Doc.dr.sc.

Stela Bulimbai

Metabolizam i stvaranje ATP

ATP

Metabolizam ugljikohidrata

Glukoza
95% svih monosaharida u krvi

Prijenos kroz membranu Olakana difuzija u veini tkiva (pod utjecajem inzulina) Kotransport s Na u probavnom sustavu i epitelu kanalia bubrega
Fosforilacija glukoze- zadravanje glukoze u stanici

Glikogeneza i glikogenoliza
Aktivacija fosforilaze pod

utjecajem adrenalina i glukagona Uloga cAMP

Glikoliza i stvaranje ATP

Pretvorba pirogroane kiseline u acetil-koenzim A

Ciklus limunske kiseline

Oksidacijska fosforilacija u mitohondrijima

Stvaranje ATP tijekom razgradnje glukoze

Na svaku molekulu glukoze razgraenu do Co2 i H2o

nastaje najvie 38 molekula ATP

Anaerobna glikoliza
Stvaranje mlijene

kiseline U prisutnosti kisika mlijena kiselina ponovo prelazi u pirogroanu kiselinu Miokard- iskoritavanje mlijene kiseline (npr. tijekom tekog fizikog napora)

Glukoneogeneza
Tvorba ugljikohidrata iz masti i bjelanevina
Uloga jetre za vrijeme gladovanja- glikogenoliza i

glukoneogeneza iz laktata i aminokiselina

Regulacija glukoneogeneze: kortikotropni hormon i

kortizol

Metabolizam masti

Prijenos lipida u tjelesnim tekudinama

Beta oksidacija masnih kiselina

Tvorba triglicerida iz glukoze

Hormonska regulacija iskoritavanja masti

Inzulin- stvaranje masti iz glukoze u stanici (preko

acetil CoA i NADPH) Adrenalin i noradrenalin- iskoritavanje masti tijekom tekog fizikog rada putem aktivacije triglicerid-lipaze osjetljive na hormone Kortikotropin i glukokortikoidi- aktivacija trigliceridlipaze osjetljive na hormone Hormon rasta, hormoni titnjae

Fosfolipidi i kolesterol

Tvorba fosfolipida
Jetrene stanice
Stanice crijevnog epitela

Funkcije: lipoproteini u krvi, tromboplastin,

sfingomijelin, graa membrana

Kolesterol
Egzogeni (iz hrane) i endogeni (jetra)
LDL i kolesterol u krvi- nastanak ateroskleroze

Obiteljska sklonost- familijarna hiperkolesterolemija

HDL- zatitna funkcija

Nastanak ateroskleroze

Metabolizam bjelanevina
Aminokiseline Peptidne veze

Vodikove veze

Aminokiseline

Bjelanevine plazme
Albumin- koloidno-osmotski tlak
Globulin-enzimi, imunoglobulini Fibrinogen- zgruavanje Najvei dio se stvara u jetrima, manji dio u

limfatikom tkivu

Tkivne bjelanevine, bjelanevine i aminokiseline plazme

Sinteza nadoknadivih aminokiselina

Uporaba bjelanevina za energiju

Deaminacija Stvaranje karbamida

(jetra)

Hormonska regulacija metabolizma bjelanevina

Hormon rasta-stimulira sintezu bjelanevina u stanicama
Inzulin- dostupnost aminokiselina za nastanak

bjelanevina Glukokortikoidi- poveana razgradnja bjelanevina, vea koncentracija aminokiselina u plazmi, jetrenih i plazmatskih bjelanevina Testosteron- poveano odlaganje bjelanevina Estrogen- u mjereno odlaganje bjelanevina Tiroksin- pojaava metabolizam, ovisno o raspoloivosti ubrzava razgradnju ili pojaava sintezu

Jetra

Cirkulacija kroz jetru

Portalne vene protok 1050ml krvi/min + 300ml jetrena

arterija Malen ilni otpor Spremnik za krv (do 1l krvi kod zastoja)
Limfa- velika koliina, bogata bjelanevinama

Regulacija jetrenog rasta

Regeneracija-imbenici rasta- HGF
Ciroza- vezivo i regeneratorni vorii

Makrofazi u jetri Kupfferove stanice-Proiavanje krvi

Metabolike funkcije
Ugljikohidrati- pohrana glikogena, pretvaranje

galaktoze i fruktoze u glukozu, glukoneogeneza, stvaranje meuproizvoda metabolizma ugljikohidrata

