Professional Documents
Culture Documents
VLA2 - Bai 1 - Ðien Truong Tinh
VLA2 - Bai 1 - Ðien Truong Tinh
17
Bi 1: IN TRNG TNH
1.1 IN TCH, NH LUT BO TON IN TCH
1.2 NH LUT COULOMB
1.3 IN TRNG
1.3.1 Khi nim in trng
1.3.2 Vect cng in trng
1.3.3 Vect cng in trng gy bi mt in tch im
1.3.4 Nguyn l chng cht in trng
1.4 NG SC IN TRNG
1.4.1 nh ngha
1.4.2 Tnh cht
1.4.3 Quy c v
1.5 IN THNG
1.5.1 nh ngha
1.5.2 in cm, thng lng in cm
1.6 NH L GAUSS
1.6.1 Ni dung nh l
1.6.2 Vn dng nh l Gauss tnh cng in trng
1.7 CNG CA LC IN TRNG IN TH, HIU IN TH
1.7.1 Cng ca lc in trng
1.7.2 Khi nim in th, hiu in th
1.7.3 in th do cc h in tch gy ra
1.7.4 Mt ng th
1.7.5 Th nng ca in tch trong in trng
1.8 LIN H GIA CNG IN TRNG V IN TH
18
dq
dV
(1.2)
Bi 1: IN TRNG TNH
19
Q=
dV
(1.3)
(V)
dq
dS
(1.5)
(S)
dq
d
(1.8)
Q=
(1.9)
(L)
20
n1 =
q1 3, 2.106
=
= 2.1013 electron.
e 1, 6.1019
n2 =
q 2 9, 6.106
=
= 6.1013 electron.
19
e 1, 6.10
b) Khi cho hai hn bi chm vo nhau, chng s trao i in tch cho nhau. Do hai
hn bi ging ht nhau nn in tch lc sau ca chng phi bng nhau. Theo nh
lut bo ton in tch, tng i s cc in tch phi khng i. V th, in tch
lc sau ca mi hn bi l:
Q1 = Q 2 =
q1 + q 2 3, 2 9, 6
=
= 3, 2C .
2
2
Fo = k
q 1 .q 2
r
q 1 .q 2
1
. 2
4 o
r
1
= 9.10 9 (Nm2/C2) l h s t l;
4 o
1
o =
= 8,85.10 12 (F/m) l hng s in;
36.10 9
trong : k =
(1.11)
Bi 1: IN TRNG TNH
21
F=
q .q
Fo
1 q1.q 2
= k 1 22 =
r
4o r 2
(1.12)
Vt liu
Chn khng
Ru tilic (20oC)
25
Khng kh
1,0006 1
Giy
3,5
Du ha (20 C)
2,2
6,5
Du bin th
4,5
Mica
5,5
Nc (20 C)
80
Gm titan
130
Ebnt
2,7 2,9
Thy tinh
5 10
q .q
r
F12 = 1 2 2 . 12
4 o r r
(1.13)
q 1 .q 2 r21
Tng t, lc do q2 tc dng ln q1 l: F21 =
.
4 o r 2 r
(1.14)
Fij =
qiq j
rij
.
4 o r 2 r
(1.15)
22
F = F1 + F2 + ... + Fn = Fi
(1.16)
i =1
F21
q1
+
r12
q1
+
r21
q2
+
F12
q2
+
| q1q 2 |
r 2
F = 9.109.
2.106.8.106
= 3, 6N .
1.0, 22
q '1 = q '2 =
q1 + q 2 2 + (8)
=
= 3C = 3.106 C .
2
2
Bi 1: IN TRNG TNH
23
F13
F3
trong , F13 v F 23 ln lt l lc do q1 v q2 tc
dng ln q3.
q3
+
F 23
Ta c:
F13 = k
6
6
| q1q 3 |
9 2.10 .5.10
=
9.10
.
= 6, 25N
r132
0,122
+
q1
q2
Hnh 1.2
|q q |
8.106.5.106
F23 = k 22 3 = 9.109.
= 14, 06N
r23
0,162
F3 = F13 + F 23 = 0 F13 = F 23
(*)
F13
C
+
q3
A
+
q1
F 23
q2
Hnh 1.3
Mt khc, do q1 v q2 tri du nn in tch q3 phi nm ngoi on thng AB, v
24
T (*) ta c: k
| q1q 3 |
| q 2 q3 |
BC2 | q 2 | 8
=
k
=
= = 4 BC = 2AC.
AC2 | q1 | 2
.AC 2
.BC 2
F1 F2
F
=
= ... = n = const
q1 q 2
qn
Bi 1: IN TRNG TNH
25
c k hiu l E .
Vy: Cng in trng ti mt im l i lng c trng cho in trng
ti im v phng din tc dng lc, c gi tr (phng, chiu v ln) bng
lc in trng tc dng ln mt n v in tch dng t ti im .
E=
F
q
(1.17)
1N
1C
F =qE
(1.18)
0<q +
Cng in trng ti im M:
EM =
F1
0, 2
=
= 5.10 4 V/m.
q1 4.106
q<0
Hnh 1.4: Lc in
trng tc dng ln
in tch q
F2
. Vy, khi t in tch q2 ti M, n s chu tc dng ca
| q2 |
26
M
trng. xc nh cng in
r
+
EM
trng ti im M cch Q mt khong r,
ta t ti M in tch th q. Khi in Q
E
M
M
trng tc dng lc ln q l F = q E .
Mt khc, lc ny chnh l lc tng tc
Hnh 1.5: Cng in trng
gia Q v q. Theo nh lut Coulomb, ta
gy bi in tch im Q
c F = k
Qq r
. . T suy ra, cng
r2 r
in trng ti M do in tch im Q gy ra l:
Q r
Q
r
E=k 2. =
.
