B3001/UNIT3/1

ANALISA GRAF DAN SUKATAN SERAKAN

Unit

Objektif am
Memahami graf taburan kekerapan dan memahami penggunaan sukatan serakan.

Objektif khusus
Di akhir unit ini pelajar akan dapat : 1. Menentukan nilai kuartil-kuartil, desil-desil dan persentilpersentil daripada graf ogif. 2. Mengira sisihan min, varians dan sisihan piawai untuk data mentah. 3. Mengira sisihan min, varians dan sisihan piawai untuk data terkumpul.

B3001/UNIT3/2

3.0 PENGENALAN Mungkin pelajar tertanya-tanya, apakah sukatan serakan dan kepentingannya?. Secara ringkasnya sukatan serakan digunakan untuk memperolehi maklumat yang mencukupi dalam membuat sesuatu keputusan berbanding dengan menggunakan sukatan kecenderungan memusat seperti min. Dimana maklumat tambahan yang diperlukan ialah meninjau sejauh mana semua nilai dalam data itu ditaburkan daripada nilai minnya. Ukuran jenis inilah yang dikatakan sukatan serakan. Apakah yang dimaksudkan dengan istilah-istilah Kuartil, Desil dan Persentil yang digunakan dalam sukatan serakan ?

Kuartil

Ialah nilai yang membahagikan sekumpulan data yang telah disusun secara bertertib kepada empat bahagian yang sama. Kuartil terbahagi kepada tiga; kuartil pertama, kuartil kedua dan kuartil ketiga, masing-masing ditanda dengan K1, K2 dan K3.

Desil ialah nilai yang membahagikan sekumpulan data yang disusun mengikut tertib kepada sepuluh bahagian yang sama. Desil ditanda dengan simbol D, terbahagi kepada sembilan iaitu D1, D2, D3,,D9. Desil Persentil Jika sesuatu kumpulan data yang telah disusun mengikut tertib dibahagikan kepada seratus bahagian yang sama, maka tiap-tiap nilai ini dikenali sebagai persentil. Persentil ditanda dengan P, mengandungi 99 jenis, iaitu P1, P2, P3,,P99.

B3001/UNIT3/3

INPUT

3.1 ANALISA GRAF TABURAN KEKERAPAN Langkah-langkah untuk menentukan kuartil, desil dan persentil melalui penanalisaan graf taburan kekerapan longgokan (ogif): 1. Membina lajur kekerapan longgokan. 2. Membina gambarajah kekerapan longgokan relatif. 3. Menentukan nilai
100% di paksi tegak (Y), dengan k = 4, 10 dan 100 masingk

masing adalah untuk mendapatkan nilai kuartil, desil dan persentil. 4. Nilai kuartil, desil dan persentil adalah seimbang dengan nilai dalam tatacara (3) di paksi X. Contoh 3.1: Daripada data dalam jadual 3.1, tentukan nilai kuartil-kuartil, desil keempat dan persentil kelapan puluh lapan tempahan, melalui ogif. Jadual 3.1 Nilai Tempahan (RM) 10 dan kurang daripada 20 20 dan kurang daripada 30 30 dan kurang daripada 40 40 dan kurang daripada 50 50 dan kurang daripada 60 60 dan kurang daripada 70 Bilangan Tempahan 85 120 225 135 105 30

B3001/UNIT3/4

Penyelesaian : Langkah 1: Bina jadual kekerapan longgokan seperti pada jadual 3.2. Jadual 3.2 Nilai Tempahan (RM) Kurang daripada 10 Kurang daripada 20 Kurang daripada 30 Kurang daripada 40 Kurang daripada 50 Kurang daripada 60 Kurang daripada 70 Kekerapan longgokan (kf) 0 85 205 430 565 670 700 % Kekerapan longgokan (% kf) 0 12.1 29.3 61.4 80.7 95.7 100.0

Langkah 2 : Lukis graf ogif

Rajah 3.1: Graf Ogif kurang daripada

Maka, daripada rajah 3.1,

B3001/UNIT3/5

Kuartil pertama, K1 = RM 27.00 Kuartil kedua, K2 = RM 47.00

Desil keempat, D4 = RM 33.10 dan Persentil lapan puluh lapan, P88 = RM 54.50

B3001/UNIT3/6

AKTIVITI 3a 3a.1 Data yang terkumpul yang berikut menunjukkan berat bagi 100 orang pelajar. Cari kuartil pertama, kuartil ketiga, desil kelima dan persentil keenampuluh. Berat (kg) 45 48 49 52 53 56 57 60 61 64 65 68 69 - 72 73 - 76 Kekerapan 4 7 10 14 19 25 12 9

