T.C.

TARIM VE KYLER BAKANLII Koruma ve Kontrol Genel Mdrl

LAHANAGLLER Hastalk ve Zararllar ile Mcadele

Ankara - 2011

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

* Bu kitapk Koruma ve Kontrol Genel Mdrl Bitki Sal ve Karantina Daire Bakanlnca hazrlanmtr. *Yetitiricilikle ilgili blmler Tarmsal Aratrmalar Genel Mdrl uzmanlarndan yararlanlarak hazrlanmtr. 2

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

NSZ
lkemizde yetitirilen kltr bitkilerinde ekonomik olarak zarara neden olan toplam 528 hastalk etmeni, zararl ve yabanc ot bulunmaktadr. Bunlarla gerekli mcadele almalar yaplmadnda rn kayb ortalama %35 dolaylarnda olmaktadr. Bu kaybn kltr bitkisine, zararlnn tr ve younluuna bal olarak bazen % 100lere ulaabilmesi mmkndr. Bitkisel retimde ekonomik ynden olduka byk rakamlara ulaan bu kayplarn nlenmesi bitki koruma almalarn yeterli nemi vermek gerekmektedir. Sz konusu almalarn insan sal, agroekosistem, evre ve biyolojik dengenin korunarak srdrlebilir tarmsal retim tekniklerine uygun yaplmas zorunluluk haline gelmitir. Bakanlmzn bu konuda belirledii strateji lkemizde yllk olarak kullanlan pestisit miktarnn azaltlmasn ve kullanlan miktarn da doru kullanmn ngrmektedir. Bunu salamak iin, kimyasal mcadeleye alternatif olan biyolojik mcadele, biyoteknik yntemler, dayankl eitler, kltrel tedbirler, mekanik ve fiziksel mcadele metotlarna ve Entegre Mcadele Programlarnn yaygnlatrlmasna ncelik verilmektedir. Hastalk, zararl ve yabanc otlarn mcadelesinde tavsiye d tarm ilac kullanm, kullanlan Bitki koruma rnlerinin yanl uygulanmas, bitkilerde fitotoksisite, etkisizlik, tarmsal rnlerde kalnt ile i ve d pazarlarda problemlerin yaanmasna sebep olabilmektedir. Bu nedenle reticilerimize yetitirdikleri rn ve kullanacaklar ilalar konusunda rehber olabilecek bir kaynan hazrlanarak siz deerli iftilerimize ulatrlmas doru ilalama yaplmasn salayacak ve ila kalnt probleminin zmn kolaylatracaktr. Bu amala hazrlanan bu kitapk sayesinde; reticiler tarmsal rnlerde hangi zararl organizma iin hangi ilacn; ne zaman, hangi dozda kullanlacan, son ilalama ile hasat arasndaki sreyi renerek, ila kalntsndan ari rnler yetitirebileceklerdir. Hazrlanan bu esere emei geenlere teekkr eder, reticilerimize kalntsz, salkl rn ve bol kazan dilerim. Mehmet Mehdi EKER Tarm ve Kyileri Bakan
3

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

NDEKLER
LAHANA GRUBU SEBZELERN YETTRCL ...................................................... 5 1-ALTERNARA YAPRAK LEKES (Alternaria brassicae, A. brassicicola, A. raphani) ...9 2-LAHANA KK-UR HASTALII (Plasmodiophora brassicae) ................................... 10 3-LAHANA MLDYS HASTALII (Prenospora brassicae) ...................................... 11 4-SEBZELERDE BEYAZ RKLKLER (Sclerotinia sclerotiorum) ......................... 12 5-BAKTERYEL YAPRAK LEKES (Pseudomonas syringae pv. maculicola) .............. 13 6-LAHANA SYAH DAMAR RKL (Xanthomonas campestris pv. campestris).14 7-LAHANA GBEKKURDU (Hellula undalis) ...............................................................15 8-LAHANA GALBCE (Ceutorrhynchus pleurostigma) ............................................16 9-LAHANA KELEBEKLER [Pieris brassicae, Artogeia (=Pieris) rapae, Artogeia (=Pieris) napi] ...............................................................................................................................17 10-LAHANA KOKULU BCE (Eurydema ornatum) ..................................................19 11-LAHANA SNE (Delia brassicae) ..........................................................................20 12-LAHANA YAPRAKGVES (Plutella xylostella (=P. maculipennis) .............................21 13-SEBZELERDE YAPRAKBTLER ............................................................................23 14-LAHANA GVES Mamestra brassicae L. ...............................................................24 15-SEBZELERDE PAMUK YAPRAKKURDU Spodoptera littoralis, S. exiqua (Boisd.) (Lepidoptera: Noctuidae) ................................................................................................26 16-TOPRAK PRELER (Phyllotreta spp.,) ....................................................................28 17-KK UR NEMATODLARI (Meloidogyne spp.) .........................................................29

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA GRUBU SEBZELERN YETTRCL BA LAHANA (BEYAZ-KIRMIZI) Ba lahanalar, beyaz ve krmz ba lahanalar olmak zere iki ana alt grup altnda toplanrlar. Beyaz ve krmz ba lahanalar gerek lkemizde ve gerekse Karadeniz Blgesinde youn bir ekilde yetitirilen ve de severek tketilen bir sebzedir. Bununla birlikte, ba lahanalar ierisinde deerlendirilebilen ba lahana tipi de kvrck ba lahanadr. Ba lahanalar i olarak deerlendirildii gibi dolmalk, turuluk, yemeklik ve salata olarak da deerlendirilir. lkemizde beyaz ba lahanalar genel olarak sarma, turu ve kapuskalk (yemeklik) olarak deerlendirilir. Krmz ba lahanann lkemizde salata olarak tketimi yaygndr. Kvrck ba lahana lkemizde pek bilinmemektedir. Kvrck ve gevrek yaprak yapsna sahip bu lahanalar salata ve turu yapmnda kullanlmakta ve Avrupa lkelerinde bol miktarda tketilmektedir. Son yllarda lkemizde yeni tannmaya balayan bu sebze, zellikler k sert olan, marul ve salatan yetitirilemedii blgelere tavsiye edilebilir. retimde standartln yakalanmas ve tketim amacna uygun kaliteli bir yetitiricilik iin verimli kaliteli standart veya hibrit eitlerle yetitiricilik yapmak byk nem tamaktadr. EKOLOJK STEKLER klim stekleri Serin iklim sebzesi olan ba lahanalar, sonbahar (balangc) ile ilkbahar (sonu) arasndaki serin dnemde yetitirilir. Serin mevsimi sevdiklerinden, nemli yaylalar, deniz, gl ve nehir kys blgeler ideal yetitirme alanlardr. Yaz dneminde yetitirilen erkenci eitler bulunmasna karlk bu dnemdeki yksek scaklklar kaliteyi bozduundan ve yazlk sebzelerin youn olduu bir dnem olduu iin bu dnemde yetitiricilik yaplmamaktadr. Ba lahanalar dier lahana grubu sebzeler gibi serin iklimden holandndan 15.5 0C 21.5 0C arasnda scaklklar da iyi bir ekilde yetitirilirler. Balar genel olarak 24 0C altnda en iyi ekilde oluurlar. Uygun ba geliimi iin gece- gndz scaklk farknn 5 0C olmas arzu edilir. Genelde (10 0C) gibi dk scaklklara da toleransldrlar. Toprak stekleri Lahana grubu sebzeler genelde toprak ynnden pek fazla secici deildirler. Kumlu, tnl, ar karakterli killi topraklar olmak zere hemen hemen bir ok toprak tiplerinde yetitirilebilirler. Fakat iyi kaliteli mahsl iin kumlu, kumlu tnl ve organik maddece zengin orta arlkta topraklar en uygun topraklardr. YETTRCL Ekim-Dikim ve Zaman: Fideler yastklarda yetitirilebildii gibi, viyollerde yetitirmek mmkndr. Tohum yastklar hazrlanarak 15 cm aralkla (seyrek olarak) alan izilere seyrek olarak tohumlar ekilir. izilerin derinlii 2,5-3 cm civarnda olmaldr. Tohum ekiminden nce iziler sulanmas gerekir. Fideler 3-4 gerek yaprakl olduunda tarlaya dikilirler. Buday hasadndan sonra II. rn olarak da yetitirilebilirler. Tohum ekimleri Mays aynda balayp Austos ayna kadar kademeli olarak devam edebilir. Dikimlerde Haziran ay ile Austos aynn sonuna kadar yaplabilir. Ekim ve dikimde etkili olan konu pazara rn kartma zamandr. Bu durum gz nnde tutularak kademeli ekim ve dikim yaplabilir. Sonuda pazara uzun sre rn sunmu olunur. Hasatlar Ekim-Kasm ay ile Mart aylar (erken ilkbahar) arasnda yaplr. Dikim mesafesi olarak sra aras 50-90 cm ve 5