2
r r 4 o r r
(1.19)
r
= e r l vect
r
E ck
Q r
Q
r
E=
=k 2. =
.
2
r r 4o r r
(1.20)
ln:
im t: ti im kho st M.
E=k
|Q|
|Q|
=
2
r
40 r 2
(1.21)
Bi 1: IN TRNG TNH
27
Gii
a) Cng in trng ti M:
EM = k
EN
|Q|
| 6.10 |
= 9.109.
= 1080 V/m.
2
rM
5.0,12
Cng in trng ti N:
EN = k
Q
M
EM
9
|Q|
|
9 | 6.10
=
= 750 V/m.
9.10
.
2
2
rN
5.0,12
Hnh 1.6
b) Ta c:
9
|Q|
|Q|
|
9 | 6.10
E=k 2 r= k
= 9.10
= 0, 06m = 6cm .
r
E
5.3000
E = E1 + E 2 + ... + E n = E i
(1.22)
i =1
dE
r
dq
dq r
dq
r
dE = k 2 . =
.
2
r r 4 o r r
(1.23)
Hnh 1.7
28
dE
E=
(1.24)
E1
E2
M
Gii
Cng in trng ti M l E = E1 + E 2 , vi E1 ,
r
x
ra ti M (hnh 1.8).
Do Q1 = Q2 = Q v M cch u Q1, Q2 nn v
ln, ta c: E1 = E2 = k
|Q|
|Q|
=k
.
2
r
(x 2 + a 2 )
Do : E = 2E1cos =
2k | Q |
x
2k | Q | x
.
=
2
2
2
2
(x + a ) x + a
(x 2 + a 2 )3/ 2
Q2
Hnh 1.8
(1.25)
T qui tc hnh bnh hnh suy ra E nm trn trung trc ca on thng ni Q1, Q2
v hng ra xa on thng nu Q > 0 (hnh 1.8), hng li gn pha on thng
nu Q < 0.
tm c gi tr ln nht ca E, ta c th ly o hm (1.25) theo x ri lp bng
bin thin ca E(x), t suy ra gi tr ln nht. Sau y, s trnh by phng php
dng bt ng thc Cauchy tm gi tr ln nht ca E.
Ta c: x 2 + a 2 = x 2 +
Suy ra: (x + a )
2
2 3/2
1 2 1 2
a4
a + a 3. 3 x 2 .
2
2
4
a4
27x 2 .
4
3/2
=3 3
a2
.x
2
Bi 1: IN TRNG TNH
Do : E =
29
2k | Q | x
4k | Q |
= const
2
2 3/2
(x + a )
3 3a 2
E max =
(1.26)
1 2
a
a hay x =
2
2
x2 =
khi :
4k | Q |
3 3a 2
(1.27)
EC
E2
E1
Q1
+
A
10cm
C
10cm
Q2
+
B
Hnh 1.9
E1 = k
9
| Q1 |
9 2.10
=
9.10
.
= 1800 V/m,
.AC 2
1.0,12
E2 = k
9
| Q2 |
9 8.10
=
9.10
.
= 1800 V/m
.BC 2
1.0, 22
30
Q1
+
A
ED
E2
4cm
Q2
E1
6cm
Hnh 1.10
M:
E2 = k
9
| Q2 |
9 8.10
=
9.10
.
= 20000 V/m
.BD 2
1.0, 062
EM
AB2 = AM 2 + MB2 .
E1
E2
E M = E1 + E 2
Q1
10
Q2
+
B
Hnh 1.11
Bi 1: IN TRNG TNH
31
E1 = k
9
| Q1 |
9 2.10
=
9.10
.
= 5000 V/m,
1.0, 062
.AM 2
E2 = k
9
| Q2 |
9 8.10
=
9.10
.
= 11250 V/m
.BM 2
1.0, 082
Gi l gc hp bi E M vi E1 . Ta c: tg =
E 2 11250
=
= 2, 25 .
E1 5000
EN
Cng in trng ti N l:
E N = E1 + E 2 .
E1
E2
E 2N = E12 + E 22 + 2 E1 .E 2
hay:
E = E + E + 2E1.E 2 .cos ,
2
N
2
1
2
2
Q1
vi l gc to bi hai vect E1 v E 2 .
E1 = k
9
| Q1 |
9 2.10
=
9.10
.
= 1800 V/m,
1.0,12
.AN 2
E2 = k
9
| Q2 |
9 8.10
=
9.10
.
= 3200 V/m.
.BN 2
1.0,152
10
AB2 = AN 2 + BN 2 2AN.BN.cos
Q2
+
B
15
10
Hnh 1.12
32
r1
E2 P
E1
Q2
r2
+
B
Hnh 1.13
Ta c: E N = E1 + E 2 = 0 E1 = E 2
(*)
Phng trnh (*) chng t cc vect E1 v E 2 phi cng phng, ngc chiu,
bng nhau v ln. Suy ra im P nm trn on thng AB.
Ta c: E1 = E 2 k
| Q1 |
|Q |
r
| Q2 |
8
= k 22 2 =
=
= 2 r2 = 2r1
2
r1
r2
r1
| Q1 |
2
d En
k.dq
ln: dE =
.
Vect
d
E
c phn tch thnh
r 2
d Et
r
x
a
dE
Hnh 1.14
Bi 1: IN TRNG TNH
E=
33
d E = d E + d E
t
(C)
(C)
(C)
Suy ra,
d E t = 0 . Do :
(C)
E=
(C)
hay:
k.dq x
.
r 2 r
(C)
d E n = n o . dE n = n o . dE.cos = n o .
E = no .
(C)
(C)
kx
kx
kQx
.
dq
n
.
.Q
n
=
=
o
o.
3
3
2
r (C)
r
(a + x 2 )3/2
(1.28)
C c ln:
C im t: ti im kho st M.
