Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Tun 1:

Cc th nghim ca Menen
Ch-ng I: Cc th nghim ca Menen I/ Mc tiu: - Kin thc: + Nu -c ph-ng php nghin cu di truyn ca Menen. + Nu -c cc th nghim ca Menen v rt ra nhn xt. + Pht biu -c ni dung quy lut phn tnh v phn li c lp. + Nu -c ngha ca quy lut phn tnh v quy lut phn li c lp + Nhn bit -c bin d t hp xut hin trong php lai 2 cp tnh trng ca Menen. + Nu -c ng dng ca quy lut phn li trong sn xut v i sng. + Vit -c s lai. - K nng: + Rn luyn k nng quan st v phn tch knh hnh, gii thch -c th nghim theo quan im ca Menen. + Bit vn dng kt qu tung ng kim loi gii thch kt qu ca Menen. - Thi : C thi nghim tc trong qu trnh hc II/ dng dy hc: - Sch kin thc c bn v nng cao sinh hc 9. - Sch gio khoa v sch bi tp sinh hc 9. - Sch bi tp di truyn. - Sch kin thc c bn sinh hc THCS. III/ Tin trnh dy hc: 1. Cc thut ng v mt s k hiu c bn: + Tnh trng: Cc c im, sinh thi, cu to, sinh l ca mt c th. + Cp tnh trng t-ng phn: Hai trng thi biu hin tri ng-c nhau ca cng mt tnh trng. + Nhn t di truyn( gen): L vt cht di truyn quy nh cc tnh trng ca sinh vt. + Ging(dng), thun chng : L ging c c tnh di tryn n nh, thng nht, c kiu gen ng hp, cc th h sau ging th h tr-c. Tuy nhin trong thc t ni n ging thun chng l ni n s thun chng v mt hoc mt vi tnh trng ang nghin cu. + Alen, cp alen. + Kiu hnh: L t hp cc tnh trng ca c th + Tnh trng tri: L tnh trng -c biu hin F1 c kh nng ln t tnh trng ln. GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 1

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

+ Tnh trng ln: L tnh trng khng -c biu hin F1 m n F2 mi -c biu hin. 2. K hiu: + P: Cp b m xut pht + X: K hiu php lai + G: Giao t + O: Giao t c (c th c) + F: Th h con + O: Giao t ci (c th ci) Cu 1: Ti sao Menen chn cc cp tnh trng t-ng phn khi thc hin cc php lai? s biu hin ca cc tnh trng r rng, d nhn thy kt qu x l s liu ng hn. Cu 2: Trnh by cch tin hnh php lai ca Menen trn u H Lan khi lai mt cp tnh trng t-ng phn v gii thch kt qu th nghim? Menen cho giao phn gia cc ging u H Lan thun chng khc nhau bi cc cp tnh trng t-ng phn to i lai F1. ng tip tc cho F1 giao phn vi nhau thu -c F2 vi kt qu nh- sau: P( thun chng) F1 F2 Hoa x hoa trng Hoa 705 hoa : 224 hoa trng Thn cao x thn thp Thn cao 487 thn cao: 177 thn thp Qu lc x qu vng Qu lc 428 qu lc: 152 qu vng. T l kiu hnh F2: 3 hoa : 1 hoa trng 3 thn cao: 1 thn thp 3 qu lc: 1 qu vng. - Gii thch: Mi tnh trng do mt cp nhn t di truyn quy nh, ng-i ta gi l gen.Ch ci in hoa k hiu gen tri, ch ci th--ng k hiu gen ln. VD: Hoa l tnh trng tri( A), hoa trng l tnh trng ln( a) P(t/c): Hoa ( AA) x hoa trng( aa) GP: A a F1: 100% hoa ( Aa) F1x F1: Hoa (Aa) x hoa (Aa) GF1: A, a A, a F2: A a AA AA( hoa ) Aa( hoa ) a Aa( hoa ) Aa( hoa trng)
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Do s phn li ca cp alen Aa F1 to ra 2 loi giao t vi t l ngang nhau 1A: 1a. S t hp cc loi giao t trong th tinh to ra t l F2 l : 1AA: 2Aa: 1aa. Cu 3:Phn bit tri hon ton v tri khng hon ton: c im so Tri hon ton Tri khng hon ton snh F1 100% tnh trng 100% tnh trng trung tri gian F2 3 tri: 1 ln 1 tri: 2 trung gian: 1 ln Cu 4: T-ng quan tri, ln ca cc tnh trng c ngha g trong thc tin sn xut. Mun xc nh -c kiu gen ca c th mang tnh trng tri cn phi lm g? ngha: Cc tnh trng tri th-ng l cc tnh trng tt cn nhng tnh trng ln l cc tnh trng xu do trong chn ging ng-i ta th-ng tp trung cc gen tri vo mt c th tp trung cc tnh trng tt vo mt ging to ra cc ging tt c gi tr kinh t cao. Mun xc nh kiu gen ca c th mang tnh trng tri cn thc hin php lai phn tch. Nu kt qu ng tnh th c th mang tnh trng tri c kiu gen ng hp.Nu kt qu phn tnh th c th mang tnh trng tri c kiu gen d hp. Cu 5:Trnh by nh lut lai hai tnh ca Menen. iu kin nghim ng ca nh lut. * Ni dung: Khi lai hai c th b m thun chng khc nhau bi 2 hay nhiu cp tnh trng t-ng phn th s di truyn ca cp tnh trng ny khng ph thuc s di truyn ca cp tnh trng kia. F2 c t l kiu hnh bng tch ca cc tnh trng hp thnh n. * Gii thch: + Xt ring tng cp tnh trng: Xt s di truyn ca tnh trng mu sc ht: F2( rgtlgt): 3 vng: 1 xanh vng l tnh trng tri, xanh l tnh trng ln. Quy -c: Vng A, xanh a. P( t/c): Vng( AA) x xanh( aa) F1: 100% vng ( Aa) F1 xF1 F2: 3 vng: 1 xanh Xt s di truyn ca tnh trng hnh dng ht: F2( rgtlgt): 3 trn: 1 nhn trn l tnh tng tri, nhn l tnh trng ln. Quy -c: Trn B, Nhn- b F1: Bb( trn) x trn( Bb)
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

F2: 1 BB: 2 Bb: 1bb 3 trn: 1 nhn T hp gen F1: Aa, Bb. Xt ng thi s di truyn ca 2 tnh trng mu sc v hnh dng ht: F2: 9 vng, trn: 3 vng, nhn: 3 xanh, trn: 1 xanh, nhn. = ( 3 vng: 1 xanh) x( 3 trn: 1 nhn) T l trn chng t cc gen di truyn theo quy lut phn li c lp. * iu kin nghim ng: - B m phi thun chng - Mi gen quy nh mt tnh trng. - Tnh trng tri phi tri hon ton. - Cc gen nm trn NST th-ng. - S l-ng c th em lai phi ln. Cu 6: Bin d t hp c ngha g vi tin ho v chn ging? - Trong tin ho: Loi no cng c nhiu bin d t hp th cng tng kh nng tn ti, phn b v thch nghi ngy cng rng vi s thay i ca iu kin t nhin. - Trong chn ging: Nh bin d t hp m cc qun th vt nui, cy trng lun xut hin cc dng mi gip con ng-i d la chn v gi li nhng dng c th mang cc im ph hp hn vi li ch ca con ng-i lm ging hoc -a vo sn xut thu -c nng sut v hiu qu cao hn. Cu 7: u H Lan c nhng thun li g m -c Menen chn lm i t-ng nghin cu di truyn? - Thi gian sinh tr-ng pht trin ngn - C nhiu tnh trng i lp nhau v n gen( 1 gen quy nh 1 tnh trng) - C kh nng t th phn cao do vy trnh -c s tp giao trong lai ging nh m bo -c thun chng nht ca php lai. Cu 8: Ti sao Menen li chn cc cp tnh trng c lp lai vi nhau tm cc quy lut di truyn? s di truyn ca cp tnh trng ny khng ph thuc vo cp tnh trng kia t cho kt qu nghin cu chnh xc hn. Ph-ng php lai ca Menen l em lai cc cp b m khc nhau v cc cp tnh trng t-ng phn tip tc phn tch s di truyn ca mi cp tnh trng th h F1 v F2. Sau khi xem xt xong s di truyn ca mi cp tnh trng ng li xt s di truyn ca nhiu tnh trng cng mt lc thy -c s t hp ngn nhin ca cc cp tnh trng ring r. Cu9:Dng thun chng l g?
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

L dng ng hp t v kiu gen v ng nht v 1 loi kiu hnh. Tuy nhin trong sn xut khi cp ti dng thun l ch cp ti 1 hay 1 s tnh trng lin quan n nng sut, phm cht v kh nng thch nghi m -c cc nh chn ging quan tm ti. Cu 10: Php lai phn tch l g v -c s dng trong chn ging nhm mc ch g? Lai phn tch l php lai gia c th mang tnh trng tri cn kim tra kiu gen vi c th mang tnh tng ln t-ng ng. Nu kt qu php lai ng tnh th b m thun chng. Nu kt qu php lai phn tnh th b m ch-a thun chng. - kim tra thun chng ca cc cp b m tr-c khi thc hin cc th nghim lai: Nu kt qu php lai ng tnh th b m thun chng. Nu kt qu php lai phn tnh th b m ch-a thun chng. - Phn tch kt qu lai ging i lai F2 t s phn tch ny l c s cho Menen xut gi thuyt nhn t di truyn v giao t thun khit gii thch cho c ch ca cc tnh trng. Hai gi thuyt ny v sau -c khoa hc hin i xc nh l hon ton ng n. ........................................................... ...o0o..................................................... .................... Tun 2: NS: 15/8/2012 Ch-ng I: Cc th nghim ca Menen( TT) I/ Mc tiu: - Kin thc: + Nu -c ni dung nh lut lai mt cp tnh trng v hai cp tnh trng + Gii thch -c nh lut lai mt cp tnh trng v hai cp tnh trng. + ng dng gii bi tp i vi 2 quy lut. + Xc nh -c diu kin nghim ng ca 2 nh lut. + Cn c vo kt qu kiu hnh quy -c -c kiu gen v vit -c s lai ph hp. - K nng: Rn luyn k nng phn tch. - Thi : C thc nghim tc khi lm bi. II/ dng dy hc: - Sch kin thc c bn v nng cao sinh hc 9. - Sch gio khoa v sch bi tp sinh hc 9. - Sch bi tp di truyn. - Sch kin thc c bn sinh hc THCS. III/ Tin trnh dy hc: Lai 1 cp tnh trng
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 1: Nu ni dung nh lut ng tnh ca Menen, gii thch. Khi lai 2 c th b m thun chng khc nhau bi 1 cp tnh trng t-ng phn t p i lai F1 biu hin 1 bn tnh trng b hoc m. Tnh trng -c biu hin F1 l tnh trng tri, tnh trng khng -c biu hin l tnh trng ln. VD: Lai u H Lan hoa vi hoa trng u thun chng thu -c F1 u hoa . ng kt lun tnh tng hoa tri hon ton so vi hoa trng. S d c hin t-ng v F1 cha cp nhn t di truyn d hp t. Nhn t di truyn tri ln t hon ton nhn t di truyn ln. D thay i v tr b m cho nhau kt qu vn khng thay i chng t vai tr b m ng gp trong di truyn l ngang nhau. - S lai: P( t/c): Hoa ( AA) x hoa trng( aa) GP: A a F1 Aa( hoa ) Cu 2: Pht biu ni dung nh lut phn tnh ca Menen: - Ni dung: Khi lai 2 c th b m thun chng khc nhau bi 1 cp tnh trng t-ng phn th F2 thu -c t l t-ng -ng 3 tri: 1ln. - VD: Lai 2 th u H Lan hoa vi hoa trng thun chng thu -c F1 ton hoa . Tip tc cho F1 t th phn thu -c F2 theo t l 3 hoa : 1 hoa trng. - Gii thch: V b m thun chng nn F1 cha cp nhn t di truyn d hp t biu hin tnh trng tri l hoa . Nhn t di truyn tri ln t hon ton nhn t di truyn ln. F2 c tnh trng hoa trng l tnh trng ln. Tnh trng ln ch biu hin ra kiu hnh khi c kiu gen ng hp ln nn tnh trng hoa trng do aa quy nh. T c s lai: P( t/c): AA( hoa ) X aa( hoa trng) GP: A a F1: Aa( hoa ) F1 X F1: Aa( hoa ) x Aa( hoa ) F2: 1 AA: 2 Aa: 1 aa 3 hoa : 1 hoa trng. Cu 3: Pht biu ni dung nh lut tnh trng trong gian( tri khng hon ton) Khi lai 2 c th b m khc nhau bi 1 cp tnh trng t-ng phn, th h con lai F1 biu hin tnh trng trung gian gia b v m. Nu tip tc cho F1 t th F2 thu -c t l t-ng ng 1 tri: 2 trung gian: 1 ln.
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

VD: Cho lai 2 th u H Lan hoa vi hoa trng thu -c F1 ton hoa hng. Cho F1 t th thu -c F2 theo t l 1 hoa : 2 hoa hng: 1 hoa trng. Kt qu trn ch -c gii thch khi cng nhn nhn t di truyn tri ln t khng hon ton nhn t di truyn ln. F2 c tnh trng hoa trng l tnh trng ln, hoa l tnh trng tr tuy nhin li tri khng hon ton vi tnh trng hoa trng nn nhn t di truyn d hp s biu hin tnh trng trung gian gia v trng. T c s lai: P: AA( hoa ) x aa ( hoa trng) F1: Aa( hoa hng) F1 x F1: Aa( hoa hng) x Aa( hoa hng) F2: 1 AA : 2 Aa : 1 aa 1 hoa : 2 hoa hng : 1 hoa trng Cu 4: Quy lut ng tnh v phn tnh c nhng ngha g? - i vi tin ho: Gp phn gii thch tnh ngun gc v a dng ca gii t nhin. - i vi chn ging: + L c s khoa hc v ph-ng php t -u th lai khi dng li i lai F1 + Gii thch ti sao i vi ph-ng php to ging lai bng lai hu tnh, mun s chn lc c hiu qu ng-i ta phi chn dng F2 c s phn li tnh trng. Cu 5: Mun xc nh kiu gen ca c th mang tnh trng tri l ng hp hay d hp t ng-i ta phi lm th no? S dng php lai phn tch kim tra kiu gen ca c th mang tnh trng tri. Cu 6: Trong 2 tr-ng hp tri hon ton v tri khng hon ton tr-ng hp no ph bin hn? V sao? Tri khng hon ton ph bin hn v mi tr-ng lun tc ng vo kiu gen khng phi lc no cng thun li hon ton, nhn t di truyn tri th-ng khng ln t nhn t di truyn ln hon ton nn con lai th-ng biu hin tnh trng trung gian.iu chng t s biu hin ca 1 kiu gen l kt qu s tc ng qua li gia kiu gen v c mi tr-ng trong v ngoi c th. Cu 7: im ging nhau v khc nhau gia tri hon ton v tri khng hon ton? * Ging nhau: L php lai 1 tnh, gia c th mang tnh trng tri vi c th mang tnh trng ln. * Khc nhau: Tri hon ton Tri khng hon ton Kiu hnh F1 100% tnh trng 100% tnh trng tri trung gian
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

T l kiu hnh F2 3 tri: 1 ln

C cn s dng Khng cn s php lai phn dng tch xc nh kiu gen ca c th mang tnh trng tri khng Cu 8: Th no l lai thun nghch? L ph-ng php thay i v tr b m cho nhau trong php lai, khi th dng dg ny lm b dng kia lm m v ng-c li nhm pht hin ra vai tr ca b m ngang nhau trong di truyn hay khng. Cu 9: Ni rng F1 ng tnh th P thun chng c ng khng? Ti sao? Khng ng v tr-ng hp tri khng hon ton F1 vn ng lot biu hin 1 kiu hnh nh-ng b m khng thun chng v tnh trng tri tri khng hon ton ngha l tnh di truyn khng n nh. Lai hai cp tnh trng Cu 1: Pht biu ni dung nh lut phn li c lp ca Menen? - Ni dung: Khi lai 2 c th b m thun chng khc nhau bi 2 hay nhiu cp tnh trng t-ng phn th s di truyn ca cp tnh trng ny khng l thc vo s di truyn ca cp tnh trng kia. - VD: Lai 2 th u H Lan thun chng khc nhau bi 2 cp tnh trng t-ng phn: ht vng, v trn vi ht xanh, v nhn thu -c F1 u ht vng, v trn. Tip tc cho F1 t th thu -c F2 t l: 9 vng trn: 3 vng nhn: 3 xanh trn: 1 xanh nhn. - Gii thch th nghim: P( t/c), F1 thu -c ton ht vng, v trn chng t ht vng, v trn l tnh trng tri. Quy -c: Ht vng: AA, v trn: BB. Xt s di truyn tnh trng mu sc ht: F2: 3 vng: 1 xanh. T l trn chng t tnh trng mu sc ht di truyn theo quy lut lai phn tnh F1: Aa( ht vng) x Aa( ht vng) Xt s di truyn tnh trng hnh dng ht: F2: 3 trn: 1 nhn. T l trn chng t tnh trng hnh dng ht di truyn theo quy lut lai phn tnh. F1: Bb( ht trn) x Bb( ht trn) T hp gen: Aa, Bb x Aa, Bb. Xt ng thi s di truyn ca 2 cp tnh trng:
GV: H th huyn trm

1 tri: 2 trung gian: 1 ln Phi s dng kim tra xem kiu gen tnh trng tri tri hon ton ch-a, thun chng ch-a.

