M&A: Mt s vn c bn v nguyn tc v trnh t tin hnh

Di tc ng ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh, cnh tranh ang din ra vi nhiu hnh thc khc nhau, ngy cng quyt lit trong giai on pht trin hin nay ca nn kinh t th gii. Do nhng hn ch v ngun lc, cc cng ty, cc t chc kinh t buc phi hp tc vi nhau trong qu trnh sn xut, tiu th cng nh nghin cu v pht trin. Trong qu trnh Mua bn (hay mua li) v sp nhp tr thnh mt cng c nng cao sc cnh tranh ca doanh nghip. Thut ng M&A (Mergers and Acquisitions) c dng ch s sp nhp v mua li cc doanh nghip. Sp nhp l hnh thc kt hp ca hai hay nhiu doanh nghip, thng c cng quy m, thng nht vi nhau thnh mt doanh nghip mi. Mua li l hnh thc kt hp m mt doanh nghip mua li ton b hoc phn ln mt doanh nghip khc m khng hnh thnh mt doanh nghip mi. Trn gc php l, cng ty b mua li ton b s ngng hot ng, cng ty tin hnh mua li nut trn hot ng kinh doanh ca cng ty kia. Trong thc t, mt thng v mua li cng c th c xem l sp nhp nu nh cc bn c s tha thun nhm mc ch mang li li ch ln nht c th cho c hai bn. Ngc li, khi m i tng b mua li khng mun, thm ch thc hin cc k thut ti chnh chng li, th n hon ton c coi l mt thng v mua li cng bc (hostile acquisition). xc nh mt thng v l mua li hay sp nhp, cn phi xem n tnh cht hp tc hay th ch gia hai bn. N chnh l cch ban gim c, ngi lao ng v c ng ca cng ty b mua li nhn thc v mi thng v. Trong hot ng M&A, doanh nghip mua li hay nhn sp nhp cn c gi l doanh nghip thn tnh, doanh nghip b sp nhp hay b mua li l doanh nghip mc tiu, l

i tng trong cc v sp nhp hay mua li. V bn cht, M&A lm tng kh nng cnh tranh ca doanh nghip thng qua ct gim b my hnh chnh, m rng c s vt cht ca nghin cu trin khai v m rng th phn. Xt v bn cht th ni dung ct li, khng thay i ca hot ng M&A l chuyn i s hu doanh nghip vi mc ch tp trung t bn, m rng quy m doanh nghip, trn c s thc hin nhng mc tiu chin lc, sch lc ca doanh nghip. J. Fred Weston v Samuel C. Weaver xp cc hot ng sp nhp, mua li doanh nghip thnh 3 loi: - Sp nhp theo chiu ngang (horizontal merger). - Sp nhp theo chiu dc (vertical merger). - Sp nhp theo dng hn hp (conglomerate merger). Sp nhp theo chiu ngang xy ra gia nhng doanh nghip c cng lnh vc sn xut, kinh doanh, t to ra mt hng c sc cnh tranh cao, gim thiu i th cnh tranh, tit kim chi ph. Sp nhp theo chiu dc xy ra gia cc doanh nghip cng lnh vc kinh doanh, nhng khc nhau v phn khc th trng. S sp nhp ny s to ra gi tr thng qua tn dng kinh nghim v kh nng ca cc cng ty trong mt chui (Supply chain), nhm to ra gi tr gia tng cho khch hng. Sp nhp theo kiu hn hp xy ra gia cc doanh nghip khc nhau hon ton v lnh vc kinh doanh, t to ra cc tp on ln hot ng trong rt nhiu lnh vc. Hnh thc st nhp theo kiu hn hp ny khng cn ph bin trong thi gian gn y. Mt hot ng mua, bn doanh nghip khc l bn mt phn doanh nghip ca mnh. Hot ng ny tn ti hai hnh thc l Spin- ff v Carve-off. Spin-off: doanh nghip tch mt phn hot ng ca mnh thnh lp doanh nghip mi. C phn ca doanh nghip mi c chia cho cc c ng hin hu ca doanh nghip .

