A.

M BI Bn cnh quan h gia cc nh sn xut vi nhau, quan h kinh t ch yu trong x hi l quan h gia ngi tiu dng v nh sn xut, kinh doanh, phn phi hng ho, dch v. Tuy l s ng, nhng ngi tiu dng khng c t chc li nn h kh c sc mnh, ting ni n l ca h cng rt t c lng nghe. So vi nhng nh sn xut, nhng nh chuyn mn, th nhng lnh vc nht nh, ngi tiu dng km hiu bit hn. Bi vy, trong mi quan h gia h vi cc nh sn xut kinh doanh, ngu tiu dng lun ng th yu v chu nhiu thit thi. V vy, Nh nc t ra nhiu c quan tham gia bo v quyn li ca ngi tiu dng, vi nhiu bin php x l khc nhau. Trong s cc c quan tham gia bo v quyn li ngi tiu dng th Ta n v trng ti c mt vai tr, v tr ht sc c bit B. NI DUNG I. C S PHP L BO V NGI TIU DNG 1, Lut bo v quyn ngi tiu dng 2010 2, Lut trng ti thng mi nm 2010 3, B Lut dn s 2005 4, Lut t tng dn s nm 2004 c sa i nm 2011 5, Ngh nh chnh ph hng dn thi hnh cc vn bn lut. Khi nim v ngi tiu dng C nhiu khi nim v ngi tiu dng. Hin nay, c hai cch hiu khc nhau v ngi tiu dng: + Theo ngha hp, ngi tiu dng l cc c nhn, h gia nh, t chc mua hoc s dng hng ha, dch v cho mc ch sinh hot, tiu dng ca mnh. Nh vy, ngi tiu dng bao gm c ngi mua hng ha (mua lng thc, thc phm, thuc cha bnh, qun o, thit b my mc, dng sinh hot, phng tin i li...) v ngi s dng dch v (dch v bo him, vn ti, vui chi, gii tr, khm cha bnh, sa cha, lp t thit b...). 1

+ Theo ngha rng, ngi tiu dng ngoi mc ch mua hng ho, s dng dch v p ng nhu cu sinh hot th cn c th phc v cho mc ch ti sn xut kinh doanh (mua sn phm ny ch bin, sn xut thnh sn phm khc, v d nh mua vi may thnh qun, o v mang i bn). Trn th gii, php lut mi quc gia c tiu ch xc nh v nh ngha khc nhau v ngi tiu dng, ch yu da vo t cch ch th v mc ch s dng quy nh th no l ngi tiu dng. + Ngi tiu dng l c nhn mua v s dng hng ha hoc dch v, cch quy nh ny th hin r lut bo v ngi tiu dng ch bo v i vi ngi nhn hng ha, dch v s dng cho mc ch c nhn, s dng trong h gia nh, m khng v mc ch thng mi hoc s dng vo qu trnh sn xut v php nhn c nhng v th v iu kin tt hn so vi c nhn trong quan h vi nh cung cp nn lut bo v ngi tiu dng khng cn thit phi can thip vo quan h tiu dng ca h. + Ngi tiu dng bao gm c c nhn v t chc mua v s dng hng ha v mc ch tiu dng hoc mc ch thng mi, quy nh ny m rng v i tng c bo v theo lut bo v ngi tiu dng. Quy nh ny khc phc c hn ch ca cch quy nh trn v khng phi lc no php nhn cng l ngi kh nng i mt c vi cc vi phm t pha nh sn xut kinh doanh v hu qu l nu lut bo v ngi tiu dng khng bo v h nh i vi cc c nhn tiu dng khc th quyn li ca mt nhm i tng kh ln trong x hi b xm phm, gy thit hi chung cho ton x hi. Di gc php l,Ngi tiu dng l ngi mua, s dng hng ha, dch v cho mc ch tiu dng, sinh hot ca c nhn, gia nh, t chc (1) II. VAI TR CA TA N TRONG VIC BO V NGI TIU DNG VIT NAM. 1, Vai tr ca To n trong cng tc bo v quyn li ngi tiu dng
1

Khon 1 iu 3 Lut bo v quyn li ngi tiu dng nm 2010.

