PROCJENA USAGLAENOSTI BIH SA EU

IZVJETAJ O DRVNOM I METALNOM SEKTORU

juli/srpanj 2010. godine Ovaj dokument pripremila je Agencija za meunarodni razvoj Sjedinjenih Drava i vedska agencija za meunarodni razvoj i saradnju u svrhu pregleda. Dokument pripremile: Ivana Duk i Vesna araba, specijalisti za EU standarde Cardno Emerging Markets USA, Ltd., realizator projekta

FIRMA Project USAID-Sida Bosnia & Herzegovina

IZJAVA O OGRANIENJU ODGOVORNOSTI: Stajalita autora iznesena u ovoj publikaciji ne odraavaju nuno stavove Agencije za meunarodni razvoj Sjedinjenih Drava, Sjedinjenih Amerikih Drava ili vedske agencije za meunarodni razvoj i saradnju.

Sektorski izvjestaj.docx

Bosansko-hercegovaki projekat pod nazivom Fostering Interventions for Rapid Market Advancement (FIRMA) je petogodinji, 20 miliona USD vrijedan projekat koga sufinansiraju Amerika agencija za meunarodni razvoj (USAID) i vedska agencija za meunarodni razvoj i saradnju (Sida). Ciljevi projekta ukljuuju znaajno povedanje prometa, izvoza, zapoljavanja i finansija u njegova tri fokus sektora: drvoprerada, metalopreraivaka industrija i turizam. Ova tri sektora predstavljaju vie od jedne etvrtine bh. proizvodnog BDP-a, te gotovo 40% prihoda zamlje od izvoza. FIRMA Consortium predstavlja partnerstvo izmeu projekta FIRMA i mree domadih ekonomsko-razvojnih agencija koje pruaju podrku razvoju privatnog sektora irom zemlje. Konzorcijum je odgovoran za izradu akcionih planova u cilju pruanja pomodi fokus setorima projekta FIRMA, te za stvaranje i upravljanje aktivnostima sa razliitim domadim realizatorima, u svrhu rjeavanja kljunih prepreka za konkurentnost. Glavni uredi projekta FIRMA nalaze se u Sarajevu i u Banjoj Luci. www.firmaproject.ba

Sektorski izvjestaj.docx

Sadraj
1. 2. 2.1 2.2 UVOD.................................................................................................................................... 1 OBAVEZNI ZAHTJEVI EU ZA PROIZVODE OF DRVETA I METALA .......................................... 2 Direktiva o opdoj sigurnosti proizvoda (2001/95/EC) .......................................................... 2 Direktiva o graevinskim proizvodima (Direktiva Vijeda 89/106/EEC)................................ 3
2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 Esencijalni zahtjevi .......................................................................................................4 Zahtjevi za performanse ..............................................................................................8 Zavarivanje u skladu sa evropskim standardima .........................................................9 Interpretativni dokumenti i smjernice o Direktivi o graevinskim proizvodima ...... 10

2.3 2.4 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Zahtjevi Evropske unije koji se odnose na legalnost porijekla drveta Akcioni plan FLEGT 11 Okolini zahtjevi Evropske unije za proizvodni sektor ....................................................... 12 DOBROVOLJNI / TRINI STANDARDI ZA DRVNU I METALNU INDUSTRIJU ...................... 13 ISO 9001 ............................................................................................................................. 13 ISO 14001 ........................................................................................................................... 14 OHSAS 18001 ..................................................................................................................... 14 Certifikat za nadzor uma - FSC za drvni sektor ................................................................. 14 Certifikat lanca nadzora FSC-a za drvni sektor................................................................ 15

ii

Sektorski izvjestaj.docx

Akronimi i skradenice
Skradenica/akronim BAT BAS standardi BREF CEN CEN/TC 207 CoC CPD EMS EN standardi EPER ETA Akcioni plan FLEGT FSC GPSD HEN IPPC Direktiva OHSAS REACH VOCs VPAs Znaenje Najbolje raspoloive tehnike (Best Available Techniques, engl.) Standardi Bosne i Hercegovine transponirani od strane Instituta za standardizaciju BiH Referentni dokument najboljih raspoloivih tehnika Evropski komitet za standardizaciju Tehniki komitet za namjetaj CEN-a Lanac nadzora (Chain of Custody, engl.) Direktiva o graevinskim proizvodima 89/106/EEC (Construction Products Directive, engl.) Sistem upravljanja okoliem (Environmental Management System, engl.) Standardi evropske norme (European Norm standards, engl.) Evropski registar isputanja oneidujudih tvari (European Pollutant Emission Register, engl.) Evropska tehnika dozvola (European Technical Approval, engl.) Akcioni plan Evropske unije za Zakon o umama provedba, upravljanje i trgovina umama (EU Forest Law Enforcement, Governance and Trade Action Plan, engl.) Vijede za nadzor uma (Forestry Stewardship Council, engl.) Direktiva o opdoj sigurnosti proizvoda 2001/95/EC (General Product Safety Directive, engl.) Harmonizirani evropski standardi Direktiva o integrisanom spreavanju i kontroli zagaenja Evropske unije (EU Directive on Integrated Pollution Prevention and Control, engl.) Sistem upravljanja zatitom zdravlja i sigurnosti na radu Registracija, evaluacija, autorizacija i ogranienje hemijskih supstanci Hlapljivi organski spojevi (Volatile Organic Compounds, engl.) Sporazumi o dobrovoljnom partnerstvu (Voluntary Partnership Agreements, engl.)

iii

Sektorski izvjestaj.docx

1. UVOD
Od vitalne je vanosti za bh. preduzeda da razumiju zahtjeve za standardima i propisma Evropske unije koji se odnose na pojedine proizvode/grupe proizvoda, te da budu u mogudnosti iste primijeniti kako bi bili konkurentni na tritu Evropske unije i regionalnom tritu. Iako ne postoje kvantitativna ogranienja za odreene proizvode, neusaglaenost sa direktivama Evropske unije znai da de se preduzeda suoiti sa tehnikim preprekama za svoje proizvode koji se prodaju u Evropskoj uniji. Kako susjedne zemlje napreduju na putu pridruivanja Evropskoj uniji, one de trebati transponirati, odnosno preuzeti direktive Evropske unije u svoje zakonodavstvo, to znai da de i ova trita zahtijevati iste regulatorne zahtijeve i standarde za proizvode. Za mnoge zemlje ovo znai da bez standarda, one jednostavno nede biti u mogudnosti prodavati svoje proizvode u Evropskoj uniji, te de se suoiti sa neposrednom opasnodu da izgube regionalna trita ukoliko ne djeluju brzo. Cilj ovog izvjetaja je da prui pregled obaveznih zahtjeva i dobrovoljnih standarda koje zahtijeva trite, a koji su neophodni za bh. proizvode od metala i drveta koji se prodaju u Evropskoj uniji. Ovaj izvjetaj je fokusiran na one zahtjeve/standarde koji se odnose na ciljne lance vrijednosti projekta FIRMA u okviru svakog od sektora, a lanci vrijednosti koji de biti obuhvadeni u ovom izvjetaju su kako slijedi: Drvo Namjetaj Namjetaj i graevinski elementi Drvena graevinska stolarija Ostali proizvodi od drveta Metal Elementi metalnih konstrukcija i alati Aluminijska stolarija