Carve-off: doanh nghip tch mt phn hot ng ca mnh thnh lp doanh nghip mi v bn c phn ra cng chng. y l hot ng ti c cu li doanh nghip, ct b nhng phn hot ng khng hiu qu hoc nhng phn khng kim sot c (underperfoeming) nhm mc ch tng hiu qu hot ng ca doanh nghip. I. Nguyn tc thc hin thng v M&A Nguyn tc c bn ng sau vic quyt nh mua li hoc sp nhp vi mt doanh nghip khc l phi to ra c gi tr c ng ln hn tng gi tr hin ti ca hai doanh nghip khi cn ng ring r. y l nguyn nhn cn bn tin hnh M&A. Nhng doanh nghip mnh mua li doanh nghip khc nhm to ra mt doanh nghip mi vi nng lc cnh tranh cao hn, t hiu qu v chi ph, chim lnh th phn ln hn, t hiu qu vn hnh cao. Nhng iu ny to thnh li ch k vng thuyt phc cc doanh nghip khc chp nhn mnh b mua li. Mt s vn mang tnh nguyn tc khi thc hin qu trnh M&A l: 1. Nhng phng thc nh gi doanh nghip mc tiu v tc ng ca vic xem xt ti chnh n vic nh gi. Khng c mt phng thc nh gi i tr no ph hp cho mi trng hp M&A, v mi mt doanh nghip mc tiu u c nhng c im ring cn xem xt. Thng thng ngi ta p dng nhiu k thut nh gi khc nhau v so snh cc kt qu tm ra cc yu t lm tng thm hoc gim gi tr doanh nghip. Ngoi vic nh gi doanh nghip mc tiu khi ng c lp, cn phi nh gi doanh nghip trong tng th doanh nghip sau khi sp nhp hoc mua li. Do phn ln cc thng v M&A c k vng hp lc cng cng ty m nn thng p dng phng thc khu tr dng vn, cho php tnh n cc li ch tng lai m ngi mua nhn c.

Tuy vy, cn b sung thm cc k thut nh gi khc c c y gi tr ca doanh nghip mc tiu, nh: bn phn tch so snh trong cng mt ngnh ngh, chi ph thay th hay chi ph cn c c th bt u hot ng sn xut, kinh doanh tng t nh doanh nghip mc tiu. Gi thc t m ngi mua phi tr l mt hm s ca k nng m phn, nhng ri ro hay li ch t vic mua doanh nghip em li, ph thuc ch yu vo tng nh u t. Khi xem xt tnh hnh ti chnh ca doanh nghip mc tiu, cn ch pht hin cc vn nh hng trc tip n cc yu t nh gi, lm nh hng n gi tr ca doanh nghip mc tiu. 2. Khi mua li mt doanh nghip m vic nh gi ti sn phi do mt c quan nh gi c u quyn thc hin Vic nh gi do cc chuyn gia m nhn nhm trnh tht thot ti sn m ch s hu c th khng nm c chnh xc (nh trng hp bn doanh nghip ca Nh nc) do khng phn nh ng gi tr kinh t ca doanh nghip. Tuy nhin, cc phng php nh gi ti sn doanh nghip c cc chuyn gia s dng li thng c cc mc gi tr cao gi to, nn ngi mua phi so snh gi tr doanh nghip mc tiu vi gi tr ca doanh nghip ring ca mnh xem thng v c kh thi v mt kinh t hay khng. Vic xem xt phi thc hin trc khi cc chuyn gia nh gi tin hnh. iu ny c vai tr quan trng pht hin cc yu t tc ng n vic nh gi ca chuyn gia v a ra cc bng chng cho cc chuyn gia, nhm tc ng n vic nh gi doanh nghip. 3. Hn ch ti a s trng lp gia vic xem xt cc kha cnh php l vi vic xem xt cc kha cnh ti chnh trc m phn M&A Trong thc t c mt s lnh vc i hi phi xem xt c kha cnh php l ln ti chnh, v nu tch ring chng th c th s c nhng kt lun khc nhau. mt s lnh vc khc, vic phn chia nhim v chnh v ph cho cc chuyn gia ti chnh v php l cng l cch hu hiu trnh chng cho, trng lp. Cc chuyn gia nghin cu phi m bo rng, tt c cc kt qu iu tra u phi c trao i kp thi trong nhm lm vic. qu trnh iu tra trc m phn thnh cng i hi phi c s phi hp ca mt nhm cng tc, gm ngi mua v cc chuyn gia. Tt nht l c mt ngi lm ch nhim d n, iu phi chung qu trnh

