LI CM N

Li u tin ti xin chn thnh by t lng cm n v lng knh trng su sc

i vi Thy, BS. CKII. Nguyn Thanh Hi, ngi tn tnh hng dn ti
trong sut qu trnh thc hin v hon thnh lun vn ny.
Ti cng xin th hin lng bit n n:
- Ban Gim Hiu trng i Hc Y Dc Cn Th
- Th vin trng i Hc Y Dc Cn Th
- Ban Gim c, phng K Hoch Tng Hp, cc Bc s v nhn vin khoa
Ni Tng Hp bnh vin Nhi ng Cn Th nhit tnh gip , to
iu kin ti hon thnh lun vn ny.
Ti chn thnh cm n qu ph huynh v nhng bnh nhi hp tc gip ti
hon thnh nghin cu.
Cui cng ti xin gi li cm n n gia nh ti, cha m, ch em v cc bn
cng nin kha 2007 - 2013, nhng ngi lun ng h Ti trong sut qu
trnh thc hin ti.
Cn Th, thng 5, nm 2013

Phan Th Ngc Li

LI CAM OAN

Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti. Cc s liu, kt

qu trong lun vn l trung thc v cha tng c ai cng b trong bt k
nghin cu khoa hc no khc.
Cn Th, thng 5, nm 2013

K tn

Phan th Ngc Li

MC LC

Trang
Li cm n
Li cam oan
Mc lc
Danh mc ch vit tt
Danh mc bng
Danh mc biu
T VN ........................................................................................................ 1
Chng1: TNG QUAN TI LIU ..................................................................... 3
1.1. Cc nh ngha .............................................................................................. 3
1.2. Dch t vim mi d ng ............................................................................... 3
1.3. Tc ng ca VMD ln cht lng cuc sng .......................................... 6
1.4. C ch bnh sinh bnh VMD .................................................................... 7
1.5. Cc yu t nguy c ....................................................................................... 9
1.6. Lm sng v cn lm sng ............................................................................ 9
1.7. Phn loi bnh vim mi ............................................................................ 13
1.8. iu tr vim mi d ng ............................ Error! Bookmark not defined.
Chng 2: I TNG V PHNG PHP NGHIN CU ...................... 15
2.1. i tng nghin cu ................................................................................. 16
2.2. Phng php nghin cu ............................................................................ 16
2.3. Vn y c ............................................................................................... 22
2.4. S nghin cu ........................................................................................ 23

Chng 3: KT QU .......................................................................................... 24
3.1. T l VMD trn bnh nhi mc bnh l h hp cp .................................... 24
3.2. c im lm sng bnh VMD .................................................................. 24
3.3. Bnh nn ........................................................................................................ 34
Chng 4: BN LUN ....................................................................................... 35
4.1. T l VMD trn nhng bnh nhi mc bnh h hp cp ............................. 36
4.2. c im lm sng ........................................................................................ 37
4.3. Bnh nn ........................................................................................................ 46
KT LUN .......................................................................................................... 50
KIN NGH ......................................................................................................... 51
Ti liu tham kho
Ph lc 1: b cu hi VMD
Ph lc 2: danh sch bnh nhi tham gia nghin cu

DANH MC CH VIT TT

ARIA:

Allergic Rhinitis and Impact on Asthma (vim mi d ng v

tc ng ca n i vi hen)

Cs:

Cng s

IgE:

Immunoglobulin E ( globulin min dch E )

IL-4:

Interleukin - 4

IL-5:

Interleukin - 5

IL-13:

Interleukin - 13

ISAAC:

The International study of Asthma and Allergies in

childhood (nghin cu quc t v hen v cc bnh d ng
tr em)

NKHHC:

Nhim khun h hp cp

PAF:

Platelet Activating Factor (yu t hot ha tiu cu)

RSV:

Respiratory Syncitial Virus (virus hp bo h hp)

SAPALDIA: Study on Air Pollution and Lung Diseases in Adult ( nghin

cu v s nhim khng kh v cc bnh l v phi ngi
trng thnh)
The ECRHS: The European Community Respiratory Health Survey (
nghin cu v tnh trng sc khe h hp ti cng ng
Chu u)
USD:

United State dollars ( n v tin t ca M)

VA:

Vgtations Adenoides (si vm hng)

VMD:

Vim mi d ng

DANH MC BNG

Bng 1.1. Triu chng vim mi d ng ........................................................... 10

Bng 1.2. Mc ca triu chng lm sng ..................................................... 11
Bng 3.1. S phn b theo tui ca bnh vim mi d ng .............................. 28
Bng 3.2. S phn b theo tui khi pht bnh vim mi d ng .................... 28
Bng 3.3. S biu hin nh hng cuc sng do bnh vim mi d ng.......... 34
Bng 3.4. Tin s d ng ca gia nh............................................................... 36
Bng 3.5. L do vo vin .................................................................................. 36
Bng 3.6. Bnh l h hp cp mc phi bnh nhi vim mi d ng ............. 37
Bng 3.7. Cc bnh km theo ngoi bnh l h hp cp ................................37
Bng 4.1. So snh c im triu chng lm sng chnh ca tr vim mi d ng
gia nghin cu ca chng ti v ca L Th Minh Hng v Cs ..... 41
Bng 4.2. So snh c im triu chng lm sng chnh ca tr vim mi d ng
gia nghin cu ca chng ti v ca tc gi Elio v Cs ................. 42
Bng 4.3. So snh kt qu nghin cu ca chng ti v ca tc gi L Th Minh
Hng v Cs v phn loi vim mi d ng ....................................... 45
Bng 4.4. So snh kt qu nghin cu ca chng ti vi tc gi AM Zicar v
Cs, vi tc gi Bousquet v Cs v phn loi vim mi d ng ......... 45

DANH MC BIU

Biu 1.1. Phn loi vim mi d ng ............................................................ 15

Biu 3.1. T l bnh nhi mc bnh vim mi d ng ................................... 26
Biu 3.2. Phn b bnh vim mi d ng theo a phng .......................... 27
Biu 3.3. Phn b theo gii .......................................................................... 27
Biu 3.4. Triu chng lm sng chnh ca bnh vim mi d ng .............. 29
Biu 3.5. Phn loi theo mc ca triu chng vim mi d ng ............. 30
Biu 3.6. T l tr c triu chng v mt ..................................................... 31
Biu 3.7. S biu hin cc triu chng v mt ca tr vim mi d ng ..... 31
Biu 3.8. Biu hin triu chng ngy, triu chng ti tai, ti mt ............... 32
Biu 3.9. Phn loi vim mi d ng theo thi gian tn ti triu chng ...... 33
Biu 3.10.Phn loi vim mi d ng theo thi gian tn ti triu chng v nh
hng cht lng cuc sng ......................................................... 33
Biu 3.11. Biu hin nh hng cuc sng do bnh vim mi d ng .......... 34
Biu 3.12. Cc yu t lin quan n khi pht bnh vim mi d ng .......... 35

T VN

Vim mi d ng l tnh trng vim h thng mng nhy ca mi c khi

ng bi khng th IgE [23]. Bnh biu hin ch yu bi cc triu chng: ht
hi, chy dch mi trong v tc nghn mi, nga mi [23],[30]. Vim mi d ng
khng e da n tnh mng nhng nh hng ng k n cht lng cuc
sng: hc tp, cng vic v gic ng. Theo mt nghin cu ti M nm 1994,
mi nm bnh vim mi d ng gy hu qu l c n 811.000 ngy cng b
mt i, 824.000 ngy phi ngh hc v 4.320.000 ngy b hn ch hot ng
hng ngy [23]. Ngoi ra, bnh cn lm tiu tn mt khong chi ph kh ln ca
bnh nhn bao gm chi ph trc tip v c chi ph gin tip. Ti M, nm 1994
chi ph tiu tn cho bnh l 1,2 t USD; nm 1996 ln n gn 4 t USD v
trong nhng nghin cu gn y th dao ng t 2 t n 5 t USD. Ti Nht,
nm 1994 chi ph cho vim mi d ng l 1,15 t USD vi trung bnh mt bnh
nhn mt khong 118 USD cho vic khm cha bnh [23]. Ti Vit Nam, hng
nm trung bnh mi bnh nhn tiu tn 300 1.000 USD cho iu tr [23], [30].
Vim mi d ng l bnh ph bin nht trong cc bnh v d ng [9]. Bnh
c th gp mi gii, mi sc tc, mi vng a l v mi nhm tui, c bit
chim t l kh cao tr em [23],[30]. C th, t l vim mi d ng tr 6 -7
tui trn th gii l khong 14,9% v tui 13 -14 tui l 39,7% [26]. Ngoi
nc c rt nhiu t chc nghin cu v vim mi d ng nh the second
National and Nutrition Examination Survey, The ECRHS, ISAAC, the
SAPALDIA[23]. Tuy nhin, trong nc ni chung v Cn Th ni ring s
ti nghin cu v bnh vim mi d ng tr em cn rt khim tn. V th,

chng ti tin hnh nghin cu ti Kho st tnh hnh vim mi d ng

trn nhng bnh nhi mc bnh h hp cp nhp vin Nhi ng Cn Th
nhm thc hin 2 mc tiu sau:
1. Xc nh t l vim mi d ng km theo trn bnh nhn mc bnh h hp
cp tnh.
2. M t biu hin lm sng ca bnh vim mi d ng v mi lin quan n
bnh nn.

