Professional Documents
Culture Documents
Khắc phục những sai lầm của học sinh trong quá trình giải bài tập hóa học
Khắc phục những sai lầm của học sinh trong quá trình giải bài tập hóa học
3 2 3
(1)
7
2 ( )
60
FeCl Fe O
n n mol = =
3
( )
7 0,1.2 3
( )
60 3 60
FeCl tt
n mol = =
3
( )
3.162, 5
8,125( )
60
FeCl tt
m g = =
+ Sai lm phi m HS hay mc phi l:
Fe FeCl
2
; Fe
2
O
3
2 FeCl
3
x x ( mol) y 2y ( mol)
Gi x, y ln lt l s mol ca Fe v Fe
2
O
3
56x + 160 y =11,2 (g)
Ta c :
2
0,1( )
FeCl
n mol = = x y = 0,035 (mol) ;
3
2.0, 035.162, 5 11, 375( ) 8,125( )
FeCl
m g g = = =
S d HS mc sai lm l do khng ch v v tr ca cc cp oxi ha kh trong dy
in ha ca cc kim loi Fe
2+
/Fe;2H
+
/H
2
;Fe
3+
/Fe
2+
* Sai lm do khng xt ht trng hp dn ti thiu nghim
V d : X l dung dch cha 0,1 mol AlCl
3
.Y l dung dch NaOH 1M. t t Y vo X n
ht th lng kt ta thu c l 6,24 g. Th tch ca Y l
A.0,24 lt B.0,32 lt C.0,24 hoc 0,32 lt D.0,34 lt
* Hng dn gii: Thy
3
AlCl
n = 0,1 (mol) >
3
( ) Al OH
n = 0.08 (mol).
C hai trng hp xy ra:
Trng hp 1: AlCl
3
d, NaOH thiu
3
( )
3 0, 24( )
NaOH Al OH
n n mol = = ,
3
( )
3 0, 24( )
NaOH Al OH
n n mol = = V = 0,24 (lt)
Trng hp 2: AlCl
3
ht to kt ta sau kt ta tan mt phn
AlCl
3
+ 3NaOH Al(OH)
3
+ 3NaCl
0,1 0,3 0,1 (mol)
Al(OH)
3
+ NaOH NaAlO
2
+ 2 H
2
O
(0,1-0,08) 0,02 (mol)
V = 0,32 (lt)
* Sai lm: Hu ht HS gii theo cch: Qua s mol Al(OH)
3
thy AlCl
3
d, NaOH ht
0, 24( )
NaOH
n mol = V = 0,24 (lt). HS khng ngh n tnh cht lng tnh ca Al(OH)
3
nn khng xt n trng hp 2
* Sai lm v vic khng xc nh ng cht to thnh sau phn ng ha hc
V d: Cho Fe phn ng vi 0,04 mol dd HNO
3
long, sau phn ng thu c dd A, kh NO
v cht rn B. Khi lng mui thu c trong dd X l
A.9,68g B.2,42g C.10,8g D.2,7g
* Hng dn gii :- Xc nh mui thu c trong dd X l mui Fe(II) do sau phn ng Fe
vn cn d nn Fe + 2 Fe(NO
3
)
3
3Fe(NO
3
)
2
Ta c
+5
N + 3e
2
N
+
Gi x l s mol ca kh NO to thnh sau phn ng
10
Ta c
3
HNO
n = x + 3x = 0,04(mol) x = 0,01 mol)
3 2
( ) Fe NO
n
0, 01.3
0, 015( )
2
mol = =
3 2
( ) Fe NO
m
= 0,015.180= 2,7(g)
- Sai lm : HS Cho rng mui thu c trong dung dch X l mui Fe(III), khng bit c
sau phn ng Fe vn cn d
Gi x l s mol ca NO to thnh sau phn ng. Theo nh lut bo ton nguyn t c
3
3 0, 04( )
HNO
n x x mol = + = x = 0,01 (mol)
3 3
( )
0, 01.3
0, 01( )
3
Fe NO
n mol = =
3 3
( ) Fe NO
m
= 0,01.242 = 2,42(g)
* Sai lm : Trong bi tp ny HS xc nh ng mui to thnh l mui Fe(II) nhng vn cn
mc sai lm na l xc nh s mol HNO
3
oxi ha sai
+5
N + 3e
+2
N Fe Fe
+2
+ 2e
0,04 0,12 ( mol) 0,06 0,12 (mol)
3 2
( ) Fe NO
m = 0,06.180= 10,8 (g)
* Sai lm trong qu trnh vn dng kin thc phn ng oxi ha kh
V d : X l mt oxit st % khi lng ca Fe trong oxit l 72,41%. Ha tan ht 69,6 g X cn
V lt dung dch HNO
3
0,7M thu c dung dch X v gii phng kh NO duy nht. Cng thc
phn t ca X v gi tr ca V ?