Ovaj izvjetaj je podijeljen na dva osnovna dijela obavezne zahtjeve i dobrovoljne standarde: Obavezni zahtjevi, koji su propisani zakonom, propisima ili meunarodnim/regionalnim propisima ako de proizvodi uopde biti plasirani na tritu Evropske unije. Oni su obavezni za precizno definiranu listu odreenih proizvoda/grupa proizvoda i tipova proizvoda u pogledu onih karaktersitika koje potencijalno utiu na zdravlje i/ili sigurnost potroaa ili korisnika, ili su obavezni u skladu sa propisima o zatiti okolia ili moraju ispuniti meunarodne ili regionalne trgovinske sporazume. Za fokus sektore projekta FIRMA, prvi od ovih obavezujudih zahtjeva su zahtjevi iz Direktiva EU , kao to je npr. obaveza postavljanja CE znaka na odreene proizvode/grupe proizvoda. Dobrovoljni standardi, koji su komercijalni, odnosno trini, kako bi proizvodi ili usluge bili privlani krajnjim potroaima, u poreenju sa onima koje nude dobavljai koji nisu usvojili ove standarde. Postoji veliki broj ovakvih trinih standarda, kao to su standardi sistema upravljanja kvalitetom (ISO 9001), standardi okolinskog upravljanja (ISO 14001), standardi sistema profesionalne zatite na radu (OHSAS 18001), specifini igovi za drvo iz uma kojima se gospodari na odriv nain, lanstva u priznatim samoregulirajudim poslovnim udruenjima, sajmovima, pa ak i priznati certifikati za kvalitet velikih kupaca (Ford, IKEA, itd.).

Svako od narednih poglavlja prua informacije o glavnim elementima svakog od zahtijeva i standarda, shodno sektoru i grupama proizvoda na koje se odnose. Pored ovog izvjetaja, projekat FIRMA je, u saradnji sa Institutom za standardizaciju BiH izradio Vodi za oba sektora koji ukljuuje liste evropskih, meunarodnih i bh. standarda koji su relevantni za oba sektora.

Sektorski izvjestaj.docx

2. OBAVEZNI ZAHTJEVI EU ZA PROIZVODE OD DRVETA I METALA

Dvije glavne direktive kojima se reguliraju obavezni zahtjevi Evropske unije za odreene proizvode od drveta i metala su kako slijedi: (a) Direktiva o opdoj sigurnosti proizvoda (GPSD) 2001/95/EC, i (b) Direktiva o graevinskim proizvodima (CPD) 89/106/EEC. Druge direktive se mogu primjenjivati u zavisnosti od tipa proizvoda, kao to je Direktiva o niskom naponu kojom se reguliraju proizvodi koji koriste elektrinu energiju kao pogonsko sredstvo, direktiva o elektromagnetnoj kompatibilnosti, direktiva o mainama. U sluaju proizvoda lanca vrijednosti projekta FIRMA, ovo je mogude primijeniti na proizvode kao to su elektrina aluminijska garana vrata. U ovom izvjetaju se ne obrauju sve Direktive, obzirom da su one relevantne za manji broj proizvoda u okviru ciljnih lanaca vrijednosti projekta FIRMA.

2.1 Direktiva o opdoj sigurnosti proizvoda (2001/95/EC)

Za one proizvode za koje ne postoji relevantno vertikalno (ili specifino) tehniko zakonodavstvo Evropske unije, sigurnosni zahtjevi su definirani u Direktivi o opdoj sigurnosti proizvoda (Direktiva2001/95/EC). Ova direktiva je horizontalna direktiva i regulira sigurnost svih potroakih proizvoda iji sigurnosni zahtjevi nisu definirani ili su samo djelomino definirani specifinom direktivom. U skladu sa ovom direktivom, proizvoa je duan osigurati da samo sigurni proizvodi budu plasirani na trite. U ovom sluaju, proizvod se smatra sigurnim ukoliko ispunjava zahtjeve dobrovoljnih nacionalnih standarda koji su preuzeti iz slubeno objavljenih evropskih (EN) standarda. Direktiva o opdoj sigurnosti proizvoda (GPSD) primjenjuje se na sljedede grupe proizvoda u metalnom i drvnom sektoru:

Proizvodi od drveta Proizvodi od metala

Namjetaj, oblovina i rezana graa Za proizvode koji nisu obuhvadeni Direktivom o graevinskim proizvodima ili drugim vaedim direktivama Evropske unije

Zahtjevi pravnih tekovina EU (EU Acquis Communautaire) za namjetaj U Evropskoj uniji je izuzetno teko usvojiti zakonodavstvo za svaki proizvod koji postoji ili koji moe biti razvijen. Zbog toga postoji potreba za irim zakonodavnim okvirom horizontalne prirode kojim bi se ovakvi proizvodi obuhvatili. Namjetaj spada u ovu vrstu proizvoda obzirom da ne postoji sektorsko zakonodavstvo Evropske unije za namjetaj. Meutim, horizontalno zakonodavstvo Evropske unije ima uticaja na sektor namjetaja, ukljuujudi konkurenciju, okoli, hemikalije, intelektualnu svojinu, zdravlje i sigurnost na radu i trgovinu.