- Bo m s cn bng trong giao dch dn s gia ngi tiu dng v t chc, c nhn kinh doanh Hp ng l mt s t do tha thun. Tuy nhin, nu cc bn t do v hn th hp ng s tr thnh phng tin bn mnh hn ln t bn yu th hn v gy thit hi to ln ti li ch chung ca x hi. Ngi tiu dng lun l bn thiu thng tin, c bit l cc thng tin v kin thc lin quan n c tnh k thut ca sn phm. Bn cnh , ngi tiu dng thng thng t c c hi m phn, thng lng trong quan h vi t chc, c nhn kinh doanh. Do , php lut cn c cc quy nh c th m bo s cn bng trong cc quan h ny, qua gp phn n nh trt t x hi, bo v li ch chung ca x hi. - X hi ha cng tc bo v ngi tiu dng Theo nh hng ny, nh nc khuyn khch cc t chc, c nhn trong x hi tham gia cng Nh nc trong cng tc bo v ngi tiu dng. Bn cnh , php lut hng ti s dng chnh sc mnh ca th trng loi b cc doanh nghip c hnh vi xm phm quyn li ngi tiu dng t ngoi vic bo v c li ch ca ngi tiu dng cn hng ti bo v cc doanh nghip lm n chn chnh. - Bo v quyn, li ch hp php ca ngi tiu dng ng thi bo m quyn v li ch hp php ca cc t chc, c nhn kinh doanh Cc quy nh ca Lut hng ti vic nng cao trch nhim ca doanh nghip i vi ngi tiu dng nhng vn m bo cc quyn v li ch chnh ng ca cc ch th ny. Lut khng th hin xu hng qu thin v bo v ngi tiu dng m hn ch i quyn li hp php ca cc doanh nghip, trnh to ra nhng k h mt s c nhn li dng quyn li ca ngi tiu dng gy thit hi cho doanh nghip (Lut trnh vic to ra c ch khiu ni trn lan khng c c s, khng quy nh quyn c i tr li hng ha sau mt thi gian s dng nh quy nh ca php lut mt s nc).

Trong s cc c quan tham gia bo v quyn li ngi tiu dng th Ta n c mt vai tr, v tr ht sc c bit, bi l khi x l cc hnh vi xm phm li ch ca ngi tiu dng, Ta n phi tun theo mt trnh t, th tc ht sc cht ch, v nhn danh nh nc x l; ch ti c p dng cho cc i tng xm phm li ch ngi tiu dng, trong nhiu trng hp l rt nghim khc, c tnh rn e, gio dc mnh m; quyt nh ca Ta n c hiu lc thi hnh cao v bo v c trit quyn li ca ngi tiu dng. Trong nhng trng hp cn thit v theo yu cu ca ngi khi kin trc khi th l, trong qu trnh t tng, Ta n c th p dng cc bin php khn cp tm thi bo v ngay cc li ch cp bch ca ng s. Theo php lut hin hnh, th Ta n c quyn p dng ch ti dn s (nht l trong cc v kin i bi thng theo hp ng hoc ngoi hp ng) v ch ti hnh s. Vic p dng ch ti hnh s c tin hnh theo trnh t, th tc v t tng hnh s. Vic p dng ch ti dn s trong cc v kin dn s c tin hnh theo trnh t, th tc m B lut t tng dn s quy nh. ng thi, Ta hnh chnh cng c vai tr nht nh bo v quyn li ngi tiu dng thng qua vic xem xt cc hnh vi hnh chnh, quyt nh hnh chnh ca ngi c thm quyn x l cc hnh vi xm phm quyn li ngi tiu dng b khi kin ti Ta hnh chnh. nc ta, khng c To n chuyn trch v bo v ngi tiu dng. Cc v kin i bi thng thit hi do hnh vi xm phm quyn li ngi tiu dng c xp vo loi v kin dn s v c th c gii quyt theo php lut hp ng hoc php lut bi thng thit hi ngoi hp ng m B lut dn s v cc vn bn c lin quan quy nh. To n ch th l gii quyt v vic nu c n khi kin ca ngi tiu dng. Trnh t, th tc khi kin bo v quyn li ngi tiu dng c p dng theo trnh t chung m B lut t tng dn s nm 2004 quy nh. C th: - Quyn khi kin 4