E=
kQx
(a 2 + x 2 )3/2
(1.29)
kQ
2 2.a 2
k Q .x
(a + x )
2
2 3/ 2
k Q .x
2k Q
=
2
a
3 3.a 2
.3 3.x.
2
34
E max =
Vy:
2k Q
khi
3 3.a 2
x=
(1.30)
kQ
.x 2
kx.dQ
d E = no . 2
(xem v d 1.5)
( r + x 2 ) 3 / 2
dE
M
x
Do : d E = n o .
dr
kx..2r.dr
(r 2 + x 2 )3/ 2
Hnh 1.15
E=
d E = no .
a tron
kx.2
(r
0
r.dr
+ x2 )3/ 2
Ly tch phn ta c:
E = no .
x
kx.2 1
1
= no .
.1
.
2o
a 2 + x2
a 2 + x2
x
(1.31)
Bi 1: IN TRNG TNH
35
Phng: l trc ca a;
ln:
im t: ti im ho st.
E=
| |
x
1 2 2
2o
a +x
(1.32)
E = no .
2o
(1.33)
E=
c ln:
||
2 o
(1.34)
E=
dE =
thanh
d En +
thanh
dx
O
d Et
d En
dE
Hnh 1.16
d Et
thanh
d Et = 0 .
thanh
Do : E =
thanh
36
V ln:
E=
trong : dE = k
dE n =
thanh
dE.cos
(1.35)
thanh
dq
.dx
=k 2 .
2
r
r
Thay vo (1.35) ta c: E =
k.dx
k
dx
.cos =
.cos
2
r
thanh r 2
thanh
(1.36)
a.d
a
a
; cos = r =
2
cos
r
cos
Thay vo (1.36), ta c:
a.d
2
k
k
k
cos
E=
a 2 .cos = a thanh
cos .d = a cos .d
thanh
(
)
cos
hay:
2k
2k
E=
cos .d =
sin
a 0
a
/2
a + 2 / 4
2
(1.37)
ln:
im t: ti im kho st M.
E=
2k | |
sin
a
Nu thanh di v hn th = 900, ta c: E =
(1.38)
2k | |
a
(1.39)
Bi 1: IN TRNG TNH
Thay s, ta c: E =
37
2.9.109.5.109
= 450 V / m .
1.0, 2
1.4 NG SC IN TRNG
1.4.1 nh ngha
ng sc in trng, hay
ng sc in, l ng m
tip tuyn vi n ti mi im
trng vi phng ca vect
cng in trng ti im
, chiu ca ng sc l chiu
ca vect cng in trng.
EM
N
ng sc in
EN
M
EP
Hnh 1.18: Mt ng sc
ti mi im trn din tch S
bng vi ln ca vect
cng in trng ti .
S ng sc in xuyn qua mt n v
din tch t vung gc vi phng ng
sc c gi l mt ng sc in.
Nh vy, vect cng in trng ti
mi im c ln bng vi mt ng sc in ti .
38
a)
b)
c)
Hnh 1.19
a) ng sc in ca in tch im dng.
b) ng sc in ca in tch im m.
c) ng sc in ca in trng u.
a)
b)
Bi 1: IN TRNG TNH
39
(1.40)
dS
(S)
E =
d E =
(S)
(S)
EdScos =
E . n .d S =
(S)
EdS
(1.41)
(S)
E = EScos
(1.42)
V d 1.10: Tnh in thng gi qua din tch hnh ch nht kch thc 20cm x
30cm, t trong in trng u c cng E = 500V/m trong trng hp:
a) ng sc in trng song song vi mt phng hnh ch nht.
b) ng sc in trng vung gc vi mt phng hnh ch nht.
c) ng sc in trng to vi mt phng hnh ch nht mt gc 300.
40
Gii
300
S
a)
S
b)
c)
Hnh 1.22
a) Nu ng sc in trng song song vi mt phng hnh ch nht th gc to
Bi 1: IN TRNG TNH
41
D = 0 E
(1.43)
(1.43) suy ra vect in cm D lun song song v cng chiu vi vect cng
ca in cm D , chiu ca ng cm ng in l chiu ca in cm D . Cc
tnh cht v quy c v cc ng cm ng in tng t nh ng sc in.
Thng lng in cm (hay thng lng cm ng in, hay in dch thng) gi
qua yu t din tch dS l:
(1.44)
d D =
(S)
(S)
D =
DdS
(1.45)
Q
r
Q r
D = 0 E = 0 .
. =
.
2
4 0 r r 4r 2 r
(1.46)
phn i vi vect D .
1.6 NH L GAUSS
1.6.1 Ni dung nh l
Xt in tch im Q > 0, gy ra in trng xung quanh n. Bao quanh Q mt mt
cu (S), tm l Q, bn knh r. in thng gi qua mt cu ny l:
E =
d
(S)
E d S
(S)
42
kQ
4kQ
E = EdS = E dS = ES = 2 .4r 2 =
r
(S)
(S)
Thay k =
1
Q
, ta c: E =
0
4 0
(1.47)
E
dS
r
Q +
(S)
Hnh 1.23
(S2)
(S)
(S1)
(S3)
E =
E d S =
(S)
trong(S)
(1.48a)
Bi 1: IN TRNG TNH
43
E d S = Q trong (S)
(S)
hay
D =
D d S = Q trong (S)
(1.48b)
(S)
E .d S = div E .dV
(S)
(1.49)
(V)
trong(S)
.dV
(1.50)
(V)
(1.51)
Tng t, i vi in cm D ta c:
div D =
(1.52)
8cm B
Q
+2
15cm
Hnh 1.25
Q
+3
44
E =
E =
Q2
0
4.106
= 4,52.105 (Vm)
12
8,85.10
(S2)
(S1)
Q
=
E =
+
Q1
Q + Q2
= 1
0
Q
+2
Q
+3
(5 4).106
= 5, 41.105 (Vm)
8,85.1012
E =
(S3)
Q
0
Hnh 1.26
Q1 + Q2 + Q3 (5 4 2).10 6
=
= 5, 41.105 (Vm) .