Sektorski izvjestaj.docx

Obavezni sigurnosni zahtjevi za namjetaj utvreni su u Direktivi o opdoj sigurnosti proizvoda 2001/95/EC koja se primjenjuje od 15. januara/sijenja 2004. godine u svim zemljama lanicama Evropske unije.1 Ciljevi ove Direktive ukljuuju kako zatitu zdravlja i sigurnosti potroaa, tako i osiguranje ispravnog funkcioniranja unutranjeg trita Evropske unije. Direktiva o opdoj sigurnosti proizvoda prua opdenitu definiciju sigurnog proizvoda, koje proizvodi moraju zadovoljavati. Prema ovoj Direktivi "siguran proizvod" je bilo koji proizvod, koji u normalnim ili razumno predvidljivim uvjetima upotrebe, ukljuujudi trajanje i, po potrebi, stavljanje u upotrebu i zahtjeve za ugradnju i odravanje, ne predstavlja nikakav rizik ili samo najmanji rizik kompatibilan s upotrebom proizvoda, a koji se smatra prihvatljivim i u skladu sa visokim nivoom zatite sigurnosti i zdravlja ljudi. Proizvoai namjetaja moraju potovati zahtjeve Direktive o opdoj sigurnosti proizvoda, a na dravnoj agenciji za nadzor trita je da ove proizvode kontrolira. U praktinom smislu za bh.proizvoae koji ele da izvoze namjetaj u EU ovo znai da bh. proizvoai imaju odgovornost da osiguraju usaglaenost svojih proizvoda, ali da de njihovi proizvodi biti predmetom inspekcije koje vre agencije za nadzor trita zemalja lanica Evropske unije (organi trine inspekcije) kako bi se ovakva usaglaenost verificirala. Neusaglaenost bi mogla imati kobne posljedice za preduzede, ukljuujudi i visoke kazne, te eventualni gubitak trita. Evropske standarde za namjetaj je razvio Evropski komitet za standardizaciju (CEN). Tehniki komitet za namjetaj CEN-a (CEN/TC 207) razvija standarde koji se odnose na pitanja terminologije, sigurnosna pitanja (npr. metode ispitivanja zapaljivosti i ponaanje proizvoda pri poarnim temperaturama), metode ispitivanja i zahtjeve za finalne proizvode, dijelove, komponente, povrine, zavrne slojeve i metalne dijelove namjetaja, kao i standarde koji se odnose na dimenzionalnu koordinaciju. Nekoliko podgrupa je uspostavljeno u okviru tehnikog komiteta za namjetaj, ukljuujudi uredski namjetaj, sjedala, kuhinjski i kupaoniki namjetaj. Preko 70 EN standarda je objavljeno do sada, a veliki broj standarda je u procesu izrade2. Aktuelna lista standarda koja se primjenjuje u sektoru namjetaja je data u Vodiu o standardima i standardizaciji za bh.kompanije iz metalopreraivakog i drvopreraivakog sektora. Potrebno je naglasiti da se ovi standardi konstantno auriraju, pa preduzeda moraju imati saznanja o tome gdje mogu dobiti najnovije informacije,pri emu de im ovaj Vodi biti od pomodi.

2.2 Direktiva o graevinskim proizvodima (Direktiva Vijeda 89/106/EEC)

Cilj Direktive o graevinskim proizvodima (CPD) Direktiva 89/106/EEC3 je da se osigura slobodno kretanje svih graevinskih proizvoda u okvirima Evropske unije. Proizvodi koji nisu usaglaeni sa sigurnosnim zahtjevima iz ove Direktive se ne mogu prodavati na tritu Evropske unije. Kako bi dokazale usaglaenost sa ovom Direktivom, preduzeda na svoje proizvode stavljaju CE znak. Graevinski proizvodi podrazumijevaju bilo koji proizvod koji je proizveden radi trajne ugradnje u graevinskim radovima. U odnosu na sektore projekta FIRMA, ovo se najede odnosi na sljedede lance vrijednosti i proizvode: Proizvodi od drveta Stolarija (drveni prozori i vrata) Drvene ploe za upotrebu u graevinarstvu Podovi i parketi

Ova Direktiva je preuzeta u BiH zakonodavstvo 2004.godine u formi Zakona o opdoj sigurnosti proizvoda ("Slubeni glasnik BiH", broj 45/04). 2 http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/furniture/single-market/index_en.htm 3 Direktiva se nalazi na CD koji je priloen uz ovaj document.

Sektorski izvjestaj.docx

Proizvodi od metala

Elementi metalnih konstrukcija Graevinski proizvodi aluminijske stolarije Sputene fasade

Graevinski proizvodi moraju zadovoljavati dvije vrste zahtjeva: (1) esencijalni zahtjevi i (2) kriteriji performansi.

Esencijalni zahtjevi ukljuuju est podruja koja moraju biti ispunjena kako bi se osiguralo da sam proizvod ispunjava sigurnosne zahtjeve u skladu sa Direktivom. Kriteriji za performanse nisu navedeni u Direktivi, ved se Direktiva poziva na dravne kodekse gradnje prema kojima se gradnja izvodi u svrhu dokazivanja usaglaenosti sa performansama. Na primjer ako je u pitanju drveni pod, za plasiranje ovog proizvoda na trite Velike Britanije kao kriterij performanse zahtijeva se utvrivanje klizavosti, dok se ta performansa ne zahtijeva za ostala trita u EU. Kriteriji performansi obezbjeuju kriterije za projektovanje proizvoda i kriterije kojima se osigurava da proizvod funkcionira na siguran nain nakon to se izvri njegova ugradnja u graevinski objekat.

2.2.1

Esencijalni zahtjevi

Graevinski proizvodi moraju zadovoljiti est osnovnih zahtjeva koji su uspostavljeni u Direktivi o graevinskim proizvodima (CPD): (1) (2) (3) (4) (5) (6) Mehanika otpornost i stabilnost, Sigurnost u sluaju poara, Higijena, zdravlje i okoli, Sigurnost pri upotrebi, Zatita od buke, te Energetska tedljivost, ukljuujudi i zadravanje toplote.

Kako bi zadovoljila ovih est osnovnih kriterija, preduzeda mogu koristiti jednu od tri sljedede metode koje su dozvoljene prema Direktivi: Harmonizirani evropski standardi (hENs) ukoliko postoje za relevantni proizvod/grupu proizvoda Evropsko tehniko odobrenje (ETA) Priznati dravni standardi.

Harmonizirani evropski standardi Harmonizirane evropske (hEN) standarde je usvojio Evropski komitet za standardizaciju (CEN). Aurirana lista hEN standarda se nalazi u Priruniku o standardima za drvni i metalni sektor projekta FIRMA. U Evropskoj uniji oko 2.000 harmoniziranih standarda je u pripremi, a njih oko 500 je potpuno harmonizirano. Vano je napomenuti da ukoliko neki hEN standard nije usvojen, mogude je primijeniti drugi metod. Tako, u sluaju da preduzede ne moe pronadi primjenljiv standard na listi od 500 potpuno harmoniziranih standarda, ono moe koristiti dravni standard zemlje lanice i ETA specifikaciju ili ISO

Sektorski izvjestaj.docx

tehniki standard. Meutim, vano je napomenuti da nakon to CEN objavi harmonizirani standard, dravni standardi prestaju vaiti.

Evropska tehnika odobrenja (ETA) Alternativa koritenju harmoniziranih standarda je ETA koju usvaja Evropska organizacija za tehnika odobrenja (EOTA) na osnovu Smjernica za evropske tehnike dozvole (ETAG). ETAG je dokument koji se koristi kao osnova za pripremu evropskih tehnikih odobrenja, a sadri specifine zahtjeve za proizvode koji se zasnivaju na osnovnim zahtjevima Direktive. Potpuna lista objavljenih Smjernica za evropske tehnike dozvole i evropskih tehnikih odobrenja nalazi se na Internet stranici EOTA-e: http://www.eota.be/. Za razliku od harmoniziranih standarda, smjernice za evropska tehnika odobrenja je mogude slobodno preuzeti sa ove Internet stranice. Osnovna prednost ETA-e je to doputa oznaavanje proizvoda CE znakom prije izdavanja harmoniziranog standarda, obzirom da se ETA moe zasnivati na nacrtu standarda. Priznati dravni standardi Treda putanja ka oznaavanju CE znakom je koritenje priznatih dravnih standarda kao sredstva za usaglaavanje sa Direktivom. Pretpostavka je da su dravni standardi priznati od strane Evropske komisije kao alternativa harmoniziranim standardima. Ovo funkcionira iskljuivo ako su dravni standardi priznati od strane Evropske komisije.