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

sra zeri 45-60 cm alnabilir. Bu dikim mesafelerine etki den en nemli faktr kullanlan eidin erkenci ve gei olma zelliidir. Erkenci eitler kk ta yaptklarndan daha sk dikilebilir. Gbreleme Geni ve bol miktarda yapraklara sahip olan lahanalar yetitirildikleri yerin besin maddelerince zengin olmasn isterler. Bu sebeple uygun yanm ahr gbresinin yannda iyi ba balama ve verimlilik iin ticar gbrede verilmelidir. Verilecek ticari gbrenin miktarn belirlemede en salkl yntem toprak tahlili olup toprak tahlili sonularna gre ticari gbre verilmelidir. Ticari gbre miktar olarak azot 15-18 kg /da, 8-10 kg/da P205 ve 12-16 kg/da K20 verilmelidir. Ticar gbrenin yannda yksek kaliteli bol rn iin dekara 4-5 ton yanm iftlik gbresi kullanlmas gerekmektedir. Fosforlu gbrenin tamam dikim ncesi, azotlu gbrede iki defada verilir. Azotun ilk yars dikimle geri kalan ise II. apada verilir. Bakm Ba lahana yetitiricilii kolay bir yetitiriciliktir. Erken dikimlerde yksek scakla bal olarak sulama yaplabilir. Yabanc ot younluuna gre 1-2 defa apa gereklidir. Lahana kelebeinin trtllar ile pireler nemli zararllar olup zararl younluuna bal olarak uygun bir insektisit ile ilalama yaplmaldr. Hasat Ba lahanada hasatlar yetitirilecek eidin olgunlama grubuna yani erkencilikgeilik zelliine, balarn istenilen bykle gelmesine ve yetitirme-bakm artlarna bal olmak zere dikimden itibaren 2-5 ay sonra balar. Genel olarak hasatlar Ekim aynda balayp erken ilkbahara kadar yaplabilir. Balar bireysel olarak kesilir ve hasat edilir. BROKKOL YETTRCL Brokkoli, gelimi olan Avrupa lkeleri ile Amerika da ok miktarda yetitiricilii yaplan ve severek tketilen lahana grubu sebzelerden biridir. Son yllarda brokkolinin beslenme ve salk ynnden neminin bilinmesi, bu sebzeye olan eilimi artrmtr. Serin iklim sebzelerinden olan Brokkoli, karnabaharla yakndan ilgili olup, morfolojik olarak benzerlik gstermektedir. Her iki trde de tketilen ksm, amam iek tomurcuklarnn oluturduu salkm kmesi yani ba ksm (tac) dr. Brokkolide sebze olarak deerlendirilen olgunlamam iek taslaklar (tac) ve sap nce merkezi ba (ta ) olarak teekkl eder, sonra yaprak koltuklarndan kan yan srgnlerden kk balar oluur. lk nce ana balar hasat edilir sonra yaprak koltuklarndan ana ba benzeri fakat onlardan daha kk etli sapl kk yan srgn balar hasat edilir. Yan srgn oluturan ve calabrase olarakta adlandrlan brokkolilerin yannda sar yeilimsi, beyaz ve mor renkli brokkolilerde bulunmaktadr. Brokkoli, yetitiricilii nispeten kolay olan sebzelerden biri olup vitamin A ve C, potasyum, magnezyum minerallerince zengin olup mkemmel bir kalsiyum ve demir kaynadr. i olarak tketildii gibi deiik ekillerde yemekleri yaplaraktan deerlendirilmektedir. Brokkolinin zengin vitamin muhtevas, yksek oranda lif iermesi ve kalori deerinin dk olmas nedeniyle beslenme ynnden altn deerinde bir sebze olarak bilinmektedir. Sadece uygun bir beslenmeyi temin etmekle kalmayp ayn zamanda salkl ve uzun yaam iin avantajlar salar. Kalsiyum ve potasyum minerallerince olduka zengin olan brokkoli, ocuklarn kemik geliimini olumlu ynde etkilemekte, yallarda grlen kemik erimelerine kar koruyuculuk zellii gstermekte, yksek tansiyon ve imanla kar etkili olduu yaplan aratrmalarla desteklenmektedir. klim stei Brokkolinin optimum scaklk istekleri, 18-24 0Cdir. Yksek scaklklar olgunluu hzlandrmann yannda erken ieklenmeye de tevik eder. Ayrca brokkoliler karnabaharlardan daha fazla kurakla dayanrlar. Aylk ortalama 16 0C scaklklar 6