0
8,85.1012
Bi 1: IN TRNG TNH
45
a) Xt im M nm ngoi khi cu
E d S = EdS = E dS = ES = E.4r
(S)
(S)
Q=
vi V =
(S)
Hnh 1.27
dV = dV = V = . 3 .a
(V)
(S)
dS
M
r
a
O
E =
(V)
4 3
a l th tch khi cu.
3
Q
4a 3
2
Bc 3: Thay vo (1.47) ta c: E =
E.4r =
0
3 0
kQ r
a 3
3Q
kQ
hay
= 2.
T suy ra: E =
E
=
=
2
2
2
3o r
3.4o r
r
r r
(1.53)
4
3
4
3
46
E =
E d S =
EdS = E dS = ES = E.4r
(S)
(S)
(S)
dV = dV = V = . 3 r
(V)
vi V =
4 3
r l th tch khng gian cha trong mt (S).
3
Q
4r 3
E.4r 2 =
0
3 0
n
M
O
r
E=
3 o
r
Suy ra: E =
3 o
hay
(V)
E =
(S)
(1.54)
dS
r
a
E=
r
2, 4.106.0,1
=
9000 (V/m).
3o 3.1.8,85.1012
Bi 1: IN TRNG TNH
47
E =
EdS =
(S)
EdS +
xung quanh
day tren
EdS +
EdS
day duoi
E = 0 +
EdS +
day tren
day duoi
EdS = 2E dS = 2ES
day
Mt khc, tng in tch cha trong mt gauss chnh l tng in tch nm trn tit
din S do mt phng (P) ct khi tr (S). Ta c:
Q = dS = dS = S . V E =
S
T suy ra:
E=
2 o
Q
S
nn 2ES =
.
0
o
hay
E=
.n 0
2 o
(1.55)
S
(P)
48
E=
3, 54.10 9
=
= 200 (V/m).
2o 2.1.8,85.1012
+
+
+
n
M
dS
+
+
+
Gii
Do in tch dng phn b u dc theo si dy di
v hn nn cc ng sc in trng phi vung gc
vi si dy v hng ra xa si dy. Qu tch ca
nhng im c cng gi tr cng in trng E l
mt tr c trc l si dy.
E =
EdS =
(S)
xung quanh
xq
d = d =
( )
suy ra :
E=
( )
Q
,
0
2k
=
2 0 r
r
Kt qu (1.56) ph hp vi (1.39).
Trng hp si dy tch in m, ta cng c kt qu tng t.
(1.56)
Bi 1: IN TRNG TNH
49
2k | |
, r l khong cch t im kho st M ti si dy ;
r
- im t: ti im kho st M.
p dng s: vi = 1, = 5.10 9 C/m, th cng in trng ti nhng im
cch si dy mt khong h = 10cm = 0,1m s c gi tr l:
2k 2.9.109.5.109
E=
=
= 900 (V/m).
r
1.0,1
(L)
Q r
in tch Q gy ra. Theo (1.20), ta c: E = k 2 .
r r
kQ r .d r
kQ r .d r
=q
Do : AMN = q 2 .
r3
r
r
(L)
(L)
1
1
d(x 2 + y 2 + z 2 ) = d(r 2 ) = r.dr
2
2
kQ dr
kQ N dr
kQ 1 1
=
q
=q
2
(L) r
rM r
rM rN
r
nn AMN = q
Vy:
kQ kQ
A MN = q
rM rN
(1.57)
50
q
M
dr
r+d r
q = 6.106 C t ti M, cch Q mt on
F = qE
a) in tch q di chuyn ra xa in
tch Q thm mt on 30cm.
b) in tch q di chuyn li gn
in tch Q thm mt on 30cm.
c) in tch q di chuyn trn ng
trn, tm l Q, bn knh R = 50cm
n v tr N cch M 30cm.
q
D
C
M
Gii
Theo bi, ta minh ha cc in
tch trn hnh (1.32).
a) Cng ca lc in trng khi q
di chuyn t M ra xa in tch Q
thm mt on 30cm:
Hnh 1.32
kQ kQ kQq 1 1
A MC = q
=
rM rN
rM rC
Q = 5.106 C ; q = 6.106 C ,
ta c :
1 1
1
1
A MC = kQq = 9.109.(5.106 ).6.106
0, 20J
0,5 0,8
rM rC
Bi 1: IN TRNG TNH
51
1 1
1
1
M D
c) Khi in tch Q di chuyn trn ng trn tm Q, t im M n im N th rM =
rN = R. Vy cng ca lc in trng l:
1 1
A MN = kQq = 0 .
rM rN
1.7.2 Khi nim in th, hiu in th
i vi cc trng lc th, ngi ta xy dng hm v hng V(x,y,z) m t v
tr ca cc im trong trng lc th. Hm V(x,y,z) c gi l hm th. Trong C
hc, hm th ca trng lc, lc n hi l th nng; nhng trong in hc, ngi ta
chn hm th ca in trng l in th.
T kt qu tnh cng ca lc in trng, ngi ta xy xng khi nim in th:
VM VN =
A MN
q
(1.58)
trong : VM l in th ti im M, VN l in th ti im N.
T ta c khi nim v in th:
in th V(x,y,z) l hm v hng sao cho hiu hai gi tr ca hm ti hai im M,
N bt k trong in trng bng cng ca lc in trng sinh ra khi dch chuyn
mt n v in tch dng t im M n im N.