ISO standardi Iako se ne spominju izravno u Direktivi, usaglaenost se takoer moe dokazati meunarodnim standardima Meunarodne organizacije za standardizaciju (ISO). ISO je razvila standarde koji su specifini za proizvode od drveta i metala. Ovo nisu ISO 9000 i ISO 14000 serije standarda, nego sigurnosni standardi za odreene proizvode. Primjeri ovih standarda su ISO 9477:1992 za livene elike visoke vrstode za opdu mainogradnju i konstrukcijsku namjenu i ISO 16984:2003 za ploe na bazi drveta.

Priznato pravilo tehnologije Mali dijelovi proizvoda ne moraju biti u skladu sa hEN-om ili ETA-om, umjesto toga oni moraju biti proizvedeni u skladu sa priznatim pravilom tehnologije. Definicija proizvoda manjeg dijela je izuzetno jasna u tome da se samo one stavke koje se nalaze na listi koju objavljuje Evropska unija smatraju malim dijelovima. Meutim, ova lista tek treba biti objavljena, a naznake iz Evropske komisije govore da ova lista vjerovatno nede biti pripremljena jo neko vrijeme. Informacije koje su do danas na raspolaganju ukazuju da de se samo veoma mali dijelovi, kao to su ruke za vrata, okovi, ukrasni dijelovi i slino nadi na ovoj listi koja zasigurno nede ukljuivati stavke od konstrukcijskog znaaja ili koje na bilo koji nain mogu doprinijeti ugroavanju zdravlja i sigurnosti.

BiH Standardi U Bosni i Hercegovini, Institut za standardizaciju BiH, kao nezavisna dravna institucija je odgovoran za pitanja standardizacije. Institut predlae strategiju za standardizaciju u BiH, priprema i objavljuje bh. standarde, te zastupa i djeluje u ime drave pred meunarodnim, evropskim i drugim meudravnim organizacijama za standardizaciju.

Sektorski izvjestaj.docx

Institut je zaduen za preuzimanje relevantnih standarda CEN-a u sistem Bosne i Hercegovine. Preuzeti standardi CEN-a ili ISO standardi nazivaju se BAS standardima, a ove standarde je mogude uspjeno primjeniti pri osiguravanju usaglaenosti proizvoda koji de omoguditi da proizvod bude prodat u Evropskoj uniji. Nakon to BAS standard bude objavljen, preovladavajudi standardi bive Jugoslavije trebaju biti povueni. Lista BAS standarda koji su relevantni za oba sektora nalazi se u Priruniku za standarde projekta FIRMA.

Usklaenost sa esencijalnim zahtjevima oznaavanje CE znakom u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima Postoji nekoliko pitanja koja preduzede treba razmotriti kako bi dolo do zakljuka da li je CE znak potreban za njegov proizvod: 1) Da li preduzede mora svoj graevinski proizvod oznaiti CE znakom? Ukoliko je dotini proizvod u saglasnosti sa sljededom definicijom: "proizvod koji je proizveden za ugradnju na siguran nain u graevinskim radovima, ukljuujui radove visokogradnje i niskogradnje, a koji se plasira na evropskom internom tritu."; tada je odgovor DA. Definicija potie iz Direktive o graevinskim proizvodima. 2) Na koji nain preduzede mora svoj graevinski proizvod oznaiti CE znakom? Proizvoa ili njegov ovlateni predstavnik koji se nalazi u Evropskoj uniji odgovoran je za stavljanje CE znaka na proizvod, na etiketi koja je privrdena za proizvod, na pakovanju proizvoda ili na komercijalnoj dokumentaciji koja prati proizvod. U mnogim sluajevima, upravo je proizvoa taj koji moe izvriti sve zadatke i povezana ispitivanja, te objaviti da je njegov proizvod u saglasnosti sa harmoniziranim tehnikim specifikacijama koje su opisane u prethodnom tekstu. U drugim sluajevima, intervencijama Notificiranog tijela (organizacija koja je nominirana od strane zemlje lanice Evropske unije da procijeni da li proizvod ispunjava odreene standarde Evropske unije) je potrebna. Notificirano tijelo nominiraju zemlje lanice Evropske unije na osnovu nadlenosti, a zemlje koje nisu lanice Evropske unije ne mogu nominirati notificirano tijelo. Sve informacije koje su potrebne za primjenu CE znaka na proizvodu, ukljuujudi i "ko ta radi", na zakonski ispravan nain, dostupne su u harmoniziranoj tehnikoj specifikaciji za odreeni proizvod. Standardima je potpuno jasno odreeno ko je odgovoran za koji zadatak. Kako bi se pojednostavio proces, Stalni komitet za graevinarstvo izradio je numeriki sistem sa nivoima od 1 do 4 koji se nazivaju nivoi Potvrivanja usaglaenosti. Naprimjer, nivo 4 ukazuje da nije potrebno da Notificirano tijelo bude ukljueno, nivo 1 zahtijeva punu intervenciju Notificiranog tijela, dok nivoi 2 i 3 zahtijevaju neku od kombinacija. Stalni komitet ukljuuje organe svih zemalja lanica, odreeni broj posmatraa iz sektora, te prireivae specifikacija, a njime predsjedava Evropska komisija. Ovi nivoi Potvrivanja usaglaenosti su navedeni u Odlukama Komisije koje se objavljuju u Slubenom glasniku Evropske unije. Ovo ini ove Odluke obavezujudim irom Evrope, pri emu nisu mogudi izuzeci. Lista ovih Odluka nalazi se na CD koji je u prilogu ovog izvjetaja.

3) Kako pronadi Notificirano tijelo za graevinski proizvod? Nando-CPD je izvor informacija o Notificiranim tijelima u sektoru graevinarstva. Aktuelnu listu svih Notificiranih tijela je mogude preuzeti sa sljedede Internet stranice:

Sektorski izvjestaj.docx

http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/, a ista se nalazi i u na CD koji je u prilogu ovog izvjetaja.4 Radi pretraivanja Notificiranih tijela po namjeni mogude je koristiti sljededu Internet stranicu: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=search.main Radi pretraivanja Notificiranih tijela po abecednom redu mogude je koristiti sljededu Internet stranicu: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=notifiedbody.main Radi pretraivanja Notificiranih tijela po zemljama, mogude je koristiti sljededu Internet stranicu: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=country.main.

4)

Kako izvriti proceduru procjene Usklaenosti u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima

Sve harmonizirane tehnike specifikacije u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima odnose se na procjenu usklaenosti, to predstavlja proceduru na osnovu koje se pokazuje da je proizvod u skladu sa tehnikom specifikacijom. Kao to je navedeno u prethodnom tekstu, ovo se vri putem Harmoniziranih evropskih standarda ili Evropskih tehnikih odobrenja, ili priznatih dravnih standarda. Procjenom usklaenosti dokazuju se dvije stvari: (1) da je proizvod u skladu sa zahtjevima tehnike specifikacije i da deklaracije o performansama predstavljaju istinsko ponaanje proizvoda po poetnom ispitivanju tipa i, da deklaracije o performansama na osnovu poetnog ispitivanja tipa ostaju vaede za proizvode ovo se vri fabrikom kontrola proizvodnje.

