Con ngi suy ngh cn Thng th ci

(Ngn ng Do Thi, theo li dn ca Milan Kundera trong Din vn Zrusalem - Nguyn Ngc dch)

1.

Hn khng th tin c sang tui by mi li phi i mt vi nhng cu hi ht sc v l, bun ci, ch c th ht ln v gin d ch khng th tr li. Ti sao hn phi tr li, ngi hi khng c ci quyn c hi th vic g hn phi tr li. Nhng hn vn khng th khng tr li v ngi hi l v hn, l ngi bn i t nm hn mi ngoi hai chc tui, n vi nhau gn ht mt i ngi, c con cht con sng, con sng a ln ngoi bn chc tui, a nh ba mi tui, ln hn nm hn lm bn vi m n nhng ba tui. Nm mi v tp ch hn mi hm nhm tui, anh Thanh Tnh khong ngoi bn mi, anh Vn Phc, ch nhim tp ch cng mi ba mi, anh Chnh Hu tr hn mt tui mi hai mi chn. Nu thng con u ca hn cn sng th n bn mi t tui. Ni th, tc l v chng hn n vi nhau lu lm, cng sng ht mt thi, gn ht mt kip li cha hiu nhau ? Ch l tng y nm thng sng bn nhau m cha th l mt sao? Hn v v cn l mt cp v chng may mn, cha tng phi xa nhau lu, ngay trong nhng nm c chin tranh hn vn i i v v, cha h mt chin trng no di qu hai thng. Cn thi nhiu cp v chng phi xa nhau nm, by nm, c chc nm cng l chuyn thng. C mt s quan ca qun chng hi qun, t nm 1960 nhn nhim v chuyn v kh vo Nam bng ng bin trn nhng con tu khng s, i v vi chuyn ri mt tch. c giy bo t, v i ly chng khc, c mt con vi ngi chng mi th ngi chng c t ngt hin ra khun ca cn h tp th, tc bc, da nhn, chn tay lng khng ging ht ng b chng lc con trai vo chin trng. Mi lm nm tri qua, mt i ngi tri qua. Vi ngi chng c, ngi v cng sng mi c dm nm, cn vi ngi

chng mi h sng vi nhau gn mi nm. Vy m ngi n ng n sau sn sng t b hnh phc ang c, t nguyn ra i ngi chin trng v c b p mi mt mt. Cp v chng ti hi y sng rt yn m bn nhau cho n tn by gi. Ci o lm ngi ca mt thi cng p nh, rt p. Cn v chng hn sut bn mi lm nm cha mt ln n tt l loi, nm n tt H Ni, nm n tt ni s tn, trong chin tranh m lc no cng cp k bn nhau nhn b con trong xm cng ngng. vui l l khng th vui hon ton, vn c phi ln lt th no, ch l gia cnh chia ly ca nhiu nh li trng ra ci cnh on t, c nh nhng k tch khi cng ng. Vy m ti tui gi, c v ln chng bin ho thnh hai ci ti xng tht dn deo, dm d, ngi v cn hi chng: "Anh c cn yu ti khng? Anh c nh rung b ti khng?" Cu hi th v l v bun ci nhng ngi hi th au n, nghim trang, mt nhn tuyt vng nh k va b tuyn n t hnh. Ln u hn nghe cu hi y lin tr li na a na tht: "B ngh ti vi b cn tui i mi ? B ln ri ?" - "Anh ng ni th, ti cha ln, ti hi tht y". Mt hn cng li: "Sao lc tr khng hi, nay sp xung l mi hi. Ti c chung thu vi b hay khng th b cng bit, gn na th k sng vi nhau li cn cha bit sao?" Ngi v vn nhn hn bng lng mt c bc, cp mi nhn nhm tm lt run khe kh: "Thu tr anh khng th, v gi c chng nn mi th, ti khng ni vu cho anh u". Chng by chc, v su mi lm, thi tr sng vi nhau ch ai phi nghi ng lng chung thu ca ai, by gi sp cht li gi tr ghen tung bng gi! C nh mt chuyn hi, mt tr h, khng d li c ngy l chuyn au u ca chnh hn! Hn vn thch ci, thch ni a, thch thm th vo tai bn b nhiu nhn xt ng nghnh v nhng hnh vi bun ci, nhng cnh ng d bt ci ca ngi ny ngi kia, cng l nhng ci ci hin lnh, th gin ch khng c c , nu ng s c nghe c cng nh ci ri b qua. Nhng ci thng hay gy ci ri cng c lc tr thnh tr ci ca thin h, bn b e th, nhng hn vn ci v t ngh mnh l ngi bit cch lui ti i no chu lm bung xung ng khc c dp chc ci. M ho ra tng l mt nhn vt gy ci, khi din tr th khng t bit, nm thng qua i ngh li mi thy tc ci. Vy m bn b li khng n

ci, ch trch nh, th ra cc v y cn thng hn tht. y l hai ln xut chnh ca mt thng nh vn vn c khen l khng hm danh. C hai ln hn u tht bi, mt mi lem luc v t ch quyn lc chui ra lm sao cn gi c gng mt sch. Ngi khc bi lem mt mnh, t mnh cng v by v b ln mt mnh, nh thng h, li cn ngh khng ai bit mnh l h nn mi dm ln mt thuyt l v tm hn, v o c, c v l tng c c nhng tc phm vn chng i! N bun ci l ch y. Nhng ci bun ci chn ba qun, ni g th ni, mnh ch l mt vai din cng vi nhiu vai din khc, du l bun ci th vn c nhiu ting v tay, c c ting la ht nn c ci say, ci xut thn khonh khc ca vai din, nn mi ni c nhiu cu rt tm huyt, rt chn thnh, nu ngi vi ngi m tht ln nhng li l th xu h cht c. l ci bun ci khng t bit, v t mnh cng cha ln no dm nhn thng vo ci nghch l y thy ht c tnh hi hc ca n. C l v hn l ngi tng lm tr ci trong vai din ho hng ca mnh, t thy mnh l ngi rt quan trng nn vui lm, ni nhiu hn, ci nhiu hn, da tht nh n ra v s mn nguyn nn khng ch ng vai mt ln, cn tip tc tnh nguyn ng vai nhng hai ln, ln sau cn ch hn ln trc, tt nhin lc ht vai cng hi bun, cng hi xu h, m ni cho cng cng ch c g ng xu h, c phi ch c mt mnh hn t ra sn khu, t ma may m bo phi xu h. Ring ln ny th ngay t lc bt u thy nc ci ri, v ci tri nghch, ci v l c by ra mt cch tr trn, ch c mt ci nhn danh p no che y c. Ch l nhn danh ci tnh yu vnh cu, gi ri, sp cht ri vn khng trn khi nhng tri buc ca mnh yu. ngi gi hn ch chp nhn nhng mi tnh n ngha, s hn ni, s b p nhng c hi b trt i thi h cn rt tr. Nh mi tnh b trt i ca b ch hn vi ng anh r mun mn. C ci g rt lng l, rt ngm ngi lm nn ci v ring trong cht hnh phc vt vt lc cui i. V hn va mu mo va ni: "Lc no ti cng yu anh, lc no ti cng s mt anh!" Ging ni thiu no, ci nhn cng thiu no, l ci nhn tuyt vng ca mt ngi gn mt c ch bm vu cui cng. Nhng sao li c th ngh c th nh? Tui ba mi c th lo s s mt ht nu b chng rung b. Cn tui by mi ngi chng gn nh v ngha

nu nh h mun ra i. V tui gi ngi n b ch cn bit c con vi chu thi. M ci thng n ng l hn cng ch tha thit c con vi chu. Nu nh con trai hn li ni: "Con rt yu b, con rt s b mt b", th hn phi xc ng c nhiu ngy sau. V con ci vi tui gi l tt c, n b mnh tc l c cuc i ca mnh ri b mnh. n mnh nui trng chm bn bng tt c mu huyt ca mnh, tt c hnh din v hy vng mt i, chng n quay lng li th mnh ch cn l ci ti rng rch ch cn g na. Cng nh tnh yu vi tui tr l tt c. Tui tr c th cht v s tan v ca mt cuc tnh. y l ni ci thi s lng mn cn chi phi ton x hi. Cn thi ny tt c l s tnh ton rt tnh to, th mt mt mi tnh chng trai hay c gi ch bun nhiu lm khong mt thng, c bao nhiu tr chi rt cng nghip s b p nhanh chng khong trng y. Ting ku rt no nut ca ngi v ch lm hn kinh ngc v thng hi. Ngh li mt cht cn hi bun ci. Ci bun ci bao gi cng ny sinh t s tri nghch. Ngi gi li tht ra nhng li yu ng ca bn tr l d bun ci v n khng thun tai. Ngi gi li c c nhng biu hin ca tui thanh nin, bc i nhy nht, mt mi ong a, ni nng n n li cng d gy ci v n va nghch tai va nghch mt. Trong ci tr chi ghen tung lc iu nu mt ngi bt ci phy tay ng ln th tr chi lp tc chm dt. Mi mn hi kch s sm chm dt nu mt ngi trong cuc cht nhn ra ci bun ci ca thn phn phy tay bc ra. Nhng hn khng bt ci, khng phy tay ng ln m li t tri mnh bng nhng li thanh minh di dng, cng ni cng mt bnh tnh, cng ging mt ngi c ti tht ang c gng t bin h. V tn hi kch gia nh khng nhng khng th chm dt ngay m cn ko di ti hai nm sau, ti tn by gi.

2.

Ngi by mi tui li phi i mt vi mt nghch cnh, thot ngh l chuyn bun ci, chuyn tr con, mun chm dt lc no cng c, khng d c phi dn su vo

mi, mi ngy mt trm trng thm, mi ngy cng t lm mnh hao mn i, t nh mt mnh i, v c lc ngh ch c ci cht mi t gii thot c. Mt i ngi li c kt thc bng cch y th bun ci lm, oan ung lm. Vi hn vn t xem l ngi bit lui ti, lun lun tm c li thot trong mi th kt th ci tnh hung hin ti cn l mt n trng pht rt cay nghit, rt ng i, mt ting ci di trong nhng tr chi bt tn ca thng . Bi v hn l mt thng n ng rt lnh m, rt nht nho trong a ht tnh yu nhng nm cn tr th li b vu l c ngoi tnh lc v gi; l ngi thch l l, l l trong vn chng, l l trong ng x th li va u vo s cm lng v ic c trc mi l l; l ngi thch sng bng s tnh to th li b bc cht bi s phi l khin hn dn dn cng tr nn ngu mui. Nh ngi b nhc khi mi trng sng quen thuc qung vo mt mi trng sng rt khc l, trong hn b tc ot mi kinh nghim, mi thi quen, mi phn on, k c ci li kh vn gip hn vt qua mi tr ngi l ngn ng cng ho ra bt lc. Tc l hn ri vo mt hon cnh m tt c u i nghch vi hn, u tr thnh khc tnh, thm ch mt na ca hn cng th ght vi ci na cn li. C nh ang b ui bt trong mt gic m m k ui bt mnh khng r hnh th l ngi hay l vt, l ngi s hay k thn, l n ng hay n b, gi hay tr. Ch l mt ci khi lun thay i hnh dng dn ui mnh, v hn do bn nng t v c th chy, cng ch hiu sao li phi chy nhng nu khng chy th hn s b tan bin trong n, thnh chnh n, tr thnh mt phn t ca ci khi khng khip y. Nhng du sao th hn vn c chy c, di mt t cng ng th hn vt bay ln, bao gi cng bay cao hn, bay xa hn ci khi st nhn mt qung. Trong nhiu gic m di ngn t tr n gi hn hay b vy ba trong nhng tnh hung b mt danh d n tt cng. Chng hn nh n nm vi mt ngi n b xa l v b bt qu tang. Hoc ly cp tin v cng b bt qu tang. Trong i mt ngi n ng hn cha tng n i vi mt ngi n b no ngoi v hn. Nhng phn bi v trong tng tng, trong thm mun th lun lun c, gp mt ngi n b p ln tui hn hoc nh tui hn l hn lp tc ngh ngay ti nhng mi quan h bt chnh du bit chc rng s khng bao gi c th c. Nhng n c ca i thng tm c li thot

bng nhng gic m chng? Nhng c i hn ch phm ti n cp c mt ln, ly mt cun truyn ti nh thy gio nm cn hc tiu hc. Cn khi trng thnh hn cha tng ly cp cng ca ai, ly cp danh ca ai, ly cp tin ca ai. Ring trong ngh vn, ni cho tht, cng c ly cp mt cch ngh, mt cch nhn, mt cch vit khng ch ca mt vi v tin bi m cn ca my bn vn mi bc vo ngh. Ly cp ca ngi khc cha tng l mt m nh trong hn ti sao n li bin ho vo nhng gic m ca hn. Chc l ci m nh phm ti thi cn th u. Nhng ngi gy nn ni m nh dai dng ny li l b hn, m gi ca hn, cc ch hn v ng anh r ca hn. Mt i ngi cha lc no hn qun c to n gia nh ngi quy quanh ci bn n trong ngi nh c ca ph Hng Nu, Nam nh, v ci ging ln n lnh lng ca ng b: "Ti sao my li ly tin ca cc ch my..." V b m gi ni nh nht trong ci nhch mp nh hi ci: "Con thiu tin sao khng ni vi m? Hay l con cn tin?" Nhng li ni lnh but y khin hn, mt thng tr con mi ln, v ra thnh nhng mnh bng nh, v ci nhm bng nt vn y ngay lp tc tan thnh nc. Trong my chc giy hay lu hn hn khng r, hn mt bin trn ci th gian ny, cha tng tn ti, cho ti lc b gt to vi cc c con gi: "C lm g th lm i! T nay c tin th phi gi!" V t nay trong gia nh xut hin mt thng n cp! Hn bng hong mt my ngy nhng ri hn cng vt qua c, v hn nhn ra ci ti ca hn khng phi ti n cp m l ci ti kh ni hn, ci ti l con thm con tha, a con khng mong i ca mt ng b v cht m say thm mt ngi n b m c a con thm ny. l lm li ca ngi ln, hn ch c ti g trong ci li ca h. Na nm sau hn li b vu l thng n cp nh ng anh r. Anh l ng ch ca mt cm ca hng bch ho mt ng ph ln ca Hi Phng. Anh ko hn vo cn phng lm vic ca anh vo mt bui sng, ni thng vi hn l hn m ca dt ngi quen vo ly i mt cp-png len quy bn len d. Cng vn ci l l, nh ny trc y cha h mt mt bt c ci g, t ngy hn n mi... Ri anh gii vo ti o hn mt t bc mt trm, tin ng Dng, bo hn v H Ni vi m cha cho khi ci bnh l ri anh ch s gi l ra Phng. Trn chuyn tu tr li H Ni hn ch bun mt t no, ch xu h mt t

no, v hn t bit ci ti ca hn khng thuc v hn, ch l mu m ca nhng ngi ln tm c ui hn i h khi gai mt, m m hn cng ch c c g trch on h c. N h th th anh ch no dm gip, ch khng phi khng mun gip.

Ni kinh hong b v ra, b tan ra thnh nhng mnh bng nh trong nhng giy u ca mt ngi lng thin bng dng b vu l phm ti mi mi hn su trong tim thc ca hn, mi mi hn hi s mi yu t c th cu thnh ti phm. Hn s v tnh c ti vi Nh nc, vi ng, vi t chc, vi c bn b. Nhng vi v con th khng, v con l ca ring hn, sng cho hn, v hn, v hn cng t nguyn hy sinh mt i mnh cho h. C ng tht th khng? Hnh nh khng hon ton l th. V hn ni trong mt ln gin d (gin d v hn c khng khng ni rng hn khng h c ngoi tnh, hn ch bit c v vi con, hn phn i mi s vu khng!): "Nu anh rung b ti sng vi mt ngi n b khc lc cui i th ti s vit th cho t chc ng yu cu khai tr anh ra khi ng, ti s vit th gi cc t bo ln t co ci b mt o c gi ca anh cho bn c c nc bit anh l mt thng chng phn bi, mt ng b khn nn, mt ngi ng khinh b, khng xng ng cm bt". Th ra v hn vn cn mt ch da khc vng chc hn nu b y mun loi b hn, l t chc ng, l d lun bn c qua bo ch. B vn cn sc mnh kt ti hn, du b chng c chng c g xc minh l hn phm ti. V hn ni: "Ti cn g phi c chng c, t ti l mt chng c. Ai ch bit nm cn tr ti rt kho mnh rt xinh p, sau my chc nm hu chng hu con ti mi ra nng ni ny, khng cn l ngi na, l mt con vt xu x, bnh tt, bn thu nh nm gi. Nn anh mi ph ti, mi ch ti..." Hn vn cn kho mnh, vn l mt ng gi p lo ngi cnh mt b v cm ci, hai tay run ry, tc bc qu na, mt lun nhn xung, qu tht b con hn ht sc c ti, ch cn chng c g thm, ch th thi cng l ngi c ti, du l mt ci ti cha bao gi hn c, ti ngoi tnh. Nhng cng ch nn trch v hn, v mun t cu b phi tch khi hn ra, t do ln n ci na kia vn vn l ca ring b. Cn hn th sao? c nhiu trng hp t hn cng phi ni ngc li nim tin ca mnh, t kt ti mnh, du

hn ch c ti g c cu ly ci ngh m hn khng th ri b. Nu hn khng c ti vy t chc ni sai ? D lun x hi ni sai ? C th trc ci ti ca hn cn m h, e nt phng nga trc ch cha hn l ti, nhng v hn c ci rng hn khng c ti, vy ci t chc kt n hn c ti hay sao? Chnh l s t bin h, t bo cha mt cch ngang bng khin ci ti m h thnh mt ti c th, ti chng i li t chc! Nn hn thng t nhn ti trc khi t chc chnh thc kt ti. V li chnh hn cng t thy mnh l c ti, ci ti lm t chc phi phin lng, phi kh ni v mnh, ch l nh th li khng phi l mt ti sao?

3.

Ti y hn mun c r ngang cu chuyn ang k ni r thm v nguyn do no mt ngi vit vn vn s ng chm ti "quyn vua php nc", vn thch sng "an phn th thng" li hay t gy nhng tai ho vt. y l do hn kin quyt t chi mi tri buc ca nhiu quan nim vn chng li thi sau hai ln l trt nhng c hi c th vit c nhng tc phm hay. Mt ln vo nm 1952, thi khng chin chng Php v mt ln vo nm 1955, khi cuc sng ho bnh min Bc va mi bt u. Nm 1952, min nam Nam nh c gii phng sau hai nm bn thng sng trong mu me, t y ca mt tnh cng gio t tr di s gim h ca qun i chim ng Php. Hn l ngi vit bo u tin ca qun khu c mt ngay ti ch v lin c thng. Trong mt thng hn n rt nhiu x, nghe c ngn cu chuyn, chuyn no cng l, cng hay, c c trm tnh hung khng mt nh vn no c th ba t ni, v cng c c trm nhn vt hn c tip xc khng ging vi bt c ai hn tng gp. C th vit c ngn trang sch v nhng chong vng ca hn trc cuc sng ngn ngang nhng tri ngc, ch cn gt gia mt cht l c hy vng thnh mt pho sch i ri. Nu theo chn m ng giy khng chng cn sng to c mt loi tiu thuyt m cch kt cu s rt l rt mi. Rt cuc thng vit bo ti ch vit c c

mi mu chuyn ngn, vi bi phng s, vt liu bn vng th qung i thay vo l mt th vn chng hc tr v nhng tng tng ht sc tr con. Trng ban Tuyn hun, mt ngi c bng t ti trit thi Php, bo hn: "Cu k chuyn v chuyn i rt hay, rt l, c bao nhiu l ci l m vit th d qu. Ti sao th?" To sao ? Ti v hn trt c qu nhiu tiu thuyt, truyn ngn ca cc nh vn trc cch mng, ci th vn chng ao t, ngi cn ca mt thi lm dn thuc a vi nhng hy vng, lo lng vt vnh, tn mn ca cuc sng t nht, khng thay i thng ngy. Tm ra ci p sng, hy vng trong ci nht nho thng ngy l cng lao khng th chi b ca cc v y, nhng khng th dng ci hnh lang qu ngho nn y bc vo mt x hi bt u c sng to gi ln lm o ln tt c, cuc sng y dy nhng bt ng, nhng tri ngc, khung cnh thay i, lng ngi thay i, nhng tiu ch lm ngi ca mt thi ging bo cng hon ton thay i. Ly ci ngn hp mc vo ci rng ln lm sao va! Khng va th gt bt ci rng ln c th nht gn vo ci ngn hp, v ci ngn hp l di sn vn chng duy nht th h bn hn c tha hng! Nm 1955, hn v thn Long ng, huyn Nam Sch, tnh Hi Dng vit v n anh hng lit s Mc Th Bi. Mi du vt ca mt lng t thi khng chin hu nh cn nguyn vn. Cn nguyn vn c ci yu ci ght, cc mi quan h, cc nhn vt chnh v ph, c li n ting ni lng l, nc i ca mt thi m ta ngy ch cng cha kp thay i. i dc cc ng xm gn nh hn cn ngi thy c mi tanh ca mu ngi kh v mi kht ca cc m chy va tn. c gp mt nh bo ai cng thch k li chuyn, chuyn cn ti ri nh ch va mi xy ra, mt kho t liu cn ti nguyn, cn sng nguyn, cn c ci m ci nng ca hi th m ch vit c mt truyn k Ngi con gi quang vinh, vn ca mnh m khng dm c li, nhn li cng khng dm, ton l nhng ch ngha mn mi ca mt cu hc tr dt vn! Li ti sao th? L do hn mun bin mt c gi Vit c tn l Mc Th Bi thnh mt bn sao ca ngi con gi Nga Zoia. Mi dn tc u c ci tn nghim, ci hng v ca mnh, c cch chin u ring v c cch chn ly ci cht rt ring. Ci rt ring y mi lm nn t tng, nn vn chng ca mt dn tc. Ci bt chc, ci nhi li, ci tnh nguyn lm bn sao ti

trc sau cng s b sc sng tim n ca dn tc loi b.

Ti nm 1957, sau gn chc nm vit nhp vit tht u tht bi, hn quyt nh tm cho mnh mt cch vit khc, tc l gt loi mi tng c sn sang mt bn, qun n i, thm nhp vo ci b bn, ngn ngang ca ngi v vic ang din ra ti mt x cng gio, cng khng c tnh ring, thin cm ring vi mt loi ngi no, ghi li tht trung thnh nhng g mt nhn thy, tai nghe thy, cm nhn mt cch hn nhin nhng ci sai ng, tri phi, c theo s pht trin t nhin ca my nhn vt chnh m vit, h c th phong ph hn m cng c th ngho nn i, c th h gi thm nhiu suy ngh mi, m cng c th h ho tan trong m ng ch li du tch g. Nh vn ch l ngi quan st v ghi chp ch khng cn l ngi git dy nhng con ri ca mnh sau tm mn che. Vit chng u hn vn cha bit s pht trin nhng chng gia v nht l nhng chng cui, ai cn ai mt, cng khng th v cng khng mun on trc, chnh tc gi cng hi hp theo di mi hnh vi ca cc nhn vt thn thit ca mnh, nh bn c, tt nhin c lo lng hn bn c. V l mt cch vit th cn na tin na ng nn khi a in trn tp ch Vn ngh qun i s thng 3 nm 1957, hn ch gi l ghi chp v chng u gi l tp I. Mi ti nm 1959 khi in thnh sch hn mi dm ngoi l tiu thuyt. Tt nhin nhiu bc n anh trong ngh giu hn gi lm th loi, tiu thuyt g m k cc th, khng c ct truyn r rng, tuyn nhn vt chnh cng khng r rng, ch thy mt m ngi n o, nhn nho. Vit v m ngi n o qu tnh l ch ch ca hn khi t bt vit, ri t trong m ngi hn n y m nhng gng mt quan trng s dn dn tch ra c nhng s phn ring, nhng l c bn c v tc gi s dn dn nhn ra h ch khng phi bit chc ngay t nhng trang u. Tiu thuyt Xung t c bn c hoan nghnh v tnh chn tht ca n nhng trong d lun chnh thc ch c cng nhn l thnh cng c quyn I, vit v cuc u tranh quyt lit gia hai h t tng i nghch nhau. Cn quyn II vit v cuc chin rt ng bun gia nhng ngi anh hng ca mt thi th b ch l vit sai s tht, bi nh cn b, c cch nhn khng ng n v hin thc ca mt vng nng

thn Thin Cha gio. Trong cc bi bo khi im li nhng cun sch vit tt trong my nm u c nhc ti Xung t nhng thm ci ng ngoc (cun 1). V mt bi ni chuyn ming t khng tn thnh Xung t(cun 2) ca b th tnh u Nam nh nhng nm y. Ngoi ra khng c s ph phn cng khai no, rn e thm no.

Nhng nm y, la tui bn hn mi ch trong ngoi ba mi, l nhng ng vin cm bt rt c tnh k lut. L ng vin th phi chp hnh ngh quyt ca ng nhng cn l nh vn li khng th b qua nhng i hi ca ngh. Ngay t nhng nm y hn nhn ra cch tip nhn s tht ca ngi cm quyn v ngi cm bt c nhng im khc nhau. Ngi cm quyn xem xt thc t l khng nh mt ch trng mt cch lm. Cn ngi vit vn th ch quan tm ti nhng din bin mun hnh vn trng ca mt ch trng, mt cch lm khi tr thnh hnh ng v lo ngh thng ngy ca qun chng. V nh trng hp b th tnh u Vnh Ph b k lut, b cch chc v mun c mt cch qun l rung t v lao ng nng nghip hp l hn, vn l lm n tp th nhng sng kin, kinh nghim v c s hng say lm vic ca ngi nng dn khng b tri buc m cn c c hi pht huy n trit . Mt ch trng rt hp lng dn, c dn ng h m mt ng v dn li bo ngi lnh o c ci ch trng , c ti thuyt phc mt ng b tin theo ci ch trng , li c bn lnh thc hin thng li ci ch trng a phng mnh, mt ngi c ti c tm nh th li bo l ngi khng trung thnh vi l tng, l ngi ng phi cch chc, phi loi b l ngha lm sao?

4.

Nhng ngi cm bt d dng nhn li, d dng nhn s ph bnh ca cp trn v vic lm ca h l vic cng khai, vua bit m ngi dn thng cng bit. Vua c kin ca vua, dn cng c kin ca dn, vua ch nhng dn khen th sao? Dn nhiu khi

cng ha theo t tng chnh thng m ch, vua ch cn c chng mc v ngh ti s tn nghim ca mnh, cn dn ch th ch ht mc, ch tn t, trong li ch nh c c st kh ca gm ao. Du h b oan li khng c c ci quyn ku oan nhng h vn khng qu lo lng, lng ngay d thng vic g phi lo lng. Hn na h cn c thi gian kia m. Ch ngha vn cn y, vi chc nm sau n vn cn nguyn y, thi gian s l ngi xt x cng bng nht, v t nht ci cng ci ti ca mt thi. Cha ht! Vi ring hn cn mt l do ht sc quan trng khc khin hn mau mn nhn li, vui v m nhn li, nhn li ri mt mi vn hn hn, ch c t bun ru no. L v cch mng, ni cho r hn l ng Cng sn, vn c n su ngha nng vi ring hn. T mt thng b ch ngha mt vc tay, tr khn di mc trung bnh, li c tnh nht nht bm sinh, b khinh r, b lm nhc t trong gia nh, ci ng y th lm g cho nn nu thi th khng thay i. Nm cn vi m, b hn cn ni: "Ci thng ny u c n lm sao y nh?" M hn ni bun ru: "N ngy ng nh th s sau ny nui thn cng khng ni ni g nui m". H ni trc mt hn ch khng phi ni vng mt. Hn cn nh nh in cu chuyn thong qua gia b m nm hn mi hai tui, mi t Hi Phng ln H Ni v thu mt cn gc nh ca ngi nh 4 bis ph Rsident Miribel (Trn Nhn Tng by gi). Ba mi ba nm sau, hn gp li b v m gi ti Si Gn va c gii phng khong mt tun, b hn nghe hn ni chuyn, nhn ngm hn c gi ri bt thn bo: "Anh khc tht y, khc hon ton, khng cn mt nt g ging ngy xa!" Vi ngy sau c mt cuc gp mt mt s ngi trong h vi hn nghe hn ni mt s chnh sch ca cc nh cm quyn mi. Trong c mt ng anh con c con cu (nhn vt Chng trong Gp g cui nm), l b trng B Quc phng ca chnh quyn Dng Vn Minh, mt ng th trng cng B Quc phng, vn l i t ca i qun va bi trn, mt ng nguyn l i s ca chnh quyn c, bn lu nm ca gia nh, mt ng anh nguyn l gio s trng Quc gia Hnh chnh, c c b hn v vi ngi khc na. Gp nhau nhn h ch l ci c d ni, cn tht bng h mun c xem mt v tip xc th vi mt thng nh bo c o to t mt th ch c quyn v chnh tr v t tng, xem n ni nng ra sao, l l ra sao v vic nc, v vic i cn liu cch

ng x vi cc ng i, ng ch ca n. Hn bit ngay ci t t ci nm tay lng lo v ci ci x giao v hn cng sn sng i trn. Hn tin l hn nhp cuc c, nhp cuc cng rt ngt ngo. Tr chuyn vi cc gio s ca cc nim tin hn cn ch ngi hung h vi my ng lm chnh tr vn ch c mt nim tin ch thc no. Hn ngi nghe cc v y ca ngi qun gii phng c gi, no l nhn t, no l lng, l mt i qun c k lut n kinh ngc v.v... Hn ch ni cc v khen chng ti va va thi sau ny khi phi ch chng ti qu nhiu. Ri th trong nhng tip xc c th ngi thua vn cn nhiu ci s nn d hn, ngi thng v chng tho mn nn d kiu, ci kiu gp ci hn s kh cng tm ra mt cch lm vic cho nghim minh, cho cng bng. Nhiu chuyn khng vui s t m sinh ra. Lc chia tay ng anh h ni vi hn: "Nghe cc c bn y bo thu nh cu hc hnh dang d, sau ny cu c c ra nc ngoi hc thm khng?" Hn tr li: "Ti vn hc, hc trong nc thi nhng l hc theo cch ca ti". Trong sut my chc nm l nhn vin ca cc c quan tuyn hun hn c sng vi rt nhiu ngi ti gii, v h dy hn hc, hc li vn ho, hc li ting Php, hc c cch c v cch vit. Sau ny hn cng hay b cc ng lm tuyn hun lm t tng b hnh b ti truyn ny truyn kia ca hn nhng hn khng h ci, cng ch gin, h vn l thy hn c. Nhng tr th mi nm i mt xa, cn cc thy vn ng nguyn mt ch, ngi c nhn xa lm sao thuyt phc c ngi ch quen nhn gn, nn ch cn bit ci v ni: "Ti s ch khi vit nhng truyn sau". Cng c ng anh mm ci tinh qui bo hn: "Tao bit my khng thm tranh ci vi tao nhng ci vic phi ni th tao ni ri. Cn l tu my...". Nu ng anh cho hn c t do la chn th hn xin bit n lm lm. Li ni ti t do trong ci ngh rt cn t do ca bn hn. Xa nay khi ngi trc trang giy hn cha h bn khon v s t do trong la chn ti v tng. Vng cm c t lm, v li mon men quanh vng cm cng c ci th ca n. B n sang mt bn th vn cn v vn ti mnh khai thc, cn v s vng t mnh t do tung honh, ci cn ni vn c ni c, thiu g cch ni, cng nhiu tri buc cu vn cng lm t, cng lung linh, cng hay. Hn tm c cho ring mnh mt vng tri t do l do hn lun tnh to, bit t

kim ch trong ci chng mc c cch ngh ln cch sng, cu ch dng cng cht ch, n o theo kiu vn tuyn hun (l ngh rut ca hn m) nn mi dnh c cho mnh s yn tnh cn thit lm ngh. Nhng ngm cho k th c ci hm nay li mt ci mai sau. L mt ngh s ch thc cn phi bit m mui trong nim tin ca mnh, bit i ti cng ci yu v ci ght, l th vn chng rt kh chu, i khi cn rt kh hiu vi ngi ng thi, v c mt cch sng cng kh chp nhn vi nhng ngi xung quanh. Ngi ni chuyn vi cc bc n anh Hu Loan, Hong Cm, tuy hn rt ngng m ti th ca cc anh y nhng vn hi kh chu khi tip xc. hn c ci sch s, ci chng mc ca mt vin chc. cc anh y c mi kht nng, c c mi chua gt ca nhng i ngi c lm ni gian trun. Hnh nh t nhiu chc nm nay cc anh ch cn sng trong nhng mng tng ca mt tc phm mi mi cha hon thnh, qun hn ci i thi vi nhng lut l, nhng quy tc cn phi c. ng l qun tht nn ngi ca lut l, ca quy tc mi ng ngng trc nhng ngi ch cn nh nhng g mnh tng tng mi mi cn nguyn vn. H sng bng tim thc, bng bn nng nn ch ngha ca h cng trong sut, th ngy, c sc quyn r ca ci th gii mnh nh mt. Hn ngng m h nhng hn khng thch kt bn vi h m h cng khng thch nh bn vi hn, ru khng bit ung, n b khng bit yu, chuyn tc khng bit k, ch thch ni chuyn chnh tr l ci h cha ght, th m l ngi cm bt vit vn! Ngay nh c Nguyn Tun l ng thy trong tm tng ca hn, hn cng ch ng xa nhn ngm c, ngng m ti vn ca c, ch cng khng mun lm th ng hu c trong mt chuyn i di. cc nhn vt nh cao ngi thng rt kh nhn ra din mo tht ca h, c nh h ang sm vai ca mt ci "ti khc", ang lm cc giai thoi vt cho mi li ni v hnh vi ca mnh lu li cho hu th. Ngay vi nhng ngi c cng mt dng mu cng chc vi hn, hn cng khng khoi c gn gi h. Nhng c ch, nhng li ni n o, mc thc h khin hn ch mun bt ci, ch l hn li l ngi nh th, l ngh s m c th sng nht nho n th. Nht l cc v y khng bao gi qun h l n anh ca hn trong vn chng, l cp trn ca hn trong cc cp chc h tng lm hoc ang lm nu nh hn trong mt khonh khc no mun lm k

ngang hng. Vy hn thuc loi ngi no, l mt vin chc ang mun bin ho thnh mt ngh s t do, nhng lc l mi cng ch bin c tng b phn, ci ui vin chc thnh thong li lp l li ra nu nh bn b lun bn v chnh tr t do qu, lun bn v n b l mng qu, ci ht to qu, ni nng tc tu qu...

Tc l hn rt bit hn, c ci hay ln ci d, ci g c th vi ti v nhng g mi mi ch nn ng xa m nhn gi c ci thanh thn trong lng lc cui i. Vy m lc cui i hn li l mt lo gi khn kh khn nn nht, bao nhiu v kh pht chc b tc sch, ch cn li con ngi trn tri, mt mi nim vui, mt mi hy vng, t than vn t sng n ti cho ci s phn khng may ca mnh. C nh l chuyn ba! Nhng ci ti ca hn lm sao m ba c mt cnh ng d khc d ci l lng n th, li nhn ra mt cch cay ng ci tr tru, ci nghch cnh ca mt kip nhn sinh. ngh s c nhm nhp mt hong hn yn tnh bng s chun b khn ngoan t nhiu nm ca mnh, no ng...

5.

Nhng nm khng chin chng Php i vi hn l qung thi gian rt p v rt vui, tm nm tri qua ch trong mt chp mt. ang sng nh thng y t, bng bt cm n cng khng dm v ming to, khng dm nhai mnh, bung ci bt khng xung nhn ni cm cn y, thc n trn bn trn mm mi vi gi na l tic lm, bng chc thnh ngi t do, thnh mt chin s nh tui, n tha h, ci ni tho thch, ch ai ght c, ch ai lm ngut c, li cn c khen l ngoan, chp hnh k lut tt, ch nh th cng c vui t sng ti ti ri. Sau ny c vn Nam Cao, hn c nh mi mt truyn ngn vit v mt b lo i thm chu gi ang b con cho mt b nh giu x khc, nh chu c mt phn, ci chnh l s c n mt ba cm no nn phi n ng lc ngi ta dn cm. Ci cch b lo nhn mm cm dn ra, cch cm a, cch v, nhn ngi khc n ri li nhn vo ni cm ang vi dn, n tht qu, nhc nh cho mt kip ngi qu, nhc nh l ci ming n, cc c xa ni th. C y nh hn t vit v hn. Khi hn gi vit truyn M v cc con, ci cnh b m ngi n nm chy trc mt khch ca con trai, vit nh xut thn, nh vit v chnh mnh ci thi cn nh. Cng nh khi hn vit v ng lo th k ca trm my ko trong Hai ng gi ng Thp Mi, trong mt ba n m hn l khch, mt hn c m dn i v nc mt t ci nm no cn lu li v ang cht a ra. Ming n l ming nhc nhng cng l ni mong i mt ngy ca ngi lun lun i, ang phi sng nh, n nh, bng bt cm mi ngy nh ngi khc. M ng lo vn l mt gio s dy vn chng Php ca mt trng trung hc, l cu sinh vin trng i hc danh ting Sorbonne. Tr thc v dn ngho, gi cng nh tr phi bng bt cm n nh trong ngi nh mnh sng nh u c mt gng mt ging ht nhau: nhn nhc, s hi v thm thung. Chnh l ci nhn thm thung mun v ly, mun nut ly m mt ngi bin dng. Nm 1987, nhn l k nim 70 nm ngy sinh ca nh vn Nam Cao t chc thnh ph Nam nh, hn c hi a ch Nam Cao: "Ch nui anh th no m anh i th?" Ch y ci: "ng y m i th cn ai no, nh ti u phi l nh thiu n!" Ngi khng i

m vit v ci i hay n th th s cm thng ca nh vn qu l hon ton.

Nm 1947, trung i T v chin u ca hn ng qun lng An To bm dc con ng 39 ni vi ng 5, mt bui chiu, hn t ngoi mt ng chy nh thng r v xm, ch c chuyn quan trng g phi chy c, t nhin thy vui th chy, va chy va nhy. Trung i trng ang ngi sn ng bt dy, hi: "C Ty ?" Hn nhn mi ngi ng ngc, ni: "Khng, khng c g c!" - "Sao li chy nh ma ui th!" - "D, d...". Ba y hn b ng i xm li mng mt trn nn thn. Ch l hn li ni tht, v bng dng thy vui qu nn em chy! Hn c mt tui th nht v bun, sau ny i khng chin c nhn thy ni cao sng rng, c i nhiu ni, tip xc vi nhiu ngi, i lc ngoi nhn li v ci thi ch va mi tri qua m xa xi thm thm, ch c mt khong sng no mnh phi nh, phi tic, ch c mi mu xm nh lng l, bt ng nh mt ngi nh hoang lu ngy khng c ngi . Nm Tng khi ngha l nm H Ni vui nht, nhn vo u cng thy c v hoa v rt nhiu bo, bo hng ngy v hng tun. C thnh ph nh cht thc gic, t lao vo nhng cng vic mi m trong mt nim vui mnh mang. y l hn vn cha c nhp cuc, vn l k ng ngoi v tui cn qu nh, mt l tr con lc ngc b hc t ngy Nht o chnh Php, ko nhau i chi t sng n m, ni vi nhau bao nhiu l chuyn trn tri di t, ri m mng, ri hy vng. Cui nm 1949, hn c tnh i Hng Yn c v Mt trn 5 lm s bo c bit cho Hi ngh Rn Cn Chnh Qun ca nm tnh t ngn sng Hng, cng l nhng ngy ht sc vui. ang l mt anh vit bo lit ca b i a phng c bc vo qun doanh ca b i ch lc cng lm bo nim vui ln y khin hn mun nght th. Xung quanh hn ngm ngp nhng b qun phc bng vi kaki mu vng sng, m ca l vi nhng ngi sao vnh vng, ri sng ngn, ti bn , giy ght, sang trng, ho nhong rt ging vi ci th vn th hunh hoang, h ht ca mt thi. i qun cng t y cng phi mt nhiu xng mu mi thnh i qun thin chin ca Vit Nam. Cn ci th vn ca hn m c Tun ch mt cch t nh l pittoresque [*] qu th hn phi h hi ty ra gn mi nm mi

thnh cu vn ca chnh mnh. Ngh li nhng nm u ca khng chin hn ch tic ci g ch tic mt i mi mi ci nim vui ngy ng, hn nhin ca a tr ln u c sng tho thu trong t do.

Cng vo dp cc phng vin ca 5 tnh ln u v phc v cho t bo ca mt trn, ngi ph trch bo lin t chc mt ba n gp mt ti mt qun cm th trn Qunh Ci. Th trn khng chin, mt ba n khng chin m c khn tri bn, dao na, cc tch sng choang. Sau ba n c c ph vi thuc l thm Cotab. Sut mi lm nm H Ni hn cha c m dt vo mt hiu n no c, ch bit mi v cc mn xo nu cc ba gi v my ngy Tt, cn ch l nhng ba cm xong xnh ngy thng. Nhng vn c n no, ngay nh nm i anh em hn vn c n y , nhng cm xi th phi qui nh, c ba n hai bt, c ba n mt bt y, v l n theo go s, mi ba vn phi dnh ra my l go phng khi H Ni khng cn go. Khng cn go th n c, mt t bo by cch ch bin c cho ngi n. Nhng c th mua u, nu n c cng sng c th lm sao li c c ngn ngi, c vn ngi cc vng qu l ni c rt lm c, l lt ko v H Ni nm cht cc va h, cc gc cy, cc gc ph, cc gm cu. Hn s cn nh mi vi hnh nh gh rn ca ci nm i. Vo khong cui thng 4 ca nm 1945, hn v my thng bn r nhau i hc lp v lng ting Nht v ngi Nht thay Php cai tr x ny. Lp hc bui chiu m mt trng tiu hc ca ph Hng Ct. Trong vung sn ca trng c my trm ngi ngi tng nhm nh i pht chn hay i a i u . C mt anh thanh nin khong ngoi i mi, mt mi p , da tht cn ti, nh ngi tnh ch khng phi qu, trn ngi anh ta khng c mt mnh vi no, trn trung vi nm lng en nhnh bng. Anh ta c i nhng nhng t gc sn ny ti gc sn khc nh ang tm mt ai , trn trung m i ch xu h mt t no, v ngay c m ngi ngi en c sn cng khng mt ai bun ngc nhn anh ta, cng khng ai ct li hoc than hoc mng mt cu. Th ra ci i thay i con ngi thnh con vt ri, nhng con vt qun mi thi quen trong cc mi quan h ci thu cn l con ngi. Du th no ngi m cng

khng bao gi qun c thng con, qun s hy sinh tt c cho con. u nm i, gia nh hn dn t ph Miribel v ph Duvigneau (ph Bi Th Xun by gi), bn hng nh thng cha mt. Mt bui chiu c mt b m khong ngoi ba chc tui tay cp chiu, tay cp con n tri chiu ngi ngay trc ca nh. Mt lc sau hn bc ra thy b ta ang mm cho hay cm hn khng r, cng ch c mt cht mnh go da, ch thy a b ng nguy ri tr ra tt c. B m rn ln: "Khng c n mt cht th cht mt, con i!" Khong na m hn cht tnh gic v cht nghe c ting khc hn con ca ngi m, ting khc khn khn, yu t, th lng n t rut. Khong gn sng th ting khc im bt, chc ngi m cng ng. Sng r mt ngi t lu hn mi bc ra ng thy my ngi phu nht xc ang cun chiu b cht xc c m ln con vt ln xe b. Hn na nm tri i li trn ng ph H Ni ngi u cng phng pht ci mi hi khm ca cc xc cht kh li en li mi ngc ngch cn cha lm kp em chn. C i mt qung li va phi mt xe b ch xc ngi, cc b chiu cun ngi xp chng ln nhau, mt th kn nhng chn th h, nhng cng chn en kh vi nhng bn chn c nhng ngn to ra, nhn xa nh tng chm r cy ca cc cy-xc-ngi. T trong m xc cht i bc ra, t ci thn phn b khinh r b lm nhc bc ra, nn nhng gian nan thiu thn ca khng chin hn ch coi vo u, lc no cng vui, b anh em trong c quan b li ti ci ln trng gia rng, dt cn st ngi chm dy ng ngc mt lc lu mi tnh li dn, thy bi mt ph y ngi, ph y nhng tm git na b trng, tc l nm cht y lu lm, khng chng phi mt hai ngy ri v hn rt i, i cn co, li dc go trong bao ra, bc ni ln, nhn ngn la bc cao li thy vui, mt nim vui bt tn, vui khng duyn c g, cng khng hy vng vo bt c ci g, c sng, c ct bc cng vi bn b l vui, khng chin bao nm cng c, khng chin n bc u vn c, c bao gi phi sng mt mnh u m bun, c bao gi b lm nhc b b i u m bun.

6.

Trong hai nm 1954 v 1955, khng c ngy no, thng no ri vo qun lng v mi ngy u c ci hi hp, ci cng thng ring v nhng nim vui rt bt ng, khng dm hy vng c theo chn nhau a n. Mt nm cc c quan chnh tr, tham mu ca qun khu c hot ng u n theo cc ma, h thu th nhn nho xm quanh cc hi ngh qun chnh ln nh, cc lp tp hun. Cn ng xun l ma tc chin, cn b cc ban phng li thay nhau i xung cc n v theo di cc hot ng phi hp vi cc chin trng chnh. Thng ma thng nng, ma nng ma lnh, thi gian c nhp nhng tri i di nhng tn cy, trong cc dy ln, sng c chuyn sng, ti c chuyn ti, ngy ngy ging nhau, thi thong li r ln mt chuyn vui, v anh ny, m anh kia t trong vng "t", c t trong H Ni v Nam nh va ra hin ang c mt nh khch. C anh Ban Tuyn hun va nhn c tin v ra mang theo c thng con ln lin ku ln thm thit: "Ngi u m liu th, ng s xa xi nguy him li cn em theo c tr con i!" n vi nhau c mi ngy v con li tr v Thnh, mt na nm vng bt mi tin tc, nhn ng anh m thng hi, c nh ngi nhn n t hnh ch cn ch ngy thi hnh n. u thng 7 nm 1954, thnh ph Nam nh c gii phng, anh eo ba l lao v hng ngay, lng ca anh thuc vng ngoi vi ca thnh ph.

Thng 3 nm 1954, phng Chnh tr phn cng hn thm mt vic mi, sng sng sang phng Tham mu ti ch c yu nhn tin mi nht t mt trn in Bin v thut li cho anh em c quan, sau vit bn tin ri a xung nh in, sng hm sau gi nhanh xung cc n v. Ngy 7 thng 5, chin dch in Bin Ph ton thng, c c quan lm ba n ti vo ngy hm sau n mng. Ngy 21 thng 7 Hip nh nh chin Vit Nam, Min, Lo c k kt. Ln u tin hn i i tin trn mt mm i cn st li nhng gc ch, lng nghe ting my bay Dakota t xa, ri n bay ngang qua u, trong lng vn yn tnh l thng, khoan khoi l thng, v chin tranh thuc v ngy hm qua. Cui thng 11 hn vo H Ni bng xe taxi t nhn t th x Ph L tm m v em. M hn gi hn, ang quy hai ci xo to by tru cau v nhng khc v i ti th

gp hn. C ngh hai m con u phi o khc sau nm nm xa nhau trong chin tranh m ri ch ai khc c, chn hn t nhin nhn ra v m hn cng ch ni: "Anh v y ?", ri b ci mt xung ng nguyn ti ch mt lc mi li bc tip. Hn cng gp li em trai, n cao bng hn, ngi gy mng nh cy sy, mc qun o nu, cht khn ch bt lm s bc cha Ho Nhai. Thng 8 nm 1955, hn c Cc Tuyn hun triu tp v H Ni vit truyn anh hng. Cch y nm nm hn ang l lnh ngoi bin ch ca mt trung on gii th th c iu ng v bo qun khu cng khng n khng ng c v qu vui. Ln ny cng th, ngi c bn chn na vui na bun nhng vui nhiu hn v nhng dy r nu ko hn li khng nhiu, ch c mt c gi ang lm cp dng ca i vn cng qun khu cn khin hn dng dng i cht. Nhng H Ni thiu g ngi p hn la chn, v li "anh b i" ang l mt hnh tng c gi phi p sn lng. Mi ln n cm u gp nhau nhng hn vn khng h mi ni li t bit vi c bn mi quen bit. Hn cng cha tng gp ring c, cng khng mi c sang th x Ph L cng mua sm ci g mi sng ch nht, hnh nh hn cng cha ni vi c gi mt li no ngoi ci cu t nht: "Cho xin mt ci tm". Ri c theo i vn cng i cng tc, hn chun b v H Ni. Vi c hn vn cha th t dt khot, hoc l gi li bng mt li ha, hoc bung b c t do hon ton trong hon cnh mi. Trc ngy v H Ni, anh L Mai, phng vin duy nht cn li ca to bo gn nh khng hot ng, gp hn v c li khuyn hn nn gn b vi c gi nng dn va xinh p va hi ngc nghch nhng chc chn l ngi rt tho vt, c ti gnh vc mt gia nh trong mi cnh ng nu nh hn cn mun theo ui ngh vn. Anh ni: "Mu ca cu l mu long, mu bc nhc, mu n bm ca mt dng h quan li lu i. Ci loi mu y khng c pha trn vi loi mu sch, c sc chy mnh m ca ngi nng dn th con chu cu sau ny ch l ci ging g!" Nm y hn 25 tui, c gi 19, km hn su tui, p, dng ngi p, gng mt p, khng ra ngi nng thn, ch phi ti hai bn tay dy v hi to, ngn tay cng to, cng l ngi lao ng vt v t nh, m cht sm, lc vi d (l b hai do b c ci cho chng v b ch c ba ngi con gi) lc vi cc ch, phi lm mi c n

ch ch ai nui khng. ng c l i kh xanh, cc anh ch u l ngi khng chin. Nm y ly v l phi chn ngi c l lch tt, nu v c lin quan ti t ngu l ht sc rc ri sau ny. C y c c ngi ln l lch, khng nhanh tay th ngi khc s v mt, lc y li tic. Ch him mt ni c y khng c hc hnh g, ni nng qu tht th gn nh ngy ng nn hay gy ci trong ba n v nhng cu tr li thiu t. Nhng xa th nh li s mt na, gi kn l chn phi mt c v khng hin th tan ca nt nh. Trong khng chin hn c chng kin nhiu c cn b ln tui li xu gi, li hay ni chuyn chnh tr, ci ni a gin nh n ng m vn ly c nhng ng chng va p trai, va l cp ch huy. L do b mc by m phi ly. Mt ng i i trng ng qun lin nh vn phng ca huyn hi ph n. C xm ch c mt ci ao sch v mt bn nh huyn hi, nn tra no ng i i trng cng mc qun i sang tm nh. Lc thay qun li ngh gia tra vng v nn c trn trung bc ln bc ao, ng cnh ci b nc gii thm vi go cho sch, va gii va v i v mng nh ngi khoe. Trong nh vn c mt thng v huyn hi tui ngt nght ba mi, mi ln thy ng hng xm sang l chm dy ng trong mnh ng ra. Con gi l th nhn n ng cn tr tm trung du l n tu cng pht cung. Mt ln tm xong ng ta li c gan bc ln h, gi vo: "Ch c bo Cu quc s mi cho ti mn vi". Ch ai tr li c, ng ta vn mnh bc vo, c cn b nm ng, qun ko n trn i, chn co chn rui, t bo mun mn ang ph ln mt. Th l ci vic khng nn xy ra xy ra. Ngy hm sau, c gi gi b cng hip lin bo co vi cp trn ca mnh, v mt tp th cc b ln thng trung on b gp chnh u k l v ci nhc phi chu ca mt c gi cn nguyn vn trinh tit. Chnh u bo: "Th th ci thng y s phi chu trch nhim vi ch sut i ri, ch bng lng ch?" m ci c t chc lin my ngy sau . C du tuy thp mp, nc da hi en nhng nt mt u n, ni nng li hot bt c duyn, thi th cng l c, ly v ci sc khng quan trng bng ci nt. Nhiu chc nm sau, trong mt ln d mt Hi ngh Nng nghip ton quc, hn ng trc quy sch bo th c ngi ng nh vo khuu tay v mt ging ni rt sang: "Xin cho nh vn ln!" Hn quay ngi li, ng ngng trc mt b thp mp,

tc un cao bc nhiu, eo knh trng, mc o di gm mu xanh en, sang trng, qu phi khng th t, lm sao b y li c th bit hn, c th a ct vi hn, ai nh? B no nh? - "Cn nh Huyn hi ph n Ph C khng?" Nh ht ri! Hon ton nh ri! B ni hin nay l l ph ch tch ph trch nng nghip mt tnh, ng chng v hu, mi i thm con ang lm n bn Lin X chc phi vi thng mi v, c mt con gi ang M, n lm bn ngoi giao. ng b c ba trai, hai gi, su chu va ni va ngoi, chu ch tn mi sang hc i hc bn c, kho chng chng ti c lm ng c b c sm hn anh y nh. Cn anh th no? Th no ? Nm mi tui u cn nui con ln nm l thua b ch nhiu lm ri. Th ra con ngi ta lm g cng c s tht. Cp v chng ny ngh l p nhau m nn ho ra cng vn l c duyn s.

