UNIVERZITET CRNE GORE FAKULTET POLITICKIH NAUKA STUDIJSKI PROGRAM: MEDJUNARODNI ODNOSI

SEMINARSKI RAD IZ SAVREMENE POLITICKE ISTORIJE

PRVO CARSTVO U FRANCUSKOJ

Student: Senida eman 09/78

Prof.dr erbo Rastoder

__________________________________________________________Seminarski rad___

Podgorica, mart 2010. Uvod:

Francuska revolucija 1789-1799 bila je vaan dio istorije Francuske, Evrope i zapadne civilizacije.Tokom tog perioda,republika je zamenila apsolutistiku monarhiju,a katolicka crkva je bila primorana da izvri radikalnu reorganizaciju.Dok je Francuska oscilovala izmedju republike i carstva 75 godina nakon to je prva republika pala poslije drzavnog udara, revolucija se smatra uglavnom prekretnicom u istoriji zapadne demokratije-od vremena apsolutizma i aristokratije do doba gradjanstva kao glavne politike snage. U vrijeme kad je Engleska doivljavala industrijsku revoluciju, Francuska je bila prezeno agrarna zemlja, od oko 25 miliona stanovnika,samo 2 miliona nisu pripadala seljatvu. Francuska je u drugoj polovini bila feudalno-apsolutistka drava, postojanje feudalnih prava na zemlju sputavalo je razvoj zemljoradnje i industrije. Drutvo je bilo podijeljeno u tri stalea: svetenstvo, plemstvo, buroazija, graanstvo, seljatvo, i ostali(trei stale). Svetenstvo i plemstvo su bili privilegovani neradnici koji su inili 2 % od ukupnog broja stanovnika, dok je najbrojnije bilo Francusko seljatvo 90% i buroazija i radnitvo 8 %. Svetenstvo je imalo veliki utcaj u drutvu,plemstvo je bilo drugi privilegovani stale u Francuskoj i sa svetenstvom je inilo aristokratski dio drustva,ekonomski poloaj plemstva obezbeivali su feudalni zemljini posedi. Neprivilegovani dio francuskog drutva pripadao je treem staleu, koji je po socijalnom sastavu bio veoma raznorodan. Najbrojniju kategoriju treeg stalea ine seljaci. I ako nisu bili formalno vezani za zemljoposed svojih gospodara-plemia i svetenika, oni su bili optereeni brojnim feudalnim

dabinama, crkvi su davali desetinu proizvoda, a dravi brojne poreze. Nezadovoljstvo -2-

__________________________________________________________Seminarski rad___ seljaka je bilo opte i oni su eleli ukidanje feudalnih odnosa kako bi postali vlasnici zemlje koju su obradjivali. 80-tih godina 18 vijeka, Francuska je ula u duboku krizu, razvoj proizvodnih snaga doao je u neposredan sukob sa apsolutistiko-feudalnim poretkom. Manifaktura je pretvorena u industriju, brodarstvo raspolae cijelim flotama, banke se mnoe i snae,kapital se grupie u akcionarska drutva. Filozofi i knjievnici svojim shvatanjima o jednakosti, slobodi, bratstvu, humanizmu,podravali su postojei reim a u narod je sve dublje prodirala misao o jednakosti ljudi. Buroazija je raspolagala najveim delom francuskog bogastva,ali nije imala politiku vlast koja je i dalje u rukama privilegovanog plemstva i svetenstva,glavni protivnik reima bila je buroazija ali i neki slojevi privilegovanih stalea(plemstvo i svetenstvo). Kralj je bio apsolutni vladar ali njegov uticaj na vlast u zemlji bio je ogranien, i pored privrednog prosperiteta bile su potrebne korjenite reforme, prije svega oporezovati plemstvo i svetenstvo. Budui da je privredna plitika Francuske bio kameralizam(to znai da se koliina novca zadrava punjenjem dravne blagajne),to je u pravilu znailo da su porezi kojih su prva dva stalea bila osloboena,bili nametnuti treem i onako najsiromanijem staleu. U to doba je francuski kralj bio Luj XVI koji je zbog estih ratova, novane pomoi amerikim dravama u borbi za osloboenje od Velike Britanije i brojnih drugih trokova, toliko iscrpio dravnu riznicu da je 1788. godine proglaen bankrot. Ministar finansija ak Neker trai od kralja Luja XVI "saziv dravnih stalea"u kojem e trei stale imati ist broj poslanika kao prethodna dva(plemstvo i svetenstvo). Kralj prihvata zahtjev i 1789.godine, nakon 175 godina od poslednjeg zasijedanja je objavljeno sazivanje dravnih stalea i nain izbora predstavnika za njih.