(2)

Postupci procjene usklaenosti nisu razvijeni u Bosni i Hercegovini i preduzeda se moraju oslanjati na meunarodno priznati sistem usklaenosti koritenjem meunarodno priznatih Notificiranih tijela. Tako, za bh. preduzeda cjelokupni postupak poetnog ispitivanja proizvoda i fabrike kontrole proizvodnje mora biti izvren izvan Bosne i Hercegovine (ukljuujudi i laboratorijska ispitivanja i sl.).

Definicije: Poetno ispitivanje tipa je grupa ispitivanja ili drugih postupaka koji su opisani u tehnikoj specifikaciji u svrhu utvrivanja performansi uzoraka proizvoda koji se ispituje na zadate karakteristike. Fabrika kontrola proizvodnje je definirana u Aneksu III Direktive kao stalna interna kontrola proizvodnje koju vri proizvoa.

5) ta je Deklaracija o usklaenosti? Nakon to doe u posjed rezultata Poetnog ispitivanja tipa i nakon to implementira Fabriku kontrolu proizvodnje, proizvoa mora izraditi deklaraciju o usklaenosti na vlastitom jeziku i na jezicima onih zemalja u kojima de se proizvod prodavati i staviti CE znak na svoj proizvod. Deklaracija o usklaenosti mora sadravati sljedede:
4

Lista koja je vaila na dan 20. april/travanj 2010. godine nalazi se na CD koji je u prilogu ovog izvjetaja. Auriranu listu je potrebno pratiti putem Internet stranica koje su navedene u tekstu.

Sektorski izvjestaj.docx

a) b) c) d)

Naziv i adresu proizvoaa, odnosno ovlatenog predstavnika proizvoaa Mjesto proizvodnje, Opis proizvoda (generiki naziv, materijal, dimenzije i sl.), Informacije o karakteristikama koje su obuhvadene atestom i predmetom pratede dokumentacije i/ili etiketom, e) Standarde za proizvod koji su ispunjen za taj proizvod, f) Naznaka o odreenim uvjetima koji se primjenjuju na upotrebu proizvoda, g) Naziv i adresa jedne ili vie notificiranih laboratorija koje su izvrile Poetno ispitivanje tipa proizvoda u pogledu predmetnih zahtjeva h) Referentno ime i funkcija ovlatene osobe koju je imenovao proizvoa, ili njegov ovlateni predstavnik, da potpie Deklaraciju o usklaenosti. Takoer, proizvoa mora oznaiti proizvod i ta oznaka mora sadrati sljedede informacije: a) b) c) d) Logo oznaavanja CE znakom, Naziv ili identifikaciona oznaka i registrovana adresa proizvoaa, Posljednje dvije brojke godine u kojoj je stavljen simbol oznaavanja CE znakom, Referencu na standarde za proizvod koji su ispunjen za taj proizvod, opis proizvoda i njegova namjena (generiki naziv, materijal, dimenzije i sl.) i informacije o karakteristikama deklarirane vrijednosti ili klase.

e) Namijenjenu primjenu f) Ako je bilo ukjlueno Notificirano tijelo, onda njegov registracijski broj

2.2.2

Zahtjevi za performanse

Direktiva o graevinskim proizvodima, takoer, zahtijeva da su proizvodi koji se ugrauju u objekte u skladu sa standardima performasi zemlje lanice Evropske unije, to su kriteriji kojima se osigurava da proizvod funkcionira na bezbjedan nain kao dio graevinskog objekta. Postoje dva naina koja preduzeda mogu izabrati kako bi osigurala ispunjavanje kriterija performansi: Prihvadena rjeenja Vedina zemalja ima prihvadena rjeenja.To mogu biti kodeksi prakse, standardi, kodeksi za projektovanje ili druga pravila za primjenu zajedno sa specifikacijom proizvoda. Primjeri kriterija performansi ukljuuju dravne standarde efikasnog koritenja energije i dravne propise, odnosno propise o gradnji.

Eurokodovi Dokumente Eurokoda izrauje Evropski komitet za standardizaciju kako bi pomogao dokazivanje usaglaenosti proizvoda sa zahtjevima performasi koji su navedeni u Direktivi o graevinskim proizvodima. U nizu Eurokodova sadrana je i definicija performansi za gradnju koja navodi detaljne smjernice o metodologiji projektovanja za konstrukcije. Eurokodovi obuhvataju sve aspekte projektovanja konstrukcija i sadre formule i podatke koji se mogu koristiti za izraunavanje kljunih dimenzija i drugih projektantskih promjenljivih za bilo koju predloenu konstrukciju.

Sektorski izvjestaj.docx

Eurokodovi se u zadnje vrijeme javljaju sve ede kao zahtijev za graevinske radove u EU.Tako je npr. Institut za standarde Velike Britanije 01.aprila, 2010 godine, povukao 57 britanskih standarda i zamijenio ih Eurokodovima5, to ukazuje na znaaj Eurokodova u EU. Grupa Eurokodova Evropske unije sastoji se od 10 razliitih grupa, a to su: EN 1990 EN 1991 EN 1992 EN 1993 EN 1994 EN 1995 EN 1996 EN 1997 EN 1998 EN 1999 EUROCODE 0 - Basis of structural design (Osnove projektovanja konstrukcija) EUROCODE 1 - Actions on structures (Djelovanja na konstrukcije) EUROCODE 2 - Design of concrete structures (Projektovanje betonskih konstrukcija) EUROCODE 3 - Design of steel structures (Projektovanje elinih konstrukcija) EUROCODE 4 - Design of composite steel and concrete structures (Projektovanje kompozitnih elinih i betonskih konstrukcija) EUROCODE 5 - Design of timber structures (Projektovanje drvenih konstrukcija) EUROCODE 6 - Design of masonry structures (Projektovanje zidanih konstrukcija) EUROCODE 7 - Geotechnical design (Geotehniko projektovanje) EUROCODE 8 - Design of structures for earthquake resistance (Projektovanje konstrukcija otpornih na zemljotres) EUROCODE 9 - Design of aluminum structures (Projektovanje aluminijskih konstrukcija)

2.2.3

Zavarivanje u skladu sa evropskim standardima

Zavarivanje je vaan elemenat metalnog sektora i obuhvadeno je evropskim standardima.. Provjera osposobljenosti zavarivaa vri se u skladu sa sljededim standardima: EN 287-1 (Provjera osposobljenosti zavarivaa elik) EN 287-2 (Provjera osposobljenosti zavarivaa aluminijum i njegove legure) EN ISO 9606-2 (Provjera osposobljenosti zavarivaa aluminijum i njegove legure) EN 1418 (osoblje na zavarivanje testovi za operatere zavarivanja pri potpuno mehaniziranom i automatiziranom zavarivanju) EN 13133 (Tvrdo lemljenje Provjera sposobnosti lemilaca)

http://www.trowers.com/attachments/published/4446/British%20Standards%20and%20the%20new%20Eurocodes%20%20A%20fresh%20breeze%20or%20choppy%20waters.pdf

