EXPEDITIO2

www.expeditio.org

GRADIMO

ODRIVO!

EXPEDITIO2

GRADIMO

ODRIVO!

EXPEDITIO EXPEDITI O2

osjeaj graanske odgovornosti zapoinje sa potovanjem uma!

oko svijeta oko svijeta oko svijeta oko svijeta oko svijeta
1 veina postojeih struktura i transportnih mehanizama nee biti odrive u neposrednoj budunosti. U odnosu na ostale zemlje, Danska je eko-ekonomski lider. Zabranila je izgradnju termoelektrana, proizvodi 15% svoje struje putem vjetrenjaa, a 32% ukupnog prevoza u Kopenhagenu odvija se biciklom. 2 metodologijom ekolokih indikatora, ustanovljeno je da su nai rastui zahtjevi premaili kapacitet zemlje jo tokom 1980-tih. Rast svjetske proizvodnje dobara i usluga od 6 triliona (6000 milijardi) dolara u 1950. godini na 43 triliona u 2000.-oj uzrokovao je devastaciju ivotne sredine u razmjeri kakvu nismo mogli ni zamisliti prije pola vijeka. Ako svjetska ekonomija nastavi sa rastom od 3% godinje, proizvodnja dobara i usluga e se uetvorostruiti u sljedeih pedeset godina, dostiui iznos od 172 triliona (hiljada milijardi) dolara. 3 svaki graanin Istone Evrope proizvede u prosjeku 7.34 tona CO2 godinje a graanin Sjeverne Amerike proizvede 22.02 tona CO2 godinje! 4 ovjek je relativno mlada vrsta koja moe da ui od 30 miliona preivjelih vrsta koje su stvorile od zemlje izdriv i dugotrajan ekosistem. 5 u drugoj polovini XX vijeka broj urbanih stanovnika na zemlji se uetvorostruio: sa 737 miliona 1950. godine, na oko 3 milijarde danas, to predstavlja polovinu svjetske populacije. 2

oko svijeta oko svijeta oko svijeta oko svijeta oko svijeta
6 kada bi cjelokupno svjetsko urbano stanovnitvo ivjelo po gustini od 7600 ljudi/km2, kao u urbanim sredinama Istone Azije, ono bi zauzimalo svega oko 1% raspoloivog kopna na zemlji, to priblino odgovara povrini Nemake. 7 nono nebo iznad sjeverne Evrope ako je no vedra i imate sree, moete vidjeti oko 2000 zvijezda na selu, oko 200 u predgrau i 20-ak zvijezda ako ste u gradu. Za 20-ak godina neemo vidjeti ni jednu jedinu zvijezdu, s obzirom na izmaglicu iznad urbanih i industrijskih centara! 8 svakoga dana, do zemlje dopre vie suneve energije nego to je ukupna koliina energije koju bi 6 milijardi njenih stanovnika konzumiralo u toku 27 godina ! 9 po znaaju se environmental revolucija koja otpoinje, moe porediti sa agrikulturnom i industrijskom revolucijom. Dok je agrikulturna revolucija izmijenila lice zemlje, industrijska revolucija je transformisala zemljinu atmosferu. Obje prethodne revolucije bile su voene novim otkriima i tehnolokim prednostima, dok e sadanja revolucija uglavnom biti voena instinktom za preivljavanje. 10 na svake dvije sekunde, nestane oblast drevnih uma veliine fudbalskog igralista.... 60% grae iz tropskih uma koja se uvozi u Veliku Britaniju je ilegalna a vei dio je jeftina perploa 3

sos!...gradimo odrivo !!!

eko / oikos / kua stanite eko - logija / nauka eko - nomija / upravljanje

Graena sredina nastaje kao produkt odnosa drutva/kulture i prirode. Danas su ti odnosi vie suprostavljeni nego to predstavljaju smislenu simbiozu, u najveoj mjeri na raun prirode. Njihovo shvatanje kao dva odvojena iskljuiva sistema, od kojih jedan (drutvo/kultura) neprestano eksploatie drugi (priroda) ne razumijevajui njegove zakone, rezultiralo je neodrivim izgraenim strukturama i degradiranom ivotnom sredinom. Graevinska industrija godinama ima duboko negativan uticaj na ekoloko zdravlje Zemlje, u velikoj mjeri zato to ekonomski sistem unutar koga funkcionie ignorie svoju meuzavisnost sa prirodom. Ne-ekoloke strukture graevinske industrije i istorijski nedostatak ekoloke svijesti graevinskih profesionalaca, nain na koji su zgrade, graevinarstvo i procesi gradnje kreirani, rezultira dominantno negativnim uticajem na ekosisteme. Ovakav pristup ne moe nikako voditi do smislenog rjeenja sadanjih i buduih ekolokih problema. Ljudi i graevine su viestruko i nerazdvojivo povezani sa prirodom. Zato je potrebno tragati za arhitektonskim i urbanim strategijama koje uspostavljaju relaciju sa prirodom u znaajnom smislu. Odriva arhitektura ukljuuje kombinaciju vrijednosti: estetske, socijalne, politike, moralne i vrijednosti ivotne sredine.

