Professional Documents
Culture Documents
YÖNETİM VERİTABANI
SİSTEMİ Veritabanı, birbirleriyle ilişkili verilerin hızlı ve
verimli bir şekilde ulaşılmasına olanak verecek
biçimde saklanmasıyla oluşan kayıtlar
topluluğudur.
3 www.mehmetaksarayli.com 4 www.mehmetaksarayli.com
Dosya: Bir örgüt, kişi, alan ya da konuyla ilgili Belirli bir örgütteki uygulama sistemleri
kayıt ya da belge bütünü tarafından kullanılan depolanmış işletimsel veri
bütünü
Kağıt dosyalar
Kağıt “veri tabanları”
Bilgisayar dosyaları
• Dünyadaki bilginin önemli bir kısmını içeriyor
Veri tabanı: Kayıtlar arasındaki ilişkileri de Dosya tabanlı veri işleme sistemleri
gösteren benzer kayıtlar bütünü • Erken dönem (genelde) iş verilerinin toptan
bibliyografik, istatistiksel, işle ilgili veriler, işlenmesi (batch processing)
görüntüler, vb. Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (VTYS)
5 www.mehmetaksarayli.com 6 www.mehmetaksarayli.com
1
Veri Tabanı Yönetim Sistemi - VTYS Terimler ve Kavramlar
Depo (Havuz)
Veri Sözlüğü (Data Dictionary) olarak da bilinir
Veri tabanı tanımlamak, yaratmak, yaşatmak ve Belirli bir veri tabanı için tüm metadata’nın
veri tabanına denetimli erişim sağlamak için depolandığı yer
kullanılan yazılım sistemi Belirli bir veri tabanındaki dosyalar ya da tablolar
arasındaki ilişkiler hakkında bilgiyi de içerebilir
7 www.mehmetaksarayli.com 8 www.mehmetaksarayli.com
9 www.mehmetaksarayli.com 10 www.mehmetaksarayli.com
2
Terimler ve Kavramlar Terimler ve Kavramlar
Kayıtlar Anahtar
Belli bir varlığın tüm özelliklerinin değerler seti Bir dosyadaki kayıtları belirlemek ve bulmak için
İlişkisel VTYS’de “satır” ya da “tuple” olarak da kullanılan özellik ya da özellikler dizisi
bilinir Primer Anahtar
Dosya Bir dosyadaki her kaydı tekil olarak belirleyen
Kayıtlar dermesi özellik ya da özellikler dizisi
İlişkisel VTYS’de “İlişki” ya da “Tablo” olarak da
bilinir
13 www.mehmetaksarayli.com 14 www.mehmetaksarayli.com
15 www.mehmetaksarayli.com 16 www.mehmetaksarayli.com
3
Veri Tabanı Yönetim Sisteminin VTYS işlevleri
Bilgisayar Sisteminde Yeri
İşletim Sistemi
Donanım
19 www.mehmetaksarayli.com 20 www.mehmetaksarayli.com
DA (Data Administrator)
Programcılar (veri işleme dilini kullanırlar) Veri yöneticisi – Bir örgütteki Veri Yönetim işlevinden sorumlu kişi
Üst düzey bilişim elemanları.(sorgulama dilini kullanırlar) Bazen CIO olabilir -- Chief Information Officer
DBA (Data Based Administrator)
Uzman kullanıcılar (geleneksel mimariye uymayan veri Veri Tabanı Yöneticisi – Veri Tabanı Yönetim işlevinden sorumlu kişi
tabanlarının oluşturulması işlerini yürütürler) Kavramsal şemayı tanımlar ve yönetir
Uygulama ve kullanıcı görünümlerini beliler
Alt düzey Kullanıcılar /Son Kullanıcılar VTYS başarımını izler ve düzenler (iç şemayı tanımlar/değiştirir)
Veri Tabanını yükler ve yeniden biçimler
(kendileri için yazılmış arayüzleri kullanırlar) Güvenlik ve güvenilirlikten sorumludur
Sıradan kullanıcılar Veri tabanı içindeki tüm etkinlikleri koordine eder.
Veri tabanı yöneticisinin ilgili işletmenin işleyiş tarzına hakim olması
Veri Tabanlarına formlar veya uygulama arayüzleri beklenir.
Depolama ve verilere erişme yöntemlerini belirler
ile erişilir Yetki dağıtımı yapar
Daha usta kullanıcılar DML kullanmakla sorgular Veri bütünlüğünü ve bunula ilgili kısıtları kontrol eder.
