSwfjcif;
xdktcg EdkifiHawmf vkyfudkif&&Sdaom pyg;? 0g*Grf;wdkYudk a&mif;cs&efudpESifh
ywfouf aqG;aEG;wdkifyifvdkojzifh EdkifiHawmftwGif; cefYxm;aom cdkifrif;wdkYESifh
wuG tcsKyv
f Bl u;D wdu
Yk kd ]Amylpm&} jynfp;kd Bu;D vTwaf wmfuqifah c:vsuf tpnf;ta0;
jyKvkyfNyD; aqG;aEG;wdkifyifMuavonf/ if;tpnf;ta0; EdkifiHawmfwGif vkyfudkif
vsuf &&Sdaompyg;? 0g*Grf;wdkY\ wefzdk;wdkYudk a&mif;0,fEdkif&efjzpfonfh tm;avsmfpGm
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 102 -

trsm;oabmwlnDcsuft& aps;EIef;udk owfrSwfMuNyD; EdkifiHawmfuom vltrsm;wdkY


tm; Mum;odapjcif;iSm aps;udkxkwfazmfaMunmawmfrlavonf/

a&mif;0,fjcif;
xdo
k aYkd Munmawmfr
l aps;EIe;f udo
k Md uNy;D rS wdik ;f &if;om;ukeo
f nfrsm;ESihf Edik if jH cm;
rS vma&mufaomukefonfrsm;wdkYonf jynfolwdkYu qHk;jzwfcsufcsrSwfxm;aom
aps;EIef;twdkif; 0,f,l&avonf/ xkdtcg ukefonfrsm;wdkYu rdrdwdkY0,f,lvdkaom
pyg;? 0g*Grf;wdkYudk pm&if;jyKvkyfvsuf Amylpm&jynfpdk;BuD; vTwfawmfodkY wifoGif;&
avonf/
xdktcg Amylpm&jynfpdk;BuD;onf ukefonfwdkYwifoGif;aompm&if;udk &&SdavvQif
Edik if aH wmftusKd ;awmfaqmif 'dik ;f ust
D pd&Yk u xdo
k Bl u;D xHoYkd jyKvyk x
f yk yf ;kd odrk ;DS xm;aom
0g*Grf;wdkYudk 'dkif;usDtrdefYtmPmu qifhqdkawmfrlonfrSm aus;&GmwdkY odkrSD;xm;aom
0g*Grf;wdkYudk 'dkif;usDtvkyform;wdkYESifh avSavmif;pHkvifpGm,lNyD;vQif if;pyg;? 0g*Grf;
wdkYudk wifaqmif NrdKUawmfteD;aps;BuD; aumif;rGefpGmxm;&rnf[k qifhqdkawmf
rlvdkufavonf/ if;trdefYtwdkif; 'dkif;usDtpdkYudk xdkolBuD;u 'dkif;usDtvkyform;
ulvDrsm;wdkYESifh aus;&GmodkYoGm;a&mufNyD;vQif odkrSD;vsuf&Sdaom pyg;? 0g*Grf;wdkYudk
aumif;pGm wifaqmifxm;&avonf/
xdktcg pyg;&SifESifhwuG &yfuGuf Amylpm&vTwfawmf&Sdaom oabFmpmudkifodkY
wifoGif;&avonf/ if;oabFmpmudkifonf pm&if;t& a&mif;0,faom ukefrsm;\
aps;EIef;twdkif; oifhaiGrsm;udk wGufppf jynfusdK;awmfaqmif taumufawmfaiGrsm;
udk pyg;wpf&mvQif ESpfojymusEIef;jzifhvnf;aumif;? 0g*Grf; tojymwpf&m wefzdk;&Sd
vQif oHk;ojymusEIef;jzifhvnf;aumif; wGufppfpm&if;jyKvkyfNyD;vQif if;pm&if;ESifh
wuG pyg;? 0g*Grf;rsm;udk oabFmodkYa&mufatmif ay;ydkYaqmif&Gufaom 'dkif;usD
tvkyo
f rm;wd\
Yk vkyt
f m;caiGuykd g ukeo
f nfwu
Ykd pHv
k ifpmG wifoiG ;f &ef pm&if;jyKvyk f
vsuf Amylpm&jynfpdk;BuD;vTwfawmfodkY wifoGif;&avonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 103 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ukefonfrsm; usoifhaiGpm&if; wifjcif;


xdktcg pyg;? 0g*Grf;rsm;udk vufa&muf&&Sdaom ukefonfrsm;wdkYonf pm&if;wGif
azmfjyvsufyg&SdaomaiGrsm;udk Amylpm&jynfpdk;BuD; vTwfawmf wifoGif;&avonf/
Amylpm&jynfpdk;BuD;onf t&yf&yftojymaiGwdkYudk ajyNidrf;atmif &&SdaMumif;wHqdyf
vufrSwf a&;xdk;NyD;vQif if;ukefonfwdkYtm; ay;tyfawmfrlonf/
ukefonfwdkYonf if;vufrSwfudk,laqmifvsuf EdkifiHjcm;avSoabFmwdkYudk
apmifha&Smufaeaom a&wHcg;rif;xH if;vufrSwfudk wifoGif;NyD; rdrdwdkYwkdif;jynfodkY
xGufoGm;&ef trdefYtmPmawmfudk cH,l&avonf/
xdktcg a&wHcg;rif;u rdrdwdkif;jynfrS0,f,laom pyg;? 0g*Grf;wdkY\wefzdk; &oifh
aomaMu;aiGrsm;udk ajyNidrf;atmifoGif;cJhaMumif;od&vQif xGufoGm;ap&ef trdefY
tmPmcsrw
S af wmfral vonf/ tmPm&&Su
d ek af om ukeo
f nfwo
Ykd nf BuKd uo
f nft
h csed f
rdrdwdkif;jynfodkY xGufoGm;Edkifavonf/
c&D;tMum; oHk;aqmifpm;aomuf&ef a&rdk;vHkNcHKpGm wif,laqmifvdkvQif
oabFmqdyfurf; 'dkif;usDuolBuD;tm; ajym&avonf/ xdktcg 'dkif;usD EdkifiHjcm;
ukefonfwdkYtvdkYiSm bk&ifrif;jrwfu pDrHjyKvkyfxm;aom uefawmfBuD;rS 'dkif;usD
tvkyform;wdkYonf a&rsm;udkvHkNcHKatmif wifaqmifydkY&avonf/ a&wifaqmif
ydkYaom tvkyform;vkyfcaiGwdkYudk 'dkif;usDuolBuD;xH if;ukefonfwdkYu xdkufonfh
tm;avsmfpGm ay;tyf&avonf/

vTwfawmfrS aiG&Sif;jcif;
xdkodkYa&mif;0,fa&;udpNyD;qHk;vQif Amylpm&jynfpdk;BuD;onf a&mif;0,fvsuf
&&Sad om tojymaiGrsm;udk ay;aqmif&ef qdik &f m&yfuu
G pf mudik w
f EYkd iS w
hf uG v,form;
wdkYtm;qifhac:awmfrlNyD;vQif v,form;wdkY vkyfudkifa&;twGuf axmufyHhvsuf&Sd
aom jynfusdK;aqmif b@mawmfaiGrsm;udkjzwf,l usef<uif;aom aiGrsm;vnf;
tojymwpf&mvQif jynfusdK;awmfaqmif&Guf&ef ig;ojymusEIef;jzifh odrf;ydkuf
usef<uif;aomaiGrsm;udk a&mif;0,f&&Sdonfhaps;EIef;twdkif; r,kwfravsmhapbJ
v,form;wdkYtm; xkwfay;awmfrlavonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 104 -

xdak emuf taumufawmfaiG t&yf&yfrsm;wdEYk iS hf wpfEpS t


f wGuf v,form;wdu
Yk
ay;qyfcahJ om aiGawmfuv
kd nf;aumif;? aiGojymwpf&mvQif ig;ojymus odr;f ydu
k x
f m;
aom aiGudkvnf;aumif; jynfolYb@mawmfwdkufodkY oGif;&avonf/
xdkaemuf bk&ifrif;jrwftm; awmifolv,form;wdkYu q,fcdkifaus;qufoGif;
vsuf&Sdaom pyg;? 0g*Grf;wdkYudk Amylpm&jynfpdk;BuD;u,laqmif "rowfawmftwdkif;
taumufawmfESifhwuGa&mif;NyD;vQif taumufawmfaiGrsm;udk jynfb@mawmfwdkuf
odkY oGif;&avonf/
xdkaemuf a&mif;&aomaiGwGifvnf; tojymwpf&mvQif ig;ojymusjzifh
omoeb@mawmfwu
kd o
f Ykd oGi;f &avonf/ tvSLawmfocsa jrrS&orQaom tojym
aiGwdkYudkvnf; omoemb@mawmfwdkufodkY oGif;&avonf/ xdkrS usef<uif;orQaom
tojymaiGrsm;udka&mif;&&Sdaom aps;EIef;twdkif; bk&ifrif;\b@mawmfwdkufodkY
oGif;&avonf/

a&mif;0,f&;Xmersm;ESifh t&m&Sdrsm;
xdktcg ul;oef;a&mif;0,fa&;t&m&Sd a&wHcg;rif;aecJhaomaMumifh xdkt&yfudk
,ckwdkifatmif wefcdkuRef;[k ac:Muavonf/ awmifolv,form;wdkYu pyg;? 0g*Grf;
wdkYudk pkyHka&mif;csaomae&mjzpfaomaMumifh ,ckwdkifatmif pyg;xm;0gAdkuRef;
(ppfawGNrdKUe,f)[k ac:Muonf/
Edik if jH cm;rSvma&mufaom avSoabFmwdu
Yk akd pmihaf &Smuf&ef wyfzUJG pnf;xm;aom
ae&mudk ,ckwdkifatmif wyfarmf(aygufawmNrdKUe,f)[k ac:Muonf/
EdkifiHjcm;ukefonfrsm;ESifh wdkif;&if;om;ukefonfwdkY vrf;c&D;oHk;pGJ&ef vHkavmuf
wif,l&eftwGuf bk&ifrif;jrwfupDrH uefwl;xm;aomuRef;udk rif;uefuRef;
(ppfawGNrdKUe,f)[k ,ckwdkifatmif ac:Muonf/
ajrmuf O D ; Nrd K Uawmf vnf ; Amyl p m&jynf p d k ; BuD ; aecJ h a omt&yf u d k ,ck w d k i f
Amylawmift&yf[l ac:Muavonf/ NrdKUawmfqdyfurf;wGif a&mif;0,fa&;jyKaom
ae&mudk ,ckwdkifatmif aps;BuD;? wHcg;0aps;? pyg;aps;qdyf[k ac:Muavonf/
EdkifiHjcm;oabFmwdkYudkapmifha&Smuf&ef wyfzGJUxm;aomae&mudk ,ckwdkifatmif
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 105 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

atmifwyf[k ac:Muavonf/ if;wyf tBuD;trSL;jzpfaoma&wHcg; rif;ae&mudk


,ckwdkifatmif a&wHcg;t&yf[k ac:Muavonf/
jynfusdK;aqmif 'dkif;usDtvkyform;aeaomt&yfudk ,ckwdkifatmif 'dkif;usDuRef;
[k ac:Muavonf/ jynfusdK;aqmif &ufuef;awmftvkyform;rsm; ae&mt&yfudk
,ckwdkifatmif ,Ofonf&Gm[k ac:Muavonf/

ay:wl*Dbkef;BuD; rif;e&dwftjrif
xdkpOfu ajrmufOD;NrdKUodkYa&mufcJhaom ay:wl*Dbkef;BuD; rif;e&dwfu if;\
c&D;oGm;rSwfwrf;BuD;wGif tdEd,jynftm; qefwifydkYa&mif;cs&jcif;aMumifh ajrmufOD;
pnfum;yHkudk atmufygtwdkif; a&;om;xm;cJh\/
]]&cdkifjynfESifh qufpyfaom tdEd,jynfonf rdk;acgifa&&Sm;? iwfrGwfjcif;
ab;rsm;ESifhawGU&aomfvnf; &cdkifjynfrSm ESpfpOfESpfwdkif; rdk;a&csdefvufr 200-rS
300-xd &GmoGef;jcif;aMumifh &cdkifjynf\<u,f0jcif;rSm wpfESpfxufwpfESpf wdk;wuf
omvmcJhaMumif;? ydkaomqefpyg;rsm;udk tdEd,jynfodkY tNrJwifydkYa&mif;cs vdkaom
ukerf sm;udk tdE,
d jynfrS wifoiG ;f MuaMumif;}}[l bke;f awmfBu;D rif;e&dwu
f rSww
f rf;
wifcJhonf/

'wf(csf)wdkYESifh qefa&mif;0,fpOfu
a&S;tcgu qefpyg;rsm;udk tdEd,? b*Fvm;jynf? rm'&yfurf;ajc? oD[kdVf?
ay:wl*D? *dktm? rmvm,k? 'wf(csf) ta&SUtdEd,uRef;pkrsm;odkY wifydkYa&mif;cscJh Muav
onf/ 'wf(csf)rSwfwrf;wpfapmif atmufygtwdkif;a&;om;xm;\/
]]1631-ckESifh 1634-cktMum;wGif b*Fvm;yifv,furf;ajcwpf0dkuf iwfrGwf
acgif;yg;aomab;qdkufa&mufvsuf&Sdonf/ 'wf(csf)vlrsdK;rsm;onf &cdkifjynfrS pyg;
0,f & ef o G m ;Muonf / oD & d o k " r & mZm\oH w ref r sm;u 'wf ( csf ) vl r sd K ;rsm;onf
rvufumuRef;pkrsm;udk ppfwdkufaeMuojzifh qeftajrmuftjrm;vdkaeaMumif;udk
bk&iftm;avQmufxm;Muavonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 106 -

xdkYaMumifh &cdkifbk&ifonf pyg;rsm;udk bk&ifhypnf;tjzpfodkY ajymif;vJum bk&ifh


tmPmjzifhoma&mif;cs&ef trdefYxkwfqifhxm;aomaMumifh 'wf(csf)rsm;onf txl;
rausreyfjzpfMuonf/ 'wf(csf)wdkYonf pyg;yGJpm;rsm;xH tjcm;vlrsm;xuf aps;ydkay;
0,f,lMu&ojzifhvnf; rausreyfjzpfMuavonf/
odaYk omf &cdik b
f &k ifrmS olUjynf&q
dS efpyg;rsm;udk pnf;rJu
h rf;rJrh xGuo
f mG ;Edik af tmif
wm;qD;xm;Edkifavonf/ tcsufudkMunfhIjcif;tm;jzifhyifvQif &cdkifbk&if\
ukefoG,fa&;tqifhtwef;rSm 'wf(csf)rsm;xuf atmufrus[k od&SdEdkifayonf/
odkYaomf pm&if;pmtkyfrsm;wGif rSwfxm;onfhaps;EIef;t& 'wf(csf)wdkYrSmvnf;
repfemMuacs/ bmaw;bD;,m;wGif 1633-ckESpf qef(um&m) 440-aygifudk '*Fg;
18d-aps; &Sdonf/ ('wf(csf)wpfaygifonf tAdkif'lydkif 1.09-aygifESifh nDrQonf/
(1)um&mudk bk&ifaps;EIef;rSm 10-usyf jzpfonf/)
qefpyg;&Sm;yg;csdef vGwfajrmufcJhNyD;aemuf 'wf(csf)wdkYonf wpfum&mvQif
(5)usyu
f sxd aps;usatmifvyk Ef ikd cf MhJ uonf/ odaYk omf olwt
Ykd xl;wvnf rauseyfMu
aom tjcm;taMumif;wpf&yfrSm bk&ifonftaMumif;rsdK;pHkjyNyD; bmawbD;,m;odkY
aps;EIef;tajctaeudkpHkprf;&ef vlvTwfjcif;aMumifh jzpfonf/
'wf(csf)wdkYonf bk&ifht0,fawmfrsm;udka&SmifvTJ ppfwaumif;odkY vlvTwfNyD;
0,f,l&ef BuHpnfcJhaomfvnf; if;ESpfwGifyif wifBudK if;ppfwaumif;e,frS pyg;
rsm;udk bk&ifrSm0,fESifhNyD;jzpf uefYowfaomaps;EIef;ESifhom 0,fcJh&avonf[l
rSwfwrf;wifxm;onf/

- 107 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdkifjynfESifh 'wf(csf)vlrsdK;wdkY ukeful;oef;qufqHa&;udk rpwma[m(vf)u


EdkifiHjcm;om;rSwfwrf;rsm;udkrlwnf a&;om;xm;aom if;\ ]jrefrmjynf} pmtkyf
wGif atmufygtwdkif; azmfjyxm;&Sdavonf/
]oD&dok"ronf} bmaw;bD;,m;&Sdaom 'wf(csf)vlrsdK;rsm;ESifh rdwfzGJU olwdkY
tm; NrdKUawmfpufHkwpfckzGifh&ef wdkufwGef;av\/ olwdkYonf qefrsm;udktcsdefrSef
axmufyifh&efvdk\/

xdjYk yif olw\


Ykd tif'ekd ;D &Sm; ,mcif;? pdu
k cf if;wdYk tvkyMf urf;orm;uRerf sm;tvGef
vdkae\/ xdkvdkaom ESpfckpvHk;udk &cdkifjynfrS tajrmuftjrm;&Edkifav\/ uRefrsm;rSm
zm&if*Dsrsm; b*Fvm;rSzrf;vmolrsm; jzpfMuav\/
oD&dok"rewf&GmpHaomtcg aemufeef;wufol e&ywdBuD; (1638-45)ESifh
'wf(csf)wdkYonf roifhjrwfMuacs/ NrdKUa[mif;&SdpufHkudkvnf; ESpfaygif;tawmfMum
kyfodrf;xm;Muavonf/ xdkpufHkudk pEok"r (1652-84)rif; eef;wufonfhwdkif
atmif rzGifhbJxm;Muav\/
1653-ckESpfwGif pEok"rrif;onf bmaw;bD;,m;ESifh ukefpnful;oef; a&mif;
0,fa&; pmcsKyfwpfck csKyfvkyfav&m xdkpmcsKyfyg tcsuftwdkif; NrdKUa[mif;&Sd 'wf(csf)
ukefonfwdkYonf ESpfaygif;rsm;pGm vdkufemMuukef\/
pEok"rrif;onf &cdkif&mZ0ifwGif tjrifhrm;qHk; bk&ifwpfyg;[k ausmfapm
xif&Sm;av\/ ol\&Snfaom eef;pHumvtwGif;wGif olonfOa&mywdkufom;
ukeo
f nfrsm;ESihf qufqaH &;udpw
iG f yGiv
hf if;aom PftajrmftjrifEiS hf rsm;pGmjynfph kH
ay\/
tdref ;D csi;f jrefrmrif;jyKusio
hf nfxuf ydrk Ekd ;kd Mum;aom0g'&Sad vonf/ jrefrmjynf
uJo
h rYkd [kwb
f J &cdik jf ynfonf yHo
k iG ;f '*Fg;rsm;udo
k ;kH \/ usyo
f ;kH '*Fg;\ a&SUajy;? r*db
k &k if
wd\
Yk wef* ( )ac: ydu
k q
f u
H kd oabFmqdyNf rKd Ursm; oH;k 1660-ckEpS af vmufup
tdEd,'*Fg;rsm;udktwkcdk;NyD; &cdkif'*Fg;rsm; yHkoGif;Muav\/
aps;em0,f&ef tao;tzGUJ udpr sm;twGuf a<uaphrsm;udo
k ;kH Mu\/ a<uaphrsm;udk
rmv'dwfuRef;rsm;rS (
)'wf(csf)oabFmrsm;u rMumrMum,laqmifvmMuNyD;
&cdkifjynfwGif 40-ydmudk wpfusyfESifh a&mif;csav\/
wdkif;jynftwGif;odkY 'wf(csf)rsm;oGif;aomukefrsm;rSm ,if;acwftarT;tBudKifESifh
*syefoJrsm;udk bmaw;bD;,m;rS ,laqmifvm\/ txnftvdyfrsm;udk tdEd,jynf
udkdkref',fyifv,furf;dk;wef;&Sd pufHkrsm;rSwifvmMu\/
baw;bD;,m;NrKd U&Sd 'wf(cs)f wdYk ukeaf &mif;uke0f ,f pm&if;pmtkyx
f w
J iG f ]]b*Fvm;
atmftwGi;f 'wf(cs)f wdYk ukepf nfu;l oef;a&mif;0,faom Xmersm;teuf &cdik jf ynfonf
ta&;ygaom wpfae&mjzpfav\[k azmfjyxm;\}}[l a&;om;xm;onf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

'wf(csf)&cdkif ul;oef;a&;

