ki stratejik rnn birbiriyle ilikisi...

Ortadou'da su ve petrol
Petrol zengini Ortadou'nun su gereksinmesini gidermek amacyla retilen projelerden bazlar baarsz olmu durumda. Manavgat ay'ndan elde edilen suyun Ortadou'ya satlmas projesi, srail boyutunda baarszlkla sonuland. Petrol ile suyun ilikisi, imdilik, tuzlu suyun artlmasnda enerji boyutuyla sryor.
Dursun YILDIZ USAD Genel Bakan Danman Strateji uzmanlar Dou Akdeniz'i, Rodos ve Girit adas arasndan geen 27. Boylam'n dousundaki blge olarak tanmlamaktadr. Bu durumda Trkiye, Suriye, srail, Lbnan, Filistin, Msr, KKTC, Gney Kbrs Rum Kesimi ve rdn'n yer ald Dou Akdeniz havzas, farkl kltr ve uygarlklarn, ticari ilikilerin, petrol ve doalgaz kaynaklarnn ve okyanusa alan su yolunun yer ald bir havzadr. Bu nedenlerle de stratejik adan dikkatleri zerinde toplamaktadr. Dnyada tespit edilmi petrol rezervlerinin yzde 68'inin, doal gaz kaynaklarnn ise yzde 41'inin bulunduu Ortadou corafyasnn scak denizi olan Dou Akdeniz ayn zamanda Byk Ortadou Projesi'nin de ekirdek blgesidir. Son yllarda blgenin kontrol edebildii enerji merkezlerine blgedeki enerji terminallerindeki art ve zengin petrol rezervlerine sahip olduu iddialar da eklenince Dou Akdeniz daha da nemli bir konum kazanmtr. Bin yllar nce uygarlk tarihinin batya doru yola kt ve tarih boyunca stratejik neminin ise hi azalmad bir blge olan Dou Akdeniz, yakn gelecekte yine birok adan dnyann gndemine gelecek ve 21. yzyln en keskin hesaplamasnn yaanaca blge olacaktr. Dou Akdeniz'in geleceinde petrol ve suyun belirleyici rol oynayaca grlmektedir. Bu nedenle blgede petroln su ile olan ilikisi de dikkat ekmektedir. Dou Akdeniz nfusu 1950 ylndan bu yana hzl bir ekilde artmtr. Halen yaklak 175 milyon civarnda olan Dou Akdeniz nfusunun ortalama art senaryolarna gre 2025 ylnda 234 milyona 2050 ylnda ise 283 milyona kmas beklenmektedir. Blgede yllk ortalama nfus art hz yzde 0,9 olarak belirlenmitir. Bu hzl art blgede ime kullanma suyu talebindeki art da beraberinde getirecek ve bu talebin 2010 ylnda 27 milyar m3'e 2025 ylnda ise 35.7 milyar m3'e kaca tahmin edilmektedir. Bu da halen su sknts yaayan lkelerin eitli yntemlerle ek su kayna yaratmas gerektii anlamna gelmektedir. SU VE PETROL