Nm 1957 c cp dng ca i vn cng qun khu c tuyn v on ca ma Tng cc Chnh tr v c dng ngi p, gng mt p v ging ni rt m. on mun hun luyn mt ngi p thun tu ng rung thnh ngi gii thiu chng trnh ca on ti Lin hoan Thanh nin v Sinh vin th gii c t chc Matxcva vo cui nm. Ngi th p nhng t hc nn khng hc thuc c nhng li gii thiu rt di dng, li khng ni c ng ging ting nc ngoi nhiu bi ca c dch li sang ting Vit. Khng lm ngi gii thiu c, cng khng ht c, ma cng khng c, ch l li tr v lm ngh cp dng th ti nghip nn nh phi a v on kch ni ca qun i. Ngy t qun khu ln Tng cc c sang gp hn ngay, vo khong ti. Thot nhn c sau hn mt nm khng gp li, hn cng ngc nhin, v trong b qun phc mi c nh p hn, thnh th hn trc nhiu. Hn gii thiu c vi Phng Qun: "y l bn gi ca mnh". Cch nhn nh gi ca Phng Qun cng lm hn mt lng, tc l Qun khng ng hn c c bn gi xinh n th. Nhng khi hn hi: "Em c c kho khng?" th cu tr li ca c khin hn sng s: "My ngy nay ch hiu n g em ton i a lng thi, ngi mt lm". Phng Qun quay mt i giu mt thong ci, cn hn th gin lm. Thiu g cu ni hay hn, kn o hn khi ln u c tr chuyn vi ngi yu, v nh: "my hm nay em khng c kho", hoc

"my hm nay em b au bng", hoc "my hm nay bng d khng c tt". Vic g phi ni rnh rt ci t rt khim nh, rt khng nn ni. Trong hai ngi, ngi con gi yu hn v t, khng v li, yu l yu, yu c t ci hng nh hn , c nhng li hn i, ch mong chng ti c vo thnh gp hn. Cn hn l yu trong tnh ton, trong lng l, c lc mun gn b, c lc li mun bung b, l v th c th c v ci c hy sinh cho chng cho con thuc v bn cht ca cc c gi nng dn. Cn l ngi tnh th chn lm, chn v nht n kinh ngi. C phi t b chnh mnh sng vi mi trng mi, ni ci theo ngi khc, vui bun theo ngi khc v c ngh nhng g thuc v c n "nh qu" th no, bun ci th no, thnh ra mt ngi sng gi, gi t tr n gi. C ch sng tht khi c ch em, h hng t qu ln thm v chng hn. Nhng ngy y c l mt ngi khc hn, hn nhin, vui ti, mi cu ni u t nhin, u m p, c ci duyn ring, c sc quyn r ring. H ci nhau ti nh Hp Thin ng Phng Hng (nay l nh tang l ca H Ni), l con ng song song vi ng L Nam . Bn nh trai c m hn v tp ch Vn ngh Qun i, bn nh gi c b v v on kch ni Qun i. Mt ni nc ch kh, thuc l in Bin, Tam o v bnh ko ca mu dch. C du mc o di, ch r vn qun o b i v i dp ru. Ch hn l nh th Thanh Tnh. m ci ngy y ging nh mt cuc lin hoan ca c quan, mi ngi thay nhau chc tng, ri ngm th v k chuyn vui, nhng mu chuyn m u th thanh kt thc th tc gy ci, nhng ci ci nht nho v ngha ca tui tr, ci tui rt d ci. Bn hn sng vo ci thi mi nghi l u b tc b (v n v ch, ngh th!), tt c ch nhm nhanh chng t n ci ch. Ci ch th vn n nhng ch li mt n tng su sc no, v gi mi cht ngh hai ngi cha h ng k kt hn ti mt c quan no ca chnh quyn, thm ch cng khng c c giy hn th. Ci li sng tm b, tu tin, khng k n nhng yu cu cn c ca mi c nhn, k c nhng yu cu rt thing ling lan to trong mi hot ng ca x hi. Mt x hi m mi ngi gn nh qun hn nhng cm t cn thit trong cc mi quan h: xin php, xin li, cm n. C ngh li nhng ca hng ph ca mu dch m hi, xp hng, mua phiu, xp hng cm bt ph, nhng bt ph nhy nha nc m trn ra

ngoi thnh bt, va nng va trn, cm khng kho l hng n, ri v ri nut. Ti u cng c nhn nhng gng mt lm lm, nhng cu ni cc lc, gt gng, a tin, cm hng v khng c chn, c hng u m chn, chn l mun i hng, l phm lut, khch mua to ting l quy ri, l phm php. Ch c nhn, c g nhn ny, khng c phn nn, khng c t ra bt bnh mi l mt cng dn tt. Ri sng mi trong ci mi trng y cng thnh quen, khi hn c gp li nhng ngi rut tht Si Gn va c gii phng, n ba cm gia nh khng mi ai c, thch mn no c xa a gp mi mt mn y, ti sao li nhn ti, ti vn cm a ch c nhn tay n bc u m nhn. My a chu Si Gn t v kh chu khi ngi ch huy dn nhc mc o s mi b ngoi qun th chnh hn li ngc nhin. Bn tr ni: "Vo nh ht ngi xem cn n mc lch s hung l dn nhc". Ch, thi tt t sn, thi tt quc! Ngha li trong nm u ly nhau khng cn nh c mt k nim no p, khng i chi u (nhn bn xe khch l mt mt cn mun i u), khng mua sm g (li xp hng, thi, nh), cng khng c iu kin lm nhng ba cm thn mt mi bn b nhng ngy l ngy ngh v bn hn cha c nh ring, h vn sng c quan nh trc, ti n v mi sang phng lm vic ca hn ng qua m, v mun nu mt ba cm ngon cho chng cng khng th nh li dt nhau ra ngi va h ng n qu. M chng cng khng c ch ring, vn l nh nh ngi chu, ch c mt ci ging k bung n l ch nm ca m, cng l gp nhau sung, ni dm ba cu chuyn ri v, u c th ch nht no cng n cm nh anh ch. Ch c g vui trong cuc sng v chng, ch c mt thay i l h khng phi nm l loi mi m, cn tt c vn nh c, vn l cuc i lnh, n cm tp th ng trn vn sn. M li c thm nhiu ci phin h. Nhng gi rnh ri bui ti hn thng c sch hoc vit, l ci khong thi gian sng khoi nht, mong i nht trong ngy v hn c sng vi ngh, c sng vi nhng m mng ln nh ca hn. Nhng v hn li mun i xem ci lng, i xem phim, phim hay th kh mua v, phim d li tic th gi, hn ngi ngp ngn ngp di mt lc ri ta u vo vai v m ng. Nhng v hn th vui lm, c i cng chng, c ngi cnh chng ch cng cng l vui ri. bt u c nhng tranh ci vt, nhng gin hn

vt, v nhng mun khc nhau, thng n ng th cy quyn c v yu, cng lc cng bc l ci tnh ch k, c on, ngi v nhn mt ln nh phi nhn tip, nhn cho yn chuyn, xa nay nhiu ngi n ng trong lng ung ru say, chi xc a vn v nh v th sao, ht thuc phin bn c rung c nh m v con khng dm ho he mt li th sao? Phn n b thi no chng kh, khng nn nhn th b c nhau ? Thng n ng thnh ph bt nt ngi v nh qu bt u l nh th. V hn t ngh hn l mt ngi chng tt, mt thng n ng c rt nhiu ci mnh, hn xng ng c c ngi v p hn th, m ang hn th v cng khng bao gi dm lm ngc li chng. Hn l con thm con tha m cng vn c tha hng y mu huyt mt dng h m ngi chng l ng ch cn cc b v ch l t thip m thi. Hn khng s ngi v b bt nt s c lc tm c cch tr th. Khng bao gi! V khng th b hn ly ngi khc c. Hn va c danh va c tin, phi mi ti c mu gia trng, nhn mt cht l xong c, cn ly c ai hn th. c ln, nm cn tr, v hn ni: "Ti th ly mt thng chng lm cu li nhng v chng qun qut nhau vn cn hn lm v anh!" Hn ci nho: "Th i m ly, cn kp m, cc con ti nui cho". Hn ni trng tro, khng cht hi tic th ngi v li nh nhn. Nhn hn mt cht vn l hn c. Thi tr cn khng dm tr th ch l v gi li c cch tr th? Th m ci chuyn tr th xy ra, khi cc con trng thnh, v hn gi li bnh m vn c cch tr th c, tm c mt hnh pht ng s nht, nhc but n tn xng tu, vi mt ngi thng minh nh hn cng khng th ngh c cch thot ra.

7.

Trong cuc sng thng nht khng my khi hn phm phi lm li ln v hn lun bit t gii hn trong ci c th. Mt i ngi m khng c i ba ln dm mo him vo ci khng c th cng xem nh cha tng sng, mt k cht khi cn sng, mt k v tch s. Hn qu l mt k v tch s, ch th b hn khi ngm nhn hn ngi ngn

ng mt gc nh phi tht ln y tht vng: "Thng mn tin!" Mt thng mn tin m dm phiu lu vo a ht vn chng, l ci lnh vc hon ton khng c th vi thn phn hn, vi tnh cch hn. Vy hn c php thut g tn ti c, tn ti trong sut my chc nm? Cuc bin ho trong hn xt cho cng li ht sc n gin v hon ton khng t gic. V hn khng c tnh cch mnh, khng c bn sc r rng, ch l ci rng khng, nhng ci rng khng y li c sc mnh ht vo n mi mu sc ca cuc sng m ch mt k nht nht, yu ui, c nhiu kht vng dang d mi cm nhn c. Hn t bin ho thnh i tng c quan st mt cch rt d dng. L anh hng hoc mt tn ti phm ch qua vi ln tip xc hn c th ln vo tn y su tm ra ci then my b mt chi phi mi tnh ton v hnh ng ca ngi i thoi. Cng c lc lm nhng thng l khng lm. Hn ch s c hnh ng, bt k hnh ng g, l tt hay l xu, l ln hay nh, hn u khng ba c, v hn cha tng lm, cng cha bao gi dm th lm. Hn ngh nh trit nhn, lm nh con tr. lm l hng, du l mt vic rt nh hn vn khng th bit nn bt u t u nn kt thc nh th no! Nhng ngh th khc, ngh ngi nng su, xa gn l thnh a ca hn. Nm vit Xung t hn mi 27 tui nhng ch ngi tr chuyn dm bui vi ch tch x Ngha Ho hn hn gn hai chc tui hn c th bin ho thnh ng ta ht sc t nhin. Ri hn ngh theo nhn vt, ni theo nhn vt v hnh ng bng tng tng ng vi tnh cch ca nhn vt. Nhn vt vn hc hnh thnh cng hn i sut cuc hnh trnh gn ba nm l khong thi gian i v x Ngha Ho, cng l khong thi gian ca cun tiu thuyt.

Nhn vt Thu l mt na khc ca chnh hn, l cuc u tranh dai dng gia mt nim tin trong tro vi nhng ham mun nh nhp ca i thng. Khi nghe mt cn b ca huyn nhn nh v Nhn, ph ch tch x, l mt cn b c uy tn trong dn nhng lp trng khng kin nh, hn nhn ra ngay cuc ging co khi thng khi thua gia nim tin c thuc v thing ling vi nim tin mi ca mt ng vin cng sn. Cuc u tranh ny chnh hn tng tri qua, cho n tn hm nay, khi gp mt chuyn rc ri

khng th tm ra li thot, hn vn lm nhm khn kha: "Ly tri, cho con qua khi c chuyn ny, con xin tnh nguyn gim th mi nm thot ra khi chuyn ny." Nhng nhn vt Tam (cng trong Xung t) mi tht l mnh t hn c th tung honh ngang dc. Tam l mt cn b rt trong sch, rt thng thn, ch mt cht thiu tnh to m thnh k phm ti. Ci au n ca mt k c phm ti tht nhng cha mt ht lng tri ch thm vo u vi mt ngi khng bao gi ngh rng mnh c th phm ti m li ho ra phm ti, mt ci ti v tnh ng phi n, ri nhp lm mt vi n, nm trong danh sch nhng k phm ti, khng c cch g thanh minh, tch khi mnh ra, tr li trong trng nh trc . Khng c cch no c. Phi ci u chu mt ci ti oan ch bit ku vi ai, chnh mnh ku cu vi mnh cng thy kh nghe kh cu hung l vi ngi khc. V li vi ngi i, ngay c vi v con, vi bn thn tuy lng nghe nhng li bc bch vi ci v thng cm nhng dt khot khng c mt ai tin anh c, khng c mt ai tin c anh l mt k hon ton khng c ti. Hnh phc khng th chia bt vi ai khc, bt hnh cng th, phc ai ny hng, ti ai ny chu, mi ngi l mt nm m vi nim vui v ni au ca ring h. Hn nhn ra iu khi a con trai u ca hn b cht ui sng Hng. Bn b ko n nhn hn vt v than khc vi nhng nh mt rt bun b, rt thng cm. Nhng khi hn nm vt ra ging v qu mt cht nghe ting cc bn hn u h bn nhau ch hn a cc con ln xe ra Sn nhn chng c ngh h. L nhng ging ni khc hn, rt nh, rt vui ca cc ng b hnh phc ang ngh n mt chuyn i rt th v ca bn tr sau mt nm n hc vt v nhng ni s tn. C th hn l mt nh vn c kh nng bm sinh thng cm tc thi vi mi cnh ng, nhng ng hn, hn tng l mt a tr rt trong trng cha h phm ti nhng li b nhng ngi thn, rt thn, buc ti l thng n cp, v i x vi hn nh mt thng n cp thc s ang sng ln ln trong m con ci rt nt na ca h. Nhng k lng thin b nhng tnh hung tr tru y h thnh k phm ti mt cch oan ung lun lun lm hn cm ng, lm hn t m mun c hiu thm na, nhiu thm na, thm mt ln c sng li nhng ngy thng bi t thuc v qu kh. c sng li vi ci bun ci nhc tui th cng l dp

hn c dng nhng git nc mt ca tui gi ti ln mt vng k nim mi mi l ni m nhng m la sng to trong s nghip vn chng ca hn. Hn tin rng khng ai c th vit hay hn hn v hai ng chu V Hng Khanh. Ngi ng v khng c nhng quyt nh ng mi bc ngot ca lch s, tr thnh ti nhn ca lch s, a chu th ch bit mt t g v ng ngoi m mt i phi ln n v nhng hot ng chnh tr trong qu kh ca ngi ng. Hn phi chu ci ti ca t tng, l nhng ci ti hn khng th bit ch ng ni c lin can. Li mt ng cu ng vin, vo ng t thi Nguyn Thi Hc mi lp ng ri cng chy trn sang Vn Nam, ri nh nc qu li quay v, ra u th vi chnh quyn khng chin, i t dm nm, lc c lm ngi t do mi ly v, mi sinh con, gian trun t tr n gi. Cng l mt kip ngi m sao au n th, khn kh th. Nhng t mnh tm ra ti, ri t mnh sng thp thm vi ci ti tng tng y gn trn mt i ngi mi tht l mt cc hnh. Anh ta l mt ngi c hc, thu mi ln c tham gia ro lng cng cc ch bc anh ch, ngh l ro lng khng chin chng Php, no d li l ro lng chng Vit Minh, v y l lng ca Nguyn Thi Hc, a bn hot ng ca Vit Nam quc dn ng t nhng nm 30. Khng chin thnh cng, anh phi i t v c hnh ng chng cch mng t nm 1946. i t nm nm anh c tha trc thi hn v l mt phm nhn gng mu. T ngy c tha, anh mi tht s l k c ti, tht s sng trong t. Ci ti do chnh anh tng tng ra v ci nh anh ang sng vi v con bin thnh nh t, t anh l gim ngc. Anh lun lun tin rng mnh l k ang b cng an theo di nht c nht ng ca anh u c ghi chp rt cn thn, ch cn mt chuyn g v chnh tr xy ra trong vng, thm ch trong tnh l anh s b bt li ngay lp tc. Anh ci ni, i li ht nh mt k c ti ang b theo di, lm lt, khm nm, nnh b. L ngi ng hong ai li sng nh th, l cch sng ca mt k c ti, ci ti cn c giu kn, ci ti y ch c mt anh bit, v mt c quan c nhim v theo di anh chc chn l c bit. V m ngy anh ta sng trong s ch i, phi ni l mong i, c b bt chm dt mt ln cho xong ci kip ngi c mc cm l phm ti. Hu ht cc nhn vt trong Mt ci nhn gian b t u c mang ti vi ai , u c kh nng phm ti vi ai . Ngi

ng c ti vi a chu ngoi v li mt di sn chnh tr khng c tt p cho con chu. Ngi n ng c ti vi v con v khng bit t chc mt gia nh vng chc v con c ch nng ta lc thi th i thay. Ngi ch huy c ti trc ci cht ca chin s v ln mt k hoch tc chin thiu chun xc. a chu c ti vi b c v b phi sng c n lc tui gi sau nhiu chc nm hy sinh cho anh trai, cho cc chu. ng u vin ca vin kim st cng phn no c ti trc nhng li lm ca cc phm nhn nguyn l chin s tng nh M ch v h khng tm c vic lm thch hp m thnh can phm. Xt n cng mi chng ta u t nhiu c ti trc nhng bt hnh ca v s ngi m ta nguyn mt i phc v cho s no m v an ton ca h. V ng b hn cng l ngi c ti khi sinh ra hn m khng c mt trch nhim g v ci sinh mng b nh mang dng mu ca ng, li cn vu ti cho hn ng c thanh thn r sch ci phn trch nhim phi c ca mnh.

Ci mc cm chnh hn cng l k t nhiu c ti trc nhng bt hnh ca b bn, ca ng nghip, khin hn sn sng gii ho, sn sng nhn li khi c iu kin, khng h s b mt mt trc bn b, hoc s b cp trn hiu lm. Nm 1987, ng v Nh nc bt u i mi h thng qun l kinh t, x hi v chnh tr cho ph hp vi s pht trin ca t nc, Ban th k Hi Nh vn c giao cho hn v nh vn Xun Thiu i mi cc nh vn b k lut trong v n Nhn vn Giai phm tr li sinh hot vi Hi Nh vn. Hn nhn nhim v nh k c dp lp cng chuc li nhiu li lm ca mnh trong qu kh. Nhng nhng ngi b k lut, trong quyt nh chnh thc l ba nm m ho ra ko di ba mi nm, cng c quyn bt bnh, hn gin vi nhng ngi i mi, c anh cn khng mun tr li Hi na, l nh vn ngoi Hi th sao, v Hi u c bo v c h khi h gp tai nn. Hn l tn ao ph (nh c ngi bn gi hn th trong mt lc qu gin), nhng li c b mt ca k chu n, khng phi trong lc ny m sut my chc nm qua, cha bao gi hn c b mt vnh vo ca k hnh tin, k thng cuc c, chnh l ci b mt bit hi li y khin mi vic ho ra d di, ho ra vui v. Mt ngi ni rt gay gt, ngi khc li bo: "Thng K. n ni th th

cng nn nghe n, n cng l a bit phi tri" - "N v anh em m vt v, gin di vi n m lm g!". Th l xong, cuc dn ho hon tt. ng Trn Dn mun i khm bnh v ng s i bng xch l. Hn v Xun Thiu bo s a xe ca Hi ti n ng, Trn Dn gt ngay: "Mnh thch i xe ca dn ch khng thch i xe ca quan". Hn ni: "Anh khng thch nhng v con anh thch, ng Trn Dn i khm bnh bng xe hi ca Hi l ngi hng ph s nhn gia nh anh bng con mt khc, ni nng vi v con anh bng ci ging khc". Hn cn ni a: "Thn tin sng bng kh tri th khng cn, nhng ngi phm tc sng bng go bng mui th vn rt cn". Trn Dn ci, khng phi v hn ni hay m v lng d hn cn ngay tht.

Sut mt i hn ch s ni oan cho ai mt truyn g , vy m hn vn ni oan v c vit oan cho hai ngi bn m hn cn nh. Trng hp th nht l vi nh vn Trn Kim Trc. Hn thuc tn Trn Kim Trc trc my nm khi c gp mt. y l c hai u c tc phm c gii thng ca Hi Vn ngh Vit Nam nm 1952. Trn Kim Trc c gii nh vi truyn ngn Ci lu, cn hn c gii khuyn khch vi truyn va Xy dng. Nm 1956, hai ngi mi c gp nhau, khi Trc l mt cn b ca Tiu on Ba l By lng danh tp kt ra Bc v v Phng Chnh tr qun khu 3 lm cng tc vn ngh bo ch th chn hn va c iu ng v Cc Tuyn hun. Trong mt ln v H Ni hp, Trc c gi hn nn v x Qu Nht thuc huyn Ngha Hng tm hiu mt v x xt ln gia m thanh nin cng gio vi mt n v b i ng qun . Trc ni: "Cng ln chuyn y, phc tp hn trong Nm v nhiu". Mt thng sau hn bt tay vo vit tp 1 ca b tiu thuyt Xung t (quyn 1 gm bn tp). Nm 1957, Trc cng c iu v Tp ch Vn ngh Qun i mi c chuyn tr s ra nh s 4 ph L Nam . Na nm sau th Trc gp nn, mt li lm trong sinh hot, cng nh thi, gp ngi ph trch c lng lng th ch c chuyn g xy ra c, c th va ci va trch nh mt cu l xong. ng ny mi ngi c mt trong cuc hp ni hn vo mt cu, chuyn lc u th nh, dn dn ho ra to, ho ra nghim trng, cui cng bn n anh phi chu l ht sc nng n. Su nm sau, nm 1963, hn

c vic phi v Hng Yn, bt ng gp li ngi bn vn thiu may mn l nhn vin ph ng ca Ty Cng nghip tnh. Tri chng vng ti, cng ngi vi nhau trong ngi nh lp gianh ca mt th x x xc, tiu iu, ti om nh ci lng mi lp, nhn nt vin ca gng mt bn trong tranh ti tranh sng m hn mun a nc mt v xu h, v n hn. Trong su nm qua, hn v cc bn c quan c c mt ai gi ti ngi ng i gp nn mt li thm hi, mt li an i? Hoc mt li gii thiu vi c quan mi bn c hiu ng hn, bn kh hn? Hn vn c vit vn cn bn hn b ngh t ngy ri khi tp ch, by gi ch cn lo kim sng ch tm a u ngh ti chuyn vit vn. Li nhiu chc nm sau na, i bn oan nghit li chm trn nhau ti thnh ph H Ch Minh, bn hn tc bc ph, lng my lng mi u bc trng, nhng gng mt li rng r nh c chiu sng t bn trong. Trong cu chuyn hn huyn sau nhiu chc nm xa cch, bn hn khng h nhc li na li chuyn c, ci chuyn rt bun, rt t ca mt thi, th m hi mi ngi, ch gin mt ai, ch ngh xu v mt ai, ch khi chia tay mi bo: "Mnh rt bit n chn nm lm anh b i C H thi nh Php. Khng c ct cch ca mt thng lnh th kh m chng nhng sng gi ca cuc i. i rt di ai m trnh mi c nhng chuyn khng may".

Nm hn 69 tui, trong mt nm hn nhn c ba, bn l th ca V Bo, mt bn vn quen bit nhau t thu thiu thi. Trong cc l th V Bo c nhc li mt bi ph bnh ca hn nng v chnh tr, nh v vn chng, gn nh kt n cun tiu thuyt Sp ci ca anh, in trn tp ch Vn ngh Qun inm 1958, cch y 42 nm. Qu tnh hn qun bin mt bi bo , qun t lu ri. V li h vn gp nhau trong sut my chc nm H Ni, cng ung tr chn cc qun dc ng, ni chuyn trn tri di t rt hn nhin, rt vui v, c ai nhc li chuyn c u m nh, mt li bng gi hn hc cng khng c. Vy m ni au ca bn vn cn , nguyn vn, ti mi nh chuyn mi xy ra trong ngy hm qua, trong thng trc. Th ra ngi cm dao khng th c cng mt ni au vi ngi b chm. Vt chm lnh nhng vn cn so, cn bn tay cm dao bung dao ra u c li vt tch g. Trc ngy hp i hi nh vn

khong mt thng, hn li nhn c th ca V Bo. Ln ny anh y yu cu hn phi c mt ti i hi, bng mi gi phi c mt, khng c ln trn nn nhn c th ng trn din n i hi vch trn b mt gi nhn gi ngha ca mt "tn st th", mt "dng s dit ng i" trc mt bn b. Nu hn cn tui 40 c l hn s c phn ng khc, nhng hn bc sang tui 70, ang sng my nm cui ca mt i ngi, mt i vit, tng c nhiu c hi nhn li tng chng ng ca mnh, nhng ci ph phim, nhng ganh ua con tr, hiu thng con tr v cch t to sng cng rt con tr tn li theo nm thng t lu ri, phn cn li khin hn khng c an tm l nhng lm li ca mnh, nhng li ni bi vit kiu ngo, c on mt thi ca mnh, p t mt cch ngh ang c ngi ng thi ng h v loi b mi cch ngh m lc v gi hn vn thng phi i mt, chuyn i c, chuyn ngh c, chuyn trong gia nh cng c. Hn sng i hn nhiu, thm tui th mi cch ngh ngi ca hn cng gn ging vi mt ng gi lng thin, mt ng gi bit cch n lui ti, mt ng gi tng tri. Xem ra v gi bn b thng hn hn, bn c cng yu hn hn, v con ci cng d thng cm vi hn hn. L ngi bit ngh th lm vic lm li phi bit ni li xin li, phi bit xin nhng ngi b hm oan m lng tha th v sn sng chu nhn nhng li mng m, chi ra khng cht on hn. Hn n i hi nh vn vi tm trng th thi nh nhm v t gii phng ra khi ci ngc t v ng ca mnh. Khi ci ngi chun b bn n tuyn c trc i hi hi hn: "By gi ng tnh sao?" Hn tr li rt thn nhin: "ng hy ni ht v ti nh ng chun b, phn ng ca ti s l tch cc". V Bo li hi: "ng c li ni li khng?" - "Khng ni li g c, khng thanh minh g c, ti ch xin li ng trc i hi thi". V Bo nhn hn vi nh mt nghi ng: "L tht sao?" Hn a bi pht biu vit sn vn vn ch mt trang nh my: "Ti s c nguyn vn, khng thm mt ch, anh c trc i". Nhng hn ni thm: "Ti c li vi nhiu ngi ch khng phi ch vi mt mnh ng. Ti mun nhn dp ny c xin li tt c cc anh ch c lc ti xc phm ti nim tin ring v ngh thut ca h". Sng hm sau V Bo li gp hn vi li ngh khc, rng anh khng mun em chuyn ring ca hai ngi ra ni trc i hi, nhng

anh s in li li xin li ca hn ln ba sau ca tuyn tp V Bo s in trong nay mai v anh hi hn c bng lng khng? Hn ni, li xin li ca hn l cng khai, tu ngi c xin li mun dng cch sao u c c. Hai ngi nhn nhau mt lc cng lu ri u ci, c hai u gi, ci thi i s thng bi qua, ch cn li mt cch sng hin minh gia nhng ngi gi, li l nhng ngi cng lm mt ngh. Lc chia tay vo hp, hn ni vi V Bo: "ng c gp Bi Ngc Tn ni gim ti rt mun gp anh y". V Bo ni: "Hn cng mi hi ng xong, n ba cm gp li nhau nh!".

8.

Cng v gi hn cng khng thch nghe nhng cu ni lm duyn ca ngi gi, nhng cu a tnh t ca ngi gi, v c ci lic mt m lng con ngi bc phch ca ngi gi. Hn li cng s phi nghe nhng bi th ca cc mi tnh gi, nhng chuyn tnh ti xun lng mn ca ngi gi. Cu chuyn tnh ca b ch hn vi ng anh r mun mn l chuyn nhn ngha, l s n b mt cuc tnh b l d nhng nm cn tr mi khin c hn cm ng, khin hn quan tm v trn trng. Nhng hn vn khng giu c n ci n nu u gia cc hng ch. By gi ngi v gi ca hn li ni t sng n ti, n na m rng b lun lun yu hn, lun lun s mt hn, lun lun di theo hn mi ln hn bc ra khi nh, khng phi i u xa c nm c thng m ch l i n qu sng hoc i ung mt tch c ph u ng. Th l hn ni in ln du hn vn bit s cu gin ca mnh l rt v l, rt qui g. Thng con ln ni na tht na a: " gi m vn c v yu l hnh phc lm y. B phi ngh mnh l ngi chng rt hnh phc, ngh th l s thy nh nhm ngay". Nhng hn khng th ngh nh th c, hn vn rt s nhng hnh vi bun ci, nhng li ni bun ci, l hai ci xc sp em chn cn by t ghen tung, rnh m, s b ai cp mt. Ch c a khng mi i cp mt ci xc kh v hu v chn thi. V hn bo: "Anh mc qun o ng hong u c ging ci xc kh, vn cn ti tn lm, ch nh ngi mi 60 thi". My b con ngi tr chuyn vi nhau, hn ni nhn nh: "M chng my in tht ri, mc bnh tm thn phn lit ri, ly chuyn h, chuyn tng tng lm chuyn tht, cng lc cng tin l chuyn c tht. Chng my phi ngh cch gim tao..." Thng con ln vn va ci va ni: "B thng khoe mt i bit nhn nhng ci nh c nhng ci ln. B th chiu m mt cht xem sao?" Hn hi li: "Tc l tao nhn tao c li?" - "Vi ngi c bnh c nhn i l c li, c nhiu lm li th mt g no? M cn sng c bao lu m b phi nht quyt ginh cho c phn thng?" - "Tao t ho l mt ngi chng, mt ng b rt c trch nhim t tr n gi. Tao ch c li g vi m con chng my c". a con li hi: "Xa nay b c li g vi

bn b m sao b chu nhng nhn cc ch y nhiu th?" Hn ni: "Vi bn b tao rt c li, ngi ngoi nhn vo ngh rng tao khng c li, nhng t tao bit tao rt c li vi h". Con hn li ci: "H cha nh b chy lm sao li c li c?" - "C ch, c ch Anh c sinh con trong rng, nui con di bom B.52, tao rt c li vi v chng ch y. Ch Nguyn Ngc ly v nm ngoi bn chc tui, v ch y cng phi ngi trong nh t ca M ngy nhiu nm, ch l tao khng c li. Ch Phan T ri chin trng ra H Ni ch i nm bnh vin, ra ra vo vo, cht i sng li my ln, ch l tao khng c cht n hn no? Ni ngay cu Ch Trung ca chng my, mt i ln ln trong bom n, by gi gi lm ri, ng ln ngi xung phi vn bn chng tay, ni mt lc l th, ngoi by mi m mt gia nh cho ring mnh cng khng c. Tao vi cu y cn nhiu chuyn phi tranh ci nhng tao u c dm tranh ci, h cu y cu ln l tao tho chy ngay. Tao gn nh c tt c, cu y gn nh mt tt c, ch cn li mi ci qun hm thiu tng. Thiu tng ch n i tng u c lp y c nhng thiu vng ca tui gi. Tao c t cch g m tranh lun, m phn phi tri vi nhng con ngi nh th. Tao khng ng tnh vi h nhiu chuyn nhng tao ngng m h, tao vn nhn vo h gn gi s ngay thng trong ngi bt ca mnh".

Ni ti chuyn c li hn li ngh ti Nguyn Trng Onh, mt ngi bn rt thn ca hn t thu mi v tp ch Vn ngh Qun i. C hai u l lnh qun khu, lnh i on c iu ng v Tng cc Chnh tr, ging nh mt l tiu qu ang g ng bng chc c ln thng gii sng k cn vi cc v i tin; ang l tm tp rnh nh ngi nng c vt ra sng ln h rng, sng mi ri cng c ngy tr thnh c ln. Sut mt thi nh Php t ngh, t vit ch c php thut g, thy b g bit n ngy no mi thnh chnh qu? Hn l ngi sinh trng H Ni, sau nhiu nm lng rng c v li thnh ph ngu ng nh ngi nh qu. Cn Onh ch l chng trai nng thn ln u ra sng H Ni nhn u cng l. Ci vui ca khng chin thnh cng, ca tui tr, ca H Thnh hoa l, ca nhng nm thng nhy cao bay xa sp ti, hn li ly c c tin nhun bt truyn va Xy dng khong 15 ngn (l mt trm

ri khi i tin), sng tra ti u c th ra ph n qu tho thch, sng tho thu, sng mn nguyn mi gi mi pht trong ngy, khng ai mun ng c, khng i chi th ngi tn chuyn, c th, c vn cho nhau nghe, ri nghe cc bc n anh tm s v ngh nghip, k chuyn v cuc sng v thi quen vit lch ca cc tn tui ln trn vn n hi trc cch mng v nhng nm rng trong khng chin. Ri nhng ci cht trn v cht bnh ca Trn ng, Hong Lc, Thm Tm, Hi Triu, Ng Tt T, Nguyn nh Lp... Trong nhng cu chuyn linh tinh mi ngy mi m, hn v Onh gn nh ch ngi nghe ch khng dm m ming ni leo, bit g m ni, chuyn ca ngh mi l anh tp vic, ngi trong ngh cng ch mi c lm quen, sch ca Ty th cha c c, sch ca ta cng ch mi c dm by cun tiu thuyt trc cch mng. Vn ling sch v khng, tng tri vic i khng, m li dm nui mng thnh nh vn nh bo khng s l ho huyn sao? Nm 1957, hn bt u vit cc tp ghi chp v mt vng nng thn cng gio Nam nh ng ri lm nhiu k trn tp ch Vn ngh Qun i. Nhng chng sch c th tn ti c lp c lp tc c bn c ngay v tn ca hn bt u c nhc trong gii vit lch v nhng bn c yu vn hc. Hn bm c ngn chn v i c vi bc trn li i cheo leo d trt ng ca vn chng. Nhng Onh th cha, trn bu tri thi ca nhng nm y c sn nhng vng sng chi lo ca cc thi b: T Hu, Ch Lan Vin, Xun Diu, Huy Cn, li c c nhng vng nghch sng ca Trn Dn, Hu Loan, Hong Cm. Th ca Onh trong nhiu nm vn phi ng ln trong m ng, th nghip d, th ca anh b i yu th, thch lm th. Tui tr m mng cha t l d gin thn lm. Bn b cng la bt u c s phn bit, c ngi ni ting, v nhiu ngi c ch ng ring trn cc trang bo tun bo ngy. Nhng ngi ni ting nht nhng nm y l Nguyn Ngc v Phng Qun. Phng Qun ni: "Mnh i t H Ni v Vnh Linh khng cn phi giy gii thiu, ch cn ni Phng Qun y, l cc barie u nhc ln mnh dt xe vo". Nn Onh chu kh i lm, chu kh vit lm. Khi hn ra Cn C vo gia nm 1965, n x Vnh Kim gp Onh y ri. Onh va t Cn C tr v t lin ang i xe ra H Ni. Ch ai phn cng Onh ra Cn C c, thch i l i, th n mt ni nng nht ca cuc

chin tranh ph hoi va mi bt u xem c lm c mt bi th hay khng? Qu nhin bi th ca Onh v cc chin s Cn C l rt hay, s cn lp lnh lu di trong s nhng bi th hay thi chng M. Nm 1968, Onh ln ng vo vi b i binh on 559, nh i vi thng ri ra, no ng c na thi gian li c lnh i tip vo B2, tip sc cho Tp ch Vn ngh Gii phng va mi mt mt ngi lnh o y uy tn l nh vn Nguyn Thi.

Thng 5 nm 1975, hn mi gp li bn c sau by nm xa cch, ngh s phi ni vi nhau rt nhiu chuyn, chuyn i, chuyn ngh, chuyn c quan c. No ng bn c nhn hn nh mi quen bit ln u, ni ci vi hn rt gng go, khi ni chuyn vi hn nh mt c nhn cho i nh ght lm, gin lm. Hn l ngi nhy cm nn bit ngay v l g bn li ght mnh, gin mnh. Ci ti ca hn l khng c mt cc chin trng pha Nam sut cuc chin tranh chng M. Bn b thay nhau vo cn hn vn bnh thn li min Bc, quanh qun vi v vi con sut by nhiu nm, v vit, vit qu nhiu, ti u vit , thm ch c ni cha tng n, ch nghe k chuyn vn c vit c nh tp bt k chnh lun v Ho Vang.

Ngi i chin trng sng cht tng gi vn l ngi vit vn nghip d, hnh qun, vc go, o hm, ri m au, ri bnh phc, ri li tip tc hnh qun, c lc no rnh ri c vi ngy ngi vit. Ngi vit kho nht l Nguyn Thi cng mi ch l nhng phc tho d dang, gn nh l nhng trang ghi chp vit k, cn phi mt nhiu nm thng sng trong ho bnh ngm ngh, la chn, gt gia mi c th thnh mt tc phm ngh thut hon chnh c. Nhng cha kp chun b g cho ci hi sau th cht ri. Cht l ht, l bn tho b chy, mt s nghip thnh gic mng, ci ni au y phi l ngi trong ngh mi cm nhn c ht nhng xt xa. V by gi chin tranh va chm dt c vi ngy thy hn vc mt vo, vo hi han, thu thp ti liu, c sng t ngy trong ci khng kh chin thng, khng kh gii phng, sau hn li v H Ni ngi vit, cn vit nhanh hn, nhiu hn nhng ngi chin trng

vn cn cha ht bng hong. Th l gin, v sao li gin, cng chng c l do chnh ng no, l gin cho ci thng hay gp may, nhng s may ri li l nhng yu t khng th loi b trong mi s phn, lun lun c, mi mi c, khng tu thuc vo mnh c thch hay khng thch. Mnh ght hn, ch giu hn, hn vn c gp may, hn c t t chc ra nhng c may u m bo phi chu trch nhim v s ln phn may ca ngi khc. Nhng v gi hn li gp nhiu s khng may ri! Ci chuyn khng may ca hn khng mt ai c th tng tng ni, n bun ci lm, th thm lm, m ch cn hn thay i cch sng mt cht l hn hon ton c th thot ra v tt c u tu thuc vo hn, khng c mt tr ngi no t bn ngoi c th ngn tr hn t thay i. Vy m mt ngi thng minh nh hn, lun lun bit t iu chnh cch sng bng s tng tri ca ngi khc li phi chu b tay trong mt trng hp khng mt ai chu b tay, khng mt ai chu ng im than vn v s khng may ca mnh. Hn lun phng mi nghch l ca i sng nhng chnh hn li ri vo mt nghch l cha tng nghe ni, cha tng bit c th c mt trng hp l lng nh th nn khng nhn ra nhng du hiu bo trc, khng h chun b v cng khng bit cch chun b. T tr n gi hn ch chun b l ngi thua, ngi chu thit, ngi ng pha sau, ngi hng di, rt cuc hn vn c l ngi thng. Nhng trong mt trng hp hn ngh mnh phi l ngi thng, mi mi thng th hn li chu thua, thua thm hi bi mt ngi n b rt thn thit, khng c bt c sc mnh no n gc hn c.

9.

Nm 70 tui bng dng hn c rt nhiu. u nm hn c nh mi (do hn bn na cn nh cp bn pha sau c tin xy na cn nh pha trc thnh nh cp hai, mt trt hai lu), c i cha bao gi hn ngh c th c mt to nh khang trang n th. C tun l hn khng ng c trn m, ng c mt gic di l hn vng dy ngi chm hm trn tm nm tri ngay trn nn nh, ngm ngha cn phng t nay l th

gii ca ring hn, mun by bin ra sao cng c, mun thc mun ng lc no cng c, v ci bn nh hn c th vit c ngy ln m ch ai dm quy nhiu, m ci vic tht thng ca hn cng khng quy nhiu mt ai. Trong nhiu chc nm ci bn vit ca hn l bn cng cng, ang vit c khch ti chi th gt bn tho sang mt bn, rt tr mi khch, nhiu trang khng th c li v vng nc cn tr. ang vit li chy vt ra ngoi mua mt bao thuc in Bin hay Tam o, li ng ni chuyn vi bn cng khu tp th mt lt, v ngi li vo bn tm mi khng thy trang bn tho vit d, hi con ln nm n ln tm, con tr li va ly giy trn bn i chi t ri. n cm gia nh th v con ngi n di t, cn ch v khch th dn cm trn bn v cng ch c hai ci gh. Mt ci bn, hai ci gh, hai ci ging, mt ci t nh, k va cht mi lm mt vung ca cn h mt gia nh cp u, cp t th c thm na gian na, ri ci mt gian pha trc, vy mt gian pha sau, vn sng rt thoi mi gn hai chc nm tri, lc chin tranh lc ho bnh, lc mi mt con, lc ba con, ba con cht mt a u sng Hng cn li hai, hai nm sau b mt thng t li thnh ba, lc khc lc ci, lc bun lc vui, c lc l cy bt tr y trin vng, c lc li l tn phn trc vit lch x xin, bao nhiu chuyn thng trm ca mt i ngi u din ra trn mi my mt vung nn xi mng y c, ci gian nh tiu tu y mi mi l thin ng ca mt thi i vi hn, hn thnh danh t y, thnh ngi b ca mt by con t y, v chng gn b vi nhau trong by nhiu nm cng bt u t y, ni y l t lnh, t ra hoa ra tri, ra vn chng ra s nghip ch cn ni no khc na. H Ni vi hn thu gn li ch l mt ro t bi st sng Hng, ma nc l mt mu trng c ngu bt, ngu rc che ph tt c, nc rt li n mi tanh khm ca bn kh, rc thi, chut cht, mo cht, ch cht, ht mi tanh l n ma rui, rui bay en nh my tng mng ln mng nh bu kn mm cm, nh mn, dy phi qun o, ci to ni ln l rui bay vo tn trong cung hng. m n, nht l nhng m cui chp, u xun, i hp v ng trn b nhn xung ci vc en thm thm, le li nhng chm n vng sm m gh qu, ngi qu, nh sp bc chn xung ci m ty a ngc no. Nhng trong ci a ngc hun ht y l mt ng tht nng nc mi khai ang trong chn m,

l ting ni m ca tr con, ting ngy nh ca ngi v sau mt ngy chy vy mt nhc, a ngc m cng l thin ng ch hn cn c thin ng no khc! C ln hn i hp nc ngoi, on Vit Nam c hai ngi v on Ba Lan cng c hai ngi, c bn ngi m c hn mt to lu i gia thnh ph Praha, mt on tng trn, mt on tng di. Mi tng c ti mi my phng sao cho ht! Nhng m y hn khng ng, c i lang thang t phng ny sang phng n, v c ngy sau hn u hi ngh, n tra khch sn, mi ti khuya mi c v ni nh hong cung ca mnh. Ri hn v H Ni, li chui u vo cn nh hnh phc ca hn, ci giy ra, o ngoi o trong ci ra, li qun o b i v ci o bng b i, li ra nh v sinh tp th, ct ri t ngoi vo trong, li rui, li ci mi tanh khm quen thuc, m ng vi cc con nng nc mt mi khai nc i tr con, mi hi ca mn, mi mc ca chiu, tri th ma phn, trong nh nhp nhp hi nc ca gi nm, ch kh chu c mt m u, m sau ngy sau li ch ngi thy mi g ht, ngi u cng ch thy mi da tht ca v ca con, mi hnh phc, mi thanh bnh, lng d yn tnh hn li v hn li xp giy bt, pha mt m tr hng chun b vit tip nhng trang bn tho ang b d. Thi trc, ba mi lm, bn mi tui l phi lm nh, mua nh, hoc ch mua mt cn h sng tch khi ci i gia nh. Thi by gi m doanh nhn tr v cc vin chc nh nc tinh khn li thm c ci c lo xa c nh ring t nm ba mi, ba lm tui. Cn hn mi ti nm by mi tui mi lm c ci nh t t v con cng . Lm xong nh ch bit hn cn c nh mi thm my nm ri li phi ra g bi. V bit khng th c lu trong ngi nh ca mnh nn hn khng dm rt ngn nim vui bng nhng gic ng vt vnh ca ngi gi. Ng th vn phi ng nhng nhng lc thc l hn li i tha thn t phng ny qua phng n, i chn li ngi xung cc bc thang trng bng, ht vi hi thuc vi mt cm gic cc k khoan khoi. Vt ngoi thn cng mi ch thuc v mnh c t ngy cn quyn luyn khng n ri, ri ra th nh lm, tic lm hung ngi n b l phn na ca hn t non na th k, ngy vui cng nhiu, ngy bun cng lm, con sng c con cht c m cng sp kt thc c ri, hoc hn hoc v hn cng s phi r o ra i, s chia tay nhau mi mi m hn

khng quyn luyn , khng au n ? Li khng sn sng nhn mi li lm cho d ch c li lm no, sn sng lm tt c nhng g v hn mt i mong mi, du vic lm y c ngc li np c, ngc li vi thi tt gia trng ca mt thng n ng chu c h!

V hn ni vi hn: "Trong nhng ci c ca anh mt i c n phn na l cng ca v anh nhng trong con mt anh, ti khng phi l v, ch l con ti con i, c n vi nh anh t kip no kip no nay phi tr cho ht th mi ho sang kip khc c. Mt i n vi nhau ch bao gi anh hi ti mun g, cn g. anh c lm theo anh cn ti l con con hu khng thch cng khng dm ci li. Ti sinh cho anh nm a con, ba sng hai cht, ch c ln no anh a ti i bnh vin, ti b bng huyt, b st rau cng phi sau anh mi bit. Sinh con xong kht kh c c, ngi ta th c sa do chng a vo cn ti th ch hp c nc rau mung luc. xong c bao gi ti c king c ly vi tun, s chng bn, s chng khng vit c ti li t i nu cm, t git gi. Anh c ngi v d bo n th cn cha va lng sao? Cn cha bng anh bng em sao? Ti ch tr thnh gnh nng cho anh c vi nm nay, v ti gi ri, li mang nhiu bnh. Nhng anh u c vt v thm v ti, tt c li dn ln u my a con, tin l ca chng n, a m i bnh vin, chm nui m bnh vin cng l chng n, anh vn ngi nh m, mt tun n thm v mt ln m cng ngi, cng thy l kh nhc. Ngi sng n th m khng bit sng...".

Tt c nhng ti li ca mt thng n ng t xem l ng ch tuyt i ca gia nh tht ra u xut pht t lng yu thng c, hn xem v l chnh hn, l mt na ca hn, cn c vic lm no i ny m khng phi v v v con. Hn c danh, ci danh y l ca c chng c v, ci li cng th, mt i cha bao gi hn cm tin hoc c mt khon tin tiu ring. V ngh nh th l , l lm trn bn phn lm chng lm cha, nn hn khng cn c nhng chiu chung, nnh b, nhng li ni vut ve, hn vn rt s nhng li ni ca kch, ca sn khu, nhng tr phng tung nh hn vn

ch giu trong mi quan h v chng cha con. n chi nh bn b hoc cc bc huynh trng thy v chng h d tha vi nhau nhiu qu, sn sc u ym nhau l liu qu hn u cm thy rt kh chu, ni quy qu dm ba cu chuyn ri tm c ct thng. Hn khng thy cn nhng v hn li rt cn, hn c th vui c i ri c vit, nim vui bt tn ca ngi sng to, cn v hn ngoi nhng ngha v c quan v gia nh cn c nim vui ring no na nh? Na th k chung sng nhng nhng ln c i cng vi nhau ti nh ht, ti rp chiu phim c th m trn u ngn tay. Hon ton khng c chuyn v chng con ci i ngh di ngy vo dp h hoc i chi ngn ngy vo nhng dp l tt, lc th con cn nh, lc th ang c chin tranh, lc th qu gi c th phi ci khung xng kh ra bi bin. Hn khng cn i u c, cng khng cn phi chi bi vi ai, tr chuyn vi ai trong mt thi gian di m khng thy bun, khng thy trng vng. Chnh l ci khong thi gian ngi mt ni, sng mt mnh li l nhng ngy hn khoan khoi nht, mn nguyn nht v cng c phiu lu vi cc nhn vt ca mnh, c cng tr chuyn vi h, tranh ci vi h, mi ngy mt ch , c ln hn thng, c ln hn thua nhng bao gi cng bng lng v cc cuc tr chuyn tng tng dng di y. Sau chuyn i Thi Bnh ln th hai, sut my thng sau hn sng nh ngi mng du, lc l chng "lng t"; lc l anh thng binh b bom Napal t chy ht gng mt v hai bn tay; lc li nh bo tnh vi s phm hm hiu ca mt thi th thay i. Nhn vt no hn cng ao c, cng gn b v h u c tnh cch mnh dm vt khi nhng tri buc ca hon cnh c trung thnh vi chnh mnh. Bn b hn thng ni na a na tht rng hn c ti vit nhanh vit nhiu, gp bt c ai, nghe bt c chuyn g hn u c th vit c. Tht ra hn ch quan tm v ch vit hay nhng g c lin quan n nhng mng m ln nh ca hn, lin quan n tiu s v ci th gii thm kn ca hn. Gp mt ngi th v ng nh hn mong c, hn cn vn v, nho nn h n chn ch trong ci tng tng ca hn, gn nh hn bin ho thnh chnh h, h l ci mong mun c l, l ci s l, nhn vt vn hc l con ngi khc ca hn ch khng bao gi l hn. L ging con ngi mng m ch khng th ging vi con ngi tht, con ngi hng ngy ca hn

nht nho mun cht lm sao thnh nhn vt vn chng c. Trong nhng ngy hn chun b vit v vit khng ai mun gn hn c, l con ngi ng ght nht, kh chu nht, n nh nut b cm, ni nh ngi d hi, i li trong nh nh ci bng, ng t l gt, rt d gt, gn nh mt k hon ton v tch s khin mi sinh hot trong gia nh ho ra nng n, ho ra cng thng. Chnh trong nhng ngy y v hn bt u c du hiu ca bnh lit rung, mi sau ny khi bnh pht l hn mi bit, du v hn u nh ni vi cc con, vi c hn nhiu ln v s cng dn ca cc t ngn tay, s thiu chnh xc khi gp thc n, khi nh rng, khi ra mt v hay c nhng cn nhc u vt. Hn qun lun l v hn ang gi dn, ng ln ngi xung kh nhc, v bc i c ci dng lom khom ca mt b gi su mi tui.

Ln u tin v hn phi nm bnh vin v bnh si mt, sau gn hai chc nm phi vo bnh vin sinh a con sau cng. V hn ni vi hn trong hi th ngt qung: "T nay ti phi sng da vo chng con ri, ti khng hu c b con ng nh trc na. Ri ng s bn y ch khng rnh ri ngi vit nh nhng nm ti cn kho u". Hn ni thn nhin: "B khng gip ti c, con ci cng khng gip c th phi mn ngi lm, nh no chng th". V hn nghe xong c v bun, cn nh rt bun, th ra ngi v gi ch cn quan trng bao nhiu ti cuc sng ca gia nh, ti cng vic vit lch ca hn. Khng c v th c ngi gip vic, hn vn c tin m, xa kia phi nui con bng tin nhun bt, by gi con khng phi nui m tin nhun bt vn c, hn vn vit nhanh vit nhiu nh nhng nm cn tr, cc bo ngoi H Ni v ca thnh ph vn sn bi ca hn nh thi xa, hn u c phi thay i g cch sng cch vit nu nh b v gi bt u au yu.

Hn cng ngh th, v hn au bnh u c nh hng g nhiu ti i vn ca hn, ti c i ring na, v ngoi ngi v mi nm mt gi i hn cha tng ti mt ngi n b no khc.Thm mun th vn c nhng ngh ti nhng phin phc bun ci ca mi tnh vng trm lc gi l hn li s, hn s tr thnh mt tr ci trc

mt con ci nhng cn s hn l mt s yn tnh quen thuc khi ngi trc trang giy trng. Danh cng khng bng c thnh thi ngi vit, li n my cng khng sng bng ci lc c vit, v con cng l nh trc trang bn tho, i hn ch l vit, l ci gng ci cm hn t nguyn chui u vo, a tay vo, b n i tr thnh ngi t do th th cht quch cn hn. Danh v li v gi l nhng cm by him c n danh nhn anh hng cng kh thot nhng hn li chui c ra rt d dng, vi hn ch c g quyn r hn l t giy cy bt. Nhng mt i vn m khng c nhng ham mun, au kh, dn vt, tht bi ca mi i thng th ly g m vit, i khng c am m, khng c tht bi th nht bng nc c, nc trong sao quy bt thnh h! Hn khng s iu v tri cho hn ci kh nng thot xc nhp hn rt d dng, vi gi ng no hn cng u nhp c trn vn, thnh thc, l n ng hay n b, l tin dn hay qu tc, l c o hay ng s, l thnh nhn hay ti phm... Hn c th l tt c m cng khng l ai c, l hnh bng ca i tng hn khai thc, l k ch c tht trong tng tng nn khng c ci by no gi c hn lu di. Tng l th m ho ra khng phi th. V my nm cui i hn li b sp by do chnh hn thit k, t hn chui u vo v t hn nh sp xung v hin nguyn hnh l mt thng n ng khn kh m bt c ai cng c th thot ra rt d dng, ring hn chng nhng khng th thot ra m cn t chng thm dy tri, m ngy dy da trong nhng vng tri y. V hn ngh n ci cht, ni ra ming n ci cht t nguyn vi con ci vnh vin thot khi s trng pht cay nghit nht m hn ang c nm tri.

10.

Cui nm 1956, hn lm cng tc ci cch rung t tnh Qung Yn, t cui. Mt sng, hy cn ti tri va thc gic hn nhn thy mt hnh ngi ngi np vo mt chn ct. Hn vng dy, hi nh: "Ai ngi y th?" Ci bng kia l ngi li: "Bm i con l a ch Tnh y ". Hn nhn trc nhn sau ri ko b lo ln ngi cnh, ni

nh: "Trc ng ngi c mun gi sao th gi nhng vng ngi c c xem con nh con chu ca c" - "Con khng dm..." - "C ni li i, c xng l bc i..." - "Ti khng dm, ch l ti c mt chuyn ny..." My bc cui, i ci cch lm tip lun vic sa sai, trao tr li quyn cng dn cho mt s cn b thn x, h thnh phn nhng ngi b quy sai, iu chnh li vic phn chia rung t, khng kh lng xm nh nhm hn, vui v hn, ngi b t v ngi i t sau vi cuc hp lm lnh vi nhau cng nhanh chng. Trong mt ba n gia nh nhn c hai con trai b i v thm m, b lo Tnh c mi hn sang ung ru. Ngi con trai ln ca b hn hn mi tui, l cn b cp trung on ni vi hn trong nc mt: "By gi th m coi em nh a con t trong nh. Khng c em bo v m v ch..." Tht tnh hn khng bo v g b lo c, hn ch khng lm nhc b thm thi. Trong cch nhn trong cch ni mi khi gp hn bc l r s tn trng ca hn i vi b, b l a ch nhng b cn l m ca cc cp trn hn trong qun i. ng i t ra d di th b con nng dn lp tc d di ngay. H n vi nhau hng my i nu mnh khng sinh s th t h lm sao li sinh ra s.

i thoi, dn ho, on kt l phng chm nm lng sut mt i ca hn. Hn khng th l ngi ca hnh ng, hnh ng bao gi cng i hi s bo lit ca ngi lnh o, ngi ch huy, khng c bo lit th ch lm c vic g n ni n chn, vic nh cng hng ni g ti chin tranh, cch mng. Nm 68 tui hn nhn huy hiu 50 nm tui ng, trong li pht biu hn ni rng hn xng ng c nhn danh hiu mt ng vin cng sn lo thnh, nhng trong thm tm hn li t th hn khng th xng ng. Hn cha bao gi l mt chin s cch mng trong hnh ng thc tin, hn thng t ra rt u m, rt mm yu trc k th khi h tht bi, phi gnh chu mt s phn bi thm lin lu ti c v c con h. Hn s phi i mt vi nhng cnh ng thng tm, bt k ngi trong cnh ng trc y h l ai, lm nhng g. Nm 1987 khi v lng Th Tang hn c xin vi Tnh u Vnh Phc c tr chuyn di ngy vi phm nhn V Hng Khanh, mt lnh t Vit Nam Quc dn ng thi Nguyn

Thi Hc, c qun thc ti qu nh do tui qu cao. Hn gi ng gi l m v t xng l chu. Mt ng u vin x i theo ly lm kh hiu: "Ch l i biu quc hi, l nh vn ca c nc sao ch li gi mt tn phn ng l m v xng l chu?" Hn tr li: "Nhng ng lo y cn ln tui hn c b ti, ti khng th gi khc c". Nm hn gp li b v b m gi, nhng ngi lm nhc hn mt thi th u, ng b hn ni rt thn nhin: "Ci nm y chng qua l do hon cnh...", hn ni theo ngay: "Cu ch nn nhc li ci chuyn ngy xa lm g, con cng qun n t lu ri". Hn qun tht v ly lm thng cm cho nhng ngi gn b mt i vi mt th ch b sp hon ton t mt tun nay. Ri y hai v chng gi s sng bng g, v con ci mi ngi tho thn mi ng. Tui gi khng c ngi chm sc, li bun, li lo l s khn kh v cng. Ri hn an i rt thnh tht: "Cu m cn c v chng chng con na kia m. Ch c g ng phi lo lm u". Khng bao gi hn h rng hi li nhng ngi tng khin hn phi run s, v l g h li c c tm vu cho mt a tr vn l con mnh phm mt ti m h bit chc khng h c, khng phi mt ln m nhng hai ln d b ui n i. Hn cha bao gi c nh tr th, hn khng c mu tr th. V li thi th tr th gip hn ri, mt cuc bo th trn vn, p m k c th c on khng cn m ming ni na li, ch l ngi chin thng thi, thng t trong nh, trong dng h vn cha bao gi bit s c mt ca hn i ny.