OD;bpH

- 108 -

EdkifiHjcm;ESifh ukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;
"n0wD? a0omvDESifh ajrmufOD;NrdKUawmfrsm;xGef;um;cJhpOftcgu EdkifiHjcm;om;
yifv,ful;oabFmBuD;rsm;onf NrdKUawmfqdyfurf; tNrJwrf;qdkufuyfvsuf &SdcJhav
onf/
EdkifiHjcm;om; c&D;onfBuD;wpfOD;u ukvm;wefjrpftxuf rdkif-50ausmfrQ
qefwufrdaomtcg tvGefBuD;us,faom qdyfurf;NrdKUBuD;wpfNrdKUudkawGU&Sd&onf[k
qdkxm;&m a0omvDNrdKUawmfudkqdkvdkjcif;jzpfonf[k ,lqMuavonf/
tb,faMumifq
h akd omf xdck &D;onfBu;D a&mufvmcJah om ckEpS o
f u&mZfukd wGuq
f
MunfhIaomtcg a0omvDNrdKUawmfacwftwGif;yif jzpfaeavonf/ a0omvDacwf
taMumif;udk pHkpHkvifvifod&aomtcg ydkrdkxif&Sm;vmayvdrfhrnf/
NrdKUa[mif;acwfwGif EdkifiHjcm;om;rsm;ESifh b,fyHkukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;
jyKvkyfcJhonfudkum; &cdkif&mZ0ifrsm;ESifh EdkifiHjcmom; txl;ojzifhay:wl*D? 'wf(csf)wdkY
\ rSwfwrf;rsm;wGif tawmfoifhzwfIod&SdMu&ayonf/
a&S;tcgu &cdkifjynfESifh ukefpnful;oef;a&mif;0,f qufoG,fMuaomEdkifiHrsm;
rSm tdEd, txl;ojzifhb*Fvm;jynf? r'&yfurf;ajcESifh oD[dkVfwdkYjzpfMuavonf/
tdEd,taemufawmifurf;ajc *dk0ge,f BuD;pdk;aecJhMuaom ay:wl*DwdkYonf
&cdkifbk&ifcGifhjyKcsufaMumifh ajrmufOD;NrdKUawmf 'dkif;usDbuft&yf pcef;cscJhMu\/
if;wdkYonf qef'GpfuRef;ESifh ppfwaumif;wpfzufurf;&Sd ',if;*g;qdkaom t&yf
wdkY wyfpcef;csMuum &cdkifbk&if vufatmufcH b*Fvm;ta&SUajrmufa'oudkulnD
apmifha&Smufay;Muavonf/
ay:wl*DwdkYonf if;wdkYae&if;a'ojzpfaom *dk0gESifhukefpnful;oef; a&mif;
0,fa&;wdkYudk taxmuftyHhay;cJhMuavonf/ odkYulnDcJh&mrS if;wdkYonf &cdkifjynf
udk odrf;ydkuf&ef BuHpnfcJhMuaomfvnf; &cdkifa&wyf? ukef;wyfwdkY\ owdaMumifh
vnf;aumif;? bk&if\ enf;y&d,m,faumif;jcif;aMumifh vnf;aumif; ratmifjrifcJh
Muacs/
odkYaomf &cdkifbk&ifonf EdkifiHjcm;ul;oef;a&mif;0,fa&;ESifh &cdkifjynftwGuf
umuG,af &;wdt
Yk wGuv
f nf;aumif; ay:wl*w
D t
Ykd m; aumif;pGmtoH;k jyKEikd cf ahJ vonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 109 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ay:wl*w
D EYkd iS hf tqufjywfcgeD;wGif ta&SUawmif 'wf(cs)f tdE,
d uRe;f pk? bmaw;
bD;,m;NrdKU&Sd 'wf(csf)wdkYESifh qufoG,fcJhavonf/ 'wf(csf)wdkY\ ukefavSmifHk;
(
)rsm;udk NrdKUa[mif;tem;&Sd abmif;'Guft&yf zGifhvSpfcJhMu\/
,aeYwdkif if;wdkYudk ysufpD;,dk,Gif;vsuf awGUEdkifMuayao;onf/ &cdkifjynfESifh
'wf(csf)wdkY\ ukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;rSm tawmfBuD;us,fcJhaMumif;rsm;ESifh
&cdkifbk&ifonf EdkifiHjcm;ul;oef;a&mif;0,fa&;wGif 'wf(csf)wdkYxuf rnHhvSaMumif;udk
rSwfwrf;wifxm;cJhMuayao;onf/

oGif;ukefxGufukefrsm;
&cdkifjynfrS EdkifiHjcm;odkY wifydkYaomukefrsm;rSm qefpyg;? 0g*Grf;? qif? aus;
uRefrsm;? aiGxnfrsm;? qifpG,frsm;? csnfxnfrsm;? rJe,f? csdyf? ,Gef;xnfrsm;jzpfMu\/
0ifukefrsm;rSm aumuf&Dac: <uDaph (a<uaphrsm;)? aq;rsm;? tarT;tBudKif?
wGif;xGufypnf;rsm;? ydk;xnfrsm;? [if;arT;rqvm? tausmf? u&ruf? aumfaZm?
owKxnf? yef;uefcGufa,muftp&Sdaom toHk;taqmifypnf;trsdK;rsdK; jzpfMu
avonf/

rSwfwrf;rsm;
ay:wl*Dbkef;BuD; refe&dwfonf oD&dok"r&mZmbdodufyGJESifh BuHKBudKufcJh&m
ajrmufOD;NrdKUawmft&yf&yfrS ukefonfrsm;a&muf&SdvmcJhMuNyD; pnfum;vSonfh
taMumif;udk atmufygtwdkif; rSwfwrf;wifcJhavonf/ if;jyif paumufwef
trnf&Sdaom 'wf(csf)c&D;onfuvnf; atmufygtwdkif; ajrmufOD;NrdKUcsrf;om
<u,f0yHkudk a&;om;xm;cJhjyefao;onf/ aumufEkwfcsufrsm;udk zwfI&jcif;jzifh
ajrmufO;D NrKd U\ Edik if jH cm;ukeo
f ,
G af &;vkyif ef;ESihf ajrmufO;D pnfum;vSyw
kH u
Ykd kd ay:vGipf mG
od&SdEdkifMuavonf/
]NrdKUawmf (ajrmufOD;) t&yf&yfte,fe,frS vma&mufonfh {nfhonfrsm;ESifh
jynfEh u
S af e\/ b*Fvm;yifv,fatmfurf;ajc&Sd ,d;k ',m;jynf? jrefrmjynf? tdE,
d jynf
ESifh pydkuf(
)uRef;ac: [if;cyftarT;tBudKifxGuf&m uRef;rsm;u EdkifiHjcm;om;
ukeo
f nfrsKd ;pHw
k v
Ykd nf; aps;uGu&f mS &efvma&muf avhvmMuonf/ qdu
k af &mufaeaom
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 110 -

EdkifiHjcm;oabFmrsm;wGifvnf; pm;eyf&dumrsm;? aq;0g;? tarT;eHYomwHk;? "mwfowK


trsdK;rsdK;? ydk;xnf? aumfaZm? owKtdk;cGufESifh a<uxnfpaom a&mif;ukefypnf;rsm;
ygvmMuavonf/ xdkukefrsm;tay:wGif taumufcGefuif;vGwfcGifh jyKxm;ojzifh
vrf;rBuD;wpfavQmufrSm aps;wef;BuD;ozG,f jzpfaeNyD;vQif txufqdkcJhaom
ukefypnf;rsm;ESifhjynfhvsuf qdkifcif;a&mif;csaeMuavonf/ xdkYjyifvnf; tzdk;wef
ausmufrsuf&wemrsm;? tvGef&Sm;yg;aom ig;BuD;tefzwf? uwdk;? jy'g;? csdyf?
[oFmjy'g;? bde;f ? yef;aygif;ponfwu
Ykd v
kd nf; 0,f,&l &SEd ikd af yonf/ ajrmufO;D NrKd Uawmf
onf BuD;rm;xnf0gaom taqmufttHkrsm;enf;yg;aomfvnf; t&G,fyrmPESifh
ypnf;Opmaygrsm;<u,f0yHkudk trfpwm'rf? vef'eftp&Sdaom taemufEdkifiHu
xif&Sm;aom NrdKUrsm;ESifhyif EIdif;pmavmufayonf/

- 111 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

upye'D

OD ; bpH
*

M.S Collis, The Land of the Great Image. P.211, Faber & Faber Ltd.,
London, 1945.

usrf ; ud k ; pm&if ;
1/

&cdkifr[m&mZ0if (ayrl)

2/

The Land of the Great Image, M.S Collis

3/

Burma, D.G.E Hall.


Arakan's Place in the Civilization of the Bay, M.S. Collis and
U San Shwe Bu, J B R S, Vol X, Part I.

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

vlU,Ofaus;rIordkif;udk avhvm&aomtcg urmwdkif;jynftwnfwnf\


jrpf0Srf;BuD;rsm;onf ta&;ygt&ma&mufvSonfudkawGUjrif&rnf jzpfygonf/
tD*sp,
f Ofaus;rIux
kd al xmifcahJ om Edik ;f jrpf? tif't
kd m&d,,
H Ofaus;rIukd xlaxmif
cJah om **Fgjrpf? wkw,
f Ofaus;rIukd ysKd ;axmifcahJ om [d0k eS [
f jkd rpfwEYkd iS t
hf wl &cdik v
f rl sKd ;
wd\
Yk ,Ofaus;rItpkpu
k kd ajrawmifajrm ufay;cJah om upye'Dac: ukvm;wefjrpfBu;D
taMumif;udk rSwfwrf;wifxm;&ef tvGefavsmfuefoifh jrwfvSonfudk xifjrifrd
ayonf/
arhaysmufxm;jcif;udkcH&&Smaom tuREkfyfwdkY\ ]upye'D}jrpfr[Donfum;
a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuuJhodkYyif pD;oGifoGifusqif;vsuf &Sdygao;onf/ &mZ0if
wpfacwfajymif;cJhNyDjzpfaomfvnf; upye'DjrpfBuD;um; oGm;NrJwdkif;oGm;vsufygay/
]e0'wf&Dus? ig;&m&om;? upye'D}[k armufawmfat;csif; pwifzGJUEGJUoDuHk;
xm;onfhtwdkif; &cdkifjynf\ upye'DjrpfBuD;onf taem'wftdkifrif;rS pwifjrpfzsm;
cHonf[k qdkxm;ygonf/
wpfenf;um; [dr0EmawmifajcrS pwifpD;qif;vmonf[k qdk&ygrnf/ jrpfBuD;
ig;oG,f jrpfi,fig;&mwGiftusHK;0ifaom odkufordkif;vmjrpfBuD;vnf;jzpfayonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 112 -

- 113 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

jrpfvufwufig;&mjzifh cufrawGNrdKifNrdKifjzm;NyD;vQif rPdaZmwd&ywjrm;uJhodkY


vdw
k ikd ;f jznfph rG ;f Edik af omowd& jdS cif;aMumifh upye'D[k ac:wGiMf uonf/ wpfenf;um;
vdyfausmufukef;uJhodkYaom ausmufwHk;BuD;rsm;jzifh wefqmqifxm;aom jrpfjzpfjcif;
aMumifh upye'D[k ac:Muonf/
upye'DjrpfBuD;onf &cdkifjynf&Sdrvm,kac: r,ljrpfESifh tee'Dac: av;NrdKU
jrpfrsm;\ aemifawmfnDawmfrif;oHk;azmfwdkYonf &cdkifjynf\ ajrtjyifudk pdrf;pdkcsrf;jr?
om,mpdkjynfcJhaponf r[kwfygavm/
odkYaomf ]upye'D} jrpfBuD;onfum; xl;jcm;vS\/ a&S;ESpfaygif;rsm;pGmu
]upye'D uyfrrDS uif;yanmif&if;odYk vsijf yif;&aoh a&mufownf;}[k &mZ0if vuFm
oDuHk;xm;onfhtwdkif; uydvrS tZKe&Sif&aohonf upye'Djrpfnm wpfckaom
yanmifyif&if;odkY <ua&mufcJhavonf/
upye'Djrpfnm tZKe&Sif&aohonf tdErm&,kac: oufusrif;orD;ESifh
taMumif;ygcJhavonf/ wpfaeYaomtcg ajrmufbuf&yfrS [dr0Em a&omndKjr?
ypKErSef? rdk;&GmoGef? ,nfxHoD;oD;? xkwfxkwfpD;vsufvmav\/ tdErm&,konf
jrpfa&arsm opfyifopfw;kH udk vufwifu;l vm&avonf/ onfukd taMumif;jyK
upye'Djrpfudk ukvm;wef[kac:wGifcJhjyefonf/
tdEr m&,k\ om;awmfrm&,konf a0omvDNrKd Uawmf0ifpm;aeaom &ubv
D ;l
rsm;udkcGif; &cdkifeef;qufudk rysuf&atmif xdef;odrf;oGm;zl;avonf/ xdkaMumifh
vnf; &udKifjynftrnfwGifonf[k &mZ0ifvuFm odkYqdkxm;ygao;\/
]]awZmBuD ; xk ? rm&,k u m;? ppf j yKqd k i f w d k u f ? i&ud K uf [ k ? 0ef v d k u f
aejim;? bDvl;rsm;udk? xGm;xGm;nufnuf? tukefzsufrS? atmifcsufXme?
xdkup? wGifxtrnf? &udKifjynf[k? ywfvnfESHYod? ausmfapmbd\}}
&cdkifvlrsdK;wdkYonf odkYvQif upye'DjrpfnmqDrS0ifvmcJhMuum odkYeef;quf
rsm;xlNyD; NrdKU&GmwnfcJhMuavonf/ upye'Djrpfvuf0Jvuf,mwGif udk;q,fhudk;NrdKUpD
wnfaxmifcJhonf[k &mZ0ifwGifpmwif&Sdayonf/
a0omvD? ausmufyef;awmif;? eDvmyef;awmif;? a0vmyef;awmif;? "n0wD?
ajrmufOD;tp&Sdaom NrdKUawmfrsm;onfum; xif&Sm;bd\/ xl;jcm;csufwpf&yfrSm upy

e'Djrpf ta&SUbufurf; ausmufawmfawmifxdyfodkY jrwfpGmbk&m;udk,fawmfwdkif


<ua&mufNyD; &cdkifjynfudk Asm'dwfay;cJhavonf/
jrpfBuD;ESifh wdkif;jynfonf jrwfpGmbk&m;Asm'dwf& wdkif;jynfESifh jrpfrBuD;yif
r[kwfygavm/ upye'Djrpfta&SUbufurf; xGef;um;cJhaom "n0wD? a0omvDESifh
a&TajrmufO;D NrKd Uawmfwo
Ykd nfum; tvGeyf ifwifx
h eG ;f qef;jym;cJah om NrKd Uawmfrsm; jzpfyg
onf/
xdaYk Mumifh armufawmfat;csi;f ajrmufO;D NrKd Uawmfukd odzYk UJG EGUJ oDu;kH xm; jyef\/
]]ig;axmufaxmifwm? omoemxGef;? ig;pif;tjrwf? e0'wf&Dus?
ig;&m&om;? upye'D? onfnmrGef? ,Ofwefwbuf? yifv,fxGufrS?
ESpfzufurf;NyD? jzm;a&rSD0,fa&SUqDjAKAm? tmumrSDcdkif;? awmifNydKif;NydKif;?
qdkif;qdkif;r@dKif? &udKifGefYzl;? rGefMu,fjrL;odkY? ajrmufOD;&TDeef;? wnfvwf
xGef;onf? uRef;ZrL xl;wnfhav}}/
odkYvQif &mZ0if urmausmfNrdKUawmfBuD;rsm;onf upye'Durf; wnfxGef;cJh
\/ xdkYjyif ]"n0wD bHkwdpnfom;}[l vnf;aumif;? "n0wD jynfod*[k? usL;csD
avsmufywf? xdkjynfjrwfum;? iwfrGwf&DeH? w&Hr[d? ewfbHk&SdvQif? om,dom,m?
0ajympGm\? &&apGBudK;? a&TaiGrdk;vnf; tNzdK;NzdK;oGef;cs? &Gmaeus aMumifh? oHk;0uyfzD;
ruyf0D;onf? csrf;tD;r@dKif? &cdkifoma,mifh? om,mpGav}}[l zGJUEGJUxm;cJhMuonf/
]"n0wD}[laom trnfemr bGJUwHqdyfcwfESdyfcH&onfhtwdkif; iwfrGwfjcif; ab;&ef
uif;&Sif;NyD; 0ajymom,mvSygayonf/
xl;jcm;aomjrwfpGmbk&m;\ udk,fpm;awmf r[mjrwfrkedrSmvnf; upye'D
ta&SUbufurf; oD&d*kwfawmifawmf ESpfaygif;rsm;pGm wnf&SdvmcJhojzifh omoemh
r@dKif jzpfcJhayawmhonf/
odkYvQif a&S;,cif twdwfb0 upye'Djrpfvuf,mvuf0Jurf;rsm;wGif
BuD;us,fcHhnm;rI tzHkzHkwdkYESifh jynfhpHkuHkvHkcJhayonf/ ypKyefumvwGifum; xdkBuD;
us,frIwdkYrSm qdwfokOf;vsuf &SdcJhawmh\/ a&TNrdKUawmftjzpfonfum;--]]&u r S e f z l ; ? Nrd K Uajrmuf O D ; ? oH u sL;oH & S n f ? td r f & S i f p nf w nf ; ?
ajrmufpnf>cH>cH? em&DoHESifh? &Gef;oHvnf;wdwf? vloHqdwf\? ae&dwfrIdif;onf;?

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 114 -

- 115 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

arSmifrnf;rnf;ESifh? ykpnf;nHnH? qnf;BuHBuHESifh? NrdKif,Hawmvm;? rxl;jym;


wnf;}}
[lyif jzpfawmhonf/ odkYaomf upye'DjrpfBuD;onfum; obm0tm;jzifh
ajymif;vJjcif;r&Sd oGm;Nrw
J ikd ;f oGm;aeawmh\/ ,ckacwf yx0Dq&mrsm;u upye'Djrpf
onf [dr0Em\ tpG,ftyGm;jzpfaom ,m[dkcsif;awmifrsm;rS pD;qif;vmcJhonf[k
qdkMuonf/ if;jrpfzsm; bGdKifEkjrpf[k ac:wGifNyD; &cdkifjynf upye'D odkYr[kwf
ukvm;wef[k ac:wGifavonf/ awmifbufodkY pD;qif;vmNyD; wpfzeftaemufbuf
odkYauGU txufodkY jyefwufum vla&Sawmifwef;rsm;udkjzwfausmfNyD; awmifbufodkY
pD;qif;vsuf &cdik jf ynfajrmufyikd ;f odYk xd;k 0ifavonf/ &cdik jf ynf taemufbufuu
kd yf
qif;vmNyD; yvuf0e,fodkY a&muf&Sdvmavonf/ aemufqHk;wGif ppfawGcdkife,fjyefY
a'orsm;udjk zwfausm
f b*Fvm;yifv,fatmftwGi;f odYk pD;0ifomG ;avonf/ upye'D
jrpfonf rdkifaygif;oHk;&mausmf &Snfvsm;onf[k qdkxm;ygonf/ ,ckacwftaeESifh
upye'DjrpfBuD;udk jrpfzsm;rS t0odkYpkefqif;vmcJhvQif obm0IarQmfcif;rsdK;pHkudk
awGUjrifMu&ygrnf/ acwftavsmuf jzpfyGm;cJhaom tjzpftysufuav;rsm;udkvnf;
xdkufoifhpGm od&SdMu&ayvdrfhrnf/
opfawm? 0g;awmrsm;tMum;rS acGywfvnfum woGifoGifpD;qif;vmaom
upye'Djrpfzsm; rif;vGifjrLcdk;wdkYonf tHkYrIdif;qif;vsuf &Sdygayonf/ aus;iSufpHk
wdkYonf awmoHudkay;vsuf &SdMuonf/ vlolreD; awmawmifpdrfhNrdKifBuD;0,f
*Edkifomarm zG,fwdkYudkawGU&ayrnf/ a&wHcGeftxyfxyfjzifh r&yfrem;usqif;ae
aom upye'Djrpfa&tvsOfwdkYonf vsifjrefzswfvwftoHyJhwifxyfrQjzpfavonf/
vla&SvlrsdK;wdkY\ae&m vla&Sawmifwef;&SdajrmifMum;rS wpfzefqif;vmNyD; &cdkif
e,fpyfodkY ausmfeif;rdavawmhonf/ acgifpdk? &Srf;'l;? vlbG,f? "&Smtp&Sdaom
awmifay:om;wdkY\a'o jzpfavawmhonf/ vdarmfcif; 0g0g0if;ESifh aq;cif;rsm;udk
woG,fwwef;BuD; pD;eif;jrifMu&avNyD/ awmifay:om;wdkY\ 0g;tdrfjrifhuav;rsm;
um; upye'Djrpfurf;udk wefqmqifxm;bdonf/ usLyif 0g;yif? opfyifBu;D i,fwu
Ykd kd
vnf; tkyfqdkif;pdkjynfvsuf Ijrif&yg\/ uGDrH? &Jvuf0? yvuf0pcef;rsm;odkY
wjznf;jznf;qif;rdvQifyif csif;? NrdK? carG; tp&Sdaom awmifay:om;rsm;ESifh

acsmif;om;ac: &cdkiftEG,fawmfwdkYudk awGU&avawmhonf/ a&S;&mZ0ifacwf? bk&if


e&tb,&mZm vufxufawmfu vuf,mjref*lwmtm; ukvm;wefjrpfzsm;odkY
apvTwf&mwGif a'o\obm0udk rnfodkYawGU jrifIarQmf&rnfhtaMumif; odkYzGJUEGJU
xm;\/
]awmifpGefnmu? rdefYawmfcsonf
ydkifocGefydkY? nmNrdKU&yfcGef
ukvm;wef0,f? cdkuf&efrjyK
cdk;olrk'def;? &efppfNidrf;ap
wyfwnfacs[k? oajywHcGef
bkef;oefvlUb? 0guRwfv0,f
{u&uf<uif; ? aqmif;wvif;
vrif;wefaqmif? wajymifajymifvQif
awmifodkYvSnhfoGm;? aiG&xm;jzifh
vsifvsm;odkodk? ESif;pdkpdk0,f
avcsdKysHUoif;? tcsrf;jyif;
rdrif;wlyif? rsdK;wGifxdyf0ef
rwfaumif;uRefudk? tvGef&uf&Snf
Mumrwnfatmif? av;rnfig;jzm
ig;&mjrpfr? upy[k
pD;us0Sefwuf? ESpfzufodkYaESm
awmifESifhawm0,f? jraMum&Sufcdkif
cufcsif;qdkif? oHNydKif&ifhl
N*dK;MuLaus;iSuf? quf&ufOa'gif;
waomif;aomif;onf? vrf;aMumif;vrf;pOf
jrnfvdrfhaomf---}