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

F2 thu -c t l: 9 vng trn: 3 vng nhn: 3 xanh trn: 1 xanh nhn = ( 3 vng: 1 xanh) x ( 3 trn: 1 nhn) iu ny chng t trong s di truyn mi tnh trng vn c lp vi nhau, khng ph thuc vo nhau. Ta c s lai: P( t/c): AABB( vng, trn) x aabb( xanh, nhn) GP: AB ab F1: AaBb( vng, trn) x AaBb( vn, trn) F2: 9 A-B-: vng, trn 3A-bb: vng, nhn 3 aaB- : xanh, trn 1 aabb: xanh, nhn. Cu 2: iu kin ng ca nh lut phn li c lp: - B m em lai phi thun chng v cp tnh trng t-ng phn -c theo di. - Tnh trng tri phi tri hon ton. - S l-ng c th em lai phi ln. iu kin nghim ng ca nh lut ng tnh v nh lut phn tnh: - Cc cp b m em lai phi thun chng v cp tnh trng em lai. - Tnh trng tri phi tri hon ton. Cu 3: Th no l bin d t hp? Loi bin d ny xut hin trong hnh thc sinh sn no? Gii thch. Bin d t hp l s t hp( sp xp li) li cc tnh trng c b m lm xut hin tnh trng mi khc tnh trng b m. Tnh trng mi xut hin -c gi l bin d t hp. Xut hin trong hnh thc sinh sn hu tnh cc loi giao phi. Chnh s phn li c lp ca cc cp tnh trng dn ti s t hp li cc tnh trng ca b m lm xu hin bin d t hp. Cu 4: nh lut phn li c lp c ngha g trong tin ho v chn ging? - Gp phn gii thch tnh ngun gc v s a dng ca sinh gii trong t nhin. nu lai 1 tnh F2 to ra 3 kiu gen v 2 kiu hnh( ti a l 3 kiu hnh nu tri khng hon ton) th trong lai 2 tnh to ra 9 kiu gen v 4 kiu hnh. - L c s khoa hc, l ph-ng php to ra ging mi trong lai hu tnh. - Hnh thnh ngun bin d t hp phong ph cc loi sinh sn giao phi. Mt s cng thc b sung: Nu gi n l s cp gen d hp th: + S loi giao t: 2n +T l phn li kiu gen: ( 1+ n 2+ 1)
GV: H th huyn trm

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

n

Gio n BDHSG sinh 9

+ S hp t: 4 + T l phn li kiu hnh:( n 3+ 1) + S loi kiu gen: 3n + S loi kiu hnh: 2n i vi kiu hnh, n -c hiu l s cp tnh trng t-ng phn tun theo s di truyn tri hon ton. Cu 5: V sao hnh thc sinh sn v tnh khng cho nhiu bin d nh- hnh thc sinh sn hu tnh giao phi? V hnh thc sinh sn hu tnh c s phn li c lp v t hp t do ca cc gen to ra nhiu bin d t hp cn sinh sn v tnh khng c qu trnh ny. ........................................................... ......o0o.................................................. ......... Tun 3: NS: 25/9/2012.

Bi tp:
I/ Mc tiu: - Lm -c mt s bi tp theo h-ng dn ca GV. - Cng c li mt s ph-ng php gii bi tp v k nng tnh ton, lp lun. - Kim tra cch lp lun v lm bi ca HS trn c s sa cha nhng ch cc em cn thiu st. II/ dng dy hc: My tnh b ti, sch bi tp sinh hc, sch nng cao kin thc sinh hc9, bt, dng c hc tp cn thit. III/ Tin trnh dy hc: Bi 1: c chua cy cao( A) l tri so vi cy thp( a). a) Tm kiu gen ca dng cy cao. b) Cho cy cao thun chng lai vi cy thp kt qu kiu hnh F1 v F2 nh- th no? Vit s lai. Bi 2: Cho dng rui gim thun chng thn xm lai vi thn en. F1 thu -c ton rui gim thn xm. Cho cc c th F1 tp giao vi nhau i lai F2 thu -c 902 con thn xm, 302 con thn en. a. Cho bit F1 rui thn xm l tri hay ln? b. Kiu gen ca P v F1 c. Vt s lai t F1 n F2 d. Cho F1 lai phn tch kt qu kiu hnh i lai nh- th no? Bi 3: la cy cao( A) l tri so vi cy thp( a), chn sm( S) l tri so vi chn mun( s). Hai cp gen ny tn ti trn 2 cp NST th-ng.
GV: H th huyn trm

10

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

a. Vit kiu gen c th c ca c th cy cao, chn mun; cy thp, chn sm; cy cao, chn sm. b. em lai la cy cao, chn sm vi cy thp, chn mun thu -c F1: 204 cy cao, chn sm 201 cy cao, chn mun 203 cy thp, chn sm 200 cy thp, chn mun. Bin lun tm kiu gen cy b m. Bi 4: chut, mu sc v chiu di lng di truyn c lp vi nhau, mi tnh trng do 1 gen quy nh. Khi cho giao phi 2 dng chut thun chng lng en, di vi chut lng trng, ngn -c F1 ton chut lng en, ngn. Tip tc cho chut F1 giao phi vi nhau -c F2 c t l kiu gen, kiu hnh nh- th no? Bi 5: ng-i, gen quy nh tc xon, gen a quy nh tc thng, gen B quy nh mt en, gen b quy nh mt xanh. Cc gen ny phn li c lp vi nhau. B c tc thng, mt xanh. M phi c kiu gen v kiu hnh nh- th no con sinh ra u mt en, tc xon. Bi 6: c chua cy cao l tro so vi cy thp a, qu B tri so vi qu vng b. Hai cp gen quy nh 2 tnh trng ni trn tn ti trn 2 cp NST khc nhau. em lai 2 th c chua thun chng cy cao, qu vng vi cy thp, qu thu -c F1. a. Cho F1 t th phn th kt qu phn li kiu gen v kliu hnh F2 nh- th no? b. Cho F1 lai phn tch vi cy thp, qu vng th kt qu i lai FB s nh- th no? Bi 7: g, gen A quy nh chn thp, a quy nh chn cao, BB quy nh lng en, Bb quy nh lng m, bb quy nh lng trng. Cho bit cc gen quy nh chiu cao chn v mu sc lng di truyn c lp. Cho ni g thn chng chn thp, lng trng giao phi vi g lng en, chn cao -c F1. Tip tc hco g F1 giao phi vi nhau. T l kiu hnh no sau y l ca F2. a. 9 chn thp, lng en: 3 chn thp lng m: 3 chn cao, lng m: 1 chn cao, lng trng. b. 6 chn thp, lng m: 2 chn thp, lng en: 2 chn thp, lng trng: 2 chn cao, lng m: 1 chn cao, lng en: 1 chn cao, lng trng. c. 6 chn thp, lng m: 3 chn thp, lng en: 3 chn thp, lng trng: 2 chn cao, lng m: 1 chn cao, lng en: 1 chn cao, lng trng.

GV: H th huyn trm

11

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

d. 4 chn thp, lng m: 2 chn thp, lng en: 2 chn thp, lng trng: 1 chn cao, lng m: 1 chn cao, lng en: 1 chn cao, lng trng. ........................................................... .............o0o........................................... .................... Tun 4: NS: 25/8/2012

Nhim sc th
I/ Mc tiu: - Ni dung: + Nu -c tnh cht c tr-ng ca b nhim sc th( NST) ca mi loi. + Trnh by -c s bin i ca NST trong chu k t bo. + M t -c cu trc hin vi ca NST v nu -c chc nng ca NST. + Trnh by -c ngha s thay i hnh dng( n, kp) bin i s l-ng( t bo m v t bo con), s vn ng ca NST qua cc k ca nguyn phn v gim phn. + Nu -c ngha ca nguyn phn, gim phn v th tinh. + Nu -c mt s c im ca NST gii tnh v vai tr ca n i vi s xc nh gii tnh. + Gii thch -c c ch xc nh gii tnh v t l cci mi loi l 1: 1 + Nu -c cc yu t mi tr-ng trong v ngoi nh h-ng n s phn ho gii tnh. + Nu -c th nghim ca Moocgan v nhn xt -c kt qu th nghim . + Nu -c ngha thc tin ca di truyn lin kt. - K nng: + Rn luyn k nng s dng knh hin vi. + Bit cch quan st tiu bn hin vi hnh thi NST. - Thi : Rn luyn thi nghim tc khi quan st tiu bn nhim sc th d-i knh hin vi II/ dng dy hc: - Sch kin thc c bn v nng cao sinh hc 9. - Sch gio khoa v sch bi tp sinh hc 9. - Sch bi tp di truyn. - Sch kin thc c bn sinh hc THCS. II/ Tin trnh dy hc: Cu 1: Tnh c tr-ng ca b NST -c th hin nh- th no?
GV: H th huyn trm

12

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- Trong t bo sinh d-ng, NST tn ti thnh tng cp t-ng ng ging nhau v hnh dng, kch th-c. Mt chic c ngn gc t b, 1 c ngun gc t m. Gen trn mi cp NST t-ng ng cng tn ti thnh tng cp t-ng ng, mi cp c 2 alen, mt alen c ngun gc t b, 1 c ngun gc t m. NST tn ti hnh tng cp t-ng ng gi l b NST l-ng bi 2n. - Trong giao t ca cc c th 2n, NST tn ti thnh tng chic c 1 ngun gc gi l NST n bi. - cc loi n tnh c s khc nhau gia c th c v c th ci 1 cp NST gii tnh: XX v XY, XX v XO. - T bo ca mi lo sinh vt -c c tr-ng v s l-ng, hnh dng v kch th-c cng nh- s phn b cc gen trn tng NST trong mi nhm gen lin kt. VD: Rui gim: 2n = 8 trong 2 cp NST hnh ch V, mt cp NST hnh chm, 1 cp hnh gy( XX) i vi rui ci, nu l rui c cp ny gm 1 NST hnh gy, 1 NST hnh mc l XY. Cu 2: Cu trc ca NST sinh vt nhn chun( sinh vt c nhn chnh thc) - k gia, mi NST gm 2 cromatit gn vi nhau tm ng. - Tm ng l ni ni dy t v sc gip NST di chuyn v 2 cc t bo. - Eo s cp v eo th cp - 2 cnh NST cha vt cht di truyn( ADN). Tm ng c th nm gia 2 cnh, nm lch v 1 pha, nm tn u mt ca NST. V cu trc ho hc mi NST gm 2 thn phn ch yu l si ADN v Pr loi histon. ADN + 8 phn t Pr loi histon to thnh chui polinucleoxom. Chui polinucleoxom cun xon to thnh si c bn hay si nhim sc. Si nhim sc cun xon to thnh cromatit. Cu 3: Nu vai tr ca NST i vi s di truyn cc tnh trng. NST l cu trc mang gen v t nhn i -c. Nh m thng tin di truyn quy nh cc tnh trng -c sao chp li qua cc th h c th. Cu 4: Chc nng ca NST: - NST l cu trc mang gen, trn mi gen nm 1 v tr xc nh. Nhng bin i v cu trc v s l-ng NST s gy ra cc bin i cc tnh trng di truyn. - NST c c tnh t nhn i, nh thng tin di truyn quy nh cc tnh trng -c sao chp qua cc th h c th.
GV: H th huyn trm

13

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- NST nhn i -c v n cha ADN c vai tr quyt nh i vi di truyn.Chnh s ti bn ca ADN to ra s nhn i ca NST

Nguyn Phn
Cu 5: V s qu trnh nguyn phn: - GV h-ng dn HS s ho qu trnh nguyn phn sang s hnh hc phng cho d nh, d hc.

- K trung gian: NST nhn i thnh 1 NST kp, mt NST kp gm 2 cromatit dnh nhau tm ng. Vo cui k trung gian mng nhn ho tan. - K u:Cc NST c xu h-ng co rt ngn li v tp trung v mt phng xch o, trung t chia i v tin v 2 cc t bo. - K gia: cc NST kp tin v mt phng xch o, trung t v 2 cc ca t bo. T trung t hnh thnh thoi t v sc. Trong NST kp, c 1 NST dnh vi t v sc cc ny, cn 1 NST dnh vi thoi v sc cc kia. - K sau: Cc si t v sc co rt li, ko cc NST phn chia ng u v 2 pha. - K cui: Ti mi cc ca t bo, mng nhn hnh thnh. Sau t bo cht phn chia hnh thnh nn cc t bo con. Kt qu ca nguyn phn l t 1 t bo m to ra 2 t bo con ging ht t bo ban u. Cu 6: Mt t bo sinh d-ng ca ng 2n = 20 NST, nguyn phn lin tip 10 t, i hi mi tr-ng t bo cung cp nguyn liu to nn cc NST t-ng -ng vi bao nhiu NST n v to -c bao nhiu t bo mi? Cu 7: la n-c 2n = 24. a. Trong t bo sinh d-ng k gia c bao nhiu cromatit? b. Trong t bo sinh d-ng k sau c bao nhiu cromatit? c. S tm ng k gia ca nguyn phn. d. S tm ng k sau ca nguyn phn e. S NST k trung gian, k gia, k sau. p n: + S cromatit k gia: 24 x 2= 48 do mi NST t nhn i thnh 1 NST kp gm 2 cromatit.
GV: H th huyn trm

14

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

+ S cromatit k sau l 48 do mi NST kp tch thnh 2 NST. + S tm ng k gia ca nguyn phn: + S tm ng k sau ca nguyn phn: + S NST k gia:24 x 2 = 48( gm NST kp ng xon) K trung gian: 24 NST dng si mnh. K sau: 48 NST n do cc NST kp ch dc tm ng thnh 2 NST n. Bng: Mc ng, dui xon ca NST qua c k ca nguyn phn: Hnh K trung K u K gia K sau K cui thi NST gian Mc Nhiu t Nhiu dui nht xon Mc t Cc i ng xon Bng: Nhng din bin c bn ca NST cc k ca nguyn phn: Cc Nhng din bin c bn ca NST k K - NST kp bt u ng xon v co ngn nn c u hnh thi r rt. - Cc NST kp nh cc si t ca thoi phn bo tm ng. K - Cc NST kp ng xon cc i. gia - Cc NST kp xp thnh hng mt phng xch o ca thoi phn bo. K - Tng NST kp ch dc tm ng thnh 2 NST sau n phn li v 2 cc ca t bo. K Cc NST n dn xon di ra, dng si mnh dn cui thnh cht nhim sc. Cu 8: ngha qu trnh nguyn phn: - Nh nguyn phn m tng nhanh sinh khi t bo, m bo phn ho m c quan hnh thnh nn c th, m bo cho c th khng ngng ln ln. - m bo truyn t b NST n nh, c tr-ng ca loi qua cc th h t bo trong qu trnh pht sinh c th. Cu 9: Rui gim 2n= 8. Mt t bo rui gim ang k sau ca nguyn phn, s NST trong t bo l bao nhiu? 16 Cu 10: Mt t bo sinh d-ng 2n ca mt loi sinh vt nguyn phn lin tip 8 t, mi tr-ng cung cp nguyn liu to ra NST t-ng -ng 11730 NST n. Tm b NST l-ng bi ca loi?
GV: H th huyn trm

15

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

S NST mi tr-ng cung cp: 2n( 2 - 1) = 11730 2n= 46. ........................................................... .............o0o........................................... .............. Tun 5: NS: 5/9/2012.