>>> O2

Shvatanje pojma graevinarstva mora obuhvatiti sve prirodne sisteme sa kojima dolazi u meuzavisnost. Sagledati cjelokupan tok nastajanja jedne graevine znai imati na umu: - rudnike, minerale i ume od kojih su materijali napravljeni, - drumove kojima su materijali dopremljeni i elektrane i rafinerije koje su proizvele gorivo za prevoz - rijeke koje nas snabdijevaju vodom i koje primaju otpadne vode - isputanje materija u atmosferu usljed proizvodnje elektrine energije potrebne zgradama i usljed sagorijevanja goriva koje se koristi za prevoz ljudi do i od zgrada - zahtjeve koje postavljamo prirodi svojim izborima

Osnova ekoloki odrive izgradnje je u razumijevanju meuzavisnosti izmeu naeg prirodnog svijeta i naeg izgraenog okruenja.

Kako su ekosistemi - sistemi koji odravaju ivot na planeti, neophodna je izgradnja koju e oni podrati, a ne izgradnja koja ih unitava. Stoga, naselja i zgrade moramo shvatati kao eko-sisteme koji funkcioniu po istim zakonitostima po kojima se vladaju i prirodni eko-sistemi, i sa kojima su meusobno zavisni i interaktivni. Integracija graene sredine u prirodnu, njeno usklaivanje sa zakonitostima okruenja ne treba da bude negativna restrikcija u budunosti, ve prilika za pronalaenje novih vrijednosti okoline i nove estetike svojstvene ovjeku. 7

Priroda kao model a ne kao nepogodnost koju treba izbjegavati i kontrolisati !

sa im raspolaemo / energija Graenje je odgovorno za 40-50% potronje svjetske energije i za isto toliki procenat zagaenja!
prvi zakon termodinamike energija ne moe biti stvorena, niti unitena, nego samo pretvorena iz jednog oblika u drugi, ona stalno krui kroz sve ive i neive sisteme. U svemu tome ovjek, soliter ili vlat trave predstavljaju oblike energije koja je u kretanju. Kada se soliter srui ili vlat trave osui, energija koju su oni predstavljali nije nestala, ona je transformisana negdje u okolinu. drugi zakon termodinamike svaki put kada se energija pretvara iz jednog oblika u drugi, smanjuje se ukupna koliina iskoristive energije. Rezultat - zagaenost ili neiskoristiva energija i nestajanje mnogih resursa neophodnih za izgradnju. 8

International Energy agency i World Energy Council predviaju znatan porast globalne potronje energije i to za 40% do 2010.godine, i ak za 400% do 2050.godine. Nastavak korienja fosilnih goriva samo e pojaati efekat klimatskih promjena i zato je neophodno da obnovljivi izvori energije preuzmu primat, tako to e uestvovati i sa preko 50% do 2050.godine.

Zagaenje okoline i pregrijavanje ekosfere upuuju na usklaivanje potronje energije sa lokalnom ponudom - ograniavanje i smanjivanje upotrebe svih izvora energije izuzev onih koji su ve integrisani u prirodne energetske tokove ekosfere i ne naruavaju njen balans. pasivno - poznavanjem i primjenom fizikih i prirodnih zakona (zagrijavanja, hlaenja, cirkulacije vazduha i toplotne izolacije) moemo postii da se sama kua ponaa kao regulator toplote. aktivno - dodatnu energiju moemo obezbijediti iz obnovljivih izvora energije: solarne elije i kolektori, vjetrenjae i generatori na vodu, dobijanje toplote iz dubine zemlje su primjeri tehnologija koje omoguuju da arhitektonske strukture tokom eksploatacije budu racionalni djelovi ireg energetskog sistema prirode. 9

svijest o mjestu / orijentacija / izolacija / mikroklima / topografija / ukopavanje / vegetacija / reciklani materijali / odrivi resursi / energetska fasada / foto elije / solarni kolektori / skladita toplote / geotermalna energija / vjetrenjae / >>> forma i dizajn kao rezultat