iu tra, nhm gim ti a s chng cho cng vic gia cc thnh vin. Cn trnh gii hn qu kht khe phm vi cng vic ca cc chuyn gia. 4. Xc nh cc ngha v v ri ro tim n Cc ngha v v ri ro tim n l lnh vc cn c quan tm trong cc thng v M&A; ng thi cng l mt trong nhng vn kh khn nht. S khng c mt th tc nh sn no c th m bo tt c cc ngha v v ri ro s c pht hin ht. Tuy nhin, cng vic iu tra ti chnh cn quan tm trc tin l phi xem xt cc c im ring c ca doanh nghip mc tiu xc nh cc ri ro ch yu. Danh mc cc vn cn quan tm nht thit phi cp n bn cht ngnh ngh, cc s kin ch yu gn nht lin quan n sn xut, kinh doanh, lch s pht trin doanh nghip, a bn hot ng, c im v mi trng gim st ca qun tr doanh nghip, cng nh mc s dng cc chuyn gia trong qu kh.

Mt khi cc lnh vc ch yu c xc nh, vic iu tra ti chnh s tp trung vo vic tho lun vi cc lnh o ch cht c lin quan trong tt c cc lnh vc ca doanh nghip (khng ch bao gm nhng ngi lm vic b phn ti chnh, k ton); ng thi phn tch cc thng tin thu c t doanh nghip mc tiu. Cui cng, vic xc nh cc ri ro tim n phi da vo vic a ra nhng cu hi ph hp cho nhng ngi ph hp, c hiu bit v nhng du hiu mang tnh cnh bo. Do , trong vic

chn chuyn gia, kinh nghim M&A c xem l im tt nht gip h xc nh nhng vn lin quan n doanh nghip mc tiu. 5. Xung t li ch Trong cc thng v M&A, mt vn n cn lun phi quan tm l xem xt c xung t li ch c th c khi thc hin thng v. C hai loi xung t li ch thng gp l xung t gia ngi bn vi ngi mua v xung t xy ra khi c mt hng kim ton chung cho cc khch hng c li ch xung t. Xung t gia ngi bn v ngi mua lun tn ti, v ngi bn khng mun cung cp tt c thng tin cho ngi mua trong giai on iu tra trc m phn, do ngi bn khng chc ngi mua c thc s mun mua hay khng; trong khi , ngi mua mun bit cng nhiu thng tin cng tt c th nh gi ng doanh nghip mc tiu. Trong phn ln cc thng v M&A, bn bn buc phi gi cn bng gia cc ri ro v li ch trong cung cp thng tin kinh doanh nhy cm cho bn mua. i vi ngi mua, vic c y thng tin l ht sc cn thit nh gi ng doanh nghip mc tiu v nh gi mua doanh nghip mc tiu. i vi ngi bn, vic cung cp cc thng tin nhy cm c th gy tn hi cho doanh nghip trong trng hp vic mua bn khng thnh, nhng ng thi n cng gip nng cao gi bn doanh nghip nu thng v c hon tt. V vy, thng thng bn bn kim tra vic cung cp thng tin sao cho cc thng tin nhy cm ch c tit l khi h cm thy thng v M&A c kh nng thc hin c. Trn thc t c th xy ra trng hp mt hng kim ton c hai hoc nhiu khch hng c li ch cnh tranh trong mt thng v la chn. Trong trng hp ny, nguyn tc b mt khch hng l mt trong nhng yu t quan trng nht, phi c qun l vi nhng quy tc kim sot nht nh. Mt trong nhng quy tc l c c ch r rng, nhm gim thiu thng tin mt b s dng khng ph hp. Bn cnh nhiu bin php bo mt khc, cn phi thng xuyn thng bo cho khch hng v cc xung t li ch tim nng, ng thi tin hnh cc bc cn thit thit lp cc ch ti o c nh l nhng ro cn trnh r r thng tin. II. Trnh t tin hnh thng v M&A