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 116 -

- 117 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

odkYvQif upye'Djrpfnm om,mvS\/ xl;jcm;aom a&S;&mZ0if? odkuf


ordik ;f 0if &cdik Ef ,
G rf sm;? acsmif;om;rsm;onf axmifzUJG aeMu\/ ausmufromaxmif?
ausmufzsmaxmif? 'ufqaJG xmif? &TyD qGaJ xmif? avm[dwo
f m;axmif? rde;f om;? kyo
f m;?
&Munfom;axmif tp&Sdojzifh axmifaygif;q,fhESpfaxmif&Sdonf[k od&avonf/
xdt
k xJwiG f ausmufromum; txl;jcm;qH;k jzpfonf/ tb,fah Mumifq
h akd omf a&S;&cdik f
rif;rsm;ESifh teD;uyfqHk;aecJh&aomolrsm;jzpfjcif; aMumifhyifwnf;/
]acgif;aygif;e*&pf? rif;cspfrsufESm? ausmufrom}[k tqdk&Sdavonf/ ul0
wpfzufurf;odkY vSrf;arQmfvdkufavvQif Oomvif;apwDawmfudk iGm;iGm;pGifhpGifh zl;jrif
&\/ uvufacsmif;? csif;vufacsmif;wdkYonfum; upye'DjrpftaemufbufodkY pD;0if
vsuf &SdMuonf/ vrf;rS *syefacwfwkef;u wufbkef;BuD; odef;azjrifhwdkYonf
b*Fvm;odYk vQKd U0Supf mG ul;oef;cJMh uonf r[kwyf gavm/ xkrd S wpfpcef; pkeq
f if;MuvQif
ta&SUbufurf;rS rIdif;rIdif;a0a0jzpfaeaom ausmufyef;awmif;udk jrifawGU&\/
]wdrfeD? rdkCf;? aqmif;? ausmufyef;awmif;? ajcmufa&mifarmif;}[k zGJUEGJUxm;cJhMuonfh
twd k i f ; yif / w&G e f t d k i f E S i f h ' vuf a rod k Y wpf z ef q if ; vmaomtcg up y e'D
taemufbufurf; rif;BuD;awmif? yifhul awmifESifh yef;eDvmawmifwef;BuD;rsm;udk
NydKif;&dkif;ESifh awGUjrif&\/ xdkrSonf ukef;awmfodkY a&mufvmonf/ ukef;awmf apwD
awmfudk upye'Dta&SUbufurf;wGif tmaomurif;wnfcJhNyD;aemuf b0oQif
rif;bm;BuD; jyKjyifcJhonf/ upye'Djrpfurf;yg; wpfzufwpfcsufwdkYwGif 0g*Grf;yif?
aq;yifrsm;ESifh O,smOfrsm; pHkvifvSonfhjyif awmif,mysdK;cif;rsm;udkvnf; IcsifpzG,f
awGUjrif&\/ xdkYaMumifh OumysH q,fhESpf&moD&wkwGif atmufygtwdkif; zGJUEGJUxm;av
onf/
]]0gacgifukefvsif;? awmfovif;vnf;? xGef;0if;vSm? rdkCf;<uif;&Gm
ygacsrl? awmifjrifhacgifacgif? cazmifazmifonf? ,mawmifvkyfaomolwdkY?
Munf h a csrl vG r f ; azG w nf ; ? aus;iS u f E S i f o nf ? ,mpif a wmif u d k i f ; &S d c J h ?
udkif;wpfcGifv,fvkyfom;? toD;aumufyif? rGef;zsifom;r,m;ESifh}}
odkY a'oom,myHkESifh upye'D\ IarQmfcif;wdkYonf jrif&olwdkYtzdkY MunfEl;
zG,fyif jzpfawmhonf/ a'orS cif;vufacsmif; 'vufacsmif;wdkYjzifh &cdkiftEG,f

awmfrsm; tjcm;jcm;aom axmifrsm;zGUJ aexdik Mf uaom Adv


k rf if;axmif? oufaxmif?
zvHaxmif? NrHKaxmifwdkYudk aygufa&mufEdkifayonf/
ausmufrom? ausmufzsmvrf;onfum; ppfwaumif;e,fodkYoGm;&mvrf;jzpfNyD;
&mZ0ifwGif xif&Sm;cJhayonf/ ukef;awmfrS wzefqif;vmavvQif EIH;wl;armifESr?
usv,fiwuf? EGm;&Sm? uGrf;xkwftp&Sdaom&Gmrsm;udk awGUjrif&avonf/
upye'D a&,mOfwdkYonf woGifoGifusqif;ae\/ urf;yg;wpfzuf wpfcsuf
wdkYonf jrifhrm;vsuf&Sdaeonf/ kyf0pcef;wdkYonf *syefacwfwkef;u &cdkifrsdK;cspfwdkY\
tkyfcsKyfa&;Xmewpfck jzpfcJhavonf/
urf;yg;jrifh Xme? wJpcef;udjk rifrh m;pGmyif ta0;rSjrifEikd af yawmhonf/ xdrk o
S nf
yvuf0odkY a&mufvmavonf/ yvuf0um; &cdkifjynftygt0if awmifay:a'o
pcef;NrdKUBuD;wpfckyif jzpfcJhayawmhonf/
rdk;wGif;tcgor, rD;oabFmuav;rsm;onf yvuf0qdyfwGif wdkufdkuf
qdu
k u
f yfEikd Mf uygonf/ aEGtcgrlum; yvuf0atmuf&Sad om avmif;u'l;txdom
a&muf&SdMuavonf/
odkYaomf jrpfnmodkY avSavmif;rsm;jzifh tcsdefumvra&G; oGm;vmEdkifMuygonf/
xdkrSwqifh pHkqif;cJhonf&Sdaomf rD;0pcef;odkY a&mufvmayrnf/ ta&SUbufrS
qif;vmaom rD;acsmif;uav;udk awGUjrif&ygrnf/ rD;acsmif;jzifh qefwufavvQif
ordef;odkYa&mufNyD; xdkrSwqifh dk;rawmifudk jzwfausmfEdkifavonf/
&mZ0if xif&Sm;cJhaom ausmufyef;awmifum; rD;acsmif;uav;\ tnm
wnf&adS wmhonf/ taemufbufoYkd vSr;f arQmaf vaomf tmumawmifEiS hf yDawmifwef;
BuD;odkY oG,fwef;vsuf qdkYqdkYqdkif;qdkif;jrif&ygonf/ yDacsmif;udk awGUqHk&NyD;aemuf
ausmufawmfNrdKUodkY a&mufvm&ayonf/
ausmufawmfbk&m;onf t"dubk&m;jzpfygonf/ ausmufawmfawmifodkY
jrwfpmG bk&m;ud,
k af wmfwikd f &ifaiGUay;cJah om ky&f iS af wmfr[mjrwfrek d used ;f awmfr&l m
r[mjrwfrkeda'oonf ausmufawmfNrdKUwpfzufurf;rS q,frdkifpcef;yif jzpfonf/
tuRefwdkYonf wu,fh ]"n0wD} odkY a&mufvmavNyD/ qefa&pyg;aygrsm;
iwfrGwfjcif;ab;&ef uif;&Sif;aoma'o&if; "n0wDum; a'oudk taMumif;jyK

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 118 -

- 119 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ac:wGijf cif;yif r[kwyf gavm/ upye'Djrpf0rS ;f onf ae&m us,jf yefv


Y aS vonf/
pyg;v,fuGufwdkYonfum; MunfhrqHk;? jrifrqHk;ygay/ BudefoD;? vufHk;ESifh ig;&mbdk;
tp&Sdaom taumif;qHk;aom &cdkifqefpyg;rsm;onf ae&mrS xGufavonf/
vrkwyif? o0ifuikd ;f ? awmyefZif;? tayguf0paom qdyu
f rf;&Gmrsm;udk awGUvm
Mu&aomtcg 1943-ck ppfBuD;twGif;utjzpftysufrsm;udk owd&apygonf/
tayguf0teD;wpf0dkuf NAdwdoQwdkY ppfpcef;wpfckcscJhonf/
av,mOfysHuGif;rsm; tBuD;tus,faqmufvkyfcJhNyD; ta&SUzsm;qdkif&m ppfAdkvfBuD;
*sifeH&,fa0b,fudk,fwdkifyif a&muf&SdcJhzl;avonf/ odkYaomf &cdkifrsdK;cspfrsm;ESifh
*syefwyfom;wdkY wdkufxkwfvkdufMuojzifh xdkpcef;BuD; rIrvSysufNydKoGm;cJhaom
tjzpftysufudkum; ,aeYwdkifyif jrifa,mifa,mif &Sdaeygao;onf/
o&r'Dacsmif; oa&acsmif;? &rf;acsmif;ESifh &rf;0acsmif;wdkYonf upye'D
ta&SUbufrS pD;0ifMuavonf/ wpfzufurf;um; uif;pGef;acsmif;ESifhtkwfawmif
jyifudk IarQmf&ayonf/ upye'D\ jrpfa&onf twuftus&Sdonfudk xif&Sm;pGm
awGUjrifvm&\/ a&wdkYonfvnf; tiHbufodkY ul;vmavawmhonf/
yifv,fZD;yif? vrkyif? qvdefyif? zuf&Hyif? vrHyif? a&tHk;yif? usD;uef;yifwdkYudk
pwifawGUvm&\/ aqmif;aEGtcgwdkY jrLcdk;awGqdkif;vsuf aomifjyifurf;pyf0,f
aus;iSufwdkYwbmom aysmfjrL;aeMuaomjzpftifESifh IarQmfcif;rSm txl;MunfEl;p&m
aumif; ay\/ a&wuf a&uscsd ef a&muf NyD qd k aomcg bkw fi Su fj rnfo Ho nfu m;
wrsdK;wrnf em;0ifcsdKvSavonf/ xdkYaMumifh ]]Oykwfvnf;wGH? yifv,fjrpfrSm?
jzm;a&vQHvdkY? jzm;vnf;wufvQH? oD'gjrpfrSm AHk;AHk;0SHvdkY}}[k pyfqdkxm;cJhavonf/
xdrk w
S qifh pkeq
f if;vmavaomf? taemufbufurf; ab;ig;&mawmif wef;Bu;D
ESifhwuG Muefjcif;awmif? ,dk;ilawmif? o&ufcsdKawmifESifh yef;eDvmawmifwef;rsm;udk
a0qdkif;vsuf Ijrif&ygonf/ ta&SUbufurf; ukvm;rkef;uRef;BuD;udk tHkUqdkif;vsuf
jrif&ygonf/ o&ufcsdKapwDudk ta0;rS zl;ajrmf&NyD;aemuf ,dk;acsmif;udk vGefvm
avonf/
xyfawmifESifh ul0apwDudk uefawmh&NyD;aomtcg ykPm;uRef;odkY qdkufuyf
vmayawmhonf/ ykPm;uRef;t0onfum; ajymif;jym? [if;ca&mfjrpfwdkY qHk&m a'o

jzpfonf/ rdk;Cf;Owktcg ae&m vIdif;xefavBuD;NyD; upye'DjrpfBuD;onf


qlyGwfvIyf&Sm;aeavonf/
ykPm;uRef;acsmif;0&Sd rif;rq,fausmufaqmifuRef;BuD;udk awGUjrif&onf/
OD;&mZfawmifapwDawmfudkum; ta0;rSyif zl;jrif&ygonf/ ]]0&pfawmifapwD?
vHk;ywfnD? vHk;vDyGwfwdkuf? trsm;a&SUrSm a&TcJ&pfvdkY}}[k qdkavh&Sdygonf/ OD;&mZf
awmif apwDawmfrSm &cdkifjynf\ t"du& apwDwpfqlyifwum;/
ykPm;uRef; wpfzufurf;&Sd OD;&mZfawmifapwD&ifjyifawmfrS ta&SUbufodkY
rSef;arQmfvdkufavvQif wpfzufurf;&Sd Budrfckefarmf? wyfarmfawmifwef;rsm;ESifh
awmifndKawmif;zl;wdkYudk oG,fwef; jrif&ygonf/ vufyefjym;? raemfoD&d? wyfarmf?
Budrfckefarmf? awmif;zl;&GmwdkYudkvnf; tqifhqifhjrif&ygonf/ jrpfv,f xGef;ay:
aeaom iajyuRef;BuD;udkvnf; twdkif;om;jrif&ygonf/ tydkif;wGif jrpfrBuD;onf
av;rdkifrQ us,f0ef;vmavonf/
aumufpD&Dac: aA'gyifwdkYonf jrKyfwHkay:wHkESifh vIdif;upm;um uckefjrL;xl;
aeMuonf/ a&om; wHigpD;yGm;&Smwd\
Yk avSavmif;uav;rsm;ESihf ydu
k af xmif? Nct
H p&Sd
onfh wefqmwdkYudkvnf; awGUjrifvm&ayonf/ tvGefw&m Munfvif at;jrvSy
aom yifv,fwo
Ykd nf upye'Djrpf0qDrS wokeo
f ek w
f u
kd cf wfvmavonf/ ta&SUbuf
urf;&Sd EdkifiHawmfwefcdk;awmifukef;rsm;udk ausmfvGefcJhvQif ppfawGNrdKUudk0ifaom wHcg;
wpfckjzpfonfh qwfdk;usacsmif;i,fodkY a&muf&Sdvmavonf/
rD;cdk;rqHk? rdk;rqHk; oG,fwef;aeaom qefpufBuD;rsm;onf ppfawGNrdKUudk wefqm
qifxm;\/ wpfzufurf;rS awmif;zl;? yGJMunfhawmif? 0NzD;csyfawmif? av;&SOf;awmif
wd k Y r S m up y e'D w pf z uf u rf ; ud k wef q mqif , if x m;bd o nf / tuRef w d k Y u m;
tif;ayguf0ac: upye'Djrpf0odYk a&muf&v
dS mavNy/D upye'Djrpf0onf ajcmufrikd rf Q
us,f0ef;NyD; yifv,ful;oabFmBuD;rsm; cdkvIH&mqdyfurf;omwpfckyif jzpfawmhonf/
upye'DjrpfBuD;wHcg;0 ppfawGNrdKUBuD;onf yeH&vSayonf/ ESpfaygif;&Spfq,f
ausmfa vmufu udk,fhj ynfudk,fhr sdK ;vGwfvyfa &;udk arQmf IBudK ;yrf; cJh& Sm aom
NrKd UolBu;D OD;atmifausmZf o
H nf b*Fvm;odYk wuRe;f ydcYk &H Ny;D aemuf vGwaf jrmufvmaom
tcg yifv,fc&D;jzifh rdrad 'oppfawGNrKd UodYk jyefvmcJ\
h / avSavmif;jzifh jyefvm&mwGif
upye'Djrpf0udk odkYawGUjrif&avawmhonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 120 -

]&uompnf? &cdkifjynfodkY? jyefavoGm;MucgvQif? vGef0rf;om


&Tiftm;&? tvSarmifom? avSem0g? vsifpGmpD;wufMu? MuL;oHjraygif;
c&m? AHkomvif;cGif;? pnfarmif;nif;onf? omjcif;{uAsmESifh? wD;rIwfum
waomaom us,fvSBuD;pGm? jrpf**Fgudk? aemufrSm y,fvTwf? &Tifaysmfyg;
aomtcg? aMumfjim[pf[J? woJoJonf? atmifyGJcHumumESifh? jzm;oifhum
vDoifhvdkuf? ork'&m? ,rHkemonf? oDwmyifv,fjrpfudk? &GufjzLwdkuf
ul;cwfum? vIdif;,ufav[l? a&rsm;ql OD;jyLaqmif; umumwnf;?
awmifyrmvIdif;BuD;x? urf;udkrjrif? us,f0ef;usifonf? jrpfcGif yifv,f0?
cdkwifupm;pGm? rJe,f[kqdk? pdrf;pdrf;ndKonf? jrpfudkrJeufyg\? Munfhacsaomf
aMumufa zGw nf ;? ig;BuD ;ig;qif ? ig;ref ;usifv nf; ? rsm;zsift yHk& SdE Si fh?
vTifhwHkNyD;vmMucg? &umyl&? NrdKU"n\? a'oe,f0ifvSmu? &DdkUrSm jrLqGqG?
qD;ESif;pHkpD? rIdif;0D0Donf? awmifNcDurf;em;pudk? jrifvwfMuwHkaomcg?
0rf;omtm;&? pm;aomufMu? vsifpGmcwfvmygu? ajriHkrSmqHawmf"mwf?
t0D;uyif? rIdif;rIdif;jrifaomf? uRef;vQifdkcGwf? ylaZmfrSwfwHkaomcg?
aomif;aomif;xdrfhql? azG;azG;jzLonf? ewfvlom"kac:\? zsm;qDay:
&GufjzefYwdkuf? ajril[kac:? xdkuRef;armfudk? [pfaMumfvDoifhwdkuf? ywfum
&pfcwfMucg? tif;ayguf[w
k ?kH xdo
k cJ u
kH ?kd zsm;qH;k 0ifMuyg? cH0k rSmuRe;f tvGw?f
emrac:aqmif? av;&SOf;awmifudk? eHarQmify,fcJhvsuf? aMumfjimMuyfcwf
vmcg? Iumaysmfvsuf? vuf0Jbufudk? wpfcsufMunfhacsygu? NrdKUppfawGrSm
t"drw
S ?f tmusyaf wmfvQi?f ig;rnfpifonf? oQiyf if bk&m;"mwfEiS ?hf Aka'gewf
wdkYudkom? tqif;a&Ta&mif 0if;0if;ajymifonf? r,farmif jrifygvwfu?
OD;ESdrfhcsdkU Gwfcg? 0NzD;csyfac:aqmif? yGJMunfhawmif[k-jrifhacgif yAw?
aAGxdyf tv,fay:? rkwfqdwfawmf"mwf? oQifawmfjrwfudk? wefY&yfa&SU0,f
arQmfu? &SdylaZmfdkGwfwGm; vuf0JbufrSm? NrdKUcsrf;omudk? arQmfumMunfh
vwfjim;u? ausmif;bk&m;apwDom? Zif;cg,lrSef;? aps;aMumif;vrf;ESifh
qdyfurf;wHwm;rSmvnf;? tHhbG,foma&r&? qdkifESifh'kuH? tdrfAdrmefvnf;?
MuufysHyifruswnf;? a&mif;0,fMursm;vl&Sif? azG;azG;jzLonf? jynfolrsm;
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 121 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

Adv
k yf gESi?hf uREyfk o
f m pdu
k yf sKd ;jim;? uGr;f oD;tke;f yif? ydEyJ if[?k xef;yifo&ufrsm;
ESi?hf vGeq
f ef;jym;opfwum? Adrmefomawm? O,smOfawmud?k xif&mS ;jrifvwf
ygu? &Tif0rf;omvGeftm;&? Xme&yf&Gm? NrdKUcsrf;omonf? tdrfrSmqdkufa&muf
Mu\/}}
odkYvQif NrdKUolBuD; OD;atmifausmfZHonf upye'Djrpf0rS avSavmif;jzifh
ppfawGodkY 0ifvmaomtcg jrif&awGU&aom IarQmfcif;t00wdkYudk aphpkatmif
&Tef;vdkuf&wkoGm;jzifh zGJUEGJUoDuHk;xm;jcif;jzpfygonf/ ]upye'D? r[Durf;ayrdkY?
omcsif;i,fcsD}[l vnf;aumif;? ]wjzKjzjz? upy}[lvnf;aumif;? ]a&ompdrf;jr?
up y }[l axG x l ; qef ; jym;vS o nf h jrpf B uD ; jrpf 0 S r f ; wG i f &mZ0if t rsd K ;rsd K ;
ajymif;vJcJhNyDjzpfaomfvnf; upye'D\ obm0tajcum; ,aeYwdkifajymif;vJjcif;
r&Sdao;onfudk awGU&ygonf/
"npH
rSwfcsuf/

/ 1960-61ck? &cdkifwefaqmifr*Zif; azmfjyzl;ygonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 122 -