>>>>

konvencionalna kua kao potroa

>>>>

kua kao energetski objekat

10

Od svih energetskih izvora na zemlji, suneva energija ima najvei i nepresuni kapacitet. Za pola sata, do zemljine povrine dopre dovoljno Suneve energije, koja bi zadovoljila svjetske potrebe za energijom na godinjem nivou. Energija sunca je: Besplatna ista i ne zagadjuje veoma pouzdana i veoma sigurna. Arhitektonski objekti kao odrive i energetske strukture, poput biljnog svijeta, trebaju inkorporirati solarnu energiju u svoj koncept.

sunce >>>

oslanjati se na prirodan protok energije >>> prozvodi ljudskog dizajna, poput ivog svijeta, treba da crpe svoju kreativnu snagu iz suneve energije !
11

solarna kua solarna kua solarna kua solarna kua

fotonaponske elije >>> elektrina energija

orijentacija >>> svjetlost / zagrijavanje forma i materijalizacija >>> prihvatanje solarne energije

fotonaponske elije >>> zagrijavanje: topao vazduh / topla voda

staklenik / energetska fasada >>> klimatizacija

vjetrenjae / vjetar-oblik solarne energije >>> elektrina energija

Cijena fotonaponskih elija je pala sa 80$ po vatu u 1975. godini na 4$ po vatu trenutno. Cijena ove tehnologije i dalje pada u prosjeku 20% 12

sa im raspolaemo / materijali
Vrsta materijala i nain na koji ih koristimo utiu na ivotnu sredinu, a u procesu njihove proizvodnje i transporta troi se energija. Izvori pojedinih materijala sve su oskudniji i visoka je ne samo njihova cijena, ve i cijena energije neophodne za njihovu proizvodnju. Tokom narednih decenija mnogi izvori energije bie iscrpljeni.

graevine troe 40% - 50% materijalnih resursa planete!

Izgraena sredina guta polovinu svjetskih rezervi materijala i sirovina, polovinu uma. Razmislite o tome - beton, drvna graa, elik, vinil, granit, namjetaj. Razmislite o svim toksinima proizvedenim u rudnicima materijala, aero zagaenju, savakanoj zemlji. Nijedna druga ljudska aktivnost nije ni blizu ovakvom uticaju. irom svijeta graevine troe oko 40%-50% materijalnih resursa planete. Procijenjeno je da se prilikom konstrukcije zgrada potroi 3 biliona tona sirovina godinje!!! 13

na primjer ... Beton danas predstavlja najkorieniji graevinski materijal u iji sastav ulaze cement i agregati ije dobijanje ima nepovoljne efekte na ivotnu sredinu. Betonske ruevine se ne mogu reciklirati, a njihovna ponovna upotreba prisutna je u maloj mjeri u izgradnji puteva. Za sada, ne moemo u potpunosti izbjei upotrebu betona ali moemo pokuati sa njegovom manjom primjenom, uz to veu upotrebu, eline i drvene konstrukcije, koje su podlone reciklai ili razgradnji.

za svaku tonu cementa, najkorienijeg graevinskog sastojka na zemlji, potrebno je iskopati oko dvije tone materijala, skoro jednu tonu CO2 i do 6 kg NO, a pri tome se oslobaaju i gasovi koji pospjeuju efekat staklenika !!!

14

Neophodno je koristiti: - materijale iz obnovljivih izvora, ako su tetni efekti pri njihovoj izradi minimalni - materijale koji ne zagauju sredinu, ne emituju opasne materije ili otrovne estice - materijale koji se mogu reciklirati i ponovo upotrijebiti ...a ako materijal potie iz neobnovljivog izvora, koristiti ga za dugotrajne graevine, uz mogunost da se kasnije ponovo upotrijebe odreeni graevinski elementi...

od svih graevinskih materijala drvo se u najveoj mjeri moe smatrati ekolokim obnovljiv izvor ako se planski sadi i uva/ moe se razgraditi / neutralie veliku koliinu ugljen dioksida tokom svog ivotnog vijeka i proizvodi kiseonik / dugotrajan / ostaci tokom njegove obrade koriste se za proizvodnju drugog graevinskog materijala / 15

arhi-nus produkti
...prilikom kontrukcije zgrada proizvede se i do 40% vrstog otpada u mnogim zemljama !
Navedeni podatak dovoljno govori o neusklaenosti dananje upotrebe materijala u graevinarstvu sa prirodnim tokom kruenja materije i energije. Postavlja se pitanje, kakve domove sebi gradimo ako to za posljedicu ima potpunu destrukciju naeg najznaajnijeg doma - planete? Da li udobnost koju sebi obezbjeujemo treba da rezultira pejzaima u vidu nepreglednih deponija?