Mt ngi hin lnh, thch nhn nhng, khng tnh on kt th vi bt c ai mt khi h tht bi li khng th tm ra mt cch kt thc tt p trong quan h v chng lc v gi sao? Hn l ngi thng, v hn l ngi thua, mt i b chng con ph phch, tc ot, v gi nh mt ph tch hoang tn li khng ng thng sao? Hn tng tha th nhng ngi lm hn khn kh m khng h t hi ti sao li lm th, ch thy thng thi, thy xt xa thi, ch mun lm nh bt ci kh ca ngi tng lm cho mnh kh. Ti sao hn li khng th tha th nhng hnh ng v l, qu ng ca ngi v bt u ln, c nhng m nh phi thc t ca ngi c bnh? Ch ti hn xem v l mt na ca hn, l chnh hn, li c th hiu lm mt na ny cng l

hn, ti sao th? V hn t tch khi hn t bao gi vy, ang l hon ton thuc v hn t nhin tr thnh k th ca hn, v x ci na cn li ca hn vo chnh ci lc hn cn yn tnh nht, thnh thi nht c sng bnh thn, khng lo ngh my nm cui ca mt i ngi tm gi l mn nguyn. V hn quyt nh khng th tha th s phn bi , s ni lon mun mn ca ci na hn vn tin ch c hy sinh ch khng bao gi dm chng tr. Nh nhng nm qua. V hn ni: "V gi anh c tt c, cn ti ch c c mi mt anh thi. Anh m rung b ti th ti thnh tay trng. Cho nn ti phi gim st anh, theo di anh, anh khng thot c ti u. Ti ch cu xin ng gii cho ti c cht sau anh du ch mt ngy ti c yn tm rng anh khng c ngi n b no khc, nhng a con no khc ngoi v con chnh thc ca anh". Nhng ngi n ng khc c th khng thng minh bng hn nhng u c th ni a mt cu: "B cn hu ti vi nm na l t, hu ti sng cn phi hu ti cht na kia, phi lm xong ci gi u cho ti ri b c mun i u hy i!".

Nhng hn khng ni v c nh s khng bao gi ni, hn khng cho php ci na kia ca hn dm ng vc, dm chng i ci na cn li, xt cho cng c bao gi tch khi ci na kia. Hn khng cho php nhng ngi thn yu nht li dm ng vc s tn tm, lng chung thu vi v con ca hn. Mt ngi hon ton trong trng trong cuc sng c nhn li t nhn c li, mt ci li cha bao gi hn phm phi, ngh mt cch ti li th c, i lc vn c nhng lm nhng vic khng xng ng th cha bao gi, cha mt ln no, ch v thng v, v bnh tt ca v c cho l v c ci bnh hoang tng ca v m chu nhn li cho v c vui lng, cho mi vic rc ri c m xui gi c s yn tnh vn c ca gia nh, cc con hn vn khuyn hn nn lm nh th.

Th hn vn thng t nhn nhiu lm li cha bao gi hn phm phi hoc trong thm tm hn vn cho thi y, vic lm y ch c g l lm li, nhng hn vn nhn trc bn b, trc chi b, trc cp trn th sao? Ngi ta cha ni ht cu hn vi vng

nhn ly tt c, vi b mt ging ni ca ngi hi li th sao? Hn trn qua mi chuyn rc ri bng s sm hi nhanh nhu dnh thi gian cho cng vic vit lch th sao? Ci li c nhn khin xung quanh qun i nhanh chng hn l ngi c li, tp th lun lun ng v hn lun lun sai, kt lun c nh th th cn g phi cm ght hn na. Th l tha lin, qun lin v hn cng qun lun tng nhn nhng lm li g. Nhiu ngi bn ca hn phi chu vt v c nm, c nhiu nm v tranh ci n cng mt ci li, xt n cng l ht sc v vn so vi nhng hot ng khc ca mt i ngi. Hn vn thm ch ci bnh ham tranh lun, ham l l, ham phn tch sai ng, phi tri ca ngi ny ngi kia l bnh ca thng ngu. Hn cn c c u , hnh nh ca c Mc th phi, rng mi tn bi kch u sinh ra t ci ngu ca con ngi.

Ci tn tung na bi na hi ca v chng hn lc cui i c phi t ci ngu ca hn khng nh?

11.

Nu khng c cuc cch mng gii phng dn tc nm 1945 th chc hn mi mi hn ch l a con thm con tha, a con b i ca mt dng h. Nh c cch mng, ri li nh c khng chin hn trt dn c ci hn n l chp chng tp lm ngi t do. Nhng lm ngi n l, lm ngi ph thuc, ngi thch da dm th quen, cn lm ngi t do, ngi dm chu trch nhim v nhng quyt nh ca mnh th cn l cn s. Cng l may hn li chn c ci ngh lm bo, vit vn dn dn t ci to mnh qua nhng tnh cch mnh m, quyt lit ca nhng nhn vt hn i m. Hn vn ngng m nhng ngi anh hng, c bit l nhng anh hng trong tht bi. Ngi anh hng trong tht bi bao gi cng t to sng t bn trong, gng mt u t ca h tr ln cao qu v thng gy c n tng lu di trong tm thc hn. Hn rt s nhng gng mt mn nguyn, t bng lng vi mnh, n nng v dung tc, k c ci

bn mt ca chnh hn khi c a ln mt bo sau ngy c nhn gii thng H Ch Minh t 2. Mt ci mt h h n th cn hy vng g c th vit c nhng trang vn hay hn nhng ci vit.

Li ni v nhng gng mt, hn rt m nhng gng mt ca bn b lc v gi. Gng mt ca Nguyn Ngc lc gi p hn lc tr, p hn nhiu, tc tha i nn vng trn nh rng ra, g hn ln khin ci u nh ln hn vi nhng np nhn khc khoi, u t nhng nh mt li bnh thn, lp lnh trong y su nh c mt thong ci. Nguyn Ngc km hn hai tui, vo b i chng Php sau hn vi nm, nhng hc vn su rng hn hn, s tng tri chin trng cng nhiu hn hn, nht l thi k chng M, v ti nng vit lch cng hn hn. Nguyn Ngc cn l ngi say m hnh ng, c kinh nghim trong hnh ng thc tin. V cn l ngi rt quyt lit trong nim tin ca mnh. Tuy nhin theo hn, con ngi t tng khng cn bit ti s nhn nhng, khng cn bit n vng m, nhng khong gia, khng cn c ng minh gi c s trong sng v trn vn trong cch t duy ca mnh. Anh ta c th ng m cng c th sai nhng vn l mt ci mc trn chng ng tin ho v t duy ca ng loi. Cn l ngi hnh ng th li hon ton khc. Ngi hnh ng trc ht phi l ngi bit t chc s cng tc ca nhiu ngi, c kh nng on kt vi nhiu loi ngi, bit nhn nhng, bit nhn nhc, bit ch i, bit bin ho c ng h hnh ng cho ti ngy t c mc ch. S c c s lm nh t tng ln mnh ln nhng li ph phch nhng iu kin ca ngi hnh ng. Nguyn Ngc mi mi ch l ngi ca t tng, l nh t tng ca th h bn hn, vi hn th l qu , xem bn nh mt hnh mu l tng t iu chnh cch sng v cch vit ca hn.

Mt gng mt na cng c sc hp dn hn trong nhiu nm. l gng mt ca L.H.N. Anh y nguyn l b th tnh u Vnh Ph, sau ny cn l b th tnh u Thanh Ho. N. c gng mt ca ngi lun lun trn tr, lo lng v ci trch nhim qu ln

ca mnh. V anh rt tht th, anh thuyt phc hn ngay t ln gp u tin v s chn tht. Phi l ngi t tin, bit r gi tr ca mnh mi dm ni tht vi ngi ch mi c vn ch cha bit ngi. Khi hn hi v ng Kim Ngc, c b th tnh u Vnh Ph dm lm khon chui dn bt kh, N. khng trnh n g c, cn ni rt nhiu v mi quan h thn thit ca mnh vi ngi tin nhim. Theo N. ng Kim Ngc c hai iu ng tic. Th nht, ng ta dm lm mt vic ng tri m ch c l l g c, ch ni l c li v nn lm. Cn cc phi vin ca trung ng v kim tra th li c qu nhiu l l phn bc, ci khng c nn nh ci u chu ti, chu ti nhng vn m c v vic lm ca h u c ging vi l s ca trung ng. Th hai, ng Ngc khng bit dng tr thc, ng dng ngi bng nhng quen bit trc tip nn anh tr thc ng vng ngoi. Ph ch tch tnh ph trch vn x l mt b nng dn, nhai tru bm bm. Ph ch tch ph trch cng nghip l mt ng th rn. Mt b ph ban nng nghip cng n tru v ch bit g v cng vic ca mnh c. Th lnh c ch ln nhng khng c ngi cng tc v tr l xng ng, khng c mt i ng nhng tr thc tr lm hu thun pha sau. Bit l mnh b kt n oan v l l ca cp trn l gio iu, tch khi s vn ng ca i sng, tch khi nhng mong mun nng bng ca ngi nng dn, nhng khng c l l bo v, khng bit c cch bo v. Khi nhn nhim v l b th tnh u, anh N lm ba vic tng nim nh cch mng n c. Mt l, a khon h vo ngh quyt ca tnh u v lc ny trung ng ni tay ri. Hai l, t hu ho ngi nh ca ng Kim Ngc, nh gi l hai trm ngn, ly tin tr cp ca tnh b vo. Ba l, xy m cho v tin nhim ti ngha trang ca tnh. "Ri anh N. hi hn: "Lm th c c khng?" Hn ni rt chn thnh: "Lng bit n i vi nhng ngi anh hng n c cng l mt hnh vi p ca ngi cm quyn". My nm sau khi hn v Thanh Ho, cng l qu gc ca hn, th anh N. li l b th tnh u Thanh Ho. Hn c hi anh: "anh nh gi v b th tin nhim ca tnh ny nh th no?"N. ni: "Trong nn kinh t bao cp ng H. rt gii, lm thm canh gii, lm thu li gii, huy ng lng thc cho tin tuyn rt quyt lit, li c nng lc tng hp. Nhng khi nn kinh t chuyn sang c ch th trng th ng y khng thot c thn". Nhn xt v mt ngi tht bi nh

th l khch quan, v t v rt c t cch. Anh N. cng l mt nhn vt l tng hn nui dng ci phm cht lm ngi ca hn.

Trn Kim Trc cng l mt ngi hn rt knh trng v nhn phm cng c mt gng mt tuyt p, nhu nt nhng np nhn, tc bc, ru bc, lng my, long mi u bc, trong ci nhn c nh n giu u mt thong ci, khng phi l ci giu m l ci ci khim nhng ca ngi bit n, bit n cuc i rt tn nhn vi mnh, bit n bn b tng gy nhiu kh khn cho mnh, nh ngi vt khi Sng M, ti bn b ca s Gic Ng. Hn quan st rt k cuc gp mt gia nn nhn vi nhng ngi tng lm n nhn ngy k nim 40 nm tp ch Vn ngh Qun i ra mt bn c. Nhng ngi "chn chnh" nh hi ngng, ci gng, ni gng, cn k "phm ti", mt nhiu chc nm sng khn kh khn nn th ci ni nh nh, nhn nhng: "D, tha vn kho", "D, nm nay va trn by mi...". "D, vn vit, tui gi ch c hai vic, cng cht ngoi i chi, lc cht i tr th ngi vit, vit cng chm lm, nhng vn c cht vic ring lm". Ch gin ai c, ch on ai c, vn bit n i, i cho sng n lc tc bc c gp li bn c, mt i ngi my ai trnh c nhng ri ro, nhng ri ro u c sao, ch sao c, n vn l mui ca i... Gng mt ca Trn Kim Trc mi mi m nh hn, c v hn nhng lc hn vp phi nhng chuyn bun.

12.

Du hn khng c bt c gii thng vn chng no, khng l mt tn tui g trong lng vn hn vn c l mt ngi may mn. Nu khng c cch mng th mi mi hn s b m nh l mt a tr b rung b, hc hnh dang d, tnh cch yu ui, ch xng ng c mt thn phn hn mn, sng bm vo nhng ng anh b ch giu sang. Nh nhiu ng bc, ng ch ngho hn sng ln khut trong ci bng ph qu ca dng h

m hn c bit. Ri vi ci ngh lm bo trong my chc nm hn c tip xc vi v s ngi, l ngi cng thi tham gia hai cuc chin tranh, mt thi ho bnh gian nan vt v, li mt thi thay i cch qun l kinh t vi bao nhiu chm ni trong mi s phn. Non na th k sng to gi ln, t nc nghing ng bi nhng rung chuyn t chn mng nn sinh ra my lp ngi dm m mng ci to x hi, ci to th gii, dm c nhng tng to bo, nhng hnh ng v cch sng vt khi mi gii hn ca con ngi. Chnh h l "dng cht trn gian" nui sng v thay i dn dn ci th gii tinh thn ca hn, xi gic hn bit mng m, bit lng mn, bit qun ci thn phn t nht ca mnh ho nhp vo nhng thay i ln lao trong s phn cng ng. Hn tr thnh ngi c ch hng t , dm ngh dm vit mt cch c lp t . Nu k ht nhng ngi c nh hng hoc thp thong hoc su m vi hn trong sut my chc nm th nhiu lm, hn cng ch th nh, hn ghi chp i ca nhiu ngi nhng cha bao gi ghi chp nhng thay i hoc nhng s kin quan trng xy ra vi mnh. Hn khng c thi quen vit nht k, nhiu lm l hn ghi vi ra trang bn tho: "Ba nay Hunh st cao, rt lo!", "Ba nay li ci nhau vi v, c y do ly hn, chuyn v vn m rt bun...". Ngay c chuyn lm sp mt na nim vui v hy vng ca hn, hn cng ch ghi vi, vn l phn ra trang vit nhp ca mt truyn ngn ch va mi bt u v s khng bao gi hon thnh: "Th Nm, chiu 17 thng 5 nm 1973, lc 5 gi 30 chiu, Hunh, a con trai yu du ca b b cht ui sng Hng, nm con va trn 15 tui. Con i! B cht c chng? Nu m b cht c thay con!!!..." Nhng nhng chuyn mi xy ra trong khong ba chc nm tr li th hn cn nh. V nhng con ngi khin hn phi xc ng, phi bng hong, c c hi hiu thm mt kha cnh u un trong tm hn con ngi, hn u vit thnh truyn c, nhng truyn ngn, nhng tp vn. Nhng trang vit dnh cho bn c cng l nhng trang vit dnh cho ring hn, l nhng khonh khc hn sng v ngh, l mt phn sng ca chnh hn, mi dng ch l mt nhp p lc nhanh lc chm ca tri tim ngh s trong hn trc v p mun mu ca cuc i, l qu tng khng cn kit ca i lun lun t ra ho phng vi hn.

Cch y ba chc nm, gc ng Phan nh Phng - Phng Hng c mt b lo nht hoa i trng cc cng s, ti phi mt on h, va chi u bt chy va trng cc cnh hoa ho dn, ngi b cao, mng, tui khong by mi nhng tc cha bc nhiu, hai hm rng nhum en cn nguyn vn, i li cng cp, nhanh nhn. B lo ch vng mt c bui sng, cn tra, chiu, ti u ngi di ci vm mi rng ca mt c quan lun lun ng ca. T tp ch qua ch vi bc chn, li c nhiu qun hng bn tr chn, bui sng th th qu gnh cho ngi i lm n im tm, nn hn qua li mt ngy rt nhiu ln, nhn b lo mi ho quen ri ho thn v gng mt ca b phng pht ging vi gng mt ca m hn nm b cn kho ngi bn tru v cng mt gc ng. Mt gng mt bun thiu nhng bnh thn, coi mi chuyn sng cht i no nh ch cn lin can ti mnh. Ln u hn bt chuyn vi b c l mt bui chiu b lo i giao hng cho mt ca hng bn thuc Nam va tr v ngi n bn mt qun hng bn tr chn hn vn hay ngi ung. B lo n bn vi mui, n bc m n ngon lnh lm, tho thu lm. Ch hng nc nhn b lo n chm chm ri bung mt cu: "Nhn b n chu gh c ngi". B lo ni nhm nhn: "Th h?" Ch kia li ni: "n bn vi mm vi riu ch ai li n vi mui bao gi!" Mt ngi khc hi: "B sng mt mnh ?" Ch hng nc ni: "Mt mnh th no, b c nhng hai anh mt ch kia, u l ngi i lm cho nh nc c". B lo ngng n ni: "i lm c lng ch c hai anh thi, cn c t th bn rau, chng n p xe xch l, con li ng, nh n l tng nht y". Mt ngi na hi: "B khng vi con no ?" B lo n xong mt k bn, cn nht nhng si bn dnh vo nhng mnh l dong n nt, xin mt chn nc ri mi tr li: "Ngi gi tri tnh ch vi ai c c. Ti thch mt mnh". Ch hng nc hi: "Nhng b vn n thm cc anh ch y ch?" - "Dm ba na thng li n thm mt nh, n mc t t, ni l va qu ra, qu ti Bn, ra H Ni cng gn". Hn hi: "Ti sao b phi lm th, khng hn vi mt ai th lun phin, mi nh mt thng chng hn". B lo nhn hn ri bo: "Ti n ung xu thi lm anh , s con chu n ci, s nht l bn con n chi cng ngi n s ci". Hn li ni: "B c hay

lo xa ch ai dm ci m ca bn?" B lo ci nh: "Bn con khng ci nhng con trai con du th kh chu lm. C thy mt m l chng n lm, chng n gt, m mnh c lm g nn ti, ch c mi ci ti lum thum, bn thu thi". Nui con lc tr nh con lc gi lc cht, nhng lc gi li b con ui th sng vi ai. c ln b lo bn cy l thuc Nam ni vi hn: "Ai lo m lo cht ch ti ch lo mt t no. Ci tng ti phi nm ch mt hai ba l cht ngay thi, ngi cht v tha nhn c nh nc lo, khng lo ch l thi c hng ph , m con ci li phi tiu mt mn tin ln! Th ch hn ?" ngh ci chuyn thng tm v mt ngi m c nhng ba con m phi sng mt mnh, cht mt mnh mt gc ph ri mnh s qun mau m li khng qun ni, li ngh lan man ti m, nu nh khng c cuc i i s rng b cng s phi sng nh th, phi cht nh th, i m kh i cc con chc cng kh, ci ngh bun thm y thng len n khi hn va c in mt cun sch mi, va c c mt bi bo c li khen ngi, hoc lc hn a v con i xem mt v kch chnh hn l tc gi m khai din, i c mi ln hn c nhn thm mt vinh d, b mt bun thm ca b m hn vi hai a con cha ti tui trng thnh li cht lo sng trong mt khonh khc khin hn c gng mt t l nh ngi c li, li nh ngi c n m cha th tr, cha kp tr, chnh l nhng giy pht y bn b mun gn hn hn, mun thng hn hn. Gn hai chc nm sau hn mi vit truyn ngn M v cc con, vit xong trong lng hn cng vi nh phn no.

Hn l ngi c thi nn hay gp may nhng hn li thch c tr chuyn vi nhng ngi thiu may mn v s i u ca h vi nhng khc nghit ca s phn lun lun lm hn m mn. V li ci sc mnh n giu trong mi con ngi l v cng, ci sc mnh y c th snh ngang vi thng , nhng ch bc l hon ton khi lm vo nhng cnh ng mi phn b tc, hoc l cht hoc tr thnh ngi mi mi khng th b nh bi... Hn l ngi c tnh cch mm yu nn thng n trnh nhng cnh ng phi i u vi s phn. Hn vn bit i ny nhng ngi gp qu nhiu may mn thng l nhng k tm thng trn mi lnh vc: chnh tr, kinh t, vn ngh, khoa

hc. H i bng chn ca ngi khc, ngh bng u ca ngi khc, v c nhiu ngi dn quang mi chng gai trn ng thng tin ca h. ng ngh l hay nh, l d lm y, khi gp s i nghch ngoi s chun b nhng k y ch cn bit khc thi. V con ci h tha hng mt dng mu long, sc chy l ch l nhng k bt tc, ch c my ai nn ngi sau khi n ht lc ca cha ng. Khi ngi ni chuyn vi mt thng binh m, mt v ba con lm nh chn ng T Thc ca huyn Nga Sn, hn va nghe va t vn mnh, hn s hnh ng ra sao khi gp trng hp y. Anh thng binh nm y ngoi bn mi tui, l mt ngi n ng p trai, vc dng cng p, ni rng ci nm 1970 anh mi c 20 tui, c giy gi nhp hc trng i hc y khoa v anh trng tuyn vi s im cao. Cng dp y x tuyn thm qun b sung vo s thiu ln ng hi u nm. Trong ban chp hnh x on thanh nin c ba u vin c tn trong danh sch i ngha v qun s ln y th hai xin hon vi th l do v c chnh quyn x xc nhn nn ngi i hc i hc phi tnh nguyn ra mt trn gi ly danh d ca mt tp th trc cc on vin. Vy m nhng k trn chy vn nhn thng vo mt bn b chin trng tr v nh thng, li cn l ng ch thu nhn cng, k cho vay li. ngi lm cng v k vay n u l lnh chin trng tr v vi ci ba l rng tuch, vi rt nhiu thng tt trn ngi. Ch ngng mt t no, ch ni tay mt t no. Gi c trn vn danh d mt chng trai thi chin mi t gi lm sao! Trung thnh vi cch sngs ca mnh mi gian nan lm sao! Cn hn? V th li l hn? Hn s nghim nhin cm t giy gi vo i hc ra H Ni, ch ai dm ngn, ch ai dm trch. Dm by nm sau hn ra trng s l mt ng bc s, nh li chuyn c, hn c th ni: "Ci s ti cng gp may, nm y ti thi nn..." Ci may mn y l vinh hay nhc, l nn khoe hay nn giu t hn phi bit!

Truyn ngn Cp v chng di chn ng T Thc c vit trong s n nm y, trong s ngng ngng y.

Nhng nhng mu ngi c sc sng tinh thn mnh m, phong ph mi tht l nhng

nhn vt gan rut ca hn. u nhng nm 80, ln u tin hn c v vng t huyn thoi ng Thp Mi m hn khao kht c ngy c t chn n t thi khng chin chng Php. Ri hn li c gp v tr chuyn di ngy vi mt nhn vt sng trong ci huyn thoi y suot ba chc nm, khng mt ngy ri xa, lc bun lc vui, lc thng lc bi, v by gi ngi trc mt hn l mt ng gi cha ti su chc tui, gy nh, mng mnh, trong sut, ch cn sc sng i mt v ging ni. Mt ngi trong sut ba chc nm ch hot ng cp x, l linh hn ca cuc khng chin chng M ca mt ro t bm dc con kinh Bi, c thng nm trong bng trong a, c thng phi sng trong hm, ma nc ni vn phi sng trong hm, t ngc tr xung ngm trong nc, t ngc tr nn tm gi l phn kh, thc ra vn t, v phi ta u vo bn m th. Ban ngy ng trong nc, m n vn li trong nc m hot ng. C my thng khng lc no kh ngi, kh tc, mi th long trong ngi rng bng ht, n da tht cng mun b tung, chng qua ch cn mt cht mu chy bn trong nn cha b ra nt m thi. Chnh ng Mi l ngi chn sng xung theo Hip nh Gi-neo, li cng chnh ng moi sng ln ti v trang, c khi phi lm lnh ca Bnh Xuyn, ca Cao i c t do n sng vo qun ca Dim, c lc li bi tc ru nh ng gi sng hp php trong cc cuc u tranh chnh tr, m n ln li n tng p vo tng nh ku gi cn b, ng vin khng chin c tr li hot ng, c ngi nhn, c ngi bo cn phi ch, c ngi ng cht ca khng tip, ang l ngi thng bng chc thnh ngi thua, ang lm ch li phi i ch lm t, ang kiu hnh nhn ln li phi ngm ngi nhn xung, l ngi thng kh, lm ngi bi, v thi th m phi chu bi, cn kh hn nhiu, lc h ngi trn la, lc nhng ngi trong bng, vt ln nhi xung khng bit bao nhiu bn trong vng hai chc nm nh M. Ri c s phn, bn ch ct u hng, va gy dng c mt p cha kp vui li b ph phch c my p, bun ch mun cht. Khng th vui nhng cng khng c bun, khng nm im nhng cng khng c php manh ng khi cha c lnh, u c lc no cng cng thng nhng tnh ton, vic lm m nay, nhng vic lm ba mai, nhng ngy ti, khng c sai st mt ly, sai l c u ri mu chy. Khng dm ngh

ti ngy t nc ho bnh thng nht m ng vn cn sng c th mt hi r di, c nm dui ra trn b vn g, nhm mt li cho tng th tht, tng ng gn gin ra, mm li lng nghe n tn cng ci im lng mnh mng ca mt ngy khng c bom n, ngy u tin c ho bnh, ngy u tin khng phi lo g c, khng phi ngh g c.

Nhng i chi, ni chi, ngh chi cha c my ngy ng phi khoc khn gi ln ng sang huyn bn bn kia con kinh Bi i mt vi mt cuc chin mi, m k th vn l bn ch thit tr thnh mt c b nm quyn sinh st hng chc ngn dn ang cht khip v lo s bi nhng mi quan h v thn tc, v b bn, v lm n vi nhiu ngi ca chnh quyn ngu. H phi dng hin cho ngi cm quyn mi mt phn hoc mt na gia sn ca h, c con gi ca h mong c ngi chin thng qun i nhng on th c. Nhng vic phc tp y c cp huyn lo, cp tnh lo, vic g anh phi lo thay? Hn ni vi ng Mi th. ng ci bun: "H cng ang lo nhng vic ca h, c vic chung ln vic ring, ni nhiu lm, ni n my nm nhng ch ai thm quan tm, ngi ny y sang ngi kia, ci s ca dn vn nguyn nh c, cng ngy cng s, ngay c nhng ngi trt th l vic ny vic kia vi mnh cng mt tm mt tch sau t ngy. Chnh ti cn phi hi kia m!" Cp trn ca h khng lo th ng s lo, ng l ng vin m, ng vin cng sn quan tm n c vic th gii hung l vic ca huyn mnh, tnh mnh. Ngi ph n i mt mnh, khng c sng, khng c c ng i, li ng ngoi sng, k c ti b ng cnh rng, giu mt trong cc chc v ca k ng quyn m vn hi ng v ng c sc mnh ca nim tin, ca l phi v c ci bn lnh ca hai chc nm hot ng trong vng vy ca k th. ng b bn giu mt m st ht hai ln ngay ti nh, mt ln vo m bng sng, mt ln vo bui chiu bng lu n, nhng ng vn giu nhm, n v mi sau mi c bit, ci chuyn ng ch m hi nhau c g l hay m lm m ln. Cuc chin y ko di gn mi nm m cha kt thc, cng cha bit n ngy no mi kt thc. Nhng xem chng ng Mi thua, ci thng gic trong nh y mi ngy nh mt ng hn ln,

quyn mi ngy ln mi ra, nu lu na khng chng trung ng cng phi thua. ng Mi ni ngm ngi: "Cuc chin ln ny ti thua l ci chc, ch Hai ! Ti th khng th nh tip c na ri, ti khng mt, cng cha nn nhng ln tui li bnh tt r r, sng nay cht mai ch lo mnh cht ri s giao vic ny cho ai? Nu ch Hai c lng ch nn thay ti lm tip bng ci ngh lm bo ca ch, c khng?".

Mt nm sau tiu thuyt Vng sng n v cng ra mt bn c, s lng in rt ln: mi ngn cun, nhng bn chm, ch c d lun g trong gii vit vn, trong bn c v nht l bn c tnh ng Thp. Hn c bun mi, khng phi bun v cun sch khng c ni ting m bun v mt ln na ng Mi li chm su vo qun lng ch v ci bt ti ca mt cy bt. Nhiu nm sau, bo Vn ngh ng Thpng li cun sch b qun theo kiu tng k bo, tc l nhng ngi ng hng ca ng Mi nhn ra nhn vt huyn thoi ca qu hng, nhn ra bng dng ca cha ng v ca chnh mnh qua nhng trang vit ci ti c t nhng ci tnh c nhiu, lng ngng m li nhiu...

13.

ti vng nng thn theo o Thin Cha cng l mt lnh vc hn gn b t nhiu chc nm nay. Chnh l vi ti y m hn bc hn vo ngh vn t truyn ngn Nm v, sau l tiu thuyt Xung t. T nh hn c thin hng v ci thing ling, ci th gii bn kia tm mt ch n nu cho ci thn phn bp bnh ca m con hn, v cng l ni gii to cho nhiu n c ca mt tui th c qu nhiu ni bun. Khi tr chuyn vi nhiu chng sinh t chng vin Bi tr v qu trong cc dp ngh, hn thng cm nhanh chng vi nhng c nguyn ca h: mun dng hin i mnh cho Thin Cha v gio hi v t xem c n thin triu. "S phn ca em c nh ot t trn lm sao em dm thay i, m em cng khng mun thay i." Nhng a phn Bi li c qu nhiu ti li trong nhng nm Php chim ng, gio s thnh s quan, to gim

thnh vn phng ca mt tnh t tr, cc nh th thnh n bt, k xm lc v gio hi trn ln vi nhau, cng nhau lm nhng vic m mt dn tc ang khng chin khng th tha th. Nhng tu s tr h cng bit th, h ly lm au n v nhng chuyn t hi y nhng khng th tm ra li thot. L tu s ca mt gio hi c ch ng xng ng trong lng dn tc l nguyn vng tha thit ca h. Nhng bng cch no th h khng th bit, v nh vn cng cha c cch l gii c sc thuyt phc c hai pha: nh nc v gio hi. Trong mt ln v thm mt x o ca tnh Thi Bnh, hn cht nhn thy mt chng thanh nin mc qun xanh v ci o cnh cc cng mu xanh ang li hi cho ln n phn sn sau ca nh x. Hn hi: "Anh c thy cha x ngi u khng?" Ngi kia tr li nh nh: "Tha, ti y, ng c vic g cn hi ". Cha x ch khong ngoi ba chc tui, c gng mt rt thanh t, cp lng my en nh nt v, hai con mt trn to v ci ming rt ti khi ni khi ci. Mt ngi n ng cn tr v p nh th m chu dng hin mt i cho x o bun t thi sao? Hn ngi ni chuyn vi ng ta khong mt gi, cng ni cng c cm tnh v cng thng cm cho ci ch ng o le ca mt tu s thnh thin. Li mt ln khc Nam Trc thuc Nam nh hn c nghe ni mt linh mc tr c sc hp dn khin cc t chc thanh nin ca a phng gn nh t lit mi hot ng. V mt cn b huyn kt lun: "m linh mc tr by gi rt li hi, h tranh th qun chng rt c ngh thut, cn anh em mnh th..." Hn li nh ti cha qun ht ca mt x o lm l ra ti t ngi ng cho n a chu, ba th h, trong vng nm chc nm. Cng chnh ng gi y mng mt b m m con n xin cha ra ti vo mt sng ma ng gi lnh, mng nh cha mng con, nh ng mng chu: "Nh ch ngu, sinh my a con m cn ngu, ba nng m khng n li nh ng ngy ma gi m con n, khng s a tr b nhim lnh sng phi ? Ngy mai th sao, ngy mt th sao, ti cn i c u na m s ti khng c nh". Mt li mng y mt i ngi m khng th qun, nay a tr l cn b x m b vn k li cho hn nghe nh chuyn mi va xy ra ngy hm qua. l lng thng yu con chin chn tht ca mt ng chn chin qu lu mt x o hay ch l th on, l php thut ly lng ngi? Trong nhiu t i vit ti nhiu x o, hn tr chuyn

vi nhiu linh mc, gi c tr c, dn ch tin b c, phong kin bo th c, v nhiu chc sc trong o Thin Cha, gn nh hn ho nhp c vo cch cm, cch ngh vi ngi i thoi, n trc c nhng g h tin, h hy vng v c nhng g h cn gin cn ng. Hn trnh by nhng cm nhn mi ca hn v tn gio ni chung v o Thin Cha ni ring qua tm s mt linh mc nhn c nhiu nh hng tt ca gii gio s tr ti chu u, ca phong tro cng nhn Php v nhiu nc ln cn, v nht l xu hng tr v ci ca Tin Mng m tiu biu l cc ng linh mc th: Ti vn suy ngm rng con ngi l mt sinh vt khng bao gi t hn ch trong nhng c cu sinh l. Lun lun n mun vn ti ci tuyt i, ci v bin, ci vnh cu l nhng mc tiu mi mi con ngi khng th t ti. V khng th t ti nn n mi gm tht v than th qua thi ca, qua ngh thut v qua c tn gio. Bo rng tn gio sinh ra do bc nhc v ngu dt, ch ng c mt phn, tn gio cng s sinh ra khi con ngi t thc nh mt cha t. Tn gio s biu hin nh mt thng hoa ch khng cn l mt cng c ca e do v p bc. N s thuc phm tr vn ho ch khng thuc phm tr quyn lc nh hin ti... Linh mc s chm sc linh hn con ngi nh mt ngh s ch khng phi nh mt anh lnh cnh st... Ti khng bao gi ri khi x o, ti l trc ht phi thuc v mt tp th no , hng ngy c nghe h ni ci, tham gia vo i sng ca h nh mt khuyn khch, mt an i, mt cm thng, nng h chnh mnh cng tm thy sc mnh t nng mnh ln... Nhn vt cha Th trong tiu thuyt Cha v Con v... c hnh thnh dn t nhng suy ngm y, t nhiu cuc tr chuyn vi cc linh mc tr ca c hai min, nhng hy vng ca h v nhng lo lng ca h khi phi lm vic tn gio di mt chnh th v thn. Chng trai mi c truyn chc phi v mt x o m cha gi qun ht vn l mt i th v tinh thn vi to gim, phi lm vic vi cc ng chnh trng, trm trng rt lc li, rt khn ngoan, phi tip xc vi nhng on th ca x o na chnh na t, phi lm bn vi mt ng linh mc mt ht nim tin vo ci chc phn thing ling ca mnh, sng rt trn tc v tr tro, ri li nhng nh hng xa gn ca mt a phn lun lun i u vi nh nc, v mt quan h c th l th ch gia gia nh ng ta vi nhng ngi

cng sn trong thi gian Php chim ng. M ng y li l mt ngi rt thnh thin, mun lm mt gio s dn ch tin b, ly vic phng s nc Cha v by chin ca Cha lm l sng mt i ca mnh. C lm c khng? C c x o ng h khng? C c to gim khuyn khch khng? C c chnh quyn a phng tin tng khng? V trc ht ng ta phi thot ra khi nhng thnh kin xu v ngi cng sn m nh ng ta t nhng nm cn l tu s trng o. Mt linh mc th ngy, v phm nhiu sai lm trong nm u, ri mt linh mc c nhiu hoang tng mun ph b l lut v thi quen c sng thanh thn nh mt gio dn, nh mt cng dn. Ri ng linh mc ln thn, sng au n trong s i u gia cc chc phn. V cui cng l mt linh mc thnh thin tm ra cch ho gii gia cc trch nhim, ci gc ca s iu ho y l ly gio dn lm Cha ca mnh, lm ngi Ch Bo ca mnh. V ng ta xin vi nhng ngi i din cho gio dn v chnh quyn a phng hy ra ti cho ng ta ln th hai vi li m truyn do ng t t ra: "Nhn danh Cha v Con v Gio hu x Nht... Amen".

Hn vit rt nhanh, rt sng khoi nh c dp c gii by trn trang bn tho mt ni nim vn c giu kn ca mnh. V khong cch gia nhn vt vn hc vi tc gi khng xa. Hn cng l ngi ngy ng trong hnh ng, c tin, d b la, cng c nhiu mng tng, cng mun c sng, c hnh ng nh nhng nhn vt anh hng ca hn, v nht l cng mun iu ho mi trch nhim m hn ang gnh vc. V hn trc ht l mt ng vin cng sn, vo ng t nm 18 tui, hn cng l mt qun nhn, nhp ng t nm 16 tui. Hn l ng vin trc, l anh b i trc ri mi lm nh vn. L ngi lnh hn mi c sng nhiu, tip xc nhiu, chng li tnh nht nht v c c bm sinh, li cng v hn l ng vin nn mi xo c tn gc mi mc cm hn km c mt cch nhn, mt cch ngh tin b, tch cc i vi mi bin ng ca x hi. Khng c nhng iu kin lm sao hn thnh nh vn c. i hn vn d ch c g ng vit, cng chng th ngh c g hay ho tr chuyn vi mi ngi. Nn hn chu n su vi ng, vi qun i, vi c ci ngh nghip m cuc

i u i la chn cho hn. Nhng cc trch nhim y khng phi lun lun ho hp c vi nhau, c khi c l mt ng vin tt, mt qun nhn tt th li l mt nh vn ti. Ngi cm quyn quan tm trc ht ti s vun p sc mnh ca cng ng, ti s on kt nht tr ca mt quc gia, mt dn tc hon thnh mt cch thun li nht nhng mc tiu kinh t, x hi tng thi k. Cn ngi cm bt th li quan tm ti s nui dng sc mnh ca c nhn, tnh c lp ca c nhn, c tnh phn khng ca c nhn v s sng to mun mu mun v ca c nhn chng li mi s c on, mi s gin lc, tu tin, thu hp tm vc ca c nhn khin n b ngt di sc nng ca gung my. Tht ra hai vic y ch l mt, c nhn l nn tng ca cng ng, sc mnh c lp ca c nhn s lm sc mnh ca cng ng thm vng chc c kh nng chng chi bn b mi tai ho bt k n t u ti.

Cn hn, nu xy ra s va chm gia chc nng ca mt nh vn v trch nhim ca mt ng vin th hn tnh ton cch sao? Thng thng l hn nhn nhng v n trnh v mt ci l rt n gin: hn vn cn l ng vin th phi chp hnh nhng ngh quyt ca ng. Thnh th cc nhn vt ca hn khng i n tn cng tnh cch ca h, h thng dng li khong gia, ri lm lnh, ri nhn nhng, tr nn ging nhau nhng s phn m nht, thiu tnh quyt lit, tnh bi kch tr thnh nhng gng mt ln c sc m nh lu di trong lng bn c. Hn ch c th l nh vn bnh thng, mt nh vn loi 2, loi 3 g , bit vy nhng hn vn chp nhn, khng c cch mng th n lm ngi tm thng cng kh ni g lm mt nh vn.

14.

C l trong cc tiu thuyt ca hn ch c mt nhn vt dm i n tn cng s phn ca mnh, dm kt thc cuc hnh trnh gian nan v nim tin bng ci cht ch nht quyt khng chu ri b nim tin ban u, cng khng mun v cu ci thn mnh m phn li

nhng ngi cng mt o. Nhn vt vn hc c tn l T Tn, mt chc sc ca o Cao i, mt ngi c nim tin trong sng, quyt lit dm m ci mng ln: ci to li h thng gio l v qun l ca cc c quan quyn lc cao nht ca o. Mng th ln nhng khng tm c ngi cng tc. ng Nm Sng mt i chun b cho mt cun sch s vit y v chnh xc mi bc thng trm ca i o t ngy lp o cho ti ngy cuc chin tranh ba mi nm kt thc, nhng ng qu gi li au m, bit n bao gi ng mi hon thnh ci tc phm i y. ng By Tiu cng l mt ngi trong cuc, c quan h thn thit vi nhng ngi sng lp o, nhng ng khng mun thay i, mi thay i u l tai ho, ng tnh nguyn sng trong ngu tn, trong thi quen cho c an phn lc tui gi. T Tn tng ni vi ng trong mt lc phn n v s th ca nhng ngi i trc. on i thoi vt kit t tng ca cun sch c hn vit nh sau: - Nu bn con cht khng c yn lnh cc ch phi chu ht trch nhim! ng By ci gng go: - Bn my ln c ri, cn nh di g na m i phi lun lun c dy bo. Ging ca T Tn cng gay gt: - Nhng mt na ci u ca bn con u c c t do, cc ch u c gip g con chu c suy ngh mt cch t do. Ri ch coi, cha s chn con, ng s chn chu, ngi gi s phi cm mai chn ht m tr v chng l ci ti ci n ca hi thnh. Ni ri y quay ngi i thng.

ng Hai Go cng l mt nhn vt i n cng tn bi kch ca mnh. ng l th tc tin cn ca cc bc khai o lp gio. ng tht hc t nh nhng l ngi c ch, ch bng t hc v nh bn b ch dn trong mi lm nm ng c c bo Php v tinh thng c Hn Nm. ng tr thnh ngi gip vic khng th thiu ca h php Phm Cng Tc, v ng va c ci khn ngoan, tho vt ca ngi lao ng li c c ci trm mc, tinh t ca ngi c hc thc. ng khng ch bit mt chuyn m l bit hu ht mi chuyn, t ngoi vo trong v ng lnh nhiu nhim v cng mt lc, c phi vin ca

gio ch, kim th k, kim qun gia, kim hu phng, l ngi thn tn, ngi tm s, l chn, l tay, l gh ngi, l gi da, l vt quen thuc nht ca gio ch, vi tay l ti, gi n l c. Sau khi ng h php mt ti Kim Bin, ng Hai Go nm chc tui, a v con v nh c mt vng bin, sng nh ngi khng c o qun i hon ton nhiu chc nm qua. Khi min Nam c gii phng, t nc thng nht, ng Hai gn by chc tui. No ng nhng nm cui i ng li phi i mt vi mt cnh ng au n, a con trai t ca ng, a con trai ng gn b nht, thng yu nht b bt v nhn lm ti cng cho mt m chc sc ca o mun vt bin ra nc ngoi vn ng d lun quc t cng nhn Ty Ninh l thnh a ca o Cao i, l vng t trung lp, l mt x t tr, l Nc Tri. ng gi bit con ng phm ti vi chnh quyn cch mng v n ngh n lm vic l v cha n, v nguyn vng su xa ca cha n, chc l cha n s bng lng v hnh din. V ng khng bao gi ni tht v ngi thy ca mnh, ng ta cht coi nh l ht, ni khng tt v ng thi mnh l ci g li dnh mt i hu h mt ngi ch c g l tt. N xu h lm, ti nhc lm, con ci n khinh cho. Chng n khinh ngi cha sng sao ni. Chng nhng ng khng ni tht m cng chng ci chnh nhng iu chng hiu sai, v ng cn l ngi c o. Ci o y chng em li li lc g cho ng nhng nh n ng dy bo c con ci. Gio t lm lit th t cha mnh khng n ni hn. Lm con ng gi l mt kiu hnh, ng ni l nn nghe, v li ni y c thi c c hi thnh trng n. N nghe ng, n knh ng v ci vng ho quang gi, du l gi nhng vn hn l khng c. Ngi i h sng bng ci tht t nh ti gi nhng con ci h u c t. Cn ng li dy con bng nhng kch thc gi, n tin hn, mt cng hn, bng chc li bo rng khng c g ht th s tan r ch trong chp mt. a tr nhn ra b la ch c th lm gic ch kh c th lm ngi lng thin. N c nui trong ci ho hc ca mng o lm sao c th sng c trong ci t nht ca i thng.

S kt thc rt bun ca hai ngi tu o mi ngi mi cch. Ngi gi th khng n

ni ht tm s ca mnh vi con ci v cuc i vn bun v s kim sng nay li khng cn c c tin v danh d mt gia nh c cng ln vi hi thnh th chng s ly g nui sng phn hn nn s di tr vn c che y cho n ngy tn bi kch khng th trnh khi xy ra. Cn ngi tr tui th dm i mt vi s tht bng mt chng trnh ci t gio hi, chm dt thi mt php bc hn sang mt k o mi, cng vi nhng ngi cng sn xy dng t nc Vit Nam thnh mt vng quc ca An Lc. Nhng ngay trong bui thuyt php th gia v tn gio ch T Tn vi ng cu tn Hai Go, ng Hai hi thng: - Anh c bn lnh lp nn mt hi thnh mi nh anh va ni khng? - Chu ch c thin ch thi, ch c mt tm lng st sng v i thi. ng Hai chp ming: - Khng , trn i ny c mt vic nn lm m khng nn lm l ci thin ch. C mt vic khng nn lm m li nn lm, l ci tn bo. ng h php vn thng ni th. ng Hai li hi: - Anh c hm quyn khng? - Khng bao gi, chu ch mun lm mt gio ch tinh thn, mt gio ch b bn v anh em, khng cn mt quyn lc no ht. ng Hai ci: - Ni vy l sai. C lm hi c ngi mi lm li c ngi. C git cht c thi mi cu sng c. Phi c quyn anh . Mt quyn th c ra ci qui g. Yu v ght u khng c. Tha v git u khng c. Nhng th y m khng lm c th lp gio lm sao?"

l mt trong nhiu on i thoi rt l th trong tiu thuy t iu tra v mt ci cht. Khi T Tn ni trong tht vng: Ti ch mun lm mt vic c ch cu o cu i, o vi i ho hp l mt. ng Hai ni thng: V ch, khng c u, ng c vng tng, lm vic khc i! ng khuyn chng tui tr c tham vng ci gio

nn lm vic khc i l ng ni rt tht. Mt tr thc c thin ch, c tm nhn tm ngh xa rng nhng li thiu ci bn lnh lm th lnh, lm ngi ng u mt phe, mt phi, ai khng cng ch hng lp tc phi gt b, phi nh ui, nu cn th git i, khng c s dt khot, s tn bo y th lm ngi ng u th no dc, lm th lnh mt gio phi th no c. Rt cuc cng ch l mt anh tr thc nht nht, yu ui, v tch s, tht bi ngay t trong ngh. Ci anh tr thc ngh th hay ni th gii nhng li khng dm lm, hoc dm lm nhng lc th cc hu lc th cc t, l mt ch hn rt thch nhc li, tng vit mt ln trong Thi gian ca ngi. on kt ca cun sch, khi vit v ci cht ca T Tn, hn vit vo bui ti. Mt gian nh qu rng, trng hu trng hoc, k my ci g c k xin c ca ngi ny ci phn, ngi kia b gh, cn hn vit trn mt ci bn rt rng nhng tm vn p ca mt bn gn tr li mt mc, lng nhng, p p, cng t thng cm cho chnh ci thn mnh, ngoi nm chc tui u m dm chuyn dch ch t Bc vo Nam, t cn nh ti tn ny n cn nh ti tn khc, v th di, con th nh, c nui ni nhau vo nhng nm c nc ang gp kh khn thi hu chin? Ch ln ti hn ch c ci ming vi ci bt, vi ci vn ling v vn y th lm c tr trng g! Ni cho cng, nhn vt T Tn dm vt b tt c c sng trn vn cho mt nim tin, cn hn, hn c dm bung b tt c c sng trung thc vi ngi bt ca mnh khng, khi phi ti h vi n, n hn vi n lc cui i? Nhn vt ca hn ang bc tip nhng dng cui cng trong ci chp chong na m na tnh ca cn hp hi, cn hn, hn phi sng nhng hai chc nm na nu nh sng c ti tui ngoi by mi, liu hn c b cht dn mi ngy mt cht trong lng bn c theo di hn t bui hn mi chp chng bc vo ngh vn?

15.

Hn vn nht li chu n su vi cch mng nn hn khng dm m cng khng mun

sinh s vi cc t chc ca cch mng cu sng hn c phn xc ln phn hn. Hn l mt ng vin khng bao gi gy kh khn cho chi b, l mt nhn vin rt bit iu bt c c quan no. V hn cng cha bao gi l ngi lnh o, ngi ch huy cp c s. C hai ln hn c cp trn c vo c quan lnh o ca Hi Nh vn th c hai ln hn u bi ri, lng tng, lm u hng , gy kh chu cho c cp trn ln ngi cng tc. Hn ch l ngi vit thi. V hn cng ch gn b ht lng vi ci sui ngun ca mi sng to, l i sng vi nhng vn ng bin chng ca n. Cha bao gi hn b lm ln hoc phi n hn v s la chn . Chm ngn c hn tn th l mt cu ni ca Goethe (hn cng khng r ng Goethe ni cu y u, trong cun sch no): Mi l thuyt u mu xm, ch c cy i l mi mi xanh ti. Ngay t nm hn mi vo ngh vit, nm 1957, khi hn v huyn Ngha Hng tm hiu mt v xung t tuy cha lan rng nhng rt phc tp gia mt n v b i vi cc thanh nin cng gio ca a phng, hn khng gp bt c mt cp u no, mt nhn vt lnh o no cp huyn hay cp tnh. Hn v x vi ci nhn hn nhin v tip nhn cng hn nhin nhng s vic ang xy ra, nhng bn lun ca gio dn v ca anh em cn b x c kinh nghim trong cuc u tranh t thi Php tm chim vi th lc phn ng ca nh th, khng mt cht thin kin no, khng b phn vn bi mt nhn nh, mt kt lun c trc no. Cc vn t n phi by ra, cc nhn vt cng t trong m ng m xut hin v s pht trin ca n cng tun theo ci logic ni ti ch khng do mun ca tc gi. S thay i v bn cht ca nhn vt Thu c lm hn bi ri mt thi gian v hn cha tng bit sc mnh ca ng tin c th lm mt cn b trung kin b tha ho. Hn cha tng phi kim tin nui ai, tm nm i khng chin cng khng bit gi tr ca ng tin, c nm khng phi tiu n tin lm sao nhn ra sc quyn r ca n. Li nhng nm u ho bnh, mt x hi ang mun xo b gi tr ca ng tin con ngi khi lu n, lm n l cho n, c th sng bnh ng hn, t do hn nu khng c n tham gia. Nn s thay i ca Thu khin hn chong vng nh l mt chuyn phi l, nhng s phi l ny khng cho php ngi ta ng vc, bn ci, n l i sng m, l mt con ngi c th ang giy gia trong s

xit cht mm mi ca ng tin. Quyn 2 ca b tiu thuyt Xung t khng c hoan nghnh l v th. l ln u tin hn khin nhng ngi lnh o gii vn ngh m bi ri trong s nh gi v hn.

Ln th hai, to chuyn hn v hn dm ng chm ti s trung thc ca mt hp tc x nng nghip ton x c xem l kiu mu v nng sut la, v thu nhp trong ngnh ngh ph, v c ch qun l. thnh mt thi quen hn v x, ch c giy gii thiu g, v bn hn ang lm ch nhim hp tc x, l mt nhn vt c cp tnh v huyn tin cy. V cng l mt con ngi rt lng thin, rt thun phc, ht lng ht sc v ci s nghip mi m ny. Qua nhiu ngy tm hiu hn mi nhn ra gia ting n vi ngi v vic ng nh n c trong thc t cn c mt khong cch. Ngi nng dn ch vui ci v ngoi, vui tm, cn trong rut th c nhiu ci lo, nhng ngi lnh o cng khng hon ton an tm v nhng vic h lm v c cc cp trn khen ngi. C s vt cht ca hp tc x ht sc qui m nh hn tng miu t trong cc truyn Tm nhn xa v Ngi tr v: ng s, cu cng, mng mng, trm x, trng hc, tr s u ban v tr s hp tc x, nh thng tin vi h thng loa n tng xm... Nhng tng nh th ngho dn i, tin v thc d tr khng c, xy nh, xy sn, xy chung ln bng nhng ngun tin thu c t mnh t phn trm, t cc ngh n mc lc nng nhn v c nhng bun bn lt vt phi php xung quanh ng ph liu ca nh my phn ln. Rung th t, ngi nhn ri rt nhiu, m vic g cng mun dng my cho ra v tin tin, hin i nh Lin X, nh cc nc x hi ch ngha ng u, th my s n ht la, ngi khng c vic s n bng g? Lm n c x nhng thu nhp thc t li khng bng lm tng nh, li hp hnh, li s sch, li phi mt ti nhiu s gian ln trong mi khu cng vic th lao ng tr thnh nng nhc, bt buc ch khng cn l nim vui na. ang lm ch tr thnh ngi lm cng n lng, khng th tnh ton cho ring mnh bt c vic g, h khng cn t ai, khng cn nng c, khng cn c lao ng v thi gian, tt c u thuc v hp tc x th cn g tnh na. V khng tnh c nn ci lo ca ngi gi v nhng ngi ch gia nh l ci lo ko di

sut my chc nm, t i ny qua i n, lo qu th khng cn lo na l xong, lt th lt c lng, no no c i i c, c lng i th c nh nc lo, s bnh ng gn nh hon ton, khng cn giu v ngho th cng khng cn li v chm, ngu v sang, may v khng may, cc s phn ring mt dn i, s phn ging nhau, mt ngi ging nhau,vui bun ging nhau n ngn ng v cm ngh cng rt ging nhau, ngh khc i, ni khc i ch lng thi cng c xem l chuyn l ri. Khi vit truyn va Tm nhn xa tht tnh hn khng mun vit nhng cm ngh tiu cc ca hn v hp tc x ni ting ton tnh v bn hn ang l ch nhim, v nhng ngi lnh o ca x t ra ht sc tin cy hn gn nh khng cn g phi giu hn, k c nhng cuc hp gia cc u vin thng v ca ng u x. Nhng hn trt nhn ra ng ph ch nhim ph trch ngnh ngh Tuy Kin l mu ngi hn c bit yu thch, v hn khng th bung b ng y c. Th l Tuy Kin ngay tc khc tr thnh mt nhn vt vn hc vi nhng pht trin t nhin ph hp vi tnh cch ca ng y, na cng na t, vn thu vn c nhn li vn to ting v li ch tp th, li vn vng vng, hn gin, ng ta mun c c ming n li c c vinh d, n ca ngi nhng vn mun ngi b thua thit phi hm n mnh, phi yu mn mnh. V dng Tuy Kin nh ng y vn l th th li khng th b qua s dnh lu ca c ng u thng ng vi cn b nh my n cp du, khng th khng ni nhng chuyn mua giu gim g ca nh my v bn cho nhng ngi lnh o ca x, b qua nhng tht vng v c s gin d ca nhng x vin tch cc. V trong nhng chuyn phi php y ngi u tr lun lun l Tuy Kin, v ng y l ng u vin nn trch nhim ca c tp th ng u l khng th trn trnh.