Hiu s:
VM VN = U MN
(1.59)
A MN = q(VM VN ) = qU MN
(1.60)
Lu :
-
52
VM =
-
A M
q
(1.61)
U MN = U NM
(1.62)
1.7.3 in th do cc h in tch gy ra
a) in th gy bi mt in tch im
T cng thc tnh cng ca lc in trng (1.57) v cng thc khi nim in th
(1.58) ta suy ra, in th ti im M do in tch im Q gy ra l:
VM =
kQ
+C
rM
(1.63)
VM =
kQ
rM
(1.64)
b) in th gy bi h in tch im
in th ti im M do h in in tch im Q1, Q2, Q3, ..., Qn gy ra bng tng
cc in th do tng in tch thnh phn gy ra ti M:
n
i =1
i =1
VM = Vi =
kQi
+C
riM
(1.65)
VM =
i =1
kQi
riM
(1.66)
Bi 1: IN TRNG TNH
53
c) in th gy bi vt mang in
M
r
dq
kdq
. T suy ra, in th do ton
r
h gy ra ti M l:
kdq
+C
r
VM = dV =
Hnh 1.33
(1.67)
dq = dV hay dq = dS hay dq = d
(1.68)
kq
kq kq
VG = V1 + V2 + V3 = 1 + 2 + 3
r1
r2
r3
V r1 = r2 = r3 = GA = GB = GC =
2 a 3 a 3
.
=
3 2
3
q2
a
G
q1 +
A
+ q3
C
Hnh 1.34
54
nn
VG =
3k
(q1 + q 2 + q 3 )
a 3
3k
3.9.109
VG =
(q1 + q 2 + q 3 ) =
(5 8 + 7).109 312(V)
a 3
0, 2. 3
V d 1.17: Mt vng dy trn bn knh a = 5cm, tch in u vi in tch tng
cng l Q = 2,6.10 9 C, t trong khng kh. Tnh in th ti im M trn trc
vng dy, cch tm vng dy mt on x = 12cm; in th ti tm O ca vng dy
v hiu in th gia hai im OM trong hai trng hp: a) gc in th ti v
cng; b) gc in th ti tm O ca vng dy.
Gii
VM =
kdq
+C
r
(C)
dV =
(C)
dq
x
a
Hnh 1.35
V r = a 2 + x 2 = const nn:
VM =
k
kQ
dq + C =
+C
r (C)
a2 + x2
(1.69)
VO =
kQ
+C
a
(1.70)
VM =
kQ
a2 + x2
in th ti tm O ca vng dy l:
9.109.(2, 6.10 9 )
1. 0, 052 + 0,122
= 180(V)
Bi 1: IN TRNG TNH
VO =
55
kQ 9.109.(2, 6.10 9 )
=
= 468(V)
a
1.0, 05
kQ
a
Thay vo (1.69) ta c in th ti M l:
VM =
kQ
a2 + x2
kQ
= 180 + 468 = 288(V)
a
U OM = VO VM = 0 288 = 288(V)
Kt qu trn chng t khi thay i gc in th th gi tr in th ti mi im O,
M s thay i, nhng hiu in th gia hai im O, M th khng thay i.
1.7.4 Mt ng th
Tp hp cc im trong in trng c cng gi tr in th V to thnh mt ng
th. tm dng ca mt ng th, ta gii phng trnh:
V(x, y, z) = V( r ) = C = const
(1.71)
(1.71) xc nh mt h cc mt ng th. Vi mi gi tr ca C ta c mt mt ng
th tng ng.
V d, tm dng ca mt ng th trong in trng do in tch im Q gy ra,
ta gii phng trnh: V =
kQ
kQ
= C v thu c nghim: r =
= const . T kt
r
C
56
a)
b)
c)
on d s bt k, th cng ca lc in trng l:
dA = F d s = q E d s = 0 . Suy ra E d s = 0 , hay E d s .
A MN = WtM WtN
(1.72)
Bi 1: IN TRNG TNH
57
(1.73)
VN =
kQ 9.10 .(8.10 )
=
= 240000 (V).
rN
0, 3
9
M
Hnh 1.37
58
tm mi quan h , ta xt hai mt ng th
(I) v (II) m in th c gi tr ln lt l V v
(V + dV). Gi s in tch q di chuyn t im
M trn mt ng th (I) n im N trn mt
l:
V + dV
dn
ds
N
dA = q E d s
(1.74)
(I)
(II)
Mt khc:
dA = q(VM VN) = q[V (V + dV)] = qdV
(1.75)
(1.76)
hay
Es =
dV
ds
(1.77)
Bi 1: IN TRNG TNH
E=
59
dV
dn
(1.78)
E=
dV
.no
dn
(1.79)
dV dV
ds
dn
(1.80)
Ex =
Descartes th ta c:
trong ,
V
V
V
; Ey =
; Ez =
x
y
z
(1.81)
V V V
,
,
l o hm ring phn ca hm in th V(x,y,z) i vi
x y z
cc bin x, y, z.
Do , vect cng in trng trong h ta Descartes c dng:
E = E x . i + E y . j + E z . k = (
hay:
V V V
.i+
. j+
. k)
x
y
z
(1.82)
E = gradV
V V V
.i+
. j+
.k
x
y
z
(1.83)
(1.84)
gi l gradient ca in th V.
Vy, vect cng in trng ti mt im bt k trong in trng bng v
ngc du vi gradient ca in th ti im .
60
V2 V1 =
(2)
dV = E dn = E.d
(1)
Hay
(1)
U12 = V1 V2 = E.d
(1.85)
(L)
Ta gi tch phn
F d = q E d hay
(L)
Ed = q .
(L)
(L)
ng cong (L).