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

ideal olup, byme periyodunca 4.4 ile 21.1 0C arasndaki scaklklarda en iyi ekilde yetiirler. Brokkoli serin iklim sebzesi olmasna ramen ok dk scaklklara kar hassastr. zelikle ta byme dneminde dk scaklklar srekli olduu zaman bitkiler hayatlarn devam ettirememektedirler (-3.3 0C, 0 0C scaklklarda bitkiler 30-36 saat kalrlarsa lmektedirler). Brokkoli ta ve srgnlerinin istenilen derecede souklara maruz braklmas tatlarnn daha iyi olmasna neden olabilmektedir. Bu sebepledir ki ta oluturma dnemlerinin dk scaklklara getirilmesinde yarar vardr. Dk scaklklarn olumsuz etkileri yannda ok yksek scaklklarda (26.6 0C zerindeki) olumsuz etki yapmaktadr. Bitkinin olgunlua hzla ulamas, talarda yumuama ile geveme, kalitede dklkler ve bitkilerin hemen iee kalkmas gibi olumsuzluklar grlmektedir. Toprak stei Toprak istei ynnden fazla seici deildir. Fazla ar olmayan organik maddesi yksek topraklarda kolaylkla yetitirilebilir. ok iyi su tutan pH deeri 6-6,5 olan topraklarda yetitiricilik yaplmaldr. Ekim ve Dikim Zaman Ekim ve dikim zaman blge ekolojilerine, hasat zamanna ve yetitirilecek eidin olgunlama grubuna gre deimektedir. Genelde hibrit eitler erkenci olduklarndan dikimden 50-80 gn sonra ilk hasada gelmektedir. Brokkolide genel olarak ilkbahar ve sonbahar yetitiricilii yaplmaktadr. Sonbahar dnemi yetitiricilii iin Haziran-Temmuz aylarndan itibaren tohum ekimine balanabilir. K lman gecen blgelerde erken ilkbahar dnemi iin Eyll-Ekim aylarnda ekim yaplabilir. Erken ilkbaharda hasatlar ubat-Mart aylarnda balar. Kn rtaltnda (plastik seralarda) yetitirmekte mmkndr. Yetitirme Teknikleri Brokkoli yetitiricilii, dier lahana grubu sebzeleri gibi kolay bir ekilde yaplabilir. Tohumlar yastklara ekilebildii gibi, viyollerede (tohum tasarrufu iin) ekilebilir. Fideler esas yetitirme yerlerine dikilirken bitkiler aras mesafe ok nemlidir. eitlerin erkenci veya gei oluu, hasatta olgunlamam ana ba ya da yaprak koltuklarndan kan yan srgnlerin hasat edilip edilmeyeceine gre dikimde uygulanacak bitkiler aras mesafeler deimektedir. Erkenci eitler daha kk bitkiler oluturduklarndan bitkiler aras mesafe azaltlabilir. Fideler 3-4 gerek yaprakl duruma geldiinde yani tohum ekiminden 4-5 hafta sonra esas yerlerine 30 X 45 50 X 50 cm mesafelerde dikilebilirler. Gbreleme Brokkoli topraktan karnabahara gre daha fazla besin maddesi kaldrr. Brokkoli yetitiriciliinde 1 da alana 15-20 kg N, 20 kg P2O5 ve 20-22 kg K2O verilmelidir. Azotlu gbrelerin yars dikimde geri kalan azot ise ana ba hasat edildikten sonra verilmelidir. zellikle yan srgnlerin olumasnda azotlu gbreler byk nem tamaktadr. Gbreleme yaplmadan nce toprak analizleri yaplarak ihtiya gsteren gbrelerin verilmesi gerekmektedir. Hasat ve Verim Brokkolinin Sebze olarak deerlendirilen ksmlarn, yeil renkli ve olgunlamam iek taslaklar ile kaln ve etli iek saplar oluturur. Dnyada yaygn olarak yetitirilen sprouting brokkoliler yani yan srgn oluturan brokkolilerde ilk nce merkezi ana ba (yaklak 300-400 g) ve sonra yan srgnler balar (10-100g) hasat edilir. Hasatta nemli olan balar oluturan tomurcuklarn patlamamas ve sk ba formu zelliini korumasdr. Dekara verim, eide, dikim sklna ve yetitirilme artlarna bal olarak 1500-3000 kg aras deimektedir. Deerlendirme ekilleri Brokkolinin yzlerce eit deerlendirme ekli (orba, salata, yemek) bulunmaktadr. Hafif halanp salatas yaplabildii gibi kzartma tr yemeklerin yanna yeillik olarak kullanlmaktadr. Derin dondurmakta mmkndr. D sap kabuu 7

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

soyulup i olarak tketilmektir. Bu sebze uzun sre muhafaza edilebilir. Kontroll atmosferde 85 gn muhafaza edilebilir. Ayrca derin dondurma imkan olduundan dondurulmu gda sanayi iinde uygun bir sebzedir. BRUKSEL LAHANASI Brksel lahanas, 16.yzylda Belikadan yaylmtr. Belika ve Fransada ilk olarak kltre alnmtr. Yenilen ksm, yaprak koltuklarnda oluan 2,5-5 cm apndaki minyatr kk balardr. Bir bitkide 30-50 adet minyatr ba bulunur. Hem taze hem de dondurulmu olarak deerlendirilmektedir. lkemizde yeni tannmaya balanm olup, son yllarda retim ve tketim artmtr. Vitamin C ve A, Minerallerden Demir, Potasyumca zengindir. Proteince de zengindir. KLM STEKLER Serin iklim sebzesidir. Souklara ve donlara dayankldr (Dier lahanalara gre). Optimum scaklk istekleri 15-18 0Cdir. Minyatr tatl balar, sonbahar serin ve uzun, klar lml olan deniz kys alanlardan elde edilir. Yksek scaklklar ba kalitesini olumsuz etkiler. TOPRAK STE yi drene edilmi, organik maddece zengin, pH 6 olan topraklar yetitiricilie uygundur. Erkenci eitler iin kumlu topraklar, gei eitler iinse ar topraklar tercih edilmelidir. YETTRME TEKNKLER Tohumla retilirler. Genelde hibrit eitler kullanld iin fideler viyollerde yetitirilir. Yastklarda da yetitirilebilir. m2ye 4-5 gr tohum ekilir. Dikim mesafesi sra aras 7090 cm, sra zeri 45-60 cm olmaldr. Dikim zamanlar, eidin olgunlama durumuna gre deiir. Eyll ba Aralk sonuna kadar hasat edilecekse fideler Haziran-Temmuz aylarnda tarlaya dikilirler. Brksel lahanas eitleri genelde 80-140 gnlktrler. Yksel kalite ve verimde bir retim iin ya durumu dikkate alnarak sulama yaplmaldr. GBRELEME Fosforlu ve potasyumlu gbrelerin tamam ile azotlu gbrelerin te biri dikim esnasnda, geriye kalan azotlu gbre ise ileriki gelime aamalarnda iki defada verilir. HASAT, VERM VE DEPOLAMA: Bitkiler, 30-40 cm boylandnda aadan yukarya olmak zere yaprak koltuklarnda brksel lahanas balar oluur. 2,5-5 cm apna ulaan balar hasat edilir. Hasat geciktirilmemelidir. nk balarda geveme ve almalar olur. Kademeli hasat yaplr. nce alttaki olgunlam balar hasat edilir. Hasat ilemi, ban altndaki yapran krlp, bitkiden uzaklatrlmasyla yaplr. Kademeli hasatta en stteki balarn olgunlamas beklenmemelidir. Alttaki balarda bymeyi yavalatmak ve sttekilerin bymesini hzlandrmak amacyla u alma ilemi yaplr. U alma ilemi genelde alttaki balarn 1,25 cmye ulatnda tepenin krlmas eklinde uygulanr. Ayn zamanda Eyll-Ekim aylarnda 2. Hasattan sonra da uygulanabilir. Kademeli hasatn yannda makineli hasatta yaplabilir (ilik masrafn azaltmak iin). Bu hasatta bitkiler toprak yzeyinden kesilir. Yapraklar temizlenir. zel makinelerle minyatr balar bitki gvdesinden ayrlarak snflandrlr. Verim, kademeli hasatta dekara 2-3 ton, makineli hasatta 1,5-2,5 ton rn alnabilir. 10-14 0C de % 95 nemde 3-5 hafta muhafaza edilir. Kontroll atmosferde de muhafaza edilebilir.

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

ALTERNARA YAPRAK LEKES

(Alternaria brassicae, A. brassicicola, A. raphani) Hastalk Belirtisi Bu hastala bitkilerin her devresinde rastlanr. Erken devrelerde fidelerde kk rkl veya kk boaz yankl yapar. lk belirtiler topraa yakn yal yapraklarda grlr. Yapraklarda lekeler nceleri kkk koyu kahveregi veya siyah olur. Daha sonralar bu lekeler 5-7 cm kadar byrler. Ge dnemdeki infeksiyonlar fazla ekonomik kayba neden olmaz. Brokkoli ve Karnabaharda genelde ba ksmlarnda kahverengi lekeler oluturur. Hastalk etmeni tohum retiminin yapld yerlerde nemli kayplara neden olabilir. Etmen tohum oluumunu engelleyebilir. Tohum ile tanabilmektedir. Hastaln Grld Bitkiler Lahana, karnabaher, brokkoli, turp olmak zere lahanagillerde grlr.