kua kao potencijalni otpad!

prosjeni graanin Evrope potroi 53 tone materijala godinje-za kvalitetan ivot. Prosjean Amerikanac potroi 80 tona da bi postigao slian standard ivota.
16

 uzimajui u obzir budui rast oblasti za odlaganje otpada, MVRDV prognoziraju u svom projektu Datatown/ Metacity da e u sektoru za otpad svaki dan veliki grad budunosti proizvoditi preko 1.5 milion m3 otpada, to e ovaj sektor, nakon 150 godina nainiti dolomitskim pejzaem.

17

u prirodi ne postoji otpad - sve ima svoju svrhu !

...i vrijedno graditeljsko nasljee ui nas mudroj upotrebi materijala, nainu na koji su korieni dragocjeni i rijetki prirodni materijali (kamen) za trajne graevine, obnovljivi i razgradivi za druge graevine (drvo, erpi). O tome svjedoi i nenaruena ivotna sredina kao i naslijeene vrijedne graditeljske strukture. Jedan dio rjeenja za nusprodukte savremenog graenja lei upravo u tradicinalnom znanju ali zbog masovnosti dananjih procesa izgradnje, rjeenje se mora traiti : - u novim tehnologijama, mogunostima recikliranja i razgraivanja - i u novom pristupu projektovanju arhitektonskih objekata u smislu trajnosti, mobilnosti, ponovne upotrebe i fleksibilne funkcionalnosti.

5R = REDEFINE + RETHINK + REDUCE + REUSE + RECYCLE

Eliminisati koncept otpada ! Procjenjivati i optimalno razvijati potpuni ivotni ciklus graevina i procesa u njima, kako bi one dostigle stanje prirodnih sistema, u kojima nema otpada. 18

zeleno je urbano
90% ispitanika u gradskoj sredini, kao najznaajniji kvalitet navodi neposrednu blizinu zelenih povrina!

E. Hauard je svojom idejom o vrtnom gradu ponudio trajnu branu vezu izmeu grada i prirodnog okruenja kao rjeenje za tadanju umornu industrijsku civilizaciju. Dananja aktuelnost ove ideje govori o neodrivosti stroge podjele na grad i selo, na izgraeno i prirodno okruenje. Jedan od osnovnih aspekata ovakvog principa i moda onaj koji u sebi saima sve ostale (politiki, ekonomski i socijalni) je upravo ekoloki aspekt. Fiziki parametri poput velike koliine CO2 u gradskim sredinama, poveanje temperature, efekat staklene bate i buka, kao i psiholoki .... ukazuju na potrebu i za znaajnim uvoenjem prirode u izgraene gradske strukture. Upravo se kroz proimanje ive prirodne forme i urbanih i arhitektonskih elemenata otvaraju zauujue mogunosti, ne samo u ekolokom ve i u estetskom i formalnom smislu. 19

Tokom 12 sati trajanja dnevne svjetlosti lie prosjeno proizvede oko 4 litra kiseonika po kvadratnom metru lisne povrine. ovjek prosjeno potroi oko 335 litara kiseonika na dan.
20

zeleni zid estetika +... zelena obloga fasade ljeti ima rashladno dejstvo (lie reflektuje priblino 10% sunevog zraenja a upija oko 70%), a zimi poveava termiku izolaciju (vazduni jastuk koji se stvara izmeu lia i zidova smanjuje koeficijent gubitka toplote zida) i ima povoljan efekat na klimu enterijera tokom cijele godine. Funkcionie i kao zatita od vjetra i zadrava estice praine preiavajui vazduh. zeleni krov estetika + ...nivo termike zatite krovova pokrivenih tresetom i travnjacima toliko je visok da ove graevine ne zahtijevaju intenzivno grijanje ak ni pri otroj zimi. Le Korbizije u svojim teorijskim radovima krovni vrt definie kao kljuni ivotni prostor gradskog stanovnitva u budunosti. 21

uputstvo za upotrebu

Bez obzira na motivaciju na kojoj poiva izgradnja neke graevine, osnovne injenice ne mogu biti izmijenjene: - graevina e uvijek biti povezana sa Zemljom; - zavisie od resursa iz prirode; - izazivae ekoloke promjene; - uticae na ljude i neivu prirodu. Potrebna je : -efikasna izgradnja koja ograniava izloenost prirodnih sistema destruktivnoj ljudskoj aktivnosti - nov pristup izgradnji i graevinskim aktivnostima koje bi omoguile da graevine podravaju funkcionisanje ekosistema 22