* Hng dn gii : % m
Fe
trong oxit l 72,41% Cng thc oxit st l Fe
3
O
4
3 4
Fe O
n
= 0,3 ( mol)
Ta c 3
+8/3
Fe 3
+3
Fe + 1e
+5
N + 3e
+2
N
0,9 0,9 0,3 (mol) 0,3 0,1(mol)
S mol HNO
3
phn ng bng tng s mol NO
3
-
trong mui v s mol NO
3
-
to sn phm
kh NO
3
HNO
n = 0,9.3 + 0,1 = 2,8 ( mol) V =
2,8
0,7
= 4 l
* Sai lm: HS thng p dng nh lut bo ton electron
3
+8/3
Fe 3
+3
Fe + 1e 4H
+
+ NO
3
-
+ 3e NO + 2H
2
O
0,9 0,9 0,3 (mol) 0,4 0,3 (mol)
S mol HNO
3
tham gia phn ng trn l 0,4 mol V =
0,4
0,7
=
4
7
( lt)
HS phm mt sai lm l vit qu trnh kh tnh s mol HNO
3
th s mol HNO
3
tham
gia qu trnh l lng HNO
3
tham gia phn ng oxi ha kh
* Sai lm do khng ch n hiu sut phn ng
V d: Tin hnh phn ng nhit nhm hn hp X gm Al, Fe
2
O
3
c khi lng 21,67 gam
11
trong iu kin khng c khng kh. Ha tan hon ton hn hp cht rn Y sau phn ng bng
dung dch NaOH d thu 2,016 lt H
2
(ktc) v 12,4 gam cht rn khng tan. Hiu sut ca
phn ng nhit nhm ?
+ Hng dn gii : Phn ng nhit nhm 2Al + Fe
2
O
3
Al
2
O
3
+2 Fe
21,67 gam Y l (Al
2
O
3
, Fe, Al, Fe
2
O
3
) trong :
2 3
12, 4( )
Fe Fe O
m m g + =
2Al + 2NaOH +2H
2
O 2NaAlO
2
+3H
2
0,06
2,016
22,4
=0,09(mol)
2 3
21, 67 12, 4 0.06.27 7, 65( )
Al O
m g = =
2 3
7, 65
0, 075( )
102
Al O
n mol = =
( )
0, 075.2 0, 06 0, 21( )
Al X
n mol = + =
2 3
( )
21, 67 0, 21.27 16( )
Fe O X
m g = =
2 3
( )
16
0,1( )
160
Fe O X
n mol = =
Xt t l
0,21
2
>
0,1
1
Hiu sut tnh theo Fe
2
O
3
H
p
=
0,075
0,1
.100 = 75%
+ Sai lm
- Mt s HS ngh rng hiu sut ca phn ng nhit nhm tnh theo Al nn hiu sut
phn ng l H
p
=
0,15
0,21
.100 = 71,43%
- Mt s HS ngh rng hiu sut phn ng tnh theo bt k cht no trong hn hp cc
cht phn ng nn p dng vo nhm dn n kt qu sai.