Sektorski izvjestaj.docx

Provjera osposobljenosti zavarivaa se moe izvriti u prostorijama preduzeda i u specijaliziranim institutima. Pri upudivanu zahtjeva za provjeru osposobljenosti zavarivaa, preduzede je duno obezbijediti sljedede podatke: Broj zavarivaa koji de biti predmetom provjere osposobljenosti zavarivaa Informacije o postupcima zavarivanja koji de biti koriteni Informacije o tipovima proizvoda (lim ili cijevi) i dimenzije uzoraka (prenik i debljina zida) Informacije o tipovima zavara koje je potrebno spojiti (boni ili ugaoni zavar) Podaci o materijalima koji de biti koriteni tokom provjere osposobljenosti zavarivaa

Preduzede treba obezbijediti adekvatne certifikate za matine metale i pratede materijale koji de biti koriteni na testovima. Preduzede, takoer, treba pripremiti adekvatne specifikacije za postupke zavarivanja. U BiH, praktinu edukaciju zavarivaa u skladu sa EN 287 (Provjera osposobljenosti zavarivaa. Zavarivanje taljenjem. elik.) i ISO 9606 (Provjera osposobljenosti zavarivaa -- Zavarivanje taljenjem Dio 2: Aluminijum i legure aluminijuma) organizira Institut za zavarivanje u Tuzli.

2.2.4

Interpretativni dokumenti i smjernice o Direktivi o graevinskim proizvodima

Obzirom da je Direktiva o graevinskim proizvodima jedna od najzahtjevnijih Direktiva Evropske unije, Evropska komisija je izdala nekoliko dokumenata kako bi tumaenje i provoenje ove Direktive uinila razumljivijima za preduzeda- Ovi dokumenti su: (a) interpretativni dokumenti o Direktivi o graevinskim proizvodima, kojima se objanjava veza izmeu osnovnih zahtjeva Direktive i tehnikih specifikacija, i (b) Smjernice koje pruaju pomod pri praktinoj provedbi Direktive. Interpretativni dokumenti o Direktivi o graevinskim proizvodima Postoji est Interpretativnih dokumenta koji povezuju osnovne radne zahtjeve Direktive sa Evropskim tehnikim specifikacijama. Oni su sljededi: Interpretativni dokument br. 1: Mehanika otpornost i stabilnost Interpretativni dokument br. 2: Sigurnost u sluaju poara Interpretativni dokument br. 3: Higijena, zdravlje i okoli Interpretativni dokument br. 4: Sigurnost pri upotrebi Interpretativni dokument br. 5: Zatita od buke Interpretativni dokument br. 6: Energetska efikasnost, ukljuujudi i zadravanje toplote.

Ovi dokumenti se nalaze na CD koji je u prilogu ovog izvjetaja. Smjernice o Direktivi o graevinskim proizvodima Kako bi se ispitalo bilo koje pitanje koje se odnosi na provedbu i praktinu primjenu Direktive o graevinskim proizvodima, Evropska komisija je izdala niz Smjernica. Lista ovih smjernica je kako slijedi: Definicija fabrike kontrole proizvodnje u tehnikim specifikacijama za graevinske proizvode Tretiranje opreme i sistema u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima Oznaavanje CE znakom u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima Nivoi i klase u Direktivi o graevinskim proizvodima Izdrljivost i Direktiva o graevinskim proizvodima Sistem evropske klasifikacije graevinskih proizvoda prema reakciji na poar

10

Sektorski izvjestaj.docx

Harmonizirani pristup prema opasnim supstancama u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima Primjena lana 4(4) Direktive o graevinskim proizvodima Prelazni ugovori u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima Sistemi Potvrivanja o usklaenosti i uloga i zadaci notificiranih tijela u oblasti Direktive o graevinskim proizvodima Primjena i koritenje Eurokodova Procjena usklaenosti u skladu sa Direktivom o graevinskim proizvodima: poetno ispitivanje tipa i fabrika kontrola proizvodnje

Ove smjernice nalaze se na CD koji je u prilogu ovog izvjetaja.

2.3 Zahtjevi Evropske unije koji se odnose na zakonitost porijekla drveta Akcioni plan FLEGT
Pored tehnikih zahtjeva, Evropska unija moe odbiti da uveze proizvode od drveta ukoliko izvozna zemlja nema sistem u skladu sa kojim moe dokazati da je svaki djelid proizvoda od drveta, koje se isporuuje u Evropsku uniju, zakonito posjeen. Ovo je bilo kljuno naelo Akcionog plana Evropske unije za Zakon o umama provedba, upravljanje i trgovina umama koji je Evropska unija usvojila 2003. godine. Ovaj Akcioni plan rezultirao je novom Uredbom Evropske unije za borbu protiv nezakonite sjee, kojom su utvrene obaveze operatera koji plasiraju drvo i proizvode od drveta na trite. Ovu Uredbu je 2008. godine predloila Evropska komisija, a oekuje se da de ista postati obavezna 2011. godine. Akcioni plan FLEGT predstavlja kombinaciju mjera u zemljama proizvoaa i potroaa kako bi se pomogla trgovina zakonitim drvetom kroz mjere kao to su podrka zemljama u kojima se proizvodi drvo, aktivnosti na unapreenju trgovine zakonitim drvetom, promoviranje etikih politika javnih nabavki, podrka inicijativama privatnog sektora u cilju promoviranja korporativne drutvene odgovornosti, osiguranje finansiranja i investicijskog koritenja postojedih zakonskih instrumenata ili usvajanje novih zakona kako bi se podrao plan za rjeavanje problema sukoba drveta. Uredba Komisije br. 1024/2008 od 17. oktobra/listopada 2008. godine propisuje detaljne mjere za provedbu Uredbe Vijeda (EC) br. 2173/2005 u cilju uspostavljanja plana licenciranja po FLEGT-u za uvoz drveta u Evropsku zajednicu. Ovu Uredbu je mogude preuzeti sa sljedede Internet stranice: http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/Com_Reg_1024-08_en.pdf. Kljuni element EU FLEGT akcionog plana su tvz. Sporazumi o dobrovoljnom partnerstvu (VPA) FLEGT-a, to predstavlja sistem licenciranja izmeu zemalja partnera koje su proizvoai drveta i Evropske unije. Sistemom licenciranja de se dokazati da je drvo koje se izveze iz te zemlje zakonito i da ispunjava odreeni broj drugih zahtjeva. Nakon to sistem licenciranja bude u cjelosti uspostavljen i profunkcionira, nikakav izvoz iz zemlje partnera u Evropsku uniju nede biti dozvoljen ako nije praden FLEGT licencom. U pogledu zahtjeva, ova Uredba Evropske unije de zahtijevati da bilo koji subjekat koje plasira drvo ili proizvode od drveta na trite Evropske unije ("operater") mora provesti i uinkovito primjenjivati sistem dune panje. U skladu sa ovim sistemom, operater bi trebao prikupiti infomacije o proizvodima od drveta koje uvozi ili prodaje, ukljuujudi i opis drveta, zemlju u kojoj je posjeeno, kubikau i/ili teinu drveta, naziv i adresu operatera koji je isporuio drvo ili proizvod od drveta, te informacije kojima se pokazuje da je drvo bilo posjeeno na zakonit nain. Alternativno, operater moe izabrati da zaposli priznatu organizaciju za monitoring koju je odredila Komisija za provoenje i pradenje primjene ovakvog sistema dune panje u njegovo ime.
11