Lahana yapraklarndaki belirtiler

Lahana yapraklarndaki belirtiler

Hastalkl tarladan genel grnm

Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Temiz tohum kullanlmal Lahangiller dndaki bitkiler ile munavebe yaplmaldr. Fidelikler sk sk havalandrlmal Hastalkl bitki artklar ve fideler tarladan uzaklatrlmal Kimyasal Mcadele Ruhsatl ilac bulunmamaktadr.
9

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA KK-UR HASTALII

(Plasmodiophora brassicae) Hastalk Belirtisi Hastalkl fideler sararr, solar ve kk boaznda kk urlar teekkl eder. Tarlada hastalkl bitkiler kolaylkla tannabilir. Hasta bitkiler solar ve ba balamaz. Ge enfeksiyonlarda bitkiler solgunluk belirtisi gstermedii halde bodur kalr ve kkba balar. Bitkilerin kk boaznda yumruk gibi, saak kklerde ise parmak gibi urlar grlr. Urlar kesildiinde benekli mermer grnmndedir. Hastalk iddetine gre verimde azalma grlr. ok bulak topraklarda ise hi rn alnmayabilir. Hastaln Grld Bitkiler Lahana, karnabahar, algam, ve turpta zarar yapar. Kolza, hardal ve gelincik, kokulu muhabbet iei, ayr trtl, domuz ayr gibi yabanc otlarda da hastalk yapar. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Hastalksz fide yetitirilmeli Su tutan yerlerde drenaj yaplmal Hasattan sonra kkler karlp yaklmal, topraa gmlmelidir Lahana, karnabahar, algam, turpta, kolza gibi bitkiler st ste veya birbiri ardna 7 yl sre ile ekilmemelidir. Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Formlasyonu Formaldehyde 400g/l Metam sodium 500g/l Kalsiyum oksit EC EC Toz Doz 100 l suya 21(fidelik ilalamas) Dekara 75 l (fidelik ilalamas) 2 ton Son ilalama ile hasat arasndaki sre (gn) -

ABye ihra edilecek rnlerde kullanlmamal

10

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA MLDYS HASTALII

(Prenospora brassicae)
Hastalk Belirtisi Lahana fidelerinde ve tarlada gelimi bitkilerin zellikle alt yapraklarndan balamak zere, yapraklarn alt yzeylerinde gri, kirli beyaz renkte kf tabakalar halinde kendisini belli eder Yaprak zerinde ise sar lekeler dikkat eker Zamanla bu lekeli ksmlar kurur ve yapran lmne neden olur Hastalk seralarda yetitirilen fidelerde byk zarara neden olabilir Fazla yal yllarda, orantl nemin yksek durumlarda , akarsu yata bulunan vadilerde, orman arazisi ve yksek yayla blgelerinde tarla devresinde de bu hastalk nemli lde verim azalmasna neden olur Hastaln Grld Bitkiler Lahanagillerde grlr Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Fidelikte birim alana fazla tohum atlmamal Lahana fidelikleri alarak havalandrlmal, fazla ve sk sulamadan kanlmal Lahanalar, yeterli miktarda gne alan yerlere dikilmeli En az 3 yllk ekim nbeti uygulanmal Kimyasal Mcadele lalamaya fideliklerde, fideciklerin toprak yzeyine kmasyla, tarlada ise ilk mildiy lekelerinin evrede grlmesi ile ilalamaya balanlr Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Doz Formlasyonu 100 l suya % 1lik Bordo Bulamac 1000 g Gzta + 500 g Snmemi Kire 200g Dekara Son ilalama ile hasat arasndaki sre(gn) 14

Bakr slfat % 25 (Bordo bulamac) Propineb %70

Suda znen kristal WP

11

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

SEBZELERDE BEYAZ RKLKLER

(Sclerotinia sclerotiorum)
Hastalk Belirtisi Hastalk bitkilerin fide devresinde kk rklne neden olur. Daha ileri devredeki bitkilerde kk, gvde, yaprak ve meyvelerde rmelere neden olur. Gelimi bitkilerde belirtiler nce kk boaz ve topraa yakn olan alt yapraklarda ortaya kar. Hastaln ilerlemesi ile kk boaznda veya gvde ksmnda bol miktarda ve pamuk Misel tabakas beyazlnda bir misel tabakas oluur. Zamanla yumaklar eklinde toplanan misel tabakalar nceleri kirli beyaz renkte ve yapkan bir halde iken daha sonra havann etkisi ile koyu kahverengiden siyaha kadar deien renkler alarak sert bir yapya dnrler Bu yaplar nce beyaz, sonra pembe, daha sonra da sert ve siyahtr. Doku zerindeki siyah yaplar Baz bitkilerde yaprak diplerinde (marul), bazlarnda ise gvdenin z ksmnda (lahana, havu, domates, ayiei) bulunurlar. Bu yaplar bulam olduklar toprakta uzun yllar kalabilir ve yldan yla bitkileri hastalandrmay srdrrler. Hastaln Grld Bitkiler Bu etmen sebzelerin ounda hastalk oluturabilir. Balca konukular lahana, karnabahar, hyar, havu, salata, marul, kavun, karpuz, biber, patlcan, domates, fasulye, kereviz saylabilir. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Hastalk su tutan, ok rutubetli yerlerde gelitii iin byle yerlerde drenaj ile toprak suyunun fazlaln aktmak gerekir. Temiz tohumluk kullanlmaldr. Bulak alanlarda uzun yllar mnavebe uygulanmaldr. Hasattan sonra kalan artklar temizlenmeli, toplanp yaklmaldr. Seralarda scaklk ve nem kontrol altnda tutulmal, havalandrma sistemini devreye sokarak sera nemi azaltlmaldr. rnlerin depoda zarar grmesini nlemek iin depoya alnan rnn slak olmamasna zen gsterilmeli ve depo nemi hastaln gelime gsteremeyecei oranda tutulmaldr. Kimyasal Mcadele Bulak olduu bilinen alanda toprak ilalamas dikimden nce, yeil aksam ilalamas ise fidelerin artlmasndan sonra balanlmaldr.
12

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

(Pseudomonas syringae pv. maculicola) Hastalk Belirtisi Hastalk, yeil yapraklarn hem damarlar hem de parankimas zerinde 13 mm apnda, ok sayda kahverengimsi lekeler oluturur. Bu lekeler, nceleri tek tek, zamanla birleerek yaprak yzeyinde geni enfekteli alanlar oluturur. Ar enfekteli yapraklar sarararak 3-5 hafta iinde dklr. klim koullar hastalk iin uygun artlar devam ederse, etmen karnabahar balarna da geerek rmelere neden olur. Bu durumda zarar olduka nemlidir. Hastaln Grld Bitkiler Etmen karnabahar dnda, lahanada da hastalk oluturmaktadr. Bulama yollar Etmen k hastalkl bitki artklar zerinde toprakta ve enfekteli tohumlarda geirir. Toprakta bir yl sreyle canlln koruyabilir. Primer enfeksiyonlar bulak toprak ve tohumlarla olmaktadr. Sekonder enfeksiyonlar ise, eitli Meyve ve yapraktaki belirtileri nedenlerle alan yaralardan ve stomalardan bakterinin girmesiyle gereklemektedir Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Hastalk tohumla tandndan, hastaln grld retim alanlarndan tohum alnmamal, hastalktan ari sertifikal tohum ve fideler kullanlmaldr. Bulak alanlarda bir yllk ekim nbeti uygulanmaldr. Fidelik topra dezenfekte edilmeli veya deitirilmelidir. Kimyasal Mcadele Etkin bir Kimyasal Mcadele yntemi bulunmamaktadr.
13