Chng 1:
TNG QUAN TI LIU

1.1. Cc nh ngha
1.1.1. nh ngha vim mi d ng (VMD)
VMD l loi bnh d ng ca nim mc mi, c trng bi lp i lp li
kch pht cc triu chng: ht hi, chy mi nc trong mi trc hoc sau, tc
nghn mi v hoc nga mi. Nhng triu chng ny xy ra trong hai hoc nhiu
ngy lin tip v hn mt gi trong cc ngy ny [23].
VMD l dng thng gp nht ca vim mi khng nhim trng v c
lin quan n p ng chng li d nguyn ca khng th IgE. N thng kt
hp vi tnh trng vim kt mc d ng (c trng bi nga, chy nc mt,
mt, thm ch sng n mt) [23] .
1.1.2. nh ngha nhim khun h hp cp (NKHHC)
Nhim khun h hp cp bao gm cc nhim trng bt k v tr no trn
ng h hp. Bao gm mi, tai, hng, thanh qun, kh qun, ph qun, tiu ph
qun, phi. Thi gian b bnh khng qu 30 ngy, ngoi tr vim tai gia cp l
14 ngy [5].
1.2. Dch t vim mi d ng
Bnh VMD c bit n t xa ( c ghi chp trong y vn ca Hi
Gio vo th k 9, trong y vn Chu u th k 16 ) mc d bnh khng c m
t chi tit. n u th k 19 bnh c m chi tit nhng trong thi gian
khng c x hi ch nhiu. Cui th k 19 bnh tr nn ph bin hn

Chu u v Bc M. Tuy nhin t l bnh cn thp v tip tc tng theo thi

gian [23].
VMD l bnh chim t l cao nht trong cc loi vim mi, n cng l
mt trong nhng dng ph bin nht trong cc bnh v d ng [17].T l mc
bnh khc nhau ty theo quc gia. C th nh sau:
Trn th gii
Trong my thp k gn y, nhng nghin cu trong cng ng nhiu
ni trn th gii cho thy s gia tng nhanh chng ca VMD ni ring v bnh
d ng h hp ni chung. Trc ht, Nghin cu quc t v hen v cc bnh d
ng tr em (The International Study of Asthma and Allergies in Childhood ISAAC) cng b d liu chng trnh nghin cu dch t VMD trn tr em
trong tui n trng giai on 2002 2003, nghin cu cho thy Anh, t
l VMD tr 13 - 14 tui l 15,3% v t l ny tr 6 - 7 tui l 10,1%, tng
0,3% so vi giai on 1992 - 1996 [26]. Trong nm 2012, t l VMD tr em
t 3-5 tui Bc Kinh l 48%, nguyn nhn gy d ng ph bin nht l phn
hoa (55,7%) tip theo l mt bi nh M (39,4%) v Mt bi nh Chu u
(38,6%) [48]. Bn cnh , tuy s liu khng song ngi ta cng thy c t
l VMD ngy mt tng dn cc nc ang pht trin v cng nghip ha
[49]. mt s nc chu nh Hng Kng, Thi Lan c mt s nghin cu
a ra t l VMD vo khong 40% [6], [3]9, [49].
Bt u t nm 1991, Nghin cu quc t v hen v cc bnh d ng tr
em (The International Study of Asthma and Allergies in Childhood - ISAAC)
tin hnh chng trnh nghin cu nguyn nhn d ng tr em trn cc qun
th khc nhau chia lm 3 giai on (1992 - 1996; 1998 -2004;2000-2003) [26].
Nghin cu ch ra rng, VMD tr tui 6-7 trn th gii l khong

14,9% v tui 13-14 tui VMD chim 39,7%. Cc quc gia c t l tr mc

VMD thp (< 5%) nh: Indonexia, Anbani, Romani,Georgia v Hy Lp. Trong
khi , cc nc c t l VMD cao (15 20%) l Australia, New Zealan,
Vng quc Anh v cc nc c t l VMD rt cao l Nigeria ( >35% ),
Paraguay (30 35%), Malta, Argentina, Hong Kong (25 30% ).
Nm 2006 - 2007, Masafumi Sakashita v cng s (Cs) nghin cu VMD
Nht Bn ch ra t l VMD ngi trng thnh (20 - 49 tui) l 44,2%
v khng c s khc bit gia cc nhm tui [37].
Nm 2012, t l VMD tr em t 3 - 5 tui Bc Kinh l 48% (khu vc
thnh th l 53,2% v khu vc ngoi thnh chim 43,4%). Trong s tr mc
VMD, t l VMD ngt qung l 67,1%, VMD dai dng l 32,9% v 41,5%
trng hp VMD vi cc triu chng nng v va [48].
Ngoi ra, theo bo co ca ARIA 2008 [23] ghi nhn s lng bnh nhn
mc bnh ln n 500 triu ngi vi:
Hn 100 triu bnh nhn Chu u v Bc M
Hn 150 triu bnh nhn Chu Thi Bnh Dng
Hn 100 triu bnh nhn n , Pakistan v cc nc trong khu vc
Hn 75 triu bnh nhn Trung v Nam M
Hn 30 triu bnh nhn Chu phi
Hn 50 triu bnh nhn cc quc gia khc
Trong nc
L mt t nc nhit i, t l bnh nhn b VMD quanh nm Vit
Nam kh cao. nhim mi trng v s xut hin ca nhng d nguyn mi
ng vai tr tc nhn quan trng [40]. D cha c s liu thng k c th nhng
s tr em b VMD c xu hng ngy cng tng cao ti cc thnh ph v pht

trin nhanh trong nhng nm gn y.

Vit Nam t nm 1969 VMD c cp n trong chn on v
iu tr. Tuy nhin thi k ny, ch yu dng mc chn on lm sng v
iu tr triu chng. Nhng nm sau , hng lot cc cng trnh nghin cu v
VMD ca cc tc gi Nguyn Nng An, Nguyn Vn Hng, V Minh Thc,
Phan Quang on, Phm Vn Thc, Trnh Mnh Hng ... gp phn lm r
thm v nguyn nhn, c ch bnh sinh, a ra cc phng php chn on v
tr liu min dch [12], [18], [7],[16].
Khong 20% dn s trn ton cu ang chu nh hng ca cn bnh
VMD. Vit Nam t l mc cn bnh ny mc cng kh cao vi khong
12,3% dn s v ang c xu hng gia tng bi nhim mi trng, chuyn
ma cng vi s xut hin nhng khng nguyn l [14].
Theo nghin cu ca Nguyn Thanh Hi v Phm Th Minh Hng ti thnh
ph Cn Th nm 2007, t l tr em 13 - 14 tui c chn on VMD l 22%
[9]. Theo nghin cu ca V Trung Kin 2237 hc sinh Trung Hc C S ti
thnh ph Hi Phng v Thi Bnh t thng 01/2011 n thng 12/2012 ghi nhn
t l tr VMD l 23,6% [13].
1.3.Tc ng ca vim mi d ng ln cht lng cuc sng
VMD c nghin cu t lu, nhng nghin cu v nh hng ca n ln
cht lng cuc sng ch mi c tin hnh t thp k 90 ca th k XX cng
vi s ra i ca bng cu hi cht lng cuc sng ca Juniper v Guyatt.
VMD lin quan n gim cc hot ng chc nng ca tr trong cuc
sng hng ngy. Phn ng d ng gy ra triu chng mt mi v thay i tnh
tnh, suy gim mt s chc nng nhn thc, gy lo lng v phin mun. Cc tc
ng trn xy ra ch yu tr c triu chng mc trung bnh v nng [30].

VMD nu khng c iu tr tt s dn n triu chng mt ng hoc ri

lon gic ng. ng thi VMD cng gy tr ngi cho vn hc tp m nguyn
nhn l do tc ng gin tip hoc trc tip ca mt ng v mt mi. N gy ra suy
gim hc tp v nh hng xu n kt qu ca cc k kim tra. Cc nh hng ny
cng tr nn trm trng hn nu bnh nhn iu tr khng ng cch [30].

1.4.C ch bnh sinh bnh vim mi d ng

Cc triu chng ca vim mi d ng l do tnh trng vim gy ra bi cc
p ng min dch qua trung gian IgE i vi d nguyn ng h hp. p ng
min dch bao gm s gii phng cc cht trung gian gy vim, hot ha v tp
hp cc t bo vim ti nim mc mi [28].
Cc d nguyn ln u tip xc s b cc t bo trnh din khng nguyn
thc bo v trnh din khng nguyn cho cc t bo lympho to thnh mt dng
lympho nh c kh nng tng hp IgE c hiu vi d nguyn ny. Qu trnh ny
c gi l hin tng mn cm (sensitizing phenomenon). Khi bnh nhn b
mn cm, nu tip xc li vi d nguyn, s kt hp d nguyn vi IgE trn cc t
bo nh s khi pht mt lot cc qu trnh m kt qu l to ra cc triu chng
ca vim mi d ng. p ng min dch ny c chia lm 2 pha: Pha sm v
pha mun [28], [31].
Pha sm, hoc tc th: p ng bt u trong vi pht sau khi tip xc vi
d nguyn. Cc t bo B sn xut IgE c hiu d nguyn. IgE c hiu d nguyn
lin kt vi cc t bo mast nim mc mi. D nguyn ht vo lin kt vi IgE
c hiu trn t bo mast, gii phng cc cht trung gian ho hc. Cc cht trung
gian ny to ra (1) cc triu chng pha sm (chy mi, ht hi, nga, v tc mi)
v (2) tp trung cc t bo eosinophil, basophils v neutrophil cho p ng pha
mun v TNF - Tumor necrosis factor (nhn t hoi t u).