Gio n BDHSG sinh 9

Gim phn:
Gm 2 ln phn bo lin tip, mi ln c 4 k, gia 2 ln khng c k trung gian. Trong ln phn bo th nht l phn bo gim nhim, ln 2 l phn bo nguyn nhim. Ln phn bo I: - K u I: Mi NST nhn i thnh 1 NST kp, mi NST kp gm 2 cromatit dnh nhat ti tm ng v hot ng nh- 1 th thng nht. T 1 cp NST t-ng ng, sau khi t nhn i to thnh 1 nhm gi l t t. Trong qu trnh ny xy ra hin t-ng bt cho dn n hon v gen. - K gia I: Cc NS kp dn v mt phng xch o, trung t chia i v n 2 cc ca t bo. Trong nhm T t c 1 NST dnh vi t v sc cc ny, 1 NST dnh vi t v sc cc kia. y chnh l c s ca hin t-ng phn li c lp, t hp t do ca cc NST trong qu trnh gim phn. - K sau I: Cc si t v sc co rt ko cc NST kp phn li v 2 pha. - K cui I: ti mi cc, t bo cht phn chia, hnh thnh 2 t bo con. Trong t bo con c b NST gim i 1 na. Ln phn bo th II: - K u II: Cc NST kp dn v mt phng xch o. - K gia II: Trong 1 NST kp, c 1 NST dnh vi t v sc cc ny, 1 NST dnh vi t v sc cc kia. - K sau II: T v sc co rt ko cc NST phn li ng u v 2 pha. - K cui II: T bo cht phn chia Kt qu sau 2 ln phn bo t 1 t bo m 2n to ra 4 t bo con, trong mi t bo con mang b NST n bi n. * ngha qu trnh gim phn: Qu trnh gim phn c qu trnh phn li c lp, t hp t do ca cc NST, c hin t-ng bt cho dn n hon v gen. iu ny c ngha lm tng bin d t hp to ngun nguyn liu cho qu trnh tin ho v chn ging. Gim phn cng vi qu trnh th tinh l c ch m bo s di truyn qua cc th h c th.

GV: H th huyn trm

16

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 11: Nu nhng im ging nhau v khc nhau gia nguyn phn v gim phn? Nguyn phn Gim phn - Gm 1 ln phn bo, tri - Gm 2 ln phn bo xy ra qua 5 k: Trung gian, u, lin tip, mi ln c 4 k, gia, sau, cui. gia 2 ln phn bo khng c k trung gian. - Kt qu to ra 2 t bo - Kt qu to ra 4 t bo con ging ht t bo m. con vi b NST gim i 1 - B NST trong t bo con na. l 2n. - B NST rong t bo con l - Tng s l-ng t bo sinh n. d-ng do c ngha cho - Cng vi qu trnh th s sinh tr-ng ca c th. tinh l c ch m bo cho s di truyn qua c th h c th. Cu 12: g, b NST 2n= 78, mt t bo sinh dc ca g ang k sau ca gim phn II c bao nhiu NST n? K sau ca gim phn II tng NST kp ch i tm ng hnh 2 NST n phn li v 2 cc ca t bo. Do s NST n l: 78 x 2= 156 NST. Cu 13: Mt t bo sinh dc c ca rui gim 2n= 8 nguyn phn 7 t lin lip ti vng sinh sn ri chuyn qua vng sinh tr-ng v b-c vo vng chn to thnh cc tinh trng. a. Mi tr-ng t bo cung cp nguyn liu t-ng -ng vi bao nhiu NST n cho qu trnh nguyn phn v gim phn ca TB sinh dc ni trn?
GV: H th huyn trm

17

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

b. S l-ng tinh trng c th to -c? HD: a. S l-ng NST n mi tr-ng ni bo cung cp cho nguyn phn: 2. 8( 27 1) = 2032(NST) S l-ng NST n mi tr-ng t bo cung cp cho gim phn: 4.8( 27 1) = 4064( NST) Cu14: im ging nhau v khc nhau c bn gia pht sinh giao t ng vt v thc vt c hoa? * Ging nhau: * Khc nhau: - Pht sinh giao t c thc vt c hoa: T t bo m tiu bo t 2n sau khi gim phn to 4 tiu bo t n bi. Mi tiu bo t nguyn phn cho ra 2 nhn n bi, 1 nhn thnh ng phn, 2 nhn phn chia, sn sinh to thnh 2 giao t c( 2 tinh t). - Pht sinh giao t ci thc vt c hoa: Mi t bo m i bo t kt thc gim phn cho 4 t bo n bi i bo t, 3 t bo c kch th-c b b thoi ho, t bo c kch th-c ln nguyn phn lin tip 3 ln to ra t bo n bi hnh thnh ti phi gm 3 t bo i cc, 2 nhn cc, 2 tr bo v 1 t bo trng. Kt lun: Qua gim phn, V, mi tinh bo bc 1 cho ra 4 tinh trng cn mi non bo bc 1 ch cho ra 1 trng c kch th-c ln. cy c hoa phc tp hn, c s kt hp gia nguyn phn v gim phn, qua mi t bo m tiu bo t cho ra 4 ht phn, t mi ht phn li sinh tip 2 giao t c, mi t bo i bo t cho ra 1 trng. Cu 15: Nu im ging v khc nhau gia pht sinh giao t c v giao t ci: * Ging nhau: + Cc t bo mm( non nguyn bo, tinh nguyn bo) u nguyn phn lin tip nhiu ln. + Non bo bc 1 v tinh bo bc 1 u gim phn to ra giao t. * Khc nhau: Pht sinh giao t ci Pht sinh giao t c - Non bo bc 1 qua gim - Tinh bo bc 1 qua gim phn 1 cho th cc th nht phn cho 2 tinh bo bc 2 c kch th-c nh v non bo bc 2 c kch th-c - Mi tinh bo bc 2 qua ln. gim phn II cho 2 tinh t, - Non bo bc 2 qua gim cc tinh t pht trin phn 2 cho 1 th cc th 2 thnh tinh trng. c kch th-c b v 1 t - T mi tinh bo bc 1 qua bo truqng c kch th-c gim phn cho 4 tinh trng,
GV: H th huyn trm

18

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

ln. cc tinh trng ny u tham - T mi non bo bc 1 qua gia vo th tinh. gim phn cho 2 th cc v 1 t bo trng, trong ch c 1 t bo trng trc tip th tinh. Cu 16: Ti sao ni cc loi sinh sn hu tnh c -u vit hn cc loi sinh sn sinh d-ng? V cc loi sinh sn hu tnh c s kt hp thng tin di truyn ca giao t c v giao t ci to ra hp t l-ng bi m bo s k tc vt cht di truyn n nh t-ng i qua cc th h c th ca loi, c th to ra -c c th mi c sc sng, phm cht, nng sut tt hn. Sinh sn sinh d-ng ch k tha nhng g c t m, khng c s i mi vt cht di truyn. Con ci c sc sng, kh nng chu ng, nng sut... ging m hoc thp hn m ........................................................... .....o0o................................................... ................. Tun 6: NS: 10/9/2012.

Nhim sc th( TT)

I/ Mc tiu: II/ dng dy hc: III/ Tin trnh dy hc: Cu 17: a. Nu trong t bo ca mt loi giao phi, xt 2 cp NST t-ng ng l Aa v Bb th khi gim phn v th tinh bnh th-ng s cho ra my loi tinh trng? b. Gi s ch c 1 non bo bc 1 cha 3 cp NST: AaBbCc. Gim phn s cho ra my loi trng? HD: a. 2 loi tinh trng AB v ab hoc Ab, aB v s phn li c lp v t hp t do ch xy ra gim phn I. b. Mt t bo sinh trng ch cho trng( v 3 th cc) do ch cho ra 1 trong 8 loi trng: ABC, ABc, AbC, Abc, aBC, aBc, abC, abc. Cu1 8: C 10 tinh nguyn bo g tri qua gim phn hnh thnh giao t. a. Tnh s l-ng giao t c -c hnh thnh b. Mi tr-ng cung cp nguyn liu to ra cc NST t-ng -ng vi bao nhiu NST cho 10 t bo trn gim phn? HD: a. Mt tinh nguyn bo to thnh 4 giao t c. Do s giao t c to ra l: 10 .4 = 40( giao t c)
GV: H th huyn trm

19

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

b. S NST mi tr-ng cung cp: 39. 40 =1560( NST) trong 2n= 78. Cu 19: Nu nhng im khc nhau gia NST th-ng v NST gii tnh. NST th-ng NST gii tnh - Th-ng tn ti 1 cp - Th-ng tn ti vi cp trong t bo l-ng bi. ln hn 1 trong t bo - Tn ti thnh cp t-ng l-ng bi. ng( XX) hoc khng t-ng - Lun lun tn ti thnh ng( XY) cp t-ng ng. - Ch yu mang gen quy nh - Ch mang gen quy nh gii tnh ca c th. tnh trng th-ng ca c th. Cu 20: Yu t no nh h-ng n s phn ho gii tnh? - Hormon sinh dc: Tc ng vo nhng giai on sm trong s pht trin c th c th lm bin i gii tnh tuy cp NST gii tnh vn khng thay i. VD: Metyl testosterol tc ng vo c vng ci c th lm c ci bin thnh c c. - Nhit : Mt s loi ra trng - nhit < 280C s n thnh con c, > 320C s n thnh con ci.Thu du trng ni nh sng yu th s hoa c gim. D-a chut hun khi tr-c khi ra hoa t l hoa ci tng. Ln ni cho n ung y cht dinh d-ng( Pr, vitamin) tr-c khi th tinh t l ln con ci nhiu hn ln con c kg ln ni sinh con. Cu 21: Th no l hin t-ng di truyn lin kt? Di truyn lin kt b sung cho nh lut phn li c lp ca Menen nh- th no? Di truyn lin kt l hin t-ng cc gen cng nm trn 1 NST th di truyn lin kt cng nhau to thnh nhm gen lin kt, chng cng phn li trong qu trnh phn bo. S nhm gen lin kt bng s NST n bi ca loi. B sung cho nh lut PLL: Trong c th s l-ng gen rt ln cn s l-ng NST t nn mt NST phi mang nhiu gen. Nu s phn li c lp to ra nhiu bin d t hp th lin kt gen li hn ch s xut hin bin d t hp. Di truyn lin kt bo m s di truyn bn vng ca cc nhm tnh trng -c quy nh bi cc gen trn 1 NST. Nhn b ngoi chng l 2 qu trnh i lp nh-ng thc cht chng li thng nht, b sung cho nhau m bo s di truyn v thch nghi ca c th. Cu 22: ngha ca hin -ng lin kt gen trong di truyn v chn ging: - Trong c th s l-ng gen rt ln cn s l-ng NST t nn mt NST phi mang nhiu gen.Cc gen phn b theo chiu di
GV: H th huyn trm

20

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

NST v to thnh nhm gen lin kt. S nhm gen lin kt th-ng bng s NST n bi ca loi. VD: Rui gim c 4 nhm gen lin kt. Ng-i c 23 nhm gen lin kt. - Nu s phn li c lp to ra nhiu bin d t hp th lin kt gen li hn ch s xut hin bin d t hp. Di truyn lin kt bo m s di truyn bn vng ca cc nhm tnh trng -c quy nh bi cc gen trn 1 NST.Nh trong chn ging ng-i ta c th chn -c nhng nhm tnh trng tt i km vi nhau. Cu 23:Cho 2 th u thun chng l ht trn, khng c tua cun v ht nhn, c tua cun giao phn vi nhau -c F1 ton ht trn c tua cun. Cho F1 tip tc giao phn vi nhau -c F2 c t l: 1 ht trn, khng c tua cun: 2 ht trn, c tua cun: 1 ht nhn , c tua cun. Mi cp tnh trng -c xc nh bi 1 cp gen. a. Bin lun v vit s lai cho php lai trn. b. Cho c th F1 ni trn lai phn tch, kt qu s nhth no? c. Nu cho F1 ni trn lai vi cy ht trn, khng c tua cun thun chng th kt qu thu -c i lai nh- th no? Gii thch, vit s lai.

Ch-ng III: ADN v gen

I/ Mc tiu: - Ni dung: + Nu -c thnh phn ho hc, tnh c th v a dng ca ADN. + M t -c cu trc khng gian ca ADN ch ti nguyn tc b sung ca cc cp nucleotit. + Nu -c c ch t nhn i ca ADN theo nguyn tc b sung v bn bo ton. + Nu -c chc nng ca gen + Bit -c s to thnh ARN da trn mch khun ca gen v din ra theo nguyn tc b sung. + Nu -c thnh phn ho hc v chc nng ca protein( biu hin thnh tnh trng) + Nu -c mi quan h gia gen- tnh trng thng qua mi quan h: Gen( ADN)- ARN- Protein- tnh trng. - K nng: Bit quan st m hnh cu trc khng gian ca phn t ADN nhn bit thnh phn cu to. II/ Ni dung: Cu 1: Nu c im cu to ho hc ca ADN: - ADN l phn t i phn t cu to theo nguyn tc a phn, n phn l cc nucleotit.
GV: H th huyn trm

21

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- C 4 loi nu cu thnh nn ADN, mi nu c 3 thnh phn: + -ng pentoza( C5 H10O4) + Axit photphoric. + Bazonito gm 1 trong 4 loi: A, T, G, X - Trong 1 nu th nhm photphat gn vi -ng v tr C s 5, cn bazonito gn vi -ng v tr C s 1. - Cc nu trn 1 mch n lin kt vi nhau bng lin kt photphoieste,. l lin kt gia phn t -ng ca nu ny vi axit photphoric ca nu k tip. - Ngi ta quy -c ly tn bazo nito gi nu. - Mi mch n c chiu 5 3 . Cu 2: Nu cu trc khng gian ca ADN: - ADN gm 2 mch n qun song song quanh 1 trc t-ng t-ng trong khng gian theo 2 chiu ng-c nhau theo chiu t tri sang phi( xon phi) - Hai mch n xon li vi nhau thnh 1 chui xon kp, trong 1 bazonito c kch th-c b ca mch n ny -c b sung vi 1 bazonito c kch th-c ln ca mch n kia. C th l A lin kt vi T bng 2 lin kt hiro, G lin kt vi X bng 3 lin kt hiro. Nguyn tc ny -c gi l nguyn tc b sung. V vy khi bit s l-ng, thnh phn, trnh t sp xp ca mch n ny ta d dng suy ra mch n kia. - Theo NTBS A= T, G = X v A + G = T+ X. T s A+ G/ T + X trong cc ADN khc nhau v c tr-ng cho tng loi. T ta c 1 s cng thc sau: A = T, G = X. % A+ %G = 50%. S lin kt hiro = 2A + 3G Tng s nu ca gen N = A+ T + G + X = 2A + 2G. - Mi chu k xon c chiu di 34A0 gm 10 cp nu. Khong cch gia 2 nu k tip l 3.4 A0., -ng kn vng xon l 20A0.( 1 mm = 107A0, 1 m= 104A0) T c 1 s cng thc: L = N/2 x 3.4 = s vng xon x 34A0 Cu 3: V sao ADN c cu trc a dng v c th? * Cu trc a dng v: - T 4 loi nu sp xp theo trnh t khc nhau to nn vo s ADN khc nhau. - Mi ADN c s l-ng, thnh phn cc nu khc nhau to nn nhiu ADN khc nhau. - ADN c th b bin i to nn ADN mi. * Cu trc c th v: - Tnh c th ca ADN -c chi phi ch yu do ADN cu to theo nguyn tc a phn vi 4 loi n phn l A, T, G, X.
GV: H th huyn trm

22

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- c th do s l-ng, thnh phn, trnh t sp xp cc nu trn ADN. - c th bi s l-ng A+ T/ G + X trong phn t. - Hm l-ng ADN trong nhn t bo. Cu 4: Gii thch v sao hai ADN con qua c ch nhn i li ging ht ADN m? - Qu trnh t nhn i din ra trn 2 mch n ca gen. - Trong qu trnh t nhan i, cc nu trn mch khun v mi tr-ng ni bo kt hp vi nhau theo NTBS: A- T, G X - S hnh thnh mch mi 2 ADN con ang dn hnh thnh u da trn mch khun ca ADN m v ng-c hciu nhau. - Cu to ca 2 ADN con ging ht m trong c 1 mch ca ADN m v 1 mch mi -c tng hp t nguyn liu ca mi tr-ng ni bo theo NTBS. Nh- vy s sao chp ca ADN theo nguyn tc bn bo ton( gi li 1 na) * Qa trnh t nhn i ca ADN: Din ra trong nhn t bo ti cc NST k trung gian, lc ny NST dng si mnh ch-a tho xon. D-i tc dng ca enzim ADN- polimeraza, ADN tho xon, 2 mch n tch nhau v ln l-t lin kt vi cc nu t do trong mi tr-ng ni bo theo NTBS hnh thnh mch mi. Khi qu trnh t nhn i kt thc, ADN ng xon. K duyt gio n u tun 6: Ngy 24/9/2012

TTCM: Nguyn Vn Liu ........................................................... ..o0o...................................................... .........