Ngi tiu dng c quyn v li ch hp php b xm phm th c quyn tin hnh khi kin ngi c hnh vi xm phm ra trc To n i bi thng. Hi bo v quyn li ngi tiu dng cng c quyn khi kin nu c ngi tiu dng y quyn bng vn bn.Tinh thn ny c quy nh ti iu 4 v iu 161 B lut t tng dn s nm 2004 sa i b sung 2011. Trong qu trnh gii quyt v kin, ngi tiu dng v doanh nghip b kin bnh ng vi nhau trc Ta n (iu 8 BLTTDS) c quyn tho thun, ho gii vi nhau v vic gii quyt v kin (iu 5 v iu 10 B lut t tng dn s). C hai bn ng s, khi khi kin v trong qu trnh gii quyt v kin, ngi tiu dng, ngi b kin phi cung cp chng c chng minh cho cc yu cu ca mnh. To n ch xc minh, thu thp chng c trong nhng trng hp B lut t tng dn s c quy nh (iu 6, iu 85 B lut t tng dn s). - Thm quyn gii quyt v vic V kin v bo v quyn li ngi tiu dng, bt k l v kin theo quy nh ca php lut v hp ng hay theo quy nh ca php lut bi thng thit hi ngoi hp ng, nhn chung u thuc thm quyn gii quyt ti To n nhn dn cp huyn (thng l ni c nhn, doanh nghip b kin c tr s hoc ni c tr) . Ta n l c quan t tng thc hin chc nng bo v quyn li ngi tiu dng hu hiu nht bi ta n l c quan t tng cui cng m ngi tiu dng (ku cu) khi quyn v li ch hp php ca mnh b cc t chc, c nhn sn xut, kinh doanh hng ha, dch v xm hi. - Th tc khi kin Ngi tiu dng mun tin hnh khi kin i tng gy thit hi cho mnh th phi lm n khi kin theo quy nh ti iu 164 B lut t tng dn s. 5

Km theo n khi kin, ngi khi kin phi gi cho To n cc ti liu, chng c chng minh cho nhng yu cu ca mnh l c cn c v hp php. Chng hn, ngi tiu dng phi np cc loi chng c chng minh mnh mua hng ca doanh nghip b kin, cc loi chng c chng minh mnh b thit hi, cc loi chng c chng minh doanh nghip b kin c hnh vi vi phm php lut bo v ngi tiu dng. Ngi khi kin c th gi n khi kin v ti liu, chng c km theo n To n c thm quyn gii quyt v n bng cch np trc tip ti To n hoc gi qua ng bu in. Ngy khi kin c tnh t ngy ng s np n ti To n hoc ngy c du bu in ni gi. To n phi nhn n khi kin do ng s np trc tip ti To n hoc gi qua bu in v phi ghi vo s nhn n. Trong thi hn nm ngy lm vic, k t ngy nhn c n khi kin, To n phi xem xt v c mt trong cc quyt nh sau y: 1. Tin hnh th tc th l v n nu v n thuc thm quyn gii quyt ca mnh; 2. Chuyn n khi kin cho To n c thm quyn v bo cho ngi khi kin, nu v n thuc thm quyn gii quyt ca To n khc; 3. Tr li n khi kin cho ngi khi kin, nu vic khng thuc thm quyn gii quyt ca To n. Trng hp To n th l v kin, cc th tc sau s c thc hin theo quy nh ca B lut t tng dn s. - Np tm ng n ph v chi ph t tng khc Ngi tiu dng khi tin hnh khi kin phi np tin tm ng n ph theo mc quy nh ca Nh nc (iu 130 B lut t tng dn s). Ngi tiu dng khi yu cu To n trng cu gim nh th phi np tin tm ng chi ph gim nh (iu 136 B lut t tng dn s).v.v - Vn p dng bin php khn cp tm thi 6

