You are on page 1of 20

2

&ckdifa'otwGif;odkY rGwfqvifrsm; 0ifa&mufvmjcif;ESifh


EkdifiHa&;vIyf&Sm;rItqifhqifh
jrifo
h ed ;f

(u) &ckdifjynfe,f\ yx0Dtaetxm;ESihfaemufcHorkdif;


jrefrmekdifiH\ jynfe,fwpfckjzpfaom &ckdifjynfe,fonf ajrmufvwDwG'f 17H-15JESifh 21H-11J? ta&SU
avmif*sDwG'f 92H-11JESihf 94H-55JwkdYtMum;wGif wnf&Sdonf/ {&d,mpwk&ef;rkdifaygiuf; 14200 &Sdonf/22008
ckESpf pm&if;t& vlOD;a& okH;oef;eD;yg;&Sdonfukd awGU&onf/3
"n0wD(ppfawGckid )f ? 'Gg&0wD (oHwcJG kid )f ? &rm0wD (ausmufjzLckid )f ESifh arC0wD (rmefatmifckid )f ?
ponfh0wDav;&yfESihf aygif;pnf;tyfaom &ckdifjynfe,fwGif "n0wDacwf? a0omvDacwf? av;NrdKUacwf?
ajrmufOD;acwf[l acwfav;acwfxGef;um;cJhonf/ &ckdifordkif;rSwfwrf;rsm;t& "n0wDacwfonf bDpD
3325 rS at'D 327 txd &SnfMumcJhonf[kqkdonf/ taxmuftxm;tjzpf "n0wDNrdKUawmfa[mif;\
NrdKUkd;rsm;? eef;&mrsm;ukd ,aeYwkdif wl;azmfawGU&Sd&jcif;u oufaoyifjzpfonf/ "n0wDonf yxr"n0wD?
'kwd,"n0wD? wwd,"n0wD[l xGef;um;cJh&m bDpD 580 wGif eef;wufaompEol&d,rif;onf wwd,
"n0wDukd wnfaxmif NrdKUawmfukd awmifhwif;ckdifrmatmifjyKvkyfNyD; ol&d,rif;qufukd wnfaxmifcJhonf/
"n0wDNrKd Uonf at'D 327 txd NrKd Uawmftjzpf qufvufwnf&cdS &hJ m aemufq;Hk rif;rSm ol&,
d auwkjzpfonf/
if;vufxufwiG f a0omvDt&yfoYkd ajymif;a&TUcJo
h nf/34&ckid &f mZ0ift& a0omvDonf at'D 957wGif &Sr;f wkYd
0ifa&mufwu
dk cf u
dk o
f jzifh ysupf ;D onf[q
k o
dk nf/5a0omvDNrKd Uawmfa[mif;ae&monf ,ckwidk &f adS eNy;D a&S;a[mif;
okawoerS wl;azmfokawoejyKaeonfukd awGU&Sd&onf/6
a0omvDtysuw
f iG f irifiwkaH cgif;aqmifaom oufvrl sK;d wkYd tiftm;Bu;D xGm;vmNy;D at'D 794wGif
eef;wufonf/ NrKd Uawmfuv
dk nf; a0omvDrS pr0ufoaYkd jymif;a&TUcJNh y;D aemiftcg av;NrKd Uacwf[k xif&mS ;vmrnfh
acwfwacwfudk pwifco
hJ nf/ av;NrKd UacwfwiG f pr0wDNrKd UrS y&deNf rKd U? Ncw
d Nf rKd U? awmifial e&O&m? avmif;MuufNrKd U
rsm;odkY tqifhqihfajymif;vJ eef;pkdufcJhMuonf/ avmif;MuufwGif aemufqkH;rif;rSm at'D 1404wGif eef;pHonfh
rif;apmrGefjzpfonf/ rif;apmrGefeef;wufNyD; (2)ESpftMumwGif tif;0&efppfaMumifh xGufajy;ykef;atmif;aecJh&
onf/ at'D 1430wGif rif;apmrGefonf jyefvnfodrf;,lcJhonf/ okdYaomf rif;apmrGefonf ppfab;ppf'Pf
rMumcPusa&mufonfh avmif;MuufNrKd Uawmfudk pGev
Yf w
T u
f m ajrmufO;D NrKd Uawmfudk xkEd pS rf mS yif ajymif;a&TUwnf
axmifcJhonf/7
acwfO;D &ckid w
f iG f wnfaxmifcahJ om "n0wD? a0omvD? av;NrKd Uacwfrsm;wGif uk;d uG,af ombmomrSm
[dEL bmomESifh Ak'b
momwkjYd zpfonfudk awGU&onf/ Ak'b
momxGe;f um;rIudk 'kw,
d "n0wDEidk if w
H nfaxmifNy;D
1/
2/