Tun 7: NS: 20/9/2012

ADN V gen( TT)

I/ Mc tiu: II/ dng dy hc:
GV: H th huyn trm

23

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

III/ Tin trnh dy hc: Cu 5: Nu bn cht ho hc v chc nng ca gen: * Bn cht ho hc: - Gen l vt cht di truyn nm trn NST quy nh tnh trng ca c th. Bng thc nghim cc nh khoa hc xc nh -c bn cht ca gen l mt on ca phn t ADN c chc nng di truyn. Tu theo chc nng m gen -c phn thnh nhiu loi, ch yu l gen cu trc quy nh cu trc ca Pr. - Trung bnh mi gen c 600- 1500 cp nu c trnh t xc nh. Mi t bo ca mi loi cha nhiu gen: VK. E.coli cha 2500 gen, rui gim 500 gen... - Ngy nay ng-i ta hiu kh su v cu trc ca gen v xy dng -c bn di truyn v s phn b cc gen trn NST. * Chc nng ca gen: - ADN mang thng tin DT: ADN l ni l-u tr thng tin DT ngha l thng tin v cu trc Pr. - ADN truyn thng tin DT: Nh c tnh nhn i m ADN truyn t TTDT qua cc th h t bo v c th. - ADN tch lu thng tin DT: ADN c th b bin i to ra nhiu dng khc nhau, iu ny c ngha tch lu thng tin DT cho loi. Cu 6: Mt on ca phn t ADN c chiu di 5100 A0, c A = 600 nu. a. Tnh s l-ng cc loi nu cn li ca ADN. b. S l-ng chu k xon ca on phn t ADN . Cu 7: Mt on phn t ADN c A = 600 nu, X = 2A. a. Tm s l-ng nu loi T v G. b. Chiu di ca on ADN . c. Khi on ADN t nhn i to ra 4 on mi cn i hi mi tr-ng cung cp mi loi nu l bao nhiu? Cu 8: im khc nhau c bn gia cu trc ARN v ADN? ADN ARN S mh n: 2 1 Cc loi n phn: A, T, G, A, U, G, X X Khi l-ng, kch th-c, s Khi l-ng, kch th-c, s l-ng nu trn phn t nh l-ng nu trn phn t ln hn . hn Cu 9: V sao ni ADN l vt cht di truyn cp phn t? - ADN l thnh phn chnh ca NST m NST l c s vt cht cp t bo nn ADN l VCDT cp phn t.
GV: H th huyn trm

24

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- ADN mang thng tin DT: TTDT -c c tr-ng bi thnh phn, s l-ng v trnh t sp xp cc loi nu - ADN truyn thng tin DT: ADN c kh nng t nhn i do c th truyn thng tin t th h ny sang th h khc. - ADN c th b t bin( mt, thm, thay th, o v tr cc cp nu) to ra v s dng ADN khc nhau, iu ny c ngha tch lu thng tin DT cho loi. Cu 10: ARN -c tng hp nh- th no? im khc nhau c bn gia c ch tng hp ADN v ARN l g? * C ch tng hp ARN: D-i tc dng ca enzim ARN polimeraza cc lin kt hiro tren mt on ngn phn t ADN t-ng ng vi mt gen ln l-t b ct t, hai mch n ca gen tch nhau ra. Trn mch gc ca gen, cc nu ca n ln l-t lin kt vi ribonu t do ca mi tr-ng theo nguyn tc b sung( A- U, T- A, G- X, X- G) Kt qu mi ln tng hp trn khun mu ca gen s to ra mt phn t ARN c s l-ng, thnh phn, trt t phn b cc ribonu ging vi mch b sung ca gen, ch khc l T -c thay th bng U. C 3 loi mARN, rARN, tARN u -c tng hp theo c ch trn. * im khc nhau c bn: En zim xc tc cho tng hp ADN l ADN polimeraza. Kt qu to ra 2 ADN con ging ht ADN m. Cc ribonu trong phn t ARN mi tng hp ging m thay T bng U cn ADN th hon ton ging ADN m. * Chc nng ca ARN: + mARN: Truyn t thng tin DT t gen sang sn phm hnh thnh tnh trng, quy nh cu trc phn t Pr. + tARN: Vn chuyn, lp rp cc aa vo chui polipeptit da trn nguyn tc b sung gia b ba i m v b ba m sao. + rARN: Lin kt mt s phn t Pr to ra riboxom, tip xc vi mARN m tng hp nn Pr. Qu trnh tng hp ARN l c s m bo cho gen thc hin tng hp Pr t bo cht, t sn phm Pr hnh thnh tnh trng. Cu 11: Phn t mARN c mA = 150, mU = 300, mG = 600, mX = 450. a. Xc nh mi loi nu ca gen tng hp nn phn t mARN ni trn. b. Chiu di ca gen l bao nhiu A0. Cu 12: Cu trc ca phn t protein: - Pr l phn t i phn t c cu trc a phn vi n phn l cc axit amin. C khong 20 loi aa c bn to nn 1014- 1015 loi Pr lm cho Pr c tnh a dng v c th khc nhau bi s l-ng, thnh phn, trh t sp xp cc aa.
GV: H th huyn trm

25

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- -c cu to t 4 loi nguyn t chh l C, H, O, N. ngoi ra cn c thm cc nguyn t khc S, P, Ca... - Mi aa gm 3 thnh phn: mt gc hidro cacbon( quyt nh tnh cht ca aa), nhm amino( - NH2), nhm cacboxin( COOH) R- CH- NH2 COOH - Cc aa ni vi nhau bng lin kt peptit l lin kt -c hnh thnh gia nhm amino ca aa ny vi nhm cacboxin ca aa bn cnh ng th-i gii phng mt phn t n-c. R- CH- NH2 H2N- CH- COOH COOH R Tnh a dng v c th ca Pr -c quy nh bi s l-ng, thnh phn, trnh t sp xp cc aa trong phn t Pr. Ngoi ra n -c quy nh bi cu trc khng gian ca Pr vi 4 bc cu trc + Cu trc bc 1: L chui pp n gin do cc aa sp xp theo mt trt t nht nh, lin kt vi nhau bng lin kt peptit. Cu trc bc 1 to nn tnh c tr-ng cho mi loi Pr. + Cu trc bc 2: Cho chui pp xon l xo u n, cc vng xon Pr dng si cn bn li vi nhau kiu dy thng to cho si chu lc kho hn. + Cu trc bc 3: Do chui bc 2 xon li, l hnh dng khng gian 3 chiu ca Pr coa dng cun xon xp theo kiu c tr-ng cho tng loi Pr. + Cu trc bc 4: Cho 2 hay nhiu si cu trc bc 3 cun xon to thnh dng cu. * Chc nng ca Protein: 6 chc nng c bn: + Chc nng cu trc: L thnh phn cu to nn cht nguyn sinh, l thnh phn to nn cc bo quan v mng sinh cht( mng lipo protein) t hnh thnh nn cc c im gii phu, hnh thi ca cc m, c quan, h c quan, h c quan v c th. VD: Keratin l thnh phn cu to nn lng, tc, mng, sng + Chc nng xc tc( thnh phn cu to nn enzim) Hin c khong 35000 loi enzim tham gia xc tc cho cc phn ng khc nhau trong c th. VD: Tng hp ARN cn s tham gia ca enzim ARN polimeraza, khi phn gii ARN thnh ribonu cn enzim ribonucleaza. + Chc nng iu ho( Pr l thnh phn cu to ca hormon) qu trnh trao i cht trong c th. Cc hormon phn ln l Pr c hot tnh sinh hc rt cao. VD: Insulin c vai tr iu ho hm l-ng -ng trong mu, tiroit iu ho sc ln ca c th. + Chc nng bo v:Pr l thnh phn cu to ca khng th.
GV: H th huyn trm

26

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

+ Chc nng vn ng: Pr to nn cc loi c c vai tr vn ng c th thc hin chc nng cc c ng nut, co bp ca tim, vn ng cc c chn, c tay, c lin s-n... to nn cc thoi t v sc gm cc dy t v sc ni vi cc NST v co rt cc si t di chuyn cc NST v 2 cc ca t bo. + Chc nng cung cp nng l-ng: Thiu ht G, L c th c th huy ng Pr cung cp nng l-ng cho t bo hot ng. Cu 12: Gii thch v sao tru b n c nh-ng tht tru li khc tht b? V s l-ng, thnh phn cc aa sp xp trong chui pp khc nhau tru v b dn n Pr tru v b khc nhau do cc tnh trng do Pr biu hin tru khc b. Cu 13:Nu mi quan h gia ADN- ARN- Protein. ADN ARN Protein S l-ng, thnh phn trnh t sp xp cc nu trong phn t ADN s quy nh s l-ng, thnh phn, trnh t sp xp cc ribonu trong phn t ARN t quy nh s l-ng, thnh phn, trnh t cc aa trong phn t Pr t quy nh tnh trng. V vy t cu trc ca gen c th suy ra cu trc ca ARN theo nguyn tc b sung v cu trc ca Pr. Pr t-ng tc vi mi tr-ng hnh thnh cc tnh trng c tr-ng. Nhvy gen quy nh tnh trng. Cu 14: Mt gen di 5100A0 c th phin m mt mARN c bao nhiu ribonu v m ho -c bao nhiu aa trong phn t Pr? Gii: S nu ca gen = 5100/ 3,4 x 2 = 3000( nu) S ribonu = 3000/2 = 1500( ribonu) S aa = 1500/ 3 = 500( aa) Cu 15: Nu cho rng mi nu ca gen nng 300vC, mi aa nng 110vC th gen v Pr do gen m ho ci no nng hn? V sao? Bit rng tt c cc nu ca gen u m ho cc aa. Khi l-ng ADN nng hn. Gi s gen c 3000 nu th khi l-ng gen = 3000 x 300= 9.105vC. T 3000 nu to ra 500aa. Do khi l-ng Pr = 500x 110 = 55000vC K duyt gio n u tun 7: Ngy 01/10/2012.

GV: H th huyn trm

27

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

TTCM: Nguyn Vn Liu. ........................................................... .................o0o....................................... ............ Tun 8: NS: 01/10/2012.

Ch-ng IV/ Bin d

I/ Mc tiu: - Ni dung: + Nu -c khi nim bin d + Pht biu -c khi nim t bin gen v k -c cc dng t bin gen. + K -c cc dng t bin cu trc v s l-ng NST( th d bi, th a bi) + Nu -c nguyn nhn pht sinh v mt s biu hin ca t bin gen v t bin NST. + nh ngha -c th-ng bin v mc phn ng. + Nu -c mi quan h kiu gen, kiu hnh v ngoi cnh, nu -c mt s ng dng ca mi quan h . - K nng: Rn luyn k nng thu thp tranh nh, mu vt lin quan n t bin v th-ng bin. II/ Ni dung: Cu 1:t bin gen l g? Cho v d minh ho. t bin gen l nhng bin i trong cu trc ca gen do nh h-ng phc tp ca mi tr-ng trong v ngoi c th ti phn t ADN, cut hin do t nhin hoc con ng-i. VD: t bin mt kh nng tng hp cht dp lc la, ln c u v chn sau d dng, t bin cy cng v nhiu bng la... Cu 2: Mt gen c A = 600 nu, G= 900nu. a. nu khi t bin gen t bin c A= 601nu, G= 900nu. y l t bin g? b. Nu khi t bin gen t bin c A= 599nu, G= 901nu y l t bin g? c. nu khi t bin gen t bin c A= 599 nu, G= 900nu. y l t bin g? d. Nu khi t bin s l-ng, thnh phn cc nu khng i, ch thay i trnh t phn b cc nu th y l t bin g. Bit rng t bin ch lin quan n 1 cp nu. Cu 3: C nhng loi t bin gen no? Cho v d minh ho? Nguyn nhn gy t bin gen l g? Mt, thm, thay th, o v tr ca cc cp nu. Gen ban u: A T G X X X G T T A T A X G G G X A A T GEN I: A T X X X G T T A GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 28

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

( mt

cp G- X) GEN II: A T G X G X X G T T A ( thm cp G- X) T A X G X G G X A A T GEN III: A T G A X X G T T A( thay cp G- X bng cp A- T) T A X T G G X A A T GEN IV: A G T X X X G T T A( o v tr cp T- A vi cp G- X) T X A G G G X A A T Nguyn nhn gy t bin gen: - Trong iu kin t nhin l do ri lon s sao chp ADN d- nh h-ng phc tp ca mi tr-ng ngoi v mi tr-ng trong c th. - Trong thc nghim: Gy t bin bng cc tc nhn vt l( chiu tia anpha, tia gamma....), cc tc nhn ho hc( 5brom uraxin...) Cu 4: Cc dng t bin NST: - Mt on: Do tc nhn t bin lm mt mt on NST. VD: Mt mt on NST 21 gy bnh ung th- mu. - o on: Tc nhn B lm t ra 1 on mang gen, on ny quay tr li 1800 gn vo ch b t lm thay i v tr phn b trn gen trn NST. - Lp on: Do tc nhn B, NST -c lp thm 1 hoc 1 s on ging mt trong nhng on vn c ca NST v vy lm tng mt s gen cng loi. VD: Lp on 16A rui gim lm mt hnh cu tr thnh mt dt, nu lp nhiu on s lm rui gim mt hn mt. Lp on cng c tr-ng hp lm tng c-ng biu hin ca tnh trng nh- la i mch lp mt on lm tng hot tnh ca enzim amilaza ng dng trong sn xut bia. - Chuyn on t-ng h: C s tch ra ca mt on trn c 2 NST khng cng ngun v 2 on ny trao i cho nhau. Chuyn on khng t-ng h: 1 on NST ny t ra v gn vo 1 NST nguyn vn khng cng ngun. C 2 cch chuyn on u lm cho gen trn NST phn b li, nhng chuyn on ln th-ng gy cht, lm gim hoc mt kh nng sinh sn. VD: Chuyn on t NST s 4 sang NST s 14 ln Lanrat lm gim 56% kh nng sinh sn. Nguyn nhn gy B: Do cc tc nhn vt l v ho hc mi tr-ng ngoi cnh ph v cu trc NST hay lp li cc gen trn NST. Vai tr: Gy ra cc ri lon hoc bnh lin quan n cu trc NST. Tuy nhin vn c 1 s B c li.
GV: H th huyn trm

29

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 5: C ch pht sinh t bin s l-ng NST: P: 2n x 2n P: XX x XY GP n 2n GP: X XY 0 F1: 3n n F1: XXY X Do khng phn li trong qu trnh gim phn to ra giao t cha 2 NST v giao t 0 NST. 2 giao t ny kt hp vi giao t bnh th-ng to ra th 1 nhim v th 3 nhim. VD: ng-i c 3 NST s 21 gy bnh ao, cp NST gii tnh mt i 1 NST gii tnh to dng XO hnh thnh triu chng Tcn. - C ch hnh thnh th a bi: X l bng cc tc nhn vt l( tia phng x, thay i nhit t ngt), ho cht( consixin, 5 brom uraxin...) vo t bo lc nguyn phn hoc gim phn hoc nh h-ng phc tp ca mi tr-ng trong c th gy ri lon phn bo. Cu 6: Cho 2 th c chua l-ng bi thun chng, mt th c qu v 1 th c qu vng thu -c F1 ton qu l-ng bi. Cho tc ng consixin t bi qu cy lai F1. Cho F1 t bi qu t th phn -c F2: 1750 cy qu : 50 cy qu vng. Trnh by s lai t P n F2 bit rng qu A, vng a, cy t bi khi gim phn cho giao t 2n c sc sng. Gii: P( t/c): AA( qu ) x aa( qu vng) F1: 100% Aa( qu ) consixin AAaa( qu ) F1 x F1: AAaa( qu ) x AAaa( qu ) GF1: AA, aa, A, a AA, aa, A, a F2: 1 AAAA: 2 AAA: 2 AAaa:2 AAa: 2 Aaa:1 AA: 2 Aa: 1 aaaa:2 aaa: 1 aa. K duyt gio n u tun 8: Ngy 08/10/2012.

TTCM: Nguyn Vn Liu. ........................................................o0o ........................................................... .............. Tun 9: NS: 08/ 10/ 2012.