Ngi tiu dng c th yu cu To n p dng cc bin php khn cp tm thi, trong c th buc bn b kin thu hi sn phm nu vic tip tc cho lu thng hng ho c th gy hu qu nghim trng, nht l cc loi thit hi khng th khc phc c (Khon 1 v 2 iu 99, Khon 12 iu 102 v iu 115 B lut t tng dn s 2004 sa i b sung nm 2011). Chnh v nhng quy nh ny mi kp thi bo m c quyn v li ch chnh ng ca ngi tiu dng. 2, Mt s nhn xt, nh gi - Th nht, php lut nc ta ch cho php ngi no b thit hi trc tip t hnh vi vi phm php lut ca ngi khc th mi c quyn ng ra khi kin ngi c hnh vi vi phm . iu ny c ngha l ngi khi kin phi c n khi kin v c ngha v c mt theo s triu tp ca Ta n cung cp ti liu, chng c, tham gia ha gii, tham gia phin ta. Trong trng hp khng mun trc tip tham gia t tng th ngi khi kin phi c vn bn y quyn cho ngi c y quyn thay mt mnh tham gia t tng. Mt khc, tuy mc thit hi m tp th ngi tiu dng phi gnh chu l ln nhng c nhn, mi ngi tiu dng phi gnh chu i khi khng qu ln. Trong iu kin, trnh t, th tc khi kin tng i rc ri v mt thi gian, ng thi, phi b ra cc chi ph (v d chi ph tu xe, gim nh, thu lut s) c th s ln hn so vi khon bi thng m ngi khi kin nhn c (nu thng kin), cng vi nt vn ho ngi kin tng ca ngi Vit Nam, ngi tiu dng s c rt t ng lc khi kin. - Th hai, php lut nc ta cha quy nh r ai s l ngi b kin trong chui phn phi hng ho t nh sn xut n ngi tiu dng. Chnh v th, trong thc tin p dng, khi mun khi kin, ngi tiu dng cng lng tng khng bit nn tin hnh khi kin vi ai: nh sn xut, nh phn phi hay ngi bn l?

- Th ba, vic php lut quy nh mun khi kin phi np tm ng n ph cng l mt trong nhng ro cn khin ngi tiu dng ngi a v vic ra To n gii quyt. - Th t, do thi quen ca ngi tiu dng: trn thc t, khi mua mt s sn phm, hng ho, ngi tiu dng thng khng c thi quen gi li cc ho n, chng t cn thit. Chnh v th, khi v vic xy ra, ngi tiu dng s gp kh khn trong vic thu thp cc loi ti liu, chng c chng minh mnh mua v tiu dng loi sn phm khng an ton, gy thit hi cho bn thn mnh. - Th nm, trong nhiu trng hp kt lun sn phm c cha cht c t hoc c nh hng n ngi tiu dng phi qua quy trnh kim tra, gim nh nghim ngt mi pht hin c; nhng h thng kim tra, kim nghim hin nay cha lc, cha tr thnh cng c cung cp chng c thun li cho ngi tiu dng khi khi kin cng l mt tr ngi khi ngi tiu dng mun khiu ni, khi kin. - Th su, vic chng minh thit hi v mi quan h nhn qu gia hnh vi gy thit hi vi thit hi m ngi tiu dng phi gnh chu trong thc t rt phc tp, nht l i vi cc v vic lin quan ti cc loi thc phm c hi nhng cha gy bnh ngay tc khc. Trong trng hp , nguyn n rt kh chng minh v thuyt phc c To n rng, nhng tn hi v sc kho hoc cc thit hi khc m mnh gnh chu ch xut pht t vic tiu th nhng loi sn phm c hi lin quan trong v kin. Ngi khi kin s khng c bi thng nu khng chng minh c tc hi ca sn phm i vi bn thn. - Th by, cc quy nh ca php lut v bo v ngi tiu dng cn nng v hnh thc v s cng cha gn vi thc tin nn rt kh s dng lm cng c bo v quyn li ca ngi tiu dng c hiu qu. III. VAI TR CA TRNG TI TRONG VIC BO V NGI TIU DNG VIT NAM. 8