2.2.2.2. Sai lm v mt k nng thc hnh ha hc
* Nhn bit v phn bit cc cht
V d: Nh t t dung dch NH
3
cho n d vo ng nghim ng dung dich CuSO
4
. Hin
tng quan st ng nht l :
A. Dung dch mu xanh thm to thnh.
B. C kt ta mu xanh lam to thnh.
C. Kt ta mu xanh lam to thnh v c kh mu nu thoat ra.
D. Kt ta mu xanh, sau kt ta tan dn to thnh dd mu xanh
+ Hng dn gii :
- u tin xut hin kt ta mu xanh
CuSO
4
+ 2NH
3
+ 2H
2
O Cu(OH)
2
+ (NH
4
)
2
SO
4
- Sau kt ta tan ra do Cu(OH)
2
+ 4NH
3
[Cu(NH
3
)
4
]( OH)
2
+ Sai lm: Do HS quan st hin tng khng chnh xc nn ch da vo l thuyt khng nh
CuSO
4
tan trong NH
3
d m khng bit hin tng xy ra tng giai on. Mt s HS khng
vng kin thc l thuyt v li thc hnh ngh rng nh t t dd NH
3
vo ng dd CuSO
4
th
s to kt ta v kt ta khng tan khi NH
3
d.
* Tch cc cht ra khi hn hp, tinh ch cc cht
12
V d: Bng phng php ha hc tch ring tng kim loi ra khi hn hp
A( Fe, Al,Cu).
+ Hng dn gii:
ddHCldu
A Cu + dd X( FeCl
2
, AlCl
3
;HCl)
Dd X( FeCl
2
, AlCl
3
;HCl)
ddNaOHdu
dd (NaAlO
2
,NaCl,NaOH)+ Fe(OH)
2
- Fe(OH)
2
o
t
Fe
2
O
3
2
,
o
H t
Fe
- dd B(NaAlO
2
,NaCl,NaOH)
2
CO
Al(OH)
3
o
t
Al
2
O
3
dpnc
Al
+ Sai lm :
- Do khng nm c 2 khi nim nhn bit v tch nn mt s HS mc sai lm sau
khi cho A tc dng NaOH d to Fe(OH)
2
nn khng tch Fe ra khi Fe(OH)
2
- HS qun Al(OH)
3
lng tnh nn mt s HS cho dd B tc dng vi HCl d thu
c kt ta .
2.2.3. Sai lm v phng php t duy
2.2.3.1. Sai lm v t duy so snh
V d 2: nh n bi t ba axit c, ngu i: HCl, H
2
SO
4
, HNO
3
ng ring bi t trong 3 l b mt
nhn, nn du
ng thu c th
la
:
A. Al B. CuO C. Cu D. Fe
* Hng dn gii: Bng kh nng t duy so snh HS d dng loi A, D v B v:
- Al v Fe u khng phn ng vi HNO
3
, H
2
SO
4
c ngui.
- CuO phn ng vi c 3 dung dch axit cho dung dch mu xanh (Cu
2+
)
p n C ng Cu + HCl khng phn ng
Cu + 2H
2
SO
4
CuSO
4
+ SO
2
+ H
2
O
Cu + 4HNO
3
Cu(NO
3
)
2
+ 2NO
2
+ 2H
2
O
* Sai lm : Mt s HS t duy km nn bn khon gia A v D v ngh rng H
2
SO
4
, HNO
3
c
tnh oxi ha mnh nn tc dng vi Fe v Al. HS yu v trung bnh khng chn Cu v ngh Cu
l kim loi c tnh kh yu nn khng phn ng vi HNO
3
, H
2
SO
4
c ngui.