BAKTERYEL YAPRAK LEKES

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA SYAH DAMAR RKL

(Xanthomonas campestris pv. campestris)
Hastalk belirtileri Bitkiler fide dneminde iken enfekte olursa yaprak esmerleir ve kurur. Olgun bitkilerde hastalk nce alt yapraklarda grlr. Yaprak lekeleri yapran kenarndan balar ve ieriye doru V eklinde ilerleyerek hastalkl alanlar sar renk alr. Lekeler bydnde solgunlaan doku, yapran dibine doru ilerler. Sonra enfekteli yapraklarn damarlar siyah veya kahverengi olur. Bu hastalk iin en tipik belirti, damarlarn siyahlap, rmesidir. Hastaln Grld Bitkiler Lahana, Brksel lahanas, brokoli, karnabahar, in lahanas, turp, algam, hardal, yabani hardal. Bulama yollar Etmen tohumda ve hastalkl bitki artklarnda k geirir. Hastalkl bitki artklarnda 2 yl kadar canlln srdrebilir. Bu nedenle bulak tohum ve hastalkl bitki artklar tayan toprak primer inokulum kaynaklarn oluturur.. Bakteri srayan su damlalar, rzgr, bcekler, makineler ve sulama suyuyla yaylr. Geni alanlara yaylmasnda en nemli faktr bulak tohumlardr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Hastalk tohumla tandndan, hastaln grld retim alanlarndan tohum alnmamal, hastalktan ari sertifikal tohum ve fideler kullanlmaldr. Tohumluk retimi scak ve kurak blgelerde yaplmaldr. Hastalk grlen tarlalarda Halgiller (Cruciferae) familyas dndaki kltr bitkileri ile en az 3 yllk bir ekim nbeti uygulanmaldr. Hastalk saptanan fideliin toprak ve harc deitirilmeli veya dezenfekte edilmelidir. Toprak alt zararllar ve dier zararllarla savalarak bitkilerde yara almas nlenmelidir. Yamurlama sulamadan kanlmaldr. Kimyasal Mcadele Etkin ve ekonomik bir Kimyasal Mcadele yntemi yoktur.
14

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA GBEKKURDU
(Hellula undalis)
Tanm ve Yaay Ergin, grimsi-sar, kahverenkli, ortalama 6-8 mm boyundadr. Kanat akl 15-21 mmdir. n kanatlarn zerinde ak kahve renkli lekeler bulunur. Yumurtalar bitkilerin kk ile gvde arasna, bazen de yapraklara tek tek veya kmeler halinde braklr. Yumurta inci tanesi gibi parlak beyazdr. Yumurtadan yeni kan larva krem rengindedir. Olgun larvann uzunluu 9-15 mmdir. Dklarn genellikle at galerinin aznda ve iinde salglad ipliklerle balar ve bylece ams bir grnm meydana gelir. Bu durum zararlnn varln gsteren tipik bir belirtidir. Akdeniz Blgesinde ylda 5 dl vermektedir.

Lahana gbekkurdu ergini

Lahana gbekkurdu larvas

Zarar ekli Larva en nemli zarar bitkinin byme noktasnda yapar. Bitki geliemez yan dallar vererek atallanr, ba balayamaz. Larvann gen bitkideki zarar daha fazladr. zellikle fideliklerde beslenme sonucu gen bitkiler 3-4 yaprakl dnemde kuruyarak lr. Genellikle zarar grm bitkide cceleme, zayflama ve gelime gerilii salkl bir bitki ile kyaslannca hemen fark edilebilir. Zararl Olduu Bitkiler Lahana, karnabahar, krmz lahana ve turptur. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Tarladaki kurumu, rm, lahana, karnabahar gibi bitkiler toplanp yok edilmelidir. Kimyasal Mcadele Fidelik ve tarla kontrollerinde zarar grm bitki grlr grlmez ilal mcadeleye balanr. Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Chlorpyrifos-ethyl, 480 g/l Formlasyonu EC Doz Dekara 200 ml Son ilalama ile Hasat arasndaki sre (gn) 7

15

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA GALBCE
(Ceutorrhynchus pleurostigma)
Tanm ve Yaay Lahana galbcei 3-4 mm boyunda, mat siyah renkli olup, vcudu pulcuklarla rtldr. Yumurtalar ana ve yan kklere, kk boazna, kk evresindeki topraa braklr. Yumurtas parlak krem renkli ve oval ekildedir. Larva yumurtadan yeni ktnda beyaz, krem renginde, bazen de krmzmtrak renktedir. Ba esmerdir. Lahana galbcei ergini Ergin diiler lahana ve karnabaharlarn dikiminden sonra yumurta brakmaya balar. Yumurtadan kan larvalar bitki dokusuyla beslenirler. Zararl, ylda tek dl verir. Zarar ekli Erginler zararl olduu bitkilerin yapraklar ve saplaryla beslenirler. Fidelikte yaptklar zarar Lahana galbcei larvas gal oyuk nemlidir. iinde beslenirken Lahana galbceinin larvalar konuku bitkilerin kklerinde urlar meydana getirir. Urlar bezelye byklne kadar ular, sonradan bunlar birleerek kk boazn tamamen sarar. Gen bitkilerde meydana gelen zarar gelimeyi engeller. Lahana ve karnabahar ba balayamaz. Marmara Blgesi yer yer bu zararlyla bulak durumdadr. Zararl Olduu Bitkiler Karnabahar, lahana, kolza, turp ve hardaldr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Tarlada braklan kkler sklerek yok edilmelidir. Bulak arazilerde ekim nbeti yaplarak lahana, karnabahar ve turp st ste ayn tarlaya dikilmemelidir. Tarla derin ilenmeli, gbreleme, sulama ve bakm ilerine zen gsterilerek bitkilerin kuvvetli gelimesi salanmaldr. Fidelerin tarlaya artlmas srasnda az gelimi, zerinde zararlyla bulama belirtisi olan fidelerin dikilmesinden kanlmaldr. Larvalar neme kar ok hassastr. Tamamen veya ksmen hasat edilmi tarlalar sulamak, pupa olmak zere topraa gemi larvalar tamamen ldrr. Kimyasal Mcadele Kimyasal Mcadele nerilmemektedir.
16

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA KELEBEKLER
[Pieris brassicae, Artogeia (=Pieris) rapae, Artogeia (=Pieris) napi] Tanm ve Yaay Kanatlarnn esas rengi kremimsi beyazdr. Gruplar halinde yapraklarnn genellikle alt yzeylerine braklan yumurtalar ak saman sars renktedir. Olgun larva 4-5 cm boyunda, yeilimsi Pieris brassicaenin ergini gri renklidir. Gelimesini tamamlayan larva, bitkiyi terkederek duvar, it, aa gvdesi veya eitli bitkisel artklar zerinde pupa olur. Pupalar zeri sivri kntl, yeil, zeri siyah-sar lekelerle ili olup, 3 cm boyundadr. Pieris brassicaenin pupa ve yumurtas K pupa halinde geirir. Ege Blgesinde ubat aynn ikinci yarsndan, dier blgelerde ise nisan ayndan itibaren ergin klar balar. lkemizde ylda 2-6 dl verir. Zarar ekli Zarar larvalar yapar. Larvalar balangta yapraklarn damar Pieris brassicaenin larvas aralarn yzeysel olarak kemirirler. Daha sonra bulunduklar bitkinin yapraklarn yiyerek sadece kaln damarlarn brakrlar. Dklar bitkinin yapraklar arasnda birikerek, lahanann yenilmez hale gelmesine neden olurlar. Ayrca algam sar mozayik , algam krklk virs gibi baz virs hastalklarnn vektrln yaparlar. Zararl Olduu Bitkiler Birinci derecede tercih ettii bitkiler beyaz lahana ve karnabahardr. Ayrca turp, algam, kara ve krmz lahana, roka, yabani turp ve yabani hardal zararl olduu bitkiler arasndadr.
17