MAKLUMBALAS 3a 3a.1 Kuartil pertama, K1 = 57.7 kg

B3001/UNIT3/7 Kuartil ketiga, K3 = 67.7 kg Desil kelima, D5 = 64.0 kg Persentil keenampuluh = 67.0 kg

INPUT

3.2 SISIHAN MIN

B3001/UNIT3/8 Sisihan min bagi satu data mentah x1, x2, x3,..xnialah nombor E yang ditakrifkan sebagai E= i =l
n

( x x)
i

(3.1)
x

n
Dimana Contoh 3.2: Hitungkan sisihan min bagi senarai data (a) dan (b) seperti berikut; a) b) 12, 6, 15, 3, 12, 6, 21, 15, 18, 12 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12 = min aritmetik.

Penyelesaian: a) 12 6 0 -6 0 -6 15 3 3 -9 3 -9 12 6 0 6 0 6 21 9 9 15 3 3 18 6 6 12 0 0 120 4.2

(x
b)

xi x
i

(x

xi x
i

12 12 12 0 0 0 0 0 0

12 0 0

12 0 0

12 0 0

12 0 0

12 0 0

12 0 0

12 0 0

120 0

Maka sisihan min bagi senarai data(a) dan (b) ialah masing-masing E dan F

E=

42 = 4.2 10

F=

0 =0 10

B3001/UNIT3/9 Apakah yang dapat anda simpulkan daripada pernyataan bahawa suatu senarai data mempunyai sisihan min sifar ? Perhatikan bahawa sisihan min menunjukkan secara purata jarak angka-angka dalam senarai data itu daripada minnya. Contoh 3.3: Dapatkan min dan sisihan min untuk senarai data yang berikut; 5, 7, 1, 2, 4 Penyelesaian:
xi
xi x
xi x

5 7 1 2 4 1.2 3.2 -2.8 -1.8 0.2 1.2 3.2 2.8 1.8 0.2

19 9.2

Min

x
i =l

n
Dan sisihan min, E:
n

19 = 3.8 5

E=

x
i =l

9.2 = 1.84 5

Sisihan min yang disajikan dalam bentuk jadual taburan frekuensi adalah seperti berikut: Kelas Tanda kelas xi xi x2 Frekuensi f i
f1
f2

B3001/UNIT3/10 . . . xk . .
fk

=n

E yang ditakrifkan sebagai E= (3.2) Di sini

x

x
i =l

x fi n

ialah minnya.

Contoh 3.4: Apakah sisihan min untuk senarai data dalam jadual taburan frekuensi yang berikut: Kelas 0-4 5-9 10 - 14 15 - 19 Frekuensi f i 30 51 10 10

Penyelesaian:

xi

fi

xi f i

xi x

xi x

xi x fi

2 7 12

30 51 10

60 357 120

-5 0 5

5 0 5

150 0 50

B3001/UNIT3/11 17 10 170 707 10 10 100 300

fi
707 =7 101

x
n

dan E=

x fi n

300 =3 101

Maka, sisihan minnya ialah 3.

Contoh 3.5: Dapatkan min dan sisihan min untuk taburan frekuensi yang berikut: Kelas 24 32 34 42 44 52 54 62 64 72 Frekuensi, f i 5 8 12 14 11 50

Penyelesaian: Tanda kelas,

xi
fi xi f i
xi x
xi x xi x fi

28 38 48 58 68

5 8 12 14 11 50

140 304 576 812 748 2580

-23.6 -13.6 -3.6 6.4 16.4

23.6 13.6 3.6 6.4 16.4

118.0 108.0 43.2 89.6 180.4 540

B3001/UNIT3/12

Min =

x
i =l

fi

2580 = 51.6 50

dan sisihan minnya =

x
i =l

x fi n

540 50

= 10.8

AKTIVITI 3b 3b.1 Cari sisihan min untuk taburan frekuensi yang berikut: Kelas 04 48 8 12 12 16 16 20 Frekuensi f i 4 16 20 16 4

B3001/UNIT3/13

MAKLUMBALAS 3b 3b.1 Sisihan min, E = 3.2

B3001/UNIT3/14

INPUT

3.3 VARIANS Varians bagi suatu senarai data mentah x1, x2, x3, xn ialah S2 yang ditakrifkan sebagai S = (3.3)
2

( x
n i =l

n 1

B3001/UNIT3/15

Di sini

ialah minnya.