Th l nhng ngi vn tin cy hn x lin pht n kin ti tn trung ng vi th ti danh, v gi v vic "gy phn n trong c ng b" l "hu nhn vn giai phm". V nhng ngi lnh o x u l cu s quan trong qun i cng tng nam chinh bc chin khp di t ng Dng, c cng nhiu bit cng lm, ch khng phi ch l ng nng dn hin lnh c th b bm cm bt bt nt. Ri mi chuyn cng qua i,

hn c cp trn bnh vc, v chng li s di tr v t tng t hu ca ngi nng dn l chnh ng. Cng l ci s hn may! Ch c mt ngi chu thit l ng Tuy Kin, ng tr thnh mt nhn vt ni ting trong tnh, nhng khng ai ght ng c, ch bun ci thi. Ci ti t hu l ti bm sinh, ra bit ginh v m, mt hai tui bit tranh cp nhng th khng phi ca mnh, b tranh vt nh, ln tranh vt to, ri tranh li, tranh cng, tranh quyn, cho n lc sp cht vn cn mun tranh na, vn cn cha thy . N l thi tt c hu ca con ngi thuc mi giai cp, mi thnh phn, ch khng ch l ci ti ring ca ng nng dn, nht l ng Tuy Kin. N bun ci l ch y.

Hn th c ting, ngi c th c ci, ch c ng Tuy Kin l hi thit nn ng gin hn lm. Ba mi nm sau hn li tr v x Nam Tin, bn b c cht nhiu, nhng ngi cn li cng qun chuyn qua, ch ai gin hn c, ch c ng Tuy Kin v v con ng vn cn nh v vn cn rt gin. ng khng cho hn gp du hn gp ng rt tnh c v mun c ni chuyn lu vi ng gii ho, xin li. ng khng chp nhn, ti mun qun anh, qun c ci tn ca anh, ci nhn ca ng l hn ra ci hn hc y. Khi hn n cho b th ng u x l con r ng Tuy Kin, ng b th c ni li li ca b v vi hn: "ng b ti khng gin anh u, chuyn y c g m phi gin, ng cng mun mi anh li chi nh nhng s tr con chng n cn ngh d ni hn". Ni th tc l chi kho y, cc ng gi ni l thm thu lm, ci tr giu vt ca thng nh vn thm vo u.

16.

Cch y hn hai chc nm, hn c c quen bit mt linh mc tr sinh nm 1940, trng coi mt x o ca huyn Hi Hu, trong mt ln tr chuyn ng ta c ni vi hn: "Ti l ngi lm mt ngh c tnh tiu cc nh s nh gi ca cc ng, nhng v ti l gio s ca mt nc c lp, l ngi ca thi ny nn cng nhim c t

nhiu ci gan gc, ci kin cng ca nhng ngi cng thi, bi vy c cc ng ln to gim u c s hiu nhm..." Cu ni y khin hn phi nh mi, ngi i tu cn mun thay i cnh ng, cn khng chu sng ph thuc nh cc ng bc i trc du nhng th thch h phi vt qua l ht sc ln, c hai pha, t pha chnh quyn cch mng v c t pha to gim. Nhng ng linh mc tr u c chu u hng, khng lm c mt tu s nh mnh mong mun th ng ta s tr li o chc cho nh th, v qu lm anh nng dn tu ti gia c trung thnh vi nim tin t nm bc chn vo chng vin. l mt trong my nguyn mu ca nhn vt cha Th trong tiu thuyt Cha v Con v...

Nm hn cn tr c ln nng trng in Bin nhiu ln, sau ny vit c tp truyn ngn Ma lc, c mt ngi bn hn rt mn m tn l Dng, thng s, t trng t mc ca i sn xut s 2. Nm hn ti i sn xut th Dng mi a v t di xui ln. Chng ba mi tui, mt thng s hi gi, ngi v cng vo khong hm by, hm tm. H ly nhau t nm 1950, mt nm sau, vng qu b Php chim ng, Dng i b i, v nh nui m. Ho bnh lp li Dng cng cha c v qu, anh cn phi tr li in Bin lm lnh nng trng theo yu cu ca qun i. V chng h ly nhau chn nm vn cha c con nn Dng buc lng phi a v ln in Bin, bao gi c con th m con v, m nh phi nh cc em gi chm sc thay. Ngi v va gy va en nn anh em trong i sn xut thng ni a: "My phi ti tm v my k vo cho c y c da c tht , ch ngi nh ci mc cnh kh ch ra giun ch th no c ra ngi". Cui nm 1960 khi hn ri nng trng th v Dng c cha c my thng, mp hn ra, trng hn ra, l mt ngi n b hon ton khc. V chng h mng m c i sn xut u mng. Ri hn bt tin v chng h khong mi nm. Nm 1970, nhn gp mt ngi bn vn lm cng on nng trng nay v sng H Ni, mi hi thm cc bn c. V trng hp ca Dng th bun lm, anh bn ni th, nm 1966, khi anh y tr php i xe ca nng trng t H Ni, xe n nh dc Pha in th cht my, tri ma thu ng sang chiu, c sng,

ang ngi i sa my th bt cht gp thng s Dng, ph mc Dng, ang g lng m cng xe tru cng con tru ln dc. Ci xe tru ch th c ca mt cuc di chuyn, c mui xe, sn xe tri chiu, mt thng b khong nm tui ging cp mt to nhn mi ngi, cnh n l ci tiu snh ng hi ct ca m n mt nm n ln hai tui. M n cht v bnh sng phi cp tnh li a con ln hai cho chng nui. Anh lm li nui con n nm con ln bn th mua mt con ngh v bt u ng xe nhng lc rnh ri. c mt nm th con ngh vc c, li c chm sc k nn n mau ln v rt kho sc cho mt cuc trng chinh. Lc y anh mi xin vi ban gim c nng trng c thi vic v nh chm lo m, nui con ln v ly v k. Anh ba mi lm tui, khng tnh ton nhanh, nay mai con th ln, b th gi, h mc hai b u ngho, vi hai bn tay trng b con cn dt nhau ti u na kim sng? Khi c trn ng anh mi thay o cho v, bc xng sang tiu, cng v v con v xui, mi tn Hng Yn, bng ci xe tru ko, c i thng thng, ti u lm ngh c th tm dng t ngy, kim cht tin va dnh va n ng, ri vi nm cng v c n nh. Hn mi nm v trc Dng mi tui i mi, hnh qun ln Ty Bc ri tr thnh chin s in Bin, l ngi anh hng trong vng sng chi lo ca cuc khng chin chng Php. Hn mi nm sau Dng bc vo tui trung nin, ch xng v v a con cn nh trn ci xe tru lm mt cuc hnh qun di ngy khng c ng i trong ci vng sng u m, bun t ca mt kip ngi. Hn c ngh mi v mt bc tranh sn du kh ln, trong ci rng chiu rc ca tri chiu Ty Bc, mt ngi n ng gng mt kh en v sng gi ang g lng m mt bn cng xe cng vi con tru ln mt ci dc ca o Pha in. l hnh nh trn vn nht ca mt ngi cng thi vi hn, tui tr cng sng n, v gi cng v con, u l i tm ci sng c. Cn hn th sao?

Nm 63 tui hn c chng kin mt hin tng k v gn nh l ca t nhin biu trng cho ci kh nng ti to, hi sinh ca mt con ngi. l dp hn c ti thm mt gia nh thng binh, chng l thng binh, v cng l thng binh vi bn a

con p kho mnh nh thuc mt gia nh khc, mt dng ging khc. Anh y khong bn chc tui, v cng xp x tui . Nhp ng c hai nm th anh b bom napal chy ton thn trong trn nh vo Tn Cnh nm 1970. Nm y anh mi c hai mi tui, trai nng thn m vc dng, gng mt p nh din vin in nh, anh ni th, ti u cng c nhiu c gi yu thng v h hn. Trong na nm anh b cun cht trong mt khi bng bng t chn ti u, sng nh mt sinh vt h ng, n ung, bi tit v pht ra nhng ting ku nho nh. Li mt na nm khng nhn thy g, vn cha ni c v nm bt ng. Ri anh nhn li c dn dn, ni li c dn dn. Ri anh ngi dy c v bt u tp i, tp cc ng tc n gin khc t phc v nhng nhu cu ca ring mnh. Anh sng trong mt tri iu dng ba nm, sinh hot gn nh bnh thng nhng cha bao gi anh dm nhn vo knh, vo gng soi. Anh bit mt anh hon ton bin dng, ch cn l nhng mng da mu v vu, l mt qu ch khng th l mt ngi. Vi b mt gh s y anh ly v lm sao, gp m lm sao. Anh c th khng ly v nhng khng th khng gp m. Anh rt nh m nhng nu m nhn thy anh th b s au n cho ti lc cht. Nn anh c dng dng mi ci ngy tr v qu anh ch v cc chu chm sc. V c mt c gi tri iu dng b ct mt cnh tay nhng cn tr v rt xinh em lng yu thng anh, mun c cng sng vi anh mi mi. Nhng anh trn chy tnh yu v anh khng cn kh nng mt ngi n b tn tt c th nng ta, cng khng cn c mt gng mt bnh thng biu l nhng yu thng. Anh buc phi trn v qu sng vi m v cc anh ch. M anh n anh rt mng ch khng s, c l mt ng tht b ra nt b cng khng s, hung h c khu v, sang sa p hn hoi, b an i con trai th. Mt thng sau c gi thng binh khoc ba l v thng qu anh, xin c lm con gi m anh v gia nh c khng cn ai thn thit. Mt thng sau m ci ca hai ngi c on thanh nin x ng ra t chc. Mt nm sau c sinh cho chng mt b trai b bm, c hai tay v mt gng mt rt khu khnh. Khi hn ti thm gia nh anh thng binh c nhng bn a con, a con u 14, p nh tranh v, anh ni vi hn rt t ho: "N l chnh em thi cn nh, hai b con ging nhau nh anh em sinh i,

nhng n cao to hn em mt cht". B v ngi cnh ni a: "May m ng xu x nn ti mi ly c ng, ch li p nh con ng lm sao ti dm vi". Cc ngn tay ca anh nh ngn li v qup vo lng bn tay, hon ton khng s dng c, nhng anh tp nhng thao tc lao ng ring, sng ch ra cc nng c ph hp vi cc thao tc ca mnh nn vn lm vn c, chn nui c, lm mi vic trong nh c. Anh li bit tnh ton trong sn xut v kinh doanh, nui ba ba, th ln, nui ch, khu vn rng n hai so ca gia nh thnh mt khu vc chn nui v trng trt ni ting khp huyn. Khi hn ni; "Hai ngi ch c mt bn tay, li phi lo rt lm vic chc anh ch cng vt v", th ngi chng nh chnh ngay: "Tha bc, by gi chng em c nhng chn bn tay kia, bn tr nh em lm rung lm vn ch thua g ngi ln u. V chng em ln chc ch huy ri". Ba hn ngh nh mt trit nhn: "Sc mnh ti sinh ca con ngi ta c th snh ngang vi tri t tht. T mt ng tht ra nt ch nui gii, nui giun, bn t m thnh mt c nghip, mt dng h v mt tnh yu li mi mi cho hu th". Vi nm sau hn vit truyn ngn Mt bn tay v chn bn tay c gii thng ca B Quc phng v cng l mt truyn ngn c bn c a thch.

Nm 65 tui hn c lm quen vi mt ngi bn mi, l ng nghip, l mt nh bo tnh, km hn dm tui. ng ta lm bo t nm cc nh lnh o ca tnh cn l hc sinh cp tiu hc, h nhn thy ng nh bo mc b qun o b i nhu nt, i dp lp, nh mt ng cu chin binh. Ri ng mc mt b kaki mi hn, vn minh hn, i dp nha nhng vn c lum thum th no. V by gi ng may c mt b qun o ca nh bo, i dp da, tc di nhng vn c l mt ng nng dn mc qun o mn. Hn va nghe ng ta ni chuyn va ngm nhn ng vi nhng cm ngh rt ring, vui mt cht m cng bun mt cht. Rt t c nh bo tn tu vi ngh nh ng, v dn m vit bo nh ng, m cng t ai trong ngh li b coi thng, b bc i nh ng. ng phc v bn i b th, ch tch ca tnh, ai cng cn ng m khng mt ai trng ng. H coi ng nh chn nh tay, nh tr l ch cha bao gi xem ng nh mt

c vn, mt chuyn gia rt am hiu lng dn, ci gin v ci lo ca dn v nhng vic phi lm ngay cho dn kh on. Ngay c my i gim c c quan pht thanh ca tnh cng u mun tng ng v hu m khng th lm, khng dm lm. Cha mt ai bit cch ly tin va nhanh va chnh xc nh ng, li c cch vit thn tnh nh nhng ngi trong nh tr chuyn vi nhau nh ng. C ngi ni na a na tht vi hn: "ng y vit hay nh bin tp vin ca i B.B.C y". Ch phi mi ti ng hay can thip vo nhiu vic ca ngi cm quyn qu, v vic ca ngi cm quyn ln v nh trong tnh li thng hay ng chm ti quyn li ca dn, ni gim cho dn th b ngn ngay t ng tng bin tp ca i v nhng mi quan h rt phc tp ca ng ta vi cc quan chc trong tnh v khp cc huyn. ng nh bo tnh ni vi hn: "Mt tnh c ba, bn th qu, qu tin, qu lao ng, qu lng thc, qu t, dn nhn th kh thy ch ti nhn vo l ra v i chuyn. C bao gi h dm cho a tin v con s tuyt i huy ng lng thc mt v trong nm u. V s li ra qu lu, anh hiu cha? y, y, h ght ti v ti hay th mi vo nhng ch h thch giu kn!"

ng nh bo tnh li cn dy ng nh bo ni ting ca trung ng ci thut nghe dn ni. H ni lt lo lm, phi thu hiu tm s ca h mi nghe ni, hiu ni. V nh c quan nng nghip ca tnh yu cu b con nng dn nn dng ging la Hng c th dn ni li ngay l la ng Hc - Nh em mi so c t hai (hi ta), nhng ng anh li c t t (t ta) - H bo chng em dng phng thc "b thng" (gieo thng, khng cn cy), chng em lm theo ngay, mt v "b thng" ba chc mu (tc l b hoang, khng cy) - "Rung chng em xa lm, nhng la rt tt (khng phi l rt tt), i gt khng phi mang lim, ch mang mt, mang r thi". Hoc h mi ng nh bo tnh li n cm ri ni: "Bc ngi chi, m n th v th g bng mt". Ngi chi c gi ch thy g, dn cm ln vn ch c tp rang vi rau luc. Ho ra trong ao khng c c ch ton l tr ro thi. Nhng ci ba hn v my ng bn vn th ca H Ni ti huyn T. v ba cm tra huyn, c c ng nh bo tnh, hn mi tht s bng hong v cch phn bit i x gia ng khch ca tnh, cng l ngi nh ca huyn vi m

khch ca trung ng. H khng mi ng nh bo tnh, ch c cn b ca cc ban ngnh trong huyn ngi tip khch ca H Ni thi. M b th, ch tch huyn v chnh vn phng u ban u bit r m bo ch y c quen bit nhau t trc. ng nh bo tnh theo chn cc bn H Ni v cng vo phng tic nhng khng c ch cho ng ngi, cng khng ai mi ng ngi, ng c ng m ni chuyn vi cc bn ng ngi vo bn, bn tm ngi n va ch. t hn ci cnh k ng ngi ngi tr chuyn vi nhau lm ng b th huyn hi ngng, hi kh chu nn ng bo ly thm gh cho ng khch khng mi vn c n, vn c i mt ch ngi, ngi ng ci bn khng ai mun ng c mt v ng khng chu ngi sang bn khc. ng mun c tr chuyn vi cc ng nghip trung ng v ch u phi v thm mt ba n ngon. ng khng n g tht, ch ung thi, v ng mn bia by t ni lng. Rng ng l n nhn ca huyn ny nhng nm h gp kh khn trong thi chng M cng nh thi kinh t cn bao cp. H i lm, rch lm, thiu thn mi th nhng tnh ngi th ht sc m p, n rau n khoai nhng m n ch ai mun v nh, c nm vn phng u ban huyn, gc chn ln nhau m tm s. Cn by gi, ng ta quc cp mt hi say quay sang nhn hn, nhn cc bn hn, ri li nhn nhng ngi bn lu nm ngi cng bn, trc y, ch mi dm nm trc y thi, cn l bn b, l anh em, v ng hn h c chc tui, bit h t nm cn trung, nhng nay l nhng ngi quan trng ca mt huyn giu c, i ng bn b tic ln tic nh, ngi xe hi c my lnh, i u xa c c mt xe ch bia i theo, cn ng nh bo l mt cp di khng ng quan tm, gi l nh bo nhng ch l ngi vit bn tin hng ngy y m, n mc li thi, ni nng xm x, thiu lch thip, thiu tinh t, mt anh nng dn chay cha c khai ho bi nn vn minh th trng. Trong mt bn tic i khch l nhng nh vn ni ting ca trung ng v thm mt huyn cng ang rt ni ting m li ni nhng chuyn t i tm honh no, ngn li khng c, ui i cng khng c, nh phi nn nhn m nghe, m ci xo v ni lng. Ngi lnh o ni mt cu th ci lo thch ph m y ni li n mi cu, ging ni nh lnh v, ch n ai c, ch d chng mt li ni no c, c nh ngi m gi di x. Hn nhn nhng gng mt lnh ngt ca nhng

ngi ng quyn, mt nhn xung, ming mm li, thnh thong li ci nht, tc l h ang gin lm, hn lm nhng bit lm sao c. Nn hn vi vng ni chen vo nhng chuyn lm n tht bi ca ni ny ni kia m hn c bit c dp phnh nnh mt cch kho lo ci nhn nhy bn v cch qun l ti gii ca nhng ngi lnh o huyn nh. Mt mi ngi lp tc gin ra, ting ci di hn v nhng li i p tr li ci t nhin, ci vui v ca lc ban u. ng nh bo tnh cng lng nghe chm ch nhng cu chuyn vui hn ni, mt ming nh hi ci nhng l ci ci ma, ci ci khinh. ng ta u cn hn ng ra dn ho, ci ng mun trong ba cm tra ny l nhng ngi lnh o ca huyn phi t bc l ci mt tht ca h, cch n bc bo ca h v c nhng khoe khoang rt u tr ca nhng k mi bt u c ca. Cp lnh o sng v ngh nng cn n th th dn chng cn l vt v, ci i lm bo ca ng cn gp nhiu kh khn, chc rng h cng sp tng ng v hu thi, chng nm ny th th nm ti, h yu g ng m mun gi li. Ch l ng li nhn nhc xin lm hp ng! Trc ngy v H Ni, bn hn c mi ng n mt ba cm chia tay ti nh khch ca tnh, hn hi ng: nu gp li my ng huyn T. anh c g kh ni lm khng?" ng ci h h: "Ch sao c, vn th m. Ci vic ca h buc h phi th, ci vic ca ti buc ti phi th, c ai v ci ring u". Ri ng ni tip: "Lm nh bo l khng c ngh hu, lnh lng hu nhng vn c l nh bo ng chc, h c gii c vic a ti ra to. Ti cng mong ti vit sai c li xin li cng khai h trn bo trn i, ti sai h ng th dn c nh nhiu, c phi khng?" Cng nhn s tin cy, thn tnh gia bn h trong ngy c nh bn vi nhau, ng nh bo tnh nhn xt hn l ngi c tnh thch dn ho, vn ca hn cng nghing v s thng cm, s dn ho, thiu tnh quyt lit. ng th khc, ng thch s phn minh, s rch ri, hoc h ng hoc ng ng, ng phn i s na vi, sai ng chia u, nn nhn th phm mi bn mt na. Sau ln gp g y, hn c vit c mt truyn ngn Lc thi ng trn tp ch Vn ngh qun i. Nhng tnh cch nh bo tnh trong truyn c khc nhiu vi con ngi tht. ng nh bo hn c tip xc ch bun mt t no v nhng vic ng lm, nhng li ng ni, n thuc ch ca ng ch khng do s y ti ca cnh

ng m ng ni th, lm th. ng cn tip tc sng v vit mt cch kh chu cho ti ngy ng ngh hu v c sau khi ngh hu nu ng cn i c, cn vit c. i bo ca tnh khng dng th i bo ca trung ng s dng, tnh ca ng cn cp trn ca n, ch cha phi l mt vng quc c lp, khng thch l c th cm, cm khng c th b t. Cng l mt con ngi i ti cng trong nim tin ca mnh, trung thnh n cng vi li ch ca nhng ngi thp c b ming, mun em li s cng bng cho h nh ng t ha khi bc vo ci ngh vit tin vit bo.

17.

Hn thch s nhn nhng, s dn ho c mt kt cuc vui v, do tnh cch bm sinh ca hn nhng li ph hp vi phng php sng tc hin thc x hi ch ngha, yu cu cu chuyn bao gi cng c kt thc c hu. Hnh nh cng l cch vit ca ng cha mnh th phi. Nn c Kiu khng cht sng Tin ng m li c cu c ci cnh ti hi Kim Trng. Nguyn Du mun th m Nguyn nh Chiu cng mun th. Nhiu tc gi cc truyn th khuyt danh cng mun th. Nhng Nguyn Gia Thiu vit khc. ng vit tht hn, t cu u n cu cui ca thin Cung on ngm khc ch c ting than thm m nc mt thi. Ri nhng tng tng, nhng m mng, nhng hy vng nhng thc t th ng vua qun c ta ri, cn c cung n th vn php phng: chng ngh ting tiu i - Nghin bnh phn mc m di m deo. V hai cu kt thc ca ting rn di vn ch l hy vng: Phng khi ng n Cu trng - Gi sao cho c m hng nh xa. cun tiu thuyt u tay Xung t, cc nhn vt c pht trin theo ng ci bn cht ca ngi nng dn c o, h tr nn bi ri, lm lc khi phi i mt vi nhng th thch ca mt thi k khng thuc nng lc ca h ch khng tun theo s sp xp c hu ca tc gi. Tiu thuyt iu tra v mt ci cht cng th. Cc nhn vt Hai Go, T Tn b nhng nhn nhng vt vnh sut mt i tu o y h vo nhng tnh th b tc hon ton, khng c cch g thot ra c,

ch c th kt thc bng ci cht m thi. Nhng cht trong vn chng th s c sng mi trong lng bn c. Cn li sng mt cch gng gng, v l v mong mun ca tc gi th phi cht trong vn chng. V cuc sng vn quyt lit khng chp nhn s kt thc c hu nhng trng hp y. Nhng Cha v Con v... li c s nhn nhng, s gii ho v cha Th tm c cch chung sng gia cc bn phn, ly gio dn lm Cha ca mnh. Nhng trong thc t hoc s c mt linh mc no nc ta dm lm mt cuc cch mng trit nh th khng? tiu thuytCh tch huyn cng vn c s nhn nhng. Nhn vt An l mt ch tch x rt tr li c ti ch o sn xut nng nghip ca mt x, nhng anh ta cng c tnh lu c v gian gio ca dn hn v ni, li c tnh v huyn nng niu, chiu chung nn c nhng du hiu ca mt cn b x hnh tin, gian di, bt chp th on t ti ci ch ca mnh. Hn nhn ra nhng biu hin tiu cc cn m nht ca mt nhn vt ang c xem l thn tng ca huyn, ca tnh, v c li cnh bo bng nhn xt:Mt cn b x lm vic gii, rt tho vt nhng hay khuynh lot tp th. L l sc bn nhng nhiu khi ngu bin. Rt a ngi khc tng bc mnh nhng li khng bit gn gi uy tn ca ngi khc. Ci phn hin thc ch ti thi, cn sau li l "lng mn" ri, bng mt kt thc xem ra cng c l: c nc bc vo cuc chin tranh chng M nn nhn vt An t gt ra mnh tr nn sch s bc vo cuc chin u mi. Bn c nhng nm y cng mong mun cu chuyn c kt thc vui v nh th nn ng tnh vi tc gi. Cc nh ph bnh vn hc li cng ng tnh hn. Cun sch thnh cng theo ng nhng tiu chun m hc ca mt thi. Ba mi su nm sau hn tr li qu hng ca Ch tch huyn, nhc li chuyn c, nhn vt c mi t nga ra cuc sng c nhng kt thc khc hn, khc nghit hn nhiu, bi quan hn nhiu. ng ch tch x tr tui y trin vng nm no tr thnh mt tn c b y th on, cp trn khng dm loi b v y tng l gh m ca h trong nhiu nm, cn dn chng ch cn bit ging mt nhn ch khng dm h mi ni na li. Lc hn ng mun gp li nhn vt ca mnh th c tr li y tr thnh k la o ca c nc t hai chc nm nay, hin ang phi trn chy v c lnh truy n ton quc. Hn vit v cu chuyn

bun v ng xu h ca hn trong bi bt k Mt toi mt cun sch.

Tiu thuyt Gp g cui nm cng l mt cun sch c vit theo tinh thn ho gii mi s tri ngc gia nhng ngi c chnh kin khc nhau. H u gi, tng tri nhiu trn chnh trng, nhng mt tri ca mt th ch chnh tr da vo M h u bit rt tng tn v t tch ra v t tng, v tnh cm t nhiu nm ri. Nn gia h cng tm c mt ting ni chung khi t nc va ra khi mt cuc chin ko di v ang ng trc nhng vn hi mi. Cun sch c bn c ca Si Gn, ca min Nam chp nhn v n em li mt hy vng c nhiu tnh thc t. Nhng trong cuc sng tht nh n ang din ra hng ngy li khng hon ton nh th. V ci mc cm k thua ngi thng, du l rt v l, cng cha th gt b c ngay trong mt gia nh. Nh ci i gia nh ca hn l mt v d. Hn l con v l, v khng chnh thc nn hn cng l a con khng chnh thc. V hn tr li vi gia nh trong i qun chin thng, trong s nhng ngi s lm ch Si Gn nn khng th khng tip i hn cho ng hong. V li nhn mt thng Vit cng cng c dnh lu mt cht mu m ci thi bui c nhiu bt an, nhiu lo s th c g l thit, l khng nn. C mt a con ca gia nh phe bn kia, phe chin thng gn nh l mt m bo v chnh tr trc nhiu cu hi, nhiu bn k khai do cn b ca khu ph, ca phng, ca qun a ti. Cho nn b m hn mi xin hn mt tm hnh mc qun phc c eo lon thiu t t trn t bup ph k gia nh, c ai vo chi l gii thiu lin: "Chu n ngoi H Ni mi vo thm chng ti". Ngy hn gp li b m, b hn ngm nhn hn mt lc lu ri bo: "Nom anh by gi ch ging cht no vi ngy xa, nu anh khng xng tn th ti khng th nhn ra". Hn ni: "Nm nay con va bng tui cu ci nm gia nh ta Nam nh". B hn ni bng khung: " nh, 45 tui, i ngi cng nhanh tht". Ri ng c li ni: "Ci nm y l do hon cnh..." Hn ci, ni t i: "Cu ch nn ngh li ci chuyn ngy xa lm g". Tc l hn mun gii ho v ngh rng c iu kin gii ho. Hn tr v cng khng phi ginh ly mt ci g, i c mt ci g, khng ly i ca ai bt c ci g, tr phi hn c lng d nh nhen mun

nhn s thng th m tr th. Nhng hn ni mt cch v t nht, trong ting ci hn nhin nht: "Thi b i cu , c gp li cu m v cc anh ch cn kho l con vui ri". Hn ngh th tht nhng nhng ngi rut tht ca hn cha hn ngh th. Thot u th vui, ang c nhiu lo lng v b t ngt qung vo mt thi th mi cha c chun b g th gp ngi ca gia nh, du rng qun n t lu ri, ngh khng c n, l l xut hin. Nn mi m tic i ng n v bn n. Nhng trong lng vn khng vui. a con trai t c chiu qu, nng niu th li phi tp trung hc tp c nm v n l thiu u cng binh ca i qun tht trn. Cn ci thng vt b, mun qun i li l nh vn nh bo, c nhc nh, c mong ch ca c h. Th l bc, v n tri l, n ngc i. Cui nm 1976, trong mt ln hn li cho b m hm sau ra Bc, ng gi c ng trong cnh ca st ni chuyn vi con ch khng m ca. Ri ng hi: "Anh c cn vo trong nh khng?" B no li hi con rut ci cu l lng y trc ngy n li i xa, c th nm sau n li vo, cng c th vi nm na n mi c vo, cng vic ca n l H Ni kia m. Hn bit lin ni ngay: "D, khng , con n cho cu m thi. C chuyn g cn cu m c vit th cho v chng con". Ni ri hn quay ngi i thng, trong lng cng hi ti, hi gin. Mt ba cm gia nh chia tay cng khng c. Tc l b v m gi cn ght hn lm. S c mt ca hn vo nhng ngy ny lm h xu h nn h ght, c khi ch l nh th. Nhng n l con mnh kia m, n lm p mt mnh ti sao li ght n. Vn ng ght ch! V n dm ngoi cao hn cc anh ch n nn phi ght. Chng l dng di li tm ni pht sng ci a m trong mt lc qu tht vng ngi b phi ku ln: "Thng mn tin!" Na nm sau th ng gi hn mt tui 77 nn ln gp ngi ng trong cnh ca k ng ngoi cnh ca l ln gp cui. Nm 1982, tiu thuyt Gp g cui nm ra mt bn c c nc. Hu ht cc nhn vt trong cun sch u c nguyn mu c, nhng nhn vt vn hc c ng hn, sang trng hn, tr tu hn. Hn nng h thnh cc nhn vt i din, nhn vt t tng tc b ht nhng chi tit dung tc ca i thng. Hn vit khng nhm bi mc i t v nhng chuyn cn cha p m ch ct khng nh lng yu nc thng, ci thin lng trong mi ngi thng, xu th ca dn tc c kh nng xch li

gn h li cng i mt vi nhng th thch mi, mi ngi mi cch. Nhng cun sch lm mt lng nhng ngi rut tht ca hn v tnh khch quan ca ngi cm bt. Hn so snh hai ngi, l hai cu chu, u l quan li, mt ngi dm b tt c i theo khng chin, cn mt ngi c nu cht ly ci th ch c, mi nm mt t h thp mnh i. on vn nh sau: Anh Ho tt nghip trng Lut Paris, v nc c chnh ph bo h b nhim lm tri huyn, mt chc quan cai tr vo loi c mng nht. ng b ti l dn tham bin chuyn sang ngch quan li, hc vn v uy danh tt nhin khng th bng ng c nhn lut, nn c c v thch th ci chc v mi lm. Th c c mng vn c l quan ln v v quan ln tc th l b ln v b ln c th ni vi h hng: "ng huyn nh ti...", ng huyn nh ti th sang hn "ng tham, ng phn, ng k nh ti" ri...

Li mt on khc: Anh Ho l ngi sng t trong trng, b ti b th no c. Ci i gia nh y c c hai v: tn hc th c mt tin s, mt lut s, cu hc th c mt ph vng, mt khm sai i thn. H sang n th m h theo cch mng c, c ng ph vng ln ng khm sai i thn. Cn ng tri huyn li khng khng bo th ch c, mun sng cht v n, t chi mi s thay i...

Nghe v hn ni li, m gi hn ni cn gin d cha tng c, v xa nay b c tc cht cng c gi ci v ngoi im m v cng gin li cng ti nt mt v ci. Tt nhin l ci nht, ci gng, ci ci lnh lo m ngy cn nh hn mun dng ht chn tc mi khi hn thy b nhn hn v ci. V li x hi tr li n nh dn dn, nhng lo lng, s st v l ca nhng ngy u khng cn na, nn tm hnh ba ca hn c h xung tr li cho ci a con mt nt dm dng vn chng chi c b. V c gia nh t hn mt cch h h, v tm ra ci c ch ng khi phi ngi thp hn hn, ngi vng ngoi mi ln c cuc gp g trong h. Ci s hn ho ra cng vt v, t nh ti nm 15 tui mi c v nh b nhn m

gi, nhn cc anh ch, c tn mt thy b n b ng, lc gt lc ci. Ri bt tin nhau va trn ba mi nm mi c gp li, ch c mt ngi cht l ng anh r c ca hng ln Hi Phng, cn vn mt. ng b l mt ng lo tc bc ph, i ng lng khng vi cy gy trong tay, ni nng ngp ngng v ci nhn y lo s. ng hin ra trc mt a con va tr v nh mt ngi tht bi hon ton. Cc b ch gi i nhng vn sng tm tm vi nhau trong mt ngi nh nh xa kia, v ch c ai xut gi c, hay ni nh ch i "ch c ma no chu rc i cho". Ln ny xa nhau thm thot trn hai chc nm, tuy cng mt thnh ph, mi nh u c in thoi, ch cn nhc ng nghe ln v bm s, m vn khng c bit tin tc ca nhau. Hn bit chc s khng c c hi gp li v nghe ni m gi ca hn buc cc con phi lp li th, mi mi khng c nhn nhn li ci chi th b tch ra. Vic g phi th, cc anh ch hn v c hn u tui trong ngoi by mi c, cn sng c bao lu m s phi gp li. Trong s h ch c hai ngi l c con, mt dng Php, mt dng M, thnh cng dn ca cc nc s ti, n t nc ca ng b cha hn chng nh cn nh lm sao nhng ngi chng cha tng nghe ni, cha tng gp mt. Cuc chia ly vnh vin ny khin hn bun lm, cng c tui ngh cng bun, ci cn ngh ca mt ngi n b lm t ri hai khc rut, khc trn khc di, th ci dng h y cn c ra g.

18.

Li ni ti dng h. T nm cn nh ti nm 45 tui hn khng h bit gc gc bn ni ca mnh, con v l, a con khng mong i ch c trch nhim g ti hng khi mt dng h m phi cho hn bit. Nm 1945, trong mt ln hu chuyn vi mt v quan thy tnh Nam, ng quan ln v hu hi ng quan va b mt vic do thi th: "Quan ln c my ngi con?" - "Bm c ln, v chng con c by chu, hai trai nm gi". Hn ng sau tm bnh phong bt gic nghe lm c cng bng hong, th ra b hn loi anh em hn ra khi m con chnh thc ca ng ri. Khng ng sau nm

1975 hn li c gp b v m gi ngay ti Si Gn va c gii phng, mi c dp nhn anh ch, nhn h hng trong Nam v c ngoi Bc. By gi hn cng l ngi sang, nhn hn lm thnh vin ca gia tc ch mt mt mt cht no, nn chnh ng b v b m gi vn ght hn li thay nhau a hn i nhn h vi li gii thiu rt t nh: "y l anh con ln ca b ngoi H Ni". B ngoi H Ni ch khng phi l b Hai, b Ba g c. Ni th l mi ngi u hiu, v tng nghe ni ng b hn cn mt b na, c hai con ang sng H Ni. V li trong my ngi con trai ca ng, hn c gng mt v dng dp ging ng nht, cng gi cng ging nh nhn xt ca nhiu ngi. Nhng ng khng ni g thm vi hn v gc gc, qu gc u, ng ni l ai, ng c l ai, tuyt i khng ni. V sao th, cho n by gi hn cng khng th hiu. C mt ln ng c ni vi hn: "Ti vn gi bng khon ngi nh th h ph Hng Nu, Nam nh. Ti s a anh cm anh xin li vi nh nc xem sao". Ch ni c mt ln ri ng qun i, hn cng khng nhc li. Nn v gc gc hn phi hi ch i, gi b hn l cu rut, hn hn 16 tui, l chu gi u ca ng ni hn (ng ni c bn v v bn nng hu, b hn l con b Ba. Cng l con b ly thm, a con thm m sao li ght b con thm th). Ri hn gp ng trng h, l chu ch tn ca ng ni, sng ngho nhng bng d tt, cho hn xem tc ph c lp t i c Nguyn L, l H b thng th Trng s Qunh sn hu, thi L Tng Dc. C L l con t ca c Nguyn Vn L, c L l con th nm ca c Nguyn Cng Chun. C t ca chi hn l Chu qun cng Nguyn Nh Hiu l con th ba ca c Chun. C L l chu rut c Hiu, l t chi Nguyn Gia Liu Ngn, huyn Siu Loi, tnh Bc Ninh, con chu c mt thi ho l n Nh Hu Nguyn Gia Thiu, tc gi Cung on ngm khc. Vin t ca hn l Thi t nh quc cng Nguyn Bc, cng qu vi inh B Lnh lng i Hu, x Gia Phng, huyn Gia Vin, tnh Ninh Bnh. Thnh th hi qu hn u, hn c th ni Ninh Bnh, Thanh Ho hay Nam nh, c di t vng Sn Nam H y u c mi quan h mu tht vi hn c. Hn na trong sut tm nm khng chin chng Php hn cng khng xa ri ba tnh . Qun khu 3 th ng huyn Nho Quan thuc t Ninh Bnh, thi hn l lnh th Th Xun, Yn nh ca tnh Thanh Ho v

ln u hn c gp cc ti danh vn chng ca c nc Nguyn Tun, Xun Diu l ng Mn, huyn Vnh Lc ca Thanh Ho. Thi Nam nh b Php chim ng hn cng hay i v t huyn Ngha Hng, Hi Hu, sau ny hn vo hn ngh vn l t tiu thuyt Xung t, nhn vt, s kin trong tiu thuyt l vng h Ngha Hng ca tnh Nam nh. Cng nh H Ni, m hn sinh hn nh h sinh b c Tin ph Hng Ct, nh b m ph Quan Thnh, ln ln mt cht th ph Hng Bn, i v qua vn hoa Hng u khong mi nm. Ri tp ch Vn ngh qun i ni lm vic ca hn sut ba chc nm li k st vn hoa Hng u. Nh ring ca hn bi Phc X cch vn hoa Hng u khong mt cy s. Tc l c ti hai phn ba i ngi hn c nh dnh cht vo my ci ph bao quanh vn hoa Hng u. Tui hn cm tinh con nga, nhng chc l nga qu nn ch bc quanh qun mt ro t quen thuc, v gi li cng t i hn, cho n by gi hn vn cha c t chn n thnh a Thi Nguyn v vng du lch ni ting Lt. Ngh rng n gn, li giao thng thun tin, i lc no ch c, rt cuc ngoi by chc tui vn cha ti. Ch bit c cn thi gian t ha vi mnh v mt chuyn i s c khng? Nhng vit th hn li chm lm, c tng hay, cch kt cu l v p l hn vit lin, va vit va ngh tip, hn cha bao gi li mt ci g v t ha ri s vit.

Li ni tip v ci dng di ca gia tc hn. Tin t ca hn rt ham m tham chnh, v tr gi cho ci ngh nguy him y h phi cht rt nhiu. C vin t Nguyn Bc l t tng u tin ca nc ta. S nghip ca nh inh cng l s nghip ca c, ngh rng s trng tn cng nc i C Vit. No ng hai cha con vua inh b hnh thch, ci n Thch cn treo y, theo hn l cha th kt lun c. L Hon tui tr ti cao, trong con mt ng ta ch c inh Lin mi l i th ng gm, v Lin cng cn rt tr, c ti cm qun khin tng v cng l mt tay c lm th on. Lin cht cng vi cha, con ng ti ngai vng hu nh b trng. Li thm c s tnh ton ca b Dng Vn Nga. Hn ch tin my v lng yu nc ca b, hn ch tin vo s tnh ton rt trn tc ca chnh mnh. Vi b lm ti L Hon tt nhin l an ton hn lm ti

inh Lin. Lin tng git thi t nay phi git thm mt thng em khc m l inh Ton c g phi phn vn. V git c L Hon cng vn c vi ci ti thng dm vi v ca cha mnh. Nn ng Thp o Tng qun phi ra tay trc. C t ca hn dy qun chng li ng tng mun cp ngi. Nhng ng tng tr va c qun quyn, li c c thi hu ng pha sau nn ng t tng gi nh phi rt v Gia Miu ri t chc mt trn quyt chin trn sng Ln. L Hon dng ho cng nh bi, inh in cht ti trn, Nguyn Bc b bt ng ci, gii v Hoa L, chm u ca ng Thnh. Ba i sau c Nguyn Dng, lm quan di ba triu vua nh L chng li quyn thn Anh V cng vi cc tng. Cc tng vy thnh, c xch gio m Anh V cho khi hu ho th b m D Mng m cht ly c. Anh V l ph chnh i thn ca L Anh Tng, li l ngi tnh ca thi hu, vy cnh trong triu rt ng cht th no c. C nhic mng cc tng v tham ca t lm l vic ln ri nhy xung ging t vn. Nhng c li cho i mt ngi con l nh th Nm u tin ca nc ta, c Nguyn Thuyn tc Hn Thuyn. Nm 1923, dn lng Lai H (Gia Lng, Bc Ninh) trng tu nh th c Hn Thuyn c lm i cu i ca tng s nghip ca c:

Hn lut xng tn thanh, L hu, L tin, vn phi bit khai Hoa Vit gii. Ngc ng tiu c lng, L Giang Triu Hi sng t i t Bc Nam thin. [1]

Nm 1388, vua Trn Hin mu bt H Qu Ly b bi l, b thng hong Ngh Tng bt giam, li mt ng quan v h Nguyn l c Nguyn Cng Sch, thi u qun qun thit sang cng anh em l Nguyn Minh Du qun qun thit h em qun bn b nh ph ngc cu Trn Ph nhng vic khng thnh, b H Qu Ly git c hai anh em cng vi nhiu ngi trong h. Sau v tn st ny nhiu ngi h Nguyn phi i sang h Hong, ri h Quch, h n thn.

Sang thi cn i c ni hn l Nguyn Tu, tng c Ninh Thi, trong h gi l c thng Tu, nm 1885, khi Php nh Bc K c chy v qu nhng li nm bn nh v

 Hong Ngha, em v l tri huyn Bnh Lc thua bc chy v xin tin ch, ch li nghit khng cho sinh th vu ca anh r chng phong tro Vn Thn, t chc vy bt em ra b sng M ct c. T con chu lm tht g ch c bp c ch khng c ct tit. Ngy gi ca c, ng ni hn lm l t b cng ng 5 gi sng l gi b b hnh quyt, t xong ng ng ca ngi mt mnh, ch n cho vi mui trong ngy. T ngy nh hn ch bit c mi dy lin h duy nht vi dng h l khng c gi ci lc m phi gi chch l ci chi, ngi nghe khng hiu th ni thm, ci chi u. V ng ni hn tn hu l Nguyn Hong Lc. Nhng phi ti tui 60 ln u c v qu gc ca h Nguyn Bng Trung huyn Vnh Lc tnh Thanh Ho hn mi nhn ra hn l ngi ca H Ni ch khng cn thuc v mt vng qu no c. V hn c tnh hay t giu, ngay c khi bn b vch vi ci xu ca hn trc ng ngi hn ch hi cng mt mt t, hi ngng mt t ri li ci ni ha theo ngay, ch khng gin, cng ch thanh minh g c. Theo hn, l mt c tnh ng yu ca ngi kinh . Nm hn v Thanh, trong my ngy lm vic tnh cha v Bng, hn hay n chi nh mt ho s rt a ti, vit c tung, gii Hn Nm, li ham m lch s, trc ht l lch s Thanh Ho. Nghe ng ta ni v lch s ca Vit Nam th qu na nhn ti ca nc nam u c gc l ngi Thanh Ho. B Triu Th Trinh khi binh nh Lc Dn nh ng Ng l ngi ca qun Cu Chn, tc Thanh Ho. ng Dng Din Ngh ra xy thnh i La t th k th 9, l tng ca Khc Ho, sau lm Tit s c su nm l ngi ca i Chu, tc Thanh Ho. Ng Quyn qu gc Sn Ty nhng t nh ti ln u Thanh Ho, l con r Dng Din Ngh ri li c b v cho gi t i Chu cho n nay vn cn mt dng con chu tnh Thanh. L Hon sng vi m lng Xun Lp, huyn Th Xun cng vn l ngi Thanh Ho. inh B Lnh qu Gia Vin, thi hai huyn Gia Vin v Gia Khnh c gi l Thanh Ho ngoi. L Li th ng l dn Thanh Ho ri. Nguyn Kim thuc dng Nguyn Bc, qu Gia Miu, huyn H Trung, l t tm gi ca triu Nguyn, Trnh Kim qu Bin Thng, huyn Vnh Lc. L Vn Hu, ng t s cng mt lng vi ng t ngh c ng thuc huyn ng Sn... Hn nghe rt chm ch ri hi mc: "Vy cn thi by gi?" ng ho s cng ci:

"Xa th cung kim nay th b gy, u ly thin h lm nh c".

Ri ng bn ho s li k v qu ni ca ng lng Ph Kh, thuc huyn Hong Ho, t t ca ngh tung. Mt lng h L, xa kia c n by ci ng trin, by ng l trng, v lng qu ln. C lng ht tung, c nh my i lm ngh tung, c gia nh nm anh em trai lp mt gnh tung i ht khp mi ni. V phong nhng con ngi Ph Kh cng rt tung, ho hng nh cc nhn vt tung. Thi ci cch rung t c mt ng b quy l a ch, s b a ra u ton x, sau s lp to n x bn lun. ng ny ch c vi mu rung, n vi dn lng rt phi chng. Khi ng b giam i ngy a ra x bt thn mt m ng trn c v nh. ng tm ra sch s, mc mt b qun o di trng, i giy Chi Long, dao git trong ngi ri ngi im lng mt mnh, khng ng, cng khng tr chuyn vi ai, i tri sng hn mi lng thng n tr s ca u ban xin gp cn b ca i ci cch. Khng ai c bit ng xng ngc t m thy ng xut hin t ngt vi b qun o trng mi, giy mi, v mt bnh thn u rt ngc nhin. Cha kp tra hi g ng ni trc, t tn, ng hong: - Cc anh lm sai ri, c bit khng? Ti l ngi khng chin, cc con u i khng chin, cho rng ti c l gian thn nhng cng kia b vi ti n cng c min ti cht kia m. Ti khng s cht nhng ti khng thch cc anh nhn danh cch mng n sng vo ngi ti. Hy ti t x.

Ni on ng git banh vt o, rt dao m vo bng mnh, li rch xung mt ng di cho rut x ra mi chu nm vt xung.

Ri mt ng trung nng b quy lm l a ch, khi sa sai ng c h thnh phn, x tr li nh nhng rung th v tay ch khc. ng pha mt m tr ngon mi bn b n chia vui ri lm mt i cu i dn ca, t thm trm:

Hu phc khn tng lai, ng lng y cu V tm m d vng, in a canh tn.

(Hy nhn v tng lai v rng ct cn nguyn. Ngh li chuyn va ri rung t qu tht c i mi). Khng gin cng ch bun ch ci kh mt ting.

Mt anh vn l nhn vin ca cng ty cp nc, sng c thn th x, nghe tin v nh ngoi tnh anh lin xin v hn nh. V th s nhng anh chng vn dng dng nh khng h bit chuyn g. C iu m m anh ng ring, ly c trong ngi ang c bnh. Sau khi d thu thp mi chng c anh bo v: "C l v ti nhng c n khng chung thu th ti nh chu vy. Ti s khng lm g c nhng ni trong ngy c phi ra khi ci nh ny". C v khng dm ci, vo ly m chng ri ly chng, xch khn gi v nh m . Anh chng cng m sang nh hng xm v b c b lit ri chm la t nh. Ci nh b con v tht tit lm cho u ch c ly la mi ra sch. Cng an ti lp bin bn, anh ni: "Ti t nh ti ch c t nh hng xm u m phi lm bin bn". Ngy hm sau anh cng m ln xe i lp nghip Ty Nguyn.

Mt ng gi trong lng cng l ngi hay lm th lm v, c hai con trai l lit s, v chng u ngoi by mi tui, bn b cng cht gn ht, lm bn cu th vnh ci cnh c n ca mnh. Bun lm ch m vn a c: Thn bng c hu cn ai Cn con v cn chai ru ny M mng na tnh na say Ru dm ba chn th vi bn cu.

Ngay ngy u tin v tnh Thanh, hn c nghe mt bi th nhi bi th: Nam quc sn h Nam c... ca L Thng Kit, tt nhin ca ngi Thanh Ho lm

giu chi ci a phng tnh ca x Thanh:

Thanh Ho sn h nam dc xy Tit nhin nh phn ti ni y Nh h bo ch lai xm phm Nh ng hnh khan s c ngy

V c mt d bn:

Ti sao bo ch li xm phm Chng bay s b tht bi ngay.

Ci tnh cch ho hng, phng khong v thch t a ca ngi Thanh Ho lm hn vui lm, t ho lm. Ni th, ch hn vn c gc r l ngi Thanh Ho. Nhng cn chuyn cc danh nhn lng hn th sao? Thi th c vit ra y bn c cng xt. Lng ca hn cng c mt ho hn t thi T c l ng Mai B Nghim, trng tun, thy dn tnh c cc qu bn m qun chng li triu nh. Triu nh c ngu cng cn c trm v i quan lm tham mu, cn mt anh trng tun ly u ra ngi c ti kinh bang t th ph tr nn mi bn nhau c ngi ra Sn Ty theo ng L Duy c, dng di nh L, tn ng lm minh ch, ng Cao B Qut lm quc s dng c ph L dit Nguyn. l mt chuyn v vn. Li bn nhau qun ng Nghim t Thanh Ho nh ra, qun ng C t Sn Ty ko xung cng chim ly thnh H Ni. Li cng v vn hn. ng Nghim a qun v Vnh Lc, ng Eo Lon thuc lng Bo. Qun cha lp xong tri, cc tng v thm lng, m b git ln, i ng b con tc h, ni thnh ni tng nh l cc bc khai quc cng thn. Ri n n ko nhau ln huyn git vin tri huyn lm l t c khi ngha. Nhng ch nh nhau vi qun ca triu nh c vi trn th m qun hp ca ng Nghim tan v c, tng chy ng tng, qun chy ng qun, ri ko nhau ln tut mi Cm Thu, Quan Ho trn s truy n. Sau

triu nh c tng c H Duy Phin, ngi Hong Ngha, lm khm sai i thn v tn huyn xt x. Lng Bng Trung s phi chia lm i, mt na nhp vo Bng Thng, tc Bin Thng, mt na nhp vo Bng H tc x Vnh Minh by gi, xo tn lng. lng c c Nguyn B Thn, l c t nm i ca hn, n st Khnh Ho, ang nh c tang m, nguyn l bn hc c ca ng Phin, lin vit mt l th trn tnh, li l thng thit, gi ln quan khm sai. Cc b lo v chc dch trong lng mc o thng xanh, qu dc Ba Bng, ming ngm c, tay dng th ln quan i thn khi kiu quan va t di thuyn ln. Cha nh c ngi mt nh vang, nh c ngi ri mt vng nh ngh l th. Lng Bng Trung ch b thng quan rn e ch khng b xo s, tht l phc c mi i. C lng vui nh ngy hi ch khng ai thy l nhc. Mt m gic c lm sao dm chng li vi qun ca triu nh, h ni vi nhau th.

Trong lng cn mt ng quan to na, l c Nguyn Huy T, lm ph ng s Hu. C T c vua T c rt yu, sai ra Thanh Ho thanh tra v ng m m ca dng h nh Nguyn t Gia Miu thuc huyn H Trung. M m ng tin ch lng b ng dn lng cn khn kh hung h m m ca nh vua bn triu. C T t Hu ra v thng lng thm gia tc. C v ngy trc th ngy sau cc quan u tnh tng c, n st, b chnh cng v theo lun v qu mt dy sn nh c ng s chu ti. ng quan c vua yu li nhn trng trch ca hong tc giao ph ly lm mn nguyn lm, nm di trn b nga k gia nh, bung mnh khng thm tip. C bt h qu ng na bui mi sai gia nhn vn mnh gi h vo tra hi. Ri c T tha nhng khi nm cng v tnh mi ng quan phi t mt ci cm ln bng t hnh pht khng chm sc t tm gi ca nh vua chu o. ng gio l trng h ca chi hn, l mt tr thc x hi ch ngha, khi k li chnh tch ca mt ng quan thi phong kin mt c ln v hnh din. Hnh din v c l ngi trong h, ngi cng lng vi mt ng quan to c vua yu, tng bt cc quan u tnh phi qu gi trn nn t ca lng Bng. Nhng mt hn vn bt ng, v hn l ngi ca vn chng, li c tt hay giu, nn ngh thm: "Xe m ra ci mng lm quan, c l h hng nh quan, l y t hoc ngi lng

ca quan thnh mt thuc tnh ca ngi mnh mt ri".

l chuyn v hai ng nng dn cng kh ni ting ca lng hn, mt ho hn nng dn dm lm gic nhng ch l gic c thi ch cha ti tr thi ln thnh mt cuc khi ngha. V mt ng nng dn c s phn nung chiu va lm quan va lm gia n cho nh vua, ng o, phch li mt cch kh chu. Cn mt ng nng dn na, l con r ng t nm i ca hn, mt lnh t nng dn chng Php ting tm vang di ca tnh Thanh l ng Tng Duy Tn. Chin tch ca ng ngh Tng ra sao c vit nhiu trong sch s chng Php thi cn i. ng sng rt anh hng, cht cng anh hng nhng vn khng thot khi ci tnh cch mt ng nng dn lng, cha phi l mt th lnh c tm nhn xa rng lm i thay thi th. Thi ngh Tng v gio Th cng hc mt thy l c c L bn Bo th gio Th hc gii hn, vn chng ti hoa, su sc hn c thy yu bn n nn ng ngh c ght. Khi c hai ra Nam nh theo hc hong gip Phm Vn Ngh mt ba tr v qu cng li thm thy c bn Bo. Tri ma ng ly, hai ng hc tr xo t vo nh thy, thy ly dp a cho gio Th ra chn ri bo con a cho ngh Tng i guc mc. Lc ngi ung tr th tr Th c ngi ngang vi thy, cn tr Tng th phi ngi di. Ghen c cng vi ght mi sinh th. Khi ng ngh vng chiu Cn Vng nh Php th vic u tin l cho hng binh bt gio Th tri sn nh Bng vu cho ng ta chng Cn Vng, i gi chm. ng ch rut ca ng ngh bit tin lin chy ra bo ci tri cho gio Th ri v mng chu: "Gic cha nh c trn no cho dn vui tnh chuyn tr th nhau. Cn ai mun theo cc anh na". Trong lng cn mt ng tng v l c im, thu hn vi lm ngh chng ng, tn hu l m, nm ngoi s inh khi ng thu. Khi ly lnh c i th cho con mt nh giu trong lng, vo Hu gp k thi v, c xin ng th trng ph bng, i nh trn mi nm c thng n c, lnh chc tng binh gi thnh Nam nh. C l ngi c sc kho ch khng c hc vn, khi mt ng quan hu nhm dng ch lc khon ca mt bc i t khng r, c lin gi hai bn tay cho ngi kia ng ln m nhn. V c im v hc nn ng ngh c khinh, gp dp ra chi vi bn ng

mn l tng c Nam nh, tuy c mi c im sang d tic nhng hai ng quan vn ton quay mt vo nhau ni chuyn vn th, b mc ng quan v ngi ung ru mt mnh. Lm th lnh m khng c chnh sch chiu hin, ton dng con chu va dt nt va hch dch nn ngi thin h mi c th:

Khoa mc chi my hi Tng Tn R phng nt nc vi h dn C tng di ui l kn t Toan em kh rch trm chn.