Ch-ng IV/ Bin d( TT)

I/ Mc tiu: - Kin thc: + Phn bit -c thuowngf bin vi t bin.
GV: H th huyn trm

30

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

+ Phn bit -c tr ng sinh cng trng v ng sinh khc trng. + Nu -c khi nim mc phn ng, k thut gen, cng ngh sinh hc, ph-ng php nghin cu ph h v ngha. - K nng: Rn luyn k nng khi qut ho kin thc v ph-ng php lm bi. - Thi : C thi nghim tc khi hc tp. II/ Ni dung: Cu 7: Phn bit t bin vi th-ng bin: Th-ng bin: L nhng bin i ca kiu hnh pht sinh trong i sng ca c th d-i nh h-ng trc tip ca mi tr-ng. Th-ng bin biu hin ng lot theo mt h-ng xc nh t-ng ng vi iu kin ngoi cnh, khng c kh nng di truyn. Th-ng bin t bin - L nhng bin i ca kiu - L nhng bin i trong hnh pht sinh trong i vt cht di truyn( ADN, sng ca c th d-i nh NST) d-i tc ng ca mi h-ng trc tip ca mi tr-ng. tr-ng. - Khng di truyn cho th h - Di truyn -c. sau. - Xut hin vi tn s thp - Xut hin vi tn s cao. mt cch ngu nhin. - Th-ng c hi - Th-ng c li, gip cho c th thch nghi tt hn vi iu kin sng ca mi tr-ng. Mc phn ng: L gii hn th-ng bin ca mt kiu gen( 1 nhm gen) tr-c nhng iu kin mi tr-ng khc nhau. Mc phn ng do kiu gen quy nh. Khng c kh nng di truyn. Cu 8:Th no l nghin cu ph h? Nghin cu ph h c ngha g? Nghin cu ph h l ph-ng php theo di s di truyn ca mt tnh trng nht nh ca nhng ng-i thuc cng mt dng h qua nhiu th h xc nh c im di truyn ca tnh trng . - ngha: Tm hiu s di truyn ca mt tnh trng no . S di truyn ca tnh trng c lin quan n gii tnh hay khng. Xc nh -c tnh trng no l tnh trng tri. Tnh trng no ph thuc mi tr-ng, tnh trng no do gen quy nh.

GV: H th huyn trm

31

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

VD: Tnh trng mu mt F2 xut hin c nam v n do gen quy nh tnh trng ny khng nm trn NST gii tnh m nm trn NST th-ng. * ng sinh cng trng: -c sinh ra t 1 trng -c th tinh vi 1 tinh trng. Qua cc ln nguyn phn hp t -c hnh thnh 2, 3, 4, 5... t bo ring l pht trin thnh 1 c th. Tr ng sinh cng trng ging nhau v ph-ng din di truyn, c kiu gen ng nht t nht l i vi h gen trong nhn, cng gii tnh, cng nhm mu, mu tc, mu da, dng tc, d mc cng 1 loi bnh. * ng sinh khc trng: -c sinh ra t 2 hay nhiu trng rng cng 1 lc -c th tinh bi cc tinh trng khc nhau. Do chng th-ng khc nhau v ph-ng din di truyn, khc nhau v kiu gen, c th cng gii tnh hay khc gii tnh, c th mc cc bnh di truyn khc nhau. *Vai tr ca nghin cu tr ng sinh: Nui tr ng sinh trong cng mt iu kin ging nhau hay khc nhau d cho php nghin cu nh h-ng ca mi tr-ng i vi cng 1 kiu gen cc giai on pht trin khc nhau. So snh tr ng sinh cng trng v tr ng sinh khc trng khi cng sng trong mi tr-ng ging nhau cho php xc nh -c vai tr di truyn trong s pht trin tnh trng. Cu 9: K thut gen: L tp hp nhng ph-ng php tc ng nh h-ng ln ADN cho php chuyn gen t mt c th ca loi ny sang c th loi khc. Gm 3 b-c: + Tch ADN t c th cho v ADN dng lm th truyn( ADN ca plasmid) + Ct ni to ADN ti t hp. + -a ADN ti t hp vo c th nhn v to iu kin cho s biu hin ca gen ghp. Vo t bo V, TV, nm men, on ADN -c chuyn gn vo NST t bo nhn t nhn i truyn qua cc t bo tip theo qua c ch phn bo ch huy qu trnh tng hp protein cho cc gen m ho trong on . ng dng k thut gen: + To ra cc chng vi sinh vt mi sn xut nhiu sn phm sinh hc vi s l-ng ln v gi thnh r. + To ra ging cy trng bin i gen: Tp trung cc gen c nng sut cao, hm l-ng dinh d-ng cao, khng su bnh, khng thuc dit c di v chu -c cc iu kin bt li, tng thi hn bo qun, kh b dp nt khi vn chuyn.... + To ra ng vt bin i gen: Chuyn gen sinh tr-ng t b vo ln gip cho hiu qu tiu th thc n cao hn, t m hn ln bnh th-ng.
GV: H th huyn trm

32

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 10: Cng ngh sinh hc: L ngnh cng ngh s dng t bo sng v cc qu trnh sinh hc to ra c c sn phm sinh hc cn thit cho con ng-i. VD: Cng ngh ln men sn xut ch phm vi sinh dng trong chn nui trng trt v bo qun. Cng ngh t bo V v TV. Cng ngh chuyn nhn v chuyn phi. Cng ngh sinh hc x l mi tr-ng. Cng ngh gen.... Cu 11: - -u th lai: Khi lai gia cc loi, cc th, cc ging hoc cc dng thun c ki gen khc nhau, c th lai F1 th-ng c cc c im v-t tri b m v sc sng, sinh tr-ng, tng kh nng chng chu vi iu kin bt li ca mi tr-ng, tng kh nng s dng cht dinh d-ng. - Nguyn nhn to -u th lai: + Do F1 d hp theo nhiu gen trong gen ln khng -c biu hindo sc sng -c tng c-ng, ng ho, d ho mnh, c th lai c nng sut, phm cht tt. VD: P: AABBcc x aabbCC F1: AaBbCc. Nh-ng cng v sau t l gen d hp cng gim do -u th lai cng gim. + Do s cng gp ca cc gen tri c li: Phn ln cc gen tri l cc gen c li, hin t-ng ny thy r cc tnh trng a gen nh- chiu cao cy, nng sut th-ng ph thuc vo s l-ng cc gen tri c trong kiu gen. - Ph-ng php to -u th lai: + Lai khc dng kp: A x B C C x F H. D x E F + Lai khc dng n: Cho 2 dng th phn lin tc qua 5- 7 th h to ra c dng lai thun ri lai chng vi nhau s -c dng -u th lai khc dng. A x B C. + Lai thun v lai nghch: -u th lai ph thuc vo c c tnh ca t bo cht. V vy kt qu php lai thun nghch khng ging nhau. + Lai khc loi: Th-ng tin hnh i vi thc vt. Cho lai 2 loi vi nhau sau t bi ho c th lai thu -c cy lai c -u th lai ln hn. - Giao phi gn: L s giao phi gia cc c th c quan h h hng gn nh- anh ch em cng b m hoc gia b m vi con ci ca chng. Giao phi gn qua nhiu th h lm gim t l d hp, ng hp t tng ln, cc gen ln bt li c th biu hin ra kiu hnh. V giao phi gn s lm xut hin cc kiu gen
GV: H th huyn trm

33

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

ng hp t to ra cc dng thun c vai tr trong tin ho. Sinh ra hin t-ng thoi ho dn n sc sng km, sinh tr-ng v pht trin km, nng sut v phm cht gim, tnh chng chu vi iu kin bt li km. ng vt th-ng xut hin qui thai, d hnh. K gio n u tun 9: Ngy 15/10/2012.

TTCM: Nguyn Vn Liu. Tun 10: NS: 10/ 10/ 2012. I/ Mc tiu: - Kin thc: + Gii -c cc bi tp mang tnh cht tng hp. + Khi qut -c kin thc hc, gii -c cc dng bi tp di truyn. - K nng: Rn luyn k nng lm bi v ph-ng php lm bi thi qua gii . - Thi : C thi nghim tc khi lm bi. II/ dng dy hc: kim tra, p n. My tnh b ti. III/ Tin trnh dy hc: 1. Kim tra bi c: Tin hnh trong qu trnh dy hc 2. Bi mi: THI HSG CP HUYN Cam L Nm hc 2007-2008 Mn thi: Sinh hc Lp 9 Thi gian lm bi: 150 pht Cu 1.( 2 ) So snh kt qu lai phn tch F1 trong 2 trng hp di truyn c lp v di truyn lin kt ca 2 cp tnh trng? Cu 2.( 3 ) Cu trc in hnh ca NST c biu hin r nht k no ca qu trnh nguyn phn? M t cu trc ? Phn bit b NST n bi v b NST lng bi? Cu 3.(3 ) Khi cho cy c chua F1 giao phn vi nhau, ngi ta thu c F2 c: 450 cy qu v 150 cy qu vng a. Hy da vo 1 quy lut di truyn no ca Menen xc nh tnh tri tnh ln v lp quy c gen. b. Lp s giao phn ca F1. c. Xc nh kiu gen ca P to ra cc cy F1 ni trn v vit s lai minh ha.
GV: H th huyn trm

34

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 4.(3 ) Cho mt on mch n ( mch khun mu ) ca gen c trnh t cc nucltit l A X T T A X X G A A T X a. Hy xc nh trnh t cc nucltit ca on mch n b sung vi n? Gii thch v sao? b. on mch ARN thng tin ( mARN ) c tng hp t mch khun mu ca gen c trnh t cc nucltit nh th no? Gii thch? c. Phn t Prtin c tng hp do gen quy nh c bao nhiu axit amin, gii thch? Cu 5.( 3 ) Mt on ADN bnh thng, c s nucltit loi Anin l 27 v lo i Guanin l 63. Do tc nhn phng x, on ADN ny b t bin v c s nucltit loi Anin l 26 v loi Guanin vn gi nguyn. a. y l dng t bin no? b. Chiu di ca on ADN b t bin thay i nh th no so vi on ADN bnh thng? c. Biu thc A + G = T + X cn ng hay khng i vi on ADN b t bin? V sao? Cu 6.( 3 ) Mt hp t ngi c 2n = 46 thc hin nguyn phn: a. Khi k trung gian, sau khi t nhn i hp t trn c bao nhiu tm ng, bao nhiu Crmatit? b. Khi chuyn sang k u, hp t trn c bao nhiu NST kp? c. Khi chuyn sang k gia, hp t trn c bao nhiu NST kp, bao nhiu tm ng, bao nhiu Crmatit? d. Khi k sau, hp t trn c bao nhiu NST n, bao nhiu tm ng? Cu 7.(3 ) ngi, gen D quy nh lng mi di l tri hon ton so vi gen d quy nh lng mi ngn. Cc gen ny nm trn NST thng. B v m u c lng mi di, sinh c 1 con gi c lng mi di v mt con trai c lng mi ngn. Xc nh kiu gen ca b, m, con trai v con gi? P N THI HSG huyn cam l Cu 1.(2 ) So snh kt qu lai phn tch F1 trong trng hp di truyn c lp v di truyn lin kt ca 2 cp tnh trng theo bng sau: Di truyn c lp Di truyn lin kt F1 lai phn tch. F1 lai phn tch F1: Ht vng, trn x Ht F1: Thn xm, cnh di x thn en, xanh, nhn cnh ct BV bv AaBb bv bv aabb GF1 : BV , bv bv GF1:AB, Ab, aB, ab ab BV bv FB: 1AaBb: 1 Aabb : 1aaBb : 1 FB : 1 : 1 bv bv aabb Kiu hnh : 1 vng, trn : 1 vng, Kiu hnh : 1 thn xm , cnh di . 1 thn en , cnh ct . nhn 1 xanh, trn : 1 xanh, - Kt qu khng xut hin bin d t hp nhn - Kt qu xut hin bin d t hp:
GV: H th huyn trm

35

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

vng, nhn v xanh, trn Cu 2.( 3 ) Cu trc in hnh ca NST c biu hin r nht k gia ca qu trnh nguyn phn. k gia: NST gm 2 Crmatit ( nhim sc t ch em ) gn vi nhau tm ng. Tm ng l ni ni t v sc gip cho NST di chuyn v 2 cc ca t bo ( 1,5 ) B NST cha cc cp NST tng ng gi l b NST lng bi ( 2n ). B NST m trong giao t ch cha 1 NST ca mi cp tng ng gi l b NST n bi ( n ). ( 1,5 ) Cu 3.( 3 ) a. Xc nh tnh tri, ln v quy c gen ( 1 ) Xt kt qu F2 c: 450 qu : 150 qu vng 3 qu : 1 qu vng. F2 c t l kiu hnhca quy lut phn li ca Menen.Da vo quy lut ny suy ra tnh trng qu tri hon ton so vi qu vng Quy c: Gen A Qu ; gen a qu vng b. S giao phn ca F1 (1 ) F2 c t l 3 tri : 1 ln suy ra F1 u c kiu gen d hp Aa S lai: F1: Aa( qu ) x Aa( qu ) GF1: A, a A, a F2: 1AA : 2Aa : 1aa Kiu hnh: 3 qu : 1 qu vng c. Kiu gen ca P (1 ) F1 u d hpAa suy ra kiu gen ca P phi thun chng v cp tnh trng tng phn nn cy qu c kiu gen AA, cy qu vng c kiu gen aa S minh ha: P: AA( qu ) x aa( qu vng ) GP: A a F 1: Aa( qu ) Cu 4.(3 ) a. Trnh t cc nucltit trn mch b sung l: -TGAATGGXTTAG V cc nucltit gia 2 mch n lin k vi nhau theo nguyn tc b sung; - A T - , - X G v ngc li. b. Mch mARN c trnh t cc nucltit l: - U G A A U G G X U U A G V trong qu trnh tng hp mARN, cc nucltit ca gen lin kt vi cc nucltit t do trong mi trng ni bo theo nguyn tc b sung: A U, T A, X G, G X c. Trong qu trnh tng hp axit amin ca Prtin, ta c cn c c 3 nucltit k tip nhau quy nh 1 axit amin nn ta c s axit amin l 12 : 3 = 4 axit amin Cu 5.( 3 ) a. S nucltit loi Anin ca on ADN b t bin so vi on ADN bnh thng gim: 27 26 = 1 nucltit. Do vy y l t bin mt 1 cp nucltit, c th l cp A - T b. Mi cp nucltit c chiu di l 3,4 A0. Do mt 1 cp nucltit nn chiu di ca on ADN b t bin gim i 3,4 A0 so vi on ADN bnh thng.
GV: H th huyn trm

36

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

c. Biu thc A + G = T + X vn cn ng vi on ADN b t bin v theo nguyn tc b sung: A = T, X = G. Cu 6.( 3 ) a. K trung gian c 46 tm ng, 92 Crmatit b. K u c: 46 NST kp c. K gia c: 46 NST kp, 46 tm ng, 92 Crmatit d. K sau c: 92 NST n, 92 tm ng Cu 7.( 3 ) - B v m u c lng mi di cho nn trong kiu gen ca con h u c mt ca 1 gen D - Con trai c lng mi ngn nn c kiu gen l dd tc l con trai nhn 1 gen d t b v 1 gen d t m - T 2 d liu trn suy ra: Kiu gen ca b l Dd Kiu gen ca m l Dd - Ngi con gi c lng mi di nn trong kiu gen c mt t nht 1 gen D. Vy kiu gen ca ngi con gi l DD hoc Dd.

K gio n u tun 10: Ngy 22/10/2012.