Contoh 3.6: Berikut ialah senarai data masing-masing mengandungi sepuluh angka, dapatkan varians bagi senarai data tersebut. a) 12, 6, 15, 3, 12, 6, 21, 15, 18, 12 b) 12, 10, 12, 14, 10, 13, 12, 11, 14, 12 c) 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12, 12 Penyelesaian: a)
xi x
i

(x

12 6 0 -6 0 36

15 3 3 -9 9 81

12 6 0 -6 0 36

21 9 81

15 3 9

18 6 36

12 0 0

120 288

S2 =

( x

n 1

288 = 32 10 1

b)
xi x
i

(x

12 10 12 14 0 -2 0 2 0 36 9 81

10 -2 0

13 1 36

12 0 81

11 -1 9

14 2 36

12 0 0

120 18

S =

( x

n 1

18 =2 10 1

c)

B3001/UNIT3/16 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 12 0 0 120 0

(x

xi x
i

S =

( x

n 1

0 =0 10 1

AKTIVITI 3c 3c.1 Dapatkan min dan varians untuk data seperti berikut: 10, 7, 19, 13, 14, 9

B3001/UNIT3/17

MAKLUMBALAS 3c 3c.1 min = 12 varians = 15.3

B3001/UNIT3/18

INPUT

3.4 SISIHAN PIAWAI Sisihan Piawai bagi satu senarai data ialah S, punca kuasadua positif dari varians. Contoh 3.7: Cari sisihan piawai bagi set data untuk (a), (b) dan (c) seperti contoh 5? Perhatikan bahawa sisihan piawai menunjukkan secara purata jarak setiap angka daripada minnya. Ia mengukur bagaimana terseraknya senarai data itu terhadap minnya.

B3001/UNIT3/19

Penyelesaian: Sisihan piawainya ialah : (a) S2 = 32 , S = (b) S2 = 2 , S = (c) S2 = 0 , S =

32

= 5.66

2 = 1.41
0

=0

Rumus varians Dalam perhitungan varians, terdapat satu rumus lagi yang setara dengan S2 iaitu :

S =

( x
n i =l

(3.4)

n 1

Atau S =
2

x
i =l

nx

(3.5)

n 1

Contoh 3.8: Hitungkan varians bagi senarai data 5, 7, 1, 2, 4 dengan menggunakan kedua-dua rumus diatas. Penyelesaian:
xi
xi x

(x

5 7 1

1.2 3.2 -2.8

1.44 10.44 7.84

xx 25
46 1

B3001/UNIT3/20 2 4 19 -1.8 -0.2 3.24 0.04 22.8 4 6 95

x =

x
5

19 =3.8 5

Cara pertama Menggunakan persamaan (3.4): S2 =

( x
n i =l

n 1

22.8 = 5.7 4

Cara kedua Menggunakan persamaan(3.5): S =

2

x
i =l

nx

n 1
= =

95 5(3.8) 2 4

95 72.2 4 22.8 4

= 5.7

Jika data telah dikumpulkan dalam jadual taburan frekuensi, variansnya masih dapat dibincangkan. Andaikan berikut adalah senarai data dalam jadual taburan frekuensi bersama-sama tanda-tanda kelasnya. Kelas Tanda kelas
x1

Frekuensi
f1

x2

f2

. . . . xk

. . .
fk

B3001/UNIT3/21

=n

Varians untuk senarai data di atas ditakrifkan sebagai S2,

S2 =
(3.6)

(x
k i =l

x fi

n 1

dimana

ialah puratanya.