- 123 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

armif;qGJ&Gmuav;onf NrdKUa[mif;ta&SUwmifbufwGif 7-rdkifuGmvSrf;vsuf


wnf&Sdonf/ ppfawGrS rD;oabFmESifhwufvmaomf NrdKUa[mif;bufqDrS xdk;xGufvm
aom awmifwef;tqHk;xdyfwGif apwDwpfqludk ta0;rSyif jrifMu&ayvdrfhrnf/
xdkapwDum; armif;qGJapwDyif jzpfonf/
armif;qGJ&Gmuav;onf xdkarmif;qGJapwD\ t&dyftm0goudk cdkvIHvsuf
awmifajc&if; wnfae\/ wpfzufum; &cdkifjynfwGif tauGUtaumuftrsm;
qHk;jzpfaom ]ig;&maumuf}acsmif;i,fuav;jzifh um&Hvsuf&Sdaeonf/
xdkig;&maumufacsmif;i,fav;wpfzufurf;rSm aqmif;aEGtcgwdkY [if;oD;
[if;&GuftrsdK;pHkonfh O,smOfwdkYjzifhjynfhNzdK;vsuf&Sdaeonf/ aus;iSufom&um
wGefoHomESifh OMo OMo NrdKifoHaESmvsuf? vGrf;qGwfMunfEl;p&mwdkYESifh a&m>yrf;um
&yfol&yfom;taygif;wdkYrSm b0ifjrL;vsuf&SdMuukef\/
awmifajc&if; uyfvsuf&Sdaeaom awmwef;uav; a&tdkifwpfck&Sd\/
xdka&tdkifodkY xdkawmwef;udk trSDjyKum tdk;tdrfxlaxmifaeMuaom orif? '&,f?
acsi,fwdkYonf tcgcgaMumufwvefYvefYESifh a&aomufqif;Muonfudk xif&Sm;pGm
awGUjrifay\/

awmvrf;uav;jzifh armif;qGJapwDodkY a&S;Iwufa&muf &ifjyifawmfrS


taemufodkY vnf;aumif;? taemufajrmufbufodkY vnf;aumif; arQmfrSef;vdkufaomf
tvGefw&mMunfEl;zG,faumif;aom upye'D jrpfe'D\ a&tvsOfwdkYonf tnmqDrS
woGifoGifpD;qif;vsuf&Sdonfudk awGUjrif&ay\/ ndKUndKU qdkif;qdkif;? rdkYrdkY rIdif;rIdif;
jzpfaeaom bJig;&mawmifwef;BuD;onfum; xdkupye'DjrpfBuD;udk wefqmqifvsuf
&Sad eonf/ armif;qG&J mG uav;? armif;qGaJ pwD jrpfrBu;D ? awmifwef;Bu;D wdo
Yk nf
tuREkfyf\pdwf"mwfxJrS tNrJpGJNidvsuf&SdcJhavonf/
armif;qGJ&Gmuav;um; tnw&r[kwf? NrdKUa[mif;e,f EdkifiHa&;acgif;aqmif
OD;armifZ\
H csujf rK y&f mG uav;yifjzpfonf/ xdpk Oftcg OD;armifZu
H ,
G v
f eG cf ahJ omfvnf;
if;yk*dKvf\ pOfqufEG,fvmwdkYrSmum; if;\ajc&mudk eif;vsuf&SdMuonf/
tvGerf sKd ;csppf w
d x
f ufoefaom olBu;D OD;pdex
f eG ;f jzL? OuXOD;om'd;k wdo
Yk nf if;\
tquftEG,frsm;yif r[kwfygavm/ xdktcg pnf;pdrf,pfrl;aeMuaom acgif;aqmif
tcsdKUrSwpfyg; useftm;vHk;wdkYrSm wnDwGwfwnf; &SdMu\/ xdkYaMumifhvnf; *syefudk
awmfvSefcJh&m txajrmufatmifjrifcJhonf r[kwfygavm/
armif;qGJ&Gmuav;\ A[dkusae&mwpfck ysOfpDysOfaxmiftdrfwpfaqmif&Sd\/
if;tdrfum; olBuD;OD;pdefxGef;atmif\tdrf jzpfonf/ if;tdrfavSum; wHcg;0wGif
]'dkYArmqif;&Jom; tpnf;tHk;XmecsKyf}[lvnf;aumif;? cdkifacgif;aqmif OD;bpH?
cdkifrSL; OD;pHwifh[lvnf;aumif; pmuyfxm;onfudk awGUMu&ayvdrfhrnf/
a&S;u wdik ;f &if;om;tpnf;tH;k acgif;aqmifwo
Ykd nf xdpk Oftcg 'dAYk rmqif;&Jom;
tpnf;tHk;0ifrsm; jzpfvmMuonf/ xdkarmif;qGJpcef;odkY &cddkifacgif;aqmif[loa&GU
vma&mufMu\/ xdkpcef; vufeufudkifumuG,fa&;wyfom;rsm;udk awGUjrifMu&ay
vdrhfrnf/
if;wdkYum; xdkpOftcg wu,fhumuG,fapmifha&Smufa&;udk aqmif&GufcJhMu
ayonf/ xdkpOftcg oGm;vm0ifxGufaeMuaom &cdkifjynfacgif;aqmif[loa&GUudk
armif;qGJpcef; awGUjrifvdkuf&\/ b,facgif;aqmifu b,fvdkqdkonfudk armif;qGJ
pcef;onf todqHk;/ ,cktcg tcsdKUaom acgif;aqmifolwdkYajymqdkjyKrl yHkawGudk
Mum;&jrif&aom armif;qGJ&Gmuav;onf jyHK;&,frdrSm rvGJay/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

armif;qGpJ cef;

OD;bpH

- 124 -

- 125 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

armif;qG&J mG odYk a&mufvmMuaom acgif;aqmifrsm;teuf OD;ndKxeG ;f taMumif;udk


tenf;i,f azmfjyvdk\/ tar&duefodkY jrefrmvli,ftzGJU'kwd, acgif;aqmiftjzpf
oGm;vmcJMh uaom OD;ndKxeG ;f udk tuREyfk o
f nf rMumao;rDu ppfawGav,mOfysu
H iG ;f
awGUvdu
k &f \/ Mum&Snaf jymaezdYk r&vdu
k /f olvnf; tvkyaf wGyI v
f yYkd gyJ/ olUudjk rifvu
kd f
awmh tuREkfyftvGefyif auseyfrdonf/
&cdkifjynftwGuf *kPf,l&rnfh yk*dKvfwpfyg;ygwum;[k atmufarhrdonf/
OD;ndKxGef;vnf; armif;qGJESifhruif;/ wpfaeY NrdKUa[mif;bufqDrS armif;qGJqDodkY
pufbD;pD; a&S;IvmaeolwpfOD;udk jrif&yg\/ b,folrsm;ygvdrfhr[k ppfaq;MunfhI
rd\/ reD;ra0;a&mufcJhvQifyif OD;ndKxGef;udk rSwfrdav\/ tawmftHhMooGm;\/
ola&mufvQifyif csufcsif;uREkfyftm; vlolreD;aom ae&mwpfckudkac:oGm;\/
bmvJ udkndKxGef;&,f? xl;qef;ygwum;vdkY ar;vdkufawmh tomaeprf;ygOD;? pum;
udk b,folYudkrS rajymESifhaemfqdkNyD; tuREkfyfonf &efukefrS dk;rudkjzwfausmf
*Gacsmif;rSaeNyD; trf(rf)t,f(vf)ac: ppfoabFmuav;ESifh wdwfwqdwf tdEd,odkY
oGm;a&mufw,f/ olt&ifwkef;u pDpOfxm;onfhtwdkif; [efuscJhNyD/
ocifbdk;vS? ocifpdefxGef;ESifh atmfya&wmwpfa,muf av;NrdKUacsmif;rSm usefcJh
ao;w,f tp&Sdojzifh taMumif;OHktvHk;pHkudk zGifhajymcJhavonf/ tuREkfyfrSm
kwfw&uftHhMordovdk jzpfaerdonf/
*syefwufp ArmhvGwfvyfa&;wyfrawmf kwfodrf;cgeD;wGif &cdkifjynfodkY *syef
awmfveS af &;udpE iS hf vQKd U0Supf mG a&mufvmMuaom wufbek ;f Bu;D OD;ode;f az? udw
k ifa&T?
ocifp;kd ? Adv
k w
f ifjrwdu
Yk kd ajy;owd&jyef\/ wufbek ;f Bu;D OD;ode;f azESihf udw
k ifa&Twu
Ykd kd
uG,v
f eG o
f l acgif;aqmifBu;D OD;atmifxeG ;f OD;wd\
Yk tultnD jzifh tdE,
d odYk yvuf0rS
ydkYvdkufaomtcg OD;ausmfjrifhESifh OD;armifeDwdkYtm; *syefESifh yl;aygif;apNyD; yvuf0e,f
udk t&odrf;,lapcJhaomtpDtpOfrsm;rSm c&D;wGifvsufvmcJhojzifh txl;auseyf
rdavonf/
tpDtpOfrsm;onf aemufqHk;*syefudk vufeufudkif *syefudkawmfvSefcJh&m
txl;c&D;a&mufco
hJ nfrsm;udk rnfoo
l nf jiif;qefygrnfenf;/ uJo
h Ykd armif;qGpJ cef;
awGUqHkNyD; naevGefajrmuf tarSmifa&mufaomtcg toifhpDrHxm;aom

avSavmif;uav;jzifh ig;&maumuf acsmif;i,fuav;udkpkefvsuf uG,faysmufoGm;


Muawmhonf/
armif;qGpJ cef; tuREyfk t
f m; arhavsmah ebd\/ &ufpufvpS mG wum;/ &cdik jf ynf\
nDGwfa&;udk awGUjrifvdkuf&onfh armif;qGJpcef;? acgif;aqmif trsdK;rsdK;? vkyfief;
trsdK;rsdK;udk awGUjrifvdkuf&onfh armif;qGJpcef;? om,mMunfEl;? b0ifjrL;p&mawGESifh
jynfhvQrf;onfh armif;qGJpcef;? vGrf;qGwfzG,f&m tjzmjzmwdkYudk zefwD;cJhaom
armif;qGJpcef;udk uREkfyftb,frSmvQif arhEdkifzG,f&m&SdtHhenf;/
/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

bpH
(&cd k i f r * Z if ; trS w f - 10)

OD;bpH

- 126 -

- 127 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

bk&ifrif;AmBuD;? r[mynmausmfwdkY\ pGrf;&nfowdrSm taemufb*Fvm;


(12)NrdKUudk pdk;ydkifvmaom ol&wefbk&iftm; awmfvSefcJhjcif;jzpfygonf/ xdkenf;twl
bk & if h a emif wyif a &T x D ; wd k Y &cd k i f j ynf o d k Y usL;ausmf c J h p Of u vnf ; rif ; AmBuD ; ?
rif;zavmif;ESifh taygif;ygynmausmfwdkY awmfvSefcJhMujcif;yif jzpfygonf/

&cdkifa&wyfom;wdkY pGrf;&nf
ay:wl*De,fcsJUorm;wdkYonf &cdkife,fodkYusL;ausmfcJhMupOfu &cdkifa&wyfom;
rsm;onf tqdkygay:wl*DwdkYtm; ol&Jaumif;yDyD wGef;vSefcJhMuygonf/
AdkvfrSL;csKyf rsufawmif&Snf? vufHk;ay:? Adkvfcsif;ysH? iay:vHk;? icGufayguf?
uRJwaumifEdkifpaom yk*dKvfwdkYonf &cdkifawmfvSefa&;orm;rsm;tjzpf rSwfwrf;
rsm; txift&Sm; &Sdaeygonf/ yk*dKvfwdkYonf r[mvlrsdK;BuD;0g'jzpfaom
zdESdyfusL;ausmfjcif;udk acsrIef;wGef;vSefcJhMuolrsm; jzpfygonf/

&cdik jf ynfawmfveS af &;


("npH )

16-Budrfajrmuf 1961-ck? rwfv? 27&ufaeY


awmfvSefa&;
,aeY (16)Budrfajrmuf awmfvSefa&;aeYBuD;twGuf jynfaxmifpkwpf0ef;vHk;
owd&Mu&efjzpfonf/
*syefawmfvSefa&;udk okyfazmf&mwGif &cdkiftrsdK;om;wdkY\ awmfvSefcJhMuyHkudk
oD;oD;jcm;jcm;azmfjycJhvQif tcsdKUcsdKUaomyk*dKvfrsm; tjrifusOf;onf? vlrsdK;a&;
pdwf"mwfqefonf[k pGyfpGJMurnfjzpfaomfvnf; awmfvSefa&;ESifhywfouf &cdkif
trsdK;om;wdkY oufpGefYBudK;yrf;aqmif&GufcJhyHkudk azmfrjyvQifrjzpf[k pdwfxm; jrifhjrwf
aom jrefrmhtrsdK;om; rsdK;cspfyk*dKvfrsm;u xifjrifMurnf rvGJay/

t*Fvdyfudk awmfvSefcJhyHk
NAw
d o
d Qe,fcsUJ orm;wdYk tdE,
d rS &cdik o
f Ykd csw
D ufwu
kd cf u
kd pf Ofu &cdik o
f &l J aumif;wdYk
taejzifh a';0ef;Bu;D OD;atmifausm&f ?DT rif;om;Bu;D OD;a&TAef;wd\
Yk awmfveS cf yhJ w
kH o
Ykd nf
&mZ0ifrSwfwrf; aemifvmaemufom;wdkY trSwfw&jzpfapjcif;iSm if;wdkYvufarmif;rS
xd;k qG&&Sad om aoG;rsm;jzifh pmwrf;Bu;D rsm; a&;xd;k awmfveS cf MhJ uolrsm; jzpfMuygonf/
rif;avmif; armifazmfatmif? OD;vmbwd\
Yk jrifjh rwfaom awmfveS af &; pdw"f mwf
rsm;onf ,aeYwdkif &cdkife,fbuf ajymrqHk;Edkifatmif&SdMuonf r[kwfygvm;/

t*Fvdyfudk awmfvSefcJhol

jrefrmh&mZ0ifwGif awmfvSefMuonfh ArmhrsdK;cspfwdkYuJhodkY &cdkif&mZ0ifwGifvnf;


rdrdwdkif;jynfESifh rdrdwdkYtrsdK;twGuf awmfvSefcJhMuygonf/

&cdkifESifh Armtiftm;csif;rrQ NAdwdoQt*Fvdyfvufatmif uRefoabmuf b0


jzifh a&mufcJhpOfu t*FvdyfwdkY\tjyKtrludk b,fvdkenf;jzifh awmfvSef&yg rnfenf;
[laom t"d|mefjzifh NAdwdoQe,fcsJUudkpwif awmfvSefcJhol ppfawGNrdKU ly&yfrS
OD;OwryifjzpfaMumif;? ArmhvGwfvyfa&;vif;a&mifjcnfudk pwifay;olrSm OD;Owryif
jzpf awmfvSefa&;rSwfwrf;&mZ0ifudk a&;Muonfhtcg OD;Owrvdkyk*dKvfryg&Sd?
rxnfhoGif;u rjzpfEdkifr[kwfygvm;/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdkifrsdK;cspfawmfvSefa&;orm;rsm;

OD;bpH

- 128 -

odMuao;&JUvm;
q&mOD;atmifxGef;OD;? OD;ynmoD[? OD;pdEm? 'dkYvufHk;? OD;pHa&T? OD;bpH? OD;ndKxGef;?
OD;ausmfjr? bHkaygufomausmfwdkYtaejzifh ArmhawmfvSefa&;orm;rsm; jzpfcJhMuonf/
ocifav;armif? ocifjr? ocifpdk;wdkYESifhyl;wGJ awmfvSefcJhMuonfrSm cyfEkEk
cyfMurf;Murf; jzpfcJhMuygonf/
1300-jynfhESpf ta&;awmfyHkwGif &cdkifausmif;om;rsm; a&SUwef;rS acgif;aqmif
wdkufcdkufcJhMuonfudk uG,fvGefol AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh jrefrmhawmfvSefa&;
acgif;aqmifrsm;vnf; todyifjzpfygonf/ t*FvdyfwdkY MoZmvGrf;rdk; pdk;rdk;tkyfcsKyf
aeonfhtcsdef t*Fvdyfudkarmif;xkwf&ef awmfvSefonfhtcef;wGif &cdkifjynfrS
awmfvSefa&;yk*dKvfwdkYrygvQifrNyD;[kqdkvifhupm; ,aeYtzdkY yk*dKvfrsm;twGuf
owd&Murnfum; rvGJacs/
1942-ckEpS ?f Mo*kwv
f wGi;f u wufbek ;f Bu;D ode;f az (,aeYoed ;f azjrif)h ? ocifp;kd ?
Adkvfwifa&T? AdkvfwifjrwdkY t*Fvdyfudk cHcswGef;vSefa&;ESifhywfouf ppfawGcdkif
rif;jym;NrKd U taemufbufx;D eef;wGif txyfxyfaqG;aEG;vsuf awmfveS af &;atmifjrif
a&;twGuf pDrHudef;cscJhMujcif; jzpfygonf/

rarhtyfaom om"u
jrefrmESifh&cdkifrif;wdkYtm; rvdrhfwywfESifhtydkifpD;aom *syefzufqpfwdkY\
ab;&efudk rnfodkYawmfvSef&rnfenf;[k BudK;pm;aqmif&Guf&m awmfvSefa&;tp
&cdkifjynfuyif jzpfygonf/
wufbek ;f Bu;D ode;f azjrif?h Adv
k w
f ifa&Twt
Ykd m; ukvm;wefjrpf;kd wef;wpfavQmufrS
aqmifMuOf; ydkYvdkufolrsm;rSm &cdkifrsdK;cspfawmfvSefa&;orm;rsm;\ oufpGefYBudK;pm;rI
jzpfaMumif; rarhtyfaomom"uwpfck jzpfygonf/

- 129 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ppfoifwef;wuf&ef pcef;rSL;rsm; jzpfMuygonf/ &cdkifvli,frsm;tm; t*Fvdyfe,f


y,fwGif;odkY ukvm;wefjrpfrS ykef;vQdK;ykef;0Suf ydkYaqmifcJhMu&ygonf/

avxD;tp &cdkifawmfvSefa&;u
1944-ck E S p f v ,f a vmuf w G i f *syef u d k p wif a wmf v S e f a &;ES i f h y wf o uf
jrefrmjynfwiG ;f odYk avxD;jzifq
h if;vmcJMh uolrsm;rSm &cdik t
f rsKd ;om;awmfveS af &; orm;
wdkYomvQif yg0ifcJhMuonf[kqdkygu qdkEdkifygonf/
AdkvfndKxGef;? AdkvfBuD;MumvSatmif? Adkvfxyfwifarmif? Adkvfatmifxl;? Adkvf
pHomausmf? AdkvfapmOD;? Adkvfomausmftp&Sdaom yk*dKvfrsm;ESifh OD;ynmoD[? OD;pdEm?
OD;ausmfjr? OD;bpH? OD;armifeD? bHkabmufomausmf? OD;xGef;0if;? OD;xGef;vIdifwdkY\
BudK;yrf;rI? zufqpf*syefawmfvSefa&;wdkYwGif a&SUwef;rS pwifaqmif&GufcJhMuolrsm;
jzpfMuygonf/
t*FvdyfwyfzGJUtrSwf(136)ul;uywdefawmhESifh jcaoFhtrnfcHyk*dKvfrsm;
BudK;BudK;pm;pm;yl;wGJ *syeftm;awmfvSefcJhMuonf/ tao;pdwf&mZ0ifa&;&rnf
qdv
k Qif tcsKyt
f jcmtmPmydik f Armhvw
G v
f yfa&;touf raooa&GUuse&f adS eMuaom
tqdkygyk*dKvfwdkY\ tarGESpfyg0ifygonf[k qdkcJhajymcJhaomf rnfolrQarhEdkifvdrfhrnf
rxifEdkifay/
jynfaxmifpkBuD;wnfNrJa&; jynfaxmifpkpdwf"mwf jyif;jya&;wdkYwGif usyfjynfh
wif;jynfh&SdMuaom &cdkifrsdK;cspfwdkY xdkyk*dKvfwdkYtm; aeYtcgwGif rarhtyfaMumif;
owif;pmrSa&;jcif; jyKvdkufygownf;/
"npH
rSwfcsuf/ / trsd K ;om;owif ; pm 16Bud r f a jrmuf (1961? rwf v 27&uf
xkwf ]ppfawGarmif} trnfjzifh azmfjyzl;ygonf/)

t*Fvdyfwyf 136
t*Fvdyfwyfr[m trSwf (136)ESifh qufoG,f jyaw;pcef;? armif;qGJpcef;?
k y f 0 pcef ; rsm;onf u m; &cd k i f a wmf v S e f a &;orm;rsm;\ tajccH p cef ; rsm;ES i f h
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 130 -