Sektorski izvjestaj.docx

Neke od zemalja Evropske unije ved primjenjuju naela FLEGT-a kao zahtjeve za uvoz drveta i proizvoda koji se zasnivaju na drvetu. Od 1. aprila/travnja 2010. godine, Politika nabavke drveta Vlade Ujedinjenog Kraljevstva zahtijeva da svo drvo i proizvodi nastali iz drveta moraju voditi porijeklo ili iz zakonitih i odrivih izvora ili iz izvora koji posjeduju licencu FLEGT-a, odnosno njen ekvivalent. Zbog toga je vano da drvni sektor BiH uvede certificiranje u okvirima Vijeda za nadzor uma - Forest Stewardship Council (FSC) i Lanca nadzora - Chain of Custody (CoC) u to kradem vremenskom roku, tako da ne doe do gubitka sadanjih trita, obzirom da ovi certifikati dokazuju usaglaenost sa naelima FLEGT-a.

2.4 Okolini zahtjevi Evropske unije za proizvodni sektor

Nekoliko Direktiva koje se odnose na okoli direktno utiu na proizvodni sektor, kao to su one koje se odnose na industrijske emisije ili upravljanje otpadom, Direktiva o integrisanom spreavanju i kontroli zagaenja (IPPC), Direktiva o hlapljivim organskim spojevima (VOCs), te Direktiva o otpadu. Iako se ove Direktive primjenjuju samo na ona preduzeda koja se nalaze u Evropskoj uniji, od velike je vanosti za bosansko-hercegovaka preduzeda drvnog i metalnog sektra da se upoznaju sa ovim zahtjevima, obzirom da de oni postati obavezni kako se Bosna i Hercegovina bude pribliavala ostvarivanju statusa zemlje lanice. Direktiva o integrisanom spreavanju i kontroli zagaenja (IPPC) IPPC Direktiva6 o integrisanom spreavanju i kontroli zagaenja ima za cilj smanjivanje zagaenja iz razliitih industrijskih izvora irom Evropske unije. Ova Direktiva je obavezna za preduzeda koja posluju na teritoriji Evropske unije, a koja su obavezna dobiti okolinu dozvolu. Prema IPPC Direktivi, uvjeti za dobijanje dozvole moraju biti zasnovani na najboljim raspoloivim tehnikama (BAT). Primjer za ovo je Referentni dokument o najboljim raspoloivim tehnikama (BREF) o Povrinskoj obradi koritenjem organskih otapala, koji je usvojen u avgustu/kolovozu 2007. godine, a koji sadri poglavlje o "premazivanju namjetaja i materijala od drveta" i poglavlje o "zatiti drveta". Ovaj dokument sadrava listu primijenjenih postupaka i tehnika koje se koriste pri premazivanju namjetaja i materijala od drveta, kao i tehnike koje se koriste za zatitu drveta. Dokument navodi nivoe trenutne potronje (npr. materijali, energija) i nivoe emisije (npr. hlapljivi organski spojevi - VOCs), a to je navanije, u ovom dokumentu su navedene i najbolje raspoloive tehnike za smanjenje potronje sirovina, smanjenje emisije u zrak (npr. razliite vrste filtera), preidavanje otpadnih voda ili upravljanje otpadom (npr. ponovno dobijanje iskoritenih otapala).

Direktiva o emisiji hlapljivih organskih supstanci nastalih upotrebom organskih otapala (VOC Direktiva) Direktiva o emisiji hlapljivih organskih supstanci nastalih upotrebom organskih otapala propisuje ograniavanje emisija hlapljivih organskih spojeva (VOCs) usljed koritenja organskih otapala pri odreenim aktivnostima u instalacijama. Aktivnosti kao to su nanoenje ljepila, oblaganje metalnih, plastinih i drvenih povrina, idenje povrina, impregnacija drveta, proizvodnja priprema za premaze, lakova, boja i ljepila, laminacija drveta i plastike obuhvadeni su VOC Direktivom.
6

Direktiva 2008/1/EC Evropskog parlamenta i Vijeda od 15. januara/sijenja 2008. godine koja se odnosi na integralno spreavanje i kontrolu zagaivanja

12

Sektorski izvjestaj.docx

Neki od pogona koji su obuhvadeni VOC Direktivom takoer su obuhvadeni i IPPC Direktivom. U ovim sluajevima, VOC Direktiva propisuje samo minimalne obaveze koje nisu nuno dovoljne za usaglaenost sa IPPC Direktivom. Ovakva usaglaenost moe podrazumijevati stroije vrijednosti emisije, granine vrijednosti emisije za druge supstance i druge medije, te druge odgovarajude uvjete. Detalji o emisijama iz instalacija koje su obuhvadene kako VOC Direktivim, tako i IPPC Direktivim dostupne su preko Evropskog registra isputanja oneidujudih tvari (EPER).

Druge relevantne direktive Kao i u mnogim drugim industrijskim procesima, proizvodnja metala i drveta stvara otpad ukljuujudi direktni otpad iz proizvodnje, ali takoer i otpad od boja, lakova i drugih ulaznih materijala. U ovom kontekstu, proizvoai namjetaja moraju biti u skladu sa Direktivom 2008/98/EC Evropskog parlamenta i Vijeda od 19. novembra/studenog 2008. godine o otpadu7. Ova Direktiva propisuje mjere za zatitu okolia i zdravlja ljudi spreavanjem ili smanjenjem tetnih uticaja stvaranja i upravljanja otpadom, te smanjenjem ukupnih uticaja koritenja resursa i unapreenjem efikasnosti takvog koritenja. tavie, industrija namjetaja i metalo-preraivaka industrija su korisnici hemikalija u viim fazama prerade, te kao takve imaju obavezu u skladu sa REACH-om, odnosno propisom o hemikalijama i njihovoj sigurnoj upotrebi (EC 1907/2006). Ovaj propis ureuje registraciju, evaluaciju, autorizaciju i ogranienja hemijskih supstanci.

3. DOBROVOLJNI / TRINI STANDARDI ZA DRVNU I METALNU INDUSTRIJU

Pored obaveznih zahtjeva i zakonodavstva koji su opisani u prethodnom tekstu, postoji nekoliko trinih standarda koji su relevantni za oba sektora. Ovi standardi nisu obavezni, ali ih poslovni partneri na tritu Evropske unije veoma esto zahtijevaju, a oni ukljuuju ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001, FSC i FSC CoC (lanac nadzora FCS-a).