Nu tnh trn on MN ca ng cong (L) th ta c:
Ed =
(MN)
A MN
= VM VN = U MN
q
(1.86)
E d = 0
(1.87)
(L)
Bi 1: IN TRNG TNH
61
4yz
. Xc
x2 +1
4y M z M 4.2.3
=
= 12V
x 2M + 1 12 + 1
Ex =
V
8xyz
8.1.2.3
= 2
= 2
= 12V / m
2
x (x + 1)
(1 + 1) 2
Ey =
V
4z
4.3
= 2
= 2
= 6V / m
x +1
1 +1
y
Ez =
V
4y
4.2
= 2
= 2
= 4V / m
x +1
1 +1
z
A
O
Gii
Xt im M bn trong khi cu. Cng in
r
=
. Kt hp
3 o
Hnh 1.39
vi (1.79), ta c:
r
dV
=
.n o
3 0
dn
(1.88)
62
dV dV
r
=
=
dn dr
3o
hay
dV =
rdr
3 o
dV =
VO
3 o
rM
rdr
hay
VM VO =
rM2
6 o
(1.89)
kQ r
4
theo (1.53): E = 2 . , vi Q = . a 3 l in tch ca qu cu. Kt hp vi
r r
3
kQ r
dV
.
=
no
r2 r
dn
(1.79) ta c:
dV
kQ
= 2
dr
r
dV =
hay
kQ
dr
r2
hay:
rN
dV = kQ
VA
(hnh 1.28):
dr
r2
VN VA = kQ(
1 1
)
rN a
(1.90)
VA =
kQ
a
(1.91)
Bi 1: IN TRNG TNH
VN =
63
kQ
rN
(1.92)
kQ
a 2
VO =
a
6 0
kQ a 2
T tnh c in th ti tm O ca khi cu: VO =
+
a
6 0
1
4
. a 3
4 0 3
a 2 a 2
VO =
+
=
a
6 0 2 0
hay:
(1.93)
VM
a 2
r 2
= M
2 0
6 0
hay VM =
3a 2 rM2 )
(
6 0
(1.94)
b) Trng hp 2: chn gc in th ti tm O th VO = 0.
T (1.89) suy ra, cng in trng ti im M bn trong khi cu l:
VM =
rM2
6 o
Do , in th ti mt cu l: VA =
(1.95)
a 2
kQ
=
6 o
2a
(1.96)
VN = VA +
kQ kQ kQ 3kQ
rN
a
rN
2a
(1.97)
64
Gii
xc nh cng in trng gy bi hai mt phng ny, ta c th lp lun
n gin nh sau.
Cng in trng ti im M bt k lun l
tng hp ca hai in trng do tng mt phng
E1 = E 2 =
.
2 o
M
(2)
(3)
Hnh 1.41
.
o
Vy, in trng trong khong gia hai mt phng rng v hn, tch in u l
in trng u, c cng : E =
= const
o
(1.98)
Ta c: E =
dV
dV
.n o =
. i , vi i l vect n v hng theo trc Ox.
dn
dx
Suy ra : E =
dV
=
hay dV =
dx
dx 0
0
Bi 1: IN TRNG TNH
V
65
dx
0
0
dV =
VM
hay V VM =
x
o
V chn gc in th mt phng ( ) nn V = 0 .
VM =
Vy, in th ti M l :
x
o
(1.99)
d
.
o
d
= Ed
o
(1.100)
1.9 LNG CC IN
1.9.1 Khi nim v lng cc in, mmen lng cc in
Lng cc in l mt h gm hai in tch im bng
nhau v ln nhng tri du, lin kt cng vi nhau,
cch nhau mt khong rt nh so vi nhng khong
cch t n n im ta xt (hnh 1.42). ng thng ni
hai in tch q v +q gi l trc ca lng cc in.
pe
+
+q
_
q
pe = q
(1.101)
66
q
q
nn E = 2E1 sin = 2k 2 sin
2
r1
r1
M : sin =
, r nn r1 r
2r1
Do : E =
kq kp e
= 3
r3
r
E2
E1
E=
nn ta c:
(1.102)
k pe
r3
r2
r1
+q2
(1.103)
pe
in th do lng cc in gy ra ti im M l:
VM = V1 + V2 =
k(q) kq
kq kq
+
= +
=0
r1
r2
r
r
O pe
+q
E1
E2
Bi 1: IN TRNG TNH
67
do in tch q v +q gy ra ti N. D thy E1 E 2 , nn
r12 r22
kq kq
E = E 2 E1 = 2 2 = kq 2 2
r2 r1
r1 .r2
M: r12 = (r + / 2) 2 ; r22 = (r / 2) 2 ; r >>
Nn:
Do :
E=
(1.104)
2k p
E= 3 e
r
Vy:
(1.105)
in th do lng cc in gy ra ti im N l:
VN = V1 + V2 =
r r kq kp
k(q) kq
+
= kq 1 2 2 = 2 e
r1
r2
r
r1r2 r
(1.106)
68
M = F+ d = qE 0 sin = p e E 0 sin
(1.107)
(1.108)
+q
+2
F+
pe
E0
BI TP
B1.1 So snh lc hp dn v lc tnh in gia cc cp ht s cp sau y v rt ra
nhng kt lun cn thit : a) electron v electron ; b) electron v proton ; c)
proton v proton. Bit khi lng proton gp 1840 ln khi lng electron ;
khi lng ca electron l m = 9,1.10 31 kg.
B1.2 Theo gi thuyt ca N.Bohr, electron trong nguyn t hydro chuyn ng
u quanh ht nhn theo qu o trn c bn knh r = 5,3.10 9 cm. Tnh vn
tc gc, vn tc di v tn s vng ca electron.
Bi 1: IN TRNG TNH
69
B1.3 Hn bi st mang in tch +2C, vy n tha hay thiu bao nhiu electron?
B1.4 Hai qu cu kim loi nh ging ht nhau, tch in q1, q2, th tng tc nhau
mt lc F. Nu cho chng chm nhau ri a v v tr c th lc tng tc
by gi l bao nhiu? p dng s : q1 = +2C, q2 = 4C, F = 0,8N.