- 131 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

aqmif;yg;uav;onf tuRefY'dkif,m&DrS aumufEkwfcsufwpfckyifjzpf\/


*syefwdkYpdk;rdk;cJhonfhumvtwGif;u tuRefonf rdrdawGUBuHKqHkpnf;cJh&orQudk aeYpOf
vdkvdkyif rSwfwrf;wifxm;cJhygonf/ rSwfwrf; 'dkif,m&Dpmtkyfrsm;onf ppfNyD;
umvu aysmufqHk;oGm;&m rMumao;rDu tuRefoli,fcsif;wpfOD;xHrS wpfpdwf
wpfa'oudk jyefvnf&&SdcJhygonf/ &udKifausmif;om;vli,frsm;twGuf wefzdk;&Sd
vdrrhf nf[k ,lqojzifh &udK if ;kd rawmifukd awmifuw
k v
f rf;rS jzwfausmcf o
hJ nfh c&D;pOf
udk aumufEkwfazmfjyvdkufygonf/
tuRefY'dkif,m&D dk;rvrf;c&D;pOfESifhywfoufaomtydkif;wGif odkYpwif azmfjy
xm;ygonf/ 1943-ck? Zlvdkifv (1)&ufaeY tuRefwdkYvlpkonf a&TawmifNrdKUESifh
rsufESmcsif;qdkif {&m0wDwpfzufurf;&Sd yef;awmif;NrdKUuav;odkY a&muf&Sd aeMuonf
rSm (8)&ufausmfrQ &SdavNyD/ rdk;onf;xefpGm &GmoGef;aejcif;aMumifh dk;rawmifudk
jzwfausmfoGm;Edkif&ef rjzpfEdkifao;ojzifh yef;awmif;NrdKUuav;rSmyif acwem;vsuf
&SdaeMujcif; jzpfygonf/
vGefcJhonfhwpfvausmfavmufuyif uRefawmfonf &efukefNrdKUodkY ppfawGrS
edyGefav,mOfysHjzifh OD;omZHvSwdkYESifhtwl a&muf&SdvmcJhjcif;jzpfygonf/ acgif;aqmif

cdkif0ef OD;atmifxGef;OD;? t*Fvdyfav,mOfysH? AHk;'PfaMumifh uG,fvGefcJh&mrS ppfawG


cdkiftkyfcsKyfa&;tpDtpOfjyKvkyf&eftwGuf vma&mufjcif;jzpfonf/ OD;omZHvSrSmrl
ArmjynfvGwfvyfrI pDpOfa&;aumfrwDtpnf;ta0;odkY wufa&muf&if; a&m*gudk
aq;uk&efyif jzpfonf/ OD;omZHvStm; jynfolUaq;HkBuD;wGif tedpa&mufcJhjyefojzifh
&udKifjynfajrmufydkif;&Sd acgif;aqmifBuD;ESpfOD; qHk;SHK;cJhMu &avonf/ uRefawmfonf
jrefrmjynftpdk;&tzGJU0if0efBuD;rsm;ESifh AdkvfcsKyf atmifqef;ESifhawGUqHkum ppfawGcdkif
tkyfcsKyfa&; tpDtpOfrsm; jyKvkyfchJNyD; ukef;aMumif; jyefvmcJhjcif;jzpfygonf/
tuRefESifhtwl OD;xGef;0if;? udkapmvSESifh udkzoaxmfwdkY ygvmMuygonf/ cdkifrSL;
ocifpHwifhrSmrl &efukef usef&SdaecJhygonf/ tuRefum; ppfawGcdkifacgif;aqmif
jzpfNyD; tdrfwGif;umuG,fa&;taysmfwrf;wyfzGJUacgif;aqmifjzpfojzifh ppfawGcdkif
tkyfcsKyfa&;ESifh Nidrf0yfydjym;a&;wdkYudkaqmif&Guf&ef a&muf&Sdvmjcif;jzpf\/
tuRew
f o
Ykd nf &efuek rf rS ;D &xm;jzifh xGucf mG vmcJ&h m vrf;wpfntdyNf y;D aemuf
jynfNrdKUodkY a&muf&SdcJhygonf/ jynfNrdKUrS a&TawmifudkoGm;Mu&ef a&TawmifqdyfrS
*syefarmfawmfbkwfjzifh {&m0wDwpfzufurf; ]qifwJ}&GmodkY ul;&ygonf/ qifwJrS
wpfzef*syefum;jzifh (15)rdkifrQoGm;rdvQif yef;awmif;NrdKUuav;udk a&muf&Sdygonf/
yef;awmif;NrdKUonf *syefppfwyfrsm; pcef;wpfckjzpfNyD; dk;rawmifausmf&m pcef;vnf;
jzpfae\/ NrdKUolNrdKUom;wdkYonf ppfwyfudktrSDjyK pD;yGm;ajzmifhaeMuavonf/
yef;awmif;NrdKUuav; vrf;&SnfBuD;wpfck &Sdonf/ xdkvrf;wpfavQmufwGif qdkifrsm;&Sd
Muonf/ if;qdkifrsm;rS rdef;uav;rsm;onf ]tdkcsmaem rkemqdkif}? ]tdkumuDEdkifqdkif}
paom ]vufzuf&nfaomufygOD;? vmyg? xdkifygOD;}[l t"dym,f&onfh *syefpum;
rsm;udk oGufvufpGm wwfuRrf;aeMuNyDudk awGU &Sd&ygonf/ qdkifwdkif;vdkvdkrSm *syef
ppfom;rsm;udk awGU&ygonf/ qdik &f iS u
f vnf; wNyKH ;NyKH ;? {nfo
h nfuvnf; NyKH ;vsuo
f m;
yif awGU&ygonf/ yef;awmif;NrdKUuav;onf tvGefom,mvSaom NrdKUuav;jzpf\/
ppftwGif;jzpfaeaomfvnf; tawmfyif pdkjynfvSygonf/
tuRefwdkYonf *syefppfHk;BuD;\ tultnDudk,l *syefppfarmfawmfum;jzifh
yef;awmif;NrdKUrS 0gqdkvqef; (14)&ufaeY? eHeuf (6)em&DtcsdefwGif xGufcGmMuyg
onf/ *syefarmfawmfum; tpD;aygif; (60)rQ &Sdrnf xif&ygonf/ uRefawmfwdkY

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

EG,fcsdKzdkacgif-dk;rawmif

OD;bpH

- 132 -

- 133 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

twGuf oD;jcm;ae&mpDpOfay;xm;ygonf/ tcsdefrSm eHeufapmapm a&mifeDvmcsdef


jzpfcahJ omfvnf; urmavmu"mwfBu;D wpfcv
k ;kH onf tHq
Yk ikd ;f ndKrnf;vsuf &Sad eygonf/
ESif;awGa0aeouJhodkY rdk;zGJrsm;wajzmufajzmufusqif;vsuf &Sdaeygonf/ rdk;wGif;
acgifacgif d;k rawmifukd jzwfausm&f rnfch &D;pOfukd tuReaf wG;rdvsuf pd;k &drrf cd yhJ gonf/
odaYk omf xdt
k csed t
f cg pGepYf m;vdo
k nfph w
d "f mwfwo
Ykd nf pd;k &drrf [
I o
l rQukd zH;k vTr;f vsuf
om oGm;ygawmhonf/ awmifwuf&rnfhpcef;jzpfaom ]anmifOD;awmuf}pcef;odkY
OD;pGma&muf&SdMuygonf/ xdkrStenf;i,foGm;rdvQif ]pef;yufvuf}udk a&muf&SdMu
ygonf/ odkYvQif dk;rawmifpG,fuav;rsm;udk wjznf;jznf; wufa&mufausmfeif;
vmcJMh uavonf/ tuRew
f aYkd &SUrSomG ;Muaom um;Bu;D rsm; awmifurf;yg;,Hukd vSrd
hf
xdk;wufvsufaeMu&ygonf/
awmifacsmuf awmifapmufBuD;rsm;udk twdkif;om;awGUjrifvmMu&ayNyD/
]qifvefaY vawm}pcef;odYk a&muf&v
dS maomtcg d;k rawmifay:odaYk &muf&dS aeMuNy[
D k
odEdkifMuavonf/ rdk;aygufwdkYonf rpJwrf;wajzmufajzmufusqif;vsufaeMuNyD;
ywf0ef;usiw
f pfcv
k ;kH onf pGwpf x
kd ikd ;f rSKd i;f vsu&f ydS g\/ odaYk omf d;k rawmif\ urf;yg;,H
wdkYonfum; pdrf;vef;pdkjynfaom taoG;udkaqmifvsuf &Sdygayonf/ wpfrdepf
wpfem&Dqo
kd vdk c&D;aygufa&mufvmwdik ;f &udK ijf ynfEiS hf eD;uyfvmcJNh y[
D k 0rf;omrd\/
pdwfapmrd\/ *syefx&ufpfarmfawmfum;BuD;rsm;udk rQusOf;ajrmif; usyfwnf;vS
aom vrf;Murf;BuD;rsm;rS aqmif,lcJhaom *syefarmfawmfum; 'dkifbmwdkYudk tuRef
onf tvGefcsD;rTrf;rd\/
odkYaomf tuRefwdkYa&SUrSoGm;aeaom armfawmfum;BuD;wpfpD;onf kwfw&uf
awmifurf;yg;,HacsmufodkY usqif;oGm;avonf/ uHaumif;axmufr opfyifBuD;
wpfyifESpfyifu axmufcHxm;ojzifh acsmufxJodkYrusqif;bJ usef&SdaecJhavonf/
armfawmfumay:rSmygoGm;aom *syefppfom;rsm;um; toufcsrf;omMuavonf/
armfawmfum;udk *syefwdkYBudK;ESifhqGJwifMuaomfvnf;r&ojzifh twdkif; ypfxm;cJhMu
onfudk awGU&avonf/ tcsdKUae&mrsm;wGif rdk;a&wdkYonf 'va[mpD;qif;vmMuNyD;
vrf;rsm;udk NydKuGJysufpD;apavonf/ *syefvrf;jyiform;wdkYonf csufcsif;vrf;rsm;udk
jyifqifMu&avonf/ opfyifBu;D rsm;udck sKd ;vS
J vrf;cif;Muonfwu
Ykd v
kd nf; awGU&ay

onf/ dk;rawmif oJEkoJysdKrsm;onf odkY jyif;xefpGm wdkufcwfaqmfoGef;aeaom


taemufawmifrkwfoHkavESifhtwl ygvmaom rdk;a&rdk;aygufwdkYudk todkYvQifcHEdkifyg
rnfenf;/
uRefawmfwdkYonf anmifusdK;pcef;odkY a&muf&SdMuNyD;aemuf ]rdk;xdawmif}udk
wajrhajrh wa&GUa&GUESifh wufa&mufrdMuygonf/ rdk;xdawmifodkY a&mufaomtcg
urm\xdyfzsm;tdrfrdk;acgifodkY a&mufaeovm;[k xifjrifrdygonf/ EG,fcsdK zdk;acgif
dk;rawmifBuD;\ awmifwef;awmifxdyfwdkYonf oG,fwe;fvsuf&Sdonfudk awGU&\/
rdk;vdyf? rdk;om;wdkYonf dk;rawmifurf;yg;,HrS wa&GUa&GUvIyf&Sm;oGm;vmvsuf &SdMu\/
xdktcsdef rdk;a&rdk;aygufwdkYonf awmifckvwfrS om,mpGmusqif;vsuf &Sdae
onf[k xif&avonf/ pdrf;pdk? ndKrIdif;NydKif;&dkif;ESifh qdkif;qdkif;qdkYqdkYjrifae&aom
dk;rawmifwef;BuD;\ Icif;onfum; txl;om,mMunfEl;zG,faumif; vSygayonf/
IarQmfcif;ESifha&maESmvsuf awmiSufoHwdkYudk tcgcgMum;&jyefavvQif vGrf;p&m
aqG;p&mwdkYrSm zHk;zdr&Edkifavmufatmifkef;uefay:xGuf vmcJh&avawmhonf/
Murf;wrf;aom pdw"f mwfwo
Ykd nf odraf rGUvmcJ&h avonf/ rd;k xdawmifum; d;k rawmif
wef;Bu;D wGif tjrifq
h ;kH awmifjzpf\/ xdak wmif&Sad om ]uRBJ u;D ? uRu
J av;} pcef;rsm;odYk
a&muf&SdcJh\/ xdkpcef; naepmxrif;pm;&ef armfawmfum;tem;,lavonf/
pcef; wJrsm;udkawGU&NyD; ArmhumuG,fa&;wyfrawmf wyfpkwpfpkudk awGU&
onf/ qD;ESif;rsm;zHk;tkyfovdk rdk;yGifh0wfrIefrsm;zHk;tkyfum tHkYrIdif;vsuf &Sdavonf/
uREkfyfwdkYtm; wyfrawmfAdkvfwpfOD;u xrif;auR;vdkufavonf/ uREkfyfwdkYonf
pcef;rtdyMf u/ *syefwo
Ykd nf pcef; tb,fah Mumifh tdyMf uygoenf;/ t&yf
wGif usm;qGjJ cif;cH&ojzifh ]uREJ iS o
hf ajy rtdyaf vESi?hf tdyaf om tdyaf v raysmaf vESi}hf
[k tqdk&Sd\/ odkYaomf *syefwdkYum; tqdkudk ,HkMunfMurnfholrsm; r[kwfygay/
naecsdefa&mufvm&mrS tvif;aysmuf tarSmifodkYa&mufvmcJhavonf/
]oajy}pcef;udk ausmfvGefvm&m armfawmfum;rsm;tjyif;ESifaeonfudk awGU&
avonf/ ntcsdefjzpfojzifh eufIdif;vSaom acsmufrsm;? vQdKajrmifBuD;rsm;udk
rjrif&awmhacs/ n(9)em&DcGJ tcsdefavmufwGif ]jr,mpcef;}odkY a&muf&SdMu avonf/
pcef; um;rsm;&yfxm;NyD; wpfnvHk;tdyfMuavonf/ eHeufapmapm a&mifjzLvm

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 134 -

aomtcg qufvufc&D;oGm;Mu&m eHeuf(9)em&DavmufwGif ]a&abmfBuD;}pcef;odkY


qdu
k af &mufcMhJ uavonf/ oef&Y iS ;f at;jraomavwdo
Yk nf tuRew
f t
Ykd m; wdu
k cf wfvm
avonf/ opfyifBuD;i,fwdkYESifh awmawmiftajctae wpfckvHk;onf vGefcJhonfh
aeYESifh vHk;0rwl? wpfrljcm;aeonfudk awGU&avawmhonf/ tuRefwdkYum; &udKifjynf
e,fedrdwfudk 0ifa&mufrdMuonfrSm xif&Sm;vS\/
EG,fcsdKzdk;acgifdk;rawmifxdyfrS opfyifwdkYonf rwfrwfaxmifvsuf&SdMu\/
ta&SUbuf&Sad om opfyifwo
Ykd nf ta&SUodYk ,dr;f ,dik v
f su&f MdS uNy;D taemuf urf;yg;,H
aygufa&mufaeMuaom opfyifBuD;i,fwdkYonf taemufbufodkY udkif;vsuf&SdMu
avonf/ EG,fcsdKzdk;acgif-dk;rawmifxdyfonfum; &udKifjynfESifh jrefrmjynfrudk
cGJjcm;xm;aom e,fedrdwfjzpfonf[k ou&mZf 792-ckESpfu &udKifbk&if e&Ekac:
tmvDcefrif;ESifh jrefrmbk&ife&ywdwdkY xdkEG,fcsdKzdk;acgifdk;rawmif awGUMupOfu
uefYowfcJhMuonfr[kwfygavm/
tuRefwdkYonf wa&GUa&GUESifhqif;vmcJh&m vrf;vrf;vkyfacR;wyfom;rsm;udk
awGUvm&\/ &rf;NA?J rmefatmif? awmifuw
k ?f oHwrJG S tvkyo
f rm;rsm;udk awGUvm&\/
if;wdkY\ ajymMum;aompum;oHrsm;onf om,memaysmfzG,f aumif;onf[k tuRef
xifrd\/ rdk;onf tcgcgonf;xefvSpGm &GmoGef;vsuf&Sdaomfvnf; &udKifrdk;jzpfojzifh
txl;ESpfNcdKufMuayonf/ pmqdkawmf OumysH\awmifhwaom rdk;yifr[kwfavm/
wa&GUa&GUESifh taemufbufodkY qif;oufvmcJh&m ]aeylawmif}udk jzwfausmf ]pvl}
pcef;odYk a&muf&v
dS mMujyefavonf/ xdak emuf ]av;tdrpf w
k ef;vsm;Bu;D ? ausmufwcH g;}
paompcef;rsm;udk ausmfvGefcJhNyD;aemuf rGef;vJGwpfem&DtcsdefwGif awmifukwfNrdKUodkY
qdkufa&mufvmcJhMuayawmhonf/
vlrsdK;ESifhwdkif;jynftajctaewdkYonf rnfodkYyifajymif;vJvsuf &Sdapumrlvnf;
EG,fcsdKzdk;acgif dk;rawmif\ obm0onf rajymif;rvJ oGm;NrJwdkif;yif/
rSwfcsuf/

/ 1958-59ck E S p f w G i f &cd k i f w ef a qmif r * Z if ; twG J - 1?


trS w f ( 7)wG i f azmf j yzl ; ygonf /

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 135 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

NrdK Ua[mif;acwf pD;yGm;a&;&m


&cdkif&mZ0ifpmayrsm;ESifh EdkifiHjcm;om;\ rSwfwrf;rsm;udk zwfI&jcif;tm;jzifh
&cdki fj ynfN rdK Ua[mif; acwf pD; yGm ;a&;tajctaeudk aumif; pGm od& SdE dki fa yonf/
jrefrmjynfwiG f yk*aH cwf? tif;0acwf? uke;f abmifacwftp&Sad omacwfrsm; xGe;f um;
cJo
h uJo
h Ykd &cdik jf ynfwiG v
f nf; "n0wDacwf? NrKd Ua[mif;acwf[
l xGe;f um;cJah vonf/
c&pfou&mZf 1432-ckESpfavmufup NrdKUa[mif;NrdKUonf &cdkifbk&if\NrdKUawmf
jzpfcJhavonf/ ou&mZf 1684-ck pEok"rrif;vufxuftxd xGef;um; ausmfMum;
cJhaom acwfudk]NrdKUa[mif;}[lyif ,lq&onf/
xkad cwfwiG f &cdik jf ynfonf ta&SUtm&SwiG f Edik if jH cm;om;wd\
Yk ud,
k af wGU rsujf rif
t& txl;xif&Sm;cJhaom wdkif;jynfwpfjynf jzpfcJhavonf/ ESpfaygif; ESpf&mausmfrQ
tqufrjywfbJ Nidrf;csrf;&m pD;yGm;a&;&mrsm;onf txl;wvnf wdk;wufvsuf &SdcJhay
onf/ yifv,furf;ajca'ojzpfaeojzifhvnf; EdkifiHjcm;om;rsm;ESifh ul;vl;qufqHEdkif
cJhum EdkifiHjcm;pD;yGm;ukefoG,fa&;rsm; jyKvkyfcJhMuonfrSm txl;pdwf0ifpm;zG,f
aumif;ayonf/ xdkpOfuqufqHcJhMuaom EdkifiHjcm;om;rsm;rSm txl;ojzifh ay:wl*D
vlrsdK;rsm;ESifh 'wf(cs)vlrsdK;rsm; jzpfayonf/ xdkacwfwGif ta&SUEdkifiHa'orsm;
ay:wl*DvlrsdK;wdkYonf tdEd,*dk0ge,fudktajcjyK qufqHMu\/ 'wf(csf)vlrsdK;rsm;rSm
um; ta&SUtdEd,uRef;pk? bmaw;bD;,m;NrdKU udk tajcjyK qufqHMuavonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 136 -

- 137 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdkifjynfodkY xdkvlrsdK;ESpf&yfvHk;yif vma&mufqufoG,fMu\/ xdkwGifruao;?


b*Fvm;jynf? r'&yf? oD[dkVftp&Sdaom EdkifiHrsm;ESifhvnf; qufqHcJhayao;onf/
xdkpOfu &GufoabFmBuD;rsm;jzifh ukefpnf;ul;oef;oGm;vmMuonf/ NrdKUa[mif;txd
xdo
k abFmrsm; xGu0f ifEikd Mf u\/ &cdik af &wyfAv
kd cf sKyBf u;D pcef;csaom OD;&mZf awmifEiS hf
rsufESmcsif;qdkif ukvm;wefjrpfwpfzufurf; ]'dkbmaps;} t&yf&Sdayonf/ if;t&yf
wGif Edik if jH cm;om;ukeo
f nfrsm; pcef;csMu\/ txl;ojzifh tdE,
d t&yf&yfrS vma&muf
Muaomukefonfrsm;jzpfMuonf/
NrKd Ua[mif;NrKd Uywf0ef;usif aps;rsm;&So
d nf/ ,ckwikd f anmifyifaps;? vufaumuf
aps;? jyifaps;tp&Sdojzifh ac:wGifvsuf&Sdao;onf/ NrdKUa[mif;qifajczHk; abmif;'Gwf
t&yf taumufXmersm;? 'wf(cs)vlrsdK;rsm;\tvkyfHkrsm;udk wnfaxmifcJhMuav
onf/ ,ckwdkif xdkt&yf 'wf(cs)vlrsdK;rsm;\ tvkyfHkt<uif; tusefrsm;udk awGU&Sd
Edkifygao;onf/
NrdKUa[mif;NrdKUawmfBuD;rSm txl;pnfum;vS\/ NrdKUa[mif;qifajczHk;abmif;'Gwf
t&yfrSmyif txl;pnfum;aeojzifh e,frSwufvmMuaom olwdkYonf abmif;'Gwfudk
yif NrKd Uawmfrw
S Nf y;D NrKd UawmfwiG ;f odYk ra&mufcMhJ ubJ jyefomG ;cJMh uzl;onf[k qdMk uonf/
xkdYaMumifh ]tpGef;rayguf NrdKUra&mufbJ abmif;'GwftqD? jyefvwfpD}[l ajymqdkavh
&SdMuonf/
NrKd Ua[mif;NrKd U acsmif;wpfzuf ay:wl*v
D rl sKd ;rsm; aexdik Mf uonf/ xd'k ikd ;f ust
D &yf
wGif a&wGi;f ? a&uefaumif;rsm; a&oH;k vdrYk ukeEf ikd af vmufatmif&\
dS / bm;bltrnf&dS
aom t&yfwGifum; pyg;rsm;odkavSmifMu/ xdkYaMumifh ]'dkif;usD&Sd ,ifh? &D&Sd,ifh/
bm;bl&Sd,ifh? qef&Sd,ifh}[k qdkMuavh&Sdonf/
NrKd Ua[mif;NrKd Ua&qdyf taumuf;kH rsm; &SMd uonf/ taumuft&m&SBd u;D i,fwu
Ykd kd
cefYtyfxm;NyD; xGufukef0ifukefwdkYtay: taumufaumuf,ljcif; jzpfayonf/
ckESpfou&mZfESifh bk&ifhtrnfrsm;wyf aiG'*Fg;jzifh 0,f,loHk;pGJMuonf/ uJhodkY
'*Fg;oHk;pGJaomtavhtxrSm ou&mZfwpf&mpkavmufuyif &SdcJhavonf/ pEol&d,
rif;wHqdyfrsm;jzifh aiG'*Fg;rsm;&SdcJhaMumif;udkvnf; awGU&SdcJh&ayonf/ xdkacwfum;
]"n0wDacwf}jzpf\/ "n0wDacwf ,Ofaus;rItpkpkwdkYrSm NrdKUa[mif;acwfodkY
qufvufoGm;cJhjcif; jzpfayonf/

