KVALITET LOGISTIKE USLUGE U FUNKCIJI KVALITETA PROIZVODA Specijalizovani oblici saradnje u dosadanjoj savremenoj praksi promovisali su osnovna polja

na kojima se moe djelovati i obezbjediti kvalitet kompletne usluge a time i proizvoda: neposrednim povezivanjem oblasti proizvodnje i marketinga ime se pstvaruje usaglaavanje proizvoda sa zahtjevima na tritu, pvezivanjem marketinga i logistike pri emu se dolazi do uspostavljanja efikasnih odnosa sa krajnjim korisnicima u cilju podizanja kvaliteta,minimizacije ukupnih trokova isporuke, Saimanjem ukupnih trokova proitvodnje i logistike ime se postiu adekvatni odnosi u oblasti upravljanja tokovima sirovina i gotovih proizvoda na itavom putu od izvora do cilja to je i osnovni moto logistike. U oblasti usaglaavanja proizvodnje sa zahtjevima na tritu, mogu se izdvojiti tri grupe aktivnosti: definisanje proizvodnog programa formiranje politike i cijene servisiranje proizvoda u fazi eksploatacije

Definisanje proizvodnog programa obuhvata usaglaavanje zahtjeva,koji se pojavljuju na tritu,sa proizvodnim mogunostima.Zahtjevi se na tritu neprekidno mijenjaju u kvalitativnom i kvantitativnom smislu. Kao posebna aktivnost izdvojena je i oblast servisiranja proizvoda u fazi eksploatacije. Savremeno trite praktino ne prihvata proizvode iza kojih ne stoji bilo kakav oblik garancije da e se na eventualne probleme u eksploataciji adekvatno reagovati.Opsluga korisnika u ovoj oblasti moe imati manji ili vei nivo,to veoma intenzivno djeluje na opredjeljenje korisnika,pri kupovini,nekog proizvoda.Bolji kvalitet opsluge u ovoj oblasti svakako e doprinijet potranji za proizvodom. Pri definisanju potencijalnih oblika prodaje nekog proizvoda i zadovoljenju kupaca djeluju i marketing i logistika,svojom sutinom i naelima.Proizvod svoj put do krajnjeg korisnika moe pronai na vie naina,u zavisnosti od tradicionalnih oblika kupovine i ostalih relevantnih inilaca.Ponuda nekog novog oblika plasmana proizvoda,pod uslovom da je,adekvatan nain podrana odgovarajuim logistikim aktivnostim,moe se znaajno uticati na intenzitet potranje i trokove koji se pojavljuju pri iznoenju proizvoda na trite,a samim tim i na oekivanu dobit od prodaje tog proizvoda. Savremeni uslovi u ovoj oblasti podrazumjevaju ,da se proizvod pblikuje prema konkretnim zahtjevima,konkretnog korisnika,odnosno da se proizvod oblikuje za poznatog kupca. Usvijetu i kod nas rijetke su studije koje ukazuju na nain na koji se proces upravljanja totalnim kvalitetom moe primjeniti na funkciju logistike preduzea. Funkcija logistike pokazuje trend ka identifikovanju i angaovanju formalnim procesima kvaliteta.Mnoge kompanije u svijetu su preduzele znaajne mjere za uvoenje procesa kvaliteta u poslovanju.Ulazna i izlazna logistika predstavljaju kljune naine poveanja vrijednosti koje preduzee obezbjeuje spoljnim kupcima. Uspjena primjena 1