B1.5 Hai in tch im q1 = 3.108C v q2 = 1,2.107C, t cch nhau mt
khong AB = 20cm trong khng kh. Xc nh vect cng in trng
ti im M, bit:
a) MA = MB = 10cm;
b) MA = MB = AB
c) MA = 12 cm; MB =16cm
d) MA = 10cm; MB = 30cm
e) Tm im N m ti cng in trng trit tiu.
70
B1.13 Hai si dy mnh, rt di, song song, cch nhau mt khong 2a, tch in
tri du vi mt in di l + v . Chn gc in th mt phng
trung trc ca hai dy. Xc nh vect cng in trng v in th V
ti:
a) M nm trn on thng ni hai dy, vung gc vi hai dy, cch dy tch
in dng mt on x ;
b) N cch u hai dy, cch mt phng cha hai dy mt khong h.
B1.14 Chm cu c bn knh R, gc m 2, tch in u vi mt in mt
+. Xc nh vect cng in trng v in th ti tm O ca chm
cu. Chn gc in th v cng.
B1.15 Hai vng trn tch in u, cng bn knh R = 6cm , ng trc, hai tm O1
v O2 cch nhau mt khong a = 8cm. Vng th nht tch in q1 = +4C.
Tnh in tch ca vng th hai, bit rng, khi in tch th q0 = 1C di
chuyn t O1 n O2 th ng nng ca n tng 0,6J.
B1.16 t nh nhng mt in tch im q = +2nC vo in trng gy bi si
dy mnh di, tch in u th thy in tch ny di chuyn vo gn dy. Khi
n qua v tr cch dy 4cm th c ng nng 0,015mJ. Xc nh du v mt
in di trn dy.
B1.17 t mt lng cc in c mmen in pe = 6,24.10
30
Cm vo in
CU HI TRC NGHIM
Ch 1: TNG TC IN BO TON IN TCH
Kin thc ct li
1.1 Pht biu no sau y l SAI?
A) Trong t nhin tn ti hai loi in tch: dng v m.
B) in tch nguyn t l in tch c gi tr nh nht.
C) in tch im l mt vt mang in c kch thc rt nh.
D) Hai vt tri du m chm nhau th s tr thnh hai vt trung ha v in.
1.2 Pht biu no sau y l SAI?
A) Hai in tch cng du th y nhau, tri du th ht nhau.
B) in tch ca mt h c lp lun khng i.
C) in tch ca electron l in tch nguyn t.
D) Lc tng tc gia cc in tch im t l nghch vi khong cch gia
chng.
Bi 1: IN TRNG TNH
71
B) Lun hng v B.
D) Hng v A, nu Q tri du vi q1.
72
O
Hnh C1.4
Bi 1: IN TRNG TNH
73
2kq 2
= 64,8N
a2
kq 2 3
C) F =
= 28,1N
2a 2
A) F =
kq 2 3
= 56,1N
a2
kq 2
D) F = 2 = 32, 4N
a
B) F =
74
q
3
, ti trng tm ABC
q
3
Bi 1: IN TRNG TNH
75
B) Ph thuc vo gi tr ca in tch th q t vo M.
C) Hng ra xa Q nu Q > 0.
D) A, B, C u ng.
B) 5 kV/m
C) 15 V/m
D) 5 V/m
76
+
C) Nm trn on (q2 B)
D) A, B, C u sai.
Hnh C1.5
1.38 Hai in tch im Q1, Q2 ln lt
Q
.e
r
4 0 r 2
Qq
C) E =
.e
r
4 0 r 2
A) E =
q
.e
r
4 0 r 2
Q
D) E =
.e
r
4 0 r 3
B) E =
1.40 Trn hai nh ca tam gic ABC ( AB = 4 cm, AC = 3 cm, BC = 5 cm) ngi
ta t hai in tch qB = 5.10 8 C v qC = -10.10 8 C. Hi vect cng in
trng ti A s hp vi cnh AC mt gc bng bao nhiu?
A) 17,50
B) 82,50
C) 41,60
D) 15,70
1.41 Hai in tch im Q1 = 8C, Q2 = - 6C t ti hai im A, B cch nhau
10cm trong khng kh. Tnh ln ca vect cng in trng do hai in
tch ny gy ra ti im M, bit MA = 20cm, MB = 10cm.
A) 3,6.10 6 V/m B) 7,2.10 6 V/m C) 5,85.10 6 V/m D) 8,55.106 V/m
1.42 Hai in tch im Q1 = 8C, Q2 = - 6C t ti hai im A, B cch nhau
10cm trong khng kh. Tnh ln ca vect cng in trng do hai in
tch ny gy ra ti im M, bit MA = 10cm, MB = 20cm.
Bi 1: IN TRNG TNH
77
k|Q|
R2
B) E =
k|Q|
2.R 2
C) E =
k|Q|
2 2.R 2
D) E = 0
k|Q|
R2
B) E =
k|Q|
2.R 2
C) E =
k|Q|
2 2.R 2
D) E = 0
kq
a2
B) E =
6kq
a2
C) E =
3kq
a2
D) E = 0
B) x = a
C) x =
a 2
2
D) x = a 2
78
x
1
.
20
R 2 + x2
D) L in trng u.
1.51 Mt a trn bn knh R tch in u vi mt in tch mt , t trong
khng kh. Pht biu no sau y l SAI, khi ni v vect cng in trng
ti nhng im nm ngoi a, gn tm O ca a?
A) Vung gc vi mt phng ca a trn.
B) Hng ra xa a, nu > 0.
C) Hng li gn a, nu < 0.
D) E = 0.