2.2.3.2. Sai lm v t duy phn tch
V d: Nung nng tng cp cht sau trong bnh kn:(1) Fe+ S
(r)
,(2)Fe
2
O
3
+ CO
(k)
,(3)Au +
O
2(k)
, (4) Cu+ Cu(NO
3
)
2(r)
,(5) Cu + KNO
3(r)
, (6) Al + NaCl
( r)
. Cc
trng hp xy ra phn ng oxi ha kim loi l :
A.1 B.2 C.3 D.4
* Hng dn gii :
- Cp (1): Fe + S
t
o
FeS . - Cp (2): Fe
2
O
3
+ 3 CO
t
o
2 Fe+ 3 CO
2
- Cp (3)(6) khng xy ra.
- Cp (4) : Cu(NO
3
)
2
t
o
CuO + NO
2
+ O
2
; 2Cu + O
2
t
o
2CuO
- Cp (5) : 2 KNO
3
t
o
2 KNO
2
+ O
2
; 2Cu + O
2
t
o
2CuO
13
* Sai lm: HS qun sn phm ca phn ng nhit phn mui nitrat; qun khi nim cht b
kh, cht b oxi ha v nhm ln cho rng Al tc dng vi NaCl
(r)
2.2.3.3. Sai lm v t duy tng hp
V d : Cho m gam bt st vo dd hn hp cha 0,16 mol Cu(NO
3
)
2
v 0,4 mol HCl, lc u
cho phn ng xy ra hon ton thu c hn hp kim loi c khi lng bng 0,7m gam v V
lt kh (ktc). Gi tr ca V v m ln lt l
A. 1,12 lt v 18,20 g B. 2,24 lt v 23,73 g
C.2,24 lt v21,55 g D. 4,48 lt v 33,07 g
* Hng dn gii : Ta c:
2
0,16( )
Cu
n mol
+
= ;
3
0,32( )
NO
n mol
= ; 0, 4( )
H
n mol
+
= .
Sau phn ng thu hn hp kim loi nn phn ng xy ra l
Fe + Cu
2+
Fe
2+
+ Cu
0,16 0,16 0,16 (mol)
3Fe + 8H
+
+ 2 NO
3
-
3Fe
2+
+ 2NO + 4H
2
O
0,15 0,4 0,1 (mol)
0,7m = m
Cu
+ m
Fe d
0,7m = 0,16.64 + (m - 0,31.56) m = 23,73(g)
V
NO
= 0,1.22,4 = 2,24 (lt)
* Sai lm: Do phn tch bi ton cha y do kh nng t duy tng hp km nn mt s
HS cho rng Fe Fe
3+
m qun mt Fe d, mt s HS cho rng kh thot ra l H
2
do Fe +
2HCl FeCl
2
+ H
2
; mt s HS do khng c k nn ch nh phn ng 3Fe +8 H
+
+2
NO
3
-
3Fe
2+
+ 2NO + 4H
2
O
2.3. Khc phc sai lm khi gii BTHH phn kim loi lp 12- THPT
2.3.1. C s khc phc nhng sai lm thng gp ca HS
- Cn c vo chun kin thc k nng phn kim loi lp 12
- Cn c mc nh ca qu trnh dy hc
- Cn c yu cu ca i mi PPDH, i mi kim tra nh gi
- Cn c nhng sai lm thng gp ca HS trong qu trnh gii BTHH
2.3.2. Mt s bin php khc phc sai lm khi gii BTHH phn kim loi lp 12- THPT
2.3.2.1. Tng cng kim tra l thuyt theo cc mc nhn thc
* Nhn bit
V d : S electron lp ngoi cng ca nguyn t kim loi thuc nhm I
A
l?
A. 3. B. 2. C. 4. D. 1.
Phn tch: V d ny ch yu cu HS nh c s electron lp ngoi cng ca cc nguyn t
kim loi thuc nhm A bng s th t ca nhm.
* Thng hiu
V d 1: Hnh v di y biu din tnh cht vt l no ca kim loi. V sao kim loi c tnh
cht vt l trn ?