Thng thng, vic mua bn, sp nhp doanh nghip cn tun th mt s bc bt buc, c nh hng n cht lng ca thng v. C th chia ra l 3 bc c bn l: xem xt nh gi doanh nghip mc tiu, m phn v cui cng l hon tt thng v, chuyn s hu doanh nghip mc tiu. 1. Xem xt nh gi doanh nghip mc tiu (due diligence) y l giai on c bit quan trng i vi ngi mua, n c ngha quyt nh n s thnh cng ca thng v M&A. Khi tin hnh cn xem xt k doanh nghip mc tiu trn tt c cc phng din, l: - Cc bo co ti chnh Xem xt cc bo co ti chnh v cc bn khai thu ca doanh nghip trong vng 3-5 nm, nh gi c tnh trng ti chnh hin ti v xu hng trong tng lai. Nhng s liu ny phi c kim ton bi mt cng ty kim ton c lp c uy tn. nh gi tnh hnh ti chnh doanh nghip mc tiu trn nhiu kha cnh, ch tiu nh: mc lnh mnh; s ph hp gia cc bo co ti chnh v cc bn khai thu: T sut vn hnh v bn hng ca doanh nghip trong tng quan vi mc trung bnh ca ngnh kinh doanh ;... Cc s liu ny cho php xc nh gi tr thc ca doanh nghip mc tiu. - Cc khon phi thu v phi chi Kim tra ngy thng trn cc ho n xem doanh nghip mc tiu c thanh ton kp thi khng. Thi hn thanh ton c th khc nhau tu tng ngnh kinh doanh, song thng t 30 n 60 ngy. Nu cc lnh tr tin c thanh ton sau thi hn ghi trong ho n t 90 ngy tr ln, th c ngha l ngi ch doanh nghip c th ang gp kh khn vi vic thu chi. Vic tm hiu xem doanh nghip c b t di quyn xit n do khng thanh ton c cc ho n hay khng l rt quan trng. - i ng nhn vin

Xc nh tm quan trng ca i ng nhn vin i vi s thnh cng ca doanh nghip (bao gm: xem xt thi quen lm vic ca nhn vin; thi gian lm vic ca cc nhn vin ch cht; kh nng tip tc li lm vic cho cng ty sau khi c s thay i ch s hu; hnh thc khuyn khch cn thit gi nhn vin ch cht; kh nng d dng thay th nhn vin ch cht; mi quan h ca nhn vin ch cht vi cc khch hng khch hng ca cng ty... - Khch hng y l ti sn quan trng nht ca doanh nghip mc tiu. Phi bo m l cc khch hng cng bn vng nh nhng ti sn hu hnh khc ca doanh nghip. nh gi khch hng trn mt s kha cch ch yu sau: Mi quan h vi ngi ch hin thi ca doanh nghip, lch s khch hng quan h vi doanh nghip v mc ng gp ca mi khch hng vo li nhun ca doanh nghip; nh gi kh nng khch hng s ra i hay li khi doanh nghip chuyn sang ch s hu mi; chnh sch ca doanh nghip i vi vic gii quyt cc khiu ni, tr li hng mua, tranh chp... mi quan h ca Ngi ch c ca doanh nghip i vi cng ng hay ngnh kinh doanh.... - a im kinh doanh y l iu c bit quan trng nu doanh nghip mc tiu l mt cng ty bn l. a im kinh doanh c tm quan trng nh th no i vi s thnh cng ca cng ty? a im ca cng ty bn nh mua tt nh th no? c ch xe to thun tin cho khch hng n vi cng ty khng? Cng ty ph thuc nh th no vo vic bn hng cho cc khch hng trong khu vc? Trin vng kinh doanh trong tng lai khu vc ny ra sao? Liu ni ny c ang trong qu trnh thay i nhanh chng t khu chung c mi sang to nh vn phng hay khng? a im kinh doanh ny c tr nn cun ht hn hay t cun ht hn do nhng thay i khu vc ln cn hay khng? - Tnh trng c s vt cht Mi trng hot ng ca mt doanh nghip c th cho bit rt nhiu v doanh nghip . Vic xem xt, nh gi kha cnh ny ca doanh nghip mc tiu do rt quan trng.