Kullanıcılar arasında irtibatı sağlar
üretiyorlar Veri tabanının performansını izler ve gerekli değişiklikleri yapar
21 www.mehmetaksarayli.com 22 www.mehmetaksarayli.com
Veri Tanımlama Dili (VTD-DDL) (DDL-Data definition Language): Yordamsal VİD- kullanıcının, sisteme hangi
yapıyı ve içeriği tanımlamak için programcıların kullandığı dil
Veri Tabanı Yöneticisinin ve kullanıcının, uygulama için gereken varlıkları verilere gerek duyduğunu ve bu verilerin nasıl
ve farklı varlıklar arasındaki olası ilişkileri tanımlamak için tanımlayıcı dil
Kavramsal şema, dış şema ve iç şema tanımlanır ve birinden diğerine çıkarılacağını bildireceğini ifade eden veri işlem
çevirme yapılır
Her bir seviyede farklı dil kullanıla bilir dili
Tanımlamalar ve üretilen bilgiler sistem katalogunda saklanılır
Veri İşleme Dili (VİM-DML) (Veri Kullanım Dili) (DML-Data Manupulation
Yordamsal olmayan VİD- kullanıcının gereken
Language):
kullanıcıların veriye erişim ve bilgi yaratmak üzere veriyi işlemek için
verilerin nasıl çıkarılacağını değil, hangi verilerin
kullandıkları 4.Nesil Dil (SQL) gerek olduğunu belirteceği dil
Veri tabanındaki veriler üzerinde temel işlemlerin yapılmasını sağlayan dil
• Esas dile gömülmüş sorgu dili
• “kendi başına” sorgu dili olarak bilir
Türleri
• Yordamsal: “nerede” ve “nasıl” belirlenir
• Belirtisel: “ne” belirlenir
23 www.mehmetaksarayli.com 24 www.mehmetaksarayli.com
4
Veri Tabanı Bileşenleri VERİ YÖNETİMİ
Yönetimin Çelişkileri
ÖRNEK
Hiyerarşik Dersler Ödemeler
Öğrenciler Bir kayıt bir varlığı (entity): Kişi, yer, eşya, olay
VERİTABANI Alanlar varlığı tanımlar (attribute) : Özellik, kalite, miktar
Kişisel Bilgiler
Anahtar alan (key field) kayıdın kimliğini belirler. Kolay ulaşımı
İSİM DERS Dönem Not sağlar.
Ahmet Çalkıvık MIS 302 2000Y B+
DOSYA Ayşe Güler MIS 302 2000Y C Dersler
Emrah Küllü MIS 302 2000Y C+ VARLIK:Öğrenci
KAYIT İSİM DERS Dönem Not NUMARA İSİM DERS DÖNEM NOT
Ahmet Çalkıvık MIS 302 2000Y B+
970010033 Ahmet Çalkıvık MIS 302 2000Y B+
Program 1 Öğrenci 2
Ders 2
Veri Tanımlama İsim Eğitim Aile Çocuk
Dili Öğrenci 3
Program 2 Ders 3
Öğrenci 4
Orta Anne Baba Kardeş Torun
Lise
Program 3
Network Öğrenci 5
Fiziksel Görüntü:
Hiyerarşik
•İşlem hızlı
Manyetik ortamda tutulma şekli •İşlem orta hızda
Mantıksal Görüntü: Veri Sözlüğü •Esnek değil
Aynı veriyi programcı •Daha esnek
•Kullanıcı için zor
veya kullanıcının görme şekli •Kullanıcı için zor
•Programlama zor
•Programlama zor
Bilet rezarvasyonu
29 www.mehmetaksarayli.com 30 Telekomünikasyonwww.mehmetaksarayli.com
5
Veri Modelleri (2): Tarihçe
İlişkisel Veritabanı
İlişkisel veri tabanı modelinin prensipleri ilk olarak İlişkisel Model (1980’s)
Dr. E. F. Codd tarafından Haziran 1970’de“A Veriler için kavramsal olarak basit bir model;
Relational Model of Data for Large Shared Data veriler, ilişkiler (“tablolar”) olarak tanımlanır ve
Banks.” isimli bir makalede ortaya konmuştur. tüm veriler görülebilecek şekildedir
Relational database management systems:
RDBMS
pubid pubname Authorid Author nam
1 Harper 1 Smith
2 Addison 2 Wynar
3 Oxford 3 Jones
Book ID Title pubid Author id 4 Que 4 Duncan
1 Introductio 2 1 5 Applegate
2 The history 4 2
3 New stuff a 3 3
4 Another titl 2 4
5 And yet mo 1 5 Book ID Subid
1 2
Subid Subject
2 1
1 cataloging
3 3
2 history
4 2
3 stuff
4 3
31 www.mehmetaksarayli.com 32 www.mehmetaksarayli.com
33 www.mehmetaksarayli.com 34 www.mehmetaksarayli.com
35 www.mehmetaksarayli.com 36 www.mehmetaksarayli.com
6
Veritabanlarında Gelişmeler Veri Tabanlarında Gelişmeler
Nesne Tabanlı Veri Tabanları (Object Oriented) İŞLETME VERİLERİ VERİ DEPOLARI
Multimedyaya olanak verir. Resim, ses ve yazı saklar.
Dosya tanımlarına göre tek Tüm veri tabanlarından
Örneğin hasta veri tabanında röntgenleri, teşhisleri, laboratotuvar analizlerinin başına veriler ham olarak derlenmiş entegre veriler
kopyaları saklanabilir. Her biri bir nesne olarak tanımlandığında değişik alanlar
saklanır Hem güncel hem de geçmiş
olarak hastanın dosyasında yer alır.