procesa kvaliteta u logistici poveava ne samo dodatnu vrijednost za spoljne kupce,ve i poboljava efikasnost unutranjih aktivnosti i olakava koordinaciju. Prije primjene takvog procesa menader logistike e ispitat procese u cilju donoenja odluke koja se tie specifinosti strategije i kvaliteta koja e se primjeniti. Realizacijom logistikih aktivnostise obezbjeuju svi neophodni preduslovi za sprovoenje proizvodnih procesa kao i za prihvatanje svih obaveza nametnutih potrebom da se gotov proizvod dostavi krajnjem korisniku. Meusobni uticaj proizvodnje i logistike mogue je posmatrati kroz potrebu za realizacijom sljedeih aktivnosti: upravljanje tokovima sirovina i poluproizvoda do preduzea i uproizvodnji sa tendencijom primicanja spoljnjeg transporta proizvodnoj traci i standardizaciji jedinice otpreme; plasman na tritegotovih proizvoda do kupca,odnosno potroaa; distribucija proizvoda; postizanje zadovoljavajueg nivoa opsluge krajnjih korisnika primjenom logistikih naela. Upravljanje tokovima sirovina i gotovih proizvoda u okviru proizvodnih procesa Upravljanje tokovima sirovina i gotovih proizvoda u okviru proizvodnih procesa podrazumijeva,u osnovi,stvaranje materijalnih preduslova za neposrednu realizaciju proizvoda. Ove aktivnosti se odnose na: 1) Obezbijeenje neophodnih sirovina,i njihovo stavljanje na raspolaganje proizvodnom procesu na najpogodniji nain i integriui spoljni transport u proizvodni proces gdje je to mogue(npr.istovar kontejnera tokom proizvodnog procesa automobila).Obezbijeenje sirovina za proizvodne procese,pored fizikog prijevoza sa mijesta izvorita do mijesta prerade,ime se savladava prostorna neusaglaenost procesa proizvodnje posmatranog proizvoda,podrazumijeva i prevazilaenje i problema povezanih sa vremenskom neusaglaenosti posmatranih procesa,formiranjem adekvatnih zaliha. 2) Za realizaciju ovih procesa neophodno je troiti materijalna sredstva za pokrivanje trokova dostave, skladitenja i posjedovanje zaliha. Brojne analize,kao to je ve istaknuto,ukazuju na injenicu da ba ovi trokovi veoma znaajno uestvuju u cijeni finalnog proizvoda. Sve racionalizacije i postupci koji idu u pravcu njihovog smanjenja, direktno i pozitivno utjeu na konkurentsku sposobnost preduzea i podizanje njegovog dohodka. Ove racionalizacije se mogu realizovati jedino briljivom analizom svih relevantnih karakteristika itvorita sirovina i proizvodnje, jer se eventualno uinjene greke mogu direktno odraziti na pouzdanost ostvarivanja proizvodnih planova. 3) Realizaciju tokova poluproizvoda kroz sve faze proizvodnih procesa(koje mogu biti prostorno razdvojrne i vremenski neusaglaene), sve do dobijanja finalnog proizvoda. I u ovom sluaju osnovne aktivnosti su povezana sa realizacijom pakovanja,prijevoznih procesa,skladitenjem i formiranjem zaliha. Logistike aktivnosti u ovom sluaju dpbijaju i novu komponentu koja se odnosi na realizaciju transportnih tokova izmeu pojedinih radnih mijesta u okviru proizvodnog procesa. Tehnologija koja se koristi za 2