1630avmufu &cdkifaiG'*Fg;wpfusyfrSm ay:wl*D'*Fg; (&Dvfpf)av;usyfESifh


nDrQonf/ &cdkif'*Fg;wpfusyfay;vQif Muuftaumif (30)&\/ (8yJ)jzifh MuufO
wpf&m 0,fEdkifonf/ xdkpOfu &cdkifaiG'*Fg;wpfusyfonf ,ckt*Fvdyf (7)aygif
(10)oQDvifESifhnDrQNyD; ,ckjrefrm'*Fg; (105)usyfavmufESifh nDrQonf/ 1663ckESpf
avmufu &cdkif'*Fg;wpfusyfonf 'wf(cs)aqm([f)(25)usyfESifh nDrQonf/ &cdkif
'*Fg;wpfusyfvQif ta<uaumuf&D (2660)&Sdonf/
EdkifiHjcm;om;rsm; &cdkifjynfrS ta&;wBuD;0,f,lMuaomypnf;rsm;rSm qefpyg;
yif jzpfonf/ xdkYaemuf qifrsm;? uRJrsm;? rJe,f? csdwf? ,Gef;xnf? csnfxnfrsm;?
wDyg&rS&ufvyk af om taygpm;txnfMurf;wdu
Yk v
kd nf; 0,f,Ml uao;onf/ rsm;aom
tm;jzifh 'wf(cs)vlrsdK;rsm;onf ta&SU'wf(cs)uRef;pk bmaw;bD;,m;rS xGufaom
tarT;tBudKifrqvmrsdK;pHkwdkYudk o,faqmifvmMuonf/
aumuf&Dac: a<uaphrsm;udk udkdkref',f(vf)urf;ajcrS ,laqmifvmMu\/
&cdik jf ynf\ '*Fg;ta<uoH;k &m toH;k csMuavonf/ if;wdu
Yk kd ydmcsed jf zifh a&mif;Mu
onf/ if; 148-ydmudk wpfusyfaps;&Sdonf/ wpfcgwpf&Haq;rsm;udk ,laqmifcJh
Muavonf / if ; uk e f o nf w d k Y o nf qif r sm;ud k 0 ,f , l & m qif w pf a umif u d k
(1300)usyfrS (1400)usyftxd ay;0,f udkdkref',furf;ajc av;qavmuf
aps;wifa&mif;Muonf/ qefpyg;0,f,ljcif;rsm;rSm tBuD;us,fqHk; jzpfonf/ qefpyg;
a&mif;0,fa&;ESifhywfouf EdkifiHjcm;c&D;onfwpfOD;\ udk,fawGU rSwfwrf;wpfapmif
wGif atmufygtwdkif; azmfjyxm;&Sdavonf/
1631-ckESpf 1634-cktMumwGif b*Fvm;yifv,furf;ajcwpf0dkuf iwfrGwf
acgif;yg;aomab; qdkufa&mufvsuf&Sdonf/ 'wf(cs)vlrsdK;rsm;onf &cdkifjynfrS pyg;
0,f&efomG ;Muonf/ oD&o
d "k rb&k if\oHrsm;u 'wf(cs)vlrsKd ;rsm;onf rvumuRe;f pk
udk ppfwdkufaeMuojzifh qeftajrmuftjrm;vdkaeaMumif; bk&iftm; avQmufxm;
avonf/ xdkaMumifh bk&ifonf pyg;udk bk&ifhpyg;tjzpfodkY ajymif;vJum bk&ifh
tmPmjzifhom a&mif;cs&eftrdefYcsrSwfxm;aomaMumifh 'wf(cs)rsm;onf txl;
rauseyfMuay/ 'wf(cs)wdo
Yk nf pyg;yGpJ m;rsm;udk tjcm;vlrsm;xuf aps;ydak y;0,f,l
Mujcif;aMumifhwpfaMumif; rausreyfjzpfayao;onf/ odkYaomf &cdkifbk&ifrSm
oljY ynf\qefpyg;rsm;udk t&rf;rxGuEf ikd af tmif qD;wm;Edik cf ahJ vonf/ tcsuf yif
vQif &cdkifbk&if\ ukefoG,fa&; tqifhtwef;rSm 'wf(cs)wdkYxuf atmufrus[k
od&SdEdkifayonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 138 -

- 139 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

odkYaomf pm&if;pmtkyfrsm;wifrSwfxm;onfh aps;EIef;t& 'wf(cs)wdkYrSmvnf;


repfemMuacs/ bmaw;bD;,m;wGif 1633-ckESpf qef(um&m) (440)aygifudk '*Fg;
(18)usyfaps;&Sdonf/ 'wf(cs)wpfaygifonf (1;09)aygifESifhnDonf/ wpfum&mudk
bk&ifaps;EIef;rSm (15)usyfxd aps;usatmifvkyfEdkifcJhMuonf/
olwt
Ykd xl;rauseyfMuaom tjcm;taMumif;wpf&yfrmS bk&ifonftaMumif;rsKd ;pHk
jyNyD; bmaw;bD;,m;odkY aps;EIef;tajctaeudk pHkprff;&efvlvTwf jcif;aMumifhjzpfonf/
'wf(cs)wdkYonf bk&ifht0,fawmfrsm;xHrSvTwf&eftBuHESifh ppfwaumif;odkY vlvTwf
0,f,l&efBuHaomfvnf; if;e,frSpyg;udk bk&iftm;vHk;0,f,lESifhNyD; uefYowfonfh
aps;EIef;ESifh a&mif;cJhavonf/
,ckacwftcg tpd;k &u qefpyg;a&mif;0,fa&;udk wdu
k f u
kd af qmif&u
G jf cif;rsK;d yif
jzpfayonf/ xdkacwfuyif qefpyg;a&mif;0,fa&; &cdkiftrsdK;om;wdkYonf rnfrQ
uRrf;usifonfudk em;vnfEdkifMuayvdrfhrnf/
xdkYaemuf txl;pdwf0ifpm;zG,fwpfckrSm uRefta&mif;t0,fjyKvkyfjcif;yif
jzpfonf/ xdkacwftcg ,Ofaus;aomtaemufEdkifiHpD;yGm;a&;&mrsm;wGif uRef
ta&mif;t0,fjyKvkyfvsuf &SdMuonf/ xdkacwf &cdkifjynfwGif uRefta&mif;t0,f
jyKvkyfonfrSm rxl;qef;vSay/ uRefta&mif;t0,fudk ay:wl*DvlrsdK;rsm;ESifh 'wf(cs)
vlrsKd ;rsm;ESpOf ;D pvH;k yif jyKvyk Mf uavonf/ taMumif;ESiyhf wfouf rSww
f rf;wpfck
wGif atmufygtwdkif; a&;om;xm;onf/
]olwdkY o,f,loGm;Muaom ukefrsm;rSmrsm;aomtm;jzifh qefESifhuRefrsm;yif
jzpfonf/ &GufavSwpfpif;wGif uRef 210? tjcm;wpfpif;wGif 325 a,muf? aemuf
wpfpif;wGif 145 a,mufyif jzpfavonf/ OD;a&udk ysrf;rQjcif;tm;jzifh wGuf&ef
tawmfcufayonf/ ukefoG,fa&;wdk;wufaomESpfwGifrl tenf;qHk; oabFmav;pif;
rQ bmaw;bD;,m;odYk xGuaf vonf/ xdaYk Mumifh wpfEpS w
f iG f uReOf ;D a&wpfaxmifxuf
avsmhrnfr[kwf/ tzdk;vnf; tawmfyifuGmjcm;avonf/ wcsdKUwavudk (10)
zavmf&if (1 zavmf&if-1oQDvif 8yJeD jzpfonf)ESifh&NyD; aps;tBuD;qHk;rSm (30)
zavmf&if wefzdk;&Sdavonf/

1641-ckESpfwGif &cdkiftpdk;&onf EdkifiHjyifyodkY xkwfoGm;aom uRefrsm;


tay:wGif wpfOD;vQif wpfq,fhusyfrQ tcGefaumufavonf/ if;udk 'wf(cs)wdkYu
uefYuGufcJhMuaomfvnf; t&mrxifcJh/ vufrIynmwwfajrmufaom uRefrsm;udkrl
'wf(cs)wdkYtm; ,laqmifjcif; rjyKcJhacs/
uJhodkY uRefta&mif;t0,f jyKvkyf&m uRefrsm;onf tb,frS&&SdMuoenf;?
tb,fvlrsdK;rsm; jzpfMuoenf;/ xdkpOf&cdkifbk&ifonf r*dkwdkY&efudk umuG,f&ef
twGuf ay:wl*DvlrsdK;rsm;tm; ppfwaumif;atmufem;u 'dkif;eufe,fwGif aexdkif
wyfpcef;csay;xm;avonf/ xdkay:wl*Drsm;onf rdrdpD;yGm;a&;twGuf b*Fvm;e,f
wpf0dkuf Mo&dESifh b*Fvm;yifv,furf;ajcrsm; &cdkifjynf 'wf(cs)pcef;rsm;wGif
a&mif;Mujcif;jzpfavonf/
NrdKUa[mif;acwf pD;yGm;a&;&mrsm;wGif acwfESifhpmaomf txl;txufwef; uscJh
onf[k qdkEdkifayonf/ &cdkifvlrsdK;rsm;onf xdkpOfu a&bufwGif txl;uRrf;usifNyD;
EdkifiHjcm;t&yf&yfodkY ukefoG,f&ef oGm;a&mufcJhMuavonf/ NrdKUa[mif;acwf
jynfwGif;pD;yGm;a&;pepf xl;cRefonfhtaMumif;udkrl aemuftcGifh&u a&;om;
azmfjyrnf jzpfygonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

bpH
&cdkifwefaqmiftwGJ c? trSwf 1/

OD;bpH

- 140 -

- 141 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

]tpGef;rayguf? NrdKUra&muf? abmif;'GwftqD? jyefvwfpD}[l ajymqdkavh&SdcJh


Muygonf/ a&S;acwftcgu &cdkifjynf\ a&TNrdKUawmfjzpfcJhaom ajrmufOD;NrdKUonf
tvGecf efn
Y m;pnfum;cJ\
h / tjcm;NrKd Ue,fa'owdrYk S ajrmufO;D a&TNrKd UawmfoYkd vma&muf
MuolwdkYonf BuD;us,fpnfum;aom ajrmufOD;NrdKUodkYyif a&mufEdkifpGrf;r&SdbJ NrdKUpGef
NrdKUem;jzpfonfh abmif;'Gwf&yfrS jyefvSnfhvmcJhMuonf/
tcsdKUvnf; abmif;'wfa&mufHkESifh NrdKUawmfudk a&mufNyDxifrSwfum jyefvSnfhcJh
Muzl;onf[k ajymMum;cJhMuygonf/ yJcl;NrdKUawmfESifhvnf;aumif;? tm,k'D, NrdKUawmf
ESifhvnf;aumif;? taemufEdkifiHrS trfpwm'efESifh vef'efNrdKUawmfrsm;ESifhvnf;aumif;
EIdif;pmaomf ajrmufOD;NrdKUawmfum; xdkacwfxdktcg if;wdkYxuf BuD;us,fcefYnm;
Muao;onf[k taemufEikd if o
H m;c&D;onfrsm;\ rSww
f rf;rsm;wGif rSww
f rf;wifxm;cJh
onf/ zwfI&onf/ &cddkif,Ofaus;rItqifhtwef; rnfrQavmuf jrifhonfudk
ajrmufOD;NrdKUawmfu oufaojyrnfrSm rvGJygay/ uREkfyfwdkYonf ,aeY&cdkif,Ofaus;rI
wpf&yfjzpfonfh &cdkifwl&d,mESifh&cdkiftoHudk cufcJpGm&SmazGazmfxkwfae&\/
&cdkif,Ofaus;rIvuf&mwdkYonf &mZ0ifrSm wpfrlxif&Sm;cJhaomfvnf; ,aeYvG,fulpGm

&Smr&avmufatmif aysmufvkeD;yg;jzpf& onfrSm tvGefaMuuGJp&maumif;aom


tjypfyif r[kwfygavm/ xdkaMumifh &cdkiftoHudk &SmazGazmfxkwf&eftwGuf ajrmufOD;
acwfukd &SmazGppkH rf;avhvmzdYk vdt
k yfvmayonf/ &mZ0ifrw
S w
f rf;rsm;udk avhvmaom
tcg tjzpftysufuav;udk pwifawGUvm&ygawmhonf/
ou&mZf 991 cku jzpfygonf/ ajrmufOD;a&TNrdKUawmf BuD;us,fcefYnm;aom
yGJawmfBuD;wpfckudk qif,ifusif;yaeaom tcgor, jzpfygonf/ a&TNrdKUawmfBuD;\
ywfvnfwiG f aps;qdik Bf u;D rsm; zGiv
hf pS x
f m;onfukd awGUjrif&ygonf/ ay:wl*?D 'wf(cs)
tp&Sdaom EdkifiHjcm;om;rsm;? b*Fvm;yifv,fatmf urf;ajcwpfavQmuf&Sd EdkifiHjcm;
om;rsm; yoQL;? ,dk;',m;? tdEd,? oD[dkVf? tmcsif(ac:) *smAm;wdkif;jynfom;rsm;ESifh
&cdkifjynftydkif b*Fgq,fhESpfNrdKU &cdkiftrsdK;orD; trsdK;om; rsdK;EG,frsm;jzpfMuaom
oufaxmif? zvefaxmif? NrHKaxmif? Adkvfrif;axmifrS trsdK;om;rsm;? &cdkifjynfr?
0wDav;&yf&Sd q,fhESpfe,frS ta&;ygaom yk*dKvfrsm;? NrdKUpm;e,fpm;tm;vHk;wdkYpkHk;
aeaom tcsdefumvyif jzpfawmhonf/ wdkif;&if;jzpf 0g*Grf;xnf? aiGxnf? qifpG,f
,yf? zsm? a<uxnfypnf;? 0g;xnftrsdK;rsdK;? ausmufoHywjrm;tp&SdonfwdkYESifh
EdkifiHjcm;jzpf oHowKypnf;? ausmufoH ywjrm;? ydk;xnf? aq;? opfarT;? a<uyef;uef
cGufa,muf? aumfaZm tp&Sdonfhypnf;rsm;udk aps;qdkifrsm; awGU&ygonf/
tcsdeftcgrSm &cdkifwl&d,moHrsm; xl;jcm;pGmMum;&ygawmhonf/ &cdkifwl&d,m
oHESifh &cdkiftoHudk odvdkMum;vdkrl tcsdefumvodkY oGm;a&mufpHkprf;avhvm
Mu&efom&Sad wmhonf/ tcsed t
f cgor,um; &cdifk jf ynf&h iS f bk&ifo&D d ok"r&mZm\
bdou
d yf aJG wmfBu;D yifwnf;/ tuRew
f o
Ykd nf &cdik w
f &l ,
d mESihf &cdik t
f oHuakd vhvmvdu
k f
aomtcg a&S;OD;"n0wD? a0omvDacwfukd csev
f yS x
f m; rjzpfEikd af y/ odaYk omfvnf;
,ckavmavmq,ftaejzifh ajrmufOD;acwfudk a&G;cs,fvdkufavonf/
bdodufyGJawmfudk EdkifiHjcm;om;rsm; rsufjrifudk,fawGUyifjzpf\/ &cdkifwl&d,mESifh
&cdkiftoHudk EdkifiHjcm;om;rsm; Mum;&aomtcgumvjzpfNyD; if;wdkY\ rSwfwrf;rsm;udk
,aeYawGUjrifzwfIEdkifjcif;aMumifh jzpfayonf/ xdkpOfu ajrmufOD;NrdKUawmfudka&muf&Sd
aeaom ay:wl*Dbkef;awmfBuD;refe&dwf\rSwfwrf;udk pwifavhvmEdkifatmif
atmufygtwdkif; azmfjyvdkygonf/ refe&dwfu bk&ifhbdodufyGJrprD OD;&mZfawmif

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdkifwl&d,mESifh &cdkiftoH

OD;bpH

- 142 -

NrdKUpm;udk pwifbdodufoGef;onfhtcrf;tem;rSm wl&d,mtwD;trIwf? tutckefESifh


ywfouf odkYazmfjyxm;\/
''The Proceedin opened with a concert and a ballet. Classical songs were
sung, and twentyfour dancers dressed in green and white, with high crowns like
siamese dancers, some carrying musical instruments, danced in two lines which
intermingled, separated, ebbing and flowing gracefully, a dance which is reminiscent

- 143 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

their reciative, the Vietorious, the Master of Thunder, the Van Lord."

odkY pDwef;vm NrdKUpm;tdrfawmfodkY a&mufaomtcg vomaqmif0&Hwm


wdkYrS apmif;oHrsm;ESifhtwl qdkoHudkMum;&\/
"From the galleries came the sound of voice singing to harp."

There is no animal which better graces a parade then and elephants each
decked till it was a pageant and itself, an ambling treasury of colour and
magnicficence. The howdahs were so various. Each nobleman strove to make
him the most noble. Some were gilt, some lacquered, they were carved with
reliefs of monstars, serpents, flying spirits their canopies were of all shades, and
embroidered or woven, tapestried, of a applique work, their fringer strings of
pearls. It seems that between the elephants as they came on two by two, were
musicians. With them were several troupes of dancers, the girls who had performed
in the palace and others. Richly and gaily dressed, with garlands of flowers on
their heads, they danced and sang like bright birds gliding in and out among the
ranks, passing even beneath the trunks of the war-elephants, taping them with
their fans and carrying out their names resounding names which they wove in to

NrdKUpm;tdrfawmf xrif;auR;yGJusif;yNyD;aemuf vlysdKvl&G,fwdkYtm; aysmfawmf


qufuyGJobif qif,ifusif;yaMumif;rsm;udk azmfjyxm;avonf/ refe&dwfrsufjrif
udk,fhawGUrsm;udk a&;om;xm;aompmtkyfrS xkwfEkwf armf&pfaumfvpfu wpfzef
wifjyxm;csufrsm; jzpfayonf/
a&;om;xm;&m ya'omtursm;? bJav;tursm;? a&S;a[mif;dk;&mtqdkrsm;?
wl&,
d mrsm;udk azmfjyxm;\/ c&m? abmrIwjf cif;? wa,mxd;k jcif;? apmif;wD;jcif;rsm;udk
vnf; azmfjyxm;\/ onfwdkYudk zwfIjcif;tm;jzifh &cdkifokckrtEkynmtqifh
twef;udk odomEdkifonf/
if;aemuf oufaotaxmuftxm;wpfcu
k kd &SmazGvu
kd af omtcg NrKd Ua[mif;NrKd U
ou&mZf 853-ckavmufu rif;bmbk&if wnfaxmifcJhaom&ef atmifaZ,s
ykxdk;awmfBuD;ac: &Spfaomif;bk&m;twGif;eH&HwGif xGif;xm;aom ausmufkyfrsm;
txJrSm &cdkifwl&d,mtpHkudk wD;rIwfMuaom &cdkifwl&d,morm;rsm;\ kyfyHkrsm;udk
awGU& rnfjzpfygonf/ &cdkifwl&d,mrSm tawmfyifpHkvifvsuf&SdaeNyDudk odomEdkif\/
AHktrsdK;rsdK;? c&maumuf? c&m>rmvufwefwdk? vufwef&Snf? yef;wsm;? abm? wa,m?
ETJ? vufcwf? apmif;tpHktvifyif jzpfayawmhonf/
xdkrSwzef &SmazGcJh&mwGif &cdkifjynfrS jrefrmjynfodkY bdk;awmfbk&m;vufxuf
,la qmifo Gm ;aom &cdki fwl& d,mrsm;taMumif; ESi fhy wfouf &mZ0ifvuFm
odkYzGJUEGJUxm;onfudk zwfI&jyefygonf/
]omaMunif;nif;? at;oDjcif;ESifh nHhEkomjcif;? apmif;ESifhnif;vQif?
oHcsi;f aESmjim;? ywvm;u? rjcm;wlx? wa&mponf? ac:xemr? olo&D ESi?hf
yrnfom? 'l&d,mu? c&mwefaumuf? ETJa>yajrmuf? tapmuf&Snfjim;?
yef;wsm;ESifh? yef;usm;ywf0ef;? ywfqdkif;xef;jzifh? BudK;wef;avQmufoGm;?
uajcrsm;ESifh wD;jim;dkufrnf? pnfig;rnfwnf;}/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

both of the Burmese yein and the Balinese redjang."

OD;&mZfawmfpm;udk bdou
d o
f eG ;f Ny;D aomtcg qdo
k ?H rIwo
f w
H u
Ykd kd odMYk um;&jyef\/
''There was a buzz of carversation, sound of songs and flutes filled the air,
and troupes of dancing girls and acrobats perturbed or leaped, sang and made
fun."
''The prince moved off. The crowd was very thick in the palace Courtyards.
There were shouting and songs, more music and dancing."
"When all were in their Proper stations, the processions started, the cavalry
in front, the war elephants second, the nobility third, and the prince last with his
personal attendants, the forty handsome youths who had accom panied him to the
palace. Manrique and the Captain rode among the nobility. It was splendid train,
immensely long.