İşletmede Günlük işlerde verileri içerir
Hipermedya (Hypermedia) veri tabanları verileri noktaların edilen verileri içerir Veriler tek ortamda saklanır
bileşimi halinde bir ağ gibi organize eder. Özellikle Internetde kullanım nedeni ile
gelişmiştir. İstediğiniz nesneyi bir noktaya erişerek alabilirsiniz.
birden fazla ortamda saklanır Saklanan her alan için tüm
Veri organizasyonu fonksiyon işletmenin kabul ettiği bir tanım
veya departmanın işlerine göre kullanılır
yapılır iş tanımlarına göre veriler
İşletme esnasında destek verir guruplanır. Örneğin müşteri
sonra işletmede kullanılmaz verileri
Karar almak için veriler
sabitleştirilir.
37 www.mehmetaksarayli.com 38 www.mehmetaksarayli.com
39 www.mehmetaksarayli.com 40 www.mehmetaksarayli.com
Örneğin.
Access
FoxPro
Dbase
vs. Merkezi
Bilgisayar
41 www.mehmetaksarayli.com 42 www.mehmetaksarayli.com
7
İstemci/Sunucu Veri tabanları Dağıtık veri tabanları
İstemci
Yer B
Yer C
bilgisayar
İstemci bilgisayar
Ağ
47 www.mehmetaksarayli.com 48 www.mehmetaksarayli.com
8
Dönüştürme (3) Entegrasyon (4)
Yeni veri tabanını kullanmak için mevcut veri 3. Adımla örtüşür
setlerini ve uygulamalarını dönüştürme Yeni veri tabanına dönüştürülmüş ve yeni
Eski verileri yeni formatlara dönüştürmek için uygulamaların entegrasyonu
programlar ve dönüştürme programcıkları (utility)
gerekebilir
49 www.mehmetaksarayli.com 50 www.mehmetaksarayli.com
51 www.mehmetaksarayli.com 52 www.mehmetaksarayli.com
5 Veritabanı ağırlıklı uygulama geliştirmeye imkan tanır. Ve bu sayede aynı veritabanı üzerinde farklı client’ ların
Tasarım çalışmasında avantajlar sağlar. Bir işi yapmak için stored procedure yazmak. Aynı procedure’u hem exe hem de web
sitesinden çağırmak mümkündür..
Fiziksel Çok katmanlı (multi-tier)
1 Client&Server mimarideki 2 katman arasına giren ilave bir veya birden fazla katman ile meydana gelir. 3. Katman olarak
Yaratım DönüştürümBüyüme, karşımıza Application Server çıkmaktadır. Client doğrudan Database Server’ a bağlanmayıp Application Server üzerinden
bağlantı kurar.
2 3 Değişim Genelde hem web tabanlı hem de bağımsız exe olarak çalışabilen farklı modülleri bir arada barındıran kompleks
uygulamalarda kullanılır.
6 Application Server üzerinde yazılan bir takım komponent lerin hem web hem de exe tarafından aynı anda çağırılabilmesi
gibi avantajlar sunar.
53 www.mehmetaksarayli.com 54 www.mehmetaksarayli.com
9
File Based (Dosya Temelli) Client/Server(İstemci/Sunucu)
Çalışma sistemi Mimari
Server farklı
farklı işletim sistemi olabilir
Veri tabloları
tabloları
Veri tabloları
tabloları
Database engine
z Bu durumda tabloları
tabloların bulunduğ
bulunduğu bilgisayar üzerinde çalış alışan
an bir
Database Engine bulunur. Bu database engine kullanı kullanıcı talepleri ile
• Bu sistemde bütün kullanıcılar tablolara doğrudan erişim sağlarlar ve bunları dosya tablolar arası
arasında bir duvardı
duvardır ve sadece kendisi tablolara erişerişim sağ
sağlar.
olarak açarlar... Her tablo ayrı bir dosya(Paradox, Dbase) veya bütün tablolar tek
Diğ
Diğer bü
bütün kullanı
kullanıcılar isteklerini bu database engine üzerinden
bir dosya da(Access) olabilir. Fakat sonuçta ilgili dosya her kullanıcı tarafından ayrı
ayrı açılır. Tablolar ister bir Server üzerinde oldun isterse lokal disk üzerinde olsun görürler. Gerç
Gerçekte hiç kullanıcı veritabanı
hiçbir kullanı veritabanı dosyası
dosyasına eriş
erişmez.
durum değişmez. z Server ve Client tarafları
tarafları farklı
farklı işletim sisteminde olabilir.
55 www.mehmetaksarayli.com 56 www.mehmetaksarayli.com
57 www.mehmetaksarayli.com 58 www.mehmetaksarayli.com
Veri
Yönetimi
Teknoloji
Veri Tabanı
Yönetim
Veri
Planlama
Sistemi
Modelleme Kullanıcılar
59 www.mehmetaksarayli.com 60 www.mehmetaksarayli.com
10