14
Phn tch: HS quan st hnh v nhn ra tnh do ca kim loi: khi tc dng mt lc c hc
mnh ln ming kim loi, n b bin dng. Do cc cation kim loi trong mng tinh th trt
ln nhau nhng khng tch ri nhau l nh lc ht tnh in ca cc electron t do vi cc
cation kim loi trong mng tinh th.
* Vn dng
V d: T c im cu to nguyn t hy d on tnh cht ha hc ca nhm?
Phn tch: HS phi bit s dng kin thc v cu to nguyn t d on tnh cht ha hc
ca nhm. Cu to nguyn t ca Al:
- Cu hnh e nguyn t : 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
1
Al c 3 e ha tr, l nguyn t p
- R
Al
= 0,125 nm (R
Mg
= 0,16 nm) tng i ln
- Mng tinh th lp phng tm din
Tnh kh mnh
* Vn dng sng to
V d : Cho bt Fe vo dd hn hp NaNO
3
v H
2
SO
4
n phn ng hon ton thu -c dd
A, hn hp kh X gm NO v H
2
v cht rn khng tan. Bit dd A khng cha mui amoni.
Trong dd A cha cc mui:
A. FeSO
4
, Na
2
SO
4
B. FeSO
4
, Fe(NO
3
)
2
, Na
2
SO
4
, NaNO
3
C. FeSO
4
, Fe(NO
3
)
2
, Na
2
SO
4
D. Fe(SO
4
)
3
, Fe
2
(SO
4
)
3
, Na
2
SO
4
, NaNO
3
Phn tch : HS phi bit mt lng kin thc tng hp cc vn hc t phn v c lp
11 l tnh cht ca NO
3
-
trong mi trng axit n kin thc dy in ha 12, ng thi
phi bit vn dng linh hot kin thc v kim loi Fe v cc hp cht. Th t cc phn ng :
3Fe +8 H
+
+2NO
3
-
3 Fe
2+
+2 NO + 4H
2
O (1)
Fe +2 H
+
Fe
2+
+ H
2
(2)
Sau (1) NO
3
-
ht Fe, H
+
d nn ton b NO
3
-
chuyn thnh NO sau phn ng
2.3.2.2. Rn luyn k nng tnh ton ha hc
rn luyn k nng tnh ton ha hc cn :
- Trang b cho HS mt s phng php gii nhanh ton ha
- Phn dng BTHH v hng dn HS gii bi tp theo tng dng
a. Cc phng php gii nhanh
b. Phn dng BTHH v hng dn HS gii BT theo tng dng
+Kim loi, oxit kim loi, baz, mui tc dng vi axit HCl, H
2
SO
4
long
PP gii chung :
15
- Cch 1: Cch gii thng thng l s dng PP i s, thit lp mi quan h gia d kin bi
ton vi n s, sau gii phng trnh hoc h phng trnh
- Cch 2: Cch gii nhanh l s dng cc nh lut nh: bo ton in tch, bo ton khi
lng, bo ton nguyn t ( kt hp vi PP i s )
+ Kim loi, oxit kim loi, baz, mui tc dng vi axit HNO
3
, H
2
SO
4
c
PP gii chung l s dng ch yu nh lut bo ton electron, kt hp vi cc PP bo
ton khi lng, bo ton nguyn t
+ Kim loi tc dng vi dung dch mui
PP gii chung l vn dng c PP i s v mt s PP gii nhanh nh: bo ton
electron, bo ton khi lng , c bit l PP tng gim khi lng
+ Bi tp v in phn
PP gii chung : i vi dng ny chng ta cn phi vit c sn phm ca qu trnh
in phn nng chy, in phn dd. c bit l in phn dd vn dng cng thc ca nh lut
Faraday khi lng cht thu c cc in cc
+ Bi tp v phn ng ca CO
2
; SO
2
vi cc dung dch kim
PP gii chung: a s mol kim v s mol OH