Contoh 3.9: Untuk taburan frekuensi yang berikut, carikan varians dan sisihan piawai: Kelas 04 59 10 14 15 19 Frekuensi 30 51 10 10

Penyelesaian:

kelas 04 59 10 14 15 19

xi

fi

xi f i

xi x

(x

(x

fi

2 7 12 17 Maka,

30 51 10 10

60 357 120 170

-5 0 5 10

25 0 25 100

750 0 250 1000

707 =7 101

B3001/UNIT3/22 dan

S2 =

(x
k i =l

x fi

n 1

2000 = 20 101 1

dan sisihan piawainya ialah S, S= = 4.47

20

Dalam perhitungan varians daripada data terkumpul, terdapat satu lagi rumus yang biasa digunakan, iaitu ;

S2 =

(x
k i =l

x fi

n 1

x =
i =l

fi n x

..

n 1

(3.7)

Contoh 3.10: Dengan menggunakan rumus seperti yang baru ditunjukkan dapatkan varians dan sisihan piawainya untuk taburan frekuensi yang berikut. Kelas 04 59 10 14 15 19 Frekuensi 30 51 10 10

B3001/UNIT3/23 Penyelesaian: kelas 04 59 10 14 15 19

xi
2

2 7 12 17

xi 4

fi

xi f i

30 51 10 10 101
707 =7 101

60 357 120 170 707

xi f i 120 2499 1440 2890 6949

49 144 289

x=

x f
i

x =
i =l

2 i

fi nx

n 1
6949 101 7 7 100

( )

6949 4949 1000 = = 20 100 100

Iaitu variansnya ialah 20.

AKTIVITI 3d 3d.1 Cari min dan sisihan piawai untuk taburan frekuensi yang berikut: Kelas 16 21 22 27 28 33 24 39 frekuensi 15 16 5 5

B3001/UNIT3/24

Gunakan rumus varians S 2

x =
i =l

fi n x

n 1

MAKLUMBALAS 3d

3d.1

Min, x = 24.5 Sisihan piawai, S = 6

B3001/UNIT3/25

PENILAIAN KENDIRI 3.a Cari min , sisihan min dan sisihan piawai untuk data-data yang berikut. i) 32, 35, 36, 37, 41, 43 ii) 7.481, 7.478, 7.481, 7.483, 7.485, 7.475, 7.491, 7.488, 7.480, 7.477 3.b Penjualan pada bulan lepas oleh syarikat P dan Q adalah seperti yang berikut:

B3001/UNIT3/26 Harga (RM) Di bawah 30 30 39 40 49 50 59 60 69 70 79 80 89 90 dan ke atas Jumlah Syarikat P (unit) 2 3 9 15 28 6 2 1 66 Syarikat Q (unit) 2 5 11 20 32 13 6 2 91

Plot ogif relatif lebih daripada bagi kedua-dua taburan tersebut dan anggarkan kuartil pertama(K1), kuartil ketiga(K3), desil kelapan(D8) dan persentil ketujuh puluh(P70). 3.c Cari sisihan min dan sisihan piawai untuk data (i), (ii) dan (iii) seperti yang berikut: i) 4, 8, 12, 10, 14, 4, 8, 2, 10 ii) 23, 29, 21, 27, 33, 29, 31, 27 iii) 11, 12, -12, 11, -11, 14, 12, 13, 11

3.d

Yang berikut ialah taburan pendapatan harian dalam RM bagi sampel 30 pekerja. Dapatkan purata pendapatan harian pekerja-pekerja kilang tersebut, sisihan min dan sisihan piawainya. RM 11 13 13 15 15 17 17 19 19 21 21 23 23 25 Bilangan 3 4 5 6 5 4 3 30

3.e

Cari sisihan min dan sisihan piawai untuk data berikut;

B3001/UNIT3/27 kelas 04 48 8 12 12 16 16 - 20 3.f Frekuansi 4 6 10 8 4

Cari sisihan min dan sisihan piawai untuk data berikut; Kelas 40 49 50 59 60 69 70 79 80 89 90 99 Frekuansi 1 4 3 5 13 4 30

MAKLUMBALAS

3a. 4.03

i).

min, x = 37.33; sisihan min,E =3.1 dan sisihan piawai, S =

ii).

min, x = 7.48; sisihan min,E =0.0039 dan sisihan piawai, S = 0.005

3b. 3c.

K1= 30, K3=60, D8=70 dan P70 = 67 i). E = 28/9 ; S = 4 ii). E = 3 ; S = 3.95 iii). E = 10.44 ; S = 11.79

3d.

x = 18, E = 88/30 dan S = 3.64

B3001/UNIT3/28 3e. 3f. E = 3.8 dan S = 3.64 E = 11.36 dan S = 13.82

SELAMAT MENCUBA