- Cc i th cnh tranh Xem xt kha cnh ny xc nh nng lc cch tranh ca doanh nghip mc tiu trong ngnh kinh doanh. Cn tr li c mt s vn c bn: Cc i th cnh tranh l ai v chin thut ca h l g? Trong kinh doanh c thng xy ra cc cuc chin v gi c khng? Gn y mi trng cnh tranh thay i nh th no? C i th cnh tranh no phi b cuc khng? L do ti sao? - ng k kinh doanh, cc giy php v vic phn chia khu vc kinh doanh Cn m bo l cc giy php kinh doanh chnh v cc vn bn php l khc c th c chuyn giao li cho bn mua mt cch d dng. Cn tm hiu xem qu trnh chuyn giao s nh th no, ph tn l bao nhiu, bng cch lin h vi cc nh chc trch a phng c thm quyn. Nu doanh nghip l mt cng ty c phn th c ng k kinh doanh theo quy ch no? C phi cng ty ang hot ng vi t cch l mt tp on nc ngoi hay khng? - Hnh nh cng ty Cch thc m mt cng ty c cng chng bit n c th l mt ti sn ng k hoc mt khon n phi tr m khng th nh gi c trong bn quyt ton. C rt nhiu yu t v hnh cn xem xt khi nh gi mt cng ty: cch thc phc v khch hng, cch thc nhn vin cng ty tr li in thoi v mc h tr cng ng hay ngnh kinh doanh . 2. m phn gi Cc thng tin nhn c trong giai on xem xt nh gi doanh nghip mc tiu s c x l doanh nghip mua li quyt nh c mua doanh nghip mc tiu chn hay khng. Nu quyt nh mua li, bc tip theo l m phn gi mua li doanh nghip. Khi tin hnh m phn, vic tm hiu mc ch, ng lc ca cc bn tham gia c

ngha ht sc quan trng, nhiu khi c vai tr quyt nh thnh cng ca thng v M&A. Cc ng lc ca ngi bn c hnh thnh v chu nh hng bi mt lot cc ng lc gi tr (value drivers). C hai loi gi tr ch yu l loi gi tr tip cn (approach value) v loi gi tr lng trnh (avoidance value). Cc gi tr tip cn l mc ch chng ta hng ti, nh tin bc, s giu c, cuc sng sang trng... cn cc gi tr lng trnh l nhng yu t bt li chng ta mun trnh, nh nhng tc ng tiu cc ca s pht trin, cc kh khn ni b doanh nghip, nhng ri ro chung, cc vn lin quan n p lc cng vic... Thng thng, ngi mua lun c gng tm hiu ng lc no ngi bn mun bn doanh nghip ca mnh. Vic hiu r ng lc ca ngi bn s gip cho ngi mua c k hoch m phn hp l, tn dng c cc c hi v pht hin c cc ri ro cng nh im yu cn khc phc. Mt nghin cu ca hng Price Waterhouse Coopers (PwC) phn tch cc gi tr tip cn chung ca ngi mua thng qua vic iu tra 300 ch doanh nghip t nhn, l nhng ngi tng bn hoc chuyn i doanh nghip ca h. Kt qu nghin cu Bng di y: Gi tr tip cn trong ng lc bn doanh nghip

TT

Gi tr tip cn

% s ngi la chn

Ti a ho li nhun

79

Ti thiu ho mc thu phi np

73

Bo v kh nng tn ti cng ty

71

Ti thiu ho ri ro cho ngi bn

64

Bo v vic lm cho ngi lao ng

44

Ngun: Acquisition Marketplace Review, 2007

Trong trng hp M&A thn tnh (hostile M&A hoc poison M&A), bn bn buc phi bn doanh nghip ca mnh do p lc ca bn mua, nh l quy lut ca cnh tranh th trng. ng lc ca ngi mua trong hu ht cc trng hp M&A tng t nh ng lc ca ngi bn, l ti a ho li nhun, m rng th trng; tng doanh thu, a bn hot ng, lnh vc hot ng; ti thiu ho thu sut tnh trn doanh thu... Mc ch bao trm ca M&A l duy tr v m rng hot ng ca doanh nghip, i u vi cnh tranh trn th trng. Trong nhiu trng hp, vic mua li mt doanh nghip i th hot ng trn cng mt lnh vc xut pht t ng lc trit tiu cnh tranh, mt ng thi khng c li cho x hi v ngi tiu dng. 3. Hon tt hot ng M&A y l bc hon tt cui cng chuyn s hu doanh nghip, ho nhp hot ng ca doanh nghip mi mua vo hot ng chung ca doanh nghip thn tnh.

J. Fred Weston - Tin s ca Anderson Shool of Business at UCLA. Samuel C. Weaver - Tin s ca LehighUniversity ng tc gi cun sch Mergers and Acquisitions, Xut bn bi McGraw-Hill Professional, 2001.