TTCM: Ngyuyn Vn Liu. ........................................................... ....o0o.................................................... ................ Tun 11: NS: 20/ 10/ 2012. I/ Mc tiu: - Kin thc: + Gii -c cc bi tp mang tnh cht tng hp. + Khi qut -c kin thc hc, gii -c cc dng bi tp di truyn. + Bit -c cch vit cc loi giao t vi s l-ng cp gen ln. - K nng: Rn luyn k nng lm bi v ph-ng php lm bi thi qua gii . - Thi : C thi nghim tc khi lm bi. II/ dng dy hc: kim tra, p n. My tnh b ti. III/ Tin trnh dy hc:
GV: H th huyn trm

37

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

thi HSG mn sinh hc lp 9 thnh ph hi d-ng Thi gian: 150 pht (Khng k thi gian giao ) Ngy thi: 28/3/2010 Cu 1 (1.5 im): Cho 2 loi sinh vt, loi th nht c kiu gen AaBb, loi th hai c kiu gen
AB (ch xt trong tr-ng hp khng c ab

t bin v hon v gen) a. Nu c im chung v ring v kiu gen ca hai loi . b. Lm th no nhn bit -c hai kiu gen ni trn? Cu 2 (2.0 im): a. Nu c ch duy tr s n nh b NST 2n ca loi sinh sn hu tnh. b. rui gim: Cp NST s 1 v 3 mi cp cha mt cp gen d hp, cp NST s 2 cha hai cp gen d hp, cp s 4 l cp NST gii tnh. - Vit k hiu b NST ca rui gim ci. - Khi gim phn bnh th-ng, khng c hin t-ng trao i on c th to ra bao nhiu loi giao t? Vit k hiu ca cc giao t . Cu 3 (1.5 im): a. Hy vit tn ca phn t l bn sao ca gen cu trc v phn t mang n phn cu to nn prtin? b. So snh hai phn t v cu trc v chc nng. Cu 4 (1.0 im): Phn bit th a bi vi th d bi? Lm th no nhn bit -c th a bi? Cu 5 (1.0 im): Lai kinh t l g? Ti sao khng dng con lai kinh t lm ging? n-c ta lai kinh t -c thc hin d-i hnh thc no l ph bin? Cho 1 v d minh ha. Cu 6 (1.5 im): a. Nu nhng c im c bn ca qun x. b. Phn bit qun th vi qun x. Cu 7 (1.5 im): T mt php lai gia hai cy ng-i ta thu -c: - 250 cy thn cao, qu . - 248 cy thn cao, qu vng. - 251 cy thn thp, qu . - 249 cy thn thp, qu vng. Bit mi gen quy nh mt tnh trng v thn cao, qu l hai tnh trng tri. Hy bin lun v vit s lai. H-ng dn chm thi HSG tnh - mn sinh lp 9
GV: H th huyn trm Nm hc 2009 2010 Nm hc: 2012- 2013 38

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu

Ni dung

im

a. c im chung - u l 2 cp gen d hp, u l c th l-ng bi, c -u th lai cao, tnh di truyn khng n nh, 0.25 - C tnh ph bin trong t nhin, c kh nng to nhiu loi bin d qua con -ng sinh sn * c im ring Kiu gen AaBb AB Kiu gen
ab

- 2 cp gen d hp tn - 2 cp gen cng tn ti trn 2 cp NST ti trn 1 NST trong khc nhau, phn ly c nhm gen lin kt, lp, t hp t do phn ly ph thuc vo nhau - To nn 4 loi giao - To nn 2 loi giao t c t l 1AB : 1Ab t c t l 1AB :1 ab - Hn ch xut hin Cu1 : 1aB :1 ab 1.5 - Xut hin nhiu bin bin d t hp. d t hp. b. nhn bit hai kiu gen ni trn dng 2 ph-ng php sau: - Cho t th phn thc vt (hay giao phi gn ng vt) i vi tng kiu gen ri cn c vo kt qu i con lai: Nu kt qu to 16 t hp, 9 kiu gen, 4 KH th KG l AaBb. Nu kt qu to 4 t hp, 3 kiu gen, 2 KH th KG l
AB . ab

0.25

0.25

0.25

0.25

- Cho cc c th lai phn tch Nu kt qu cho t l KH 1:1:1:1 th KG 0.25 l AaBb Nu kt qu cho t l KH 1:1 th KG l
AB ab

a. C ch duy tr s n nh b NST 2n ca loi sinh sn hu tnh gm nguyn phn, gim phn, th tinh. 0.25 Cu 2 - Nguyn phn: L s sao chp chnh xc b NST 2.0 2n ca loi qua cc th h t bo. - Gim phn: B NST gim i 1 na trong cc 0.25 giao t (n NST) 0.25 - Th tinh: S t hp ngu nhin gia 2 giao
GV: H th huyn trm

39

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

t mang n NST to thnh hp t cha 2n NST, b NST 2n ca loi -c khi phc li b. K hiu b NST ca rui gim ci : Aa - Gim phn bnh th-ng cho 2n = 23 = 8 loi 0.25 giao t - Kiu gen Aa
BD EeXX cho 8 loi giao t: bd
BD Bd EeXX hoc Aa EeXX bd bD

0.5

ABDEX, ABDeX, abdEX, abdeX - Kiu gen Aa

AbdEX,

AbdeX,

aBDEX,

aBDeX, 0.25

Bd EeXX cho 8 loi giao t: bD

0.25 0.25 0.25

ABdEX, ABdeX, AbDEX, AbDeX, aBdEX, aBdeX, abDEX, abDeX a. Tn ca phn t l bn sao ca gen cu trc l ARN thng tin (mARN) Phn t mang n phn cu to nn prtin l ARN vn chuyn (tARN). b. So snh hai phn t mARN v tARN v cu Cu 3 trc v chc nng 1.5 * Ging nhau: - u -c cu to theo nguyn tc a phn, gm nhiu n phn l cc rinuclotit. Mi n phn gm 3 thnh phn: 1phn t H3PO4, 1phn t -ng C5H10O5, 1 trong 4 loi rinu: A, U, G, X. Ch c 1 mch n. - u tham gia vo qu trnh tng hp prtin. * Khc nhau mARN tARN Cu - Phn t di hn, - Phn t ngn hn, c to ch c cu trc bc 1 th t xon thnh cu gm 1 mch n. trc bc cao hn c cc thy trn. C lin Chc kt hir. nng - Mang cc b 3 m - Mang b 3 i m, sao cha thng tin di vn chuyn aa truyn, truyn t thng tin di truyn

0.25

0.25

0.25

0.25

GV: H th huyn trm

40

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 4 1.0

Cu 5 1.0

Cu 6 1.5

Phn bit th a bi v th d bi Th d bi Th a bi - Thay i s l-ng - T bo c s NST NST xy ra 1 hay 1 lun tng theo bi s s cp NST no theo ca n v ln hn 2n h-ng tng hay gim nh 3n, 4n, 5n nh-: 2n-1. 2n+1, 2n-2 - Thay i kiu hnh - Thc vt a bi 1 s b phn no th-ng c c quan sinh trn c th, th-ng d-ng to, sinh tr-ng gy ra cc bnh him mnh, v chng chu ngho. tt vi K mi tr-ng * C th nhn bit -c th a bi bng mt th-ng qua cc du hiu hnh thi, sinh l ca c th, a bi th-ng c kch th-c t bo to, cc c quan sinh d-ng ln hn dng l-ng bi. - Lm tiu bn, m s l-ng b NST ca loi. * Lai kinh t l php lai cho giao phi gia cc vt nui b m thuc 2 dng thun khc nhau thu -c con lai F1 ri -a vo sn xut thu sn phm, khng dng n lm ging. - Khng dng con lai kinh t lm ging v khi giao phi gia 2 b m thuc 2 dng thun khc nhau th con lai F1 cha cc cp gen d hp v kiu hnh biu hin tt nht, nu dng F1 lm ging th th h sau t l d hp gim dn, nn -u th lai cng gim, cp gen ng hp tng dn trong c gen ng hp ln gy hi. - n-c ta lai kinh t -c thc hin d-i hnh thc ph bin l dng ging ci tt trong n-c giao phi vi con c cao sn thuc ging nhp ni -c con lai thch nghi vi iu kin kh hu v chn nui ca ging m v sc tng sn ca ging b. - V d: Ln lai kinh t Mng ci x i bch c sc sng cao, ln con mi nng t 0.7 n 0.8 kg, tng trng nhanh (10 thng tui t 80 100 kg), t l tht nc cao hn. a. Nhng c im ca qun x -c cn c vo: - S l-ng loi nh gi qua cc ch s: a dng, nhiu, th-ng gp. - Thnh phn loi nh gi qua cc ch s: Loi -u th v loi c tr-ng. 41
Nm hc: 2012- 2013

0.25

0.25

0.25 0.25

0.25

0.25

0.25

0.25

0.25 0.25

GV: H th huyn trm

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

b. Phn bit qun th v qun x Qun th sinh vt Qun x sinh vt - Tp hp cc c th - Tp hp cc qun th cng loi ca cc loi khc nhau. - n v cu trc l - n v cu trc l c th, c cu trc qun th, c cu trc nh hn, mi quan h ln, mi quan h ch ch yu l quan h yu l quan h dinh sinh sn v di truyn d-ng, cng loi SS, khc loi khng SS. - Chim 1 mt xch - Gm 1 n nhiu trong chui thc n. chui thc n v l b Khng c hin t-ng phn ch yu ca sinh khng ch sinh hc thi. C hin t-ng khng ch sinh hc. - a dng thp, - a dng cao, phm phm vi phn b rng. vi phn b rng. Quy -c: A - Thn cao, a - thn thp B - Qu , b - qu vng - Xt s di truyn tng cp tnh trng Cao : Thp = (250 + 248) : (251 + 249) 1 : 1. y l kt qu php lai phn tch. Kiu gen ca P l : Aa x aa : Vng = (250 + 251) : (248 + 249) 1 : 1. y l kt qu php lai phn tch. Kiu gen ca P l: Bb x bb - Xt s di truyn ng thi ca 2 cp tnh trng F1 Cao, : Thp, vng : Thp, : Thp Cu 7 vng = 250 : 248 : 251 : 249 1 : 1 : 1 : 1 1.5 (1 cao : 1 thp) (1 : 1 vng) = 1: 1: 1: 1 nn hai cp tnh trng v chiu cao thn v mu sc qu di truyn c lp vi nhau. - T hp 2 cp tnh trng ta c kiu gen v kiu hnh ca P c 2 tr-ng hp sau: TH 1: P: AaBb (cao, ) x aabb (thp, vng) GP: AB, Ab, aB, ab ; ab F1: 1AaBb : 1Aabb : 1aaBb : 1 aabb T l KH: 1 cao, : 1 cao, vng : 1 thp, : 1 thp, vng
GV: H th huyn trm

0.25

0.25

0.25

0.25

0.25

0.25

0.25 0.25

42

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

TH 2: P: (thp, ) aB, ab

Aabb (cao, vng) GP: Ab, ab :

aaBb 0.25 ; 0.25

F1: 1AaBb 1aaBb : 1 aabb T l KH: 1 cao, thp, : 1 thp, vng 11:

1Aabb

: 1

: 1 cao, vng:

K gio n u tun Ngy 29/10/2012.

TTCM: Nguyn Vn Liu ........................................................o0o ........................................................... .. Tun 12: NS: 28/10/2012. I/ Mc tiu: - Kin thc: + Gii -c cc bi tp mang tnh cht tng hp. + Khi qut -c kin thc hc, gii -c cc dng bi tp di truyn. + Nm chc kin thc v cu trc ca ADN vn dng lm bi tp. + Nm -c cc dng bi tp c bn ca di truyn ng-i. - K nng: Rn luyn k nng lm bi v ph-ng php lm bi thi qua gii . - Thi : C thi nghim tc khi lm bi. II/ dng dy hc: kim tra, p n. My tnh b ti. III/ Tin trnh dy hc: S GD&T VNH K THI CHN HSG LP 9 THCS NM HC 2009 PHC 2010 ------------- THI MN: SINH HC CHNH THC Thi gian 150 pht (Khng k thi gian giao ) Cu 1. a. Nguyn tc b sung th hin nh th no trong cc c ch di truyn cp phn t ? b. Nu bn cht mi quan h gia gen v tnh trng. GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 43

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 2. a. Gi s 1 mch n ca phn t ADN c t l (A+G): (T+X) = 0,5 th t l ny trn mch b sung v trn c phn t ADN l bao nhiu? b. Ngi ta lm th nghim, s dng 2 loi enzym khc nhau ct i mt on phn t ADN theo mt ng thng sao cho s lng nucltit ca 2 na bng nhau. - Vi enzym 1 thu c s nucltit ca mt na l: A = T = G = 1000, X = 1500. - Vi enzym 2 thu c s nucltit ca mt na l: A = T = 750, X = G = 1500. Hy xc nh cch ct ca mi loi enzym trn ? Cu 3. a. Trong hnh v mt t bo c 28 nhim sc th n ang phn li v 2 cc. Hy cho bit: - Hnh v mun m t t bo ang k no ca hnh thc phn bo no? - B nhim sc th 2n ca loi c t bo m t trong hnh v ni trn l bao nhiu? b. mt s loi giao phi, i khi bt gp c th c c 3 nhim sc th gii tnh, k hiu XXY. Hy trnh by cc c ch c th dn ti trng hp sinh ra nhng c th nh trn? Cu 4. Bnh mu kh ng ngi do gen t bin ln (k hiu h) nm trn nhim sc th X gy ra, ngi c gen tri (k hiu H) khng b bnh ny; gen H v h u khng c trn nhim sc th Y. a. Mt ngi b bnh mu kh ng c ngi em trai ng sinh khng mc bnh ny, cho rng trong gim phn b v m khng xy ra t bin . Hy cho bit - Cp ng sinh ny l cng trng hay khc trng? Gii thch? - Ngi b bnh mu kh ng thuc gii tnh no? V sao? b. Gi thit hai ngi ni trn u l nam gii v cng b bnh mu kh ng th c th khng nh c h l ng sinh cng trng hay khng? V sao? Cu 5. Ngi ta thc hin hai php lai khc nhau mt loi ng vt: - Php lai 1: Lai b m thun chng: lng di, mt thi vi lng ngn, mt bnh thng c F1 ton lng di, mt bnh thng. Tip tc lai F1 vi nhau F2 c 25% lng di, mt thi, 50% lng di, mt bnh thng, 25% lng ngn, mt bnh thng. - Php lai 2: Lai b m thun chng: lng di, mt bnh thng vi lng ngn, mt thi c F1 ton lng di, mt bnh thng. Tip tc lai F1 vi nhau c F2 c 75% lng di, mt bnh thng, 25% lng ngn, mt thi . Bin lun xc nh kiu gen ca cc cp b m trong hai php lai trn v vit s lai t P n F2. Bit rng cu trc ca cc nhim sc th khng thay i trong gim phn. Cu 6. a. Th no l gii hn sinh thi? Sinh vt s sinh trng v pht trin nh th no khi chng sng trong khong thun li, khi sng ngoi khong thun li nhng trong gii hn chu ng v khi sng ngoi gii hn chu ng v mt nhn t sinh thi no ? b. Trong cc qun x tr, s lng c th mi loi s nh th no khi a dng loi cn thp v khi a dng loi tng cao dn? c. phc tp ca li thc n rng vng nhit i v rng vng n i khc nhau nh th no? Gii thch v sao c s khc nhau nh vy?
GV: H th huyn trm

44

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

HNG DN CHM Mn SINH HOC THI CHN HC SINH GII LP 9 THCS - Tnh Vnh Phc (Nm hc 2009 2010) im Cu Ni dung 1 a Nguyn tc b sung th hin trong cc c ch di truyn (1,0 + C ch nhn i ca ADN : Cc nucltit mi mch khun lin kt ) vi cc nucltit t do ca mi trng ni bo theo nguyn tc b sung ( 0,25 A -T, G - X) + C ch tng hp ARN: Cc nucltit mch khun lin kt vi cc nucltit t do ca mi trng ni bo theo nguyn tc b sung (U ca mi trng ch lin kt vi A ca mch gc, A ca mi trng lin kt vi 0,25 T ca mch gc ; G ca mi trng lin kt vi X mch gc v ngc li) + Trong c ch tng hp chui axit amin: Cc nucltit b ba i m 0,25 (anticdon ) khp b sung vi cc nucltit ca b ba m sao (con) trn mARN ( A -U, G -X) b Bn cht ca mi quan h gia gen v tnh trng : Trnh t cc nucltit trn mch gc ca gen quy nh trnh t cc nucltit trn mARN t quy nh trnh t cc axit amin trong cu trc bc I ca prtin v biu 0,25 hin thnh tnh trng (Hc sinh c th tr li bng s : Gen mARN Prtin Tnh trng) 2 a - T l (A + G): (T + X) trn mch b sung: (1,0) Gi s mch cho l mch 1, theo nguyn tc b sung ta c: (A1+G1): (T1+X1) = ( T2+X2): (A2+G2) = 0,5 => (A2+G2) : (T2+X2) = 2 0,25 - Trong c phn t ADN : (A+G) : (T+X) = 1 0,25 b - Xc nh cch ct : + Enzym 1 : Ct dc ADN v G khc X => G v X khng cn tun theo nguyn tc b sung 0,25 + Enzym 2: Ct ngang ADN v A = T v G = X tun theo nguyn tc b 0,25 sung 3 a - Trng hp 1: (2,0 + Hnh v m t t bo ang k sau ca qu trnh nguyn phn. 0,25 ) + B nhim sc th 2n ca loi: k sau ca qu trnh nguyn phn trong mi t bo c 4n nhim sc th n ang phn li nn 2n = 28 : 2 = 14 0,25 (NST - Trng hp 2: 0,25 + Hnh v m t t bo ang k sau II ca gim phn + B nhim sc th 2n ca loi: k sau II ca gim phn, trong mi t 0,25 bo c 2n nhim sc th n ang phn li nn 2n = 28 (NST) b - C ch th nht: Khi gim phn khng bnh thng ngi m: + Cp NST gii tnh XX m sau khi nhn i khng phn li 1 ln trong gim phn , to ra loi trng c 2 NST X , k hiu XX 0,25 + Trng c XX c th tinh vi tinh trng bnh thng mang Y c th sinh ra con c c 3 NST gii tnh, k hiu XXY 0,25 - C ch th hai: Khi gim phn khng bnh thng ngi b:
GV: H th huyn trm