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI Mcadele Yntemleri Mekanik Mcadele Tarlada Pieris brassicae yumurtalar grup halinde brakld, gen larvalar grup halinde beslendii, olgun larvalar da kolaylkla grlebildiinden kk alanlarda bunlar toplayarak yok etmek iyi bir mcadele yntemidir. Ayrca zararllarn pupas bahe evresindeki duvarlarda, itlerde bulunur. Bunlarn da toplanarak yok edilmesi gerekir. Kimyasal Mcadele Kelebek uularnn grlmesinden sonra bitkiler kontrol edilir, bulama %10 olarak saptanrsa mcadele yaplmaldr. Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Formlasyonu Doz Dekara 100 l suya 150 ml 3 kg 400 g 500 ml 170 ml Son ilalama ile Hasat arasndaki sre (gn) 7 7 7 7 7

Chlorpyriphos-methyl, 227 g/l Malathion, %5 Malathion, %25 Malathion, 190 g/l Malathion, 650 g/l

EC Toz WP EC EC

18

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA KOKULU BCE

(Eurydema ornatum)
Tanm ve Yaay Erginleri ortalama 1 cm boyunda, vcudunda parlak siyah, krmz veya beyazms renkte desenler vardr. Kirli beyaz renkte olan yumurtalar silindir eklinde ve zerinde birbirine paralel 2 siyah kuak, ortada bir leke bulunur. Lahana kokulubcei ergini Nimfler kanatsz olup portakal renginde ve lekesizdir. Zararl k ergin halde korunakl alanlarda geirir. lkbaharda havalar snmaya balaynca klaklardan kar, yumurtalar muntazam olarak bitkilerin zerine sra halinde konulur. Ege ve Marmara Blgelerinde ylda 3-4 dl Lahana kokulubcei yumurtalar verir. Zarar ekli Konuku bitkinin yaprak ve dallarnda bitki zsuyunu emerek zararl olur. Yapraklarda kvrlmalar, emgi yerlerinde beyazms sar lekeler, lekelerin birleip kurumalar ve dklmeleri sonucu delinmeler meydana gelir. Lahana kokulubcei nimfleri zellikle fide dneminde ok zarar yaptklarnda, fidenin gelimesini engeller ve kurutabilir. Ayrca beslendii yerlerde pis koku brakr. lkemizde yaygn olarak bulunur. Ancak ekonomik bir zarar yapmamaktadr. Zararl Olduu Bitkiler Lahana ve karnabahar. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Gbreleme, sulama gibi bakm ilemlerini zamannda yaparak bitkilerin ilk dnemlerinde hzl gelimeleri salamaldr. Kimyasal Mcadele Bitkide bir yumurta paketi, 3 ergin veya nimf grldnde ilalamaya balanr.
19

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

LAHANA SNE
(Delia brassicae)
Tanm ve Yaay Ergin 5-6 mm boyunda ve genel renk grnm gri olan bir sinektir. Yumurta ve larvalar beyaz renklidir. lkbaharda, iklim koullarna bal olarak, martmays aylarnda kan erginler yumurtalarn gruplar halinde gen bitkilerin kk boaz civarndaki toprak atlaklarna braklr. Yumurtadan kan larvalar kk boaznn epidermisi altna girerler, burada galeri aarak gelimelerini srdrr. Ylda 2-3 dl verirler. Zarar ekli Larva dneminde zararl olur. Yumurtadan kan larva, bitkinin kk boaz ve kklerin epidermisi altna girer ve galeriler aarak zararna balar. At galeride kk rkl yapan bakterilerin de faaliyeti sonucunda bitkinin kk sistemi bozulur. Zarara urayan lahanalar kuruni bir renk alr, bymeleri yavalar ve en dtaki yapraklar aaya doru sarkar. Bir bitkideki larva younluu yksek olduunda sararma veya kk boazndan krlmalar grlr. lkemizin Karadeniz, Anadolu ve Dou Anadolu Blgelerinde yaygn olarak bulunmaktadr.

Lahana sinei ergini ve larvas

Lahana sinei zararna uram lahana kkleri

Lahana sinei pupas

Zararl Olduu Bitkiler Bata lahanalar olmak zere, Lahanagiller familyasndan kltr bitkileri ve yabanc otlarda zararl olur. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Tarla ve evresinde Lahanagiller familyasndan olan yabanc otlar temizlenmeli ve hasattan sonra lahana kkleri yok edilmelidir. Zarar gren lahanalarda, gelimenin devamn salayacak yeni kklerin olumas iin boaz doldurma ilemi yaplmaldr. Hzl gelien lahana eitleri yetitirilmelidir. lkbaharda dikim zaman mmkn olduu kadar geciktirilmelidir. Kimyasal Mcadele nceki yllarda sinek zararnn nemli olduu yerlerde lahanalar birinci dl larvalarna kar korumak amacyla fide bandrmas ve sra zeri toprak ilalamas yaplr.
20

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

(Plutella xylostella (=P. maculipennis) Tanm ve Yaay Ergin 12-13 mm boyunda kanatlar saakl olup kahverengidir. Yumurta oval, sarms yeil renktedir. Larva olgunlatnda iki ucu sivri, donuk beyaz renkli olup zeri kahverengi lekelerle kapldr. Genellikle pupa dneminde klar. lkbaharda havalarn snmasyla beraber kelebek klar balar. Erginler gece aktiftir. Diiler yumurtalar genellikle yapraklarn alt yzne damarlar boyunca kk gruplar halinde olmak zere brakrlar. Yumurtadan kan larva epidermisi delerek gzenekli kaln dokular yemek suretiyle galeriler amaya balar. Ylda 2-6 dl verir.
Lahana yaprakgvesi yumurtalar

LAHANA YAPRAKGVES

Lahana yaprakgvesi ergini

Zarar ekli Larvalar yapraklar alttan st epidermise kadar kemirerek beslenir. Kemirilmi ksmlarn st tarafnda sadece ince bir zar kalr. Yapraklara stten bakldnda, yenik ksmlar gmi beyaz bir renkte ve irili ufakl olmak zere ok delikli bir grn alr.