Cc ng b nng dn, du l ho kit, nu ch vi vn ling sn c, nhiu lm cng ch lm lon c mt a phng trong vng vi nm, dm by nm. Nu lm mt cuc khi ngha thay i vng triu hay chng xm lc th phi c minh ch, c qun s gii v tng ti, c cch nhn, cch ngh vt ra khi ci hn hp ca ngi lm rung. Nhng ch nh th thi h cng khng thay i c thi th. V ngi tiu nng hay ni cho r hn ch phong kin khng cn t cch thay i thi th. Trng hp ca vua Gia Long l mt v d. Nh vua l ngi lnh o ti ba nht ca triu Nguyn, nhng sau khi thng nht c giang sn, ng cng khng bit phi lm g vt khi nhng thit ch v chnh tr, kinh t v x hi qu c k ca cc vng triu trc. L ra ng y phi nhanh chng thay i li tt c theo m hnh nhng quc gia tin tin bc vo th k 19, phi c mt qun i, mt ng li ngoi giao v trn tt c l mt cch qun l x hi ca th k mi th mi tn ti v pht trin c, mi gii quyt ni nhng vn s ny sinh trong i ni cng nh trong i ngoi m con chu ng s phi i u. Qu na th k 19 c triu nh nh Nguyn c li hi vo nhng chuyn khng u v h ch c mt quc sch ht sc h lu, ng cht ca ngi trong nh dy nhau. Nhng trn th gii xut hin ch ngha quc v cc cng quc cng nghip ang tranh chp nhau cc vng t cn vng ch sinh tn th ch c quc gia no ng ca c. Nh Thanh cng ch trng ng ca dy nhau

th h n i bc vo cho cc cnh ca phi m tung ri a vo c l v x con mi va say thuc phin, va qu mi mt v nhng cuc chm git ln nhau trong nc, thnh hng trm mnh nh cho d nut. Mnh m thot c ? Ch phi ch ti vua quan nh Nguyn qu hn yu m b mt nc, cho du l anh hng, ho kit lnh o quc gia ngy y cng phi thua v chng ta l ngi ca th k 16, 17, c khi cn xa xa hn na, bng chc phi i mt vi mt i qun xm lc ca th k 19, l ngi c xa nh nhau vi nhng tn n cp hin i, l s t ng vng mc chng li vi dng chy ca s pht trin, du c triu ngi dm banh ngc x thn th vn c l thua. Theo s c ca bn hn l nh vn Nguyn Ngc th c Phan Chu Trinh tng ni: "Ta vi Php cn cch nhau c mt thi i", l ci kh ca mi ci kh. Vy ti sao Vit Nam li thng Php, sau ny li thng c M vi nhng hnh trang c k n vy? Hn cng t hi nhiu nm ci cu hi y, v gi mi v l v ngay t nhng nm 30 ca th k trc nhng nh cch mng Vit Nam phi chun b mt chnh ng, mt qun i, mt nn ngoi giao, mt hnh thc qun l x hi ca th k 20, l nhng ngi yu nc ca hm nay chng li bn xm lc ca hm nay. L ci chnh ngha, ci mu k, ci anh hng ca mt nc nh thi hin i chng li sc mnh v nhng m mu gian tr, xo quyt ca nhng nc ln thi hin i. Cn v ci c s vt cht ca hai cuc chin tranh yu nc th c Lin X, Trung Quc v cc nc anh em khc hip lc chi vin rt khng khi ri. Nhng khi chin tranh kt thc, vin tr cc nc thnh hng i hng hoc tnh bng tin th chng ta ri ngay vo nhng cuc khng hong kinh t v x hi. Ni cho rnh rt hn l ci c s kinh t ca mt x hi tiu nng khng th nui sng nhng thit ch chnh tr, x hi c t chc theo m hnh mt x hi cng nghip hin i. Ci c th ln mnh y i hi mt loi dng cht khc. l mt nn kinh t nhiu thnh phn m ngi tng qun l l c ch th trng, nhn dn khng cn l mt hnh tng m h, c tnh tng trng m tr thnh ngi tiu dng, l khch hng, l thng , quyt nh s thnh bi ca mi nn kinh t.

Lng Bng ca hn l lng ca nhiu danh nhn v anh hng. ng Mai B Nghim l mt anh hng, ng im l mt anh hng. ng gi thnh Nam nh nh nhau vi qun Php sut my ngy, ri quan chy ng quan, qun chy ng qun nhng ng vn chng c cho ti lc b trng n x rut mi qun bng nhy ln nga chy v Yn v cht dc ng. Dn lng Ho Kit tho cnh ca cha ng hm chn ng di chn rung ri cy la ln trn. Ba nm sau b v t Thanh ra, xin hi ct chng gi vo tm vi b t ln lng con nga chin gi vn quanh qun bn m ch sut ba nm. Ri mt b lo v mt con nga gi i bc mt tr v Bng. Mt cnh tng ho hng lm nn nao nhiu th h, p nh mt bn trng ca. Lc ng ngh Tng b Php bt, a ra cu Hc chm u, ng cn tung vng khn nhiu bt tc cho ao ph, ly vnh tre vch xung t hai cu th:

Nhi kim thu liu tin sinh tri T c lu truyn bt t danh. [2]

Mt ci cht cng tht anh hng. Nhng anh hng ho kit sinh vo mt x hi lc thi, thnh c h th cng ch dng hin cho t quc c n th. H khng th lm hn c, ch h th ln nhng ti h rt c hn v u c chn tay b tri buc bi nhng hc thuyt lm cm t i cha i ng nn khng ngh xa c, khng ngh rng c, li b nhim t nhiu i nhng thi xu c hu ca ngi nng dn, nn tr thnh nhng anh hng bt c ch, ch nn ngng m h t xa, ch nhn qu gn cng d nn lng lm, ti nghip lm. Hn li Bng c tun, nghe mi chuyn ca lng, chuyn anh hng ca thi xa v nhiu chuyn rt kinh d ca thi nay, lm lc bun qu li ra b sng M ngi ngm nhng con thuyn ch hng ln chy bum t Hm Rng ngc Cm Thu cho kp phin ch, chy ngc dng va cho va chng. Cch y mi c vi chc nm khi thuyn chy bum xui theo dng nc vn c ba on phi ko nu khng c gi, ch khng c cho s chm long mch. c cu ca "Trng Lang, Xm L, Bo Bng - Qua ba khc y mc lng ngc xui". Bo Lng l

t ca vua cha. Lng Bng l t ca con chu Nguyn Bc, thu t ca triu Nguyn. Lng Bo l t sinh ra Trnh Kim, ng t ca dng cha Trnh thi L Trung Hng. Ngi nghe nhng cu h: ... ... ... ngn di ca m "hp " chng nhng cy so tre di by, tm mt u bt khu st khi trt khi cm vo ghnh bc ngc thuyn li cng bun nh ting rn su thm ca nhng anh hng khng tho ch t di y sng vang vng ngc ln.

19.

C ln ni chuyn vi thng con ln, hn c phn nn m n do ny thay i tnh nt l lng qu, l mt ngi n b hon ton khc ch khng cn l ngi v tng chung sng non na th k. Hn ni: "Ti sao m my li lm kh b th nh, li c th ng vc b c ngoi tnh? Lc tr th tin v gi li khng th tin, ch l b cn tr lm h? L mt ng gi by chc tui u ri, sp ra ngha trang nm ri! Th cn khng c ni g chuyn trai gi!" Thng con ci mt cch d ght, nh l mt chuyn rt v vn, rt nh nhoi, khng ng m nhng ngi gi c thch lm cho to chuyn. N ni: "Nu b hon ton trong trng vic g b phi gin d n th, ni mt iu khng c ch l ni mi n thnh c ?" Hn ni gn nh rt trong k rng: "Ci s tao cng l ci s khng ra g, thu nh th b ng ni my vu tao l thng n cp, v gi li b m my vu l tao c ngoi tnh!" Thng con nhn hn ci nh: "Li cn khng ra g, nh th no mi l ra g?" Hn ngi ngh ngi mt lt ri bo con: "C th cng l mt dng bnh tm thn, bnh tm thn phn lit ch hn, ly chuyn o lm chuyn tht..." Thng con ni: "Ch c tm thn g u, mt cch tr th y thi" - "Ci g tr th?" - "B l ngi thng m l ngi thua, b c c, m gn nh mt ht" - "Ci g mt ht...?" "Xa kia m l ngi p, li rt kho mnh, li c c quan, c b bn, c vic lm hng ngy. Sau my chc nm con nui con, by gi thnh mt b gi bnh tt, xu x, khng c vic lm, khng c b bn tr chuyn, khng c g ht ngoi chng v

con". Hn ni vi: "y, y, chng con l ti sn ca m my, chng con thnh t tc l m my c nhiu, u c thua km ai..." Thng con vn cn u u: "Vn thua ch b, trong gia nh mnh m l ngi chu thit nhiu nht, thua m nht". Hn ni hi gt: "Thi xa cc b v, b m ch i hi g hn l c hy sinh cho chng con. Chng con khng lm g nn vn ch phn nn mt t no, vn rt tho mn v lm trn mi bn phn". Thng con ci nh: "Sao b li v thi nay vi thi xa, mi thi mi khc ch?" Hn ni ng bng: "C nhiu ci khc nhng cng c nhiu ci khng khc, nh cch n , cch c x trong gia nh ca cc b v, b m ca Vit Nam". Thng con vn ci: "Ngi dn hi xa ch cn cm no o m l rt bng lng. Nhng by gi h cn cn c t do v dn ch na. My v ln xn my x ca Thanh Ho ngy n ca Thi Bnh mi y u phi v dn i cm, h ch i c ci quyn dn ch ca mnh m thi. Cc b v cng th, xa kia c chng con l ngi sang trong nc l mn nguyn, nhng nay th khng th , cn ti na ch, ti c phi l con y t u m khng c tnh n?" Hn lng nghe mt mi cau c, nghe th phi nhng vn c ci g cha hn l phi, n ngc li vi thi quen, vi cch ngh vn c ca hn. Hn ni lm bm: "Ngi n b l tr ct ca gia nh, l ni tng, lm g c chuyn chia ra l ti, l anh, l chng n. My c by t..." Thng con li hi, trong cu hi c giu: "Mt thnh vin ca cng ng phi c ngha v vi cng ng, nhng khng bao gi c xem l mt vi cng ng. Cng ng c quyn li ca cng ng, c nhn c quyn li ca c nhn. Nu nhng ngi lnh o quc gia v nhng ng ch gia nh li c tnh qun i nhng ci quyn ca c nhn l h s gp rc ri y. Nh b chng hn?" Hn li gt: "Tao l ngi vit vn, khng vit v cc s phn c nhn th vit ci g?" - "B vit v ngi khc th th. Nhng th vit v chnh mnh xem sao? Ch c mt ng ch rt sng chi v nhng thnh vin lo nho ca mt gia nh. V ci gia nh y phi c ngha v phc v ng ch, ho lm mt vi ng ch, v ng ch thnh danh th c mi ngi u c danh. Nhng con cng mun c ci danh ring ca con ch, m nht hn b cng c nhng l ca ring con" "Chng my vn ngh nh th ?" - "C mt v d rt c th, ci ba my anh quay phim

ti y, h mun bn con phi c mt cng vi b, nhng c a no chu ngi cnh b u, n trn ht. Ch c con buc phi c mt thi, v con khng th trn, v mt thng chu ngoi n thch chp hnh quay phim nn n cng khng trn... ng c ngh mt nc v vang th mun i x vi ngi dn th no cng c. Cng nh ng b v vang th c th bt v con lm ti lm t cho mnh cng vn c. Ngh th l nhm!" Hn hi thm d: "Vy khng phi l m my ng tao c ngoi tnh tht, m l..." Thng con li ci: "M t xem l ngi b i ri, khng cn gip g c cho chng cho con na, l ngi n bm hon ton nn mt ci nhn mt, mt cu ni gt, mt c ch t ra lnh nht ca b th m khng th b qua nh hi cn tr u. l s ht hi, s gh s ca b i vi mt ngi v ho ra xu x, ho ra gai mt ch mun b i, mun vt i. Nhng b th no c, vt th no c v m vn l v ca b, l m ca chng con, vn c quyn khuy o cuc sng ca b c ngy ln m khin b phi ni in nu m mun".

[1]

Dch ngha :

Lut Hn ct ting mi, sau i L, trc i L, vn phi m ring ci Hoa Vit C su (ln) im sng d, sng L, bin Triu, n thing th phng tri Bc Nam cu ny ni v cng ca Nguyn Thuyn (Hn Thuyn) ngi ngh ra ch Nm, th Nm v lm vn t ui c su.
[2]

Tm dch :

Mn n tin sinh nay mi tr Ci danh bt t trc cn truyn

20.

Xa nay hn vn ch trng nhng nm thng ngn ngi ca mt i ngi khng nn tiu ph n vo nhng chuyn v ch, khng u c th dnh tt c cho sng tc. Hn ngm nhn nhiu bc n anh trong ngh, ti nng ln hn hn nhiu, hc vn cng su rng hn hn nhiu nhng lm ngh c nh nh vn nghip d. H sinh ra lm vn lm th nhng c na chng li chuyn sang lm anh vin chc nh nc, ngy ngy xch cp ngi xe, tham d mi cuc hp, khng hp ln th hp nh, khng c mt lc no c ngi mt mnh, khng c lc no c nhn ri c sch, i chi vi bn b tn lu tn lo, lc no cng cng vic, cng ngh quyt, cng bo co, mt i ngi ch c tip xc vi cuc sng gin tip, cuc sng c nguyn tc ho, cng thc ho theo mt quan im, mt cch nhn nn cc nh vn cng chc ch c th vit rt ging nhau, s khc nhau ch cn s gi tay hay non tay trong ngh m thi. Cc nh vn vin chc y thng ni vi bn b v vi chnh mnh, khi no ri b c cc chc v m v anh em h phi gnh vc, h s bt tay vo cng vic chnh ca i mnh: ngi vit. Nhng ci thi quen lm cng chc sut my chc nm khng bung tha h, h khng th khng c trnh trng mi pht biu ti cc cuc hp. c i hp, c mi ngi hng gh u ti cc cuc hp l l sng ca h mt ri. H bu vu vo ci hm nay m qun mt ci h c th li cho mai sao.

Ni th ch hn cng mt vi nm ra Bc vo Nam gi mt chc v hu danh v thc Hi Nh vn. Rt cuc l hn thua, va mt th gi va thn bi danh lit. L v x ta trong nhiu chc nm (v trong nhiu th k) ch c lm quan mi l ngi danh gi, c x hi tn trng, bn b n n, v con cng c vnh vang. Mt x hi m c mi ngi nu khng l cng nhn, vin chc nh nc th cng l x vin, hi vin ca mt t chc sn xut hoc kinh doanh no , khng c ngh t do, khng mt ai c lm mt vic g hon ton t nhn c. Nhng ngi bun bn nh cc thnh th l nhng ngi sng khn kh nht, kim sng vt v li khng c khuyn khch,

khng c tn trng, li b cc ng thu, ng qun l th trng hnh h vt. Ngay nh nhng ngi xa nay vn c xem l lm ngh t do nh cc ngh s chng hn cng phi sinh hot trong cc hi ngh nghip, cc on ngh thut ca cc nh ht, v vn phi i hp, vn phi c ngi lnh o v nhiu ngi b lnh o. V cc i hi ca cc hi ngh thut y vn mt rt nhiu th gi bn ci, cn nhc s c nhng ai vo c quan lnh o. Nn lm quan l con ng duy nht tin thn, l tiu chun quan trng nht xem xt gi tr mt con ngi, l nhng lo u n chy rut, l s sung sng n pht cung ca nhiu ngi vn c danh trc khi c quyn. V ci danh trong ngh xem ra ch c ai trng c. Nh vn Trn Cng Tn c ni vi hn mt chuyn: Nm ng Ch Lan Vin cn sng c ln ng v thnh ph hp (v nh ng mi ui qun Tn Bnh) nn Tn rt mun mi ng anh v c quan mnh n ba cm tra tht ng hong lin ngh ra mt mo, ni vi ng Tng cc trng, rng c nh th Ch Lan Vin, l i biu Quc hi nhiu kho, hin ang c mt... Lp tc ng kia lin ra lnh c quan phi t chc tip ng i biu quc hi ngay, tip tht ng hong. Ch nu ch ni l nh th th c khi ng kia s hi li: "L nh th , l nh th ti sao ta li phi tip?" Cng nh c mt ng cn b cng vo cp lnh o kha kh bo mt tr l nhn nghe ni v Nguyn Du: "Nu c gp ng y nh mi li c quan mnh chi, ni l mnh mi". Ch c nhiu nh lnh o coi thng nhng vn ngh s ch c chc tc g, ch l ngh s thi, m ngay c m doanh nhn tr mi y cng cy c tin coi cc ngh s nh mt mn nhm ca h lc tic tng. Mt ba c mt doanh nhn tr v m bn ca y mi ng Ch v hn ti dng cm ti ti mt nh hng sang trng qun 5, c xe a rc hn hoi. Hai anh em na nm mi c gp nhau, mng qu, c dnh vo nhau ni th chuyn, ni c na gi, cui cng ci a b tin phi ni mt cch ch lch s cht no: "Chng em mi cm hai bc cc bc ni chuyn vi chng em, ch u phi cc bc ni chuyn vi nhau". C hai u ngng, ng Ch nhn hn ci ci: " nh, bn mnh v qu, cc anh mun nghe chuyn g no?" Nm hn cn qun i, qun hm i t nhng ch c chc v g, ch l anh phng vin vit bo thi, li c gii thiu trong danh sch cc ng c vin i biu quc hi ca thnh

ph, khin c mi ngi s 8 Nguyn Bnh Khim (c quan i din ca Tng cc Chnh tr pha Nam) rt ngc nhin. H nhn hn mt cch giu ct, mt anh chn trng li c bu l i biu quc hi, c nhm khng y? Hn l mt ci tn trong vi tn trong mt danh sch bu ngi i bu gch y m, ch nc non g! M ho ra hn li trng c vi s phiu rt cao! Hn cng ngc nhin, b con C Chi, Hc Mn th bit g v hn m dm b phiu cho hn. V sau mi v l, h nhm hn vi ph th tng Phan Vn Khi, ngi ra ng c t C Chi (qu hng ca ng) ch c th l ng Su Khi, ch lm g c mt anh chng Nguyn Khi, ch c chc tc g km theo, no khc. Ln u tin hn c mi i hp on i biu Quc hi ca thnh ph ti ngi nh tip dn ca cc ngh s li i xe p nn ng thng trc vi ngn hn v bo: "Ba nay cc v i biu quc hi ang hp, xin mi bc li khi khc". Th ra hn c mt bn mt rt l dn, khng trn ln vi quan c. Do hn vn thm c lm quan, du l mt chc quan nh hn cng khng mun b l, nn khi cp trn gi hn ra H Ni chun b sau i hi Nh vn s lm ngi lnh o Hi l hn lao ra lin, du hn cha lm ci ngh qun l bao gi, li c tnh li v thiu quyt on. Nhng cp trn tnh khng bng hi vin tnh, i hi phi bu ln th hai cho s u vin Ban chp hnh hn mi trng c, m cng ch trng vi s phiu thp, qu bn mt t th phi. Th l hn nh phi chp nhn ci gh ngi gh, ni leo, tt nhin cng c b bng mt cht, ngh rng "h sn" lm vng lm tng g, ho ra... Nh mt n b, v hon l th hn tht bi nhng v ngh nghip hn li vit c mt cun sch rt kh, theo d lun. l cun tiu thuyt: Mt ci nhn gian b t, ch vit v nhng ngi tht bi. Tht bi chnh trng, tht bi tui gi, tht bi v s c n lc cui i, tht bi khng do mnh gy ra m do nhng rng buc v vn t mt qu kh. Ni bun ca h, ting ku ai on ca h nh t thm su ca nhng kip ngi vng ln nn n c mt v p ring, n gn gi vi con ngi, n thuc v nhng thng trm ca mt i ngi, l nhng ri ro mt khi va phi n rt kh r b. N tr thnh nhng hnh tng ngh thut ci ci nhn gian b t nhn vo m ngm ngh v c an i. Trong mi tht bi ca con ngi ta ch c ci tht bi v hon l l khng nn bit

v cng khng nn vit v n nh bn v bun ci. Khi ng Khrtsp, mt nhn vt lng ly ting tm mt thi, b tc mi quyn lc, b buc phi ngh hu, c mt phng vin nc ngoi hi a chu ngoi: "Lc ny ng chu nh lm g?" a b tr li rt hn nhin: "ng chu ch ngi khc thi". nc ta cng c v phi ra khi trung ng sau nhiu kho trung ng cng bt khc, nghe ni nc mt ngn di sut my nm, nh nh c tang sut my nm. Con ngi nh li rt nhiu bi ting khc ai on ca h v ca v con h.

21.

Nh th ln ca dn tc n Nh Hu Nguyn Gia Thiu cng l mt ng t ca hn nhng khc chi. Chi c Thiu thuc ng t Sng quc cng Nguyn Vn L, l con th nm ca Hong quc cng Nguyn Cng Chun c xp vo hng cng thn Bnh ng khai quc, c ban quc tnh L. Cn chi ca hn thuc ng t Chu qun cng Nguyn Nh Hiu l con th ba ca c Chun. Trong s con chu ca c L c Th Dng Hu Nguyn Hu l tng ca Nguyn Kim, Trnh Kim, i nh qun nh Mc vng Gia Lng ri ly v lng Liu Ngn, tng Liu Lm, ph Siu Loi, thuc trn Kinh Bc. Qua my i na mi n i c Nguyn Gia Ng (c sch vit N guyn Gia C) tc t V Hu ly con gi Trnh Cng, sinh ra c Nguyn Gia Thiu. C Thiu l chu ngoi ca Cha, c trung ph Cha t nh, thuc dng di cnh vng l ngc, c ti c vn ln v, li am hiu c nhc v ho m khng c Cha trng nh cc chu bn ni. ng l ngi va hm cng danh li cng ham chi, c mu vn ngh m. Nhng nh cm quyn cn ngi trung thnh, tn tu, sai u lm y, khng cn bng cp g, vn chng g nh m kiu binh ly t trong Thanh ra ch hn. Nn Trnh Sm xem ng nh mt vt trang tr trong ph Cha, ch dng vo nhng vic vui, vn th, n ht v trng nom vic trang tr trong ni ph. ng l chu gi Trnh Doanh l cu, l anh em con c con cu vi Trnh Sm m khng c vai v g lc phin c, li l

ngi c ti n ni, chc cng hay nga ming ni nng ngng nghnh g , thiu g chuyn ni ci thi Trnh Sm, ng Th Hu v ng em a dm, hiu st ca b ta. Nn nh Cha mt lng, t ra lnh nht vi ng, v khng mi ng tham d nhng bui yn tic trong cung vua ph Cha, v sau cng khng c t do ra vo ni cung cm na. Ti nm 1782, sau nhiu nm ln li trong b hon ng mi c thng chc Tng binh ng tri, ng tri l cng xem xt, tc ch l ng ph tng binh thi, ri a i dp lon min thng du thuc Hng Ho, gip mt vi qun bin vin nh Thanh. Ci chc Lu th Hng Ho khng phi l thng m l ging, l b bim, l i y, v c cu, quan ngoi nht phm khng bng quan trong nh tam phm. Cn ci tc hu ca ng ngy y cng ch phi sang trng g. n mt anh Tu bc thuc cho Trnh Cn cn c phong hu na l. Nhng ng u c chu lin trn m hay b nhim s v chi bi Ty H sm ti cng nhm bn ru, bn th lc bn v thi th, lc bn v nhn tnh thnh nhm "t linh tu hu" c ngi kinh k tng hai cu th:

Qun c Nam Vit c Ty H Thi ti ngang tng ho trng phu.

l ho trng phu th khng th lm ho gia nhn c. n sng ca nh Cha vi ng chm dt t y, lm nh th th khng th lm y t, mun lm y t th khng nn m mng n vn th. Xa nay ngi ca ph qu khng th l ngi ca o l, va mun lm quan to li mun lm c thi ho, tham th! Nn ng mi mn li ca cung n tng c vua yu cha du bng chc b b qun m than th nh tic ci thi vng son y:

Ngy su khc tin mong, nhn vng m nm canh ting lng, chung rn Lnh lng thay gic c min Mi hng tch mch, bng n thm u!

Ting ku bi thng ca c cung n - Nguyn Gia Thiu rn r sut 356 cu th, ch c cu no mun dt hn ci qu kh nh nhp ca k ti i, k gip vui tr v vi cuc i t do nh bn tnh ca mt nh th i hi. Nn vn cn: chng ngh ting tiu i - Nghing bnh phn mc m di m deo. Trong ph vit ng l ngi khng thch vinh hoa ph qu, t xng l Hi Tn T v Nh Thin, ly thi tu cm k, nghin cu Pht hc, Lo hc lm vui. Nhng c th ca ng hn chng tin mt t no v s nh gi y. Mt ngi vo ci ung dung t ti, khng nhum cht bi trn no th lm sao vit ni nhng cu th da dit nhng nh thng, nhng luyn tic nhng ngy vui qua:

m hng thu thm tho mi x Bng bi hon nhp nh trng thanh My ma my git chung tnh nh trm hng kho mt cnh mu n.

Trong th c mi ca quyn qu, c c mi ca da tht, mt ngi lng dng dng trc mi cm d th cm th no c nhng tnh y, dng th no c nhng ch y. V c nhng cu on hn nh nghin rng m vit, nh cht cha bao nhiu thng kh, bao nhiu cm tc m vit:

Gt danh li bn pha sc xm Mt phong trn nng rm mi du Ngh thn ph th m au Bt trong b kh, bo u bn m.

Ting th di ca c cung n - nh th mi ti nghip lm sao, mi tm thng lm

sao!

Mi ph qu nh lng xa m B vinh hoa la g cng khanh Gic Nam kha kho bt bnh Bng con mt dy thy mnh tay khng.

c th ca n Nh Hu hn c ly lm l ti sao ng c th nhp vo da tht, vo tn ch su thm trong tm hn c cung n b ng qun vng rung b ti tnh n vy, nh ng vit v thn phn ca chnh ng, ni th cng cha , nh chnh ng tng l n b, tng l cung n. Ngay c li cu trc cu th cng khc nhiu vi Kiu, vi Chinh ph ngm trt t cc t ng c xo trn c ln khin ngi c phi ngt th, phi qun gan qun rut: "Mi tc lu li t tn kh - ng th gt r k khu" "Cuc thnh bi hu cn mi tc - Lp cng thng nh c bung gan". tng l n b ? tng l cung n ? Li c th th c sao? L nh! Kh hiu nh! Phi ti nm hn ngoi bn mi tui tnh c c nghe mt chuyn cng hi bt ng i vi hn, dn dn hn mi v l...

Cch y ba chc nm, mt ln v cng tc ti tnh N. hn va bc vo vn phng tnh u th gp ngay anh M. l thng v tnh u ph trch tuyn hun, anh lin ko hn ra ngoi hnh lang, ni nh: "Ny, mnh dn cu, nu ng . (b th tnh u) c hi cu v ci vn hoa mi lm li ca tnh u th c khen l rt p nh, ng c sng kin ny n m kh bn vn phng". Th ra c mt ng nh bo khi c b th tnh u hi ni: "Nu c thm vi khi t ri rc ch ny ch kia th sinh ng hn". Th l ngy hm sau vn phng phi ly mt ci xe ti ln tn mt huyn gip ni khun v t vo vn hoa theo lnh ca ngi lnh o cao nht tnh. Anh M. li k c ln Ban thng v tnh u ra mt quyt nh, cng bn bc vi ng gi, ng gi cng ng ri, t nhin li bo nn hon, cha nn lm. Thng v hi li nu khng lm th s

tr li vi Ban chp hnh ra sao th ng nn thinh ri b hp vng vng xch cp v. Thng v lin c anh M. n tn nh b th ly tnh ch chu m thuyt phc (ng . l bn t vi ng gi ca anh M.). ng b th bung mn nm quay mt vo tng, M. phi gi my ln ng vn khng ln ting. ng gi lo thnh cch mng v gi tr li tnh tr, hay hn hay di nh n b. M. phi tt dp vn mn, ngi vo trong ging lay vai b th ni nh ni vi mt gi ng c: "Chu y m, ch quay li ni chuyn vi chu i no..." ng ni gt: "Chng my quyt nh th c th m lm, hi han g, tao cng sp c ngh ngi ri". D dnh c gi m cng phi bit cch d, ging ng gi mi du li nhng vn cn mt cht hn: "c ri, c th m lm, lm khng xong ng c em ti ra lm ci bung xung nh!".

Th ra mt ngi c quyn lc nung chiu qu lu d bin tnh thnh n b, thnh thi hu c tn hng nhng ci ve vut lm m mui con ngi ca quyn lc, lc vui lc gin, lc ban n, lc trch pht theo ci yu ci ght tc thi, lc bo nn lm, lc li bo khng nn lm, ch pht trc pht sau ngay nhng ngi cng tc k cn cng khng th nhn ra nhng du hiu khc thng bit trc. Nguyn Gia Thiu cng th, ng c ng qun vng - quyn lc chn lm cung n, lm i phi t thu mi lt lng, thuc dng mu tn qu nh Cha, ln ln l chng thanh nin vn v song ton, bc ng cng danh nh m sn t mi hng, bc n l ti, vi tay l c. y l lc c cung n - Nguyn Gia Thiu, ngi n b trong Nguyn Gia Thiu c ph by mi v yu kiu trc ci nhn tn thng ca nh Cha, nh ng vit: "Thi ci n li nhn my liu - Gho hoa kia li du gt sen - Thn ny un o v duyn - Cng cam mt ting thuyn quyn vi i..." Nhng ng qun vng quyn lc cng l ngi hay chng chn: Chi hoa cho ra nh tn li thi. ng ta rt thch thay ngi, thay l thay, rt tn nhn rt lnh lng: "Git nhau chng ci lu cu Git nhau bng ci u su c cha" - "Ting thu in ci gi ho gt - Mi quyn mn thm rt nn phai". l ci gi phi tr ca nhng ngi trt c ng ti cao quyn lc yu v lt vo mt xanh.

 cm n th, on n th, ngh rng ngi b ui phi tm lm ci mi ph qu cho n cht, no ng vn thm lm, vn tic lm, phn mc m deo m khng ht hy vng:

Phng khi ng n Cu trng Gi sao cho c m hng nh xa

Hai cu th kt thc ca khc ngm rng hay th hay tht l hay... v phng din vn chng l ci ngh ca hn, hn phi nhn l tuyt hay v n qu tht. Nhng nhn li con ngi th hn hi xu h v hai cu th y nh c but vit ra trong lc thng tht, khng kp che giu nhng ci tm thng, yu ui ca mt kip ngi. Bao nhiu li dy hm sc ca cc trit nhn, bao nhiu chim nghim au n ca mt i ngi vn khng ngn c sc sng mnh lit ca thi quen: Lng nghe ting ln bnh ca c xe ph qu, ting gi ca ng qun vng - quyn lc m m mi ln cht tnh gic...

22.

Cui cng th hn cng nhn ra hn l ai ri. Hn tr thnh n b, thnh thi hu t lu ri, tuy hn ch c mt t quyn hnh no ngoi x hi nhng vn l mt quyn uy ti thng trong gia nh. Hn tr thnh cung n ca ng qun vng quyn lc vi nhng vui bun tht thng, nhng thng pht tu thch, c nhng li ni thiu cn nhc, gp g ni ny vi v vi con v cng ngy hn cng thch xt nt nhng vic nh nht, cay nghit trong cch x s, v mun mi li ni ca mnh phi l mt mnh lnh khng cho php ai ci li hoc dm lm ngc li. Thot u hn ngh nhng bin tnh l mt biu hin ca tui gi. Nhng khi tip xc vi bn b, vi Hi ngh nghip,

vi qun i l qu c ca hn th cng gi hn cng bit cch nhng nhn, bit ngng m nhng nh p, nhng hnh ng p, bit lm lnh vi nhng ngi vn ght mnh, bit nhn li v sa li, bit nghe mt cch thn nhin mi li ch giu hoc ng hoc sai, khng gin nh m cng khng thy cn thit phi ni li, c nh mt tu s sp bc vo ci "ng". L v ngoi i hn vn l vi quyn lc, cng thch nhng l thch gi l, khng m, d th nhy vo chi, rc ri qu l nhy ra lin, cng c nh, c tic nhng ci tnh li c hu lp kn ngay lp tc ci khong nh theo thi quen y. Cng c mt ln hn c quyn lc mt v cho gi hu nhng hn gi mt ri. Gi ri cn c gi ra nhn chc ph tng th k Hi Nh vn, do c chn lnh o mt on th m c mi ng c i biu Quc hi v li trng c Quc hi l c quan quyn lc cao nht nc nhng hn khng c nh lm mt i biu nhn dn chn chnh m ch mun c tip tc lm ngh, ly Quc hi l mt thc t mi l hn tm hiu v quan st. i hp vi ln hn mi nhn ra cc i biu m cp i hp gnh trn vai h nhiu trch nhim lm, v dn hai phn ba, cn mt phn ba l v h. V Quc hi cn l ni giao dch, thng lng, quyt nh nhiu vic m theo h thng cc t chc n buc phi thng qua c khi phi ko di c nm, c my nm. Quc hi mi i biu c quyn gp cc B trng, cc Tng Cc trng, thm ch gp c Th tng tng i d dng, d dng lm quen, d dng ni chuyn, d dng thnh cu v h u l nhng i biu ca nhn dn c. C mt n i biu gim c mt x nghip ln, khoe vi hn trong mt bui sng c xin c nm ch k tt ca cc nhn vt ht sc kh gp. Hng gh ca thnh ph H Ch Minh l hng gh th hai v th ba sau hng gh u ca cc v lnh o ng v Nh nc, hn li c ngi hng gh th hai v hn l ngi lm cng tc qun l mt on th. Ngi v tr hn c t do quan st cc v lnh o khi ngi hp, ch lm g c, ch quan st thi. Hn vn thch quan st cc nhn vt ni ting trong mi sinh hot bnh thng ca h m. Cn vic th hai th hon ton bt ng, hn tr thnh nhn vin chuyn th ca cc hng gh sau ti tn tay tng v lnh o ngi hng gh trn cng. Th ca ai hn khng th bit, ch bit ngi ngi hng gh sau bu vo vai hn, mt l th a qua vai v mt

li dn nh: "H bo nh ng a tn tay c X.", ri c Y, ri c Z, a nhiu ln qu n ni c v quay li hi a: "Ny, cu nhn thm ci vic ny hi no vy?" Nu cc v y li sinh ng hn nhn tin nhng ngi nh v th hn bit ni sao? K hp th hai ca kha 8, hp cui nm, hn c lm quen vi mt b th huyn u tn l K, do s gii thiu ca mt ngi bn khc. ng b th ny cng tng l qun nhn thi nh M, v nh i bun my nm ri mi ra lm vic li, tui ngoi bn chc, l ngi nhn xa trng rng, cch ngh, cch ni rnh mch, quyt lit, khng t nan bt c mt vic g c li cho a phng mnh. Ngay trong ln gp lm quen, anh ta hi hn v ng ch tch thnh ph cng l trng on i biu Quc hi v c mun mi ng ch tch mt thnh ph ln nht nc, ng dn nht nc ti thm huyn ca anh ta va tht cht tnh on kt Bc Nam va tm i tc lm n cho huyn nh. Ri anh ta ci: "Huyn ca ti cng l mt huyn bit ho nhp nhanh vo nn kinh t th trng bng cc hng ho nng nghip ca mnh". Trc khi chia tay ng b th huyn cn nhc li li mi, thnh tm lm, tha thit lm. Hn cng tnh thc ni li vi trng on, trng on xem li lch lm vic nhng ngy ngh hp, ni: "C l phi i k hp sau vy, nhng ngy ngh ti khng c bui no rnh". Hn ni li vi ng b th huyn u qu nhit tnh vi min Nam, v nhc li li cm n cng li hn s ti thm huyn ca anh vo k hp sau ca ng ch tch thnh ph. Anh ta lin nhn hn bng cp mt trng rng ri h mt cu khin hn phi sng s: "Ti mun mi ng y n huyn vo dp ny l mun nh ng gip ti a my vn mt pho vo thnh ph nhn dp Tt. Ch sang nm mi n chi th cn chuyn g ni!" Hn ng cht sng mt lc v hi qu, sau li mng qu. V nu ng ch tch li tin li hn ti thm huyn ca K., ri tic tng, ri qu cp, ri din vn v p t v tnh anh em rut tht gia hai min, ngi ln h tr cho k b, anh ln h tr cho em nh, cui c ng xin ng anh gip thng em a vi vn mt pho phi php vo thnh ph nhn dp Tt th ng anh bit ni sao? Dt khot l ng anh s t chi thng thng, ch n nang g mt thng b th huyn u mi quen bit gi tr lu c. Sau ng s t hi ci thng nh vn c v ngc nghch kia nhn ca thng b th huyn u bao nhiu tin nu v lm n ny trt lt?

Nh vn kim c pho, hay nh, p mt nh, c thanh minh c mt kho quc hi cng ch ai chu hiu cho! Th l hn lin c ngay mt phng chm sng sau hai k hp Quc hi: "Sng l phi cnh gic, ch vi tin vo nhng li ni qu p m cht c ngy". Lm i biu Quc hi th nn phng, ch c vi tin nhng l nh vn th c phi tin, phi yu, phi hy vng vo tt c nhng ai m hn c dp tip xc, du vn bit rnh rnh nhng thi xu ca h, nhng ci tm thng ca h. l con ngi, li l ngi ang sng mt thi mi c ch bao cp dn dn b d b chuyn i tt c thnh hng ho, tt c u c th mua v bn mt cch t do du c nhim phi thi xu ca nn kinh t th trng cng l chuyn tt nhin, chuyn bnh thng. Nn hn vn vit v cuc i ca K, trong mt truyn va Ngi lng pho l th. V K l mt mu ngi rt tiu biu cho ci thi by gi, s sng, l lm, quyt lit, tho vt, bit cch t chc mi th ang c trong tay thnh hng, thnh tin ht sc thn diu. C ngha l nhng ngi tt ca thi nay, nhng ngi c th lm giu cho huyn mnh, cho tnh mnh, nhn cho k cng c lm tr ma qu, c tnh Tuy Kin lm. Mun gi cho h khi sa vo ti li th php lut phi cht ch, thi hnh php lut phi nghim minh, c ch qun l x hi phi khoa hc, hin i, bo ch phi c t do pht hin v t co mi hnh vi la o, tham nhng, phi dng nhng cng c ca thi by gi qun l nhng ngi ca thi by gi.

Trong sut mt nhim k Quc hi kho 8 hn ch pht biu c mt ln v nhng iu b sung cho Lut Bo ch. Hn ngh Quc hi xem xt cho ra bo t nhn v nh xut bn t nhn m bo quyn t do ngn lun, t do xut bn ca mt x hi vn minh. Hn va ngi xung th b T. cng l i biu ca thnh ph H Ch Minh, nguyn l mt n lut s danh ting ca Si Gn trc y, mt thng ngh s trong phe i lp vi chnh quyn Thiu, ng ln phn i lin. B ni, i , rng hn cha tng sng trong x hi t bn nn mi ng nhn l c t do bo ch! Khng c u! Danh ngha l bo ca t nhn nhng ngun ti tr thng xuyn nui sng n lun lun l ca cc t chc chnh tr, tn gio, ngh nghip y quyn lc. H mi l nhng ng

ch ch thc ca t bo, quyt nh xu hng chnh tr ca n, cn cc nh bo ch l nhng ngi lm cng n lng m thi. Theo b, hy t chc nhng t bo hin c ca cc on th thnh nhng c quan ngn lun tht s c uy tn, c ng o bn c cng tt lm ri. B va dt li ting v tay v ra vang di v ko di khp hi trng. B l mt tr thc yu nc, i hc v hnh ngh nhiu nc t bn t nh ti gi nhng li c lp trng ca mt ngi cng sn. Cn hn l ng vin cng sn chnh gc li ha theo nhng i hi ca nhiu ngi c xem l rt ng ng v quyn c ra bo v m nh xut bn t nhn. ng ch quyn lc bt u ght hn t ngy y, mun ui hn ra khi c quan quyn lc t ngy y. Ri hn li ng gt na. Trong nhng phin hp tranh ci si ni v mt t, mt cu trong nhng iu lut b sung ca B lut Hnh s, th hn ng gc, u vn ngay, lng vn thng nhng u c trng rng, m mt, ngi ngi cnh phi hch nh hn mi bng tnh. Mt ng ngh gt nh cc bo vn ch giu cc ng ngh bn x thi Php thuc. T ra hn c vo Quc hi l do s hiu nhm t c hai pha. Pha lnh o th ngh rng hn i nhiu, bit nhiu v cng c nhiu t hn s c nhiu kin mi l ng gp vi nh nc. Cn hn cng ngh do c c hi quen bit thm nhiu nhn vt ni ting ca nhiu ngnh ngh, li c tham gia bn bc nhng vic trng i ca c nc t hn s vit c nhiu bi bo rt l th nh nhng bi bo vit trong nm 1974 ch hn. Sut mt nhim k nm nm, i v bng my bay mi nm bn lt, li hai thng hp Quc hi, nui n, nui , li chim mt ch ngi c quan quyn lc ti cao, rt cuc hn ch lm c tch s g, ni c mt ln li ni sai, n mt bi bo v t thp C Chi thi nh M nh hn ha vi b con cng khng c nt. Hn ngng lm, li cng ngng khi mt bn ng nghip lm tp ch Ngi i biu nhn dn ca Quc hi hi hn: "Ti sao anh li t ni th nh? Gn ht mt kho Quc hi m anh khng ni c mt cu no bn em nh?" Bit ni th no nh? Hn ngi nhm ch, c th thi! Ch ca hn l qun tr, bn ph, bn xe, sn phi hp tc x, ln ca cng nhn nng trng, nhng khu nh tp th ca gia nh qun nhn, b bi, nghe chuyn vui chuyn bun, chuyn hay chuyn d ca thin h, nga ming th gp vo mt i cu,

sng gp bn tr ti gp bn gi, lc th bn lun nhn tnh th thi, lc th ni lo ni lu v mi s i. Mt ngy sng tho mn, trn y, cng ni cng thng minh, cng ngh cng ny sinh, lm iu su sc, ch ngha gi ch ngha, hnh nh gi hnh nh, dng cht nui sng ngi bt ca hn trong by nhiu nm ch yu l mi trng , ch c bao gi trong cc cuc hp! cc cuc hp hn ch ngp thi, vy vy bc phch, ng xa cng ngi thy mi tanh, cn th hn vo nc, nc ao, nc rch, cng rnh c tut, hn li vng vy nho ln, vy vy sng lo, mi mp toe tot, tung bt gin sng, l c sp ho rng ch u phi l con c n nh khi ngi hp.

23.

Nm 1957, sau khi ng ri trn tp ch Vn ngh Qun i nhiu tp ghi chp c ci ta chung lXung t, tn ca hn bt u c cc tin bi trong ngh lu . ng thy ca hn l c Nguyn Tun nhn hn mt cch u i ri bo: " Xem ra cu cng bit nhiu nh?", cng c th hiu c nhiu chuyn mt vng nng thn theo o Thin Cha c cha c bit, nh c hn m bit. Li khen ca gio ch vn xui u phi li ni i bi, ni cho c ni. Hn bt u nhen nhm li lng tin, l ri ra hn cng c th vit c. Li mt tin vui khc nhng buc hn phi cn nhc, tnh ton, v trc mt l c, v lu di c khi li khng c. y l cp trn mun hn c theo hc khoa l lun vn hc ca trng dy vit vn ni ting Gorki, thi gian cng di, khong by, tm nm g . Cng i vi hn c anh Nguyn Minh Tn, l cn b ca Ban Tuyn gio Trung ng. Hn mun i hc xa trong mt thi gian di tin ni li hon hn hoc thoi hn vi c gi m hn , thng yu, ha hn. Ngi yu ca hn s l mt ngi v rt l tng nu hn gp c sm hn dm nm, t nc vn cn chin tranh, ngi v nh nui m, nui con, trong trng hp ca hn cn lm ch da cho em trai na hn yn tm i khng chin. V li lng qu trong thi khng chin th v hn thuc loi xinh p, li thng minh, ni nng cng duyn dng, ci duyn dng th ngy, mc mc ca ng qu, ca cch mng, ca i sng mi. Cn

by gi ngi yu ca hn li sng gia mt H thnh hoa l, gia c my chc ngi p c tuyn chn t nhiu a phng ca c nc v ma, ht, din kch v lm ngi gii thiu. T sng n ti cc on ngh thut y ngi ta ch bn v cc vai din, cc ging ca, cc iu ma; v qun o v phn son, v ci p v ci duyn ca ngi ny ngi n; v c v nhng ngi n ng v cc mi tnh khi vui khi bun gia h. Ht ni chuyn ngh thut trong nc li ni chuyn ngh thut t nhiu nc anh em sang H Ni biu din trong my nm u ho bnh. Trong ci th gii son phn, ngh thut, tr thc, du tt c mi ch l hc i, lm ra v ca m lnh trng mi tm bung tay sng sng trong cc thnh ph ca ho bnh, ngi yu ca hn ng tch ring hn mt mnh, ngy ng, ng ngc nh ca l. Bao nhiu ci duyn khi cn qun khu lin b tc sch lc bc vo H Ni, thnh ngi tha, ni ci tha, ng u cng tha, lm g cng tha, va thng tm va kh chu. Th l hn bt u chn, bt u ght, trnh gp mt v rt kh tm khi phi i vi nhau ngoi ph, cng ngi vi nhau mt qun hng hoc cng i xem mt phim nghe ni l hay hoc mt v kch mi cng din. Bn gi hn nghe hn bo tin s sang Lin X hc by, tm nm cng sng s nhng khng phn i, v i hc l mt vinh d, l c cp trn tin cy tuyn vo i ng cn b tr c o to chnh quy mai ny m nhim nhng trch nhim ln hn. Mt ln khc hn li ni cha nn t chc ci xin vi, lc v c hai mi trong ngoi ba mi, cn tr chn, v li thi nay u cn nhiu con, ch mt hai a l . Bn gi hn vn khng ni g. n ln th ba li bn v vic hon t chc m ci, bn gi hn mi ni, ci nhau trc khi i hc li ho hay, lc tr v con ln by ln tm m ngi chng khng phi bn bu g, khng phi m tay vo t lt ct i m vn c con, con li ln, i tr i hc c ngy, nh c cht chi cng ch nh hng g n cng vic nu phi lm vic nh. hay, ci c ny ngy ng vy m tnh ton cng hay nh! Hn vn l thng li, mun c c v p ln con khn m khng phi tn cng sc nn nghe thy phi qu. V li by, tm nm nc ngoi, sng c thn th thiu g ngi p trong nc sang hc cc ngnh ngh, c mo m chim chut nhau cng chng ai , nc ngi ta vn minh, chuyn trai gi yu

ng l chuyn thng tnh, min l khng li du vt. nc ngoi trong tui thanh xun lc v nc ngt nght bn chc, lao u vo s nghip l va p, li c mt gia nh yn m, cng mt lc c c vic cng ln vic t, cn mong g hn, nhng ch l mi chuyn kh khn nh li dn ht ln vai v? Nhng ci ngi tnh nguyn s l v hn, du hn phi i hc xa v di ngy, nghe nhng bn khon ca hn ci rt d di: "Mt mnh sinh con nui con ri nui c m ch c g l vt v vi em c. Nh ch em y, cng nui con mt mnh trong sut tm nm anh y i khng chin, li cn chy gic, gic t nh my ln cn lm li nh, vay n tng ba m lc chng v vn c nh, c thc, c c con, c sao u!" nh, bn gi hn l mt c gi nng thn quen sng trong vt v, thiu thn, li c tnh hy sinh cho chng cho con nh m, nh ch, nh nhng ngi n b khc trong lng, ch c nh cc c gi thnh ph u, nh cha m nui, ly chng chng nui, chng hu, bin mnh thnh mo cnh, ch cnh, nng nu hn di, lc g lc g, v phi thng chng va li va c mu ngh s th tan ca nt nh ngay. Th l hn quyt nh s ly v, v v s c mang trc ngy hn ln ng ra nc ngoi. Nhng cng cn mt cht tnh ton na, hn ang vit c, cc tp ghi chp c tn l Xung t ang c bn trong ngh khen v bn c yu vn chng n i tng s tp ch, sau nhiu nm g gm ch ngha t m vn chng u vo u. Thm na hn li sng trong ci khng kh no nc sng tc ca ngi nh s 4 L Nam . Hn mt phng vi Ng Thng, nguyn th k bo Qun i Nhn dn khu 5, cnh phng ca Phng Qun, T Hu Thin, ri n phng ca Minh Giang v Phc Vn, phng ngoi cng l ca Hu Mai v Nguyn Ngc Tn. Tn l ngi Nam nh nhng vo Si Gn kim sng t nm 13, 14 tui. Sau cch mng thng Tm, Tn tng qun tham gia khng chin trong sut 9 nm, vit bo, lm th. No d anh li tr thnh mt cy bt vit truyn ngn ht sc c sc, va c cht th nhng vn tru nng nhng t thm trm. Vo nhng nm y Hu Mai c truyn ngn Mt ht ang gy bn lun si ni cng vi truyn p ca Xun Cang. Phng Qun sau Vt Cn o c trng ca V Th Su. Nguyn Ngc vn ci mch sng ca t nc ng ln, vit tip nhiu truyn ngn, truyn no cng p nh mt

bi th bng vn xui. H Phng c C non, Ph Thng di n v gi ln truyn ngn Con nhng ngi du kch... C ti khuya lm, dc ng Phan nh Phng ch cn nghe c ting rao bun nn ko di ca hng ph gnh: "Ph..........", th Tn n g ca tng phng ko mi ngi li phng anh nghe anh c mt truyn ngn va mi t du chm ht cch dm pht. l truyn ngn Im lng. Hc l lun c th dnh c i, nhng khong thi gian vit ra vn c khi ch dm nm. B qun hoc nh mt hoc tiu ph nm nm tri cho, ngh cho coi nh thnh ngi khc, lm ngh khc ch khng th tr li tm kim on ng lc. N l ci h o, ci thong chc mt ht mi mi ri... Th l li c mt quyt nh mi, li, ly v, sinh con v lm ngh theo kinh nghim, theo bn b, theo ci nghip ng tri buc, b ngoi cc th l lun, cc th vinh d, vui th khc.

Ci s tnh ton tm thng, ch k lc mi vo ngh no ng s l li sng mt i vn ca hn. Trc ht hn l mt tn ch k khng th cu cha, bt k ci g khng lin quan n sng to ngh thut hn u gt b sang mt bn, khng nui tic g c. Nhng l mt c hi hiu thm mt nhn vt, mt cnh ng, mt tnh hung l hn khc khoi mi, v bit u t nhng th v vn li ch vt ln mt ci g rt l, rt p th sao? Hn l nhiu dp may lm, ci c hi ln nht mt i mi mi l tm nm khng chin chng Php. Nhng nm y hn trong ngoi hai mi tui ri, u cn tr con na. ng Ch Lan Vin nm 16, 17 tui c tp th iu tn gy chn ng trong lng th thu y. ng Nguyn Hng cng khong tui y c B V c gii thng ca nhm T lc Vn on. ng V Trng Phng nm ngoi hai mi tui vit c cun tiu thuyt hot k S , cc nhn vt ca ng cn gy ci cho ti tn by gi. Nguyn Ngc nm 23 tui vit tiu thuyt t nc ng ln, l vn sng cht lc ca mt ngh s trong sut cuc khng chin chng Php Ty Nguyn. Hn vo ngh bo t nm 19 tui, lm bo tnh, lm bo mt trn, ri bo qun khu, su nm lm bo trong khng chin m hn nhin, th ngy nh a tr. Ci s th ngy ng trch y, ci th nc l trong veo y gt nn hai cun sch nht nh nc c, l

truyn Xy dng (cng c gii khuyn khch ca Hi Vn ngh Vit Nam v ti) v truyn Ngi con gi quang vinh, vit v n lit s anh hng Mc Th Bi. Ch c mt t tng tri no, chim nghim no trong khng chin n hin trn cc trang sch, ch ngha c bc phch, trng hoc nh vn ca thng hc tr sng trong Thnh, nghe chuyn ca khng chin ngi vit li. Gi th khn ngoan nh by gi, ngy y c ghi chp li nhng chuyn tai nghe mt thy H Ni nm 1945, 1946, Hng Yn nm 1947, Thi Bnh nm 1950, ri cc c quan lnh o khng chin cp khu nhng nm 1951, n 1954, vng ch hu nam Nam nh va c gii phng nm 1952, vng du kch Thanh Lim v cc c quan huyn x ca H Nam chy sang Bng Lng ch o cuc chin tranh du kch cc x bn kia sng y. Nhng nm y ngn ng thng dng ra sao, chuyn vui, chuyn tu khng chin ra sao, nhng dy ph bt thn mc ln, bt thn mt i mi no ng khng chin, nhng th trn ni ting mt thi Qunh Ci, ng Nm, Cng Thn, Su Tit, Hu Hin, Rng Thng... C hng trm chuyn, hng ngn chuyn ghi m nhng du vt khng bao gi phai nho ca mt thi. Ci pho sch bit sao chp y chc phi dy c ngn trang, ch nh th thi ri cht hoc gc bt cng lm nn mt s nghip v nhng trang sch y chc chn phi hay hn nhng tp k s ni chuyn dng di ca cc c nhng th k trc. T ngy hn bit lm ngh, tc l t nm 30 tui (cng trc tui trong ngoi ba mi, V Trng Phng, Thch Lam hon thnh mt s nghip bt h v cht ri, Nguyn Tun ang thi rc r nht ca mt i vn, Nam Cao c Ch Pho v Lo Hc. Th h l nhng thin ti, hn b th no c!) cho ti bn chc nm sau hn khng ph mt gi no khng dng tai, khng ging mt, sng gp hai gp ba ln so vi nhng ngi cng thi lm cc ngh khc nghe cho r, nhn cho tinh v ngm ngh v mi s mi vic ang din ra quanh hn. Ngh c iu g hay l vit lin, c l vn th tt, khng c l vn th cng l ti liu lu gi cho i sau. Truyn di m u thi k ny hn gi l ghi chp cng t ci khng mt i bt c ci g hn ngm ngh v ghi nhn c. C truyn c khen, c truyn b ch, ch th ch hn bt tay vo vit truyn khc ri. Nm 1962 hn in cun tiu thuyt Mt chng ng, sch ra b bn

c ch d qu. H ang n i tc gi Xung t v Ma lc mt ci g hn th, no ng phi c nhng trang vn qu nht nho. Hn ch bun mt cht v nhn vt Nam ca nng trng in Bin l m xut hin, ngh l n s nhanh chng qua i v thi gian ny hn ang phi theo hc mt kho chnh tr cho cn b trung cao cp ko di mt nm ti Qun Nga. No ng ci anh chng th mc y cng ngy cng ho ra lm li, th tho vi hn mi m v c mi ngy, ngay c gi ln lp hn ta vn tip tc tr chuyn. Th l hn vit lin, ngay ti ging ng, gio vin th ging gii v duy vt bin chng v duy vt lch s, cn hn th bt u cuc tr chuyn di ngy vi nhn vt chnh c tn l Nam, trong ci truyn va Hy i xa hn na, truyn in trn tp ch Vn ngh Qun i c bn c khen ngay. Ngi khen u tin l ng Phm L Vn tc Th Rn, l ngi bn vong nin ca hn t thi khng chin chng Php khu 3. ng Th Rn ni: "My ng vit vn tr ch c mt, hai cun sch u l ng c, cn v sau, c ngh hn hoi th ngay n mt cu vn vit cng khng thnh, sao th nh?" Ri ng nm tay hn, nhn hn rt u i: "Nhng Hy i xa hn nath c lm y, chnh mnh cng m ci thng Nam ca cu". Sau kho hc hn li ba l ln ng v Ph Th, theo li mi ca ngi bn cng c quan, phc vin v x my nm, nay l ch nhim mt hp tc x nng nghip ting tm lng ly khp min Bc. Cui nm 1963, truyn va Tm nhn xa in lin hai s tp ch Vn ngh Qun i, nhn vt na chnh na t Tuy Kin xut hin vi b mt ngy ng n ngi v ci nhy mt tinh qui ca ng ta c sc quyn r bn c ngay lp tc hn nhn vt chnh phi c tn l Nam nhiu.