-3-

__________________________________________________________Seminarski rad___ Zakonodavna vlast nove republike je prela na Nacionalni konvent, dok je izvrsna vlast pala na komitete javne bezbjednosti. irodinci su postali najuticanija partija u konventu i

komitetima. U Brusvikom manifestu, austrijske i pruske vojske su pretile nad stanovnitvom Francuske ako se odupre njihovom napredovanju ili ponovnom uspostavljanju monarhije. Kao posledica toga, kralj Luj XVI je osuen na smrt zbog|"zavere protiv javne slobodne i generalne bezbjednosti" od strane slabe veine u konventu. Pogubljenje 21. januara 1793. je dovelo do jo vie ratova sa ostalim evropskim dravama. Kada je rat krenuo loe po Francuze, cijene su skoile i siromani radnici i Jakobinci su se pobunili, kontra revolucionarne aktivnosti su poele u nekim regionima. Ovo je ohrabrilo Jakobince da dravnim udarom preuzmu vlast, mobiliui podrku javnosti protiv irondinaca i uz podrku snaga siromanih radnika. Savez Jakobinaca i radnika je tako posatao elemenat koji je bio jezgro nove vlade. Komitet javne bezbijednosti je doao pod kontrolu Maksimilijana Robespjera i Jakobinci su pokrenuli vladavinu terora(1793-1794). 1794.Robespjer je imao uklonjene ultra-radikale i umjerene Jakobince, meutim kao posledica toga,njegova popularnost je dramatino opala. 27. jula 1794, narod Francuske se pobunio protiv Robespjerovog terora u onome to e pstati poznato kao "Termidorska reakcija". Ona se zavrila tako to su umereni lanovi Konventa smenili i Pogubili Robespjera i nekoliko drugih vodeih lanova komitete javne bezbijednosti. Konvent je usvojio novi "Ustav godine tree"17.avgusta 1795, referendum ga je ratifikovao u septembru i stupio je na snagu 26. septembra 1795 .Napoleon se sa zadovoljstvom uiveo u

-4-

__________________________________________________________Seminarski rad___ carske manire, jo pre plebiscita poeo je da potpisuje pisma i dokumenta samo imenom , uskoro izuzev u formalnim dokumentima, sveo je potpis na jednostavno N. Vremenom taj gordi inicijal poeo je da se pojavljuje na spomenicima, zgradama,odei, koijama. Poeo