Lahana yaprakgvesi larvas

zellikle fideler ve gen bitkilerin gelimesi durur, hatta kurumalar grlebilir. Ayrca larvalar, beslenmeleri dnda dklar ile de yapraklar kirleterek yaprak kalitesini drr.
21

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI Zararl Olduu Bitkiler Bata lahana ve karnabahar olmak zere turp, hardal, algam gibi btn Lahanagiller bitkileriyle beslenir. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Lahanann hzl ve kuvvetli olarak gelimesini salamak iin uygun bir gbreleme, dzenli bir sulama ve sk sk apa yaplmaldr. Lahana yaprakgvesine barnak olabilecek yabanc otlarla mcadele yaplmaldr. Hasattan sonra tarlada kalan lahana veya karnabahar artklar toplanarak imha edilmelidir. Kimyasal Mcadele Zarar belirtilerine yaygn olarak rastlandnda ilalamaya karar verilir. Mays-eyll aylarnda youn larvalara ve yaygn zarar belirtilerine rastland zaman ila uygulamas yaplr. Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Formlasyonu Lambda cyhalothrin, 50 g/l Pirimiphos-methyl, 500 g/l EC/CS EC Doz Dekara 25 ml 150 ml (Lahana) Son ilalama ile Hasat arasndaki sre (gn) 3 3

22

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii) Bakla yaprakbiti (Aphis fabae) eftali yaprakbiti (Myzus persicae) Patates yaprakbiti (Macrosiphum euphorbiae)
Tanm ve Yaay Vcutlar oval biimde ve yumuak olup, 1.53.0 mm boyunda yeil, sar, siyah, pembemsi renklerdedir. Kanatl ve kanatsz formlar vardr. Erginler deiik evre koullarnn olumas halinde (rnein younluklarnn artmas, havalarn soumas gibi) kanatl bireyler meydana getirirler. Yaprakbiti Ergin ve nimfleri bitkilerin taze srgn, yaprak ve yaprak altlarnda toplu halde bulunur. Blgelere ve trlere gre ylda 10-16 dl verirler. Zarar ekli Bitki zsuyunu emerek beslenirler. Beslendikleri yapraklarda ve taze srgnlerde kvrlmalar ve ekil bozukluklar oluur. Salgladklar tatl madde yapra kaplar, zerinde mantarlar gelierek yaprak kararr. Bitkilerde verim azalr ve kalite bozulur. Virs hastalklarn tar ve salkl bitkilere bulatrrlar. Zararl Olduu Bitkiler Ispanak, lahana, kvrck salata, kabak, karpuz, acur, hyar, domates, patlcan, bamya, sarmsak, karnabahar, patates ve kukonmazda zarar yaparlar. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Hasattan sonra toprak stnde kalan bitki saplar ve yabancotlar imha edilmelidir. Kimyasal Mcadele Kk yaprakl bitkilerde yaprak bana 10 adet, byk yaprakl bitkilerde 20 adet ve daha fazla Yaprakbiti olduunda ilalama yaplr Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Chlorpyrifos-methyl, 227 g/l Deltamethrin, 25 g/l Pirimicarb, % 50 Pirimiphos-methyl, 500 g/l Formlasyonu EC EC WG EC Doz Dekara 375 ml 50 ml 50 g 100 ml 100 l suya Son ilalama ile Hasat arasndaki sre (gn) 7 3 7 3

SEBZELERDE YAPRAKBTLER

23

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

(Mamestra brassicae L.)

LAHANA GVES

Tanm ve Yaay Yumurta yarm kre eklinde, taban yass, d yzeyi dilimli grne sahip 0.60 0.65 mm. apndadr . Yumurtadan yeni kan larva beyaz soluk sar renkte, parlak siyah bal, anal plaka belirgindir. Olgun larva deien renklerde olup soluk yeilden zeytin yeili, siyah ve pembe tonda grimsi renktedir. Srt ksmnda (Yeil renkli olanlar hari) srta yakn hemen yan taraflarda uzunlamasna siyah kaln izgilere sahiptirler. Olgun larva 2125 mm boyda olup 5 larva dnemi geirmektedir. Yeni olumu pupa soluk kahverenginde, ergin kmadan nce erguvani kahverengi renkte, boyu 17 - 22 mm civarndadr . Zararl k toprakta pupa dneminde geirmektedir. lkbahar da Karadeniz blgesinde kelebek klar Nisan ay sonlarnda ve kademeli olmaktadr. Diiler yumurtalarn bitkilere 25 - 35 adetlik kmeler halinde brakmaktadr. Bir dii yaam sresince en fazla 1540 adet yumurta brakmaktadr.
24

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

Zarar ekli Zararl, lahana bitkisinde zellikle gbek ksmnda, karnabaharn iek ve yapraklarnda beslenmekte ve dklar ile bitkiyi kirletmektedir. Zararl Olduu Bitkiler Polifag bir zararldr. Bata lahanagiller (Cruciferae) olmak zere (Kolza, brokoli, lahana karnabahar vb.), eker pancar, ttn, marul gibi bitkilerde beslenmektedir. Mcadele Yntemleri Mekanik Mcadele Yumurtalar ve toplu halde beslenen erken dnemdeki larvalar toplanarak tarladan uzaklatrlr. Kimyasal Mcadele Ergin klar grldkten sonra tarlada tesadf olarak 50100 bitki kontrol edilerek yumurta ve larva aranr. 100 bitkide 5 tanesi bulak olursa Kimyasal Mcadele uygulanr.

25

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

SEBZELERDE PAMUK YAPRAKKURDU

(Spodoptera littoralis,) Tanm ve Yaay n kanatlar gri kahverengi zemin zerinde kark ekilde ak sar izgilerle ssl, arka kanat beyaz renkli, vcuda yakn yerler ak gridir.
Pamuk yaprakkurdu ergini

Yumurta 0.4 mm apndadr. Genellikle 2 katl olmak zere yapran alt yzne paketler halinde braklr. Yumurtalarn st dii tarafndan salglanan deve ty renginde tylerle rtldr. Larva, nce ak yeil renkli, daha sonra koyu kahverengi veya siyahms kadife grnldr. Ba iri ve siyahtr. Abdomenin nden 1. segmentinde ve sondan 2. halkalarndaki birer ift leke tanmada nemlidir. Vcut yan yzeyinin ortasnda kirli sar bir bant vardr. Dii yumurtalarn birka defada 200300lk paketler halinde yaprak zerine brakr.

Pamuk yaprakkurdu larvas

Pamuk yaprakkurdunun domates yapraklarndaki zarar

Yapraklara paket halinde braklan yumurtadan yeni kan larvalarn hep birlikte beslenmeleri karakteristiktir.

Toprakta pupa olur. Ylda 4-6 dl vermektedir. Zarar ekli Sebzelerin yaprak, iek ve meyvelerinde beslenir. Meyveleri delerek i ksmna girerler. Yapraklar yiyerek elek haline getirirler. Pamuk alanlarndan sebzelere hcum ederler. Bu nedenle eyllden itibaren sebzenin nemli zararls durumuna geerler. Zararlnn salgn yapt yllar nemli rn kayplar olmakta, domates, patlcan, biber gibi sebzeler pazar deerini kaybederek atlmaktadr.
26

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI Zararl Olduu Bitkiler Pamuk, patlcan, domates, biber, pancar, fasulye, yonca, lahana, yer fst, brlce, hyar, kavun, karpuz, msr ve bamya, konukulardr. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Ekim, dikim ve gbreleme usulne uygun olarak yaplmal, zamansz ve fazla sulamadan kanlmaldr. Kimyasal Mcadele 100 bitkide 1-2 yeni alm yumurta paketi veya 4-5 larva grldnde zararl ile mcadele gereklidir. Srvey ayn tarlada 10-12 gn aralklarla tekrarlanmaldr. lalama larvalar dalmadan yapldnda sonu daha iyi olacandan ilalama zamanna zen gsterilmelidir Kimyasal Mcadelede Kullanlacak lalar ve Dozlar
Etkili madde ad ve oran Formlasyonu Doz Dekara 180 ml 100 l suya Son ilalama ile Hasat arasndaki sre (gn) 7