Nhng nm 60 l nhng nm mn nguyn ca i vn nhng vt v v i ngi. Nm 1961 v hn sinh a con trai th hai sau thng anh sinh nm 1958 v mt con ch sinh nm 1960. Nhng con b nh nghip, khng phi lm con mt thng vn ngh s, nn mt ngay sau khi sinh do b dy nhau qun quanh c. Mt con b ra sao hn khng bit, chn con b u cng khng bit v bnh vin nhn lo lng cho tt c. Hn c tnh li nn bng lng ngay ch hi bun mt t, v chng hn cn tr mun lc no chng

c. Ngay m hm v vn nm khc khoa sn, hn thn nhin ngi vit on kt ca truyn Ngi t trng my ko! Th l hn phm ti bt t, i ny c gan dm phm lut tri th ng tri s bt mt i phi chuc ci li phm. a con trai sau nng c 2 k 8, b hen suyn t ba thng tui, hn phi hu h a con bnh tt trn ba mi nm, theo n vo bnh vin khi hn su chc tui, phi gip n cho ti tn by gi khi n bn mi tui cn hn l ng gi ngoi by chc. Cha ht, mi hai nm sau v chng hn cn phi chn a con trai u kho mnh, tho vt, hc gii khi n va trn 15 tui. Hn giy gia than khc mt mi nm, v hn a sa non, i ra mu, thnh ngi ng ngn mt vi nm. Nm hn 43 tui, so vi ci kh b ht hi lc cn nin thiu th ci kh mt con vo tui trung nin cn au n hn c trm ln. T hn bt u bit s lut qu bo, lut b tr ca ng tri, rt hi ci ngng nghnh ca s c thi, ci ln sn ln phn ca k hnh tin, ch xin nhn phn thiu ch khng dm tranh phn di, thch ng pha sau hn chen ngi pha trc, thch nhng nhn, thch rt lui, v tin rng ci ht ci thiu ca mnh s c b li cho con cho chu.

Trong nhng nm 60 hn c hai chuyn i rt th v. Mt chuyn ra bin vo gia nm 1965 sng vi mt n v ang chin u trn o Cn C trong nhng thng u ca cuc chin tranh ph hoi. V mt chuyn i vo cui nm 1967 n mt i i cng binh ph trch mt tuyn ng chin lc trn nc bn Lo. Chuyn ra o Cn C lc H Ni th ngh s c i bng tu ngm t qun cng Vinh, nghe n th ch chng ai ni r vi hn l i bng phng tin no. Ti b bin x Vnh Kim hn mi c bit l bn hn s i bng thuyn theo nhng chuyn tip t hng tun ra o. Ngi khng bit bi li ra o bng thuyn, chuyn i no cng c thuyn m, hng chm v thu th bi nh c trn bin, nghe k li cng s. S th s nhng vn c phi i, ch ai p c nhng ci ngh vit n p, c nc vo cuc chin, ngi vit vn khng c mt ni u sng ngn gi th bit vit g v ng i, v nhn dn ang dc ton lc cho cuc chin . Chuyn i sang Lo cng mt ng by m, ngi trn xe

ti ca anh em hu cn cng binh, m xe chy, ngy li li xe vo cc cnh rng nu n v ng. Chiu khong 4, 5 gi li a xe ra ng 7 nhm nhng dy ni pha Ty lao ti. Xe chy qua nhng ng c ri li leo dn ln cc mp ni, leo cao mi, mt bn l vc, mt bn dc ni thng ng, xe chy bng n gm, nhiu on xe chy nh leo dy, ngi hng nu khng chng buc k l tut ht xung vc. Trc mt l sng m, vn mt mnh bt thng xe nhn ra pha mp vc my n ln tng mng nht nho, nh nhi nh trng, my ph kn thn xe, trn vo lng xe, nhn ngi i din bn kia cc thng hng cng khng r mt. My m u cn s, my m sau quen dn ri ht c s. i chin trng, du l mt chin trng t bom n, hin lnh cng c th hy sinh lm, c lm th tai nn cht ngi ch ch phi c gip mt vi k th hoc bom vng n lc. Nn mi ln khoc ba l ln ng coi nh mt chuyn i vnh bit, v c th tt, khng v c cng chng c g bt ng, mnh bit th, v con cng bit th. Ci nm ra Cn C ngoi mt thng ri tr v t lin, m u tin nm li x Vnh Kim, bao quanh li vn l nhng ting ng quen thuc ca mt vng dn c t lin mi cm thy ht ci sung sng, ci khoan khoi ca s c tr v vi cuc sng bnh thng, du vn l cuc sng trong chin tranh nhng xung quanh l dn, l nhng no ng, i b, i xe, i mi mi cng cha th ti ch tn cng, cuc sng l mng mnh, nhng c hi sng cng mng mnh, ngh lan man mt lc ri ng thip ti gn tra, ting my bay vang ng tng tp trn bu tri, ri li nghe nhng ting n nhng xa lm, m nht lm, nh khng cn chin tranh na. Nm li mt ngy ri nm li n gn mt tun cho gin xng ct mi ln xe ng nh chy v H Ni. Nm ngy sau khi qua th x Ninh Bnh, qua Gin Khut, qua Ph L, c bi hi nh xa cch cc a danh ny t lu lm. Tri li ma to, t Thng Tn v H Ni tri ngt ma nhng mt ng vn ngp nc lp long nh in. Xe nh s 4 L Nam vo khong na m. Phng lm vic ca anh Thanh Tnh vn cn sng n, hn ng ngoi cng st gi vi ln: "Anh Thanh Tnh, em v y!" Ting gi sung sng trong m vng vang ln sut mt on ng. Anh Thanh Tnh m ca chp ng u nhn xung: "K. phi khng? K. v ri y ?" Ging anh l lm, nh

cha tin hn hn v, ln ting gi di ng kia! Ri anh ni ngay: "Hai m con c y mi t ch s tn v lc chiu". Th l hn xc li ba l i b v nh hn mp sng Hng, cch tp ch cha y mt cy s. Tri li ma nh, t mt vo khu tp th K.95 phi qua mt qung ng t ly li, hn tt i dp lp cm tay, bm ngn chn ln mt ng trn, bc rt nhanh gn nh chy, mt bn l h, mt bn l bi trng ma, gi thi hun ht, l ma p vo nhau ro ro, trong lng hn cha bao gi ro rc nh th, nhim v vi tp ch hon thnh, ti liu vit trong mt chuyn i vo nhng ngy u ca chin tranh xem ra phi vit c vi trm trang, li vn cn sng, li vn c v vi v vi con. C hy nh ti en, im lng trong gic ng, hn ra vi nc ra chn, vn nc rt nh, c chn rt kh, ri bc ln h nh, ko rng cnh ca s h m, v con hn ang ng trong nh, hn kh gi, gi ti ln th hai hi ln ting, th l v hn vng dy ni t trong mn: "Anh vn cn sng v vi v con y ?" V hn bt n nhn hn chm chm, c v nh cn ng con ngi tht ca chng ang ng trc mt, c th l mt gic m, cng c th l hn ma, cht tr l thing lm. Thng con trai th hai cng t trong ging nhy ra m cht ly mt bn chn: "B v ri ?" Th ra theo li v hn k, t mt thng nay c c quan u bit tin chuyn thuyn ra o tm chic b bo v tu ch nh bt ra bin ng, thu th v khch ra o cht trn tm chc ngi, ch cn c dm ngi sng st (tht ra l chuyn tr li t lin vo m sau ca tm ci thuyn a bn hn ra o). Tin ni nh nhng chc chn lm, ch cn i thng bo chnh thc s lm l truy iu. V hn ni m v thng con ln ang tri tr cha c bit nhng b c ng ri v nhng ci nhn khng thng thn ca cc b c khc cng theo chu i s tn v nhng li hi thm nhiu t ca b m nhng a tr ti tri thm nui con mi tun. V b khc vi con du. Nu hn cht tht th v hn nui ni lm sao hai a con, ri n cng cn tr ch l vy nui con ti gi, thi xa l th, nhng thi by gi n b go sng vi n ng con trai trong mt c quan, ni a ni tc t sng ti ti, gi c thn cn kh hn i trn chng nhn. Trong mt gia nh mt mt ngi n ng l mt tt c. Con du i ly chng, con ci v vi b ni, mt ni cm trn vi m si, mt a rau mung luc

v bt nc chm l nc rau nh c chua pha mui, mt hn tng c chng kin, nn s tr v ca hn gn nh mt php l, trong mt thong tt c li tr v ci trt t bnh yn nh trc y. m y hn li ngh nhng ngi bn trong c quan ln ng vo chin trng B2 t nm 1962, thm thot ba nm. Trng hp ca Nguyn Ngc Tn gn nh l mt biu tng ca s chia ly thi chin. Nm 1955, Tn tp kt ra Bc vn li mt ngi v Si Gn hot ng ni thnh v mt a con gi do ng b ngoi nui. By nm sau Tn li tr vo Nam, li mt ngi v H Ni (v Tn ly hn vi v c do thiu nhng tin tc chnh xc v mt trng hp nu Tn cn sng chc anh s rt n hn) v anh cng phi mt ln na nghin rng dt o ln ng, khng dm nhn lu a con trai mi c vi thng tui. V con nhiu bn hu khc na, c ng Nguyn Vn Bng, anh y vo chin trng tui cng ln, anh hn bn hn c chc tui, li H ni mt gia nh cng ng o. Cho nn ci vui thot cht mt ln, li c v vi v vi con thm mt thi gian na, gn nh l mt ti li khi ngh ti nhng ngi ang xa v cha bit n bao gi mi tr v.

Nm 1967, hn ti mt i i cng binh anh hng cht gi mt on ng chin lc trn t bn, khi xe dng li mt on ng heo ht, khng cn nhn thy g ngoi mt bin my v sng sng trng nh trng, tham mu ph trung on trong bung li m ca xe nhy xung, nhn vo thng xe c hn ngi trong , ht to: "Anh K., n ri y!" Hn chong tnh di mt xch ba l nhy xung, cp chn cng nh chn gi, hi li: " n ri h?" Ngi kia rt mt iu thuc in Bin chm la cho hn ht, ni th tho: "Chc mng chuyn i an ton, tt c chng ta u kho mnh, an ton". Hn rt mt hi thuc qu ngon, p hng h: " vo chin trng bt c lc no m ch gp nguy him". Tham mu ph ci mm, v b mt: "Chuyn i ny ci nguy him dnh cht vo mi chng ta tng giy kia". Hn hi, ging tnh hn: "C g c bit h anh?" Tham mu ph nhe rng ci, ch thy hm rng m trng trong m ru: "Ci thng xe ca ta ch ton kp mn. Anh ngi trn nhng thng kp mn c tun nay y ch!" Ngi hn nh t ngt h nhit , lnh tot v bt u run, nhng mi

s thuc v nhng m trc ri. Sau ny mi ln nh ti chuyn i hn li ngh ngay n cun phim nght th ca Php c xem vo cui nhng nm 50, Salaire de la peur (ng lng khng khip), mt ci xe ti ch nhng thng cha y mt cht lng ch cn va mnh l n, li thy u ngn chn, u ngn tay but lnh. Hn v n H Ni khong 6 gi chiu ngy ch nht, xe dng cui ph L c c cn h ca thng em rut, v cc gia nh chn cu Long Bin phi s tn c ph. a con trai sau b suyn nn khng gi tri tr c, ngy ngy theo m ln c quan s tn nh Ngn hng trung ng, l mt khi nh xy bng s, c mt tng hm di rng nh mt dy ph. Hn ch bun con hn ln by m cha nhn c mt ch. ng ph bui ti ng ngi dn, n ng bt sng nhng vng ti nh n du. Con hn ng ca, c eo dy cha kho, n ch m t ch s tn thm b ni v anh v ch khng ngh l b s v. N bc li nm cht ly tay b n, mt rng r: "B v! B c mua g khng?" Hn ci: " ch cc ch b i ch c mn vi bc ph ch c g m mua. , c rt nhiu kp mn na, nhng tr con khng c chi kp mn".

24.

Cui nm 1968, M ngng nm bom min Bc. u thng 11 hn ln tri tr n a con trai sau v H Ni. N vn ln cn hen mi dm, v tri bt u lnh. vi b ni khng chng b s m theo chu. Cuc chin tranh ph hoi ko di bn nm ch mi tm dng v cuc chin tranh ln vn cha kt thc, nhng dt ting bom n mt ngy l vui c mt ngy, ngy sau li bom li n cng ch sao. T nm 15 tui cho ti nm 38 tui cha c ngy no hn c sng trong ci cm gic hon ton yn n, c th hnh dung mt cch chc chn nhng nm thng thuc v tng lai. Tng lai mt c nhn, mt gia nh ph thuc vo tng lai ca t nc. Mt t nc trn hai chc nm lun chao o trong sng to gi ln. nh thng Php mi ch thng c mt na, cn mt na nc M s thay Php gi cht ly, s tr thnh thuc a mi ca M

vi tay sai mi, qun quyn mi, th trn mi. M khng phi l Php nh, nn trn chin mi ny s c nhiu gian nan, tr ngi khng th ng, khng ch trong nc m c ngoi nc v M vn l b ch hai phn ba th gii. Nc mnh s l ci g trong s tnh ton v k gia cc cng quc trn bn c chin lc. Sng H Ni ngay t nm 1962 c nhiu ngi trong c quan eo ba l ln ng vo cc chin trng pha nam ri. Cuc chin tranh mi bt u nhen nhm. Nhng ngi li tuy ngy ngy vn v nh n cm vi v con, m m ng cnh v nhng trong lng mt ht mi yn tnh, ho ra bt an v ch ai c th ngi yn khi bn b ln lt i vo cc chin trng. V li mt th h ln ln trong chin tranh, lp nghip, ly v sinh con trong chin tranh li khng c sng di ngy nhng ni cuc chin ang din ra c lit th cng khng th hiu ht c ci kh nng chu ng v thch ng ca chnh mnh v nhng ngi ng thi.

Cho nn M va ngng nm bom min Bc c mt tun l hn lao vo Qung Bnh, Vnh Linh ngay. Hn mun c sng Vnh Linh t ngy, tuy khng cn bom n nhng m chy ch va mi tt ngn, tn vn cha li hn, khi bom vn cha tan hn, nhng mt mt cn nguyn vn, nhng ni au cng cn nguyn vn, khng chng ci au lc ny cn day dt hn v c mt khong thi gian yn tnh ngm ngha v nhng ci mt i mi mi ca mt gia nh. Hai bn b sng Gianh c nhng tp lu mi dng bn nc, xi, thuc l. Ngi qun ch ph c nghe bao nhiu chuyn, chuyn cn mi c, ni rng tr con cc x Hng Thu, Hng Dng chn b chn tru vng i nghe ting my bay ti gn vn bnh thn nh khng, ti lc mt a h: "Hng 34, tng cao, chui v hm ngay!" lc chng mi tn ra nhy xung hm. Mt ng ni, chng ti lm giao thng ho t gip Qung Bnh n tn sng Bn Hi khong hai chc cy s t Vnh T, Vnh Nam, Vnh Hoa n Vnh Tn, Vnh Giang, Vnh Quang. Li c giao thng ho lin thn, lin x. Trong nm 1968, ton dn Vnh Linh khng ai i trn ng c. Mt ngi khc ni, dn chng ti ch c mt ngh i b, n nh b th lm lng, trong lng cng b nh th lm c trn sng nhng

gp kh khn v thuyn, v li, v cch lm. Sng c bom t trng th i cu rung, lm li nh trn rung, lm vn n. Bui chiu qua ng Hi, cng thnh ng Hi nh b ch i. Nh my g st cu Di mt hn. Thanh Ho, Vinh, ng Hi tr nn ging nhau v tt c ch cn l nhng ng gch vn. Chiu hm sau qua ph Qun Hu, rt nhiu thuyn ch go trn sng Nht L, mi thuyn ch khong 5 tn. B i trm vi d vc cc bao go 50 cn chuyn ln xe. My c nh thuyn ngi mi thuyn x cua b nu cm chiu, ni chc ni gho g my anh b i ri h ci lanh lnh, ting ci trong tro v t vang vng c mt khc sng. Nhng cnh bum trng v nu chy l lng ngoi sng mt on di ri nh b ht vo vng ti huyn b ca chn ni. Khung cnh sng nc vo lc chiu c ci bun hiu hiu ca mt ngy thanh bnh, mt ngy sng bnh thng nh nhng ngy cha c chin tranh. m hn ng ti nh hm ca khu i Vnh Linh, c ch nh i mt ba cm thnh son, tuy ch c mt con g luc chm mui v ht tiu xanh v mt bt nc dng l th vi cng hnh, khng c rau, n c v l tre cho tru b n cng him ni g rau. Cn thiu rau xanh hn c o Cn C nm no. Ngi tr chuyn mt lc th c hai o dn qun ti thm. Mt o tn l Lng, mt o tn l Ph, u tui 19, h dng i lin 12 ly 7 bn rt mt my bay F4H vo thng 11 nm 1967. O Lng k : " Khong 5 gi chiu, tri hi m, c hai chic F4H bay rt cao ri mt chic lao thng xung trn a, bn em ly sn gc , tm hng ri, n sng lun. n bay t di ln mt ct thng ri to ra nh bng sen chp ly thn my bay. My bay xt la, ko vt la bay i, bn v gh phi cng ri vo nh hm ca khu hi ph n, cn thng phi cng nhy d xung Gia Ninh cch trn a khong ba cy s". Khu i trng Vnh Linh ni tip: "Ti ng ca hm ng xui cng bit c mt F4 trng n nhng khng r l b i bn hay dn qun ming bn, mt lc th thy hai con nh Lng v Ph chy li, ngi trng tot nh khng cn mu ku tht t xa: "Ti em bn rt my bay ri !" Ti phi ni ngc li ti n khi mng qu m ng tim: "Ti bay ni trng, tao c thy chi m?" O Lng phi bo co thm, ti n bn c 36 vin n, bo lun c gc tm hng, v nhc c con heo bn chc k m u ban ha thng cho i no bn rt

my bay". Hn hi: "Ln u bc vo cuc chin u cc o c thy s khng?" O Ph ni rt s, nm ho bnh Vnh Linh thuc min Bc, l vng t t do, bn h mi c 6 tui, c nghe ting n, c nghe ni ngi cht v bom n nhng x khc, mt cha thy ngi cht bao gi, mi ti nm 1965 mi nghe ting my bay go r trn u, bom n ch ny ch kia, g bay, ln ku, ch chy, ngi cng chy qung chy qung c, ln u gip mt vi chin tranh m. O Lng sut cht mt ln vo nm 1966, bom n cnh hm, t ph ln hm cn thiu ba tc y by mt (?) o n 12 gi m vn cha ti, lc ko ngi ln phi cy mu ng ming, nm ng mi chn ngy mi l d i li c. O Ph li k chuyn bt phi cng M cui nm 1965, vo gi gia tra, nhn thy ci cng thng phi cng u a u a di ci d, bu xung quanh c hng chc ci trc thng, phn lc bay rm tri rm t. Nhng ci d li ri vo trong r, Ph lao theo c nhn du giy m vt i, ti mt b sng trong r th nhn thy ci lng n, trong sng c nm vin n, bn theo mt vin cnh co, n ngi thp xung co ngi li, bn lun hai pht na ri chy ti ly ci i con eo bn ngi n, ly dy d lc no cng sn trong ngi tri bit kch, tri hai khuu tay qut ra sau nhng khng bt ci giy, cng khng bt mt, n i chm th n cc m mnh cng nhc. N tr lm, ch hn em khong mt hai tui nhng rt to con, cng phi nng hn t, n n b ung sa d ch u c n rau n khoai m vn khng c no nh mnh. Hn nghe chuyn ch ghi chp g c, c nhn chm chm hai c gi x th ca t la, trc tui v hn lc mi lm quen nhau, hn 24, v hn 19, dng ngi cng gn gng nh th nhng v hn trng hn, hai o ny da ngm ngm nu nhng ci ci th ging ht, ti tn, d gn. V c hai u c nhng bn tay, bn chn rt to nh chn tay ca nam gii. Hai c gi mt vng t thnh bn thnh bi v bn nm bom n, khng cn nh, khng cn cy, khng cn nhng vt rau xanh, nhng rung cy la vn cn, trc mt hn l nhng cnh ng la ang vo gt v ma, th s c mt ca cc o dn qun lm du hn, ti hn c mt khung cnh cht chc, kh cn. H p t khun mt, dng i, ging ni, ting ci v c nhng bn chn, bn tay hi th cng vn rt a nhn, nh l tng vt ca ng tri vn dnh li cho mt vng t khng bao gi cht,

khng bao gi b hu dit. Nu ch nhn cnh tng trn mt t ca cc x Vnh Sn, Vnh Thu, Vnh Chp th qu l cuc sng b hu dit nh mnh b nm ln mt trng vy. Nghe anh em k c nhng thng ca nm 1968 c khu vc Vnh Linh ch thy khi v bi bom bao bc c bn pha nh c hnh tinh bc thnh khi, khi qun sut ngy, bi khi nh bi t dnh vo ngi c mi kht. Bom ri thm ca B.52, bom st thng, bom o khoan, bom bi, c m n n pho t Cn Tin, Dc Miu sang ti 5000 qu, bn sut m, c ngy c 95 ln chic B.52 ri bom tng t, gi no cng c tng tp B52 bay trn tri, ri chp xanh chp trng nhp nhong trong khi khp mt t. Nhng khng nghe thy ting n v hai tai c, ri mt cng nh b lo b m v khi, khng th c, khng ni c v khi, cng khng chy c v chn tay nh b nhng vng khi sit cht. C mt chuyn nghe nh a m l chuyn c tht. Mt b m ngoi by chc tui chui vo hm ch A o ngay trong nh. Bom n, nh b sp, hm b lp, ang cho ngi vo ko b lo ln th b ni vng ra: " m n xong ming tru ri ra". Dn Vnh Linh vn ni ting l dn ni trng m! C mt iu lm hn rt kinh ngc l Vnh Linh ly u ra ngi m gnh vc qu nhiu vic. V nhim v chnh ca lc lng dn qun khng ch l bn my bay m cn sn xut v chuyn hng t Bc vo Nam qua sng Bn Hi. Ch trong chn thng ca nm 1968 phi huy ng 136 ngn cng chuyn hng t Bc vo Nam. Li cn cng lm giao thng ho lin thn, lin x, cng lm trn a pho cho b i, cng lp cc on ng b bom nh cho xe qua, bao nhiu l vic m nhn quanh qun u c thy ngi. Trong mt m ngy 3 thng 2 nm 1967, dn qun x Vnh Thu nhn lnh lm 8 cy s ng, 3 cu v 3000 gnh bi lt ng cho xe pho ra gn mp bin nh tu chin. Ri cn phi tip tc o a o na, mi chic cuc chim ngn cn, mt ci xng li sc nh dao co cng ngn cn, mt ci r, my chc mt dy cho v mt ci trc quay, m no cng phi o, c on o su 20 mt, c on su 30 mt, o mi hng m u c im gp nhau thnh cc ng ba ng t nh mt th trn di lng t. Trn mt t nh vng t cht, di lng t vn l mt Vnh Linh ang sng, ang chin u, c nhng trm y t kim nh h sinh, c vn tr, c c cu lc b biu

din vn ngh, ch hc kinh nghim ni no c, thy cn l lm, va lm va hc cch lm v hc c cch sng di lng t. Ti u cng gp cc c gi, mt th gii ton ph n m ang mi vic ca thi chin, vn ci a, vn lm duyn lm dng v i lc vn ngh ti chuyn chng con. Trong chin tranh vn ly chng c, vn sinh con c, ch u phi i ti ngy thng nht t nc! Mi nm na chin tranh mi kt thc th thnh b gi c bn sao? Mt cnh tng dc ng n x Vnh Chp lm hn nh mi. Mt h bom lt vo gia bn cy mt, r st t u b tin ct m cy vn sng, mt n ln teo tp nh mt l chut leo ln tt xung quanh ming h bom. Mt bi bn vi nhng thn cy chy en b tin ngang, tr tri, ly li. Mt ci nh st ming hm b chy t lu, mi tranh lp trn nh mi ct na xanh na vng, c mt cy ct in vn cn nguyn cc bnh s cch in a vo lm ct chng mi nh. Bp un ca hm, c mt ci chn, my ci r, c c mt ci lin bng t nung. Mt im sng nh ln trn vng t mt trng sau ngy ngng bn ph mi khong mi ngy ch my. Mt anh b i ng 9 vo x mua ch, i m tai bo cng l khn lau m hi, eo th quanh ngi, ci no cng c v bc vng vi bt, ang k chuyn cho my o dn qun nghe v dc B nh, dc Anh Tri, dc Anh B. Anh ta ni nm 1965 mi vo chin trng b st rt ngay, cp nhit ln ti 42 ngi m i tng cht, m ri qua khi, t chng cn m au g na, bnh ch m bom n cng ch, chc l s sng c ti gi. Mt o hi: "Anh b st rt c bng khng?", anh kia ci, hm rng trng bng: "Leo dc tht bng li, th ln n c ly u ra bng!" Hn n x Vnh Linh ch nghe cng tc m bo giao thng trn cc trc ng qua a phn ca x. Mt h bom trn mt ng phi b vo 550 gnh bi, hai mi mt khi v gch, cht c cy ci, hm t nm xung h bom. Vn khng , sau phi d c nh a ra mt ng, nh b th, ch tch p trc, sau l nh ca dn, phi ng k p nh tng m, ch p sch ba sau ly g m lp. C nh ch Mt, chng ct chn, nm con di, nh ba gian mi lm cng xin cho dn qun vo p. X phi ngn: T t, chin tranh cn di, mn mt ln, ln sau ly chi m mn. B con c quyn ng k nhng khng c quyn t p nh". Hn ngi vi mt nhm dn qun bt ng c gp

c gi, hi mi chuyn. Mt o mt hi r m vn xinh lm, ging ni nh ht hi hn: "Eng l phng vin mt trn , da eng trng ra chc l mi n Vnh Linh ln u?" Hn ni, cng l ngng qu nn phi khoe: "Nm 65 ti c n Vnh Kim i thuyn ra Cn C nn khng i c nhiu trong t lin". nh mt c b du li, thn thin: "Bn em cng ao c c ra Cn C phc v cc anh trn o nhng cha c dp no". Hn li ni: " trn o ch ton l n ng thi, cc o m ra ln ngi n cha ht!" C b li ci: "Chu cha! Sng h, trong ni ch c ng gi m lo vi bn con gi chng em thi, n ng con trai i sch nn mi vic nh bn em phi lm ht". C b ni tip, mi ln nghe x giao vic ngi c cht lng v lo, ngi cn mt nhm m trm th vic, ly ngi u lm, lm lc no, khng n khng ng cng khng c thi gian lm; v nh c lnh trong ba ngy phi m 10 cy s ng ct, o 250 h c nhn, lm ba trn a b i a pho ra mp bin. Ngi giao vic c ni nh khng, bn em phi mc thm my chn my tay lm cho trn mi vic. M vn cn my chc mu rung cha cy, vn cn my trm tn go gn bn ph ni trong mt m phi bc ht ln xe, li cn ngi i ti n, ngi i cng thng binh... Ri c gi kt lun: "Vic ca bn em cc anh b i ng qun y ch nhn cng ngn. Ch c n mi lm c thi, lm khng tnh ti n, khng tnh ti ng, lm ht ngy ny qua thng khc sut bn nm nay, khng ngh ngy no, khng au bnh ngy no, my anh c lm c nh bn em khng?"

25.

Sau chuyn i vo Vnh Linh hn thng v hn, tn trng v hn, v t nhn v hn qu c cng lao rt ln trong ci s nghip vn chng ca hn, l mt na s nghip ca hn. Hn vn li, li km tho vt nhng vic khng tn, li sng trong ci thi na chin tranh na ho bnh mi th u thiu thn. Trong gn hai chc nm gia nh hn ch c mi ci qut tai voi dng trong ma h, ci qut v sau li hng mt b phn no khng quay c, c cha thng v mt pha m thi gi nn tr con nm vi

ngy l ho st ngay, nn v hn phi dng qut nan qut sut m. Ngh li ci cnh tng ng tra ma h H Ni va thng va nh, ba con nm ba gc chiu, chng nm trn nn t, cn v nm gh na chiu na t, ci qut nan trn tay phe phy khng lc no ngng, lm lc bun ng qu v hn vt cnh tay cm qut ln ngi chng, l hn cn nhn: "Em ng ri , khng qut na ?" th l cnh tay cm qut li nhc ln, hi gi li thoang thong bay qua ngi v hn li tip tc ng. Ni cho cng v hn ly hn, ri v sng H Ni, li lm ci ngh lin quan n ngh thut l s la chn nng ni. Lm ln tai hi. t H Ni v t ngh thut cn ci gi di hn l ci chn tht, vui bun gi di, nhan sc gi di, hc vn cng gi di, mi s gi di y u rc r, lo sng di cc lp n mu ca thnh ph v ci tht th, ci hn nhin, ci mc mc ca nhng vng qu ho ra th l, ho ra vnh vo, khng th n khp trong ci gung my nnh ngi, la ngi ca cuc sng thnh ph. V chng hn sng vi nhau 45 nm, v hn cng l ngi ca thnh ph tng y nm m vn khng b c thi quen mi khch n cm l cm c bt cm ln i a n vo tn tay khch, c nh vn by cm trn nia trn mt t di t ca ci thu xa xa no. Mi ly nhau chng dn v n cm thnh ph khi nhai khng nn h to ming, khng nn nhai cm, hp canh, cn c thnh ting va kh nghe va kh nhn. Li ci ngi n ch c phi ma n u m khng c ting ng, vi li c i n cm khch bao gi m phi qu gi , cn khch mi n nh l khch thn c, chng thnh ph v gi qu ai ch bit. Ngi gi lc ph ng tng tanh bnh ht duy hm rng vn trng u, vn kho, cn ming c nghe c gin tan, cc con nhn nhau ci, cn chng th nhn mt, gn nm mi nm ngi n cm vi nhau mi ln nghe v cn qu c anh chng vn c phi nhn mt. bo v sng thnh ph phi bit che y, bit gi di, ch hi ai c ch gi mnh khi thnh tr ci thi. D vng mt hi lc ti, sng hm sau vn sng nguyn nh c, bo khng th sng khc c, n khc i n khng ngon, ni khc i ni khng xui, vy bit lm sao h tri! i lnh go bp n ca chng, thy bn chng ng chi cng Tp ch Vn ngh Qun i l xung xe ngay vo cho. Mt ngi hi: "Ci thng y khng ly go gip v li bt v ti ly ?" Th l

ni mt thi mt hi, no anh y bn vit, no anh y li, mi vic nh u n cho v, v cng trn, con au cng trn, trn i tnh, trn vo ng c quan, nh em l sng nht y! Bn ca hn u l lnh c, lnh a th gi thnh ph cn phi hi ni g gi qu. Nn h mi ni rng h khng bao gi bt v phi lm vic nh, khng bao gi bt v xp hng i ch hoc t hn bt v i ly go bp c quan. V h l nhng b hong, ch c sinh con, nui con v n ng khng th thay c nn nh chu v phi chu ci au, ci vt v mt mnh. b li h ... H ni a ni gin nhng v hn li ngh l tht cng gin chng mt my ngy v chng coi mnh nh con , khng tn trng v, gip v nh cc bn ca chng. Nhng khi hn hi: "Vy my b qu em, l cc b ch ca em, chng i nh Php sut tm, chn nm, nh nui con mt mnh, va chy gic cn, va chy ba n th trch ai?" Th l ci mt, tm tm ci: "Chuyn! Thi xa khc thi nay khc". Hn c th li ni: "Th thi nay khng phi l thi chin tranh ? Mt dy nh ny c ba b v nui con mt mnh chng i B, cc b y than th vi ai?" Th l im lun, th bo v hn vn nh d c tin m. thnh ph, li sng trong gii ngh thut, i lc cng nn ni di mt t cho bn vui, mnh cng vui, nh mt th tra du, bi m cho c my sinh hot chy m hn, nh hn. Ch hn, bn cho sch, gp li nhau nn ni di mt t: "Mnh mi c mt lt, c n tng tt lm, c thm mt ln na mi c kin c" hoc " c ri, cun ny vit c lm; thch hn cun trc". Nghe bn b ni th mnh ni theo mt cu; ch mt g m bn li vui. Hoc gp mt c bn lm ngh ngm th, c truyn m khuya, cng nn khen di mt cu l ging vn truyn cm lm, ging vn p lm, hoc c bng tui v ti, mi ln gp c v nhn li v thy b y gi hn. Du c em c tht ln: "ng c nnh! Ci ming ng ni ai m tin!" Ni th nhng m thch lm y, vui lm y. l ngh thut sng ca nhng ngi thnh ph. Hn cng bo v ch nn tht th qu, tht qu l lc iu, thi thong cng nn ni di mt t cho ging vi mi ngi. V v hn tp ni di, vi ai, vi ng Hu Mai l mt ng a khng ci, mt ngi hay ni di nh hn cng khng dm ni di vi Hu Mai. ng Hu Mai hi: "Anh y va c cun sch dy lm, ch tiu lm sao

cho ht tin nhun bt?" Ngh l bn chng ni th hi vay tin, v hn vi ni: "Ch c bao nhiu u anh , cm v c t lm". Li hi: " t lm , c c mt ngn khng?" Chi ngay: "Lm g c nhiu th h anh? Ch c my trm thi". ng a khng ci nhn mt y v thng cm: "H tnh ton th no m l th nh? Nh chng ti mt cun sch gn hai trm trang phi c lnh chn trm my chc ng tin nhun bt. Anh y tnh hin qu nn h d bt nt, ch nhm ln g m li tnh ht ti qu na s tin c tht. Anh y khng dm ni th ti ni cho, chiu nay ti s sang hi m ti v ca nh xut bn gip ch". Ci s tin ng Hu Mai ni ng c s chn ln s l nn mt v hn va va ti, vi thanh minh cho chng: "Chc l nh em mi a cho em mt t, cha a c". ng bn chng li ra v gin d: "Hn gi li mt na lm g, cho gi h, ci thng y th m hng, ng V Cao bit chuyn l k lut nng y!" Li cung qut thanh minh mt ln na: "Chc khng phi u, c khi nh em a cho m em gi cng nn". Vn cha bung tha: "Ch cng phi hi b c cho bit ch, hn su trm bc u phi t tin. Ch khng dm hi c ti hi". Hi m chng mt s tin m c v ln chng u cha ni tc l mun giu, cn cht na! Ch l v hn phi o khc v th nhn l ni di. Thy c gi qu n ni di cng khng bit cch nn ng hay a ngh cng thng tnh: "Trong my ngy ti ch phi hi anh y xem u ui th no. Bn ti lnh tin nhun bt l phi a ht cho v, c cn tiu g li xin v chi cho. V l ni tng m li!" Ti v nghe v k li cu chuyn i p vi ng Hu Mai, hn va gin va bun ci. Khn nn ai bo ly v nh qu em ln thnh ph lm g, li sng chung vi nhng ngi lm vn lm bo lm ngh thut mi thnh tr ci cho chng bn. V hn cng l din vin on kch ni ca qun i c my nm, din vai no cng hng, ging th mt m nhng khng bit cch din, ra sn khu i li ci ni c cng , nh phi vo vai ma, trm mt ci khn x trng t u ti gt, bc qua bc li trong ci tranh ti tranh sng, hoc vo vai qun chng h ht, ni qua ni li dm ba cu trong m ngi l nh mt gc sn khu. Th vn c l ngi lm ngh thut, vn phi hc ngh lm ngh thut, ti v li hi chng ng o din Nga ny l ngi nh th no, ng vit kch c kia l ngi nh th no, v rt

nhiu thut ng ca ngh din m hn cng ch mi c nghe ln u. Hn tuy l ngi vit vn nhng li rt s bn chuyn vn chng v nhng l lun ny khc ca vn chng. Hn ch trng chp nhn mi phong cch ngh thut, mi cch nhn, mi quan im ri tu ci tng ca mnh m thu np, bin ho. V hn thy chng tr li th mi cu hi cho rng hn l thng ch k, ch mun tin b mt mnh, khng mun dt ko v cng tin theo. "Anh s v anh u c m mang th khng d bt nt nh trc ch g?", v hn c ln ay nghin hn th. Hn lin hi li, ch Su on cho c hc hnh g u, n b ln tui m say sa ti ngy th l ci ging loi g? V hn nn thinh, hn li ni tip: "Ch y thuc ci ging loi cc ngh s rt c ti, ti bm sinh, em xem ch y din trch on Su Vn gi di ri y! Hc th no c, bt chc th no c m cng ch c phng php no, l lun no gii ngha ni. N l ci huyn b mun i ca ngh thut". Nhng v hn khng th nghe ra, khng th hiu ni v v gi ni thng: "Anh coi khinh ti, rung ry ti t ngy y".

Cng trong nhng nm on kch, v hn ch c vai din no khin ngi xem phi nh, nhng sau mi chuyn i ca on v hn vn c thm rt nhiu bn b thuc nhiu qun chng m on kch ti phc v. C ng cn b cp trung on vit cho v hn: "Trong nhng ngy c gn gi on anh ch c mnh em thi, mi li ni ca em u p, mi c ch ca em u p, em l i din cho mi v p ca cc c gi qu vng ng bng Bc B..." Cng nh cc c gi vng t la Vnh Linh, h u rt tr, rt p nhng l ci p trong hy sinh, trong v vn nhng vt v ca mi ngy, ci p trong khi la chin tranh. Nu ko cc c y ra khi mi trng h sng, theo chng ra H Ni lm mt nhn vin ca hng mu dch hay mt c quan no th h li tr thnh cc c gi na qu na tnh rt kh chu, rt v duyn v h phi chi b nhng ci vn l php mu ca mnh hc i nhng ci vn l khc tnh ca mnh.

Trong nhng nm 60 hn vit rt khe, ci no hn vit cng c c c, cc nh ph

bnh ni v hn khi kt bi l "mt cy bt tr c trin vng". Nm 1960 hn c gii nht truyn ngn Mt cp v chng ca tun bo Vn Ngh. Ri hn vit truyn va Chuyn ngi t trng my ko ng trn Tp ch Vn ngh. Nm 1961 hn a in tp truyn ngn u tin Ma lc. Nm 1962 in tip tiu thuyt Xung t quyn 2. Nm 1963 ra tip tiu thuyt Mt chng ng v cc truyn Hy i xa hn na, Tm nhn xa, Ngi tr v, Gia nh ln. Nm 1968 in tiu thuyt ng trong my. Na nm sau nhng nm 60 chin tranh lan ra c nc. Min Bc sau mi nm c sng trong ho bnh li phi i mt vi bom n ca chin tranh, khng phi ch mt vi nm m s ko di ti ngy c nc ginh c c lp v thng nht. Mnh th quyt tm th nhng M cng khng th chu thua, mt cuc chin tranh ca M, khng ch c tin bc, sinh mng lnh M m c c danh d mt siu cng k cc vo . Nn hn lo lm. Mt i ngi phi tham gia nhng hai cuc chin tranh ln, l cuc sc di ngy gia mt nc ngho v yu vi nhng nc giu v rt giu, mnh v rt mnh, qu l m. Ch c vic g c hon thnh trn vn trong vng mi nm ho bnh c, gia nh dang d, ngh nghip dang d, thm ch n ch , ch lm cng tm b, cng c th i thay. V khng th hnh dung trong mi nm na mnh s nh th no, v hn t r ci gan l, ci tho vt, ci t lp v coi nhng vt v ca cuc sng thi chin ch ng l ci g. Vn ci a, vn lm p theo s ch dn ca chng bn, tnh ton mi vic thn nhin, bnh tnh nh c th sng vi nhng ci khng bnh thng, nhng ci tm b n ht i. Mt gia nh bng chc phi chi tiu nhng my ni, m v con trai ln i s tn tri tr qun i, hn c lc lm vic H Ni c lc lm vic ni s tn, cn v v con nh li mt ni s tn khc cng vi c quan. Mt tun v hn vn phi v H Ni mt ln, ng li mt m sng sm h m sau n ca hng nh th mua hng cc phiu, phiu tht, phiu c, phiu nc chm, c phiu u ph cng phi mua. Tht lc nc lm ruc hay kho mn, m rn ly m vo cc lon gig, c kho mn hoc rn, u ph cng rn, lm h hi c bui trong mt khu nh rng mnh mng ch cn la tha vi bng ngi, li l khu dn c ngay di chn cu Long Bin, cu li cha b sp nn my bay qun o c ngy, ci

bo ng cng h sut ngy, v nhng ting loan bo trn i my bay ti gn, my bay bay xa ra r t sng n ti nh l mt phn ca cuc sng thnh ph. Khong 3 gi chiu, v hn buc cc ln ti vo xe p ln ch tri tr a thc n cho m v thm con, i vo nhng gi my bay hot ng mnh nht, c p xe lng thng, va p va tnh ton nhng vic phi lm, s tin phi chi tiu v chng trnh s phi n ni ny ni kia trong tun, tuyt nhin khng n ci bo ng, n ting loa bo xa gn ca my bay, v c ting bom n nu khng phi ngay trn ng mnh i, v hn ni vi hn th. V hn n ch m v con tri xm xm ti, li ln vo nu nng mt ba n ti, git gi khu v qun o, tr chuyn vi gia nh cho b chu tr, biu qu, gi tin tr mi thng, sng hm sau li p xe sang c quan ca chng, ra ch mua thc n lm mt ba cm thnh ph chng v cc bn chng c n ngon mt ba, khong gn ti mi tr v c quan ca mnh, tm ra v cho con nh n, hi han cng vic phi lm trong ngy mai v nhng ngy ti. Nhng cng vic ca v hn trong nm nm s tn cng l nhng cng vic ca ch Vch v ng thiu t hng xm, cng l gi qu ln tnh, hc vn ch vit c mt ch k, sut nhng nm cng mt dy nh hn cha bao gi nhn thy v chng h i sng i vi nhau, cng khng thy h i xem phim xem kch cng vi con ci (ging ht v chng hn). ng chng sut ngy c sch, nghin cu, vit lch nhng g g, n cm ring, ng phng ring nh ng ch. Ri ng ta phi nm bnh vin c nm v b tai bin mch mu no v cht bnh vin. Hai con trai hc hnh dang d, ch c ngh ngng g, sau ngy b cht thng anh t dng mc bnh tm thn, lc i tri, lc nh, hai a con gi xu x, lng khng, hm my tui vn cha c thng con trai no ti thm hi, chc gho. B m ngy mt gi i, sng sng i thng xi ra u ng ngi bn cho nhng ngi i lm sm n vi. B vn ci ni sut ngy, nh ly ci vui thay cho ci bun, ly ci ci t i ting khc. Truyn ngn i kh vit v b Vch hai chc nm sau chnh l chuyn ca v chng hn, l s t nhn li v by t lng bit n i vi v theo ci cch ca hn, du sao v hn vn may mn hn b Vch v cng sc mt i c chng con n b. Nhng v hn li khng cn c n b bng ci danh ca chng

hay s trng thnh ca con ci, v hn vn ni: "Ti khng cn ci danh ca anh, cng khng cn tin bc ca chng n, ti cn ci tnh cm kia, sng c mt nm nh v chng bc im ri cht ti cng h!" Bc im l b ch rut ca v hn, hn em gi gn hai chc tui, ch sinh con u th m sinh con t, em b ch, chu b b, m cht sm th ch bun bn nui em, coi em nh con. Nm hn ly v th ng anh r ca v p xe xch l, cn b ch th bun bn vt vnh ca ga H Ni, con ci lm cc ngh vt v nhng lng thin v h khng h hi vay tin v chng hn bao gi. Chnh hn cng thch n chi nh b ch v v ng anh r, nh ca h trong ng su ca ph Khm Thin, hi ly li khi tri ma v rt cht vi mt gia nh c nhng nm ngi. M li hay by c bn mi ln gi tt, khch mi ngi chen nhau trn ci phn mc, cn con chu tri chiu ngi chen chc di t. Mm mi khch c mi xo nu ca mt ba c, cn mm di ch c mt a tht ba ch luc, min xo lng v mt ni to canh bnh a nu vi cua. M vui lm, ci a rm rm, mt ng lo ng sau vi chn ru, bt u ni nng huyn thuyn, b v cng ung ru ri bc ra gia nh va ht va ma v b c mu ng bng. Con chu ngi xung quanh nhn m nhn b h ht c v. l cnh tng mt gia nh hnh phc, mt cp v chng hnh phc nh c ao t thi cn tr ca v hn. Nhng lc gin d vi chng vi con, v hn li gm go: "Th ti ly mt thng phu h, mt thng p xe xch l nhng l v chng tht, cn ly mt ng nh vn va c danh va c tin nhng sng vi nhau nh khch tr ti cng ch thit u!" V l ca hn, l ti sn ca hn, l mt na ca chnh hn li c th ngh v hn lm ln n th sao!

26.

Nhng nm 70 cng l nhng nm ht sc quan trng i vi mt i vn cng nh mt i ngi ca hn. ng Tri chiu hn mt na, t ngi c chiu n th. Nhng ng cng trng pht hn mt na, ci s trng pht va bt thn va tn nhn. T nhng

nm ny hn mi hiu ra li khuyn ca cc c t nhng ngy xa ngy xa: "Mt nhiu cng ch vi bun, c nhiu cng ch vi vui". Trong mt c c, trong c c mt, nht l c nhiu l tai ho s ti lin nu khng bit gi ci ngn chng mc. Khi v hn sinh a con gi t vo nm 1970 lin c bn b bnh lun: "Ci s thng y n l may mn, mun sao c vy". Li c ngi ni: "N c bit bun l g, mt i ngi khng c bun, khng c tht bi lm sao vit c vn!" Th l hn bt u s, v linh cm c mt tai ho rt ln ang tm ng n hn, n vo lc no, bng cch no th hn khng th bit, nhng chc chn s xut hin vo lc hn bt ng nht. Cng trong nm 1970 hn a in mt lc hai cun tiu thuyt: Ra o v Ch tch huyn. Cun Ra o vit rt cng phu nhng b ch v tc gi lm dng ting a phng qu nhiu. Qu tht ci ging Qung Tr, ngn ng Qung Tr l ht sc thch hp vi mt vng t sng gi, ct , bo t. Con ngi cng nh c tc bng , cy ci ca vng t ny cng gn guc, nhn sc, t v ngi u quen vi bin ng, vi chinh chin t thi Trnh Nguyn phn tranh, t khng hin, ngi cng khng hin v ting ni cng khng hin. Hn l ngi hin lnh, thch nhn nhng, thch rt lui nn rt ngng m nhng tnh cch i nghch: ci dng mnh, ci khng khoan nhng, ci quyt lit. V hn tm thy nhng ci hn thiu nhng con ngi dc ven bin Qung Tr. Nhng s sng m thiu tnh to y lm hng cun sch v phng din ngh thut. Cn Ch tch huyn hn v cc nguyn mu bao gi cng c mt khong cch, ci khong cch v tm nhn, tm ngh, ci khong cch v t tng. Tc l cc nhn vt vn hc u cao hn, p hn, l tng hn nhng mu ngi c tht, k c nguyn mu l mt ng b th tnh u no . V cm nhn ca ngh s do c nhiu, bit nhiu, li lm ngh ngh thut nn bao gi cng tinh t, nhy bn hn cc nguyn mu m h chn la. Vi hn ch cn nghe mt ting ci, nhn mt nh mt, nm mt bn tay l bit c phn no ngi ni chuyn vi mnh l ng tin hay khng ng tin, l ngi c th cng tc c hay ch nn quen bit qua loa ri qun i. V hn truyn nhng kinh nghim ca hn cho cc nhn vt ca mnh. Ni cho ng cc nhn vt vn hc ca hn ch mn cc nguyn mu c ci v ngoi, ci phn

xc, cn ci phn hn, ci phn t tng ca nhn vt th vn l hn, bt k h l b th tnh u hay ch l ch tch mt x, l mt nh bo hay mt lng t, mt ng gi gn k ci cht hay mt chng tr tui ng ho hc bc nhng bc u tin trn ng i. Ch tch huyn c bn b khen, bn c khen, cn ng Nguyn Hng gp hn qun bia ng Trn Hng o lin gi mt bn tay ln v bo: "Ny, Ch tch huyn vit tt y!"

Khong cui nm 1970, hn c i d Hi ngh cc nh vn Phi cng vi nh vn lo thnh T Hoi, hp New Delhi - n cng vi on nh vn min Nam l Phan T v Thu Bn. C hai on u phi qua Mtxcva, li my hm ri cng ln ng vi cc nh vn Lin X trn mt chuyn my bay. Hn n Mtxcva ln ny l ln th hai cch ln th nht mi ba nm. Ln trc hn i cng on Thanh nin Vit Nam tham d Festival Thanh nin 1957, i bng xe la, qua Trung Quc li t ngy ri i xe la tip qua vng t Vin ng ca Lin X ri ti Mtxcva. Chuyn i cui nm 1970 i bng my bay IL.62, ln u tin trong i hn c i my bay mi ln ln xung mun nn thc, ri hn li ngh ln thn nh mt anh nh qu, ci ng thp bc kn cha my trm con ngi bay l lng t sang u l n ri mt ci th sao nh ? Cho n by gi mi ln i my bay hn u ngh nu bt thn n ri xung th sao nh? Th cht c nt ch cn sao! Nn hn s lm, c bc chn ln my bay l s. Hn rong chi nc ngoi khong na thng ri v, nh c khong mt thng th c lnh i chin dch ng 9 Nam Lo. Hn n ni th chin dch cng ang hi kt thc. B T lnh chin dch gii thiu hn xung mt n v xe tng, ri hn i la c cc n v b binh khc, gia cc t i ngn ngy hn li v nm khu ln ca cc phi vin thuc nhiu Tng cc ca B Tng t lnh. H thay nhau i xung cc binh chng trong sut chin dch kim tra, n dc nhng cng vic ca chuyn ngnh nn mi ngi c c mt kho chuyn cn cha nht mi mu v mi khi n ca chin trng, ti ti li ngi quy qun trn nhng tm git na thay ging, cng thm mt tm vi d ln chn gi, pha mt bnh nc tr c, ht thuc cun, thuc iu, thuc lo; bnh lun,

tranh ci, tn rc th chuyn, t chuyn lnh n chuyn quan cho mi ti na m. Chc hn ci ng V Trng Phng cng c nghe v khi chuyn bun ci ca ci thi ng nhng cn phng cht chi, bn thu m khch tr mi m u l dng lng bp, dn nghin lc no thuc th thiu g chuyn ni, ton l nhng chuyn c cht lc, c p nn thnh biu tng, nhng in hnh cng vi nhng cu ni ca ming trong dn gian thi y, Xun Tc , b Ph oan, c C Hng v c mt l l ngi ngm ca mt thi nh nhng chc ln lt xut hin trong nhng cu chuyn phim quanh nhng ngn n du lc ca dn nghin c. Chnh l cc bn ht c danh v v danh cung cp cho V Trng Phng nhng mu chuyn qu gi, nhng in hnh qu gi ng c th xy dng c cun tiu thuyt hot k bt h S . Tt nhin phi c ci thin ti ca V Trng Phng na. Chnh trong nhng ngy i lang thang vi nhiu n v tham gia chin dch, gp mi ngi cn gp, nghe mi chuyn, ton l nhng chuyn c th vo thng vn chng c c m hn ngh rt nhiu n mt ti nng tiu thuyt rt mnh m m hn v cng ngng m: V Trng Phng.