Trong p ng pha mun: S xung huyt mi tr nn ni bt hn. Cc

cht trung gian t t bo mast lm tng bc l cc phn t kt dnh trn t bo
ni mc, thu ht cc bch cu trong mu (bao gm eosinophils, neutrophil,
basophils, macrophage) tp trung vo nim mc mi. Cc t bo leucocytes vim
ny duy tr lu hn phn ng vim mi. Trong eosinophils gi vai tr quan
trng nht, gii phng mt lot cc trung gian vim bao gm cationic protein,
eosinophil peroxidase, protein c bn chnh v cc cysteinyl leukotriene. Chng
cng gii phng ra cc cytokine gy vim nh IL-4, IL-5, IL-13, nhn t kch
thch to colony granylocyte-macrophage, nhn t hot ha tiu huyt cu, v
nhn t hoi t u.
Cc t vim mi d ng cp phc tp, phn nh s tc ng qua li gia
cc t bo vim v cc cht trung gian ha hc. Cc t ny dn n qu trnh
vim mn tnh v s to ra mt hiu qu tng thm (v d nh sau khi tip xc
lp li, lng d nguyn cn thit to ra mt p ng d ng s gim xung).
1.4.1. Ht hi
Ht hi c gy ra bi kch thch ca histamine thn kinh cm gic ( dy
thn kinh sinh ba) nim mc mi, chuyn ti trung tm ht hi ca on ty
sng i vo no. S nh hng kch thch histamine n thn kinh cm gic tng
ln c a d ng gy nn ht hi [30].
1.4.2. Chy mi dch trong
S kch thch thn kinh cm gic gy ra kch thch thn kinh ph giao cm
dn ti gii phng Acetylcholin, kt qu l to ra phn x ht hi v tng tit
dch cc tuyn ca mi. N l c ch chnh ca chy mi dch trong. Ngoi ra,
cn c s tham gia hot ng trc tip ca histamine l gy thot huyt
tng. Tuy nhin, n ch chim 10% lng dch trong ca mi chy ra [30].

1.4.3. Ph n nim mc mi
Ph n nim mc mi gy ra bi s ph m k ca nim mc mi, s thot
huyt tng v s sung huyt ca cc mch mu mi. C ch ch yu l do
hot ng trc tip ca cc ha cht trung gian nh histamine, PAF,
prostaglandin D2, kinin v mt phn luekotriene. Leucotrienes c gii phng
t hot ng xm nhp ca t bo vim, c bit l t bo i toan, gi vai tr
chnh ca s ph n nim mc mi, quan st thy pha phn ng mun [30].
V vy pha phn ng sm ca VMD gy ra bi phn ng khng nguyn
khng th do IgE. Sau gim dn v tn ti pha phn ng mun. Nu s kch
thch ca khng nguyn lin tip s gy ra tnh trng vim mn [30].
1.5. Cc yu t nguy c
Di truyn
D nguyn kch thch trong hoc ngoi nh
D nguyn chnh ngoi nh l phn hoa v nm mc
D nguyn chnh trong nh gm: con mt nh, t lng, phn hoc nc
tiu ca th cng trong trong nh, cn trng v nm mc
D nguyn t thc n
Cht d nguyn trong mi trng lm vic
S nhim mi trng trong v ngoi nh
S phn bit cc tng lp x hi[23]
1.6. Lm sng v cn lm sng
1.6.1. Lm sng
VMD c cc triu chng sau ti i ti li:
Nhy mi
Chy mi dch trong

10

Nght mi
Nga mi
C th km theo cc triu chng ca mt nh: nga mt, chy nc
mt, mt
Mt s triu chng khc:
Gim hoc mt kh nng nhn cm mi. Mc d gim hoc mt
kh nng nhn cm mi l khng lin quan thng xuyn vi VMD nhng
triu chng gim nh kh nng khu gic li khng him gp nhng bnh nhn
ny.
Ngy, ri lon gic ng
Chy mi sau v ho mn mt s bnh nhn
Bnh t lui
Bng 1.1. Triu chng VMD
Triu chng gi VMD

Triu chng khng lin quan VMD

C 2 triu chng sau v ko di >

1 gi trong cc ngy:
- Chy nc mi pha trc mi
- Ht hi c bit bc pht
- Ngt mi
- Nga mi

- Ch c 1 triu chng
- Tc mi m khng c cc triu chng
khc
- Chy mi nhy m
- Chy mi sau
. Vi dch nhy
. v hoc khng chy mi trc
- au
- Chy mu mi ti pht
- Mt khu gic
Khi t 2 trong 4 triu chng trn cc triu chng ny ko di hn 1 gi

trong hu ht cc ngy th l ngh VMD [23].

nh gi theo mc ca cc triu chng lm sng [30]
Bng 1.2. Mc cc triu chng lm sng

11

Mc

Triu chng
Ht hi( s ln
trung bnh ht
hi ngy)

Nng

Trung bnh

Nh

Khng b

Lin tc thnh
trng, nhiu
Tng lc
ci

t khi

Khng biu
hin

Chy mi (s
Lin tc thnh
ln trung bnh x
Tng lc
dng
mi ngy)

t khi

Khng biu
hin

Ngt mi

Lin tc
thng xuyn
hng ngy

Tng lc

Him

Khng biu
hin

Nga mi

Lin tc mc
nhiu

t, khng
thng
xuyn

Thnh
thong

Khng biu
hin

Nim mc

Nht nht,
ph n, t

Nht nhat,
ph n va,
t nh

Nht nht,
ph n nh

Bnh thng

Qu pht
va, cn p
ng thuc co
mch

Qu pht
nh, cn p
Bnh thng
ng thuc co
mch

Qu pht
nhiu, khng
Cung di mi hoc t p
ng thuc co
mch
1.6.2. Cn Lm sng
Pht dch tit mi

Nhum dch tit mi c t bo i toan

o khng th IgE trong huyt thanh

12

Tm nhng d nguyn
Phn ng da
Khng th IgE ca khng nguyn c hiu trong huyt thanh [23]
1.6.3. Chn on
Chn on xc nh
Theo tiu chun ARIA
Lm sng: cc triu chng in hnh chy nc mi, ht hi c bit bc
pht, ngt mi, nga mi v xt nghim cn lm sng khng th IgE vi d
nguyn chuyn bit di da hoc trong mu [23].
Theo tiu chun chn on ca Kimihiro Okubo
Lm sng: cc triu chng in hnh chy nc mi, ht hi c bit bc
pht, ngt mi, nga mi v xt nghim cn lm sng pht dch mi tm t bo i
toan, o khng th chuyn bit IgE trong huyt thanh v xc nh d nguyn da
vo phn ng da, hoc o khng th IgE chuyn bit trong huyt thanh [30].
Chn on phn bit [23]
Vim xoang hoc l polyp mi
Yu t c hc
- Vo vch ngn
- Ph i cc xon mi
- Ph i VA
- D vt mi
- Tt l mi sau
U
- Lnh tnh
- c tnh

13

U ht
- U ht Vegner
- U c
- Nhim trng
- U ht gip bin
- c tnh
Khuyt im lng mi
Nguyn nhn trong no, ct sng
1.7.Phn loi bnh vim mi
1.7.1. Phn loi vim mi

Nhim trng
Virus
Vi khun

Tc nhn gy nhim trng khc

D ng
Gin on
Dai dng

Ngh nghip
Gin on
Dai dng

Do thuc
Aspirin
Cc thuc khc

Tc nhn khc
Hi chng tng bch cu i toan

14

Do kch thch
Do thc n
Do xc ng
Do teo

T pht [23].