je da govori o francuskom narodu ne vie kao o "graanima" nego kao o "mojim podanicima"1. Cenei pomo koju je Fue pruio u otkrivanju zatvorenika vratio ga je(11 jula 1804.godine)na bive mjesto ministra policije. Kada je Napoleon zamislio da potini Fueovu nezavisnost misli i govora, podjeajui ga na to da je glasao za smrt Luja XVI,Fue je odgovorio:"Tano,bila je to prva usluga koju sam mogao da pruim vaem velianstvu."2 Jedna stvar je jo uvijek nedostajala njegovom velianstvu, ono nije bilo priznato ni blagoslovljeno, kao to je sluaj s drugim krunama, od najvieg predstavnika do dravne vjere."Mir je donio uspostavljanje doivotnog konzulstva,rat e izazvati stvaranje carstva." 3 kae Bonaparta. Ponovno izbijanje rata je probudilo sumnje Napoleonu i pruilo mu anse da uvrsti autoritet i politiki presti, optuujui Britance i svuda istiui svoju spasilaku ulogu, Bonaparta je ukazivao i na pojaanu aktivnost rojalista radi ijeg suzbijanja je neophodno novo jaanje njegove vlasti.Napoleon je 27. marta 1796. preuzeo zapovednitvo francuske vojske u Italiji, predvodio je uspenu invaziju Italije. U bici kod Lodija dobio je nadimak"mali kapilar", to je odravalo njegovo prijateljstvo sa vojskom, od kojih je mnoge znao po imenu. Isterao je Austrijance iz Lombardije i pobijedio je vojsku Papske drzave. Napoleon poetkom 1797. predvodio svoju vojsku na Austriju,tajnom klauzulom Mletaka republika je obeana Austriji. Napoleon je nakon toga krenuo na

1 2

Djurant,Vil,Napoleonovo doba,Vojnoizdavaki zavod,Beograd,2005,str. 207 Djurant,Vil,Napoleonovo doba,Vojnoizdavaki zavod,Beograd,2005,str. 211 3 Popov,edomir,Graanska Evropa I,Matica srpska,Novi Sad,1989,str. 240

-5-

__________________________________________________________Seminarski rad___ Veneciju i prisilio je na predaju,tako je Venecija prestala postojati kao drava 1797. nakon 1.000 godina nezavisnosti. U martu 1798. Napoleon je predloio vojnu ekspediciju da bi zauzeo Egipat, koji je tada bio provincija Otomanskoga carstva,on je time namjeravao da zatiti francuske trgovake

interese i da otea pristup Indiji. U bici kod Abikura 1. avgusta 1798. britanska flota pod zapovednitvom Nelsona je pobijedila francusku flotu, samo dva broda su se spasila svi ostali francuski brodovi su potopljeni ili zarobljeni.Poslije te bitke Napoleonova vojska u Egiptu je bila vezana za kopno, tako da nije vie mogao ostvariti cilj uvrenja francuskih pozicija pobunama. Poetkom 1799- poveo je svoju vojsku u otomansku provinciju Siriju, a danas Izrael i Siriju, tu je pobijedio mnogo brojniju otomansku vojsku u nekoliko bitaka. Napoleon je iste godine izveo dravni udar poslije kojeg se proglasio prvim konzulom i zaveo osobnu diktaturu Proglaenjem Napoleona francuskim carem 1804. javlja se i Prvo francusko carstvo, poznatije i kao Francusko carstvo ili Napoleonovo carstvo bio je reim Napoleona prvog u Francuskoj. Vladalo je velikim delom kontinentalne Evrope. Carstvo je postojalo od 1804. godine do 1815. - od Konzulata do restoracije Borbonske monarhije - i bilo je za kratko vreme vraeno (period od sto dana 1815. godine).Carstvo je zapoeto kad je Napoleon - dok je bio prvi Konzul - postao car Francuske 18. maja 1804. godine. Krunisao se 2. decembra iste godine u Notr Dam katedrali u Parizu. Bonapatisti su bili u delirijumu oduevljenja, rojalisti u oajanju, republikanci u rezignaciji. Sam Napoleon je bio presrean, u trenutku kad je iz papinih ruku zgrabio krunu I po karolinkom ceremonijalu, sam je sebi stavio na glavu, okrenuo se starijem bratu I proaputao:"ozefe kad bi nas na otac sad video!"4 Postojanju ovog carstva zapretio je Rat tree koalicije ali je
4