Gia nm 1971, khng qun M li bn ph tr li nhng tnh thuc khu 4, tha tht hn nhng cuc sng trong lp tc tr li thi chin nh nhng nm 1965 n 1968. Trong t bn ph ny, bn bo bn mt hai ngi: anh T n v Tun. Hn khng th no qun c ci cnh tng au n ca gia nh Tun bui chiu lm l truy iu anh ti tr s bo Qun i Nhn dn. Anh l con trai duy nht ca mt dng h rt him con trai. B m sinh anh khi h ln tui, anh c v con nhng a con u li l con gi, nghe ni v anh mang thai, hy vng a con sau l con trai th ci mt ca hm nay cha phi mt hon ton. C hai c u gn tm chc tui, tc bc ph, b da vo ng c run bn bt, ng cng run, c hai dm xng da c dnh vo nhau, n mt git nc mt khc con cng khng th c, ch thy hai trng con mt ngu nh b t chy. Hn cng bn b n trc mt hai c, u ci xung nh k c ti, l ci ti hn c hai con trai ni di m hn vn cn sng, cn bn hn n

mt git mu lu li cho b m da vo m sng tip cng khng c. ng tri cng bt cng, c gia nh H Ni, hn i li t nm cn hc tiu hc, c nm con trai va l n anh ca hn va l bn hn i nh Php sut tm nm, n ngy ho bnh ln lt tr v nm ngi, khng phi nm m l tm ngi v c thm ba c con du na, thm hai a chu ni l mi ngi, i nm v mi l chuyn c tht. Cn mt chuyn thng tm na, l ci hi sau ca bui l truy iu, cng l nghe ni ch cha hn l chuyn tht, cng mong th. y l ngi v ca Tun, y t mt bnh vin, ngm ph ci thai ba thng. V chng cht th ai nui cc con ca c, nui mt a th c ch nui hai a chu sao thu. B m chng th qu gi, cc b ch chng u ngho, xa nay em trai vn gip cc ch ch cc ch gip th no c em du. C y li cn tr, mi ba mi tui, gi go hai con thng n ng no dm rc. Thng chng v b m chng th vn thng, nhng v nh chng m phi sng khn kh nhiu nm thng cn li th khng nn m cng khng th. Ci vic ph thai bo l tn nhn cng c, m bo l nhn o cng c, v mt ngi cht m hnh h nhng ba ngi cn sng, theo hn mi tht l tn nhn. Trong thm tm hn ng h vic lm ca v bn, hy cu ly nhng ngi cn sng l vic quan trng nht, nn lm nht. Hn l nh vn c t tng t do v cp tin m li. Nhng v hn v gi li ni vi hn trong nc mt: "Anh i ri anh vit, ht cun ny n cun khc, ngi a k n, ch c lc no anh phi bun c, nhng v anh mt i hu h b con anh m khng c mt li ng vin, mt cu ni u ym, ch c cau c vi gt gng thi, sng nh th l kh lm nhng ti cn bit i u by gi, vi ai by gi. Ch l li v qu sng mt mnh ch cht!" Li ni y l li ni t y su a ngc vng ln, v ci ngi to ra cnh a ngc trn gian cho v mnh li chnh l nh vn t do c t tng cp tin. Trong mt con ngi ch l li cng tn ti hai cch ngh hai cch sng tri ngc nhau n th sao!

Nm 1972 M nm bom tr li thnh ph Hi Phng v ri mn cng, d di hn nhng nm trc. Cc c quan ca qun i v dn s li rc rch s tn ln th hai. Ln

ny m hn i s tn vi em trai hn v yu nhiu. Cn hn cho thng ln i cng vi c quan ca hn v n ln. Thng b mi 15 tui nhng lc lng, tho vt nh trai 18. N t nguyn nhn lm nhng vic nng ph gip ch nu cm ngi a phng c c quan thu n nu cm cho b phn s tn. Li nhn gip cc bn o hm ti cc gia nh n tr, t chc sinh hot vn ngh mi ti cc bn khi bun, ri vit c n xin c tng qun nh M du cha n tui. Nhng ngy ngh n khng i chi u c, gnh phn ra rung gip gia nh b con hn nh, gip ch ch nh nu cm mi sng sm ch c th gi chm lo cho my a nh trc khi i lm. V rt say m nghe chuyn chin trng ca ch Ng Tho, v ch l ngi ca chin trng mi c iu v tp ch ph trch phn ph bnh, l lun. N l a con c y phm cht mt cng dn x hi ch ngha, l nhn vt tch cc trong cc sng tc vn hc ca b n. Nhng thng em n, mt a lm ngh kinh doanh gp may mn my nm gn y bnh lun v ngi anh c nhn ngy gi ca anh vi b: "Nu ng H. cn sng th cng ch lm c mt anh vin chc gng mu nhng ngho kit l cng, ngi tt th th cn lm g hn c. Khng chng con li phi cp lng thng nh vi ng K." B n bo: "Nu cn anh H. th lm g c my, tao c hai thng con trai l qu u cn n mt thng th ba". Thng con t ci toe tot: "Th l s b may mn y, b lun lun gp may m, thi ny m b m c trong nh nhng hai thng vin chc n lng thng th c mun n bt ph mi sng cng phi tnh ton". N ni mt cch trng trn, mt cch ng ght nhng ch l li bo khng ng? Trong thi gian phi ri H Ni i n nhng ni s tn, mi gia nh phi lm thm bao nhiu vic m ch c hai v chng, cc con u cn nh c. Trong khu tp th tai ho ging xung hai nh trong nhng ngy ny, mt b b bom trn cu phao sng Hng trn ng i thm con, mt b b xe qun s cn cht Phng trn ng v H Ni. Hai ngi n ng vi mt l con di, vi mt ng cng vic, khng c ngi chia s, mt trm su, mi nht trng, mt mi lem nhem nhng ru ria khng kp co, nhn vo mt bn hn mun a nc mt. Cn hn, hn vn l ngi sung sng. Lc con cn nh th m chng chia s mi kh nhc vi con du hn yn tm i vit. Lc con ln th con thay m hu

b b ngi vit. Ngi vit m c con hu cm, hu o hm ni , hu un nc nng b tm mt tun hai ln khi tri vo rt v cng mt tun hai ln git qun o cho b. t s tn th nht hn cn phi p xe n c quan ca v a tin hng thng v nhiu th lt vt, t s tn th hai mi s i li hn u nh con c. Hn ch c mt vic ban ngy ngi vit, ti n th ngi tn chuyn nhn tnh th thi vi ng gio ch nh, nguyn ch tch x nhng nm nh Php, mi tr li ngh g u tr khong mi nm nay. C hai ng b u n ni nh nh, c ch khoan thai, u tha d vi nhau, knh nhau nh khch, thot nhn hn cng ngng, hi kh chu, vi nhng ngi rut tht m cn g b th th ci phn t do ca mnh c dng vo lc no. Nhng lu li thy ch c s knh trng ln nhau mi to c s gn b v thc trch nhim ca mi thnh vin vi truyn thng ca gia nh, bt chp mi thay i ca thi cuc. Ngi nng thn m xem ra cch sng li vn minh hn nhiu gia nh H Ni. Nh gia nh ca hn chng hn, gia nh tr thc m sng bung tung, tu tin, bt u t chnh ngi ch gia nh, ri n v con cng quen theo cch sng , ci ni rt to, gt gng nhau cng rt to, n cm tri chiu di t, ni nh t gia, ni ln t cnh mm, va n va dn bo cng vic, nhm nhom, h h, m hi chy nh nhi trn mt b mt con nh gia nh ca mi ngi lao ng. Hn thch th, hn t ho c sng nh th v hn l nh vn ca giai cp v sn, th ght mi biu hin ca tng lp qu tc v t sn. V gi hn mi bit, cc x hi trc, giai cp v sn l tng lp ngho kh nht nn khng lm ch c vn mnh ca mnh, tt c u tu thuc vo s may ri. Cng n vic lm, dng v g chng, sinh con ci, nui dy con ci n hc gp c may th mi s trt lt, khng gp may th gia nh chia ly, con ci mi a i mt phng kim sng hoc phi i n i cho nhng ngi giu c trong h, c ch v c iu kin theo hc th hc cng gii, nhiu ngi rt gii, cn t bung th th sut i v hc. Do ngho i nn gia nh thiu k cng, gp u hay v khng th tnh trc, khng c iu kin tnh trc bt c vic g sinh ra thi quen tu tin, ri do qu tng thiu, do bun chn khng tm c li thot li sinh ra c bc, nghin ht. Mt gia nh nh th rt him hoi sinh c nhn ti, v nhn ti cng nh thin ti u

phi c nui dng, c chm bn trong nhng mi trng thun li. Ch ni u xa c ly ngay chnh hn lm mt v d, ngi nh hn nu khng gp c thi th i thay th sut i ch l anh lm cng, li nht nht, li km tho vt th ch lm thng gc m ti cc bit th hay cc cng s H Ni. Cch mng a hn ln thnh mt ngi c danh vng, nhng cch mng khng th thay i c np sng bung tung, tu tin t nh ca mt gia nh khng c ngi n ng lm ch, khng c ngun thu li no bn vng tnh ton c nhng vic ca tng lai, cng khng c truyn thng hc hnh, giao tip v mt np sng cn c nh nhng gia nh nhiu i H Ni. Hn l ngi gp thi m nn. Thi th c th thay i v tr x hi ca hn nhng khng th thay i c np nh ca hn. By gi hn l ngi c danh, ngp ngh tng lp thng lu ca x hi nhng nhn vo nhng ngy gi tt ca nh hn th vn l mt gia nh bnh dn thuc tng lp ngho ca x hi, c bn bt nho, cng king bt nho, cha con v chng tr chuyn vi nhau cng bt nho. Mun thnh mt gia nh c nn np k cng th phi bt u t i hn ngay t nhng nm hn mi lp gia nh. Cng vn cn cha quen, hn cha quen, v hn cng khng quen nn phi c thc nhc nhau cho tr thnh thi quen. Sang i con hn may ra mi bt u thun thc, n i cc chu hn mi tr thnh thi quen, sng khc i, x s khc i l khng th lm , khng th chu ni. Hn c mt ngi bn ln tui, bit nhau t thi u chng Php, l ng hng, ng i, v sau cn l ngi cng mt c quan, l nh th XunThim. Chng l con ng m, v l con ng tun, mt i kh s v ci l lch quan li nn c v ln chng u c gng t ci to thnh ngi bnh dn khi b ch . Nhng ti u du ch l mt cn phng rt cht hp b v vn phi mua my thc vi x may rm che cc ca s. Du l ngi ca gii lao ng h vn khng th quen sng trng tri, sng toang hoc khng c mt t g ring t gi kn. Con ci nhng gia nh sng khng c k cng chng ch s c php lut, nu la c php lut, hi l c php lut th mi ci u c th i vi chng, k c hip ngi, git ngi. Li tr li gia nh ng gio. Ln s tn th nht th ngi con trai th hai ca ng (con b c mt) va ln ng i b i, mt n v cao x ng tn mi

Qung Bnh. Ln s tn th hai hn vn nh ng nhng ng gi i, bun hn v a con pho cao x hy sinh vo gia nm 1968 Ninh Bnh. Anh trai n cng chun b ln ng theo on cn b gio dc ca tnh vo min ng Nam B. Ba cm chia tay b con, hn cng c mi tham d. Anh con trai ln ca ng gio km hn mi tui, c v v hai con nhng u l con gi c. Anh va n va ni chuyn vi b m v m k, ton nhng chuyn u u khng ng g ti chuyn i . Ngi v ch ngi xi cm cho chng, gp thc n cho b v hai con, mt ton nhn xung. B m k ci ni gng go, c lc b chng a nhn chm chm c con du, v mt ca b c dn ln. Lc tin nhau, hn ng trong h nhn theo hai b con ng gio cng i ra cng ri bt cht ngi con trai quay li m chm ly b, di u vo vai b v c ng nguyn nh th rt lu. Ngi con du i theo cng qung tay m ly lng b chng, hai a con gi, mt a m chn b, mt a m chn ng ni. Mt gia nh cn rng chu ng mi au n nhng a con c lm trn ngha v vi t quc trong thi chin.

T thng 3 n u thng 8, hn khng i u c, mit mi ngi vit cun tiu thuyt Chin s ti nh ng gio. Thng 9 hn m mt cp bn tho v H Ni a cho nh xut bn Qun i Nhn dn. Hai thng sau nh xut bn tr li nhn in, s a vo k hoch in qu I nm 1973, khong thng 5 sch s c pht hnh. Tt nm Qu Su l mt ci Tt rt vui, tin tiu khng thiu v hn nhn ca nh xut bn mt khon tin ng trc, t nc ho bnh, ln ny chc l lu di, con ci ln, trc mt s l nhng nm an nhn hn, hn s trt dn vo tui 50 mt cch m i, mn nguyn v hn vn cng ch c c m g qu cao xa ngoi tm tay vi. Nhng ti gia thng 5 th thng con kho mnh nht, tho vt nht v rt yu b b cht ui sng Hng. Ch trong vng c mt ting vng mt n m ho ra mt n mi mi. Hn khng tin c, khng c cch g khin hn tin c hn mt mt a con, li l a tr hn gi gm mi hy vng, mi nim vui ca mt i ngi. Bng chc mt trng c, tt c trong mt sm mt chiu ho ra v ngha. Hn vt v khc than nh n b, rut qun au, ci au

c tht, ci au sinh l, dn n nght th. Mt con au n n th ? V hn au n t bt ra sa non, i ra mu ti, nm ln ln mt gc ng ch con t b sng tr v nh mi chiu n vn i bi v tr v theo li y. Nhng lc tnh to hn li cht ngh n gia nh ng gio. ng cng mt mt a con trai khi n tui hm hai, l lao ng nng nghip chnh ca gia nh khi b m gi. Nhiu nm sau hn cn bit ngi con vo Nam dy hc tr v nh sau ngy t nc thng nht, sng vi b m, v con c mt nm th b cm t ngt v mt trn ng cng n bnh vin. Cht t ngt trong dn nay ni l b cm mo phong hn m cht, ch ci cht y cng l bnh ca chin trng. Mt ngi cht cha v con g, mt ngi cht mi c hai a con gi, ng gio s khng bao gi c chu ch tn ni di, mt dng h b mt hng khi t y. Nghe ni ng gng gng sng thm c vi nm ri b lit, nm thm my nm na mi mt. Mt ngi gi hu mt ngi gi nm bt ng trong nm gian nh vng lng, lnh lo, ci bun y l ci bun thin c, ci bun ca thn phn lm ngi.

27.

Nm 1974, hn tr li ci ngh lm bo, vit mt lc cho my t bo: Nhn dn - Vn ngh - Tp ch Tc phm mi. Vn l lm bo nhng vn chng dn nn hn, cu ch li hi hn, c bn c bnh lun si ni, c khen v ch, nht l cc bi bo ni tip nhau mi sng ch nht trn bo Nhn Dn. Ri v kch ngn c i mt, bi bo Chng ti chm sc ti nng tr, truyn ngn Ngi m mng, tp vnNgh v anh L.M t nhiu u c ting vang trong gii yu vn chng ca th . Thot u th vui v sau ho ra khng vui v hn khng vit na, ni cho ng l khng vit c na, tng, cu ch mt t do, mt t tin th lm sao quyn r c bn c. V c kin ca lnh o: "N vit lch linh tinh chng qua l c qun quanh H Ni nghe chuyn hay c t, chuyn d th nhiu, cho n vo chin trng mt thi gian rn luyn l tt y". Th l hn chun b vo min Nam ang trong tnh th na ho bnh

na chin tranh v qun ta cng ang chun b mt chuyn g rt ln v t rt lu ri, phi t ngy sau hn mi c bit y . Ngi cng i vi hn mt chuyn i ngh l thng nh mi chuyn i m ho ra mt chuyn i lch s, mt i ch c mt ln l mn nguyn. Ngi l L Lu, bn thn thit ca hn t u nhng nm 60. Nm L Lu r hn v qu anh Khoi Chu, hn li nhiu ngy, ri i i v v trong khong na nm, tr thnh ngi trong gia nh ca Lu. Ch rut ca Lu l ch tch huyn Khoi Chu, anh rut ca Lu l chnh vn phng U ban huyn v mt dy nhng anh em con chu va lng, va huyn tnh, l mt kho t liu v ngi v vic ca mt di t bi ven sng Hng trong vng na th k. Cng nh hn v vit Ph Th theo li r r ca anh Tu, nguyn trng ban hnh chnh ca Tp ch Vn ngh Qun i. C bn b nhng ni mnh s li v s vit l ht sc thun li. Ngi ca a phng d thn d tin cy mt ngi vit bo l bn b ca ngi nh mnh, cn hn cng cm thy thn thuc ngay c cnh c ngi ci ni va t chn n. Chuyn v Ph Th hn vit c Tm nhn xa, chuyn v Khoi Chu hn vit c tiu thuyt Ch tch huyn, l nhng sng tc v cuc sng nng thn nhng nm hp tc ho nng nghip thnh cng nht ca hn, c nhiu bn c nht.

Chic xe con qun s i vo chin trng ti qung trn Thng Tn th dng li, b c sinh ra Lu cng ng anh rut ca Lu t vng t bi ca Khoi Chu i qua sng Hng t sng sm n i sn, mang theo rt nhiu thc n anh em n dc ng. Ai ng bui sng ln ng ba y cng l ngy bt u ca mt lot nhng ngy thng rt vui, vui n nght th. Vi hn chuyn nc vui m chuyn nh cng vui, nh ngi c ci tri v c y ra khi ci ngc t u m nhng chuyn bun. y l v hn va sinh a con trai t thay th cho a mt. Chuyn nh mt ao c ho huyn m li l tht. Ngay t thng v mang thai hn lo. V hn li c quyt s sinh con trai hn li cng lo. V c mang c hai thng i th nc tiu, khoa ph sn ca bnh vin 108 cn c trn xt nghim bo l cha ngoi d con. Hn bo phi hu thai nhng v hn kin quyt gi v nm m thy mt thng b rt b bm nu cht ly chn

mnh. Tc l u c v hn khng bnh thng ri, au n qu bun b qu ri li i c mang, ri li ni mt cch chc chn s l con trai, khng l in cn l g! V chng tranh ci m sut c tun, ngi bo b, ngi ni gi, nu khng cho gi th c hai m con s m u xung sng Hng, ai m gi ni ngi mun c cht, i c cht. Hn s qu, tin chc nhng ngy ti s l nhng ngy rt u m i vi gia nh hn. Ci thai ln mt cch bnh thng, ri n p au nhi, p lon ln nh n ang bng trong bng m n, p mnh th, nghch ngm th hn l thng cu ri. V hn ni mt cch chc chn, mt cch tin tng nhng hn vn cha th tin. V hn c nhiu nay tri bt i mt a con hn thng yu nht cng l l cng bng, c c c mt, c lc tr mt lc gi hoc ngc li, khng mt ai i ny li c ht. c ht l s c lc mt ro. C hai gia nh c tri cho mt lc c ht, ri li ly i sch s cng trong mt lc, M l gia nh John Kennedy, Vit Nam l gia nh Ng nh Dim. M hn cng phi ni: "V anh do ny tnh nt th no y, ai hi cng ni nht nh sinh con trai, l sinh con gi th n vt con i ?" Mt ti n cm xong v ku ngm ngm au bng, hn a v vo c quan ng nh ri li nh anh li xe ca c quan gip nu trong m v chuyn d . Dn d xong hn v nh c sch, ri cho cc con i ng, hn cng ng rt say, ch cu tri cho m trn con vung, cn trai hay gi hn u thng ht. Sng hm sau, hn cho cc con n sng, a con nh ra nh tr ri mi thng thng p xe vo bnh vin. Ngi trc khoa sn nghe tn v hn ni ngay: "Ch y sinh ri, con trai, nng 3 k 8, sc kho ca hai m con u tt". Hn ngy ngi v qu mng, li hi ln na: "Nh ti sinh con gi hay con trai?" Ch kia ci: "Anh mong con trai lm h, c ba ca trong m u sinh con trai ht, con anh nng nht, gn bn k". Hn hi h p xe v nh m, b c hi: "N sinh ri h? Con gi phi khng?" Hn lm ra v tht vng: "Vng, con gi". M hn an i: "Con no cng l con, con gi hiu thun cn bng my con trai y ch". Hn nhn m ri ci ht c: "Sinh con trai, m , th mi ti, cu sao c vy nh!" B m cng ci nhng cn ng: "N bo nht nh s sinh con trai, m l con trai tht ?" V nh hn vn cha ht bng hong, ng tri tha hn tht ? ng li rng lng vi hn n th

sao? Va ly i thy hn bun qu li lp tc cho li! Hn s t tn a con mi sinh l Hon, c ngha l tr li. Nguyn Th Hon. Thng anh va mt l Nguyn Th Hunh. My a tr con nh hng xm ng thp th ngoi ca nhn vo, mt a hi: "C sinh ri h ch?" - "Sinh ri" Li hi: "L trai hay gi?" - "Trai!" - "Ch t tn em l g?" "Hon, Nguyn Th Hon". Mt a ni: "Nguyn Th Hon, khng hay, sao ch khng t Nguyn Khi Hon, nghe hay hn?" Hn ngi sng, hi li: "Chu ni ci g?". "Khi Hon, Nguyn Khi Hon!" Hn ni ngay: ", Khi Hon, Nguyn Khi Hon, c l y. Cm n chu". Nhn bo nh thn bo, con hn sinh ngy 3 thng 1 nm 1975. Nm 1975 l nm i khi hon ca Vit Nam, c dn tc khi hon sau ba chc nm chinh chin. Nhng lc ny hn cha th bit nhng g hn c chng kin sau hai thng na. Theo chng trnh nh, hn vi L Lu s vo Ty Nguyn nhng mi vo ng Trng Sn li nhn c lnh tr li i theo hng ch yu, ng 1, b phn ca trung tng L Quang Ho, ph ch nhim Tng cc chnh tr. Ngy 26 thng 3 bn hn vt qua sng Thch Hn th qun ta gii phng Hu. Th l qun tng vo thng Hu vo mt bui chiu. Ngi trn xe nhn qua lp ro hai bn ng thuc ngoi vi thnh ph thy cc c gi Hu mc b trong nh nhiu mu v in rt nhiu hoa hoc cc ng k sc s nom rt vui mt, hn l lm. Cc ng ph rt vng, nhiu nh ca st m toang nhng khng c ngi, giy dp, qun o, ti xch, hm ln vt ngn ngang dc ng nh va qua mt cn hong lon, chc c nhiu ngi ri nh chy ra ng nghe ngng ri nhp theo dng ngi i lun. Khng c nh nhau trn ng ph m li c nhiu l n trn tng v trn nhiu cnh ca st, bn ln nhau sao? Nhng ngi Hu cn li nhn xe bn hn chy qua v mt bnh thn, c nhiu ngi gi tay vy. My ngy sau hn v L Lu, Xun Sch cng vi Hu Mai, H Phng va mi ti Hu n thm nhc s Trnh Cng Sn. Sut my ngy Hu hn ch nghe c mt dng nhc ca Trnh Cng Sn mi nh, mi ni, mt m iu bun bun, khng thay i, nh li tm s, nh li cu nguyn ca c mt th h tr cc th min Nam. Hn s khng th qun mt ti u ban qun qun, nhng ngi Hu mi rng xung ngi quy trn nghe mt ngi Hu ni ting l Trnh Cng Sn

m n ht. Li ca ca Sn p v mnh mng nh th, l nhng bi th rt p v cng rt l nhng tc gi li khng thuc hon ton v nhng ngi rng v li nhc li cho ngi ang ht tng on, ri h cng ht theo vang vng c gian phng ln. L Lu, Xun Sch, nhc s Huy Du v hn cn c lm quen vi mt nh t sn thng nghip tn l Kim ng Phan Bi Chu, gn nh ti no bn hn cng c mt nh ng ta nghe nhc qua dn my Akai v nghe mi chuyn v Hu di cc chnh quyn c. Ma xun nm 1968 ng Kim cng li Hu mt mnh n qun gii phng; ln ny ng cng li Hu cng vi ngi con trai ln n nhng ngi khng chin tr v, ln ny chc l cc anh s li y mi mi, M b th min Nam phi thuc v cch mng ri, ng ta ni chc chn th. Ri bn hn cng gp cc nh s Hu, l cc nhn vt ni ting mt thi, gp phn lm sp chnh quyn Ng nh Dim trong v n Pht gio cui nm 1963. Nhng ng s tr thc rt ham lm chnh tr, rt mun c phn quyn lc ca nh cha trong chnh quyn mi. V cc em sinh vin ca nhiu trng i hc, rt tr trung, rt nng nhit tham gia cc cng vic x hi trong nhng ngy u ca mt thnh ph va c gii phng. H n mc p, gng mt cng p, c ch thanh lch, ci ni th ngy nh mt biu tng ca hy vng v mt nc Vit Nam thng nht trong vn hi mi. Ngm nhn h trong my ngy cng lao ng lm sch p thnh ph v cng gn gi trt t vi lc lng cnh v ca qun i, hn thong linh cm hnh nh th h ca bn hn hon thnh tt p s mng ca mnh, t nay v sau s l cng vic ca mt lp ngi khc, c cch sng v cch ngh khc, vn tip ni nhng tinh hoa ca cha anh nhng h s khng nh mnh bng nhng tiu chun gi tr khng hon ton ging vi by gi. Ri hn li ngh tip, vy sp ti hn s phi vit nh th no, bn c ch yu ca hn s l nhng ai, chuyn nng thn v chuyn b i, cc ti rut ca hn s c ngha g trong c cu x hi nhng chc nm ti. Hn t nh gi hn ch l mt ti nng do thi th to nn ch khng phi do tri t to nn, nn khng th tin on nhng g cha xy n. Nhng tng hay, c o ca hn u t nhng tng tri, nhng chim nghim ca chnh cuc i hn m c ch khng t nhng li phn truyn huyn b no m c. Vy th hy

s tng tri mi ca hn s ch v cho hn phi vit ci g, vit nh th no nhng ngi tr tui ca hm nay vn l bn c ca hn, vn mong ch hn, v vn tm c ci h cn trong nhng trang vn ca hn. Trc ngy ln ng vo mt trn Qung trong cuc hnh qun di m mc tiu cui cng l Si Gn, bn hn c mt v trong hong tc nhng c quan h vi khng chin t nhiu nm trc t chc cho cc vn ngh s trong qun i c n cho b T cung. Bn hn xin c gp Ngi bui sng, nhng cc bui sng l gi nim Pht ca Ngi, nn bn h s c tip vo gi gn tra. Nm y b T cung khong tui trong ngoi chn mi, ngi thp nh, tc bi rt tha nhng mi lm m bc, mc ci o di hng t nhum en nh cc b gi Hu, i hi, buc i rt nh nh lt trn nn gch. Ngi ch tay cho bn hn ngi hai hng gh da, sn son thp vng, cn Ngi ngi vo gh gia cnh ci bn nh. Hn ngi bn tay tri Ngi, nhn thnh knh mt nhn vt chng kin bao nhiu bin ng ca lch s trong gn mt th k nhng c quan quyn lc cao nht, m vn cn sng, mt ngi n b quyn uy cn st li ca vng triu Nguyn, ngi i din cui cng cho mt li sng, cho nhng quan nim v v vn cc mi quan h thc tp ca cc vng triu phong kin vnh vin thuc v lch s. Hn nhn b lo y v ngng m, b lo cng nhn li hn mt lc lu, nh mt rt tr, rt vui, ging ht ci cnh b chu gp nhau sau nhiu nm xa cch. B c ni: H Ch Minh, V Nguyn Gip rt qu ti, nm 1945 con ti ( [1] ) c c mi ra H Ni lm vic vi ng. ng c gi th thm hi ti v nhng ngi trong hong tc". Thot nghe mt b c gi lnh t ca mnh l H Ch Minh, hn cng pht v cha tng nghe ai gi trng khng th, ngoi tr cc cng trnh nghin cu ca cc nh khoa hc. Nhng y l cc nhn vt lch s ni v nhau, h c cng mt ng cp, li sinh cng thi, mt ngi i din chnh quyn phong kin kt thc v mt lch s, mt ngi l i din cho chnh quyn dn ch va mi bt u. Ri Ngi li nm mt bn tay hn, dn hn ti trc mt khung hnh m vng, c hnh mt ngi n b rt p, mc triu phc ngi trn ngai vng: "Con c bit ai y khng?" Hn nh but ni: "Nam Phng hong hu!", th b c ni ngay: "L ta y, cng l mt ngi n b, lc tr th p ra v gi li

xu ra!". i, b ngoi! Chn chc tui u m vn bit ni nhng cu rt hm ca ngi cn tr. Ngi li ni: "Khi chin s lan rng, Nguyn Vn Thiu cho my bay ring n ti v Si Gn. Nhng ti khng i, ti l ngi con du cui cng ca triu Nguyn, sm ti phi chu hu lit Thnh, cn i m!" Ri Ngi nhn hn ci rt hn nhin. Nhng ngy thng cn li b c ch sng vi nhng ngi cht, mt vng triu cht. B vn ngi trc mt hn nhng ch mt cu ni b li dn khi tm nhn ca hn, li mi vo ci qu kh xa thm thm.

28.

Sng ngy 2 thng 5 nm 1975, hn v cc bn ng nghip ca nhiu c quan bo ch ca H Ni v Nng theo ng s 1 vo thng thnh ph Si Gn va c gii phng tra ngy 30 thng 4. Trong khong hai chc nm hn c bc vo hai thnh ph ln sau ngy c gii phng. Mt ln vo H Ni sau chin thng in Bin Ph, v ln sau vo Si Gn sau chin dch H Ch Minh ton thng. Ngy vo H Ni hn tm m v em theo a ch c hn c bit nhng khng gp, ch nh mi dn n cng khng bit h i u. Hn n th x H ng ly mt s ti liu ri tr li qun khu ng th x Ph L lng trn ngp bun b, tht vng. Phi mt thng sau hn mi nhn c tin chnh thc qua ngi bn cng to bo l ho s Phan B Th, lc ny v Tng cc Chnh tr chun b cho cuc trin lm ln nhn ngy thnh lp qun i vo thng 12 nm 1954. Ln ny vo Si Gn hn vn cha bit r b hn v b m gi cn sng hay mt, cn Si Gn hay theo con chu chy ra nc ngoi trong nhng ngy hn lon vo gia thng T. Nhng hn vn tm v vn c mt cht hy vng m h rng h vn cn sng, cn li Si Gn v b con hn s c gp li nhau.

Trong mt bui ti gp g tnh c gia my anh em vit vn ngoi H Ni vi my anh vit vn ca Si Gn, theo hn nh c v chng nh vn V Hnh, nh vn Mai Tho ti

tm gp nh th Xun Thim, hnh nh h c thi cng hc trng Hu V, nh vn Lu Nghi ti tm gp nh vn Nguyn Vn Bng... hn c hi d a ch nhng ngi thuc gii quan li min Bc di tn vo min Nam cui nm 1964. Nh vn thi by gi c th c quan h xa gn vi nhng ngi lm ngh t do, hoc gii doanh nhn, gii s quan ch t ai bit ti gii quan li. Cc ng quan ca chnh ph Nam triu do Php bo h thuc v mt thi xa xa lm ri. Hn tht vng, bng dng mt hm nhc s Huy Du r hn cng i thm mt ng bc h cng thuc gii quan li ngoi Bc thi trc gi l c ph Trc. Th l hn i ngay, hn rt tin l ng c Trc c bit b hn nhng li s ng y tht ra: ", ti bit, nhng ng y mt ri, mi mt..." Hn mong mi c gp li b v m gi cn kho mnh, cn tnh to ch tho mn mt khao kht rt tm thng, rt xong xnh l "c mc o gm v lng". o mc cng cha phi gm v g, ch l o lnh thi nhng l ngi t t, c v con, c ngh nghip ng hong, khng n ni m l phng "mo m g ng" (nh m gi mng thng mt m hn nh th) th con ci khng l qun lu manh cng phng trm cp ch lm sao c s phn khc c! Khng ng ng c Trc va nghe hn ni xong lin ci ngay: "Cn sng, c hai ng b u cn sng, chc l cha i u u, gi ri cn i u na. Nhng ti khng nh ph, cng khng bit s nh, xem no, anh nn n nh b i, b ny l chu gi ng c nh anh l cu. Nh b ny ..." Hn ngi nh xe hi ca nh vn Nguyn Ch Trung n ngay nh ci b i no . Nhng b y khng c nh, ch c mt ng chng ngoi by chc tui vi hai c gi gip vic, nhn thy hai ng lnh Vit Cng sm sm bc vo cn h th s lm, s n khng ni c. Mi mt lc sau ng gi mi bo: "B nh ti khng c nh, c chuyn g cn xin mi hai ng khong gn tra quay li". Hn phi ni ngay hn l ai, ti nh b nh gip vic g, ton vic vui c, vic trong nh c, khng c g khin ng b phi lo lng. Nt mt ng lo nh gin ra, ng hi ci: "ng c bn nh my ba nay ngi gy rc hn v c bao nhiu tin n, nghe hi lm. Vy ng l... sao khng nghe ng c ni bao gi...". Ri ng ni nh b hn ch cch chung c ny c mt dy ph, ng Qu Cp, s nh xanh cng xanh (55). Xung cc bc thang ca to nh chung c u

gi hn nh nhn ra, hn xc ng tht s, gin th vn gin nhng vn thng, vn l cha con xa cch nhau cn km mt nm l va trn ba chc nm mi c gp li. Ln gp sau cng vo thng 6 nm 1946, ngy y m con hn ang nh nh ng ch h bn b, trong ci ng ct gi l ng Yn Bi by gi, qua dy tng chn ngang trc nh l khu ngha a Ty, nay l khu nh tp th Nguyn Cng Tr. Hn nm quay mt vo tng, p ci v chn mng, ting ngi b thm th nhng g di dng lm, c v kh ni lm, cn m hn khng ni g c, ch khc thi, khc cng rt nh. Ri nghe b hn ni: "Ti by gi cng gp nhiu kh khn lm. Ch gip g c my m con u. Ngi ta sng c th mnh cng sng c". Ri nghe ting giy ca ng bc ra ca, hn quay ngi li cn thong nhn thy b bc ra n gia vung sn, lng rt thng, tc rt en, mng gy rt trng, vn l mt ngi n ng cn tr, mi 46 tui ch my. Hn nhn m hn, b vn ngi lng l mt ch, cng khng ngoi u nhn theo ngi n ng tng lm b vui, b bun, cng b chng nhng cn ghen tung ca ngi v c gn hai chc nm, nay bin i tm tnh, vt b ba m con b mt cch lnh lng v thi cuc i thay, t nay h sng hay h cht ng khng cn quan tm ti na. Ci gia nh thm ny ch l kt qu ca nhng nm thng di dt, d tha ca thi trai tr, b i cng ch c g phi n hn, phi hi tic. V by gi, sau ba chc nm cch mng, chin tranh, t nc chia di, gia nh phn ly nay ting sng tt, khi la chin tranh cng tt, tt c li hp dn li lm mt, Nam Bc, cha con, anh em, c v chng na, nh mt chuyn thn tin, mt chuyn trong m mng, mt chuyn khng th c tht m ho ra li l tht, tht n tng ngy, tht ngay lc ny, hn vn cn sng v sp gp li nhng ngi ui hn i. Hn tr li khng phi l mt k kh rch o m dn mt l ngi rch ri l v con hn n g ca mt gia nh quyn qu xin tin, xin n, xin n hu m l mt nh bo, mt nh vn ca phe cch mng, phe chin thng, ca i qun chin thng ti gp mt gia nh hn tng l mt thnh vin bt c d. Nh ca b hn l nh trt, mt nh hp, c mt vung sn nh lm vn, nh ca gii vin chc nh c nh nc cho thu, hn th. Hn ko chung, ca nh trong m v b m gi ca hn mang knh rm nh ngi ang au mt

bc ra. Vn l gng mt quen thuc rt hin ca nhng ngi n b xa, tc vn khn vn en ch hi lm m bc pha trc trn, dng di chm chp, ng trong cnh ca phn trn c chn song st, hi ra: "Ai hi g th?" Hn ni nh: "Tha m con l K. y!" B c nh sng s khong vi giy ri ti ngay nt mt: "K. h? C nh mong con mi". Th l bao nhiu on th ti tin ca k mi lm nn vi b mnh, vi m gi mnh trong pht chc mt sch, ch cn thng thi, cn mng thi, mng b m vn cn sng, mnh vn cn sng c ngy c gp li nhau. Nhng ng c i vng, b c ni: "Cu i ct tc, t dng ng lo chng gy bo i ct tc, u nga qu". Hm rng en ca b vn u, cha rng ci no, nm nay b va trn by mi, m hn by mi mt, b th nht hn b chnh tht mt tui, li xu hn, li c mt i chng m sao ng gi li m c nh? Cng l duyn s th no! Hn ngi ch mt lc thy mt b c tuy ti tuy mng nhng vn thong c ci ngng, ci lo, n tuy l con ci trong nh nhng li l mt thng Vit Cng, tc l mt thng cng sn, l ci qun thm him, ngh khng bao gi phi gp li mt n nh m dng i ng, bng chc n li l l hin ra ngay cng nh! Hai m con ngi i mt nhau nhng khng phi l m rut vi con rut, ngoi vi li thm hi cng ch bit nn ni vi nhau nhng g thm na, v mt ngi mun giu v mt ngi cng cha dm ni. V nh phi hi cc anh ch hin gi u, c gia nh ring cha, h lm nhng ngh g, cn Si Gn hay i di tn. Cng cn phi hi hin nay b m vi ai, cc c sng bng ngun tin no. Thi th thay i th s sng ra sao. M con khng ni nhng chuyn cn ni y th cn bit ni g. Ci nm hn v H Ni tm m v em sau ngy gii phng th , phi tm n ln th hai hn mi bit m ang sng vi gia nh ngi chu gi b l c rut. Anh y l y s ca ch c. B cng khng c nh, cng phi ngi ch v b hng ngy phi i bn tru v cng mt dy ph. cho ngi i gi b v nhng hn st rut qu li chy ra ngoi ngng, cng lo lng, hi hp khng bit sau nm nm xa cch m hn c thay i g nhiu khng. Mt lt sau hn nhn thy b c gnh i xo t xa i li, nhn dng ngi bc lu u hn nhn ngay ra m, lin chy o li, ku to: "M!" B c ng sng li, ht nn nhn ngi gi, nhn ra con, th l nc mt trn ra

chan cha. Ch ni c cu no c. Hn bc i bn cnh m cng ch hi c mt cu: "M vn kho ch? " - "Vn kho, nm ngoi b bnh thng hn tng cht". M con ch ni vi nhau c c th nhng vn l ni rt nhiu bng ci im lng v nhng bc i im lng bn nhau. V n nh m hn li mt cu th hai: "Thng Ton nm nay 19 ri, n cao cng gn bng anh m gy lm. lm s bc cha Ho Nhai". Hn ni: "Bn hng th ny c n khng?" - "n th nhng lc m au th lo lm, chu ch c phi con u m nh v mi c". Ch c cu no m nh con, m mong i con, con v m mng lm. Hn cng th, ch ni c cu no tnh cm nh hn vn ngh v m trong nm nm xa m.

Hn ngi ch b ngh ngi mung lung mt lc lu ri xin php v hn chiu s quay li. B m gi ng ln tin, cng khng bo li n ba cm tra on t, khng ni g c c nh ngi cng mt thnh ph lu lu li thm nhau bit tin tc. Cng c nhiu chuyn ni nhng khng th ni, bit hn l ngi th no m ni. Khong ba gi chiu hn quay li, ngi ra m ca chnh l b hn, vn nhn ra ngay nhng l lm, ngi gy tp, tc bc trng, bc di lom khom. Hai cha con cng bc vo nh lng l. ng c nhn hn ni i ni li mt cu nh ch c chuyn g quan trng hn ni: "Khng th no nhn ra anh, anh khc qu". Hn ci mm: "Con nm nay bng tui cu lc con v Nam nh". B hn sinh nm Canh T, 1990, hn sinh nm Canh Ng, 1930, nm 1945 b hn 45 tui, nm 1975 hn cng 45 tui. Hai cha con, hai thi th, hai s phn. B hn li ni: "Ci nm y chng qua l do hon cnh...". Li ni c nh nh khng. Hn ni lin: "Cu m ch nn nhc li chuyn c lm g. c gp li cu m l con rt mng". Hn ni rt tht lng, cha con c gp li nhau sau my chc nm sng gi i thay mi l chuyn ln, chuyn quan trng cn nhng on gin mt thi ch l chuyn nh nhoi, v ngha. Lc chia tay b hn cng khng gi li n cm, cng khng hn mt ba no quay li cng n vi gia nh mt ba cm. ng l h ang c mt chuyn g rt kh ni, c th ni vi mi ngi cng cnh ng nhng khng th ni vi a con ang pha bn kia. V rt nhiu chuyn na vui na bun sau

m hn l nhn vt chnh. Hn rt ch dng v cng bit iu trong mi mi quan h, c ngha l ngi chin thng vn khim tn, vn l a con ca gia nh, a em ca dng h, tha gi vi mi ngi k c vi ngi lm cc gia nh anh ch v h u ln tui. Hn va tr chuyn va quan st, v trong khi tr chuyn hn lun t mnh l ngi i thoi khng lm h pht lng, khng lm h bun thm v khng gi ging tuyn truyn chnh tr bao gi. Hn quan nim nhng vic ang din ra mi ngy, mi ngi u nhn thy, u nghe thy, l mt thc t c sc lay chuyn nhiu tn iu trc y ca h. Mt ng anh l thng s ca chnh quyn Si Gn, mt ngi c nhng hai bng tin s, hi hn: "Ti sao li c th th?", hn tr li rt nhn nhn: " Anh bit nhiu hn em, nhng n l th tt phi c nhng nguyn do rt xc ng n tr thnh nh th, phi tm hiu n ch khng th khng chp nhn n". Chuyn nh ca hn li lng trong chuyn nc vo mt thi im lch s ca dn tc, mi s vic din ra trong thng 5 nm 1975 i vi ring hn c nh trong mt kch bn sn khu theo cch vit c in, li thm m tnh lng mn, hi sut mt mt cht, hi "ci lng" mt cht, cha con gp nhau, Nam Bc gp nhau, qun xm lc phi ra i, dn tc Vit Nam ginh c c lp hon ton, thng nht c quc gia sau hn mt th k nm gai nm mt. Qu p nh trong s tng tng ca mt ti nng vn chng hi tm thng, hi n gin.

Hn vit kch Cch mng nh chp li v kch ca chnh i hn. Ch khc l hn loi ht mi cnh st mt gp g, thm hi, k l m a ngay ng b vo mt tnh hung ht sc kh chu: trong nhng thnh t ca a con ng c phn cng lao no trong ; ng c dm vit th xin li m hn hin vn cn sng v ang H Ni? Hn buc ng phi i mt vi chnh mnh, t vn mnh v th li vi khn gi. Hn buc cc chnh khch khn ngoan ca Si Gn phi tr li nhng cu hi ca mt i u i qun tht trn v thi th, v thng bi v c v nhn cch ca nhng ngi cm u mt quc gia khi phi la chn gia quyn li ca c nhn v tnh cch mng, ti sn ca dn chng m h c trch nhim phi bo v. Cc nhn vt trong v kch buc phi

tranh ci nhau, t co nhau v ni ht nhng iu lu h rt mun ni nhng cha c dp ni. Nhng li n t bo cha m li ho ra t buc ti, t lu ch l li ni thm, ni vi chnh mnh ch cha dm ni vi ai ny buc phi ni cng khai, ni khng p m m khng c mt mt thng Vit Cng no ng gy p lc c. Vit, nhn vt gy sng gi trong mt gia nh, mt dng h khng xut hin mt ln no trn sn khu, hn ch hin din qua li i thoi ca nhng ngi khc, mn ko ln li nghe ni hn mi y v ch va i khi. V cc cuc tranh lun vng mt hn mi thc s bt u. Tt nhin s thng bi trong cuc sng khng d dng, rnh rt nh trn sn khu. Sau nhng ngy lng mn (cng ch c mt cht thi) ca cuc trng phng cha con (hon ton khng mong i), y l din gii mt cch vn chng, ch cn l s tnh ton tm thng, th vo ci lc hn lon c c mt a con phe chin thng cng l iu hay. Nhng khi thi th phn nh r rng, nhng tin n nhm tha dn i, nhng ci lo s v l cng nht dn i th s c mt ca hn chng nhng khng cn thit m cn gy phin phc v c buc phi ngh li nhiu chuyn khng mun nh. Hn cng n t t li cng kh chu, hn c h hng tip n nh mt thnh vin chnh thc ca h tc, mt thnh vin sang trng, hn c mt u l h ch ngi quy quanh hn, tr chuyn vi hn v qun lun cc ngi con ca b chnh tht, th c th ni tc n a mu, n ngt th. Nm 1976 hn ra vo Si Gn n vi lt, ln no vo hn cng u c qu biu b m, nhng ci nhn ca ng b c gm gm, ng c th ngi trc mt hn c gi m khng h m ming, cn b m gi th ci rt nht, ci ci n rn nh ca thu no. Th ra h chng thay i t g, vn cn nguyn vn ci ght ci cm ca ngy xa, cn hn c ngy xa. Ti sao th nh? V sau hn mi hiu, ngi ta c th tha th cho k lm nhc mnh ch khng th tha th cho k lm mnh phi xu h. Tha th cho nhng ngi tng lm nhc mnh cng l mt khoi cm ca ngi thnh t. Cn vi k lm mnh phi xu h th t gii thot bng cch no? Phi b hn ci mc cm l mnh b thua! Ngi ta c th nhn l thua vi ngi ngoi (cng kh y!) nhng khng bao gi dm nhn l thua vi ngi trong gia nh. Thua ngay ch trn np cui cng l thua hon ton, thua trit , du l thua vi

mt a con!

V hn cng th. C ta c th nhn nhn chng lc cn tr v h vn bnh ng trong trch nhim, trong kin to mt gia nh, anh kim ra tin, anh c danh vng nhng ti li sinh cho anh nhng a con v chm sc nui dy chng khn ln. Anh c cng ti cng c cng, ch ai sng bm vo ai c. Lc tr hn cng ni vi v nhiu cu rt t nhng v hn khng , khng c mc cm thua km chng nn khng chp nhng cu ni thiu cn nhc ca chng. Hn l ngi c sch, li lm ngh ca ch ngha nhng sng vi v con ging ht mt ngi lao ng lm ngh nng nhc, n to ni ln, ci a rn rng, cu gt om xm, sng qu hn nhin gn nh t nhin li nhiu di chng xu cho con ci. V v chng hn ci nhau cng ging ht nhng gia nh bnh dn, ci nhau lc sng n chiu lm lnh, ci nhau lc ti m n li ln vo nhau nh chng c chuyn g xy ra. Nhng v gi th phi sng khc, phi sng bng nhng l lut d thnh np nh mi gi c s tn nghim trc con chu. Phi c ngh thut sng gi. V nh ngi gi khng nn ni to, ci to, khng nn cu gt, la li, khuyn bo nh nhng th c nhng ra lnh mt cch nghim khc l rt khng nn, gii thiu kinh nghim th tt nhng khng nh kinh nghim th nn trnh. C nhiu vic nn im lng, nn l i th tt hn l bit, cn bit th phi chn ngi, chn lc ni, c vic ni vi con trai nhng c vic ch nn ni vi con du, c vic nn v ni, li c vic phi chnh mnh ni. C khi nh a chu ni li tt hn chnh ng b ni. u c lut c. Lut vn thay i theo thi nhng s tn nghim ca nhng ngi gi trong mt gia nh th xa l th nay vn l th. Tm li v gi phi sng bng vn ho ch khng th sng bng bn nng. Hn rt s li tn tng: "ngi gi m tnh tr". Th l ra qui ri, l nn lo ch cn mng ni g!

V chng hn v gi khng phi lo tin bc, khng phi lo con ci, th l sng lm, m li ho ra c nhiu phin mun, v gia h cha tm ra c mt cch sng hp l ca tui gi. C hai u ln ln trong thi cch mng v chin tranh, ca cc cuc ci cch

x hi, ca s i nghch gia cch sng phong kin, t sn v cch sng x hi ch ngha, ni cho tht, cng ch ai bit ci xu, xu nh th no, ci tt, tt nh th no, v gia nh mnh phi sng nh th no. i khi sng c qu nhiu php tc, nhiu l nghi l cch sng ca phong kin, t sn, sng hn nhin, gin d, d di, c phn tu tin l cch sng ca ngi v sn. Nhng tiu chun gi tr mi cha thnh phong cch sng ca mt quc gia, l np sng ca mi gia nh, ni cng cng th sng v ni mt cch khc, nh sng vi v con li sng v ni mt cch khc. Trong l li lm vic cc c quan nh nc lc hp bn, ra ngh quyt th rt ng hong, rt dn ch nhng trong quan h vi dn, vi nhau th li thiu dn ch v rt phong kin. Ngi sng ngay thng, tht th ngy mt him, ngi sng mu mo, di tr ngy mt nhiu, con di cha, v di chng, tr di thy, cp di di cp trn, dn chng di nh nc v ngc li. Trong chin tranh mi ngi u sng v ngha ln, c hy sinh tr thnh tnh cch bao trm ca mt dn tc, mi tham vng c nhn nht thi b loi b, sng nay cht mai th lc sng phi cho ng hong, lc cht phi cho oanh lit. Vo nhng nm y c mt v lo thnh cch mng trong mt lc cm khi phi tht ln: "Con ngi thi cng sn ch ngha cng ch mong c nh th ny". V mt v khc cng ni: "Ra ng gp anh hng!" Thi sau ngi ta hay em nhng cu ni rt chn tht ca mt thi thnh chuyn khi hi lc tr d tu hu l rt nhm. Cng nh ly ci tht ca mt thi khi qut thnh ci tht ca mi thi li cng nhm.

Nhiu nm trc hn ngh, thi tr vt v, thiu thn vn chu c ch mong v gi i sng d dt, con ci trng thnh, c an nhn t cht l c phc lm. V gi hn c sng y hn thi tr nhiu, hu nh khng c g phi lo m ho ra cuc sng gia nh li ngt ngt hn c nhng nm cn tr. C lc hn ngh n ci cht thot khi cnh ng na khc na ci ny. Vi hn l mt tai ho bt thn p xung, khng th tnh trc, khng th ng ti nhng ngh cho k, mt gia nh sng tu tin, sng khng c k cng lm sao trnh c bi kch lc v gi. Ly ngay ci gia tc ca hn lm mt v d: ng ni hn c nhng bn b v, bn dng con m nhng a

con ca cc dng th vn rt hiu knh vi m gi, anh em mt i chm sc ln nhau v c con chu ca nhau. l cch sng ca cc danh gia vng tc nn s ho thun ca anh em con chu cn gi mi cho n tn by gi, sau gn mt trm nm. B m gi ca hn xut thn tm thng, gp may m vo c nh quan, ly c chng quan nn khng bit cch ng x cho ng vi s tn nghim ca mt dng h, sinh ra ghen tung, sinh ra hn th, khng ch hi i mnh m cn hi c i con i chu. Cng l mt gia nh khng to c gia php gia phong, nn cha c mt i m c phc ln lc u cn kit, con chu ly tn khng kt t thnh mt tc h, vinh d cng hng, hon nn cng chia.

29.

T nm 1980 ti 1988 hn vit c nm cun tiu thuyt, mi cun ch khong di 200 trang: Gp g cui nm - Thi gian ca ngi - iu tra v mt ci cht - Vng sng n v cng - Mt ci nhn gian b t. V c nm cun u c c c, u c hn chn a vo Tuyn tp tiu thuyt in nm 2001. C th ni c nm cun sch u do phn t pha Nam ca t quc ban tng cho hn. Cho hn ti, cho hn tng, cho hn nhn vt v bao trm l t tng dn ch ca mt min t thot khi t tng phong kin t lu. Mi nhn vt l mt pht hin, mt kinh ngc i vi hn, v hn cha tng bit, cha tng gp. Ngay n nhng ngi thn thuc trong gia nh cng mi ngi mi v v ngi no i vi hn cng u quan trng, u hp dn trong s tm hiu mi mi ca hn v lai lch ca con ngi. Hn gp Qun vo nhng ngy u tin ca Si Gn va gii phng ti gia nh, ri gp anh qun c ph vi bn b, gp anh lang thang khu ch bn ch, bn cy king, ri gp anh H Ni ti mt c quan ht sc quan trng nh l mt chuyn khng th c tht, m ho ra c tht. Nhn c ra mt nhn vt c th chuyn ti c tng ca mnh l tm uc vic lm cho nhng ngy sp ti. Cn nhn c ra nhn vt ca mnh trong mi trng hot

ng quen thuc ca h tc l cun sch c vit non na. Hn gp ng Hai Ring ti khu vn m ca nng trng cao su Du Ting, gp ch Ba Hu ti vn phng huyn u huyn Thng Nht tnh ng Nai, gp linh mc Vnh ti nh th chnh to ca Si Gn, gp anh Mi ti x c Binh Kiu ca tnh ng Thp, v gp cc nhn vt "phn lon" mun ci to gio hi Cao i cho ph hp vi vn hi mi ngay ti vng t ca to thnh Ty Ninh. Mi ngi trong bn h li ko theo hng lot bn b, ngi thn, k th chm ni trong sng gi ca chin tranh trong sut ba chc nm, ngi l, chuyn i ca h li cng l, hn nghe h k ngy ny qua thng khc, i v c nm ci ni hn s vit mi dn dn nhp vo hn ct nhng mu ngi ri ra s l cc nhn vt vn hc trong ci th gii tiu thuyt ca hn. Cng rt may cc nhn vt y u l ngi cng thi vi hn, du ngh nghip khc nhau, cnh ng khc nhau, s phn khc nhau nhng vn hiu nhau hon ton, ly chnh mnh m hiu h, ly s tng tri ca mnh ho ln vi s tng tri ca h, nhng hn ct l ca hn, lm lc chnh hn cng khng phn bit c trong mt nhn vt phn no l ca ngi, phn no l ca hn. Thng thng cu chuyn l ca i, ging k l ca hn, hn n vi bn c ch yu l nh vo ci ging k, n l tng tri, l ni nim, l tm s, l ci vui v c nhiu ci bun sut mt i ca hn. Ging k chnh l ci hn ca hn nhp vo ch ngha, nhp iu c i sng i vi bn c cho n trang cui cng ca cun sch. Tt nhin ch nhng cun sch hay mi c ging k, cn nhng cun sch d th ging k quen thuc bin mt ch cn li mt k thut chuyn v danh v v duyn thi. Theo hn nm cun sch vit trong nhng nm 80 u c ging k ring c.