1, Khi nim Gii quyt tranh chp bng trng til hnh thc gii quyt tranh chp thng qua hot ng ca trng vin, vi t cch l bn th ba c lp nhm chm dt xung t bng vic a ra cc phn quyt buc cc bn tranh chp phi thc hin 2, Trnh t, th tc gii quyt tranh chp ti trng ti iu 39 Lut bo v quyn li ngi tiu dng 2010Trnh t, th tc gii quyt tranh chp ti trng ti c thc hin theo quy nh ca php lut v trng ti thng mi Nh vy, trnh t th tc gii quyt tranh chp ti trng ti c thc hin theo Lut thng mi trng ti nm 2010. Thm quyn gii quyt cc tranh chp ca trng ti theo iu 2 Lut thng mi trng ti nm 2010 1. Tranh chp gia cc bn pht sinh t hot ng thng mi. 2. Tranh chp pht sinh gia cc bn trong t nht mt bn c hot ng thng mi. 3. Tranh chp khc gia cc bn m php lut quy nh c gii quyt bng Trng ti. Tranh chp gia ngi tiu dng vi t chc kinh doanh khng thun ty l tranh chp thng mi song n vn thuc thm quyn gii quyt ca trng nu cc bn c tha thun trng ti. So vi t chc, c nhn kinh doanh ngi tiu dng thng mt v tr yu th hn bi cc iu kin, iu khon trong giao dch thng mi ni chung (tn ti di hnh thc hp ng mu) v vy, cn c quy nh bo v quyn t nh ot ca h d l hnh thc gii quyt tranh chp. iu 17. Quyn la chn phng thc gii quyt tranh chp ca ngi tiu dng i vi cc tranh chp gia nh cung cp hng ha, dch v v ngi tiu dng, mc d iu khon trng ti c ghi nhn trong cc iu kin chung v cung cp hng ho, dch v do nh cung cp son sn tha thu n trng ti th ngi tiu dng vn c quyn la chn Trng ti hoc Ta n 9

 gii quyt tranh chp. Nh cung cp hng ha, dch v ch c quyn khi kin ti Trng ti nu c ngi tiu dng chp thun. Lut quy nh nh vy nhm m bo tnh linh hot, nu ngi tiu dng hi lng vi iu khon trng ti, tranh chp vn c gii quyt bng trng ti nh hai bn tha thun theo iu kin giao dch chung. Ngc li nu ngi tiu dng cn thy khng hi lng vi tha thun ngi tiu dng cn c c hi xem xt v quyt nh, nu ng vi tha thun trng ti th xc nhn vo mt vn bn ring. y l mt quy nh ring ca lut trng ti nhm bo v ngi tiu dng, b sung cho Lut bo v quyn li ngi tiu dng. 3, Vai tr ca trng ti trong vic bo v quyn li ngi tiu dng. - Phn quyt ca trng ti c tnh chung thm. a s cc phn quyt ca trng ti khng b khng co, ch tr trg hp mt bn trong tranh chp yu cu v c cn c ti khon 2 iu 68 Lut trng ti 2010 th phn quyt ca trng ti b hy theo quyt nh ca ta n - Trng ti l c quan hon ton trung lp, cc trng ti vin c trnh chuyn mn cao. tr thnh trng ti vin th c nhn phi p ng c cc yu cu v trnh chuyn mn theo quy nh ca php lut ( iu 20 Lut trng ti thng mi 2010) - Cc phn quyt ca trng ti c cng nhn quc t thng qua Cng c New York 1958 v thi hnh quyt nh trng ti nc ngoi - Trng ti thng mi mang tnh linh hot, m bo tt quyn t nh ot ca cc ng s. Ngha l cc bn c quyn t quyt nh la chn trng ti vin, quyn la chn thi gian, a im gii quyt v vic,.to cho cc bn ch ng hn. - Tnh trung lp v t, khch quan v chuyn nghip ca cc trng ti vin, vi c th l c ch gii quyt tranh chp t, thm quyn c hnh thnh da trn s tha thun ca cc bn, trng ti lun nhn mnh cc tiu ch v t, khch quan v trnh ca cc trng ti vin Khon 6 iu 21 Lut 10