ODRIVO GRADJENJE ... stvarna potreba dizajn i konstrukcija destrukcija prirode socijalna organizacija cijena ljepota i uivanje kvalitet lokacije upotreba funkcionalnost eksploatacija odravanje trajnost ruenje otpad ... UKLJUUJE CIO IVOTNI CIKLUS GRADJEVINE !

23

principi efikasnosti : ::: ruiti i ponovo graditi samo kada nije ekonomino i praktino ponovo koristiti, adaptirati ili proiriti postojeu strukturu; ::: smanjiti potrebu za transportom za vrijeme ruenja, obnavljanja i graenja, i precizno kontrolisati sve procese kako bi se smanjila buka, praina, vibracija, zagaenje i otpad; ::: kreirati poloaj, prouavajui istoriju i svrhu mjesta, lokalnu mikroklimu i preovlaujue vjetrove i vremenske obrasce, solarnu orijentaciju, dostupnost javnog transporta i formu okolnih graevina ; ::: dizajnirati graevinu tako da se minimizira kotanje svojine i uticaj na ivotnu sredinu nakon njenog ivotnog vijeka, inei je lakom za odravanje i inkorporirajui tehnike i tehnologije za ouvanje energije i vode i smanjivanje tetnih emisija u zemlju, vodu i vazduh;

> >>>>>>>>>>>>>>>

24

principi efikasnosti : ::: kad god je izvodljivo, koristiti konstruktivne tehnike koje su karakteristine za tu oblast, uei iz lokalnih tradicija u dizajnu i upotrebi materijala; ::: postaviti dobro funkciju graevine i komfor njenih stanara; fleksibilno i prilagodljivo i prema buduim zahtjevima; ::: graditi prema odgovarajuem kvalitetu i da traje; dugovjenost umnogome zavisi od forme, zavrne obrade i metode sklapanja, kao i upotrebe materijala; ::: izbjegavati upotrebu materijala iz neobnovljivih izvora ili onih koji ne mogu biti ponovo upotrijebljeni ili reciklirani, naroito u strukturama kratkog vijeka. ::: primjenjivati nove pametne tehnologije i ekoloke principe dizajna koji doprinose odrivosti graevine

>>>>>>>>>>>>>>> >
25

...na primjer
Reichstag, Berlin / arh. Foster / rekonstrukcija + nove energetski efikasne tehnologije / Energetski sistemi na bazi fosilnih goriva koji su instalirani u Reichstagu 60-ih godina proizvodili su ugljen-dioksid po alarmantnoj stopi od 7000 tona godinje. Zagrijavati Reichstag danas na ovaj nain znailo bi potroiti toliko energije godinje kojom bi se mogli zagrijati domovi 5000 ljudi. Primjenjene instalacije u Reichstag-u utiu na smanjenje emisije ugljen-dioksida za 94%. 90% energetskih potreba zgrade se zadovoljava kroz korienje obnovljivih izvora energije - fotonaponske elije, prirodni ventilacioni sistem u staklenoj kupoli, korienje bio-goriva i podzemnog toplotnog skladita.

Kua R128, Stuttgart / arh. Werner Sobek / emission-free kua + reciklaa / Zagrijavanje je regulisano pomou visoko efikasnog termalnog zastakljivanja i klimatskog sistema u tavaninoj konstrukciji koji prikuplja i skladiti toplotu u podzemnoj etai. Zahvaljujui svom modularnom dizajnu i upotrebi prefabrikovanih elemenata, bilo je mogue sagraditi kuu brzo, i umjesto da bude potencijalni otpad ona e se moi kompletno reciklirati. Centralna krovna povrina nosi 48 solarnih panela koji pod idealnim uslovima proizvode maksimum 6,7 kW/h.