Kabul edilmi ktlk gstergeleri gz nne alnarak yaplan deerlendirmeler sonunda Dou Akdeniz lkelerinden, KKTC, Gney Kbrs, srail, rdn ve Filistin ktlk indekslerinin birouna gre su ktl tehdidi altndaki lkeler olarak ortaya kmaktadr. Dou Akdeniz havzasnn bir dier zellii de havza lkelerinin yarsnn su potansiyeli asndan kaynak lkelerine baml veya su kaynaklarn kaynandaki bir lke ile paylamak durumunda olan lkelerden olumasdr Dou Akdeniz, zel fiziki koullar nedeniyle uluslararas ilikiler, kalknma ve su arasndaki etkileimin ok zgn nitelikler tad bir blgedir. Blgede artarak yaanacak olan su sknts sosyo-ekonomik gelimeyi de olumsuz ynde etkileyecektir. Bu durum doal olarak zaten istikrar ve gvenliin kritik dengede olduu bu blgedeki sorunlar daha da arttracaktr. Suyun bu blgede bir bar ve ibirlii arac olarak kullanlabilmesi iin Trkiye Manavgat Su Temini Projesi giriiminde bulunmu ancak istenilen sonucu alamamtr. Manavgat suyunun srail'e sat iin yaplan grmelerin olumsuz sonulanmas, Dou Akdeniz blgesinin zorluu kadar bu konuda kapsaml aratrmalarn ve gereki hidropolitikalarn gerekliliini de ortaya koymutur. Dou Akdeniz son dnemde zengin petrol ve gaz rezervlerine sahip olduu iddialaryla da gndeme gelmitir. Gney Kbrs Rum Ynetimi Meclisi 2007'nin Ocak aynn banda petrol yataklarn arama, aratrma ve karmay dzenleyen yasay kabul etmesi ve blge lkeleriyle anlamalar imzalamas Trkiye'nin blgede askeri g gstermesine de neden olmutur. Petrol blgelerindeki gerilimin yakcl daha bugnden Dou Akdeniz'i de etkisi altna almaya balamtr. SU LETM PROJELER Dou Akdeniz, su skntsn hafifletmek iin byk hacimlerdeki suyun, tankerlerle ve/veya deniz altna denecek borularla tanmas iin birok projenin yapld ancak uygulamada zorluklarnn yaand karakteristik bir alandr. Blge lkelerinin su ihtiyacn karlayabilmek iin uzun sredir tamamlanm durumda bekleyen Manavgat ay Su Temini Tesislerinden gerekletirilemeyen su d ticareti bu zorlua en karakteristik rnei oluturmutur. Dier bir deyile Dou Akdeniz'de petrol ile suyun tanmas baarsz olmu ve tekrar borulu sistemler deerlendirilmeye balanmtr. srail'in 2006 ylnn balarnda bu projeden su almayacan resmi olarak aklamasndan sonra bu tesis 2007 ylnda Antalya Belediyesi'ne devredilmitir. Tesis daha ok turizm blgesindeki i ihtiyalarn karlanmas amacyla kullanlacaktr. srail'in uzun dnemdir inceledii Manavgat tesislerinden tankerlerle su alm projesi Gksu Nehrinden Boru ile Su Gtrme Projesi'ne dnm ve grmelerin bu ynde yaplaca aklanmtr. Blgedeki boru ile su gtrme projelerinden birisi olan KKTC'ye Boru ile Su Gtrlmesi Projesi'nin hazrlklar yava da olsa srmektedir. Bu proje Dou Akdeniz'de nemli bir balang projesi olacaktr. KKTC'nin su ihtiyacn karlamak iin 1998 ylnda balayan Su Torbalar ile KKTC'ye su tanmas ilemine teknik ve ekonomik sorunlar nedeniyle 2004 ylnda son verilmitir. Trkiye'nin Seyhan ve Ceyhan nehirlerinden alnacak suyu karadan ksa ve uzun boru hatlar ile Dou Akdeniz sahilindeki baz lkeler ve Arabistan'a tamak zere planlanm olan "Bar Suyu Projesi" de siyasi ve hidropolitik engeller nedeniyle imdilik uygulama alan bulamamtr. PETROL TAIYAMIYOR Dou Akdeniz son dnemde blgede stratejik iki doal kaynak olan Petrol ve Su zerinden diplomasi yrtlmeye allan bir alan olmutur. Dou Akdeniz blgesi gerek petrol terminallerinin bolluu gerek petrol tama yollarnn kava oluu gerekse son dnemde zengin petrol yataklarna sahip olduunun anlalmas nedenleriyle petroln ne kt bir stratejik havza konumundadr. Ancak blgede bu kadar ne kan petrolden Dou Akdeniz'deki su sorununa ksmi de olsa bir zm getirilmesi asndan yeterince yararlanlamamaktadr. Ortadou ve Hazar Petrol yollarnn k blgesinde olan Dou Akdeniz, petrol tanm konusunda olduka hareketli bir blge olmasna ramen tankerle byk hacimlerde su tanmas asndan herhangi bir harekete sahip deildir. Bunun ok nemli hidropolitik nedenleri olduu gibi belirgin bir dier nedeni de srekli dalgalanan petrol fiyatlardr. Petrol fiyatlarndaki dalgalanma Akdeniz'de suyun

tama maliyetindeki dalgalanmay da arttrmaktadr. Tama maliyetinin yaklak yars olan bu maliyet de su sorunu yaayan belirli sahil kesimlerinde ksmi zmlerin uygulanmasn engellemektedir. Bu durumda blgede bol olan doal enerji kayna petrol, kt olan doal yaam kayna suyun tanarak iletilmesine gerekli katky salayamamaktadr. Bu nedenle Dou Akdeniz lkeleri su btelerindeki aklar kapatmak iin ncelikle deniz suyu artm tesisleri kurmay dnmler, bunu gelecek plan ve projeksiyonlarna da dahil etmilerdir. Siyah altn'n deeri, Dou Akdeniz maviliklerinde "Mavi Altn' tama konusunda imdilik yetersiz kalmaktadr. Bugn iin siyah altnn en byk katks Dou Akdeniz maviliklerinden alnan tuzlu suyun artlmas iin bir enerji kayna olmaktan ileri gidememektedir.

KKTC'ye balonla su tanyor...