Student:

Broj indeksa:

LABORATORIJSKA VJEBA BROJ 2
UTICAJ FUNKCIJE PRENOSA SISTEMA NA OBLIK SIGNALA

1. CILJ VJEBE

Ciljevi vjebe su:
- snimanje karakteristike slabljenja realnog filtra,
- odreivanje uticaja funkcije prenosa realnog filtra na oblik signala,
- odreivanje uticaja viih harmonika na oblik periodinog signala,
- odreivanje parametara niskopropusne RC mree upotrijebljene u funkciji integracije,
- odreivanje parametara visokopropusne RC mree upotrijebljene u funkciji
diferenciranja.

2. APARATURA

1. Osciloskop Tektronix TDS 220
2. Generator funkcija Philips PM 5108
3. Cijevni voltmetar Iskra MA3014
4. Dekadne kutije kalemova, kondenzatora i otpornika
5. Pomona oprema

3. TEORIJSKA OSNOVA LABORATORIJSKE VJEBE

Svaki sistem prenosa se moe okarakterisati u frekventnom domenu svojom funkcijom
prenosa koja predstavlja odnos Furijeovih transformacija izlaznog i ulaznog signala. Pomenuta
funkcija prenosa se moe prikazati preko svog modula i argumenta na sledei nain:
( ) ( )
( )

j
e A j H = (1)
gdje je A() amplitudska karakteristika, a () fazna karakteristika.
Kod idealnog sistema prenosa amplitudska karakteristika je konstantna, a fazna karakteristika
je linearna. Svi sistemi koji ne zadovoljavaju prethodno su neidealni.
Jedan od osnovnih telekomunikacionih sklopova kojim se veoma esto modeluje sistem
prenosa jeste filtar. Na slici 1. je prikazana funkcija prenosa idealnog niskopropusnog filtra nulte
fazne karakteristike ija je granina uestanost f
c
.
f f
c
0
1
H(jf)

Slika 1.

Jedan od naina realizacije realnog (neidealnog) filtra jeste realizacija prikazana na slici 2.
C
L/2 L/2

Slika 2.

Sklop sa slike 2 predstavlja niskopropusni (NF) K-filtar T tipa. NF filtri po pravilu u rednoj
grani imaju kalem, a u otonoj kondenzator. K-filtri su po definiciji filtri koji zadovoljavaju uslov
da je proizvod redne i otone impendanse u kolu odgovarajueg filtra konstantan tj.:
2
2 1
1
R const
C
L
C j
L j Z Z = = = =

(2)
pri emu je R omska otpornost i predstavlja karakteristinu impedansu filtra. Granina uestanost
filtra sa slike 2 (f
c
) je uestanost na kojoj amplitudska karakteristika filtra slabi za 3dB u odnosu
na maksimalnu vrijednost. Za razmatrani filtar ova granina uestanost se moe odrediti
relacijom:
LC
f
c

1
= (3)
Funkcija slabljenja filtra predstavlja recipronu vrijednost njegove amplitudske karakteristike
koja je izraena u dB tj.

( ) A
a
1
log 20 = (4)
Poto je irina spektra svakog periodinog signala beskonana, a svaki realni sistem prenosa
ima ogranieni propusni opseg znai da e signal prolaskom kroz sistem pretrpjeti odreena
izoblienja.
Ako se periodina povorka pravougaonih impulsa dovede na ulaz filtra sa slike 2 mogue je
izborom odgovarajue periode signala na izlazu filtra dobiti samo osnovni harmonik, odnosno
mogue je dobiti na izlazu eljeni broj harmonika podeavanjem periode ulaznog signala i na
osnovu toga ocijeniti uticaj viih harmonika na oblik periodine povorke pravougaonih impulsa.
Jedan od naina modelovanja linije veze jeste i upotreba niskopropusne RC mree koja je
prikazana na slici 3.
C
R

Slika 3.


Funkcija prenosa mree sa slike 3 je:
( )
RC jn
jn H
0
0
1
1

+
= (5)
U sluaju da je ispunjen uslov:
n
0
RC>>1 (6)
relacija (5) postaje:
( )
RC jn
jn H
0
0
1

= (7)
to oigledno ukazuje da prikazana mrea predstavlja integrator.
Uslov (6) mora da vai za svako n, pa i za (n=1).
Na slici 4 prikazana je visokopropusna RC mrea.
C
R

Slika 4.
Funkcija prenosa mree sa slike 4 je:
( )
RC jn
RC jn
jn H
0
0
0
1

+
= (8)
U sluaju da je ispunjen uslov:
n
0
RC<<1 (9)
relacija (8) postaje:
( ) RC jn jn H
0 0
= (10)
to oigledno ukazuje da prikazana mrea predstavlja diferencijator.
Uslov (9) mora da vai za svako n, pa i za najveu vrijednost krune uestanosti n
0
iz
znaajnog dijela spektra ulaznog signala.