Popov,edomir,Graanska Evropa I,Matica srpska,Novi Sad,1989,str.242

-6-

__________________________________________________________Seminarski rad___ Francuska pobeda u Bici kod Austerlica zasigurala njen opstanak. Bitka kod Austerlica poznata je I pod nazivom "trocarska bitka" jer su se u njoj sukobili francuski car Napoleon, austrijski car Franjo,I ruski car Aleksandar. Za manje od osam sati, otkako je Napoleon rukavicom dao znak za poetak bitke,Austrijanci I Rusi bili su potueni, izgubili su 35.000

vojnika, 15 generala, 150 topova i 42 zastave, Napoleon je vojnicima objasnio plan bitke to inae nije bilo uobiajeno." Dok neprijatelj bude marirao da opkoli moje desno krilo, izloit e mi svoju bonu stranu"5Bitka se odvijala prema Napoleonovom planu, Rusi I Austrijanci pokuali su mu presjei put prema Beu I Napoleon je namjerno oslabio svoje desno krilo da ga tu napadnuVelika Armija, vojna maina carstva, zamalo je unitila Prusku armiju 1806. godine pre nego to je ula u Poljsku i pobedila Ruse u Bici kod Fridlanda 1807. godine. Posle Fridlanda, Tilzitski sporazum jula 1807. godine spreio je novo krvoprolie na Evropskom kontinentu.Francuska umeanost u Iberijansku peninsulu je zapoela Peninsularski rat, brutalni konflikt koji je trajao est godina je oslabio carstvo.Iste godine Napoleon je osvojio Portugal koji nije potivao kontinentalnu blokadu, a 1808. paniju u kojoj je za kralja postavio brata Josipa I Bonaparte. Josepov dolazak u paniju potakao je ustanak protiv Francuza, poznat pod nazivom Poluotoki rat. Napoleon je doao u paniju I uguio pobunu, ali nakon njegovog odlaska borbe su se nastavile. Budui da su se Bitanci podupirali panjolce u pobuni u Poluotokom ratu, Francuzi su izgubili 300.000 vojnika I velika novana sredstva, to je uticalo na slabljenje Napoleonovog carstva. Ipak,Francusko carstvo ubrzo je doivjelo najveu ekspanziju, u novom ratu 1809. Napoleon je prinudio Austriju na mir u enbrun I oduzeo jo dio teritorija, na prostoru Hrvatskih i Slovenskih zemalja juno od Save osnovao je Ilirske pokrajine i zavladao
5

Sobul,Albert,Francuska revolucija,Zagreb,1989,str.113

-7-

__________________________________________________________Seminarski rad___ nizozemskom I dijelom sjevernih Njemakih drava. 1809., Francuska i Austrija borile su se u ratu pete koalicije, I dolo je do kratkog ali vrlo krvavog pohoda tokom kojeg je u bitci kod Asperna Napoleon po prvi put potuen na bojnom polju, I ako je Napoleon taj rat na kraju dobio, Francuska je ponovo trijumfovala.U meuvremenu je Rusija sve tee trpjela

ekonomske posljedice Kontinentalnog sustava pa ju je godine 1812. Napoleon napao s najveom vojnom silom do tada skupljenom, pohod se krajem godine pretvorio u katastrofu tokom koje je izgubljen vei dio Napoleonove velike armije. Tokom zime 18121813.vladalo je zatije, a Rusi I Francuzi su se oporavljali od ogromnih gubitaka, mala ruska vojska je napadala Francuze u poljskoj,pa se 30.000 Franuza povuklo u Njemake drave. Broj Francuskih vojnika u Njemakoj dostigao je 130.000, Napoleon je nastavio da dovlai pojaanja, a cilj mu je bio da ima 400.000 francuskih vojnika I etvrt miliona vojnika njemakih saveznika. Prusija se osetila ohrabrena Napoleonovim porazom u Rusiji, pa se pridruila koaliciji u kojoj su bili Rusija, Velika Britanija,panija I Portugal. Napoleon je preuzeo zapovednitvo nad snagama u Njemakoj I pobijedio je u nekoliko bitaka snage este koalicije, Napoleon je posebno veliku pobjedu ostvario u bici kod Drezdena 26.avgust-27 avgust 1813. godine, u toj bici su gubici Francuza bili 30,000 rtava,a snage este koalicije su imale gotovo 100.000 rtava. U proljee 1813. Napoleon se suoio sa svenarodnim ustankom u Njemakoj I dotadanjim saveznicima koji su se okrenuli protiv njega. U odlunoj bici kod Lajpciga Napoleon je poraen I prisiljen na povlaenje u Francuskoj gdje je morao abdicirati I otii u izgnanstvo na otok Elbu gdje je postavljen za formalnog vladara.Napoleon je abdicirao 6. aprila 1814. godine, vratio se iz izgnanstva iz Elbe 1815., ali je Francuska izgubila u bici kod Vaterloa to je izazvalo pad