1.7.2. Phn loi vim mi d ng

Da vo triu chng v khong thi gian bnh tn ti chia thnh [23]:
VMD gin on
Nhng triu chng ny < 4 ngy trong mt tun
Hoc nhng triu chng ny ko di lin tip < 4 tun
VMD dai dng
Nhng triu chng 4 ngy trong tun
Hoc nhng triu chng ny ko di lin tip 4 tun
Da vo thng s triu chng v cht lng cuc sng chia thnh 2 mc
nh, trung bnh v nng [23]:
Nh : Khi c tt c nhng iu sau:
Ng bnh thng
Khng nh hng hot ng ngy, th thao, gii tr
Khng nh hng ti cng vic v hc tp
Nhng triu chng thng khng kh chi
Trung bnh nng: Khi cc triu chng gy ra:
Kh ng
nh hng hot ng ngy, th thao, gii tr
nh hng ti cng vic v hc tp
Nhng triu chng gy kh chu

15

Triu chng gin on

Triu chng dai dng

< 4 ngy/ tun

4 ngy/ tun

Hoc < 4 tun lin tip

Hoc 4 tun lin tip

Nh

Trung bnh nng

. Ng bnh thng

. Kh ng

. Khng nh hng hot ng

. nh hng hot ng ngy,

ngy, th thao, gii tr

th thao, gii tr

. Khng nh hng ti cng vic

. nh hng ti cng vic v

v hc tp

hc tp

. Nhng triu chng khng kh

chu

chu

Nhng triu chng gy kh

Biu 1.1. Phn loi VMD

16

Chng 2:
I TNG V PHNG PHP NGHIN CU

2.1.i tng nghin cu

Tt c bnh nhi nhim khun h hp cp nhp vin khoa Ni Tng Hp
bnh vin Nhi ng Cn Th t thng 08/2012 n thng 05/2013. Trong ,
ch yu l cc bnh nhi b nhim khun h hp cp km VMD p ng tiu
chun chn bnh v khng vi phm tiu chun loi tr .
2.1.1. Tiu chun chn bnh
Tui t 2 thng n 15 tui, khng phn bit gii.
C biu hin lm sng ca bnh VMD (theo tiu chun ca ARIA
2008).
2.1.2. Tiu chun loi tr
Ngi nh bnh nhi khng ng tham gia nghin cu
Bnh nhn trn vin
Bnh nhn km theo cc bnh l ton thn: tim bm sinh, hi chng
thn h, thalassemia...
2.2.Phng php nghin cu
2.2.1. Thit k nghin cu:
M t ct ngang
2.2.2. C mu
Tng s mu bnh nhi mc bnh l h hp cp c ly theo cng thc:

17

Trong :
n: l c mu nh nht hp l
Z: l tr s ty thuc vo mc tin cy mong mun ca c lng. Vi
nghin cu ny tc gi mong mun mc tin cy 95%.
P = 0,032 t l bnh nhi vim mi trn tng s bnh nhi nhp vin v
NKHHC theo nghin cu ca Kari nm 2000 [29].
c: l mc chnh xc ca nghin cu c th chp nhn c 5%
Thay vo:

mu:

2.2.3. Phng php chn mu

Chn mu thun tin
2.2.4. nh ngha s dng
2.2.4.1. Vim mi d ng
Tiu chun chn on lm sng theo ARIA 2008 [23]
C 2 triu chng sau:
Chy mi nc mi trc
Ht hi c bit bc pht
Ngt mi
Nga mi
V mi triu chng ko di trn mt gi trong ngy
2.2.4.2. Nhim khun h hp cp
Vim h hp trn [3]: bao gm cc bnh l vim nhim t thanh qun
tr ln ca h thng h hp. Cc bnh ph bin l vim mi cp, vim xoang,
vim hng, vim tai gia. Chn on da vo c im biu hin ca tng bnh:

18

Vim mi cp: Bnh xut hin theo ma v nhiu ngi mc phi,

ly lan nhanh. Biu hin ca bnh bao gm cc triu chng: chy mi, nght
mi, nhy mi, au hng v ho, tr st 38 - 39 oC. Nc mi ban u trong sau
c. Triu chng biu hin rm r vo 2 -3 ngy u sau gim cc triu chng
(tr triu chng ho c th ko di trn 1 tun). Cn lm sng tm thy siu vi
trong mi.
Vim xoang: tr c biu hin nhc u vng xoang vim, nght
mi, mt mi, chy mi m, ho, hi th hi. Ty vo v tr xoang vim tr c th
c hay khng c triu chng v mt ( vim xoang sng c triu chng v mt).
Vim hng: Tr c cc biu hin au hng, rt hng, nga hng,
nut kh, ho. Khm thy vng hng (nu do nguyn nhn bch hu thy gi
mc vng amidan v vng hng).
Vim tai gia cp: biu hin lm sng : st 38 - 39oC, b b, hay i,
tr au tai, chm vo tai tr khc r ln, nghe km. Khm thy mng nh phng.
Nu mun c du hiu chy m tai ra ngoi v cc triu chng trn gim.
Vim h hp di
Vim phi [2]
+ chn on xc nh da vo:
Lm sng: St, ho, th nhanh, kh th
X quang: hnh nh tn thng phi trn x quang
+ Chn on c th da vo lm sng: bnh nhn c st, ho, th
nhanh, nhng trn x quang cha thy tn thng nhu m phi.
Vim tiu ph qun [2]: chn on xc nh da vo dch t hc,
lm sng, cn lm sng tr di 2 tui c:
+ Kh kh t hoc khng p ng thuc gin ph qun.

19

+ kh lng ngc: ngc cng phng, g vang.

+ Th nhanh, co lm ngc.
+ Khm phi: ran rt, ran m nh ht hoc ran ngy.
+ X quang phi: kh c hay khng km xo phi hoc vim phi
(phn lp siu vi hoc tm khng nguyn RSV l tiu chun chn on xc nh
nhng khng phi l xt nghim thng qui, ch mang tnh ngin cu).
Hen ph qun [2]: Chn on xc nh da vo:
+ Lm sng: Ho, kh th, kh kh.
+ Tin cn:
Ho, kh kh ti pht (kh kh 2 ln trong 12 thng gn y nht).
Tr nh nhi kh kh km kh th 3 ln.
Bn thn c c a d ng: Chm, m ay, vim xoang, VMD
Cha m v cc thnh vin khc trong gia nh b hen ph qun
hoc c a d ng.
+ Cn lm sng: Lm cc xt nghim chng minh tr c tc nghn
ph qun v s tc nghn c hi phc di tc dng ca thuc dn ph qun
(tr 5 tui).
+ Nu tr < 5 tui hoc khng th lm cc xt nghim c hiu th
bt buc phi loi tr (chn on phn bit) cc bnh c tc nghn ph qun.
.+ Test iu tr: Tnh trng tc nghn ph qun ca tr phc hi
c (bin mt) sau khi dng thuc dn ph qun hoc phi hp corticoid
Vim thanh kh ph qun cp [2]:
+ Chn on xc nh:
Triu chng khi pht: Vim h hp trn.
Khn ting.

20

Rt thanh qun.
Ni soi: vim thanh kh qun.
+ Chn on c th: c 3 du hiu lm sng nu trn nhng khng
c kt qu ni soi thanh kh qun.
2.2.5. Ni dung nghin cu
Nghin cu c im chung
Tui
Gii
Ni
Thi gian mc bnh
T l vim mi d ng trn bnh nhi mc bnh h hp cp
c im lm sng
Triu chng chnh
Mc nng ca triu chng
Triu chng ti mt
Cc triu chng khc: Ngy, ri lon gic ng
Bnh nn v mi lin quan
2.2.6. Cc bin s nghin cu (phn loi theo bn cht ca bin).
2.2.6.1. Bin nh tnh
Bin danh mc
Gii: nam, n
Ni :
L do vo vin: ho, kh th, st, tm, khc
Bnh l h hp cp: vim phi, vim h hp trn, hen ph qun, khc
( vim tiu ph qun, vim thanh kh ph qun...).

21

Bnh km theo: tro ngc d dy thc qun, vim khp dng thp,
bnh vim da, khc.
Cn lm sng h tr chn on bnh nn: X quang phi, CRP, tng
bch cu a nhn trung tnh hoc bch cu i toan, khc.
Triu chng lm sng chnh: chy mi nc trong, ht hi, ngt mi,
nga mi.
Triu chng v mt: nga mt, mt, chy nc mt, khng triu
chng, khc.
Triu chng au tai: c, khng.
Triu chng au mt: c, khng.
Triu chng khc: gim khu gic nh, ngi, khng triu chng,
khc.
Tin s c chn on VMD: c, khng.
Tin s d ng gia nh: c, khng.
nh hng cht lng cuc sng: c, khng.
Biu hin nh hng cht lng cuc sng: kh ng; nh hng n
cuc sng hng ngy, gii tr; nh hng n hc tp; cc triu
chng gy kh chu.
Yu t lin quan n khi pht triu chng: thay i kh hu;
nhim mi trng trong hoc ngoi nh; con mt nh, lng hoc
cht thi ca th cng trong nh.
Bin th hng
S ngy xut hin triu chng trong tun: < 4 ngy, 4 ngy.
Thi gian lin tc c triu chng: < 4 tun, 4 tun.
Loi VMD: gin on, dai dng.