Ch 3: NG SC IN IN THNG NH L O G
Kin thc ct li
1.52 Pht biu no sau y l SAI khi ni v ng sc ca in trng tnh?
A) Cc ng sc khng ct nhau.
B) Chiu ca ng sc: i ra t in tch m, i vo in tch dng.
C) ng sc ca in trng tnh khng khp kn.
D) Ni no in trng mnh th cc ng sc s dy, ni no in trng
yu, cc ng sc s tha.
1.53 Pht biu no sau y l SAI?
A) Thng lng ca vect cng in trng gi qua mt (S) gi l in
thng E .
B) in thng E l i lng v hng c th dng, m hoc bng khng.
C) in thng E gi qua mt mt (S) bt k lun bng khng.
D) Trong h SI, n v o in thng E l vn mt (Vm).
1.54 Biu thc no sau y dng tnh thng lng in trng E gi qua mt
S bt k?
A) E =
E.d S
B) E =
E.d S
C) d E = E.d S
D) E =
1
0
i trongS
Bi 1: IN TRNG TNH
79
1
0
q i trongS
B) D =
E.d S
(S)
C) d D = D.d S
D) D =
i trong(S)
B) vn mt (Vm).
D) coulomb (C).
80
A) E =
B) E =
2
0
C) E =
2 0
D) E =
2a0
A) L in trng u.
C) Cng E =
2 0
B
A
(P)
Hnh C1.6
C
B
A
(P)
Hnh C1.7
1.68 ng sc ca in trng l ng
in trng E ti im .
C) php tuyn vi n ti mi im trng vi phng ca vect cng in
trng E ti im .
D) do cc ht nam chm st t v nn.
1.69 in thng gi qua mt mt kn cha mt in tch q th:
A) khng ph thuc vo din tch hay hnh dng mt kn.
B) ph thuc vo din tch v hnh dng mt kn.
C) khng ph thuc vo din tch mt kn, ph thuc vo hnh dng mt kn.
D) ph thuc vo din tch mt kn, khng ph thuc hnh dng mt kn.
1.70 Nu in thng gi qua mt kn (S) m bng 0 th
A) bn trong (S) khng c in tch.
B) tng in tch bn trong (S) bng 0.
C) ng sc in trng i vo (S) nhng khng i ra khi n.
D) bn trong (S) khng c in trng.
Bi 1: IN TRNG TNH
81
E.d S
B)
(S)
C)
D.d S =
(S)
E.d = 0
D)
E.d S =
i trong (S)
(S)
(C)
i trong (S)
k||
h
B) E =
2k | |
h
C) E =
k||
h2
D) E =
k||
2h
82
a 2 + b2 S
B) E = aS
C) E = 0
D) E = bS
a 2 + b2 S
B) E = aS
C) E = 0
D) E = bS
a 2 + b2 S
B) E = aS
C) E = 0
D) E = bS
aS
B) E = aS
C) E = 0
D) E = a2S
aS
B) E = aS
C) E = 0
D) E = a2S
Bi 1: IN TRNG TNH
83
kQ kQ
rN
rM
B) A = | q |
kQ kQ
rM
rN
D) A = k | Qq |
A) A = q
C) A = q
kQ kQ
rN
rM
1 1
rM rN
B) A MN =
WM WM
= VM VN
q
84
C) in th ti nhng im xa Q c th ln hn hoc nh hn in th ti
nhng im gn Q, ty vo gc in th m ta chn.
D) in trng do Q gy ra l in trng u.
1.94 in tch im Q > 0, im M cch Q mt khong r. Chn gc in th v
gc th nng v cng. Kt lun no sau y l SAI?
A) Gi tr Q cng ln th cng in trng do Q gy ra ti M cng ln.
B) Gi tr Q cng ln th in th do Q gy ra ti M cng ln.
C) Gi tr Q cng ln th th nng ca in tch Q trong in trng ngoi c gi
tr tuyt i cng ln.
D) Cng xa in tch Q, in th cng tng.
1.95 Trong khng gian c in trng bin i lin tc, pht biu no sau y l
SAI?
A) im c in th t cc i th ti cng in trng bng khng.
B) im c in th t cc tiu th ti cng in trng bng khng.
C) Vect cng in trng hng t ni c in th cao n ni c in
th thp.
D) in trng u th in th khng thay i ti mi im.
1.96 Chn gc in th v cng. in th do in tch im q gy ra ti im M
cch q mt khong r trong chn khng c tnh bi biu thc no sau y? (k
= 9.109 Nm2/C2)
A) V =
kq
r
B) V =
kq
r
C) V =
kq
r
D) V =
kq
r2
Bi 1: IN TRNG TNH
85
120
B) V =
4 0
C) V =
3 0
D) V =
6 0
1
3
1
3
1
3
B) E = ax 3 . i + ay3 . j bz3 . k
1
1
1
C) E = ax 3 . i ay3 . j + bz 3 . k D) E = 2ax. i 2ay. j + 2bz. k
3
3
3
86
A) 1,08 J
B) 0,48 J
C) 0,27 J
D) 0,27 J
.x
2 0
B) V =
.x
2 0
C) V =
.x
0
D) V =
.x
0
B) V = 136V
C) V = - 68V
D) V = 68V
Bi 1: IN TRNG TNH
A) V = -5,4V
87
B) V = 5,4V
C) V = - 3,6V D) V = 3,6V
B) V = 3,4V
C) V = - 18V
D) V = 18V
a.
2 0
B) V =
a.
a.
C) V =
2 0
0
D) V =
a.
0
kQ
x
B) V =
2kQ
x
C) V =
kQ
x R2
D) V = 0
88
1 1
x R1
A) V = kQ
C) V =
1 1
R2 x
B) V = kQ
1 1
x R2
kQ
x
D) V = kQ
kQ
R1
B) V =
kQ
kQ
C) V =
R2
x
1
1
R1 R 2
D) V = kQ