4. ZADATAK (priprema za laboratorijsku vjebu):
1) Na ulaz sistema prenosa dovodi se signal sa slike 5.
t[s]
u(t) [mV]
50
-50
100 200

Slika 5.


a) Neka posmatrani sistem predstavlja NF filtar sa slike 2 pri emu je L=36,4mH, a
C=85,4nF. Odrediti njegovu graninu uestanost f
c
i karakteristinu impedansu R. Nacrtati
vremenski oblik signala na izlazu.

f
c
=__________ kHz; R=________



b) Ako posmatrani sistem prenosa predstavlja niskopropusnu RC mreu sa slike 3
odabrati parametre R i C tako da mrea predstavlja integrator. Nacrtati vremenski oblik signala na
izlazu.
R = __________ k; C = ____________nF

c) Ako posmatrani sistem prenosa predstavlja visokopropusnu RC mreu sa slike 4
odabrati parametre R i C tako da mrea predstavlja diferencijator. Nacrtati vremenski oblik
signala na izlazu.
R = __________ k; C = ____________nF


Praktini dio vjebe:
2) Korienjem date aparature ostvariti povezivanja kao na slici 6. Realizovati filtar prikazan na
slici 2 sa parametrima datim u taki 1a) zadatka. Generatorom funkcija generisati sinusni talasni
oblik uestanosti 1kHz. Pri tome iskljuiti opciju DC (Direct Current) Offset. Preklopnik
postaviti u poloaj E i mijenjati amplitudu generisanog signala dok se na cijevnom volmetru ne
oita vrijednost 6dB. U ovom poloaju cijevni volmetar mjeri EMS generatora, a kada je u
poloaju U
2
mjeri napon na izlazu filtra. Iz dobijenih vrijednosti slabljenje filtra je:
(
(

|
|

\
|
|
|

\
|
= =
p g
g
R
U
R
E
P
P
a
2 2
2
/
4
log 10 log 10
gdje je P
g
snaga generatora, P
2
snaga koja se razvija na otporniku R
p
.

Filtar
R
p
=600
TG
CV
TG
CV
Ulaz
Izlaz
E U
2


Slika 6.



U uslovima prilagoenja filtra je R
p
=R
g
, pa je slabljenje:
] [ 6 log 20 log 20
4
log 10
2
2
2
2
dB U E
U
E
a = =
S obzirom da je 20logE podeeno na 6dB slabljenje filtra postaje:
] [ log 20
2
dB U a =
Za vrijednosti uestanosti date u tabeli izmjeriti odgovarajua slabljenja i skicirati funkciju
slabljenja filtra u zavisnosti od uestanosti.

f [kHz] 1 3 5 f
c
6 8 10 20 30 90 100 500 1000
a [dB]

0
10
20
30
40
50
1 10 100 1000

3) Generisati periodinu povorku pravougaonih impulsa sa slike 5 generatorom funkcija i dovesti
na ulaz filtra iz take 2). Snimiti vremenski oblik signala na izlazu i uporediti ga sa rezultatom iz
take 1a).

Komentar:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________.







4) a) Periodu signala iz take 3 poveati pet puta i snimiti vremenski oblik signala na izlazu filtra.



b) Periodu signala iz take 3 poveati deset puta i snimiti vremenski oblik signala na izlazu filtra.








c) Periodu signala iz take 3 poveati sto puta i snimiti vremenski oblik signala na izlazu filtra.



Kako vii harmonici utiu na oblik pravougane povorke impulsa?

Odgovor:
______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________.


5) Generisati periodinu povorku pravougaonih impulsa sa slike 5 generatorom funkcija i dovesti
na ulaz niskopropusne RC mree sa slike 3, pri emu su parametri R i C odreeni u taki 1b).
Snimiti vremenski oblik signala na izlazu i uporediti ga sa rezultatom iz take 1b).

______________________________________________________________________________

6) Generisati periodinu povorku pravougaonih impulsa sa slike 5 generatorom funkcija i dovesti
na ulaz visokopropusne RC mree sa slike 4, pri emu su parametri R i C odreeni u taki 1c).
Snimiti vremenski oblik signala na izlazu i uporediti ga sa rezultatom iz take 1c).

______________________________________________________________________________