trong ti 2010 cc trng ti vin c ngha v Bo m gii quyt tranh chp v t, nhanh chng kp thi. - Gii quyt tranh chp bng phng thc trng ti gip cc bn tit kim c thi gian. - Gii quyt bng phng thc trng ti mang tnh b mt; Cc phin hp ca trng trng ti khng c t chc cng khai ch c cc bn nhn c quyt nh, y l mt u im ln ca phng thc trng ti khi cc tranh chp lin quan n cc b mt thng mi v pht minh. Gip cc bn gi c uy tn ca mnh. IV. Nhng gii php nhm nng cao vai tr ca Ta n v trng ti trong vic bo v ngi tiu dng. - Cn phi hon thin h thng php lut bo v quyn li ngi tiu dng cho ph hp vi thc tin nn kinh t hin i bo c quyn v li ch chnh ca ngi tiu dng mt cch hp l nht, ng thi ban hnhcc vn bn hng dn thi hnh Lut bo v quyn li ngi tiu dng (Ngh nh, Thng t, cc vn bn hng dn khc,..) to c ch thun li cho cc c quan t tng nh: Ta n, trng ti d p dng nht khi gii quy cc tranh chp - Nng cao cht lng i ng qun l, bo v quyn li ngi tiu dng, trong c bit ch n i ng thm phn xt x V n dn s v bo v quyn li ngi tiu dng.Tp hun, bi dng Lut bo v quyn li ngi tiu dng cho i ng cn b lm cng tc ny Trung ng v a phng Cc trng ti vin ngoi kin thc chuyn cn phi c o c ngh nghip lm vic mt cch tht khch quan ng php lut to uy tn cho cc trung tm trng ti; ngi tiu dng tin tng, c nim tin trng ti, la chn trng ti gii quyt khi c cc tranh chp xy ra. - Nng cao s lng thm phn, trng ti vin p ng nhu gii quyt cc V n dn s v bo v quyn li ngi tiu dng. 11

- Nh nc u t kinh ph cho hot ng ca cc cp hi bo v NTD trung ng v a phng. Cn phi nng lng cho cc thm phn ph hp vi iu kin kinh t t nc, cho cc thm phn trnh c nhng cm d vt cht t bn vi phm lm vic mt cch khch quan nht. - Tuyn truyn, ph bin, qun trit Lut bo v quyn li ngi tiu dng trong cn b v nhn dn thc hin tt. C. KT LUN V php lut hin hnh khng c quy nh ring v loi vic tranh chp ny, nn trong thng k ca ngnh To n khng c hng mc thng k v cc v n khi kin bo v quyn li ngi tiu dng, nhng qua theo di c th thy rng, thi gian qua, cc v khi kin bo v quyn li ca ngi tiu dng Vit Nam cn rt t. S v n hnh s v lnh vc ny cng khng nhiu. iu khng c ngha rng s v vic xm phm quyn li ca ngi tiu dng l t. V vy, cn phi nng cao vai tr v hiu qu hot ng ca Ta n v trng ti trong vic bo v quyn li cho ngi tiu dng.

12

MC LC

I. C S PHP L BO V NGI TIU DNG ....................................... 1 II. VAI TR CA TA N TRONG VIC BO V NGI TIU DNG VIT NAM.................................................................................................... 2 1, Vai tr ca To n trong cng tc bo v quyn li ngi tiu dng ........... 2 2, Mt s nhn xt, nh gi ............................................................................. 7 III. VAI TR CA TRNG TI TRONG VIC BO V NGI TIU DNG VIT NAM. ...................................................................................... 8 1, Khi nim ...................................................................................................... 9 2, Trnh t, th tc gii quyt tranh chp ti trng ti ...................................... 9 3, Vai tr ca trng ti trong vic bo v quyn li ngi tiu dng. ............ 10 IV. Nhng gii php nhm nng cao vai tr ca Ta n v trng ti trong vic bo v ngi tiu dng. ................................................................................... 11

13