-8-

__________________________________________________________Seminarski rad___ Prvog Francuskog carstva.Carstvo je 1812. godine, imalo 130 departmana u kojima je bilo rasporeeno 600.000 vojnika koji su trebali da napadnu Rusiju. Vojnici su imali vlast nad 44 miliona subjekata. Nemaka, Italija, panija i Pruska su postali saveznici. Napoleon je precrtao mapu Evrope i dao mnoge plemike titule. Napoleon je iskoristio nezadovoljstvovladavinom Luja XVIII te se 1815 vratio u Francusku, trupe koje su poslane

da ga zarobe pridruile su mu se i preuzeo je vlast 1815.godine(vladavina od 100 dana).Budui da su protivnici odbili sklapanje mira,odluio ih je napasti, do bitke je dolo kod Vaterloa u Belgiji 1815.. pobjede su izvojevale engleska vojska generala Velingtona I pruska vojska pod vostvom generala Blucera. Nakon bitke Napoleon je pobjegao u Pariz, budui da sum u politiari uskratili podrku, Napoleon je pokuao po drugi put pokuao prenijeti vlast na etvorogodinjeg sina Napoleona II.to je francuski parlament ovaj put i ptvrdio, potom je pobjegao u Rochefort I tamo se predao kapetanu britanskog bojnog broad Bellerophon. Britanci su ga prognali na svetu Helenu, otoi u junom dijelu Atlanskog okeana. Napoleon je prekrojio kartu Europe i podijelio brojne plemike naslove od kojih je veina nestala s propau Carstva. Svoje je roake postavio na prijestolja nekoliko evropskih drava.

-9-

__________________________________________________________Seminarski rad___

Zakljuak:
Jo jedan kapric istorije predstavlja injenica to je Napoleon za ivota sluio da otelotvori potrebu svoje zemlje za redom poslije nereda slobode, a poslije smrti je postao(snagom svoje preraene legende),sin revolucije, neprijatelj apsolutizma I aristokratije,simbol pobune, pogodan izraz opetovanog krika za slobodom. Moemo da shvatimo neraspoloenje cara Aleksandra da rtvuje trgovinu svoje zemlje za Napoleonovu kontinentalnu blokadu, moemo da shvatimo reenost Engleske da brani ravnoteu snaga od koje zavisi njena bezbijednost od spoljne dominacije I moemo da shvatimo Francusku koja brani ovjeka koji je spasao njenu vladu I moral od samoubilakog haosa, koji je blistavim pobjedama proirio njene granice I donio joj besprimernu slavu. Ne ovaj fascinantni ovjek nije bio puko udovite smrti I razaranja, njega je vodila volja za mo, nesputana ogromnost njegovog sna, bio je autokrata uvjeren da zna bolje od graana to je dobro za Francusku I Evropu.

- 10 -

__________________________________________________________Seminarski rad___

Bibliografija:
1.Sobul,Albert, Francuska revolucija, Zagreb,1989. 2.Popov, edomir ,Graanska Evropa I, Matica srpska, Novi Sad, 1989. 3.Djurant, Vil, Doba Napoleona, Vojnoizdavaki zavod, 2005.

- 11 -