realizaciju logistikih aktivnosti veoma esto,u cijelosti,ili samo jednim svojim dijelom,predstavlja integralni dio proizvodnih procesa, a to je najee procesni transport kao podsistem unutranjeg transporta. Iz ovih razloga ostvarenje eljenih proizvodnih rezultata, bilo da se oni mjere kvntitativnim ili kvalitativnim pokazateljima, nie mogue bez pune sinhronizacije logistikih i proizvodnih aktivnosti. Plasman gotovih proizvoda Plasman gotovih proizvoda na triteili direktno do krajnjeg korisnika, odnosno distribucija gotovih proizvoda, predstavlja grupu aktivnosti koima se proizvodni proces okonava,obezbjeuje se potronja proizvodnih dobara i konano stvaranje mogunosti za ostvarenje eljenih finansijskih efekata. Potroja bilo kog proizvoda, odnosno zadovoljenje tranje kupca ili ptroaa je mogua samo u uslovima kada se gotov proizvod nae na pravom mijestu, u pravo vrijeme, u pravoj koliini sa odgovarajuim kvalitetom i minimalnim ukupnim trokovima to je osnovni zadatak marketing logistike. Nedostatak bilo kojeg od nabrojanih uslova rezultira izostankom potronje ,pa se samim tim i finansijski efekti,bar u oekivanom obimu ne mogu ostvarit. Distribucija proizvoda poiva prvenstveno na realizaciji savremenih transportnih i skladinih procesa, baziranih na logistikim principima . Osnovna razlika izmeu distributivnih i ostalih logistikih procesa lei u izraenoj kompleksnosti dostave gotovih proizvoda do krajnjeg korisnika , naroito u sluajevima kada su finalni proizvodi nan+mjenjeni slobodnom tritu. U ovom sluaju, elja da se obezbijedi prodaja maksimalnih koliina proizvoda, to je mogue samo kad je proizvod uvijek dostupan krajnjem korisniku, vodi u pravcu formiranja to veih zaliha. Obzirom da su finalni proizvodi na najviem stepenu obrade , spremni za konanu potronju , ulaganje u ovu vrstu zaliha zahtjeva izdvajanje veoma znaajnih finansijskih sredstava. Zalihe uvijek predstavljaju mrtav kapital. Tenja da se zalihe smanje namee potrebu formiranja kompleksne hijerarhijske strukture skladinog sistema i kompleksnih i kompleksnih postupaka savremenog upravljanja zalihama, i potovanje naela to vie integracije svih procesa, a to manje skladitenja(ingeo ing, 1971.). Realizacija transportnog procesa pri povezivanju mjesta krajnje potronje proizvoda ,bilo da se radi o maloprodajnom objektu ili neposredno o krajnjem potroau , veoma se esto realizuje transportnim sredstvima manjeg kapaciteta uz znatno vee trokove od onih koji se pojavljuju u oblasti trnsporta i sirovina ili poluproizvoda. Realizacija zahtjeva za transportom povezana je i sa potrebom ostvarivanja znatno vee tanosti i urednosti to svakako doprinosi kompleksnosti problema. U ovim uslovima je neophodna posebna analiza izbora oblika, vrste transporta, logistike jedinice, tehnologije i sredstava kako u makro tako i u mikro distribuciji proizvoda. Pored zahtjeva za transportom i skladitenjem,pri distribuciji gotovih proizvoda veoma esto se pojavljuju i specifinii zahtjevi koje namee krajnji korisnik koji su,po svojoj prirodi,promjenjivi i iz tih razloga tei za realizovanje. Ovi zahtjevi mogu biti veoma irokog spektra, a naje se odnose na specifini oblik oakovanja,formiranje razliitih tovarnih jedinica,set paketa,odnosno priprema proizvoda za potronju .