OD;bpH

- 144 -

- 145 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

odkYaom tudk;tum;rsdK;udk &cddkif&mZ0ifpmayrsm; trsm;tjym;yifawGU&


ygonf/ OumysHtp&Sdaom pmqdkynm&Sdrsm; zGJUEGJUoDuHk;cJhMuaom uAsm? vuFm? &wk?
{tef? &uef? omjcif;rsm;vnf; rsm;pGmawGU&ayonf/ xdkYaMumifh &cdkiftrsdK;om;rsm;
rSm wl&d,mpHk&SdcJhonf/ tursdK;pHkonf qdkaomtcsufudk ,HkrSm;oHo,jzpfp&m r&Sd
ygay/
odkYaomf ,ckumvtaeESifh wl&d,m? tqdk? tuwdkYudk awGUvdkjrifvdk
Mum;vdkMu\/ rnfodkYxkwfazmfjy&rnfqdkaomtcsufomvQif ta&;BuD;aeayawmh
onf/ tb,fhaMumifhqdkaomf ,aeYacwfumv &cdkiftrsdK;om;wdkY\ rl&if;dk;&m
tqdk tu twD; trIwfrsm;u zHk;vTrf;oGm;cJhjcif;wdkYaMumifh jzpfayonf/ tdk;udk
t&GufzHk;aeavNyD/ odkYaomf &cdkiftrsdK;om;okawoDwdkYu &SmazGavhvmcJhMuojzifh
tptejyefvnf&&SdvmMuayNyD/ qufvufxda&mufpGm okawoejyKvkyfjcif;jzifh
dk;&mtoHESifhwl&d,mrSm rl&if;rysuf jyefvnfwdk;wufvmrnfrSm rvGJygay/
bDp-D 5000 ausmu
f yif xGe;f um;vmcJah om wkw,
f Ofaus;rI okcrk ynmwdo
Yk nf
ESpfaygif;rsm;pGm aysmufuG,foGm;cJh&mu wkwfokawoDwdkY jyefvnf&Sm azGcJh&m
wl&d,mausmufkyfrsm;udk awGUvmcJh&avonf/ tkyfrsm;rStpjyK wkwf
trsdK;om; wl&d,mESifhtoHudk azmfxkwfEdkifchJMuzl;avonf/ xdkYtwl tuRefwdkYonf
tm;ravsmhbJ BudK;pm;Muygu rvGJ{uef? ppfrSefaom &cdkifwl&d,mynmESifhtoHudk
&&SdvmMurnfrSm rvGJay/
&cdkifwl&d,m pm&if;jyKpk jy&rnfqdkvQif atmufygtwdkif;yif jzpfygonf/
pnfrsdK;ig;yg;? tjym;ESpfq,fausmf? yHk&Snfyef;wsm;? a>y? ETJ? awmifa>y? cifyavG?
nif;? NcDacgif;? ywvm;? cGufcGif;? 'Hkrif;? pnf;pkyf? ywfom? c&maumuf? c&m>rm?
c&m&Sn(f abm)armif;aMu;eif;? ckoif;? apmif;? wa,m? rD;ausmif;rsm; jzpfMuygonf/
ywfqdkif;qdkaomwl&d,mudkvnf; awGU&avonf/
&cdkifpnfrsm;ESifhywfouf a&;&rnfqdkvQif a&;ukefEdkifrnf r[kwfyg?
&cdkiftrsdK;om;wdkY tcif;tusif;tcrf;tem; yGJvrf;obif r*FvmyGJ[lorQwdkY
olYae&mESifholUae&m pnfudkwD;Mu\/ pnftrsdK;rsdK;&Sdonfhtavsmuf pnfoHvnf;
trsdK;rsdK;&Sdavonf/

r*Fvmaqmif yef;wsif;? tvSLyGJaAsmpnf? usifpnf? ewfywfpnf tp&Sdonf


wdkYudk rMumao;aomESpfrsm;u Mum;ae&ao;\/ rIwf&aom wl&d,mxJwGifyavG?
nif;wdkYudk awmvufaus;&GmwdkY Mum;&wkef;yif &Sdao;onf/ ywvm;udkum;
jrefrmwl&d,muJhodkY wD;aeusjzpfonf/ &cdkifwa,mESifh rD;acsmif;udkrl aus;&Gmrsm;
tcktoHk;cswkef; &Sdao;onf/ &cdkifrD;acsmif; wl&d,mESifhywfouf ydk;0gbGJUwGif
atmufygtwdkif; azmfjyxm;onf/
]q,f&D;&Hcg? pdwfudkazsmfau? wD;p&mav? ydk;jcnfESpfyif? BuD;wpfyif
au? apG&Sifav;acsmif;? pdwfudkazsmfa&? a&TrD;ausmif;udk? wD;p&mvnf;?
rif;om;vlysdK? q&mausmif;rSm apmif;ESifhaysmfa&? ydk;jcnfESpfyif? aMu;wyif
au? apG&Sifav; acsmif;? pdwfudkazsmfa&? a&TrD;ausmif;udk? aMumif;wnfh&ifcGif?
tomwnfwifNy;D ? oH;k yifBuKd ;ud?k nDatmifnad &? xH;k udu
k iif? usm;udo
k ifau?
rSeBf u;D udak cwfvYkd vufoef; vufv,f vuf<u,f vufr rD;acsmif; q,fpw
d f
rSm? avQmufvdkYcsa&? b,fbufu vufndK; rD;ausmif;vnfrSm? pD;vdkYxdk;a&?
jcif;rsdK;vnf;azmf q&mausmif;rSm wD;vwfawum;}/
odYk rD;ausmif;wl&,
d mESihf &cdik t
f oHay:vGiaf pcJMh uonfukd od&EdS ikd Mf uayonf/
xdkYaemuf q&mxGef;\ wdkufomjcif;? wa,mtaMumif;ESifh azmfjyxm;csufrSm odkY
jzpfonf/
]wa,mwpfvHk;? trsm;oHk;aqmif? tkef;oD;cGefeDaMumif&DudkMuuf wa,m
wefudk [efatmifxdk;au? usD;kyfiSufESif}/
odYk &cdik w
f a,mudk odapEdik yf gonf/ &cdikd t
f oHvnf; wa,moHEiS t
hf wl xGucf hJ
rnfudkum; awGUjrifEdkifygonf/ if;aemuf rdk;yef;a0omjcif;wGif apmif; taMumif;ESifh
odkYzGJUxm;onfudk awGU&ygonf/
]q&marmifx;DG ? vufaumufps;D rSm xGi;f vkyyf gonf? vS&mpdwBf uKd u?f
jym;eHESpfudk xkvkyfonfum;? 0dPf0ifAsm? t&SifwGm;odkY? ydk;om;wpfyif?
jcnfvQif wpfrsdK;? aemufxyfygonfhaMu;0gBudK;ESifh? vSrdk;i,fMuif? &ifcGifwif
au? ndusifonfy? [wvusfm? vufndK;rSmudk? pDumpyfNrJ? vuf0Judkodwf?
cvkwfac:&m? apmif;pDrSmvQif? <uumEIdufau? pdwfjrifht&? tpwnfa&?
prf;onfuyif? avmurefatmif? ausmif;awmf omrSm? Asm&xefodkY}/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 146 -

tuREkfyfwdkY awmvufaus;&Gm aexdkifMuaom trsdK;om;trsdK;orD;rsm;onf


wpfO;D ESiw
hf pfO;D tjyeftvSeaf jymqdMk uaom Zrf;pum;qdak om uAsmpum;ESihf ajymqdk
avh&MdS u\/ xdt
Yk wl wl&,
d mwpfrsKd ;udk toH;k jyKMuavonf/ if;wl&d ,mum; NcaD cgif;
wl&d,myif jzpfonf/ NcDacgif;udk yg;pyfESifhudkufNyD;vufESifh wD;cwfay;&avonf/
NcDacgif;udk toHk;csyHkudk rdk;yef;a0omjcif; odkYazmfjyxm;\/
]rd;k arewfyk ?f tvGr;f ajyatmif? Nc;D acgif;rIw[
f ?k xkw
f ay;cg? vuf
oEmESifh? tom,lvdkY? yg;pyfoi,f? oGm;wifhw,frSm? NyHK;&,fwnfhrSwf?
vufqufudkifAsm? ydkifacsmnufrSm? omvufcyfau? jrnfvwfawum;?
avmurefatmif? bkef;acgifZmwD? a&Tpifpdkufpdkufausmif;awmfxdkufrSm?
xifay:tacgif? zcifeDa&qDonfwef;rSm? rdk;yef;armifa&? "m;ajrmifvufpGJ?
nOfo
h ef;acgifrmS ? arSmifru
kd x
f u
J ? &miJah r&if? 0ifvnfarmifzmG ;? Nc;D acgif;oHu?kd
a&Tusifwdkufu? rMum;vmav? oD;rsm; Gwfqdkif? vufoHaumif;ESifh
usD;a,mifydkif[k---}/
rdk;yef;a0u cspfolxGef;atmifausmf Mum;atmif NcDacgif;rIwf ajymaompum;
jzpfayonf/ um; &cdkifwl&d,mtaMumif; tusOf;rQjzpfayonf/ &cdkiftoH
taMumif;udk qufvufazmfjyvdkygao;onf/
&cdkifhtoHudk wpfaeYwGif tuRefwdkY jrefrmhtoH\ &cdkiftrsdK;om; tpDtpOfrS
pwiftoHvTifhvsuf &SdaeayNyD/ dk;&mtoHudk tuRefwdkYonf 1948-ck ,Ofaus;rI
0efBuD; OD;armifausmfZHvufxufu pwiftoHvTifhcJhMuygonf/ NrdKUa[mif;NrdKUrS
y@dwfq&mOD;omxGef; udk,fwdkifpDpOfxkwfazmfay;cJhavonf/
a&S;a[mif;dk;&m &cdkifaw;oHwdkYonfum; at;jcif;? omjcif;bGJU? &GJ? &wkvuFm?
oHcsyBf u;D ? 'H;k jcif;? yifu
h ?l Asm? obm0aw;uAsm? uav;acsmt
h p&So
d jzifh &SMd uavonf/
oDjcif;taeESifh odkif;oDjcif;? 'Hk;,drf;oDjcif; tp&SdonfwdkYudk awGU&ayrnf/ dk;&m
aw;oHrsm;udk rlrSefoDqdkEdkif&eftwGuf okawoevkyfMuayNyD/
if;wdkYudk ,aeYyif tcsdKUa'orsm; oDqdkaeMuwkef;yif jzpfayonf/ xdkYaMumifh
avvIdif;rS vTifhEdkifMuayonf/ dk;&maw;oHrS umvay:aw;oH oDcsif;rsm;vnf;
&SdMu&m tuRefwdkY\ ,aeYumvay:rSm jrefrmumvay:rsm; vTrf;rdk;vsufom &Sdae
onfudk awGUae&ayonf/
&cdi
k o
f m;BuD;pmay

- 147 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

ESpfaygif;ESpf&mrQ aemufusvsuf tqufjywfaeaom &cdkiftoHudk &cdkifrlrSef


umvay:odYk ajymif;vJw;kd wufatmif MuaH qmif&rnfv
h yk if ef;rSm vG,u
f al om vkyif ef;
&yf r[kwfygay/ tifwdkuftm;wdkuf aqmif&GufoGm;Mu&efom &Sdayawmhonf/
&cdkifwl&d,mum; tajccH&Sdyg\/ &cdkiftoHonfvnf; if;wdkYESifhtwl tajccH
&SdNyD;om; jzpfonf/ jyefvnfrlrSefy:vGifvmNyD; acwftavsmufwdk;wufatmif
BuHaqmifa&;rSm ,aeY&cdkiftrsdK;om; trsdK;orD;wdkY\ wm0efom jzpfayawmhonf/
"npH
rSwfcsuf/

/ 1961-62 ck? ESpfvnfr*Zif;? &cdkifwefaqmif trSwf (10)wGif


azmfjyxm;NyD; jzpfygonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 148 -

- 149 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

1970-ck? Zlvdkifv (19)&ufaeYonfum; 24-Budrfajrmuf tmZmenfaeY jzpfay


onf/ rarhEdkifaom aeYwGif AdkvfcsKyfatmifqef;ESifhwuG &Jbufawmf acgif;aqmif
BuD; taygif;wdkYtm; aqmif;yg;jzifh OD;Gwftav;jyKyg\/
ESppf OfEpS w
f ikd ;f aeYrsKd ;wGif ]Adv
k cf sKyEf iS u
hf Reaf wmf? Adv
k cf sKyEf iS ahf wGUcJph Ofu} ponfh
aqmif;yg;wdu
Yk kd zwfcI &hJ ayNy/D uReaf wmfonf Adv
k cf sKyaf tmifEiS w
hf uov
kd af usmif;om;
b0u &if;ESD;pGmqufqHcJh&olwpfOD; jzpfygonf/
odkY&mwGif pdwfaepdwfxm;? tavhtxESifh vkyfief;vkyf&yfrsm;udk uRefawmfhtae
ESifh b,fvdkod&Sdem;vnfcJhonf/ EdkifiHa&;orm;b0wGif jrefrmjynfvGwfvyfa&;
twGuf olESifh&if;ESD;pGm b,fvdkqufqHvkyfaqmifcJhonfhtaMumif;wdkYudk ,aeYwdkif
ra&;om;chJzl;ay/
,cktcg uRefawmfonfvnf; touft&G,f BuD;jyif;vmcJhNyDjzpf (24)
Budrfajrmuf tmZmenfaeYwGif uRefawmfod&SdcJhaom udkatmifqef;? aemuf AdkvfcsKyf
atmifqef;taMumif;udk wifjyvdkygonf/

1934-ckESpfwGif udkatmifqef;udk &efukefwuodkvfwGif pwifawGUcJhygonf/


uRefawmfu tdkifattxufwef;wGifjzpfNyD; udkatmifqef;u bDatatmufwef;wGif
jzpfygonf/ uRefawmfonf ppfawGrSjzpfNyD;? udkatmifqef;u txufjrefrmjynf
ewfarmufrS jzpf\/ wuodkvfwGif twef;csif;rwlvQif wpfOD;ESifhwpfOD; eD;uyfpGm
aygif;oif;rd&ef cJ,Of;vSayonf/ twef;csi;f wlyifwjl im;aomfvnf; wpfO;D ESiw
hf pfO;D
qufqHrd&ef cJ,Of;jyefavonf/
udkatmifqef;ESifh uRefawmfrSm yJcl;aqmifwGif twlaeMuolrsm; jzpfMuygonf/
wpfcgwpf&H ausmif;aqmifwpfckwnf;wGif aeMuolrsm;yifjzpfaomfvnf; &if;ESD;pGm
qufqHrd&ef cJ,Of;vSjyefygonf/ udkatmifqef;u yJcl;ausmif;aqmif tay:qHk;
xyfwGifae& uRefawmfrSm tv,fxyfwGifae&ol jzpfygonf/
odkYaomf udkatmifqef;ESifh uRefawmfonf ]oufoufvGwfpm;Mu&mrS A[dk
xrif;pm;cef;rBuD;&Sd xrif;pm;yGJwpfckwnf;wGif pwifqHkrdcJhMuavonf/ xdkYaemuf
yJcl;ausmif;aqmif tay:qHk;xyfwGif tcef;csif;uyfvsuf aecJhMuygonf/ xdkpOfu
p &ufqufqdkovdk tcsdefrsm;pGm olESifhqHkpnf;rdcJhMuygonf/ olESifh txl;yif&if;ESD;
cJh&ygonf/
udkatmifqef;\ wuodkvfausmif;om;b0rS EdkifiHa&;udk ajcpHkypf0ifoGm;onf
txd umvtwGif; olESifhqufqHcJh&yHk? ol\taMumif;rsm;udk ,ckwifjyygrnf/
xdkpOftcgu wuodkvfausmif;om;rsm;onf jynfolYrsufIozG,f jzpfMu\/
oGm;av&m&m rsufESmyGifhNyD; vltrsm;\*kjyKjcif;? tcGifhxl;ay;jcif;rsm;udkcHMu&olrsm;
jzpfMuygonf/ t0wftpm;qdkvQifvnf; ajymp&mr&Sd acwfzuf&Sifrsm;yif[kqdk&
ayrnf/ wuov
kd q
f v
kd Qif ausmif;om;wdt
Yk wGuf *kPw
f ufp&m? <um;0gp&m? aysmpf &m
twdNyD;aom a'owpfck[k trsm;u,lqMuayonf/
odaYk omf udak tmifqef;rSm wuov
kd af usmif;om;b0tjzpf aysmyf u
kd yf rkH &onfrmS
xl;qef;csufwpfckvdk jzpfaeygonf/ olonf wpfpHkwpfckudk rauseyfoljzpfaMumif;
ol\trlt&mu oufaojyvsuf &Sdayawmhonf/
ud k a tmif q ef ; onf xd k p Of u wu o d k v f a usmif ; om;rsm;\ t0wf t pm;?
taetxdkif? tavhtx? tawG;tac:? tajymtqdkwdkYESifh xdyfwdkufqefYusifae

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

ausmif;omvli,fb0 atmifqef;
tvSty [efyef [dwf[ef tvGefrsm;&aom
acwfwGif vli,fatmifqef; b,fhaMumifh
olrsm;ESifhrwl cJhavoenf;/

OD;bpH

- 150 -

- 151 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

olwpfO;D jzpfaMumif;udak wGU&S&d ojzifh tcsKd UtcsKd Uaomausmif;om;rsm;u udak tmifqef;


udk ajymifavSmifoa&mfvMkd uonfuykd if awGU&ayonf/ olum; tjcm;ausmif;om;rsm;
uJhodkY vuf&Sdtajctaeb0udk auseyfvufcHaeol r[kwfaMumif; xif&Sm;vSygonf/
udkatmifqef;onf wpfaeYrS eHeufapmapm tdyf&mrS xavhr&Sd/ taMumif;udk
pHpk rf;Munfah omtcg nwdik ;f vQin
f Ofeh ufvaS tmif pmzwfavh&o
dS nfukd awGU&ygonf/
olYtcef;xJMunfhvdkufvQif pmtkyfawGrSm acgif;&if; wpftkyf? ajc&if; wpftkyf?
ckwifatmuf wpftkyfqdkovdk wpfcef;vHk; jyefYusJIyfayGvsuf &dSonfudkom awGU&yg
onf/ olum; pmBudK;pm;olwpfOD;vnf; jzpfayonf/
ol\pmtkyrf sm;udk Munfv
h u
kd v
f Qif rsm;aomtm;jzifNh Aw
d o
d Qvuf0pJ mtkyu
f vyfrS
xkwfa0aom EdkifiHa&;pmtkyfrsm;? tdkift,fyDrS xkwfa0aom pmwrf;rsm;ESifh urmh
ausmif;om;rsm; vIyf&Sm;rIpmtkyfpmwrf;rsm;udk awGU&Sd&ygonf/
odkY&mwGif twef;pmtkyfrsm;udkvnf; xl;xl;qef;qef; atmfus,fatmfus,fESifh
zwfavh&Sdjyefygnf/ EdkifiHa&;pmtkyfrsm;udk zwfoavmuf twef;pmudkvnf; ypfrxm;
ol jzpf\/ olonf bDatpmar;yGJudk ]pifemwdk&D;,ef;}ac: wuodkvfaq;HkrSae
oGm;a&mufajzqdk&m ESpfcsif;ayguf atmifjrifoGm;ygonf/ xdkESpf 1936-ck wuodkvf
ynma&;oydwfarSmufNyD;onfhESpf jzpfayonf/
uReaf wmfrS udak tmifqef;ESihf qufo,
G rf o
d jzifh 1936-ckEpS f oydwaf cgif;aqmif
wpfOD;tjzpfodkY a&muf&SdoGm;ygonf/ wuodkvfoydwfBuD;\ acgif;aqmif aumifpD
tzGJU0if (30)teuf uRefawmfvnf;yJcl;ausmif;aqmif udk,fpm;vS,ftjzpf yg0if
oGm;cJyh gonf/ aemufwiG f jrefrmjynfv;kH qdik &f m ausmif;om;or* trIaqmif jzpfvmcJh
ygonf/
udkatmifqef;onf tvGefyifdk;om;ajzmifhrwfNyD; pum;udk wJhxdk;ajymwwfol
jzpfojzifh uRefawmfonf olYtm;tvGefoabmuscJhrdavonf/ wpfcgwpfcg bkrIwf
ojzifh tawmftcH&cufygonf/ odkY&mwGif ol\dk;ajzmifhrIu oufom&m&apcJh\/
olvnf; uRefawmfhtm; tawmfyifcifrifcJh\/ bmaMumifh cifrifonfudk uRefawmf
rajymwwfyg/

udkatmifqef;onf udkvdkeDynma&;pepfudk NzdKzsuf&efrSm EdkifiHvGwfvyfa&;


BuKd ;yrf;rIjzifo
h m atmifjrifEikd rf nf[k ,HMk unfaeolwpfO;D jzpfaMumif; awGUcJ&h ayonf/
]ausmif;uxGuf&if EdkifiHa&;e,fxJ ajcpHkypf0ifrSjzpfrSmyJ? 'Dvdkrvkyf&if &rSmr[kwfbl;}
[k uRefawmhtm; tcgcgajymzl;ygonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

ausmif ; om;vl i ,f b 0wG i f vl i ,f a tmif q ef ; \ vuf a &;pmrl w ck


(armf u G e f ; wif r S w f w rf ; 0if v uf a &;rl )