22

S ln x mi trung bnh trong ngy: Lin tc thnh dng, tng cn,

t khi.
S ln ht hi trung bnh trong ngy: lin tc thnh trn nhiu ci,
tng lc, t khi.
Mc ngt mi: lin tc, thng xuyn hng ngy; tng lc; him.
Mc nga mi: lin tc mc nhiu; t, khng thng xuyn;
thnh thong.
Tnh trng nim mc mi: nht nht, ph n, t; nht nht, ph n
va, t nh; nht nht, ph n nh; bnh thng.
2.2.6.2. Bin nh lng
Tui
Tui khi pht bnh
2.2.7. Phng php thu thp s liu
i vi s liu th cp t h s bnh n ca cc bnh nhi b bnh h hp
cp, i vi s liu s cp t phng vn da trn b cu hi son sn.
2.2.8. Phng php x l s liu
Kim tra v x l thng tin trn phiu iu tra trc khi nhp liu
S liu s c phn tch bng phn mm SPSS 16.0
S dng thut ton:
Gi tr trung bnh, gi tr ln nht, gi tr nh nht ca bin nh
lng.
Gi tr t l ca bin nh tnh.
2.3.Vn y c
Nghin cu ca chng ti khng vi phm vn y c v:
Nghin cu ca chng ti l nghin cu khng can thip

23

Cc d kin thu thp u nm trong quy trnh thng quy thc hin ti
khoa.
2.4.K hoch nghin cu
Chn bnh nhn theo tiu chun chn mu

Phng vn ngi nh bnh nhn theo bnh n mu v khm ghi nhn kt qu

Thu thp v x l s liu

Tng kt v phn tch s liu

Vit bo co

24

Chng 3:
KT QU

Trong thi gian t thng 08/2012 n thng 05/2013 chng ti tin hnh
thu thp thng tin ca 90 bnh nhi nhp vin v bnh l NKHHC c km triu
chng VMD. Ghi nhn kt qu nh sau:
3.1. T l vim mi d ng trn bnh nhi mc bnh l h hp cp

VMD, 12.3%

Khng VMD,
87.7%

Biu 3.1. T l bnh nhi mc bnh vim mi d ng

Nhn xt: trong s 730 bnh nhi nhp vin ti bnh vin Nhi ng Cn
Th v bnh l NKHHC c 90 bnh nhi c triu chng VMD hay t l VMD
km theo trn bnh nhi mc bnh l h hp cp l 12,3% .
3.2. c im lm sng bnh vim mi d ng
3.2.1. c im chung
3.2.1.1. Phn b theo a phng

25

Tnh Khc, 4.4%

Vnh Long, 11.1%

Sc Trng, 6.7%

Hu Giang, 18.9%

Cn Th, 58.9%

Biu 3.2. S phn b bnh vim mi d ng theo a phng

Nhn xt: s phn b bnh VMD theo a phng nh sau: tnh c tr
b mc bnh VMD nhiu nht l Cn Th (58,9%), k n l cc tnh Hu
Giang(18,9%), Vnh Long(11,1%), Sc Trng(6,7%) cui cng l mt t l nh
ri rc cc tnh khc(4,4%).
3.2.1.2. Phn b theo gii

N, 33.3%
Nam, 66.7%

Biu 3.3. S phn b theo gii ca bnh vim mi d ng

26

Nhn xt: Bnh VMD nam chim t l 66,7%, n chim t l

33,3%. T l nam/n l 1,13/1.
3.2.1.3. Phn b theo tui
Bng 3.1. S phn b theo tui ca bnh vim mi d ng
c im
Tui trung bnh

Tui

lch chun

22,4 thng

2,4 thng

Tui ln nht

10 tui

Tui nh nht

3 thng

Nhm tui chim nhiu nht

< 2 tui

T l %

71,3

Nhn xt: Tui trung bnh tr mc bnh VMD l 22,4 thng. Trong s
90 tr mc bnh tr c tui nh nht l 2 thng, tr c tui ln nht l 10 tui.
Ngoi ra, trong nghin cu ca chng ti ghi nhn thy t l tr di 2
tui chim t l kh ln (71,3%).
3.2.1.4. Tui khi pht bnh
Bng 3.2 S phn b theo tui khi pht bnh vim mi d ng
c im
Tui trung bnh

Tui
11,8 thng

Tui ln nht

9 tui

Tui nh nht

2 thng

Nhm tui chim nhiu nht

< 6 tui

lchchun

T l %

1,9 thng

96,7

Nhn xt: Tui trung bnh khi pht bnh l 11,8 thng, tui nh nht bt
u biu hin triu chng bnh l 0,5 thng, tui ln nht khi pht pht triu
chng ca bnh VMD l 9 tui.

27

Bn cnh , nghin cu cng ghi nhn c t l tr khi pht bnh

trc 6 tui kh ln (96,7%).
3.2.2. c im triu chng lm sng
3.2.2.1. c im triu chng lm sng chnh

37%

Nga mi

56%

Ngt mi

80%

Ht hi

92%

Chy mi nc

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Biu 3.4. S biu hin triu chng lm sng chnh ca bnh

vim mi d ng
Nhn xt: Trong 4 triu chng lm sng chnh ca VMD triu chng
chy mi nc l triu chng thng gp nht: 92,2%. Triu chng t gp nht l
nga mi: 36,7%.
3.2.2.2. Phn loi theo mc ca triu chng

28

59%

100%

7%

90%

11%

nh

80%

trung bnh

nng

70%
2%

60%
69%

50%

7%

61%

40%

43%

30%
20%
10%

35%

22%
17%

5%

8%

10%

ht hi

ngt mi

7%

0%
tnh trng
chy mi nc
nim mc mi

nga mi

Biu 3.5. Phn loi theo mc ca triu chng vim mi d ng

Nhn xt: Kt qu cho thy tr c triu chng chy mi nc nng
chim 16,7%, ht hi nng 7,8%, ngt mi nng 6,7%. T l cc tr c cc triu
chng chy mi nc, ht hi, ngt mi, nga mi mc nh ln lt l 6,7%,
11,1%, 2,2%, 6,8%. Phn ln mc ca triu chng chim cao nht cc tr
VMD l mc trung bnh (ngoi tr triu chng thc th biu hin tnh trng
nim mc mi c mc chim cao nht l mc nh (59%)), c th l: triu
chng chy mi nc chim 68,9%, ht hi chim 61,1%, ngt mi chim
43,3%, nga mi chim 22,2%.
3.2.2.3. Cc triu chng km theo khc
- Triu chng v mt

29

khng triu chng

ti mt, 54%

c triu chng ti
mt, 46%

Biu 3.6. T l tr c triu chng v mt

Nhn xt: t l tr VMD c triu chng v mt chim kh cao (46%)

100%
90%
80%

32%

70%
60%
50%
40%
7%

30%
20%

1%

10%
0%
nga mt

mt

chy nc mt

Biu 3.7. S biu hin cc triu chng v mt tr vim mi d ng

30

Nhn xt: Trong cc triu chng v mt, thng gp nht l triu

chng nga mt (32,2%), cc triu chng v mt khc chim t l rt thp ( chy
nc mt 6,7%, mt 1,1%)
- Triu chng khc

100%
90%
41%

80%
70%
60%
50%
40%
30%

2%

20%

1%

10%
0%
ngy

au tai

au mt

Biu 3.8. S biu hin triu chng ngy, triu chng ti tai v mt
Nhn xt: Bnh nhi VMD c triu chng ngy chim t l kh cao
vi 41,1% tr c triu chng.
3.2.3. Phn lai vim mi d ng
3.2.3.1. Phn loi theo thi gian tn ti triu chng

31

vim mi d ng
dai dng, 45.5%

vim mi d ng
gin on, 55.5%

Biu 3.9. Phn loi vim mi d ng theo thi gian bnh tn ti

Nhn xt: trong s 90 tr tham gia nghin cu c 55,5% bnh nhi
VMD gin on, 45.5% bnh nhi VMD dai dng. Vy tr VMD gin on
chim t l cao hn tr VMD dai dng.
3.2.3.2. Phn loi vim mi d ng theo thi gian tn ti cc triu
chng v nh hng cht lng cuc sng

60%
22%

50%

18%

trung bnh - nng

40%
30%

33%

27%

nh

20%
10%
0%
VMD gin on

VMD dai dng

Biu 3.10. Phn loi vim mi d ng theo thi gian tn ti cc triu

chng v nh hng cht lng cuc sng

32

Nhn xt: Nghin cu thu c VMD trung bnh - nng chim t l

kh cao (60%). Trong s VMD trung bnh - nng gin on chim 33,3%,
VMD trung bnh - nng dai dng chim 26,7%. Cn li VMD nh chim t
l thp hn (40%) bao gm VMD nh gin on (22,2%), VMD nh dai
dng (17,8%).
3.2.4. nh hng cht lng cuc sng

khng nh hng
cht lng cuc
sng, 60%

nh hng cht
lng cuc sng,
40%

Biu 3.11. Bnh vim mi d ng v nh hng cht lng cuc sng

Nhn xt: T bnh nhi b nh hng cht lng cuc sng do bnh VMD
gy ra l 40%. S nh hng cuc sng biu hin c th sau:
Bng 3.3. S biu hin nh hng cuc sng ca bnh vim mi d ng
n bnh nhi
Biu hin nh hng cuc sng