Trong tm nm hn vit nm cun sch, li vo qung tui ngoi 50 xp x 60, vit nh th l kho, sc vit c th snh ngang vi vi v nh vn tin bi, nhng li l nhng nm hn v v con phi sng tng thiu nht, vt v nht. Tin nhun bt khng thay i nhng cuc sng ca ngi cm bt thay i trong s di chuyn t H Ni vo thnh ph H Ch Minh. Ngoi Bc lng chng i t, lng v thiu t l mt gia nh vo bc trung lu tr ln, cha k cn c tin nhun bt thm vo. thnh ph

H Ch Minh n vn theo ch bao cp nhng tiu th ch ai bao cho, m ci tiu mt thnh ph ln th v chng, vi ln ng gp gi tt, ma chay, ci xin l coi nh ht nhn. Nm y vin chc nh nc, s quan qun i khng phi tr tin nh, tin in, tin nc nn mi c "phong tro" n cp in lm nc bn cho cc qun gii kht. Mt t lm gi tin khong hai ch vng, c nh hng xm c ba t, hai ln mt nh. Nm vo Si Gn v chng hn khng c mt phn vng no, c vi ch vng gi li cho cc em bn dn nui m m. Th l v hn phi i lm thu, tc l nhn cho ngi ta t t nh mnh, tin bn chia i. Mt ngy mt m ly c ba m cc, b vo cc lon nh. Nhng ch khong 3, 4 gi c th g ra vi chc lon nc t trong cng thnh , nu chu kh mt ngy cng c th c thm mt trm vin ca ring mnh, khng phi chia vi ai c. Nhng m cc. Na m ang ng say vi chng con cht ngh ti mn " n cp" l v hn lin vng ngay dy chy sng sc vo m t , dng chnh bn tay mnh xa thng vo v ly ra nhng cc trng tot. Tiu th thnh ph khng th lm c, ch c cc c nng dn vi bn tay to v kho mi dm lm, lm nh khng, ch thy mt nhc g. V hn c bn b ca on vn cng sau ny l on Kch tng danh hiu "B. xe tng" v sc kho v s tho vt trong nhng cng vic nng nhc cn hn cc cng t thnh ph nhiu. V sinh doanh tri, dn kho phim v chuyn kho phim nhng nm s tn v hn bao gi cng l tng tin phong. Nm cha a con th ba c nm su thng, c quan cho xe ln vng t sn xut d khoai, d sn g , v hn xung phong xin i, cn th no cng khng c, cn ni: "Cc anh khng cn em i luc sn cho cc anh n ? Nu xi sn ti ri thm t m hnh cn ngon hn nem cng ch phng". Th l c y c i. Ti ni c ta t chc d sn, bc sn, lm mn xi sn nh ha, gi ngh cm dao pht cht m cy nh mc lp xp quanh i, cht chi bi thi m cng c my gnh ci vt ln xe phi un c c thng. m i bui chiu cn o bng xe p cc th qun o chn mn v dng lt vt v nh m chng v v hn s nm c y, bi Phc X sp vo ma lt ri.

V hn thng t, nh khng c ai gip, nh chng nu cm, nu cho, nu nc tm cho con nh v git t lt my ngy u mt chng nhn nh mt kh, ng ni ng gt m no c phi vic ca hng xm. Gi b chng x t l d ut lm nhng v hn vn ci, ni nng vi chng vn du dng v c y bit tnh chng, ngi li phi lm vic vt l kh tm lm, ch khng phi lng d thay i, nn khng chp. C mt ch ln tui ni vi v hn: "Thng chng c lc n l b mnh, c lc l con mnh, c ngh th l b qua c ht".

Trong nhng nm H Ni, gia nh hn cha bao gi phi thiu tin, hn cha bao gi phi ngh n tin, phi tnh ton, cn nhc vic tiu tin. Tin lng tiu khng ht li cn tin nhun bt. Hng xm hi vay nm ho mt ng, mi ln gp ngi cho vay li xin kht, ging ni nt mt nom rt thm. Nh vn khng phi lo sinh k, khng phi chy tin l ch hiu bao nhiu v nhng ngi ang sng quanh mnh, vn chng ho ra cao xa, ho ra trong veo v thiu hn ci c ca trn gian, mi bn ca trn gian. Nn trong rt nhiu nm hn ch vit c g v ci khu tp th bm theo ven sng ca hn. Phi vo sng thnh ph H Ch Minh hn mi tr li lm nh vn ca mi thi, ngha l lun lun thiu tin. V nhng ngi c tin, c quyn coi thng hn, khinh r hn, du hn l mt i t, li l mt nh vn. B i l b ch con c con cu, con trai v hai ngi con gi sang M t trc nm 1975, cn li thnh ph ch c c con gi t, con r v hai a con ca h. My nm u mi ln hn n chi vi ch, chu gi, chu r u cho: "Cu n chi ", nhng a tr khoanh tay ci u: "ng n chi". Hn cng cha hi xin hi vay tin cc b ch bao gi, nhng cc ch cho g u nhn, m ca cho cng nhch nhc lm, l cho ngi ngho, ngi khng c trng. Lu dn mi ln hn n chi cng ch ai bun cho hn, n chi tay nh lc v tay nng, ton th tp tng nhng khng nhn li phi mua, nh c tin khng dng nhng nh ngho vn phi dng. Ch v cc chu s khinh nhng v con li mng, thi, ly ci v con mng lm nc ra i ci nhc, ch sao c. Con trai ln nh bn xin mi mi c chn chy bn ca mt khch sn nh nc. Nhng lc con c v chi c nh xm xt nghe

n k n c n nhng mn g, n tn gi cng l ni g c nm, ton thc n tha, nhng lm bi c n tha l sng hn cc em nh ri, con ch xut xoa, thng em gm go: "Ngon th m ch bit n mt mnh". Cn b m th sung sng lm v con c n nhng ming ngon. Ri n b ui vic cng vi my a bn do b nghi ly cp khn tri ging. Ri li c nhn lm tip v k cp t ngoi tro vo ch khng phi ngi trong khch sn nhng con hn phi i i lm nh hng khc, nh hn, lng t hn. Th l hn phi chy n xin vi gim c cho con c li v n quen vic. Hn ngi ch hnh lang, hai tay thu vo lng, iu b lo lng, khm nm. Gim c bc vo cng vi cc tr l, hn ng bt ln, gim c ht hm hi: "Bc l ai, n c vic g?" Hn phi ni tht nhanh li xin ca mnh ri nn lng ch i. Gim c nhn quanh quo mt lt, hnh nh ng ta ang i ai ch ch lt tai nhng li ni c tnh ton n tng ch ca hn ri bo: "Bc c v i, nu n phi lm ni khc bc c bng lng khng hay xin thi vic hn." Hn ci mu: "D, tha anh, tu anh quyt nh" Nh th Trn Nht Thu c sng kin t chc mt qun n m i qun chy bn l cc vn ngh s va hp dn khch n va c tin nht ti cho cc ngh s. Nhng qun n khng thnh nn hn vn tht nghip. Li c li mi hn ti ng m ti mt nh hng, l ng bo v nhng c ng phng gim c c my lnh, c in thoi, c n ba cm chiu, ba im tm sng, lng thng khong vi trm, va nhn va tng. Hn cng nhn nhng ch mi khng thy ai nhc li, ri cng thi. Bn b c gi hn vit hi k thu cho mt s v gim c cc ngnh cng nghip c thnh tch ni tri, tn tc gi l ca ngi b tin, mnh ch l th sp xp cu chuyn, o gt ch ngha, nu sch vit hay c nhiu bn c, c d lun tt th cn c thng thm tin. Nhng hn t chi pht. Xa nay hn ch vit nhng g hn thch, xc ca ngi hn ca hn, ch cha vit thu bao gi. i cht thi ch hn kin quyt khng i lm ci ngh hu bt. Hn cng c ti vit truyn trinh thm, gin ip nhng hn nht nh khng dnh vo, chuyn sn ngi, bt ngi ch l ci v, cn ci rut phi l nhng vn khc cn ni hn, ng ni hn. i th, tng th m vn vit c nm cun sch tip tc mt phong cch, tip tc mt dng t tng, chnh hn

cng phi t khen sng th l c, vit th cng l c, c th cha hay nhng khng lm tn hi n nhn cch ca mt cy bt.

30.

Nm 1990, hn va trn su mi tui, l ci tui hon thnh mi vic ln chun b cho ci cht. Nhng nhn vo u hn cng thy bun. Bun nht v l nht l s tan v ca Lin bang X Vit v mt lot cc nc x hi ch ngha ng u. Cc thit ch v chnh tr, qun s, kinh t, x hi ca mt quc gia hng mnh vo bc nht ca hnh tinh ch mt sm mt chiu sm hn xung, nm thng v r ra nh mi mt n cng cc. Cc chnh khch ni ting mt thi khi nh ho quang ca mt siu cng va tt, lp tc hin ra nh mt m vin chc gi nua c k, hon ton bt lc trc tnh th mi. Th gii mt th qun bnh tr nn hn lon vi cc cuc chin tranh v l v ko di v sc tc v tn gio. Bao nhiu nim tin cao p ca nhng nm u th k bng chc ho ra v ngha. Vn chng, hc thuyt, kinh sch ch l nhng tr chi tr tu ph phim v ch lm g c ngn chn hai cuc th chin, v cng ch lm g c trc nhng la ht, hnh ng r di ca mt nhn loi mt ht nhng kinh nghim lch s tr nn nng ni, hung bo. Hn rt bun nhng khng hoang mang v cht vit ca hn lun ly xung t, ly s pht trin bin chng lm nn ca mi cu chuyn. Xa nay hn vn khng tin cu chuyn thn tin v mt thin ng di h gii. Con ngi vn c nhiu khim khuyt li mun to dng mt x hi tht hon ho, khng c khim khuyt l chuyn khng th c, l chuyn khng tht. X hi Nga v con ngi Nga hin gi l rt chn tht, tht hn thi cn l Lin X nhiu, v h phi by ci mnh ci yu ca mt dn tc, mt th ch ht sc t nhin, khng che giu. Hn rt ngng m ng Putin, tng thng Lin bang Nga hin gi, ng hn nhn ra mt chnh khch kiu mi, c phong cch mt nh lnh o quc gia th k 21. Hn thng so snh hai nhn vt kit xut ca nn chnh tr Nga trong th k 20 v u th k 21, l L nin v Putin. C hai ng u ln cm quyn trong mt bi cnh x hi

ht sc ri ren, L nin phi ni rt nhiu v vit cng rt nhiu. Cn Putin khng ni g c, cng khng vit g c c lng l lm, cm ci lm, cng khng ha hn g nhiu, li cn ni vi c tri xin ng trng i qu nhiu ng, ng lm g c php l trong mt thi gian ngn c th thay i c tt c. Ni th l mt nh chnh tr rt chn thc, rt c lng tm.

Nhng nm 90 cng l nhng nm cui ca i hn, hn hay ngh li nhng nm thng qua, nhng vic lm, nhng ngi gp, ri bng s tng tri ca tui tc hn nhn ra v p ca i thng v s bt bin ca nhng tnh cch mi c xc lp trong na th k qua s thnh mu huyt ca dn tc, thnh tnh cch Vit Nam. Ni th d nhng hiu c v p ca i thng vi ring hn cng phi mt na th k. Nhn ra v p mt cch nn th, trong nh sng ca bnh minh th hn nhn ra tMa lc, Hy i xa hn na t nhng nm hn mi 30 tui. Nhng nhn ra v p ca tht bi, ca vt v, trm lun trong ci qung sng vng a ca hong hn th phi t nm hn 50 tui khi hn vit Hai ng gi ng Thp Mi. Mi mi hn khng qun c ng gi th k ca mt trm my ko ng Thp Mi, ngi gy nh, tc bc trng, ng n c di tn cy go c th nhn theo ci xung my ca bn hn r nc ri xa mt ro t m hn ngh s khng bao gi c dp quay li. Cng nm 1990 hn tr li lng T Thanh Oai, tc gi l lng T, nm bn t ngn sng Nhu. l qu ca nh chnh tr, nh qun s, nh ngoi giao Ng Th Nhm, t pht tch ca dng h Ng Th v c gp hu du ca dng ch tn l Trc, ch nhim hp tc x nng nghip. Nm 1944, hn mi 14 tui cng m v em tn c v lng T, qu ca mt b bn ca m, trnh my bay M. M hn phi n trnh bo vi l trng lng v biu qu, ng ny cng thuc dng Ng Th. My m con ti xin nh ngi cha lng gi l cha Thm, cch m ng b Ng Th Nhm c mt qung ng ngn. Mt nm cha, hn thuc lng mi cung cch trong sinh hot ca cc s, mi quan h gia s c tr tr vi cc s t trng nom cc cha khc, ri ngn ng nh cha, ngn ng ca m con nhang t, ca cc vi. Trong khng chin chng Php my nm u m v em

hn cng nh cha Phng Ci k st th x Hng Yn. Hai m con bn hng xn ch Bo Chu, khng n li lm ngh bc v ht sen, ch m sen khng tr tin m tr cng bng cc u ht sen n thay cm, va i va thm cm li n my cm nh cha. Ri s c cho em hn lm tiu cha, m lm vi cha qut dn, hu h s c, cha nui lun c hai m con cho ti ngy c mt. Thi i khng chin hn lm y t mt trm x ca tnh i Hng Yn cng l mt ngi cha lng, cha Cc thuc huyn Kim ng. Mi mi hn khng th qun s bc cha Cc hn hn vi bn tui, p v thanh mnh nh bng hu, l ch cu thng, ch nu cm, ri git gi, khu v qun o cho cc thng bnh binh v bng ci v p thot tc ch lm ngi cha trm x thnh ni an i, tnh dng v c tinh thn. Nhng ngi cha lng vi nhng nh s lm qun qut t sng sm n na m, lm rung lm vn, gnh rau ra ch bn, tng, ng on m mt vn ti, khng than kh bao gi, khng ku kh bao gi, t bi h x l nhng k nim y yu thng v rt p ca hn nhng nm cn tr. Nhng tnh cm y, nhng nh nhung y hn u a vo truyn va S gi cha Thm v ng i t v hu. Mt nh s ri b mt mi trng vn rt u tnh ca k xut gia bng chc nhn nho bi nhng thi h ca th tc, li tr v ngi cha v danh t ng ra i, tm li chnh mnh. Mt i t qun i sau nhiu chc nm nam chinh bc chin nay tr v lm ng gi bnh thng sng vi con gi v chu ngoi. Mi tham vng thuc v qu kh, ci ngha v lm trai thi chin hon thnh, i bn tng l rt xa nhau v l tng v cch sng li cm thy rt gn gi nhau khi cng ngm cnh hong hn.

Hn li T vi ngy v vi gia nh Trc, v Trc l ch nhim hp tc x m cng v mun c quan st k hn mt git mu ca ci dng h sinh ra nhiu nhn vt ni ting v c chnh tr ln vn chng trong lch s Vit Nam thi cn i, xem th c cn du tch g lu gi c cho n hm nay. Cng tr chuyn vi Trc hn cng bun ci v ng chu hm nay ch ging cht no vi cc c t ni ting thi xa. Trc khng c sch v cng khng thch c sch, ch bit mt t g v cng tch v vn chng ca cc c t nh mnh. Trc i lnh chin u mt trn Tha Thin, ht

chin tranh li sng st th v nh i cy, gp thi bun bn d di th i bun lm giu nh mi ngi. Sng cha r mt ngi v Trc i thng bnh cun trng trong m ra u lng ch xe but ln H Ni, khong tra v li ra ng lm mu hoc bc ni ru nu. Chng bui sng ra nh my xay xt mi mua nhn thc xay, chiu ra tr s hp tc x, sau ba ru ti hai v chng li chm u tnh ton tin thu chi trong ngy. M vui lm, ai cng c vic lm, vic no cng kim ra tin, thng ny vi triu, thng sau vi triu, mt nm l bao nhiu triu, hy vng gn, tham vng cng nh nhoi, cn vic th lm ht vic t lng xung l ngy bng sm, Trc ni th. Cn ni: "Em bn mi tui ri y nhng ai cng bo ch ngoi ba chc l cng, ch lo g ht, vic nc c cp trn lo, vic x c x lo, em ch lo mi vic ca hp tc x, t ngy khon h lm ch nhim cng nhn lm". Ni ri ci, li tp mt ngm ru, nhai mt ming tht, sng th m bo cha sng th th no mi l sng. , ngh th cng phi, lm ngi ni ting m lm g, ton cht bt c k t vi cht yu thi. Ng Th S gin con l Ng Th Nhm phi ung thuc c t st nm 54 tui. Ng Th Nhm th b k th nh gn cht Vn Miu, th 57 tui; Ng Th Ch, em Ng Th Nhm, tc gi Hong L nht thng ch, hng dng c 35 nm. Lm anh ch nhim hp tc x mn nguyn, mt phng l nh tr th, sng lm a bnh cun n vi gi vi ch, ti lm ct ru nhm vi di ln, vi tht ch. Mi ngi u sng nh th c, sut chiu di ca lch s ngi dn ch c my vic phi lm, i lnh khi nc c chin tranh, ri i cy, lc rnh ri th i bun, truyn t i ny sang i n, ch ting tm g c, ch lu danh g c nhng bi hoang, rng rm thnh lng, thnh rung, thnh ng, thnh cc dng h, thnh dn tc, thnh quc gia, l t tin, ng b, cha m, anh em, b bn, hng xm lng ging ca cc danh nhn, danh tng. H l nhng vt liu nguyn s, lun lun c sn, ch i mt nhng la, mt trn gi l lp tc bng chy thnh nh sng, thnh ho quang lm rng r c mt thi. Vit v nhng s phn nht nho, tm thng vi nhng vui bun b nh l rt c l. V khng c ci nht nho ca mt ngy, mt i, ca nhiu i th ly g m nui dng nhng nhn vt xut chng, k ti. V... tt c bng nhin thay i trong con mt ca hn. Ni mt cch ngoa ngn hn c th

vit c tt c nhng g nm trong tm nhn tm ngh ca hn. Hn bc vo mt thi k vit mi tui su mi, bt u t ci truyn ngn miu t ci thn phn bun ci ca chnh hn trong ci bui giao thi, t ci thi kinh t c ch huy bng cc bin php hnh chnh, x hi xp hng dc i n lt mnh mua hng, in sch, bt v c i lt c thi th ti nng sang ci thi k kinh t theo c ch th trng, theo lut cung cu, ng tin ch huy tt c, n l bn v mi ca mi gi tr, "l tin l pht" nh li ca ca mt bi ng dao thi hin i. Nhng hn sinh ra l sng trong trt t, trong xp hng ch n lt mnh, ngoan ngon, khim nhng, lm sao c bn lnh nhy vo mt th gii cnh tranh. C ngi khuyn, hy vit truyn tnh bo, gin ip, truyn i tnh tay ba tay t, truyn gim c n cp tin cng v ng vi cc c th k, v tn sch phi t cho ku, gi c s t m, ba sch phi c n b p, con gi p, c sng v xc cht, hy lm th i, lm c y, my c th may ng Nai cn vit c tiu thuyt mi nm vi cun, hung h l mt nh vn chuyn nghip. Hn nh ci xo v nhn thua, ci thi ny u cn l ca hn m li mong xut u l din. Hn ch vit c nhng g hn mun vit, hn vit v ci nht nho, ci tm thng ca mi ngy, ca mt i vy. Trc ht vit ngay chnh hn trong ci truyn Anh hng b vn. Bn c tm c v mm mm ci, th l thng ri. Ri hn vit ngay chnh b ch hng xm sng vi nhau gn hai chc nm xm l. Mt ngi v t nguyn lm n l cho mt ng chng rt v tch s m vn s ngi ta gin ri ngi ta b th kh. Vi ch ng chng l thn linh ri, phi chiu chung, sm ti nhang n ch khng nn trch, khng nn on v cng khng nn buc ng chng phi ch , phi nhng tay vo nhng vic nh nhp ca ci phm, nh lng a khng nn n cha tr c, con khng c b dy d nn hc km, ham chi thnh a tr, nh... Trong truyn v chng ch Vch c nhiu chi tit ca chnh v chng hn, v hn l ch Vch, cn hn cng khng n ni t nh ng chng ca ch, cng l ngi c tin v c danh nhng cch i x vi v th chng sai cht no. Vit v ngi li c dp t ci vi mnh nn cu vn va hot va vui, vit rt nhanh, rt thoi mi, truyn i khc bn c hoan nghnh ngay. Khi ti thm ng T Thc Nga Sn

hn ch ch c gia nh anh thng binh m, cn b ngoi tai cp v chng thn tin Ging Hng - T Thc. Chuyn thn tin l chuyn gii tr cn chuyn cp v chng anh thng binh l mt biu tng ca tnh cch Vit Nam. Ngi chng v lng kiu hnh dm chp nhn th thch, ngi v v lng knh trng ngi n ng m ch ngng m t nguyn b p cho anh bng mt gia nh yn m m ch ring c mt mnh ch phi gnh chu mi ni nhc nhn. l truyn Cp v chng dui chn ng T Thc. Ri li chuyn mt b hng xm, l ngi lm tng ngon ni ting cn st li ca t C , i ln H Ni m chu ch tn, thnh mt b v gi na qu na tnh, sng gng go, gi di, con du th lm, con trai th gt v b khng c sng ng vi ngh nghip ca mnh, vi mi trng ca mnh. Cng nh mt ngi vit vn th rt ti nhng lm cng vic qun l, qun tr th tuyt gii, trong na nm cm quyn thay i hn b mt c quan. Hy ma v trn mnh t ca mnh, ch ai dm tranh ti vi anh c (Ngi ca ngh). Li c mt chuyn nu khng phi l hn cng kh c nh vn no nhn ra v vit c. y l mt ngi sng v qu tn trng ng loi li b chnh ng loi khinh ln. Cng l chuyn ca chnh hn khi thng con ln bo hn sng bnh dn qu, ni nng khim nhng qu, ni vi ai, k c vi m tr con cng vng cng d nn hng xm m coi thng. Hn ni: "Sng t t, sng khim tn ngi ta khng thch ?" N ci: " i ngi ta thch c lm bn vi ngi giu ngi sang ch ai thch nh bn vi ngi hn, ngi ngho". Hn ci: "Ai dm bo tao hn?" N cng ci: "Khng hn nhng dng iu ca b lm lc c khm nm th no." Khong nhng nm 80 khi vit tiu thuyt iu tra v mt ci cht, on vit v i Trn, mt ngi theo o Cao i ng lnh sang Php tham d th chin 2, c tng hun chng, c thng cp i, c ln qua M o lin vo thm h php Phm Cng Tc ang b qun thc y. Nm nh ng H php ngi trn ngai rn, gio qu di i in, ci khong cch y gy uy, gy nghim cho ngi cm u mi o, to nn nhng n tng thing ling vi gio . ni b qun thc ng h php cng ging nh mi can phm chnh tr khc, cn i Trn li l ngi c cng vi nc Php, c c cch ti thm bn t thnh th ng gio ch ho ra ng gi b nh, tm

thng trong cch ni, cch ci, cch hi han. Vng ho quang bao quanh v gio ch bin mt th lng tin m mui ca gio cng lp tc tn li theo. l nguyn nhn su xa ci cht b n ca i Trn khi anh tr v to thnh v c c h php cho trng nom c Thnh v. i Trn ch l mt nhn vt hn c nghe thong qua khi tr chuyn vi my ngi trong o. Cn li l hn ba ht, bn c Cao i vit th hi hn: "ng vit rt ng v Hai Trn, ai k cho ng bit c nhng chuyn th?" Chnh hn cng khng t bit ti sao hn vit c th, chng qua l on trc m li cho on sau, cu trc ko theo cu sau, hnh nh gi hnh nh, cu ch gi cu ch m thnh ch cn bit ti sao! t nhin li nghe thng con trch mc cch sng qu nhn nhn ca hn, lin nh ngay ti ng Bt v cu chuyn bun ci v cch nh gi ca m ng hnh thnh trong nhy mt. Truyn ngn Sng gia m ng c vit nh th. Ri chuyn v mt b c ti sc vn ton m mt i vt v, lc tr th v chng, v gi th v con (M hng); chuyn v cc b ch tiu th, sng i cc v c c tr thnh cc c cp dng cho S Lim phng nm cch mng va thnh cng, v ci kt cuc tm thng ch nn th cht no ca my b ( tng c nhng ngy vui); chuyn mt ng anh p trai, mt tiu on trng c ting thi Hng Yn b Php chim ng v phi mt b v lm mu, hm quyn thnh mt ng gi tn t lc cui i... Nhiu chuyn lm, th ra ci "thc t" ca i hn cng n l lm chuyn v chuyn no cng c th vit c c. Nu so vn sng th hn sng nhiu hn, bit nhiu hn, tng tri cng nhiu hn v sng cng lu hn, tui hn gn gp i tui cc ng Nam Cao, Thch Lam, V Trng Phng, hn ch thua cc ng y v vn thi, v khng sinh c mt nhn vt vn hc no c sc quyn r lu di nh Xun Tc v Ch Pho. Thua xa! M thua l phi v chng l nhng a con tinh thn ca cc thin ti. ni ti ci ti tri cho l ht ni, ht l l, n mi mi l mt b mt m khng c nh l lun vn hc no phn tch c ci c cu huyn diu ca n. N khng c mu s chung, n l mun vn cch, mi thin ti mt cch ring, ci ti y ch ny sinh ring con ngi y, c mt tiu s ring nh th y. Ngng m th c, t m tm hiu th v vng. bo n l mt b mt ca to ho m. Khi vit truyn ngn Ngh

nhn lng, ngi th c tht, ngh phi hc khong mt bui, chi tit l ca nhiu ngi ghp li, nhng ci hn ca truyn l ca ring hn, l mt m mng to bo v v vng ca chnh hn, y l ln tm nhng b mt trong sng to ca cc thin ti. Nh vn Stfan Zweig, mt tc gi vit nhiu tiu s cc danh nhn m hn rt m c t nhng nm hn mi 30 tui, cng c tham vng y nh hn, tm hiu nhng c cu sng to ca cc thin ti. ng ny rt giu, li c ci th su tm nhng bn tho ni ting ca cc nhc s, thi s, vn s, gi t bao nhiu cng mua. T nhng trang bn nhp vi nhng sa cha, nhng gch xo, nhng ly li, nhng thm vo, ng ln m nhng du vt dn n nhng hnh tng ngh thut bt h ca cc thin ti. Chnh ng cng l mt ti nng vn chng li lc ca chu u, c bn b l nhng tn tui sng chi khp cc chu lc, li c lng i ti, hn c ca ng cng c bit thm nhiu lm, hon cnh lch s, mi trng x hi, tiu s c nhn, nhng tnh hung k l m cc thin ti y phi i mt, nhng bc xc bt thn, nhng ni au, nhng i nghch, nhng m mng, nhng tuyt vng... tt c u c nghin cu t m, c vn bn r rng. Chng s quan cng binh ca binh on sng Rhin, Rouget de Lisle trong mt m xut thn ca nm 1792 lm li v nhc bn quc ca ca nc Php Marseillaise trong hon cnh no, sau ng ta li sng v danh v ngho kh cho ti lc mt. ng l thin ti ca mt m. Nhc s thin ti c Haendel sng tc bn thnh ca Le Messie trong tm trng ra sao vo lc cui i. V Dickens vi cun tiu thuyt ng nhiu k trn bo Nhng cuc phiu lu ca ng Pickwick. Ri ci th gii en ti y nhng i nghch ca Fdor Dostoiewski. Mt nh qu tc mun c lm ngi bnh dn, mt i khc khoi v s t hon thin, Lon Tolstoi. ng Zweig khng ch tm hiu nhng giy pht ngy ngt ca hn hoan, ca t do, lm bng chy ngn la sng to m cn c nhng giy pht en ti nht, m m nht ca tn bi kch ti hi kt thc ca Marie Stuart, ca Marie Antoinette, ca Napolon, ca Fouch. i l nhng giy pht c sc nng ca mt nhn loi, mi mi gy hng th tm hiu, ng hu c th nhn ra trong thong chc ci huyn c ca to ho. c th vui ch cng ch hiu g thm ci m mnh mun hiu. Bi v t ngy mi cm bt cho ti tn hm nay hn vn thc mc

nhng cng vic c tnh chuyn mn, tnh k thut to dng cc nhn vt bt t Xun Tc , Ch Pho. Hnh nh khng c k thut g, khng c b mt g, vn l chuyn i, chuyn tai nghe hng ngy, mt thy hng ngy, quen c, rt quen ca v vn tnh cch Ch Pho, Xun Tc khi cc biu tng in hnh ca n cha xut hin. C iu trong i thng th n nht nho, th lu, tn mt, c cht liu nhng cha c hnh th, cha c tn gi, sng ln vi mi ngi hoc ngay trong mt ngi, khi nhn ra th ngi ta ch bung mt cu chi: lu manh, qun mt dy, thng n v! Th l xong. Nhng by gi th nhng tnh cch y c tn gi hn hoi, c hnh th hn hoi thin h c th ch tay day mt, c th ch giu, ln n v cng nhn ra c s bt lc loi b ci ni ging y ra khi cng ng. Hn tin rng ngay cc cha ca chng cng khng th ng mnh sinh ra nhng a con qu qui bt t, ch l vit trong mt lc ht sc sng khoi, vit a gin, vit tr th mi s bt cng i. Vit chi i qua ming mt thng lu manh mi sng, mi h. N cng ni nhng cu ngy ng, m cng khoi. Dng Xun Tc chi ci x hi nh nhng l tuyt nht. Cng nh dng Ch Pho chi ci m hng l k ho bn thu m hng hch, chi thng mt, khng cn che giu cng tht ht . Vit cho h gin, cho b ut. Chnh l ci gin ci ut lu ngy li nhn gp mt chuyn thng tm, hoc mt chuyn v l rt thm vo lp tc bng chy thnh la xanh v c mt th gii tng tng vi hnh th, cu ch lo sng, lung linh nh hin ra cho m vit, nh c ln cho m vit, vit nh m i, nh nng theo mt ch dn no , ngi vit thnh cng c c iu khin t rt xa, t rt su, vit m cng khng bit mnh ang vit nhng ci g. Ngi ta thng gi trng thi khc thng y l xut thn, va l mnh va khng phi l mnh. Hn ch tic V Trng Phng mt nm cn qu tr, mi trng sng qu hp, ci bit v cc tng lp pha trn cn qu t nn khng dm Xun Tc dn bc tip nhng cuc phiu lu mi, m ci thng lu manh y cng lng cnh lao vo nhng tr chi c tm vc ln hn ri. Tc l hn mun Xun Tc phi c trng c vo ngh vin thnh ngh s, t m c giao tip vi nhng "tp" ngi cn v l hn nhiu, bun ci hn nhiu, l ci th gii quan li ca mt x hi thuc a na phong kin. Chc

chn s li l mt cun sch rt hay (S quyn 2 chng hn), vit v cuc phiu lu ca mt tn bt lng vo ci th gii bt lng ca cc chnh khch x ny trc nm 1945 bn c c dp c ci tht tho thu, ci n nghn th. Nu vit c th th S s tr thnh mt kit tc ca th gii mt.

Hnh nh hn ang d tm nhng li i b xo sch ca mt tc phm ni ting ca vn chng Vit Nam th phi. Cng l bn sung thi, ch ti cn nh hn lm sao dm mon men ti ci lnh vc siu nhin y. Nhng c mt s tht l hn mun c c ci cng thc lm nn s bt t, ci cng thc huyn b ca nhng ngi gt tng xa c th khin cc pho tng gc sng li v tr chuyn r rm mi m, nhng pho tng tr thnh linh vt ti cc n, ph, cha, miu ca mt thi. l ci c ao kiu ngo ca mt anh th c o tng g lng, v cng l mt ao c v vng ca chnh hn. Truyn vit th gin d, khim tn nhng tng cha ng bn trong l s day dt khn ngui. Ch hiu bn c c cm nhn c nhng iu khng th ni ca hn khng?

31.

Nhng nm 90 hn c bn c thnh ph H Ch Minh, nhiu t bo ln yu cu hn gi truyn ngn, bt k, tp vn cho trang vn ho vn ngh ca bo. C mi t nui hn mt do, thot u l boTui tr, ri bo Lao ng, ri bo Cng an thnh ph, khi Tp ch Vn ho Vn ngh ca B Cng an ra mt bn c hn li c mi vit bi thng xuyn. l nhng t bo c nhiu bn c, ban bin tp bit ly con mt xanh i i vi ngi cm bt nn tr tin nhun bt rt hu. Hn n vi cc t bo y nh mt thnh vin ca to son, m p, tin cy, ci ni tho thch nh thi ang sng tp ch Vn ngh Qun i ca nhng nm 60 v na u nhng nm 70. Ci khng kh bn b trong ngh trng nhau, tin nhau gip hn gi c ngn la ca

tui tr, ca ngi trong cuc, tham gia vo cuc tranh lun m thm v s la chn nhng cch sng v nhng gi tr mi mi cn nguyn vn lm nn tnh cch Vit Nam. Thnh ph H Ch Minh v cc bo ca thnh ph nui hn c phn xc phn hn hn c th bc vo mt thi k sng tc mi ho hng, si ni nh nhng nm hn mi c ba mi tui. C Tt hn c truyn ngn ng trn bn t bo ca H Ni v ca thnh ph, cn trong kia th hu nh thng no hn cng c bi khng ca bo ny th bo kia. Mi mi hn bit n nhng ngi bn mi quen bit ca thnh ph, bn trong ngh v bn khc ngh bng nhng chm sc rt thit thc, rt chn tnh gip hn gi c nim tin, nim vui v rt nhiu hy vng hn c c nhng nm thng y p nhng tng mi m, ch mi m, cch vit mi m, c th ngy no cng c vit nhng trang vn mi, sang tui 60 li c ti sinh thnh mt cy bt tr, cng vit cng t khm ph nhng va mch cn nguyn s cha c th gi ng chm n. V gi hn vn c sng trong hi hp, trong hy vng ca ngi ang tip tc cuc chin vi ch ngha khi thng khi thua, khi vui khi bun, khng ngi khng ngy no, khng u c rnh ri ngy no, sng vi hn, vit cng vi hn v hn c th sai khin ci u nhng khng th sai khin tri tim ca hn, xem chng mi ngy mt mt mi hn, u oi hn v hnh nh mun xin c ngh ngi hon ton. Nu nh hn c tri tim ca ngi ba mi tui nh, khng chng hn s tm ra nhiu b mt ca ci ngh cm bt cng nn. Sau ngy v T, c tr chuyn vi Ng Th Trc thuc con chu dng ch ca Ng Th Nhm, hn thay i hn lnh vc quan tm, khng phi l tri cy, thn cy m l b r cy, vng t m trng ca cy, l ci ng nh nh, hn mang, cha c hnh th mu sc g c. L mt Ng Th Trc, bn chc tui u m ch c mt ham m g, mt khuynh hng g v chnh tr, vn chng ngoi vic mu sinh, vic kim tin, sng lo vic sng, ti lo vic ti, vi nhng mong c gn, nhng hy vng gn, mt ngi bnh thng vi nhng cng vic bnh thng, l ci ci nhn gian b t, nh nh m hn ang sng, v con hn ang sng, li khng ng hn vit sao, li khng c mt ngha l g sao?

 thnh ph H Ch Minh lm lc hn rt nh H Ni, nh cc ma ca H Ni, cc ng ph ca H Ni, nh bi Phc X v nhng ma lt ln nh c quan, nh lc ly v, lc sinh con, nh ci nm con ln m kho dy lng ku lch cch v dng xe p mt gc sn cng vi bn b. Mi ngy nh mt t, lc rnh ri li nh, m nm kh ng cng nh. Nh c nhng ting rao qu lc hn cn nh H Ni, ting rao xi la lc t m sng ph Hng Bn, ting rao ph m ng Hm Bn Gian, ting rao cho xanh ch en cc tra h dc ph Hu. Hn cn nh c ci xe thng c vm mui sn vng, nga ko, bn bnh m nng vi ming ch tru rc mui tiu kp gia mi sng ma ng ph Sinh T nm hn mi su, by tui. Bn b, ngi thn, nhng k nim ca mt thi u th, mt thi thanh nin, ca mi s bt u ca mt i ngi, trong xa cch, trong nh nhung bng hin hin ht sc r rng trong mt vng sng nht hi m o ca hong hn, gn nh ti ht ln trang giy, chn dung, ngn ng, hnh nh cn ng li, chi tit c nm thng lu gi, tt c sn sng ch cn i hn cm bt t li, vit li... Hn m u cc truyn vit v H Ni bng Mt ngi H Ni ri Tin, ri Danh phn, ri n tng c nhng ngy vui, Ch Mai... i ng nhng gng mt thn quen i c vit, i c ni c di dn mi ra nhn nho, chen chc. Mt n lut s kim ngh s dng cm, mt cp v chng ti t giai nhn chng o din v din vin l k nim v mt H Ni va c gii phng. Vit v ng Kim Ln thy thp thong bng ng Trng Ha ng pha sau, hai ng c gng mt v vc dng nhn xa rt ging nhau, v cng v s nhm ln tai hi y m ng Trng Ha gin hn cho ti ngy mt. Vit v ngi H Ni hm nay li nh n ngi H Ni ca ngy xa, tt nhin ngi ca hm nay quyn r hn hn nhng khi h tr chuyn vi hn, thm ch cn chi hn mt cch oan ung th hn li s ci hm nay qu, ci hm nay tr tro, trng trn, c th ni bt c cu g, lm bt c chuyn g nu khng c nhng rng buc ca mt H Ni kinh k ngy xa ngn gi li. Hn tri lng ra gn hai nm tri, lc ngh lc vit, ngoi nhng chuyn ra H Ni "np thm nng lng" mi, hn khng i u c, khng ngh g khc khi lm long nhng m

mng ca hn ang dn v mt vng k nim, v nhng con ngi ang li dn vo qu kh mi nm mi xa hn, mt m dn. Chnh hn cng ang li dn vo qu kh bng ci thi dng dng nh tch ra, thot ra nhng tin tc, nhng trao i ca bn b, ca con ci v nhng thay i ny khc trong gii quan chc nh nc, v nn kinh t th trng vi v vn chuyn hay v chuyn khng hay ca n, v u t v hi nhp, v nhng triu ph la mi ca H Ni v nhng cuc ph sn ht sc thng tm cc thnh ph ln... Tt c nhng chuyn ln chuyn nh c r rm nh mi lc mt xa dn i, nh dn i, ch cn mt cht quan trng no na. Tc l hn sp tr v vi h v ri, ho nhp vo ci khi hn mang khng hnh, khng sc ca tri t. Nu tnh t truyn ngn u tay Ra ngoi c in trn tp ch La mi ca Chi hi Vn ngh lin khu 3 nm 1950 th hn c trn nm chc nm trong ngh gp gn nm ln tui ngh ca V Trng Phng, gp hai ln tui ngh ca Nam Cao, ci g cng hn hai ng anh c, thi th tiu thuyt hn, bn b ng o hn, i nhiu hn, bit nhiu hn, thi gian vit cng nhiu hn, li c nh nc cho nh, cha bnh v nui n c i m nhng a con tinh thn li yu ui ci cc, i mi c na cun sch chn n chn kia, mt mi mo m, n ni chng u vo u, khng cn ra ci ging ngi, ci ng y c cht non cht yu cng l ng. L lm sao th nh? Cn sao ging g na! L do hn km ti so vi cc bc n anh, ch nu c c ci ti nh hn mong mun th thiu g cch to ra nhng hnh tng ngh thut c th chuyn ti ton b t tng ca hn ti bn c. Km ti l ci chnh nhng cng cn c nhng quan nim cha chun xc v cc chc nng ca ngh thut mt thi; v s thiu nim tin ca bn c vo lng yu nc v khuynh hng cch mng bm sinh ca cc ngh s nn hay nghi ng, hay bt b; v tnh ganh ght gia cc ti nng nh vi cc ti nng ln nn hay by ra nhng chuyn ngoi ngh thut hm hi nhau; c c s thiu bao dung, thiu thng cm ca nhng ngi lm cng tc qun l ngh thut vi nhng c tnh bt tun, ngang tng ca mt vi tn tui ln, m theo hn, h lm th chng qua tru chc cho vui, lm giai thoi trong gii, ch bn cht cc ngh s c ti ln l ht sc hin lnh, ht sc cht phc, h l mt vi tin b, pht trin ch cha bao gi l vt cn. V cn mt

iu ny na, mi ln ngh n hn li bt ci vi chnh mnh, v ci li ny phi chia i, nh nc chu mt na, cc ngh s chu mt na. y l, ch mi vi tm lng u i hi qu mc bin cc ngh s ca mnh thnh mt tng lp vin chc vi tham vng vin chc, ganh ght vin chc, tnh ton vin chc, l cc vin chc nh nc lc thm nhp thc t, lc sng tc, lc quan h vi nhau, ch ging t no vi cch sng cch vit ca cc bc tin bi trong ngh nhng chc nm u ca th k. V nhng vui bun, lo lng ca gii vin chc cng khng ging vi cc nhn vt vn hc ca h. Cc nhn vt u phi t nui mnh cn cc ngh s u c nh nc nui. Gia nhng ngi t nui v nhng ngi c nui c mt khong cch xa lm, ch l thng vay khc mn m lm c tc phm ngh thut ln sao? Chuyn vn chng ca hn ti y cng nn chm dt. Hn phi tr li cu chuyn gia nh ca hn, chuyn v chng hn, v nhng oan c m hn c nhu cu t nhn li mnh v vit nn cun sch ny. T nm hn c mt lc hai gii thng vn hc ln ngh v con s rt vui v c lm v lm con mt ngi ni ting, no ng li l im bt u ca mt tn bi kch gia nh ht sc v l v bun ci. Trong s nghip ca hn c ti mt na l ca v, vy m trong li pht biu vi bo ch hn ch ni ti thi th v bn b, ch ng mt t g ti ngi bn ng, ngi cng tc, ngi chu phn vt v nht ca mt gia nh hn c mt ni tr ng m p, m i, yn tm ngi vit. Xa nay nhiu nh vn ch c bt k gii thng no vn ngh c ra v vn cch tng thng cng lao cho v mnh. L ra khi i nc ngoi nhn gii thng hn phi dnh hn mt s tin, cng ch nhiu lm, mua mt mn qu c gi tr tng v. ng ny hn ch mua g c, a phong b tin cho v, ni mt cu: "B xem c a no cn tin th cho n mt t". V hn nn thinh, mt lnh ngt, lc no cng ngh n con, khng c v m c c con sao? C ln i hp nc ngoi vi ng anh T Hoi thy ng chn la mua sm rt nhiu th cho v hn ci thm: "ng ny sng cng Ty nh?" Ty l th, cn Ta th sao? Ngi n b sng vi mnh l vt s hu ca mnh vic g phi chiu chung nnh b. Ngm cho cng b hn b m hn nh vt ci o c cng c ci l ca n, dng h hn cha bao gi tn trng tht s ngi n b trong gia nh c. Xa nay i hp nuc

ngoi v hn cha h mua mt mn qu no ng gi tng v, thu tr c th b qua, v gi i x vi nhau th t hn mun rui nhau ra ch g. Nn v hn phi t cho hn bit hn mun b v cng khng d u. Tt nhin thi bui ny ngi n ng b v cng nhiu m ch c iu ting g, l quyn t do c nhn, lut php no can thip c. Min l c cc con bng lng, min l ngi b khng c ng chm n ti sn ang c ca gia nh. T nay ng c m au, i nm bnh vin, ri cht, ri ma chay c b v mi lo, cc con b v mi lo, cn bn chng s ng ngoi, va bt c mt ngi gi phi chm sc, li va c ting sng rt tn tin, rt hin i. Cho nn v hn phi ngn chn hn t lc ch mi c nh, mi bt u chn gia nh, chn v con. Nhng thng u hn phn ng rt quyt lit nhng li buc ti v l , hn khng th ti sao li dm ni th. Ting gm tht ca hn bc l s tc gin ca mt ng ch, ng ch hy sinh mt i cho gia nh th v con (mt th ti t t nguyn) phi bit n ng ch, khng c php ngh sai, hiu lm. Hiu lm l c ti. th v hn cng chng t c ta ng vc chng l c chng c. Chng c no, ti khng lm nhng chuyn v vn lm sao c chng c! V hn ni thng thng l c, c nhiu. V nh mi ln c chung in thoi, v cha kp cm th chng nhao li cm vi ly khng c gian lm sao phi vi v th? Ni in thoi th ni thm th, ri ci khng khc y khoan khoi, trai gi ni vi nhau mi c v mt y, ging ci y, ng c chi, ti sng vi anh gn nm chc nm ti li khng bit! ng ca nh m nhn ra ngoi ng v hn cng cn nhn, ri ni rt thiu no: "Anh ng nhn n b con gi i ngoi ng m ui nh th, ti kh tm lm". Hn c tt nhn hing, xem tivi mt c nh nhn ra ng, v hn cng ni bun b: "Anh i ai m nhn ra ngoi nhiu th?" Mi ln c bn c, bn vit l n b con gi ti nh l hn cht khip, nu li v phi mt b bn c tnh hay a th a ngc nt ngay di chn lin. Thm ch hn i n sng, ung c ph sng, v hn cng ng ca ch, li hi: "Anh i nhng u m lu th?" C lc li cn dn: "By gi bnh Sia y ry, anh phi cn thn". Ri lc tm v tin: "Tin ba n cn nhiu th tiu nhng g m ht ri, ti bo, c ra ngoi cng ch nn cm nm chc, mt trm, ch cm nhiu l bn gi im c lt ht". C nh hn

 bin thnh mt k cung dm, thy n b l lao li, bt k sng ti, vng ngi hay ng ngi, c nh mi ng ngch u c nh cha, c th chui vo lm mi chuyn by b trong vng dm mi pht ai bit y l u. Hn qut: "Sao li khng ai bit, hng xm lng ging bit, cc con bit, ti bit. Ti sng n mt th cn dm nhn mt con ci ?" Trong hai nm tri gn nh ngy no hn cng phi ni in vi ln, da mt lc lc tm, huyt p ln mt cch khng khip, sng ti u ung thuc h huyt p m mt vn nng phng phng, u nhc nh ba g. Hn ngh n chuyn b tai bin mch mu no, s l mt ng tht nm vi nm ri mi c cht, ch l n lc v hn mi chu bung tha hn sao? Ch l hn phi ung mt liu thuc ng ri tp thm mt ly ru mnh kt thc cho nhanh nhng ngy khn kh cui i ny. Hn tm s vi cc con v ci cnh ng khng th lng trc v c nh s t kt thc s sng ca mnh, th a ln ci, a nh cng ci nh chng va c nghe mt chuyn ht sc k qui, ht sc bun ci. Thng ln ni: "B ngh l chun b mi chuyn chu o c sng my nm yn n lc cui i nhng li qun mt m, ng khng no? Mt ngi nh m lm sao c th gy phin cho b uc, phi khng?" N bn mi tui, cng l a chu c, chu ngh, chc nhn xt ca n cng khng n ni v c. Thng nh n ni b b hn: "Trng hp ca b cng l him y, ra ngoi b c y ln tn my xanh, v nh li b b v ko xung tn y vc". Con gi cng ci: "Ch ai i c hon ton mn nguyn c, c ci ny th mt ci n, cng l l cng bng". Thng ln li ni tip: "Th m ko b xung bn cn hn ngi khc ko. M ko th cn g c, ch ngi khc ko th ht g". Thng nh ni: " ln cao th phi chun b c ngy xung thp, xung thp trong nh ch hn ? Cu trn l b vn ni, cn cu sau l ca con". ng, chnh hn tng ni nh th, chun b nh th, ch khng ng ci ngi ko hn xung li chnh l "k n l mt i" ca mnh. Cng l s trng pht xng ng thi, i ch c s ngng cung no li khng b trng pht, ch c s mn nguyn no li khng phi tr gi, ch c iu cch tr gi v ci lc phi tr gi th lun lun bt ng, mt ngi lun canh chng bn thn nh hn cng phi bng hong mt gn hai nm v nhng s vic khng th tnh

trc.

V hn bt u vit, do mt nh cu t gii thot m hn vit.Vit li mt truyn di cng l mt bt ng na, v mi nm nay hn khng ngh l hn cn vit c truyn di. Nay hn cn vit mt truyn di l c th gi ngm ngh v tt c, c cng vic phi bn bu, phi lo lng s bt i nhng bc bi ca mt tui gi thiu may mn. V cng ngm ngh v mnh hn cng nhn ra nhng lm li trong cch n vi bn b, vi v con. Th c lc no hn tht quan tm ti ci phn mu tht cng lo lng, bun vui sut my chc nm. Khng ti h th h ch nh nhng thc t n gin, v tri, ch bit lm theo s ch huy ca mt ngi chng, mt ng b rt c trch nhim vi v con nhng li buc h phi hon ton ph thuc vo nhng quyt nh ln nh ca mnh. H khng c cuc sng ring sao, khng c nhng yu ght tnh ton v nhng hy vng ca ring h sao? Trch nhim ca chnh nh vn l phc v con ngi, l bng ti nng ca mnh tho b mi tn iu, mi tri buc con ngi c ngh ngi t do hn, hnh ng t do hn, h c th huy ng ton b ch v nng lc ca h vo ci s nghip m h ang p . Ci gi l ngh thut phc v nhn sinh. Cho nn ngi cm bt do chc trch ca n bao gi cng l mt chin binh tnh nguyn ca cuc u tranh cho quyn t do v dn ch ca con ngi, t gia nh mnh tr i. Ch ai c th ng ngi chin s ca dn ch li l tn c ti trong gia nh. V hn b nhng tn "n l v tinh thn" trng pht li mt cch ch ng cng l iu d hiu. Cng vit hn cng thy nh nhm, cng thy bun ci v ci cnh ng tr tru ca mnh. Hn bit ti v vui v nhn s trng pht, du rng s trng pht ngay ni tr np cui cng l ht sc kh chu, l rt kh chp nhn. C th nhn ti vi x hi ri chy v tr np gia nh. X hi nhiu ngi lm vic, khng ai c th gi nhn chm ch mi mt ngi, ch quan tm c lm li ca mt ngi, cng ng vn mau qun c cng ln ti. Nhng trong mt gia nh mi ngi nhn nhau chm chm t sng n ti, ch qun ci g, v c th nh t i ny qua i n nn rt kh chu. Kh chu gia nh li khng th tm ra ni tr np no khc ngoi nh nhn tnh, tim ht, sng

bc, l chuyn ngy xa. Cn by gi c mt s ng chng trong gii vit vn tng chy trn gia nh bng cc cuc phiu lu vt, gi l i thc t v cc tri vit di ngn, i mi cng phi v, ch gii quyt c g. Cn hn, hn chy trn vo trang giy, hn trn vo nhiu ln, mi dng vit phng pht nh mt li th ti, va vit va iu chnh li cch sng ca bn thn bng nhng cch sng dng mnh hn, phng khong hn, nhiu ngh lc hn ca cc nhn vt hn ngng m. Hn sng tt hn, thng minh hn, c thm nhiu ngi thng, bt i nhng ngi ght hon ton l nh vo nhng trang vit t tr n gi. Mt i ngi i ri vit, nm ny qua thng khc, ch chi bi g, ch c lc no th qun i ci ngh ca mnh, ci nghip ca mnh, lm ngi hon ton t do vi nhng nhu cu bm sinh ca con ngi, hn nhin, ngu mui, mc lm li ging nh mi ngi, nhiu ln tht bi nh mi ngi, c ngha l c chm ni cng vi thin h ch khng ch bit vui bun trn trang giy, phiu lu, thnh bi trn trang giy. Sng thng qua s phn cc nhn vt ca mnh u phi l sng, khng sng n trit , n tn cng lm sao vit c nhng cu vn i ngi, mi mi cn gy thc mc cho nhiu th h bn c. Mt nh vn thnh cng mt i cha hn l thnh cng, ch l mt vin chc nh nc vi nhng thnh cng vt vnh trong ci ngh ca anh ta, trong phng giy ca anh ta, mt th vn chng ging nh i ngi m cha hn l i ngi, mt i ngi ch cn mt trm trang sch, l mu, l nc mt mt i trt vo , ch mu bi ln vi ngn trang sch li l mu long ri, mu pha nc l ri, mu nhn to ri. Thnh cng ca hn c th ch l thnh cng gi, cn nhng khn kh ca v gn gi s yn m ca mt mi nh li l nhng khn kh c tht, khn kh sinh con, nui con vi bao nhiu vt v lo lng, chy vy ca nhiu nm trong chin tranh, li nhiu nm thng trong mt th ho bnh php phng, trong v vn thiu thn, thiu go, thiu tht, thiu sa, thit bt ngt, thiu vi, vi en may qun cho v, vi p v mm cho cc con, thiu c kim ch, mi ln mua c mt th thiu sau bao nhiu mu mo, nh v, ginh git, v hn p xe v, m hng v, mt ti ri t ngoi ca: "Mua c ri, va vn n mnh l ht!" cng l thnh cng, thnh cng trong cuc sng kh khn ca mi ngy, thnh cng ch c

bng khen, phn thng, hun chng, huy chng no ngoi v mt rng r ca chng, ci ci rt ti ca chng, v mt cu ni du dng, hm n: "Vt v cho em qu thi, th l anh lo hn ri... cc con ang thiu, nh mnh ang thiu..."

Hn hy nhn k li v i, nhn chm cht mt ln th coi, sau hn bn chc nm phc v cho s nghip ca chng c xem l thnh cng vo lc ny nhng ai m bit c nhng bn c chc nm ti s nh gi nh th no! Cn v hn t mt c gi nng thn hi ngy ng nhng m p, ci p kho mnh ca ng rung sinh cho hn nhng a con thng minh, tho vt v ngoan, thch ng c vi cuc sng hm nay, l mt b gi i li lom khom, tc bc qu na, ci nhn bc phch ng ngc trn mt gng mt nh i rt nhiu, ho li, kh li vi mu da vng nht, vi nhiu vt xm m thi dng, ch c hm rng l vn u nh xa, vn trng nh xa, vn nhn n phn xng ca g ca c, ni th tho vi chng: " ti n xng cho, ng n ph lm!" Vy cn mun dnh li cho ai na m vn s n tiu ph phm, con ci c ni c chn c ri. Ngh ti nc mt hn t nhin a ra. V hn ni: "My thng nay ng thay tm i tnh lm ti cng lo". Hn ci: "Lm ngi chng tt hn cng lo ?" - "Lo ch, lc sp xui tay l hay i tnh lm" - "Nm nay ti by mi ba ri, c cht cng l tn s, khng cn cht non cht yu g u!" - "C i mi n lc ny mi c an nhn mt cht, ai mun cht sm!" Hn a: "B giam ti nh giam t c my nm ti cn mun sng thm lm g". V hn nhn hn bng cp mt nhn nhm, m c: "ng c sng nh ng thch, ng ng c b ti l c". Hn lm ly bn tay ch cn da vi xng ca v, ngi nhn lng mt lc lu, ri bo: "Nhng th b gip ti u l nhng th gi tr tht, mi mi khng thay i, cn nhng g ti cng hin cho i nh ti thng ngh, n lc ny ti li phn vn khng r n c l gi tr tht nh nhng g b cho b con ti khng?"

Ht