Chlorpyriphos-ethyl, 480 g/l

EC

27

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

TOPRAK PRELER
(Phyllotreta spp.,Epithrix hirtipennis)
Tanm ve Yaay Erginler trlere gre farkllk gstermekle birlikte metalik yeil, parlak siyah veya kahverengindedir. Erginlerin arka bacaklar ok gelimi olup pire gibi sramalar tipik zellikleridir. Toprak pirelerinin erginleri yaprakta, larvalar kkte beslenir. Toprak pireleri k tarlada kalan rn artklarnda, tarla iindeki ya da etrafndaki Phyllotreta sp bitki kalntlarnda ergin olarak geirir. lkbaharda, erginler kladklar yerlerden karak fideliklere veya dorudan tarlaya geerler. zellikle fideliklerdeki nemli toprak, zararlnn remesi iin uygun ortam oluturur. E. hirtipennis ylda 3-5 dl, Phyllotreta spp. ise 1-2 dl verirler. Zarar ekli Esas zarar erginler yapar. Epithrix hirtipennis ergini Erginler yapraklarda 1-2 mm apnda delikler aar. Bu deliklerin kenarlarndaki doku kurur ve beyaz bir renk alr. Tm yaprak bu delik veya lekeciklerle kaplanabilir. Bitkilerin ilk gelime dnemlerinde, zellikle fidelerde daha nemli zararlara yol aarlar. Yapraklar yenen sebzelerde, yaprak kalitesini olumsuz ynde etkilerler. Zararl Olduu Bitkiler Zararl bata lahanagiller familyas olmak zere, yabancot ve kltr bitkisinde beslenir. Konukular lahana, turp, karnabahar, algam, havu, spanak, marul, patlcan, fasulye, mercimek keten, kanola, kenevir ve pancardr. E. hirtipennis zellikle patlcangiller familyasna bal bitkileri tercih eder.
28

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI

KK UR NEMATODLARI
(Meloidogyne spp.) Tanm veYaay: Kk-ur nematodlar (Meloidogyne spp.)nn ikinci dnem larvalar ve erkekleri iplik eklinde, diileri armut veya limon eklinde olup mikroskobik canllardr. Dii, vcudunun hemen arkasndaki, bir ksm kke gml, bir ksm kk yzeyinde olan jelatinimsi bir maddeden oluan kese iine yumurtalarn braktktan sonra lr. Konuku cinsine ve nematod trne gre deimekle beraber, bir kese iinde ortalama 400-500 yumurta bulunur. Birinci larva dnemini yumurta iinde geiren nematod daha sonra larva dnemi daha geirip ergin hale geer. Nematod sadece ikinci larva dneminde bitki kklerine giri yapabilir. K urlu bitki kk artklarnda ve toprakta yumurta veya larva halinde geirir. Hafif ve orta karakterli topraklarda yaar, ar topraklar sevmez. Toprak scakl 10Cden aa ise geliemez, zarar 15Cde balar. Gelime sresi laboratuvar artlarnda 27Cde 3-4 haftadr. Zarar ekli Kk-ur nematodlar i parazit (endoparazit) nematodlardr. Konukusu olduu bitkinin kk sisteminde urlara neden olur, bitkinin iletim dokularn bozarak topraktan su ve besin alveriini kstlar. Bitkide gelime yavalar ve durur, bodurlama grlr. Yapraklarda sararma, iek ve meyve dklmelerine neden olur. Enfeksiyon ar ise bitki
29

Kk ur nematodlarnn larva ve ergin bireyleri

Nematodun bitki kklerinde yapt urlanma zarar

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI tamamen kuruyabilir. Kkte oluan urun bykl ve ekli, bitki tr ve yana gre deiiklik gsterir. Domates, kabak ve hyar bitkisi kklerinde byk urlar oluurken, biber bitkisinde oluan urlar nispeten kktr. Kk-ur nematodlarnn ikincil zarar ise, klcal kklerde am olduu yaralardan giren toprak kkenli patojenlerin bitkide oluturduu hastalklardr. Kk-ur nematodlarnn neden olduu verim kayplar, poplasyon younluuna ve bitki eidine gre deimekte olup, bu oran sebzelerde genel olarak %15-85dir. Sera koullarnda yetitirilen hyarlarda ise, % 16-47 arasnda rn kaybna neden olabilmektedir. Konukular Polifag bir zararldr. Kk-ur nematodlarnn aralarnda lahanagiller ve kabakgiller familyalar da dahil sebze, ss bitkileri ve meyveleri kapsayan 2000den fazla konukusu vardr. Yabanc otlardan birou da Kk-ur nematodlar iin uygun konukudur. zellikle Kpek zm (Solanum nigrum L.), bu nematodlara konukuluk yaparak bulak sahalarda enfeksiyon kayna olutururlar. Mcadele Yntemleri Kltrel nlemler Bitkisel retimde nematodla bulak olmayan fideler kullanlmaldr. retim materyali ekim veya dikimden nce mutlaka nematolojik ynden analiz edilmelidir. Mmknse bulak tarla nadasa braklmal veya 3-4 yllk bir mnavebe uygulanmaldr. retim yaplacak alandan ekim-dikim ncesi mutlaka toprak rnei alnarak nematod analizi yaptrlmaldr. lke ve blge koullarna uygun ve nematoda dayankl eitler ile dayankl/ tolerant al fideler kullanlmasna zen gsterilmelidir. Sulama suyunun nematodla bulak olmamasna dikkat edilmelidir. Yaz aylarnda toprak 15 gn ara ile 30-40cm derinlikte en az 2 kere alt st edilerek nematod poplasyonu azaltlmaldr. Hasat sonunda nematodla bulak bitki kkleri toplanp imha edilmelidir (yakma, gnete kurutma gibi). Bulak alanlarda kullanlan toprak ileme alet ve makineleri temizlenmeden kullanlmamaldr. Sera girilerinde snmemi kire kullanlarak temizlie dikkat edilmelidir.
30

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI Karantina nlemleri Kk-ur nematodlar ile bulak retim materyallerinin temiz blgelere bulatrlmasna engel olunmaldr. Fiziksel nlemler Yazn scak aylarnda 4-8 hafta sreyle yaplacak solarizasyon uygulamas topraktaki nematod younluunu nemli lde drmektedir (bu uygulama zellikle sera koullarnda etkili olmaktadr). Kimyasal Mcadele Lahanada Kk ur nematodlarna kar ruhsatl ila bulunmamakla birlikte bulak alanlarda zararlya kar ilal mcadele ekim dikim ncesi, toprak ilendikten sonra ekim tavna geldiinde ve toprak scaklnn 15oCnin zerinde olduu zamanlarda, zellikle sonbahar aylarnda bo saha ilalamas eklinde yaplmaldr. lalamalarda ruhsatl nematisitler kullanlmaldr. Kimyasal Mcadelede kullanlacak ilalar ve dozlar
Etkili madde ad ve oran Dazomet %97 Ethoprophos %10 Ethoprophos 200 g/l Formlasyonu G GR EC Doz Dekara 40 kg 10 kg 5l 100 l suya Son ilalama ile Hasat arasndaki sre (gn) -

31

LAHANAGLLER HASTALIK ve ZARARLILARI lkemizde zirai mcadelede kullanlan ve aada isimleri yazl olan Bitki Koruma rn aktif maddelerinin imalat ve fiili ithalat 30 Haziran 2011 tarihi itibariyle yasaklanmtr.
NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 AKTF MADDELER Benfuracarb Bitertanol Brodifacoum Carbofuran Cycloate Ethalfluralin Fluazifop-P Butyl Flufenoxuron Fluquinconazole Metam potassium Omethoate Propanil Terbuthylazine Thiobencarb Tolylfluanid

Yukarda isimleri yazl aktif maddeleri ieren ve piyasada bulunan Bitki Koruma rnlerinin kullanmna, 31 Austos 2012 tarihine kadar 14 ay sreyle msaade edilecektir.
32