Tn s T L %

Kh ng

27

30

nh hng n cuc sng hng ngy, n hot ng gii tr

3.3

nh hng n hc tp

1.1

Cc triu chng gy kh chu

5.6

Tng

36

40

33

Nhn xt: trong s cc nh hng cuc sng do bnh VMD gy ra, kh

ng l biu hin thng gp nht (30%), cn li cc nh hng khc chim t l
rt nh (nh hng n cuc sng hng ngy, n hot ng gii tr chim t l
3,3%, nh hng n hc tp chim t l 1,1%, cc triu chng gy kh chu
chim t l 5,6%).
3.2.5. Yu t lin quan n khi pht bnh
khng , 11.1%
nhim mi
trng trong v
ngoi nh, 13.3%

thay i thi tit,

75.6%

Biu 3.12. Cc yu t lin quan n khi pht bnh vim mi d ng

Nhn xt: Yu t lin quan n khi pht bnh ch yu l khi thay i thi
tit (75,6%). ng thi, cn mt t l nh cc gia nh thiu s quan tm i vi
tr nn khng n b khi pht triu chng VMD khi c yu t thc y
no.
3.2.6. Tin s d ng gia nh

34

Bng 3.4. Tin s d ng ca gia nh

Tin s d ng gia nh

Tn s

T l %

32

35,6

khng

58

64,4

Tng

90

100

Nhn xt: trong 90 bnh nhi c biu hin triu chng VMD c 32 bnh
nhi ( chim t l 35,6%) c cha hoc m hoc c hai c c a d ng.
3.2.7. Chn on v iu tr
a s cc tr iu cha c chn on VMD (98,9%) trc v tt c
cc tr iu cha tng iu tr VMD.
3.3. Bnh nn
3.3.1. L do vo vin
Bng 3.5. L do vo vin
L do

Tn s

T l %

Ho

37

41,1

Kh th

18

20

St

27

30

Kh kh

8,9

Tng

90

100

Nhn xt: L do vo vin thng gp nht l ho (37 bnh nhi chim t l

41,1%), ngoi ra cn mt s l do khc nh: st (27 bnh nhi, 30%), kh th (18
bnh nhi, 20%), kh kh(8 bnh nhi, 8,9%).
3.3.2. Bnh l h hp cp

35

Bng 3.6. Biu hin bnh l h hp cp mc phi cc bnh nhi vim mi d

ng
Bnh

Tn s

T s %

Vim phi

36

40

Vim h hp trn

40

40,4

Hen ph qun

8,9

Khc(vim thanh kh ph qun, vim tiu ph qun cp)

6,7

Tng

90

100

Nhn xt: Bnh l h hp cp chim t l cao nht bnh nhi VMD l

vim h hp trn (40,4% hay c 40 tr mc bnh), k n l cc bnh l vim
phi (40% hay c 36 tr mc bnh). Ngoi ra, t l tr mc VMD c km hen
ph qun chim 8,9% (hay c 8 tr mc bnh hen ph qun trong s 90 tr
VMD), .
3.3.3. Bnh l km theo khc ngoi bnh l h hp cp
Bng 3.7. Biu hin cc bnh km theo ngoi bnh h hp cp
Bnh

Tn s

T l %

Tro ngc d dy thc qun

3,3

Vim da

1,1

Tng

4,4

Nhn xt: cc bnh l khc km theo ngoi bnh l h hp cp rt t gp

bao gm bnh tro ngc d dy thc qun ( c 3 bnh nhi mc bnh chim t l
3,3%), bnh vim da ( c 1 bnh nhi mc bnh chim t l 1,1%).

36

Chng 4:
BN LUN

T kt qu nghin cu trn. Chng ti a ra mt s kin bn lun sau:

4.1. T l vim mi d ng trn nhng bnh nhi mc bnh h hp cp
Theo nghin cu ca chng ti, trong 730 bnh nhi nhp vin v NKHHC c
90 bnh nhi c km VMD tc t l bnh nhi VMD l 12,3%.
Theo nghin cu Kong WJ v Cs ghi nhn t l VMD tr 3 - 6 tui nm
2009 ti Trung Quc l 10,8% [33], theo Kusunoki J v Cs ghi nhn t l
VMD vo nm 2006 tai Kyoto ca Nht l 13,3% [34], cn theo Sultesz M v
Cs ghi nhn t l VMD tr 6 - 12 tui Dudapest l 14,9% [43]. Cc kt qu
nghin cu trn ph hp vi kt qu nghin cu ca chng ti.
Tuy nhin, theo nghin cu ca Nguyn Thanh Hi v Phm Th Minh Hng
ti thnh ph Cn Th nm 2007, t l tr em 13 - 14 tui c chn on
VMD l 22%[9]. Theo nghin cu ca V Trung Kin 2237 hc sinh Trung
Hc C S ti thnh ph Hi Phng v Thi Bnh t thng 01/2011 n thng
12/2012 ghi nhn t l tr VMD l 23,6% [13]. Theo Berger WE t l VMD
tr l 40% dn s [21], theo Liao PF v Cs nghin cu v bnh VMD ti
trung tm Taiwan ghi nhn t l VMD l 27,59% [35], theo Herr M v Cs ghi
nhn t l VMD ca tr t 3 - 6 tui ti Thailand nm 2011 l 28%. Kt qu
trn c s chnh lch ln vi kt qu ca chng ti. Bi l, i tng nghin cu
trong ti ca chng ti l cc bnh nhi nhp vin v bnh l NKHHC. V th
la tui tp trung tui < 3 tui [5] c bit trong nghin cu ca chng ti kt
qu ghi nhn tui tp trung ch yu < 2 tui (chim t l 71,3%) m t l tr

37

VMD < 2 tui chim rt thp theo cc nghin cu khc, theo Chiang WC v Cs
nghin cu t thng 3/2001 n thng 3/2009 ghi nhn t l VMD tr < 2 tui
ch 3,7% [24], theo Zhao J v Cs nghin cu a ra kt lun t l VMD < 2
tui gp thp hn cc tui khc [49]. Trong khi , ba nghin cu trn i
tng l cc tr ngoi cng ng mi la tui hoc tui > 2 tui.
4.2. c im lm sng
4.2.1. c im chung
4.2.1.1. Phn b theo a phng
S phn b VMD tp trung nhiu nht l Cn Th (58,9%), k n l
cc tnh Hu Giang (18,9), Vnh Long (11,1%), Sc Trng (6,7%). c im
phn b nh trn c cu thnh l do a im nghin cu ca chng ti l ti
bnh vin Nhi ng Cn Th, ni nhp vin ch yu ca cc bnh nhi Cn
Th v cc tnh ln cn.
4.2.1.2. Phn b theo gii
Kt qu nghin cu cho thy bnh VMD ph bin tr nam hn tr n
(nam: 66,7%, n :33,3%) t l nam: n l 2:1. Theo Elio v Cs nghin cu v
VMD tr 4 - 17 tui t 35757 h gia nh ti M nm 2009 ghi nhn t l tr
nam l 53%, n l 47% ( t l nam: n l 1,13:1) [25], cn theo nghin cu ca
Chiang v Cs cng ghi nhn t l VMD tr nam nhiu hn tr n [25]. Theo
y vn th tui u th t l tr nam mc VMD thng gp 2 ln t l VMD
tr n [4]. Vy kt qu nghin cu ca chng ti ph hp vi y vn v 2 nghin
cu trn. iu c th l gii l la tui nh, cc tr em nam thng hiu
ng v thng xuyn tip xc vi mi trng bn ngoi hn cc tr em n nn
s mn cm s ln hn.
4.2.1.3. Phn b theo tui

38

Tui trung bnh ca tr VMD l 22,4 thng, kt qu cha ph hp vi

cc nghin cu khc nh: nghin cu ca Chiang WC v Cs ghi nhn tui trung
bnh ca tr VMD l 7,82 tui [25]. Nghin cu ca Tong Qiao v Cs v
VMD v vim kt mc d ng tr 3 thng n 17 tui ghi nhn tui mc bnh
trung bnh l 8,3 tui [46]. Cc nghin cu trn u c tui trung bnh rt cao
hn so vi nghin cu ca chng ti do s khc bit v tui ca i tng
nghin cu ( nghin cu ca chng ti ch gii hn tr NKHHC t 2 thng n
15 tui m c th kt qu chng ti ghi nhn c tui ca tr trong mu nghin
cu ch yu l < 2 tui (chim 71,3%) cn 2 nghin cu trn ri rc gn nh
rng khp cc la tui).
Tui nh nht trong mu nghin cu l 2 thng tui, tui ln nht l 10
tui.
4.2.1.4. Tui khi pht bnh
Tui khi pht bnh trung bnh l 11,8 thng, khi pht sm nht l lc
0,5 thng, tui khi pht ln nht l 9 tui. Vy hu ht cc tr khi pht tui
rt nh. c bit t l tr khi pht bnh trc 6 tui rt ln (96,7%). Kt qu c
s khc bit ln vi cc nghin cu ca tc gi: Elio v Cs ghi nhn t l bnh
nhi biu hin VMD trc 6 tui l 20% [25], tc gi Chiang v Cs ghi nhn tr
mc bnh VMD trc 6 tui l 26,7% [24]. S khc bit ny l do s khc bit
v i tng nghin cu. Bi l, nghin cu ca chng ti c i tng nghin
cu l bnh nhi mc bnh NKHHC, mt bnh l thng gp ch yu tr nh
[5] nn nhng tr khi pht triu chng VMD la tui ln hn khng bt gp
trong nghin cu ca chng ti. Trong khi , 2 nghin cu trn i tng
nghin cu l tr VMD mi la tui.
4.2.2. c im triu chng lm sng

39

4.2.2.1. c im triu chng lm sng chnh

Bng 4.1. S so snh c im triu chng lm sng chnh ca tr vim mi
d ng gia nghin cu ca chng ti v tc gi L Th Minh Hng v Cs
[10]

Tc gi
Triu chng

Chng ti

L Th Minh Hng v
Cs

Chy mi nc

92%

100%

Ht hi

80%

95%

Ngt mi

56%

66%

Nga mi

37%

37%

Trong nghin cu ca chng ti triu chng thng gp nht l chy mi

nc (92,2%) v triu chng chim t l t nht l nga mi (36,7%). Kt qu
chng ti thu c tng ng kt qu nghin cu v mc ph bin ca cc
triu chng ca tc gi L Thi Minh Hng v Cs mc d c s kh bit nh v tr
s phn trm biu hin ca cc triu chng. S khc bit ny l do i tng
nghin cu ca 2 ti khc nhau. i tng nghin cu ca ti chng ti l
cc bnh nhi nhp vin v bnh l NKHHC cn i tng nghin cu ca tc gi
L Th Minh Hng v Cs l cc bnh nhi hen ph qun.