26

Kua u Nacionalnom parku , Wells / arh. Future System / sjedinjavanje sa pejzaom / Na osjetljivoj lokaciji Nacionalnog parka - ukopavanjem objekta u padinu terena, uinili su da on bude skoro nevidljivi dio pejzaa. Kako je najvei dio omotaa ukopan, objekat je prirodno izolovan i unutranje temperature ostaju skoro neizmijenjene. Svi djelovi objekta koji su u kontaktu sa tlom napravljeni su od zemljanog materijala; cement i blokovi su bazirani na supstanci vulkanskog porijekla. Dvije stambene zgrade, Kassel / arh. ASP GmbH / optimizacija volumena u odnosu na jug + fotonaponske elije / Optimizovana povrina u odnosu na volumen za prihvatanje suneve energije i velikim dijelom orijentacija prema jugu, osnovne su karakteristike ovih objekata. Na krovu je postavljen sistem fotonaponskih elija koji uglavnom snabdijeva javnu potronju elektrine energije ovih objekata. Primjena zelenog dizajna prisutna je na zaobljenoj povrini krova. Mala kua , Bern / arh. Bauart Architekten / prefabrikovana gradnja + upotreba lokalnog izvora materijala / Fabrika proizvodnja ove stambene jedinice tedi na energiji i sprijeava uruavanje lokacije i stvaranje vee koliine otpada. Velika prednost je u upotrebi drveta kao obnovljivog izvora graevinskog materijala i ekoloki zdravog. Dobra izolacija drvenih zidova i veliki prozorski otvori od termo-stakla utiu na utedu energije za zagrijavanje.

27

Porodini niz kua , vajcarska / arh. Daniel Lischer / Principi pasivne solarne kue / zeleni krov / Devet dupleks jednoporodinih kua u nizu izgraeno je u drvenom konstruktivnom sistemu, sa fasadnom oblogom od kestenovog drveta. Zasebne drvene komponente su proizvedene u fabrici i dostavljene na lokaciju. Izgradnja cijelog objekta je bazirana na principima pasivne solarne kue. Kompaktna, kubina forma obezbjeuje minimalan gubitak toplote. Svi prostori za boravak su orijentisani ka jugu a ventilacija je mehanika. Ravan krov je zatien slojem humusa sa zasaenim biljkama. Trin kua , vajcarska / arh. Andrea Gustav Redi / Solarni kolektori i dr. pasivni solarni principi Dizajn kue baziran je na principima pasivnog korienja solarne energije i ovdje je sunce jedini izvor energije za zagrijavanje. Uprkos otroj planinskoj klimi , kue uspijevaju da se iskljuivo zagrijavaju putem skladitenja toplote od suneve energije u termalnoj masi tavanica i zidova. Stoga su zastakljene povrine orijentisane ka jugu a solarni kolektori za zagrijavanje vazduha instalirani su na krovu kue.

28

Zelena kua, Francuska / arh. Edouard Francois-a i Duncan Lewis-a / zeleni dizajn / U selu Jupilles u Francuskoj, kreirana je zajednica domova za iznajmljivanje tokom cijele godine. Da bi izbjegli pretvaranje zajednice u konvencionalno naselje, svaki set od dvije kue je dizajniran kao kutija sakrivena iza ive ograde stopljena sa prirodnim okruenjem. Za nekoliko godina, iva ograda e kompletno pokriti kue. Umjesto kreiranja graevina kao sistema koji je tehniki integrisan sa lokalnim prirodnim okruenjem, korien je princip kamuflae kako bi se stvorila veza izmeu graevina i okolnog pejzaa, spajajui ih na formalnom nivou, to je vano za osjetljive prirodne predjele.

Mont Cenis akademija / arh. Jourda / obnovljivi izvori energije (solarni sistemi) i materijala (drvo) / Sistem fotonaponskih elija postavljen je za proizvodnju elektrine energije i obuhvata krovni dio strukture od 10 000 m2 i u trenutku kada je postavljen na ovom objektu, bio je najvei instalirani sistem te vrste na svijetu. Kompletna konstrukcija omotaa napravljena je od drveta koje se smatra obnovljivim i most environment friendly graevinskim materijalom. Cijeli kompleks sagraen je pod zajednikim krovom po principu kue u kui, gdje zatitna mikroklimatska opna stvara posebnu mikroklimatsku sredinu za unutranje objekte.

29

IZDAVA:

EXPEDITIO Centar za odrivi prostorni razvoj, Kotor, Crna Gora www.expeditio.org expeditio@cg.yu Nataa Ilini Nataa Ilini Smart Architecture / Ed van Hinte, Marc Neelen, Jacques Vink, Piet Vollaard Skuptina Crne Gore

DIZAJN: FOTOGRAFIJA:

DONATOR:

TIRA:

1000 primjeraka
2004 expeditio

30

GRADIMO ODRIVO!
www.expeditio.org