OD;bpH

- 152 -

- 153 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

udkatmifqef;onf tvGefrsdK;cspfpdwf"mwfxufoefNyD; r[kwfrcHwwfol wpfOD;


jzpfaMumif;udk tNrJwrf;awGUae&ayonf/ 1936-ck oydwfwGif uRefawmfESifhtwl
a&Twd*Hkbk&m; armfvNrdKifZ&yfxuf oydwfvSef&efqHk;jzwfcJhpOfu udkcifarmifuav;
(,cif0efBu;D a[mif;)u udak tmifqef;ESihf udx
k eG ;f tH;k wdYk rl;arhvo
J mG ;Muonfukd awGcY hJ
&ygonf/ rsdK;cspfryDoavjcif;[k awG;awmrd[ef &Sdayonf/ rdrdu vrf;rSefvkyfae
vsuf uJo
h Ykd ajym&ufyavw,f[k pdwx
f cd u
kd jf cif;jzpfonfukd odaYk wGUcJ&h ygonf/
'kwd,tBudrfajrmuf ausmif;om;or*nDvmcHudk rEav; usif;ycJhpOfu
udkatmifqef;onf nDvmcHobmywd jzpfcJhygonf/ xdkpOfu uRefawmfESifhwuG
ppfawGrS &Jabmfausmif;om;wpfpkonf udk,fpm;vS,ftjzpf wufa&mufcJhMuygonf/
xdktcsdefum; tdEd,acgif;aqmif ael;a&mufaeonfhtcsdefyif jzpfonf/
udak tmifqef;ESit
hf wl ausmif;om;acgif;aqmifwo
Ykd nf ael;ESiahf wGUqHck iG hf BuKH chJ
Muygonf/ ael;onf xdn
k v
D mcHw&m;a[mcJNh y;D udak tmifqef;tm; cs;D usL;cJo
h nfukd
awGU&ygonf/ udkatmifqef;onf &cdkifjynfrS tyifyef;cHwufa&mufcJhMuaom
uRefawmfwdkYwpfpktm; txl;*kwpdkuf jyKvkyfcJhayonf/
1939-ckEpS ?f 'kw,
d tBurd af jrmuf oydwaf rSmufMupOfu uReaf wmfonf udv
k aS &T?
udkodef;atmif? udkxGef;&SdefwdkYESifhtwlwl yg0ifcJhygonf/ uRefawmfvnf; ausmif;om;
acgif;aqmifwpfOD; jzpfonf/ Adkvfatmifausmf usqHk;cJhaomtcgu jzpfygonf/
xdkpOftcgu udkatmifqef;? ocifEk? udkodef;azwdkY tNrJwrf;yg0if tBuHPfay;cJhMu
onf/ udkatmifqef; tzrf;cHcJh&onf/
udak tmifqef;ausmif;rSxu
G Nf y;D 'dAYk rmtpnf;tH;k odYk ajcpHyk pf0ifomG ;csed rf S usq;kH
onfhtcsdefxd qufcHcJhyHktaMumif;udk qufvufwifjyvdkjyefygonf/ udkatmifqef;
onf wuodkvfrSxGufNyD; ocifatmifqef;jzpfaecsdef uRefawmfhxH rMumcP
tvnfvmygonf/ uRefawmfESifh EdkifiHa&;aMumif; tBudrfBudrfaqG;aEG;zl;ygonf/
1939-ck? Edk0ifbmv 12-&ufaeYu uRefawmfESifh&cdkifjynftaMumif; aqG;aEG;
&ef uRefawmfhtcef;odkYvma&mufpOfu uRefawmfhtm;rawGUojzifh xyfrHcsdef;qdkaom
udkatmifqef;\ t*Fvdyfbmomjzifha&;om;aom vufa&;pmudk ae&mwGif
trSwfw& wifjytyfygonf/

1939-40ckESpf? uRefawmf tdk;a0r*Zif; t*Fvdyfpmt,f'DwmjzpfcJhpOfu


udkatmifqef;xHrS aqmif;yg;rsm; &&SdcJhygonf/ udkatmifqef;onf olt*Fvdyf
bmomjzifha&;om;aom jrefrmEdkifiHa&; vIyf&Sm;rIordkif;aqmif;yg;udk uRefawmfhtm;
ay;cJNh y;D uReaf wmf\trnfukd twdak umuf bDtufp[
f
l wyfvsuf td;k a0r*Zif;wGif
txnfhcdkif;cJhygonf/
ola&;onfhaqmif;yg;udk zwfIvdkygu 1941-ckESpf? azazmf0g&Dvxkwf tdk;a0
r*Zif; twGJ-8? trSwf-1 t*Fvdyfu@ pmrsufESm (6)wGif zwfIEdkifygonf/
aqmif;yg;rSm ordkif;0ifaqmif;yg;wpfapmifyif jzpfygawmhonf/ aqmif;yg;udk
tpdk;&u jzwfawmufjcif; jyKcJhygonf/
*syefacwfu AdkvfcsKyfatmifqef;udk uRefawmfonf udkndKxGef;? udkausmfjr?
Adkvf&efatmifwdkYESifhtwl tif;vsm;uef wpfxyftdrfuav; awGUcJhygonf/
uReaf wmfwo
Ykd nf xdpk OfArmhvw
G v
f yfa&;wyfrawmf &cdik pf pfaMumif;csw
D ufvmcJah om
AdkvfrSL;&efatmifESifhtwl AdkvfcsKyfatmifqef;ESifhawGUqHk&ef tjcm;EdkifiHa&;udprsm;
twGuf &cdkifrS&efukefodkY ukef;aMumif;vmcJhMujcif;jzpfygonf/
AdkvfcsKyfatmifqef;onf uRefawmfwdkYudkawGUjrif&ojzifh txl;0rf;ajrmufcJhyg
onf/ odkY&mwGif olYtm;tuJcwfMunfh&m pdwftawmfysufaeyHkudk awGUjrif&onf/
uReaf wmfEiS hf OD;ndKxeG ;f wdo
Yk nf aemufwpfaeYvnf; Adv
k cf sKyx
f o
H mG ;Ny;D xrif;pm;&if;
udprsm; aqG;aEG;cJhygonf/ *syefudkawmfvSef&ayOD;rnfqdkonfh t&dyfta,mifrsm;
xGufvmcJhonfudk awGU&SdcJh&ygonf/
*syefudkawmfvSefMuNyD;aemuf t*Fvdyfjyef0ifvmptcgrSm EdkifiHa&;acgif;aqmif
rsm;twGuf txl;IyfaxG; tcH&cufvSaomtajctae usa&mufaeayonf/
xd k p Of t cgu Ad k v f c sKyf a tmif q ef ; ud k uRef a wmf o nf ppf a wG a us;vuf
Muufuikd w
f ef&mG wGif awGUcJ&h ygonf/ vGwv
f yfa&;r&vQif wdu
k rf nfqo
kd nfh t"dym ,f
rsd K ;ay:vG i f a om Ed k i f i H a &;w&m;ud k xd k t &yf a[mMum;cJ h y gonf / xd k a eY y if
udkatmifqef;onf ocifjr? OD;atmifZHa0tp&Sdaom acgif;aqmifrsm;ESifhtwl
uRefawmfwdkY wJtdrfodkYvma&mufNyD; vufzuf&nfaomuf&if; EdkifiHa&;tajctaeudk
aqG;aEG;cJhygonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 154 -

- 155 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

xdaYk emuf uReaf wmfonf Adv


k cf sKyaf tmifqef;udk &efuek f wpfzef awGUqHck yhJ gonf/
xdkpOfu AdkvfcsKyfonf zqyvOuXtaeESifh ta&;wBuD;acgif;aqmifrsm; tpnf;
ta0;wpfckodkY uRefawmfwdkYtm; zdwfac:ojzifh wufa&mufcJh&mwGif awGU&SdcJh&jcif;jzpf
ygonf/ xdkpOfuvnf; AdkvfcsKyfxHrS rausreyfoHrsm; Mum;cJh&zl;ygonf/
xdkYaemuf uRefawmfonf AdkvfcsKyfatmifqef;wdkY vkyfMuHcH&aomowif;udk
ausmufjzLNrdKUrSae Mum;cJh&ygonf/ tvGefaMuuGJ0rf;enf;rdcJhygonf/ aemufqHk;
tBudrfawGUcsdefrSmum; AdkvfcsKyfatmifqef;\ kyfuvmyfudkom *sLbvDa[mvfodkY
oGm;a&mufNyD; vIdufvSJ0rf;enf;jcif;BuD;pGmjzifh tav;jyKcJh&aomtcsdef jzpfygawmh
onf/
bpH
(armfuGef;0if)

&cdkifrsdK;cspfrsm; awmfvSefcJhpOfu
1942-ckESpfujzpfygonf/ &cdkifrsdK;cspfvli,fwdkYonf 'DygHk? tjrifhuRef;?
ausmufwef;wdu
Yk jkd zwfausm
f r,lvrf;rBu;D udk odr;f yf u
kd cf MhJ uygonf/ r,lvrf;rBu;D &Sd
qdyfwdkufanmifyifpcef;wGif NAdwdoQwyfESifh &ifqdkifwdkufMuonf/
x&yfum;BuD;rsm;ESifh csDwufvmMuaom NAdwdoQwyfom;wdkYonf vufeuf
tiftm;Bu;D rm;aomfvnf; pdw"f mwfusqif;aeMuojzifh aemufqw
k x
f u
G af jy;Muonf
udk awGU&ygonf/ &cdik rf sKd ;cspw
f yfom;wdo
Yk nf ppfawGNrKd Uudk NAw
d o
d Qwv
Ykd ufxrJ S twif;
jyef,l&eftwGuf &cdkifppfaMumif;csDwufvmcJhaom ArmhvGwfvyfa&;wyfrawmf
AdkvfrSL;&efatmifwdkYESifhtwl vdkufygvmMujcif;jzpfonf/
ppfawGNrdKU\ t0if0wHcg;jzpfonfh qdyfwdkufanmifyifpcef; acwtem;,lMu
ygonf/ qdyfwdkufanmifyifpcef;um; a&S;ESpfaygif; 500-ausmfavmufu
tusmNrdKU \ yifv,fqdyfurf;wpfckyifjzpf\/ tmusyfawmfukef;&Sd vuf0JovHk;awmf
apwD\ t&dyftm0goudk cdkvHIvsufvmcJhjcif;jzpfonf/
qdyw
f u
kd af nmifyifpcef; ESpaf ygif; 100-ausmu
f &cdik rf sK;d cspBf u;D rsm;jzpfonfh
rif;om;BuD; OD;a&Tbef;? a';0efBuD; OD;atmifausmf&TDESifh NrdKUolBuD; OD;atmifausmfZHwdkY

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 156 -

- 157 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

NAdwdoQawmfvSefa&; pDpOfcJhaom vQdKU0Sufpcef;wpfckvnf; jzpfcJhonf r[kwfygavm/


&cdkifrsdK;cspfwyfom;rsm;onf ppfawGNrdKUudk twif;xdk;0ifrdMu&m NAdwdoQwyf
aemufqG,fwyfwdkYonf zdkz&JxGufajy;Muavawmhonf/ &cdkifrsdK;cspfrsm;? Armh
vGwfvyfa&;wyfrawmfom;rsm;wdkYonf ppfawGudkodrf;ydkufMuNyD;rS eDyGefa&SUajy;
wyfom;wdkY 0ifvmMuonfudk awGU&awmhonf/
&cdkifrsdK;cspfvli,fwdkY odkYawmfvSefcJhMuaom tjzpftysufrsm;udk &mZ0if
rsm;pGmyif awGU&ygonf/ &cdkifajrum; tmZmenfwdkY\ajryif jzpfonfudk &mZ0if
tjzpftysufrsm;u oufaoxlvsuf &Sdygao;onf/
a&S;ESpaf ygif;rsm;pGmu upye'Dac: ukvm;wefjrpfzsm;rS qif;vmaom tZKerif;
\ om;awmfrm&,krif;om;onf &uyl&wdkif; a0omvDNrdKUawmfudk 0ifa&mufNzdKzsuf
aeaom vlom;pm;wdkY\ &efpG,fudk ckcHumuG,fvsuf &cdkifrsdK;dk;udk apmifha&Smufay;cJh
onf r[kwfygavm/
&mZ0if tmZmenf bk&ifrif;Am;BuD;onf owdcJ &cdkiftmZmenf? r[m
ynmausmf q&mBuD; OD;jr0gwdkYESifh &cdkifjynfydkifqdkifaom b*Fg 12-NrdKUudk tvGef
tiftm;BuD;rm;aom r*dkbk&ifvufckyfwGif;rS u,f,lcJhzl;onf r[kwfygavm/
b0&Sirf if;zavmif;Bu;D onf tvGeyf &d,m,frsm;vSNy;D vufeuftiftm; Bu;D rm;
aom ay:wl*DwdkY\&efudk &cdkifa&wyftiftm;jzifh ckcHwdkufxkwf atmifjrifcJhzl;onf
r[kwfygavm/
rif;carmif;BuD;? pmqdkOumysHESifh oufrif;aumif;vSjzLwdkYonf jrefrmjynfodkY
0ifa&mufwdkufcdkufvmaom ,dk;',m;ppfonfwdkYtm; wdkufxkwfcJhzl;onf r[kwfyg
avm/ rw&m;usL;ausmfapmfum; zdESdyfrIrSeforQudk odkY &cdkiftmZmenfrsm;
awmfvSefcJhzl;ayonf/
&cdkifjynf ysufudef;BuHK tuGJuGJtjym;jym;jzpfaeaom tcsdeftcg bdk;awmf
e,fcsJUorm;wdkYonf twif;0ifa&mufodrf;ydkufcJhonf/ &cddkifjynfudk trsdK;rsdK;aMurG
atmif zsuf q D ; cJ h M uonf / &u d K if t mZmenf eEd a oeAE K vbG J U cH Ad k v f r S L ;csKyf
rsufawmif&SnfESifh csif;ysHvufHk;ay:wdkYonf udk,fhjynfudk,fhvlrsdK;twGuf tBudrfBudrf
awmfvSefcJhMuzl;avonf/

wpfBurd w
f ek ;f u &cdik jf ynftvH;k rSm if;wdv
Yk uf0,foYkd jyefvnfa&muf&cdS zhJ ;l onf/
&cdkiftrSefESifh awGUBuHK&avonf/ e,fcsJUwpfOD;udkESifvdk rsdK;cspfvli,fwdkYonf
udk,fhjynfudk e,fcsJUvufrS jyefvnf&&SdvdkaomqEjzifh b*Fvm;e,fwGif; &cdkif
rsdK;cspfawmfvSefa&;tzGJUudk NAdwdoQtultnDjzifh zGJUpnf;cJhMuavonf/ &cdkifjynfwGif;
odkY NAdwdoQwyfrsm;ESifhtwl 0ifa&mufcJhMuonf/
ajrmufOD;NrdKUawmfudk jyefvnfodrf;ydkufpOfu &cdkifrsdK;cspfvli,frsm;onf a&SUwef;
rS yg0ifcJhMuavonf/ odkYaomf e,fcsJU[lorQwdkYonf taoG;ta&mifuGJjym; apum
rlvnf; oabmqErSmwlnDMu\/ NAdwdoQe,fcsJUorm;onf &cdkifrsdK;cspfwdkYtm;
ay;cJhaomuwdudk tvG,fwulazmufzsufvdkufMuawmhonf/ &cdkifjynfum; e,fcsJU
wpfOD;vufrS tjcm;e,fcsJUwpfOD;vufodkY ul;ajymif;cJh&awmhonf/
rsdK;cspftmZmenf rif;om;BuD; a&Tbef;? a'0efBuD; OD;atmifausmf&TDESifh NrdKUolBuD;
OD;atmifausmfZHwdkY OD;aqmifaom NAdwdoQe,fcsJUawmfvSefa&; &cdkiftmZmenf
rsdK;cspfwyfzGJUrsm;onf NAdwdoQtkyfpdk;NyD; ESpfESpfrQrMumcif wpfjynfvHk;rS x<ucJhMu
jyefavonf/ 1827-ckrS 1836-ckESpftxd awmfvSefcJhMuonf/
odkYvIyf&Sm;rIBuD;onf ESpftenf;i,f Nidrf;at;oGm;onf[kxif&aomfvnf;
&cdkifvlrsdK;wdkYtaejzifh vGwfvyfa&;qHk;HI;NyD; olwpfyg;vufatmufodkY a&muf&onfh
tjzpfudk rnfodkYrQvufcHEdkifMuonf r[kwfygay/
NAdwdoQtkyfcsKyfrIvufatmufwGif ESpfaygif;rsm;pGm jynf&GmrNidrfroufrIrSm
Nidrf;at;pjyKvmovdkvdkawGU&NyD; pD;yGm;a&;wdk;wufvmrIwdkYudk jrifMu&avonf/
&cdkifvlrsdK;wdkYonf t*FvdyfESifhawGUqHk&jcif;jzifh taemufEdkifiH,Ofaus;rIwdkYudk
OD;pGm&&SdvmMuonf/ odkYaomfvnf; olwpfyg;atmuf uRefoabmufb0udkum;
tb,fvQif vufoifhcH a&mifh&Jwif;wdrfrI &SdMuygrnfenf;/
1870-ckavmufwGif AdkvfOD;jzLonfvnf;aumif;? 1880-ckwGif AdkvfarmifydkifESifh
AdkvfiwmwdkYonf vnf;aumif;? 1890-ckwGif AdkvfMumxGef;? Adkvfa&TvSESifh Adkvfvmb
wdkYonf vnf;aumif; qifhumqifhum awmfvSefcJhMuavonf/ 1892-ckESpfwGif
r,ljrpf r*FvmBuD;awmifudktajcjyK csif;AdkvfESifh AdkvfazmfatmifwdkYonf vufeuf
udkifawmfvSefa&;BuD;udk zefwD;cJhMujyefonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

OD;bpH

- 158 -

- 159 -

&ur@dKif trSwf ( 1 )

&cdkifjynfESifh&cdkifvlrsdK;wdkY\vGwfvyfa&;udk toufwrQ cspfcifjrwfEdk;Muaom


&cdkiftrsdK;cspf tmZmenfwdkY\ vufeufudkifawmfvSefa&;vrf;pOfrSm tajctaet&
ratmifjrifco
hJ nft
h wGuf pnf;H;k rI? nDw
G rf u
I &kd ,lNy;D Oya'twGi;f aqmif&u
G af om
vrf;pOfodkY ul;ajymif;cJhMuavonf/
NAdwdoQvufatmufodkY twlwlusa&mufaeMuaom &Srf;? u&if? Arm? ucsif?
csif;? rGef tp&Sdaom jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHom;tm;vHk;\ aoG;pnf;vIyf&Sm;rIudk
&cdkiftrsdK;cspf udk,fawmf OD;Owronf pwifaqmif&GufcJhavonf/
&cdkifrsdK;cspfrsm;jzpfaom OD;rJatmif? OD;pdefvSatmifwdkY\ EdkifiHa&;pGrf;aqmifrIudk
rSwfwrf;rsm;rsm;pGmyif zwfIMu&\/ pma&;q&mwpfOD;u OD;pdefvSatmifudk &efol
jzpfaom NAdwdoQvufyg;apwdkYu tqdyfyifcwfauR;cJhMuonf[k a&;om;xm;
avonf/
OD;jrxGe;f ? OD;xGe;f atmif? OD;a&Tom? OD;omZHv?S OD;atmifxeG ;f OD;? OD;pHa&Tbw
k o
Ykd nf
&cdkifacgif;aqmifBuD;rsm; jzpfcJhMuonf/ &cdkifjynftoif;? vli,fEdk;Mum;a&;toif;?
&cdkiftrsdK;om; uGef*&uftoif;BuD;wdkYonf &cdkifjynfrS NAdwdoQ qefYusifa&; tzGJU
tpnf;rsm; jzpfcJhMuavonf/
q&mawmfOD;pdEmESifh q&mawmf OD;ynmoD[wdkY\ OD;aqmifrIrsm;udkum;
vlwdkif;od&Sdxm;NyD;om;yif jzpfygonf/ &cdkifvli,fwdkY *syefawmfvSefa&;vIyf&Sm;rI
rsm;udk rSwfwrf;wif xm;oifhMuayonf/ aqmif;yg; tusOf;rQ azmfjyvdkyg\/
aqmif;yg;tpwGif &cdkifrsdK;cspfrsm; ppfawGNrdKUudk t*FvdyfvufatmufrS
u,fwifcJhyHkudk a&;om;azmfjyNyD;jzpf\/ *syefESifhyl;aygif; NAdwdoQe,fcsJUudk
awmfvSefcJhMu&m e,fcsJUvufckyfwGif;rS vGwfajrmufoGm;onf[k qdk&rnfjzpf
aomfvnf; zufqpfBuD;z0g;atmufodkY oufavQm&onfhtjzpfonfum; tvGef
aMuuGJp&maumif;aomtjzpf r[kwfygavm/
EdkifiHa&;acgif;aqmifwdkYonf udk,fhjynfudk,fhrsdK; vGwfvyfa&;twGuf enf;vrf;
trsdK;rsdK;udk toHk;jyKcJhMuayonf/ wpfcgwpf&HtrSm;ESifh awGUBuHK&\/ wpfcgwpf&Hrl
tjcm;e,fcsJUwpfOD;ESifhaygif;pnf;&aom vrf;pOfonfum; tvGefraocsmvSaom
vrf;pOf? pGefYpm;aomvrf;pOfyif r[kwfygavm/

t*FvdyfwdkYonf ewfjrpfudkjzwfausmf b*fvm;odkY qkwfcGmMuaomtcsdeftcg


taemufwHcg;0jzpfonfh ppfawGcdkifudk wdkif;&if;om;acgif;aqmifrsm; tkyfcsKyfvsuf
&SdMuavonf/ wpfzufrSm t*Fvdyfppfwyfrsm; xdk;azmuf0ifa&mufvmonfudk
wGef;vSefvsuf aemufwpfzufrSm zufqpfawmfvSefa&;udk pDpOfMuavonf/
vufeuftjynfjh znfu
h m ukvm;wefjrpfzsm;odYk wdww
f qdwf ckwaf rmif;oGm;aom
armfawmfbkwfESpfpif;udk *syefppfwyfawGu odrf;ydkufonfudk rMumcifyif awGUjrif
vdkuf&ygonf/ r,lurf;ajcodkYwufoGm;Muaom AdkvfvSxGef;ausmf? AdkvfeDxGef;?
Adv
k o
f mxGe;f atmif? Adv
k af &Tomwdo
Yk nf vnf;aumif;? ukvm;wefjrpfzsm; yvuf0e,f
udk vuf&odrf;ydkufMuaom OD;ausmfjr? OD;armifeD? AdkvfapmOD;? OD;xGef;0if;ESifh
AdkvfMumvSatmifwdkYonf vnf;aumif;? armif;qGJpcef; XmecsKyfzGifhvSpfMuaom
cdkifacgif;aqmif OD;bpdefESifh cdkifrSL; OD;pHwifwdkYonfvnf;aumif;? jyaw;pcef;
vlpak eaom q&mawmfO;D ynmoD[onf vnf;aumif; vQKd U0Suaf om vIy&f mS ;rIwiG f
tvGefta&;BuD;yg0ifMuavonf/

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

&cdi
k o
f m;BuD;pmay

"npH

You might also like