40

Bng 4.2. S so snh c im triu chng lm sng chnh ca tr vim

mi d ng gia nghin cu ca chng ti v tc gi Elio v Cs [25]

Tc gi

Chng ti

Elio v Cs

Chy mi nc

92%

34%

Ht hi

80%

46%

Ngt mi

56%

52%

Nga mi

37%

27%

Triu chng

Trong nghin cu ca chng ti ghi nhn chy mi nc l triu chng

thng gp nht trong 4 triu chng chnh. K n l cc triu chng ht hi,
ngt mi v cui cng l nga mi. Trong khi , kt qu nghin cu ca tc gi
Elio v Cs ghi nhn c im triu chng chnh nh sau: ngt mi l triu chng
thng gp nht k n l ht hi, chy mi nc v cui cng l nga mi [25].
Ngoi ra, cn mt s nghin cu khc: nghin cu ca Nguyn V Bo Anh
la tui hc sinh ti cu lc b phng chng hen, trng tiu hc Thnh cng B
ghi nhn ngt mi v chy mi l 2 triu chng hay gp nht (70%), k n l
ht hi (50%) [1]. Theo nghin cu ca Ferguson v Cs nm 2010 kt qu thu
c 48% tr c ngt mi, 18% tr c chy mi nc, 12% tr c ht hi [27].
Vy 3 kt qu nghin cu trn c s khc bit vi chng ti. S khc bit v kt
qu ca 3 ti trn v chng ti cng l do s khc bit v tui ca i
tng nghin cu.

41

4.2.2.2. Phn loi theo mc ca triu chng

Nghin cu thu c kt qu nh sau: phn ln cc triu chng mc
trung bnh (ngoi tr triu chng thc th tnh trng nim mc mi mc nhe
chim u th) c th chy mi nc trung bnh 68,9%, ht hi trung bnh 61,1%,
ngt mi trung bnh 43,3%, nga mi 22,2%. Cc mc nng khc ca triu
chng chim t l rt nh. Theo V Trung Kin ghi nhn t l tr c triu chng
chy nc, ht hi mc nng chim a s v triu chng ngt mi, nga mi
chim a s l mc trung bnh. C th triu chng chy mi nc nng:
51,06%, trung bnh: 40,42%, nh 8,51%; triu chng ht hi mc nng:
65,96%, trung bnh 23,4%, nh 10,63%; triu chng nga mi nng: 23,4%,
trung bnh: 61,7%, nh: 8,56%; triu chng ngt mi nng: 14,89%, trung bnh:
57,45%, nh: 10,64% [13]. Vy kt qu nghin cu ca chng ti cha tng
ng vi kt qu ca tc gi V Trung Kin c l do s khc bit v i tng
nghin cu v tui nghin cu.
4.2.2.3. Cc triu chng km theo khc
- Triu chng v mt
90 bnh nhi VMD trong nghin cu ca chng ti c n 40% tr c
triu chng v mt km theo.Theo Backer c v Cs nghin cu 2087 tr t 7 - 8
tui ti 3 thnh ph: Mexico, Baja califonia, Mexiculi ghi nhn ghi nhn tr
VMD km triu chng ti mt chim t l 10,5%[20]. Vy kt qu khng
tng ng vi kt qu nghin cu ca chng ti do s khc bit v tui i
tng nghin cu, v mi trng sng ca tr nghin cu v v c im tng d
ng ca dn s nghin cu.
Bn cnh , trong 40% tr c triu chng v mt th triu chng ph
bin nht l nga mt (32,2%), k n l triu chng chy nc mt (6,7%) v t

42

gp nht l triu chng mt (1,1%). Theo L Th Minh Hng v Cs ghi nhn

triu chng nga mt cng ph bin nht trong cc triu chng v mt (40,4%),
ph hp vi nghin cu ca chng ti. Tuy nhin, cng theo tc gi ghi nhn t
l tr c triu chng mt cng kh cao 26% [10]. Khng ph hp vi kt qu
ca chng ti do s khc nhau v i tng nghin cu. Theo Elio v Cs ghi
nhn triu chng v mt ph bin nht l chy nc mt 34%, k n l triu
chng nga v mt chim 29% [25], c s khc bit v kt qu vi chng ti.
Nguyn nhn l do s khc nhau v tp trung tui ca i tng nghin cu
ca 2 ti.
- Triu chng khc
au tai 1,1%, au mt 1,1%, ngy 41,1%. Vy triu chng au tai v
au mt rt him gp tr VMD, cn triu chng ngy kh ph bin tr
VMD. Theo Marshall v Cs cng ghi nhn t l ngy ca tr VMD rt cao
(60% ngy t, 56% ngy > 3 ln/tun) [36]. Ph hp vi kt qu nghin cu ca
chng ti. Theo Elio v Cs nghin cu v VMD tr em ghi nhn t l tr c
triu chng au tai, au mt cng rt thp (au mt 7%, au tai 4%) [25]. Cng
tng t nh kt qu ca chng ti.
4.2.3. Phn loi vim mi d ng
Da theo thi gian tn ti cc triu chng ca bnh chng ti thu c kt
qu nh sau: VMD gin on chim t l cao hn VMD dai dng c th l
c 55,5% bnh nhi VMD gin on, 44,5% bnh nhi VMD dai dng. Theo
Jauregui I v cs nghin cu t 1275 tr VMD t 271 trung tm cng ghi nhn
t l VMD gin on chim u th hn VMD dai dng ( VMD gin on
59,5%, VMD dai dng 40,5%) [30]. Theo Zhang .Y.M v Cs nghin cu v t
l v cc yu t lin quan n VMD tr 3 n 5 tui Bc Kinh nm 2012

43

ghi nhn trong s tr mc VMD, t l VMD gin on l 67,1%, VMD dai

dng l 32,9% [48]. Vy kt qu nghin cu ca chng ti tng ng vi hai
kt qu nghin cu trn u c t l tr VMD gin on chim cao hn.
Da theo thi gian tn ti triu chng ca bnh v nh hng cht lng
cuc sng chng ti thu c kt qu nh sau: VMD trung bnh - nng gin
on chim 33.3%, VMD trung bnh - nng dai dng chim 26,7%, VMD
nh gin on 40%, VMD nh dai dng 17,8%. So snh vi cc nghin cu
ca AM Zicar v Cs [19], nghin cu ca L Th Minh Hng v Cs [10] v
nghin cu ca Bousquet J v Cs [22] chng ti ghi nhn c cc bng 4.3 v
4.4 :

Bng 4.3. S So snh kt qu nghin cu ca chng ti v tc gi L Th

Minh hng v Cs v phn loi vim mi d ng
Tc gi
Phn loi

Chng ti

L Th Minh Hng v
Cs

Trung bnh nng gin on

22,2%

16,3%

Trung bnh- nng dai dng

17,8%

14,5%

Nh gin on

33,3%

42,3%

Nh dai dng

26,7%

26,9%

Tng

100%

100%

Nhn xt: t biu trn cho thy kt qu nghin cu ca chng ti ph

hp vi kt qu nghin cu ca tc gi L Th Minh Hng u ghi nhn VMD
nh gin on l chim t l cao nht, VMD nh dai dng chim t l thp
nht.