45

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

4 (2,0 )

5 (2,0 )

+ Cp NST gii tnh XY b sau khi nhn i khng phn li ln phn bo I, nhng n ln phn bo II th phn li bnh thng, to ra loi tinh trng c 2 NST gii tnh khc nhau, k hiu XY + Tinh trng c XY th tinh vi trng bnh thng (mang X) c th sinh ra con c c 3 NST gii tnh, k hiu XXY a - Dng ng sinh : + Cp sinh i ny l ng sinh khc trng + Gii thch: Hai ngi ng sinh ch c 1 ngi b bnh chng t kiu gen ca h khc nhau, suy ra h c sinh ra t 2 hp t khc nhau Gii tnh ca ngi b bnh: C th l nam hoc n Gii thch: V khng bit kiu hnh ca b nn c 2 kh nng: + Kh nng 1 : Ngi b bnh l nam (XhY) nu nhn c NST Y t b v Xh t m. + Kh nng 2: Ngi b bnh l n (Xh Xh) nu nhn c NST Xh t b v NST Xh t m b - Khng th khng nh chc chn h l ng sinh cng trng c. - Gii thch : Ch ging nhau v gii tnh v v 1 tnh trng (bnh) do cng c gen ln trn X gy ra th cha yu t kt lun h c kiu gen hon ton ging nhau - Bin lun : + c 2 php lai u cho ra F1 ton lng di, mt bnh thng, n F2 t l : 3 lng di : 1 lng ngn ; 3 mt bnh thng :1 mt thi, suy ra lng di tri (k hiu A) so vi lng ngn (k hiu a); mt bnh thng tri (k hiu B) so vi mt thi (k hiu b) + T l KH F2 l 1: 2 :1 hoc 3 : 1 u khc so vi tch ca 2 t l : (3 : 1) (3 : 1) suy ra 2 cp gen lin kt trn mt cp nhim sc th T nhng lp lun trn KG P l:
Ab aB + Php lai 1 : Pt/c : (lng di, mt thi) v (lng ngn, mt bnh Ab aB

0,25 0,25 0,25 0,5 0,25 0,25 0,25

0,25 0,25

0,25 0,25 0,25 0,25

thng) + Php lai 2 : Pt/c :

AB ab (lng di, mt bnh thng) v (lng ngn, AB ab

mt thi) (Hc sinh c th bin lun theo cch khc, nu ng vn cho im ti a) - S lai t P n F2 : + Php lai 1: Pt/c : GP: F2 :
Ab aB (lng di, mt thi) (lng ngn, mt bnh thng) Ab aB Ab Ab aB F1 : (lng di, mt bnh thng) aB Ab Ab aB 1/4 : 1/2 : 1/4 Ab aB aB

0,25

25% lng di, mt thi : 50% lng di, mt bnh thng : 25% lng ngn, mt bnh thng = 1: 2 :1 0,25 AB ab + Php lai 2: Pt/c : (lng di, mt bnh thng) (lng ngn, mt
AB ab

GV: H th huyn trm

46

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

thi) GP: thng) F2 : 1/4

AB AB

AB ab : 1/2

F1 :
AB : ab

AB (lng di, mt bnh 0,25 ab ab ab

1/4

75% lng di, mt bnh thng : 25% lng ngn, mt thi = 3 : 1

0,25

6 (2,0 )

a - Gii hn sinh thi l gii hn chu ng ca c th sinh vt i vi mt nhn t sinh thi no ; c gii hn trn, gii hn di v khong 0,25 thun li 0,25 - Khi sinh vt sng trong khong thun li: s sinh trng v pht trin tt nht 0,25 - Khi sng ngoi khong thun li nhng trong gii hn: Sinh trng v 0,25 pht trin km hn v lun phi chng chu trc nhng yu t bt li t mi trng - Khi sinh vt sng ngoi gii hn chu ng: s yu dn v cht .. 0,25 b - S lng c th mi loi nhiu khi a dng loi cn thp: - S lng c th mi loi gim dn v mc ti thiu khi a dng loi 0,25 tng dn.. c - Khc nhau v phc tp ca li thc n: rng vng nhit i thng c li thc n phc tp hn nhiu so vi rng vng n i. 0,25 - Gii thch : V rng vng nhit i, ch kh hu trong nm thay i nh do c a dng v loi cao hn rng vng n i 0,25 K gio n u tun 12:

TTCM: Nguyn Vn Liu. ........................................................... .......o0o................................................. ........................ Tun 13: NS:8/ 11/ 2010. I/ Mc tiu: I/ Mc tiu: - Kin thc: + Gii -c cc bi tp mang tnh cht tng hp. + Khi qut -c kin thc hc, gii -c cc dng bi tp di truyn. + Nm chc kin thc v cu trc ca ADN vn dng lm bi tp. + Nm -c cc dng bi tp c bn ca di truyn ng-i. GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 47

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- K nng: Rn luyn k nng lm bi v ph-ng php lm bi thi qua gii . - Thi : C thi nghim tc khi lm bi. II/ dng dy hc: kim tra, p n. My tnh b ti. Ti liu BDHSG sinh hc 9 huyn Qung Trch. III/ Tin trnh dy hc: S GIO DC & O TO K THI CHN HC SINH GII CP TNH LM NG LP 9 THCS NM 2010 THI CHNH THC Mn: SINH HC Thi gian lm bi : 150 pht (Khng k thi gian giao ) Ngy thi: 01/4/2010 ( thi c 01 trang gm 10 cu, mi cu 2 im) Cu 1: Mun xc nh kiu gen ca mt c th mang tnh trng tri l ng hp t cn phi lm g? Gii thch cch lm v lp s lai. Cu 2: Chc nng ca axt ribnuclic. S khc nhau gia axt ribnuclic v axt oxiribnuclic. Cu 3: Trnh by s bin i hnh thi nhim sc th trong chu k t bo. V hnh. Cu 4: a. S di truyn nhm mu A, B, AB, O ngi do 3 gen chi phi I (A), I(B), I(o). Vit kiu gen quy nh s di truyn cc nhm mu trn. b. Ngi ta ni: bnh ao l bnh c th xy ra c nam v n, cn bnh m mu v bnh mu kh ng l bnh t biu hin n, thng biu hin nam. V sao? Cu 5: Thnh phn kiu gen i u: 50% AA : 50% Aa. Cho t th phn lin tip 10 th h thnh phn kiu gen d hp t i I10 nh th no? Cu 6: Trnh by c ch pht sinh, hu qu v cch nhn bit t bin mt on nhim sc th. Cu 7: Ngi ta nhp ni 50 cy c c ch s sinh sn /nm l 20 (mt cy c cho 20 cy c con trong mt nm) ph kn mt sn vn ng 6400m2 vi mt 1000 cy/m2 th cn thi gian ti thiu bao lu (bit hiu sut sng ca loi c trn l 80%) Cu 8: rui gim: 2n=8. Mt t bo sinh dc c v mt t bo sinh dc ci nguyn phn mt s ln vng sinh sn, ri chuyn qua vng sinh trng bc vo vng chn to thnh tinh trng v trng th mi trng t bo cung cp 2544 nhim sc th n. Mi trng th tinh vi mt tinh trng to ra mt hp t. Hiu sut th tinh ca tinh trng l 3,125%. Tnh s hp t to thnh v hiu sut th tinh ca trng.(Bit s ln GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 48

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

nguyn phn ca t bo sinh dc ci nhiu hn s ln nguyn phn ca t bo sinh dc c). Cu 9: Phn tch mt on mARN thu c kt qu: 10% Anin ; 20% Guanin; 30% Xitozin v 1500 n phn nucltit. a. Tnh t l phn trm Timin trong gen tng hp mARN trn. b. Gen trn c bao nhiu lin kt hidro? Cu 10: Cho hai ging thun chng ht trn, mu trng v ht di, mu lai vi nhau c F1 ng lot ht trn mu hng. Cho cc cy F1 t th thu c 2012 ht vi 3 kiu hnh. Tnh s ht mi lai kiu hnh. (Cho bit mi tnh trng do mt nhn t di truyn quy nh).
s gio dc v o to

Hi d-ng
-----------

k thi tuyn sinh lp 10 thpt chuyn nguyn tri - nm hc 2009 - 2010

Mn thi: sinh hc Thi gian lm bi: 150 pht
Ngy thi: Ngy 8 thng 7 nm 2009 ( thi gm: 01 trang)

thi chnh thc

Cu 1 (1.5 im): Trnh by nhng bin i v hot ng ca NST kp trong nguyn phn. S ng xon v tho xon ca NST c ngha g? Cu 2 (1.0 im): So snh cu to ca mARN vi cu to ca gen. Cu 3 (1.0 im): K thut gen l g? Nu ni dung c bn ca cc khu trong k thut gen. Cu 4 (1.0 im): a) Th no l hin t-ng khng ch sinh hc? Cho 1 v d minh ha. b) Phn tch mi lin quan gia khng ch sinh hc v cn bng sinh hc. Cu 5 (1.0 im): Hy gii thch v nu v d v cc mi quan h i ch gia cc c th khc loi. Cu 6 (1.0 im): Gii thch c s sinh hc ca nhng quy nh trong Lut Hn nhn v gia nh: - Nam gii ch -c ly mt v, n gii ch -c ly mt chng. - Nhng ng-i c quan h huyt thng trong vng 4 i khng -c kt hn vi nhau. Cu 7 (1.5 im): GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 49

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

mo, gen D quy nh mu lng en, gen d quy nh mu lng hung, kiu gen Dd quy nh mu lng tam th. Cc gen ny nm trn NST gii tnh X (khng c gen t-ng ng trn Y). a) Khi khng c t bin xy ra. Hy xc nh: - Cc kiu gen quy nh tnh trng mu lng mo. - Kt qu kiu gen, kiu hnh ca F1 khi cho mo ci lng tam th giao phi vi mo c lng hung. b) Gii thch ti sao trong thc t mo c tam th li rt him? Cu 8 (2.0 im): Gen A di 4080 A0, c s nucltt loi A chim 30% tng s nucltt ca gen. Gen A b t bin mt i 3 cp nucltt tr thnh gen a lm cho gen t bin km gen ban u 7 lin kt hir. a) Tnh s l-ng tng loi nucltt ca gen A v gen a. b) Cho c th c kiu gen Aa t th phn. Xc nh s l-ng tng loi nucltt trong cc loi hp t -c to thnh (Bit rng qu trnh gim phn xy ra bnh th-ng). ---------------Ht---------------p n mn sinh hc
Cu p n
im

*Nhng bin i v hot ng ca NST kp trong nguyn phn. -Trong nguyn phn NST kp tn ti cc k : K trung gian, k u, k gia v k sau. - K trung gian: Sau khi nhn i thnh NST kp th NST kp bt u xon v co ngn. 1 - K u: NST kp tip tc xon v co ngn li - K gia: NST kp xon, co ngn cc i v xp thnh 1 hng trn mt phng xch o ca thoi t v sc. (1.5 ) - K sau: NST kp tch thnh 2 NST n dn u thnh 2 nhm -c dy t v sc ko v 2 cc ca t bo, tnh cht kp mt i. * ngha s ng xon v tho xon ca NST l: - S ng xon ca NSTgip NST d dng phn ly v 2 cc ca t bo v c ch s t nhn i 2 ca NST. - S tho xon ca NST to iu kin thun li cho NST nhn i ln phn bo tip theo. 2 1 So snh cu to ca mARN v gen.
1
GV: H th huyn trm

0.2 5 0.2 5 0.2 5 0.2 5 0.2 5 0.2 5

50

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

* Ging nhau: - u c cu trc theo nguyn tc a phn, -c cu to t cc nguyn t C,H,O,N,P - n phn l cc Nu, c 3 trong 4 loi Nu ging nhau (A, G, X), gia cc n phn c lin kt ni li thnh mch. * Khc nhau Cu to ca gen Cu to ca m ARN - Gm 2 mch song song - Ch c 1 mch n v xon li vi nhau. - C cha Nu loi T, - C cha Nu loi U, 2 khng c U khng c T - C lin kt H theo - Khng c lin kt H nguyn tc b sung gia cc Nu trn 2 mch n - Kch th-c v khi - Kch th-c v khi l-ng nh hn gen l-ng ln hn mARN * Khi nim k thut gen: K thut gen l k thut thao tc tc ng ln ADN chuyn 1 on ADN mang 1 hoc 1 cm gen t t bo cho sang t bo nhn nh th truyn. * Ni dung c bn ca cc khu trong k thut gen: - Khu 1: Tch ADN NST ca t bo cho v tch 3 phn t ADN dng lm th truyn t vi khun hoc vi rt. (1) - Khu 2: To ADN ti t hp. ADN ca t bo cho v ADN lm th truyn -c ct v tr xc nh nh cc enzim ct chuyn bit, sau ghp on ADN ca t bo cho vo ADN th truyn nh enzim ni. - Khu 3: Chuyn ADN ti t hp vo t bo nhn to iu kin cho gen ghp -c biu hin. * Hin t-ng khng ch sinh hc l: S l-ng c th ca 1 qun th b s l-ng c th ca qun th khc km hm.
(1)

0.2 5 0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5 0.2 5 0.2 5

* V d: HS ly ng 1 v d.
4 (1)

b) Phn tch mi lin quan gia khng ch sinh hc v cn bng sinh hc. - S khng ch sinh hc lm cho s l-ng c th ca mi qun th lun dao ng trong 1 th cn bng, to nn trng thi cn bng sinh hc trong qun x. 51
Nm hc: 2012- 2013

0.2 5

GV: H th huyn trm

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

- m bo cho kch th-c ca mi qun th trong qun x trong chui v l-i thc n gi -c 0.2 mc t-ng quan chung m bo s cn bng sinh 5 thi. * Hy gii thch v nu v d v cc mi quan h i ch gia cc c th khc loi. - Quan h cnh tranh khc loi: Cc sinh vt khc loi tranh ginh nhau v thc n, ni v 0.2 5 cc iu kin sng khc ca mi tr-ng, cc loi km hm s pht trin ca nhau. HS ly -c 1 v d ng - Quan h k sinh v na k sinh: Sinh vt sng nh trn c th sinh vt khc ly cht dinh 0.2 5 5 d-ng, mu... t sinh vt . HS ly -c 1 v d (1) ng. - Quan h sinh vt n sinh vt khc: Sinh vt ca loi ny s dng sinh vt ca loi khc lm 0.2 5 thc n gm: V n TV, V n TV, TV n su b. HS ly -c 1 v d ng. - Quan h c ch cm nhim: SV ny c ch s pht trin hoc sinh sn ca loi SV khc bng 0.2 5 cch tit ra mi tr-ng nhng cht c. HS ly -c 1 v d ng. * Gii thch c s sinh hc ca nhng quy nh trong Lut Hn nhn v gia nh: - Nam ch -c ly mt v, n ch -c ly mt chng v: Trong cu trc dn s t l nam : 0.2 5 n ni chung xp x 1 : 1 v nu xt ring khong tui tr-ng thnh, c th kt hn vi nhau theo quy nh ca php lut th t l cng xp x 1 : 1 . 6 -Nu nam ly nhiu v, n ly nhiu chng 0.2 5 th s c ng-i khc khng c bn kt hn. (1) - Nhng ng-i c quan h huyt thng trong vng 4 i khng -c kt hn vi nhau v di 0.2 truyn hc ch r hu qu ca vic kt hn gn 5 lm cho cc t bin gen ln -c biu hin c th ng hp thnh kiu hnh gy hi. T dn n suy thoi ni ging nh- t l 0.2 cht, mc bnh, tt di truyn cao v lm gim 5 sc sng . * Kiu gen c th c ca mo bnh th-ng: a - Mo ci: XDXD : Mo ci lng en 0.2 D d 5 X X : Mo ci lng tam th d d XX : Mo ci lng hung GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 52

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

7 (1.5 )

8 (2)