Puferska funkcija jetara za glukozu Masti- oksidacija masnih kiselina, sinteza kolesterola,

lipoproteina i fosfolipida, sinteza masti iz bjelanevina i ugljikohidrata

Metabolike funkcije
Bjelanevine- deaminacija aminokiselina, stvaranje

ureje, stvaranje bjelanevina plazme, pretvorba izmeu razliitih aminokiselina i sinteza drugih tvari iz aminokiselina
Stvaranje amonijaka- metaboliko i bakterijama iz

crijeva- kod oteenja jetre koncentracija moe jako porasti, do hepatike kome i smrti Stvaranje bjelanevina-90% plazmatskih, 15-50g dnevno

Metabolike funkcije
Pohranjivanje vitamina- A, D, B12 Pohrana eljeza i feritina Stvaranje sastojaka potrebnih za zgruavanje krvi

(fibrinogen, protrombin, proakcelerin, faktor VII) K vitamin-protrombin VII, IX, X

Uklanjanje i izluivanje lijekova, hormona i drugih

tvari (sulfonamidi, penicilin, eritromicin, tiroksin, steroidni hormoni Izluivanje kalcija

Stvaranje i izluivanje bilirubina

Regulacija unosa hrane

ivani centri- osjet gladi, sitost, apetit
Hipotalamus- centar za glad i centar za sitost

Oreksigenine tvari:neuropeptid Y, oreksini A i B,

endorfini, glutamat, GABA, kortizol, grelin.... Anoreksigenine tvari: leptin, serotonin, noradrenalin, inzulin, kolecistokinin, peptid slian glukagonu....

Regulacija hranjenja
ivani centri koji utjeu na mehanike procese hranjenja-centri u modanom deblu
Via razina u nadzoru hranjenja- kontrola apetita Amigdala i prefrontalni korteks

Regulacija koliine unesene hrane

Kratkorona- napunjenost probavnog sustava Vagus Hormonalni imbenici Smanjuju: kolecistokini, peptid YY, peptid slian glukagonu, inzulin Potiu: grelin
Receptori u ustima: odmjeravanje hrane

Regulacija unosa hrane

Srednjerona i dugorona
Koncentracija glukoze, aminokiselina i lipida u krvi

Utjecaj tjelesne temperature

Povratni signali iz masnog tkiva- leptin

BMI- indeks tjelesne mase

Pretilost- prekomjerna koliina masti u tijelu
BMI 25-29,9 prekomjerna teina BMI 30 pretilost Pretilost- ukupna mast u tijelu vie od 25% za

mukarce i 35% zaene

Uloga fizike aktivnosti, poremeaj uzimanja hrane,

socioekonomski i psiholoki imbenici

Pothranjenost i anoreksija
Gubljenje tjelesne teine
Anoreksija- nedostatno uzimanje hrane, smanjenje

apetita Kaheksija- metaboliki poremeaj, poveani potroak energije Maligni tumori, AIDS Uinak citokina TNFalfa, IL6, IL1beta...

Gladovanje i zalihe hranjivih tvari

Vitamini
Spojevi potrebni za odvijanje normalnog metabolizma
Topljivost u vodi i masti, razlika u mogunosti pohrane

Vitamin A- retinol manjak-nono sljepilo, promjene koe Tiamin- B1 manjak-beriberi Niacin-nikotinska kiselina Manjak-pelagra

Vitamini
Riboflavin B2- FMN, FAD B12- kobalamini; manjak-perniciozna anemija, demijelinizacija Folna kiselina Piridoksin B6-koenzim Pantotenska kiselina- koenzimA Askorbinska kiselina- Cvitamin; manjak skorbut D vitamin E, K vitamin.....

Minerali
Magnezij, kalcij, fosfor, eljezo
Elementi u tragovima:

Jod
Cink fluor

Promet energije u tijelu

Bazalni metabolizam ovisno o spolu i dobi

Termoregulacija

Uinak promjena okoline temperature na voenje topline

Izdavanje topline iz tijela

lijezde znojnice

Hipotalamina temperatura i uinak na izdavanje odnosno stvaranje temperature

Uinak promjena temperature u glavi na izdavanje topline tijela

Uinak tempreature glave na pojavu drhtanja

Promjena toke podeenosti hipotalamikog sustava