44

Bng 4.4. S so snh kt qu nghin cu ca chng ti vi cc nghin cu

ca tc gi AM Zicar v Cs v ca tc gi Bousquet v Cs v phn loi vim
mi d ng
Tc gi
Phn loi

Chng ti

AM Zicar v

Bousquet v

Cs

Cs

Trung bnh nng gin on

22,2%

8%

17%

Trung bnh- nng dai dng

17,8%

33%

59%

Nh gin on

33,3%

26%

10%

Nh dai dng

26,7%

30%

14%

Tng

100%

100%

100%

Nhn xt: T biu trn cho thy kt qu nghin cu ca chng ti c s

khc bit ln. s khc bit to nn l do c im kh hu, mi trng sng,
tui ca i tng nghin cu ti chng ti v 2 ti trn khc nhau.
4.2.4. nh hng cht lng cuc sng
Bnh VMD nh hng kh ln n cht lng cuc sng ca cc bnh
nhi c th t l tr b nh hng cht lng cuc sng l 40%. Trong s , kh
ng l biu hin thng gp nht (30%), cn cc biu hin khc chim t l rt
thp (nh hng n cuc sng hng ngy, n hot ng gii tr chim t l
3,3%, nh hng n hc tp 1,1%, cc triu chng gy kh chu 5,6%). Theo
nghin cu ca Sha JC v Cs Trung Quc nm 2011 ghi nhn t l tr VMD
b ri lon gic ng chim rt ln v l biu hin nh hng cht lng cuc
sng thng gp nht (66,2%) [39] . Ngoi ra, tc gi cng ghi nhn VMD
cng nh hng n mt t l khng nh v kh nng hc tp, hot ng ca tr

45

(62,2%) [41]. Theo Elio v Cs ghi nhn tr VMD c biu hin ri lon gic
ng chim t l cng kh cao (40%). Bn cnh , tc gi ghi nhn mt t l kh
ln tr b nh hng n hc tp, hoat ng ( nh hng n hc tp 68% tr,
nh hng n hot ng l 21%) [25]. Vy hu qu ca VMD l gy ri lon
gic ng l tng t nhau gia nghin cu ca chng ti v 2 nghin cu trn.
Tuy nhin, v nh n kh nng hc tp v hot ng th c s khc bit kh ln
gia nghin cu ca chng ti v 2 ti trn, bi l, cc b trong mu nghin
cu ca chng ti l tr t 2 thng n 15 tui trong chim a s l tr < 2
tui (71,3%), la tui cha n trng v kh nng hot ng c ch ch cn
cha pht trin ton din. trong khi cc nghin cu trn l phn b u cho cc
la tui.
4.2.5. Yu t lin quan n khi pht bnh
Bnh khi pht ch yu khi thay i thi tit (75,6%) v mt t l thp hn
khi pht khi nhim mi trng trong v ngoi nh (13,3%), ng thi cng c
mt t l cc cha m ca b khng hoc khng bit b khi pht bnh lin
quan n yu t no (11.1%). Vy thay i thi tit v nhim mi trng c
lin quan n khi pht bnh VMD. Theo tc gi L Th Minh Hng v Cs ghi
nhn yu t thay i thi tit lin quan n khi pht bnh VMD cc bnh
nhi (100%) [10]. Theo nghin cu ca Sha JC v Cs cng ghi nhn t l cc yu
t thc y VMD l thay i thi tit (16,2%) , yu t mi trng (3,4%) [41].
Theo Phan D L Li (2011) cho bit, ngoi tnh trng nhim khng kh do
khi bi khin VMD, lng bnh nhn b cn bnh ny n khm tng vo
thi im chuyn ma vi nhng thay i tht thng [14]. Ph hp vi kt qu
nghin cu ca chng ti.
4.2.6. Tin s d ng gia nh

46

Kt qu nghin cu ghi nhn trong 90 tr VMD c 32 tr(35,6%) c cha

hoc m hoc c 2 c c a d ng. Theo on Thanh H c 64,65% bnh nhn
c tin s d ng gia nh v theo Trnh Mnh Hng t l tr c tin s d ng
gia nh l 45% [8] [11]. Theo nghin cu ca Tamay Z v Cs v t l v yu t
nguy c ca VMD cc b hc tiu hc kt lun yu t tin s gia nh ( tin
cy 95%) lm tng nguy c VMD [42]. Theo Sha JC v Cs ghi nhn t l c
tin s gia nh c bnh d ng tr VMD l 11,5% [39]. Theo Vazquez Nava - F nghin cu trn 58 bnh nhn VMD c 56,8% bnh nhn c tin s
d ng gia nh [29]. Vy kt qu nghin cu ca chng ti ph hp vi 2 nghin
cu trn u kt lun VMD c lin quan n tin s d ng gia nh.
4.3. Bnh nn
4.3.1. L do vo vin
Ho l l do vo vin thng gp nht ca tr NKHHC c km VMD, ph
hp vi ti liu ca B Y t (2003) v nh gi , phn loi ho v kh th [5].
Ngoi ra tr cn vo vin v mt s l do khc nh : kh th, st, kh kh.
4.3.2. Bnh l h hp cp
Bnh vim h hp trn l bnh h hp cp chim t l cao nht (40,4%)
nhng bnh nhi c km VMD m nguyn nhn ca vim h hp trn thng
gp nht l virus. Do , kt qu nghin cu ca chng ti ph hp vi nghin
cu ca Meltzer E.O v kt lun nhim virus ng h hp l yu t nguy c
cho s pht trin ca bnh VMD [38].
Ngoi ra, vim phi cng chim t l kh cao cao tr VMD (40% vi
phn ln u c bng chng c hnh nh vim phi trn x quang (34,4%)). Ngoi
cn cc bnh l h hp cp khc vim thanh kh ph qun, vim tiu ph qun

47

cp chim t l rt nh (6,7%). Hin ti cha ghi nhn ti no nghin cu v

t l cc bnh ny trn bnh nhi km VMD.
Bn cnh chng ti cng ghi nhn 1 bnh l h hp cp khc , cng l
mt bnh l d ng ca ng h hp, l bnh hen ph qun. T l ca bnh
trn nhng bnh nhi VMD l 8,9%. Kt qu thp hn cc nghin cu: Elio v
Cs (ghi nhn t l bnh VMD km hen ph qun l 39%) [25], Bousquet J v
Cs (ghi nhn t l l 24%) [22], Tong Quao v Cs ( t l l 30%) [46]. S khc
bit ny l do tui ca i tng nghin cu ca chng ti thp hn cc nghin
cu khc (do c im ca bnh nhi nhp vin v bnh NKHHC). Tuy nhin, t
kt qu trn cho thy VMD v hen ph qun thng c phi hp trn cng mt
bnh nhn. iu ny c th gii thch do cc cht trung gian ha hc c gii
phng trong phn ng qu mn s ti cc c quan ch gy ra cc bnh khc
nhau : VMD, hen ph qun, vim da
4.3.3. Cc bnh l km theo khc ngoi bnh l h hp cp
Kt qu nghin cu ghi nhn mt t l nh bnh nhi mc bnh h hp cp
km VMD v km bnh tro ngc d dy thc qun (3,3%), km mt bnh
lin quan n d ng khc (bnh vim da vi t l 1,1%)

48

KT LUN

5.1. T l vim mi d ng trn bnh nhi nhp vin v bnh l NKHHC

T l vim mi d ng trn bnh nhi mc bnh l h hp cp l 12,3 %
5.2. c im lm sng bnh vim mi d ng v mi lin quan n bnh
nn
Vim mi d ng biu hin bi cc triu chng chnh: chy mi nc 92,2%,
ht hi 80%, ngt mi 55,6%, nga mi 36,7%. Phn ln cc triu chng thuc
mc trung bnh ngoi tr tnh trng nim mc mi mc nh l chim a s
(58,9%).
Ngoi ra bnh cn biu hin cc triu chng km theo khc: ngy 41,1%, au
tai 1,1%, au mt 1,1%, triu chng ti mt (nga mt 32,2%, mt 1,1%, chy
nc mt 6,7%)
Bnh vim mi d ng thng khi pht khi thay i thi tit (75,6%) hoc do
nhim mi trng (13,3%).
Kt qu chng ti ghi nhn: vim mi d ng trung mnh - nng gin on
chim 33,3%, vim mi d ng trung bnh - nng dai dng chim 26,7%, vim
mi d ng nh gin on 22,2%, vim mi d ng nh dai dng 17,8%.
Vim mi d ng c nh hng n cht lng cuc sng ca bnh nhi (40%)
trong kh ng l nh hng thng gp nht (30%).
Vim mi d ng c lin quan n tin s d ng gia nh (35,6%), lin quan
n cc bnh d ng khc: hen ph qun (8,9%), vim da (1,1%).

49

KIN NGH

VMD l bnh l vim mn tnh ng h hp kh ph bin bnh nhi,

bnh c nh hng n cht lng cuc sng tr. Tuy nhin, phn ln tr cha
c chn on (98,9%) v iu tr ph hp. V vy cn phi tuyn truyn v
gio dc cc bc cha m ca tr bit c cc biu hin lm sng chnh ca bnh
v hiu c bnh nh hng n cht lng cuc sng tr nh th no. T
a tr sm n cc c s y t chuyn khoa chn on v iu tr kp thi,
hp l. ng thi, i vi cc bc s lm sng khi tip nhn mt bnh nhi mc
bnh nhim khun h hp cp km c biu hin lm sng VMD cn phi hp
iu tr VMD vi iu tr bnh nn.
Bnh VMD ch yu khi pht khi thay i thi tit v mt t l nh khi
tip xc vi mi trng nhim.Tuy nhin, vn cn tn ti mt s t bc cha m
v ngi thn ca tr (11,1%) khng ti cc yu t lin quan n khi pht
bnh. V th, cha m v ngi thn ca tr VMD nn lu n cc yu t lin
quan n khi pht bnh t c bin php phng nga cc dt khi pht ca
bnh hp l, nh khi tri lnh gi m cho b k, trnh cho tr tip xc vi d
nguyn gy d ng.