: Mo c lng en XdY : Mo c lng hung * Cho mo ci lng tam th giao phi vi mo c lng hung. Xc kt qu kiu gen v kiu hnh ca mo con F1: S lai: P : XDXd ( Lng tam th) X d XY (lng hung) GP: XD , Xd Xd , Y F1 : XDXd ; 1XdXd ; 1 D d XY ; 1X Y * T l kiu gen: 1XDXd : 1XdXd : 1 XDY : 1XdY * T l kiu hnh: 1 tam th: 1 Lng hung : 1 Lng en :1 Lng hung * Mo c tam th rt him v: - Khi gim phn bnh th-ng th mo ci ch to ra 2 loi giao t XD, Xd, mo c ch to ra 3 loi giao t XD, Xd , Y . Khi th tinh ch to ra 2 loi mo c l: XDY ( Lng en) v XdY (Lng b hung) nn khng c mo c tam th. - Mo c lng tam th phi c kiu gen XDXdY ch c th -c to ra do t bin s l-ng cp NST gii tnh m trong thc t t bin t xy ra nn mo c lng tam th rt him. * Tnh s l-ng tng loi nucltt ca gen A v gen a. - Tng s Nu ca gen A = ( 2 x 4080): 3,4 = 2400 ( Nu) - S l-ng tng loi Nu ca gen A : A = T = 2400 x 30% = 720 (Nu) G = X = 2400 : 2 - 720 = 480 ( Nu)
a

- Mo c: X Y

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5 0.2 5

- Gen a km gen A 2 cp A - T v 1 cp G - X (2 x 2) + (1x3) = 7 (lkH)

do

- S l-ng tng loi Nu ca gen a( Gen t bin) : A = T = 720 2 = 718 0.2 5 (Nu) G = X = 480 - 1 = 479 ( Nu)
GV: H th huyn trm

53

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

* Cho c th c kiu gen Aa t th phn. Xc nh s l-ng tng loi nucltt trong cc loi hp t -c to thnh. - S lai: P : Aa x Aa GP: A , a A , a F1 : 1AA : 2 Aa : 1 aa - S l-ng tng loi Nu trong cc loi hp t : b 1 AA : A = T = 720 x 2 = 1440 (Nu) G = X = 480 x 2 = 960 ( Nu) 2 Aa : A = T = 2 x ( 720 + 718) = 2876 (Nu) G = X = 2 x ( 480 + 479) = 1918 ( Nu) 1 aa : A = T = 718 x 2 = 1436 (Nu) G = X = 479 x 2 = 958 ( Nu) K gio n u tun 13

0.2 5

0.2 5

0.2 5

0.2 5

TTCM: Nguyn Vn Liu.

............................................................... .....o0o....................................................... ...................

Tun 14: NS: 15/ 11/ 2010. I/ Mc tiu: - Kin thc: + Gii -c cc bi tp mang tnh cht tng hp. + Khi qut -c kin thc hc, gii -c cc dng bi tp di truyn. + Nm chc kin thc v cu trc ca ADN vn dng lm bi tp. + Nm -c cc dng bi tp c bn ca di truyn ng-i. - K nng: Rn luyn k nng lm bi v ph-ng php lm bi thi qua gii . - Thi : C thi nghim tc khi lm bi. II/ dng dy hc:
GV: H th huyn trm

54

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

kim tra, p n. My tnh b ti. Ti liu BDHSG sinh hc 9 huyn Qung Trch. III/ Tin trnh dy hc:
S GIO DC V O TO TUYN QUANG

THI TUYN SINH VO LP 10 THPT CHUYN

Nm hc 2009-2010 MN CHUYN: SINH HC

CHNH THC

Thi gian lm bi: 150 pht (khng k thi gian giao )

( ny c 01 trang) Cu 1: (1 im). V sao ADN rt a dng nhng li rt c th? Cu 2: (1,5 im). Phn t ADN t nhn i theo nhng nguyn tc no? Cu 3: (1,5 im). Mt b trai c rt, m ph, ming hi h, li hi th ra, c th pht trin chm, si n...Ngi m a con ti bnh vin nh bc s khm v iu tr. Bc s cho lm tiu bn nhim sc th t bo v nhn c kt qu: Cu b c 2n = 47, cp nhim sc th s 21 c 3 chic. Hy cho bit cu b mc bnh g? gii thch nguyn nhn sinh ra bnh v phng hng iu tr. Cu 4: (1 im). u th lai l g? Ti sao khng dng c th lai F1 nhn ging? thc vt mun duy tr u th lai th phi dng bin php g? Cu 5: (1 im). Gi s trong mt qun x sinh vt c cc qun th sinh vt sau: C, th, d, chim n su, su n c, h, vi sinh vt, mo rng. Hy xy dng cc chui thc n c th c, t v s li thc n ca qun x sinh vt nu trn. Cu 6: (2 im). chut, hai cp tnh trng v mu thn v hnh dng lng do hai cp gen nm trn hai cp nhim sc th thng khc nhau quy nh. a) Cho giao phi gia chut thun chng thn xm lng x vi chut thun chng thn en lng thng thu c F1 ng lot thn xm lng x. Gii thch kt qu v lp s lai. b) Trong mt php lai khc, ngi ta cho giao phi gia hai chut P v thng k qua nhiu la , thu c con lai F1 c: - 25% chut thn xm lng x. - 25% chut thn en lng x. - 25% chut thn xm lng thng. - 25% chut thn en lng thng.

Bin lun xc nh kiu gen, kiu hnh ca hai chut P v lp s lai. Cu 7: (2,0 im) Gen D c 186 Nucltit loi Guanin v c 1068 lin kt Hir. Gen t bin d hn gen D mt lin kt Hir, nhng chiu di ca hai gen bng nhau. a) y l dng t bin no v lin quan n bao nhiu cp Nucltit ? b) Xc nh s lng tng loi Nucltit trong gen D v gen d ? GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 55

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

S GIO DC V O TO HNG DN CHM THI TUYN SINH VO LP 1O THPT CHUYN TUYN QUANG NM HC 2009-2010

MN CHUYN: SINH HC Thi gian lm bi: 150 pht ( khng k thi gian giao )

Cu

Ni dung Cu 1 - ADN c tnh a dng v ADN c cu to theo nguyn tc a 1 im phn vi n phn l 4 loi nucltit (A,T,G,X). bn loi nu ny sp xp theo nhiu cch khc nhau to ra v s loi phn t ADNkhc nhau - Tnh c th: ADN ca mi loi c c th bi thnh phn, s lng v trnh t sp xp ca cc nucltit.

im
0,5 im 0,5 im

Cu 2 ADN nhn i theo cc nguyn tc: 1,5im

- Nguyn tc khun mu: ADN c mch mi c tng hp da trn mch khun ca ADN m. - Nguyn tc b sung: Cc nu t do trong mi trng ni bo lin kt vi cc nu ca mch khun ADN m theo nguyn tc: mt baznitric c kch thc ln lin kt vi 1 baznitric c kch thc b ( A vi T, G vi X). - Nguyn tc gi li mt na: (Bn bo ton - tn): trong mi phn t ADN mi, c 1 mch l mch c ca ADN m, cn mt mch mi c tng hp t nguyn liu mi trng. a) - Cu b mc bnh ao - Nguyn nhn: Do trong qu trnh pht sinh giao t , b hay Cu 3 m thng m) ca cu b c cp NST tng ng s 21 1,5 im khng phn li nn to ra loi giao t mang 2 NST s 21 (n + 1). Giao t ny th tinh vi giao t bnh thng (n) to nn hp t c 3 NST s 21, hp t ny pht trin thnh ngi b bnh ao. ( 2n +1) - Phng hng iu tr : y l mt bnh di truyn m y hc hin nay cha c bin php cha tr.

0,5 im 0,5 im

0,5 im

0, 5 im 0, 5 im 0,25 im 0,25 im

Cu 4 1,0 im

- u th lai l hin tng c th lai F1 kho hn, sinh trng nhanh, pht trin mnh, chng chu tt, cc tnh trng hnh thi v nng sut cao hn trung bnh gia hai b m hoc vt tri 0,5 im hn c hai dng b m. - Ngi ta khng dng c th lai F1 lm ging v nu lm ging th i sau, qua phn ly, s xut hin cc kiu gen ng hp v 0,25 im cc gen ln c hi dn n u th lai gim. - Mun duy tr u th lai phi dng bin php nhn ging v tnh 0,25 im (gim, chit, ghp...). a) - Cc chui thc n c th c:
1. C Th Vi sinh vt

GV: H th huyn trm

56

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

Cu 5 1,0 im

2. C Th 3. C D 4. C D 5. C Th 6. C Su n c 7. C Su n c - Li thc n: D C Th Su n c

H Vi sinh vt H Mo rng Vi sinh vt Chim n su H

Vi sinh vt Vi sinh vt Vi sinh vt Vi sinh vt

0,75 im

0,25 im

Mo rng Chim n su

Vi sinh vt

Cu 6 2,0 im

a) Gii thch v s lai: - P : Xm x (TC) x en thng (TC) F1 : ng lot Xm x. Suy ra: + P phi thun chng, Xm x l tri hon ton so vi en thng l ln. + quy nh gen: Xm : A ; en : a ; X : B ; thng : b. - P : Xm x (TC) x en thng (TC) AABB aabb GP : AB ab F1 : 100% AaBb ( 100% Xm x) b) Php lai khc: Phn tch tng cp tnh trng con lai F1, ta c: - V mu thn: Xm / en = 1 : 1 l t l ca lai phn tch. Suy ra: P : Aa x aa - V hnh dng lng: X / thng = 1 : 1 l t l ca php lai phn tch. Suy ra: P : Bb x bb - Trng hp 1: P : AaBb x aabb GP: AB, Ab, aB, ab ab F1 : Cho kt qu ng - Trng hp 2: P : Aabb x aaBb Gp: Ab, ab aB, ab F1 : Cho kt qu ng

0, 5 im

0, 5 im

0,25 im 0,25 im

0,25 im 0,25 im

Do gen t bin d c chiu di bng gen bnh thng D , nhng gen d nhiu hn gen D : 1 lin kt H. Vy y l t bin thay th 1 cp Nucltit. Cu 7 C th : Cp A - T ca gen D b thay th bi cp G - X 2,0 im ca gen t bin d. a) S lng tng loi Nu ca gen bnh thng D l : Ta c : 2 A + 3 G = 1068 Thay G = 186 == > 2 A + 3 .186 = 1068 GV: H th huyn trm Nm hc: 2012- 2013 57

0,5 im 0,5 im 0,25 im 0,25 im

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9 0,25 im

Vy : A = T = 255 Nu G = X = 186 Nu * S lng tng loi Nu ca gen t bin d l : A = T = 255 - 1 = 254 Nu G = X = 186 + 1 = 187 Nu

0,25 im

t luyn

THI CHN HSG CP TNH LP 9 NM 09-10

MN: SINH HC 9

Thi gian: 150 pht, khng k thi gian giao

Cu 1.

Vt cht di truyn cp phn t l g? Nu nhng c ch di truyn c th xy ra cp phn t? Cu 2. a. C ch no m bo b nhim sc th t bo gim i 1 na qua gim phn? b. Nu c S1, S2 ... Sn t bo cng nguyn phn lin tip tng ng vi s ln l K1, K2,...Kn. th tng s t bo con xut hin qua qu trnh nguyn phn l bao nhiu? Cu 3. V sao ADN c cu to rt a dng v c th? Phn t ADN t sao theo nhng nguyn tc no? Cu 4. Gi s 1 mch n ca phn t ADN c t l (A+G): (T+X) = 0,5 th: - T l ny trn mch b sung l bao nhiu? - T l ny trn c phn t ADN l bao nhiu? Cu 5. Gii thch v sao t th phn v giao phi cn huyt dn n thoi ho ging? Ti sao chim b cu giao phi cn huyt li khng gy thoi ho? Cu 6. Tr ng sinh cng trng thng c c im no ging nhau? Nu ngha ca vic nghin cu tr ng sinh? Cu 7. Cho bit cc phng php to ging mi v ang c p dng trong thc t nc ta ? Cu 8. ngi bnh bch tng do alen a gy ra, alen A qui nh ngi bnh thng.Trong 1 gia nh b m bnh thng sinh con trai u lng b bnh. Xc sut b bnh ca a con th hai l bao nhiu? Cu 9. Theo quy lut phn li c lp, trong tnh trng tri l tri hon ton. Nu P d hp t v 4 cp gen lai vi nhau th s loi kiu gen, t l phn li kiu gen, s loi kiu hnh v t l phn li kiu hnh i F1 s l bao nhiu? Cu 10

GV: H th huyn trm

58

Nm hc: 2012- 2013

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

u H Lan alen H qui nh ht trn, alen h qui nh ht nhn. Cho cy mc t ht trn thun chng th phn vi cy mc t ht nhn. Xc nh t l hnh dng ht ca cy F1 v F2. Bit u H Lan l t th phn bt buc. HNG DN CHM MN : SINH HC 9 Cu 1 Ni dung tr li * Vt cht di truyn cp phn t l: Axit nuclic * Cc c ch di truyn cp phn t l: - T sao - Sao m - Gii m. * C ch m bo b NST t bo gim i 1 na qua GF l: - NST nhn i 1 ln k trung gian - NST phn li ng u k sau GF1 v k sau GF2 S t bo con xut hin qua qu trnh nguyn phn l: (2k1 + 1 2).S1 + (2k1 + 1- 2). S2 + ... + (2kn + 1 2) * ADN c cu to a dng v c th v: ADN c cu trc a phn, n phn l 4 loi nucltit -> S lng, thnh phn v trnh t sp xp khc nhau ca 4 loi nucltit to nn s a dng c th ca ADN.. * ADN t sao theo nhng nguyn tc sau: - Khun mu. - B sung - Gi li 1 na. * T l ny trn mch b sung l: Theo nguyn tc b sung ta c: (A1+G1): (T1+X1) = ( T2+X2): (A2+G2) = 0,5 -> (A2+G2) : (T2+X2) = 2 * Trong c phn t ADN th : (A+G) : (T+X) = 1 * Gii thch: Khi t th phn v giao phi cn huyt qua cc th h th lm cho kiu gen d hp gim dn, kiu gen ng hp tng dn -> cc alen ln c hi s c biu hin -> Gy thoi ho ging * chim b cu khng thoi ho v chng mang kiu gen ng hp khng gy hi.. * Tr ng sinh c cng kiu gen trong nhn, c cng nhm mu, cng gii tnh, thng mc cng 1 loi bnh di truyn( nu c) * ngha: Bit r c vai tr ca kiu gen v vai tr ca mi trng i vi s biu hin ca kiu hnh. Cc phng php to ging: - Lai to ( c th kt hp gy t bin nhn to) - Gy t bin nhn to ( C th kt hp lai to) - Cng ngh t bo - Cng ngh gen. 59
Nm hc: 2012- 2013

im 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,5 0,25 0,25 0,25 0,25

a b

0,5 0,5

0,5 0,5 0,5 0,5 0,25 0,25 0,25 0,25

GV: H th huyn trm

Tr-ng THCS Qung ng

Gio n BDHSG sinh 9

P: B (Aa) x M (Aa) G: 50% A; 50% a 50% A; 50% a F1: 25% AA: 50% Aa : 25% aa -> Xc sut bt k a con ln sinh no cng l: 25%. - S loi kiu gen l : 34 = 81- T l phn li kiu gen l : (1:2:1)4 - S loi kiu hnh l : 24 = 16 - T l phn li kiu hnh l : (3 :1)4 Xc nh t l ht ca cy F1 v cy F2: - Nhn xt: Tnh trng ht di truyn khng ng thi vi th h cy. Cy F1 cho ht F2, cy F2 cho ht F3 -> phi xc nh t l phn li ht F2 v ht F3 - Pt/c : HH (trn) hh(nhn) Gp : H ; h Ht F1 Hh(Trn) - Cho cy F1 t th phn: F1 : Hh (Trn) Hh (nhn) GF1: 1/2H, 1/2h ; 1/2H, 1/2h Ht F2: 1/4HH : 2/4Hh : 1/4hh (3/4 trn: 1/4nhn) - Cho cy F2 t th phn: F2 : 1/4HH 1/4HH -> 1/4HH 2/4Hh 2/4Hh -> 1/8HH : 2/8Hh : 1/8hh 1/4aa 1/4aa -> 1/4aa. => Ht F3: 3/8HH : 2/8Hh : 3/8hh(5/8 trn : 3/8 nhn)

1,0 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25

10

0,25

0,25

GV: H th huyn trm

60

Nm hc: 2012- 2013