Korisnici esto i sve vie insistiraju na striktno definisanom roku isporuke,potreba za nekim od oblika integracije procesa distribucije sa procesom potronje i sl..,kada npr. Paletna jedinica slui kao skladina,transportna, prodajna i izlobena jedinica u trgovini ili u logistikom lancu ini idealnu logistiku jedinicu. Idealna logistika jedinica u distribuciji proizvoda Nabrojane karakteriatike i zahtjevi distributivnih procesa upuuju na zakljuak da se u okviru njih kriju znaajne tehnoloko- ekonomske rezerve i mogunosti za ostvarenje uspijenog nastupa na tritu.Sa aspekta trokova veoma znaajne utede se mogu ostvariti u oblasti sniavanja nivoa zaliha i izboru optimalnih tehnologija transportnih,skladinih i pretovarnih procesa primjenom JIT metode. Obzirom da distributivni procesi predstavljaju posljednju kariku u lancu aktivnosti koje imaju za cilj plasman proizvoda na trite, efekti svih racionalizacija se veoma jednostavno uoavaju i kvantifikuju ,ime rastu i motivi za njihovo ostvarivanje u konkretnoj praksi. Zadovoljenje nivoa kvaliteta opslugu krajnjeg korisnika Ovo predstavlja posljednju grupu aktivnosti, koja neposredno povezuje proizvodnju i logistiku, i odnosi se na postizanje zadovoljavajueg nivoa kvaliteta opsluga krajnjeg korisnika. Nivo kvaliteta opsluge krajnjeg korisnika predstavlja veoma kompleksni skup pokazatelja koje nije jednostavno definisati. Najee se povezuje sa pouzdanou ostvarivanja ugovorenih ili na bilo koji drui nain definisanih obaveza koje ja na sebe preuzeo isporuilac robe. Znaajan nivo kvaliteta opsluge krajnjeg korisnika lei u injenici da je on, veoma esto, jedini instrument koji se moe koristiti sa ciljem da se povea konkurentska sposobnost na tritu, a samim tim iostvari vei dohodak. U vie sluajeva ostali instrumenti- cijena i kvalitet proizvoda u uslovima nastupa na slobodnom tritu i dostignutog visokog stepena tehnologije proizvodnog procesa postaju zanemarivi. Isto tako, veoma se esto sreu i situacije u kojima ulaganje u poveanje kvaliteta opsluge krajnjeg korisnika,kroz poveanje prometa i stabilnosti zahtjevanih koliina proizvoda, donosi vee efekte od smanjenja cijena proizvoda. Kako krajnji korisnik u direktan kontakt dolazi samo sa distributivnim sistemom, to osnovni potezi, koi obezbjeuju vei kvalitet,moraju imati logistiki karakter, ali se neposredno moraju oslanjati na proizvodnju ELEMENTI KVALITETA PRUANJA USLUGA U DISTRIBUTIVNIM PROCESIMA Osnovne elemente kvaliteta u distributivnim procesima mogue je razvrstat u tri osnovne grupe i to: 1) Elementi kvaliteta koji se manifestuju u trenutku ispostavljanja zahtjeva porudbe robe. Ove zahtjeve najee karakteriu: - razliiti oblici i naini prijema porudbi - vrijeme potrebno za obradu i zadovoljenje zahtjeva porudbi

rasoloivost robe mogunost korigovanja porudbi informacije o elementima porudbi stepen fleksibilnosti u pogledu porudbi

2) Elementi kvaliteta koji se manifestuju u procesu dostave robe do krajnjeg korisnika, gdje postoje brojne alternative: - alternative isporuke u pogledu mijesta, - alternative isporuke u pogledu pakovanja (izbor naina pakovanja to diktiraju najee tehno- ekonomski zahtjevi robe za transportom) i izbor potrebnog stepena okrupnjavanja, odnosno optimalne veliine standardizovane tovarne jedinice, - alternative isporuke u pogledu izbora vida i oblika prijevoza (direktno kombinovano,intermodalno) i transportnog sredstva i veliine sastava opreme, - vrijeme portebno za realizaciu isporuke ( duina ciklusa u razliitim kombinacijama vidovima transporta ) - stanje isporuene robe(stepen ukrupnjenosti....) - pouzdanost isporuke robe(zadovoljenje tanosti i ritminosti zahtjeva) - mogunost naknadnog korigovanja porudbi 3) Elementi kvaliteta koji se manifestuju nakon dostave robe krajnjem korisniku - predaja robe korisniku po utvrenom postupku - procedura fakturisanja i nain plaanja - tanost fakturisanja - procedure podnoenja posebnih zahtjeva - procedure podnoenja albi ( u sluaju odstupanja od ugovorenog kvaliteta) - oblici reagovanja na albe krajnjeg korisnika - potreba i mogunosti povratka ambalae i praznih tovarnih jedinica