3.1 ISO 9001

Serija ISO 9000 predstavlja standarde kojim se propisuju zahtjevi u pogledu sistema upravljanja kvalitetom (QMS) u organizaciji kako bi dokazala svoju sposobnost da dosljedno prua proizvode i usluge kojima se povedava zadovoljstvo kupca. Kako bi usjeno konkurirala na zahtjevnim evropskim i svjetskim tritima, preduzeda iz drvnog i metalnog sektora moraju provesti, odravati i unapreivati standarde kvalitete. U regiji Zapadnog Balkana, veliki broj proizvodnih preduzeda je ved prepoznalo provoenje i certificiranje ISO 9001 kao konkurentnu prednost, dok su ISO 9000 standardi najede provoeni standardi u Bosni i Hercegovini. Iako standardi ISO 9000 nisu zamjena za CE znak, one organizacije koje su provele ISO 9000 su ved uspostavile neke postupke koje su neophodne za oznaavanje CE znakom. Pored konkurentske prednosti posjedovanja ISO 9001, provedba ovog standarda donosi i druge koristi za preduzeda: 1. ISO 9001 certifikacija smanjuje ukupne trokove poslovanja 2. Priznat je irom svijeta kao osiguranje sposobnosti drutva da prui kvalitetne proizvode i usluge 3. ISO 9001 moe unaprijediti dizajn proizvoda. Postoje pet dijelova u okviru ovog standarda kojima su utvrene aktivnosti, a koje je potrebno razmotriti: Sveukupni zahtjevi za sistem upravljanja kvalitetom i dokumentacijom Upravljaka odgovornost, usmjerenost, politika, planiranje i ciljevi
7

EurLex: ec.europa.eu

13

Sektorski izvjestaj.docx

Upravljanje i raspodjela resursa Realizacija proizvoda i upravljanje procesom, te Mjerenje, pradenje, analiza i unapreenje.

Posljednja verzija, ISO 90001:2008 prua objanjenja o pojedinim zahtjevima ISO 90001:2000 i poboljava kompatibilnost sa ISO 140001:2004. ISO 90001:2008 standardom se ne uvode dodatni zahtjevi; niti je izmijenjena namjera standarda ISO 9001:2000. Certificiranje za ISO 9001:2008 nije nadogradnja i organizacije koje posjeduju ISO 9001:2000, bi trebale imati isti staus kao i one koje dobiju novi certifikat za ISO 9001:2008.

3.2 ISO 14001

Sve vedi broj proizvoaa provode planove upravljanja okoliem kao to je ISO 14001 kako bi pratili i konstantno unapreivali svoj rad u pogledu zatite okolia. Serija ISO 14000 je standard upravljanja procesom koji se odnosi na rjeavanje sistema upravljanja okoliem (EMS) i provedbom istih. ISO 14001 je meunarodno prihvadeni standard kojim se propisuje kako preduzeda mogu uspostaviti uinkovit Sistem upravljanja okoliem (EMS). Standard je osmiljen u cilju uspostavljanja ravnotee izmeu odravanja profitabilnosti i smanjenja uticaja na okoli. Provoenje ISO 14001 omogudava preduzedima da procijene svoj trenutni uticaj na okoli, te identificiraju take na kojima mogu smanjiti taj uticaj. Na koncept Sistema upravljanja okoliem se u Evropskoj uniji gleda sa odobravanjem, a isti stav ima i meunarodna drvna industrija. Nedavna unapreenja koja se odnose na zahtjeve za okolinu dozvolu u Bosni i Hercegovini su jasan odraz zahtjeva iz ISO 14001, pri emu ipak postoje male razlike.

3.3 OHSAS 18001

Vaan aspekt u obradi drveta i metala je osiguravanje dobrih zdravstvenih i sigurnosnih uvjeta na radnom mjestu. Odredbe o ogranienjima izloenosti radnika hemijskim tvarima (npr. razliite hlapljive organske spojeve) i karcinogenima i mutagenima (npr. drvena praina) na radnom mjestu predviene su u zakonodavstvu Evropske unije. Direktive Evropske unije o zdravlju i sigurnosti na radu, o koritenju radne opreme i opreme za linu zatitu i za runo rukovanje teretima su takoer relevantne za radnike iz drvnog i metalnog sektora. Dok Bosna i Hercegovina potpuno usaglasi svoje zakonodavstvo sa direktivama Evropske unije, bh. preduzeda mogu dokazivati svoje dobre prakse u pogledu osiguravanja dobrih zdravstvenih i sigurnosnih uvjeta na radnom mjestu certifikacijom standardom OHSAS 18001, meunarodnim standardom kojim se umanjuje rizik za uposlenike i unapreuje sistem upravljanja zatitom zdravlja i sigurnosti na radu.

3.4 Certifikat za nadzor uma - FSC za drvni sektor

Osnovano 1993. godine, Vijede za nadzor uma je nezavisna organizacija, zasnovana na lanstvu koja je zaduena za promoviranje odgovornog gospodarenja svjetskim umama na osnovu standarda gospodarenja umama, sistema akreditiranja / certificiranja i priznavanja trine marke. ume koje ispunjavaju standarde za nadzor uma FSC-a i operacije sa umskim proizvodima koje ispunjavaju standarde lanca nadzora FSC-a primaju certifikat FSC-a i dozvolu da koriste trinu marku FSC-a. Trina marka i naljepnica FSC-a prua osiguranje kvaliteta maloprodavcima i potroaima, te daje potroaima i preduzedima nezavisno osiguranje o proizvodima koje kupuju. Proizvodi koje nose oznaku

14

Sektorski izvjestaj.docx

FSC logoa i trine marke omogudavaju odgovornim maloprodavcima i potroaima da prepoznaju i podre odgovorno gospodarenje umama.

3.5 Certifikat lanca nadzora FSC-a za drvni sektor

Lanac nadzora (CoC) FSC-a prati FSC certificirani materijal kroz proizvodni proces od ume do potroaa, ukljuujudi sve uzastopne faze obrade, transformacije, proizvodnje i distribucije. Samo poslovanje koje je certificirano Lancem nadzora FSC-a moe svoje proizvode oznaiti trinom markom FSC-a. Oznaka FSC-a obezbjeuje vezu izmeu odgovorne proizvodnje i potronje, te prema tome, omogudava potroau da donese odluke o kupovini koje su u drutvenom i okolinom smislu odgovorne. Certifikacija FSC CoC (Lancem nadzora FSC-a) takoer dokazuje da se preduzede sa ozbiljnodu odnosi prema brizi o okoliu koju izraavaju njegovi kupci i osoblje. Nadalje, certifikacija FSC CoC se moe koristiti kako bi se dokazala usklaenost sa javnim ili privatnim politikama nabavki i specifikacijama, kao to su uvoenje Eko naljepnice za namjetaj Evropske unije.

15