TefMum;a&;rSL;? orkdif;okawoeOD;pD;Xme? ,Ofaus;rI0efBuD;Xme


Thin Kyi, Arakanese Capital A Prelinnnary Survey of the Geographical Sitting" JBRS.Vol. L III
Pag II.Rangoon, 1970 ,P-1-13

3/
4/
5/
6/

vl0ifrIBuD;Muyfa&;? &ckdifjynfe,f? 2008


jynfe,fjzpfpOf? pm 70-71
Arakan Palace. P 488

atmifaomf? ]AdEk;d NrKd Ua[mif;wl;azmfr}I wuov


kd f ynmya'ompmapmif twG1J ? tydik ;f 2? wuov
kd f
ykHESdyfwkduf? &efukef pm 291

4
&Scd &hJ m xku
d Rerf sm;ukd v,f,mvkyif ef;wGiv
f nf;aumif;? vufrv
I yk if ef;rsm;wGiv
f nf;aumif;? trIxrf;tjzpfvnf;
aumif;? tok;H jyKjcif;jzifh &ckid af 'oodYk rGwq
f viftcsKUd pwifa&muf&v
dS mcJo
h nf[q
k o
dk nf/12- &ckid o
f aYdk &muf&v
dS m
onfh rGwfqvifrsm;onf ppftwGif; &ckdifESihfArmrsm; zrf;vmonfhuRefrsm;u qif;oufvmolrsm; jzpfonf[k
qdkonf/13

(*) NAdwdoQukdvkdeDacwf b*FgvDrGwfqvif trsm;tjym; 0ifa&mufvmjcif;


1785 ckESpfwGif A'kHrif;u &ckdifya'o&mZfe,fukd odrf;ykdufNyD;aemuf t*FvdyfwkdY odrf;ykdfufxm;aom
ba*Fge,fESifh qufpyfvm&m t*Fvdyf-jrefrmqufqHa&;rSm wif;rmrIjzpfvmonf/ 1824 wGRif &SifrjzLuRef;ukd
taMumif;jyK t*Fvyd -f jrefrm yxrppfjzpfymG ;cJ&h om &Eypdk mcsKyjf zifh ppf&yfpcJ &hJ onf/14 xkpd mcsKyt
f & &ckid Ef iS hf
weoFm&Donf t*Fvyd w
f v
Ydk ufatmufoYkd a&mufomG ;&m &ckid o
f nf t*Fvyd w
f Ydk odr;f yku
d x
f m;Ny;D jzpfaom b*Fvm;
e,frsm;ESihfwaygif;wnf; wnf&SdvmcJhonf/ &ckdifukd t*FvdyfwkdYodrf;NyD;aemuf yxrydkif;wGif pD;yGm;a&;t&
tusKd;tjrwfr&Sdojzifh b*Fvm;bk&ifcH\ tkyfcsKyfrIatmufwGifxm;cJhonf/ armifawmNrdKUe,f? bl;oD;awmif
NrKd Ue,fwo
Ydk nf us,jf yef
Y ajrMoZmaumif;onfh jrpf0rS ;f vGijf yifudk ykid q
f idk x
f m;&m armif;awmNrKd Ue,f wpfcw
k nf;
rSmyif pkdufysKd;Ekdifaomajr{u (8000)ausmf&SdcJhonf/ xkdpOfu vlOD;a&rSm 65487 OD;&SdNyD; wkdif;&if;om;rsm;
jzpfaom &ckdif? ouf? 'dkif;euf? NrdK? crGD;wkdY aexkdifaomaus;&Gmaygif; (172)&Gm&SdcJhonf/ if;wkdY\pD;yGm;a&;ykHpH
onf 0rf;pmpD;yGm;a&;pepfrSmyif wnf&SdcJhonf/
1839 ckESpfwGif ajrkdif;rsm; wkd;csJUvkyfukdifEkdifa&;twGuf &ckdifjynfe,f *&HBuD;Oya'wpf&yfxkwfjyefcJh
&m xkOd ya't&csrw
S x
f m;onfh e,fajrtajrmuftrsm; ay:xGuv
f mcJo
h nf/ ajrykid &f iS rf sm;taejzihf ajrtrsm;
tjym; ykid q
f idk v
f mojzifh tvkyo
f rm; trsm;tjym;vkt
d yfvm&m pl;tufw;l ajrmif;azmufvyk Nf y;D aemuf qefpyg;
vkyif ef;wk;d wufvm&m tkycf sKyo
f t
l *Fvyd f ukv
d ekd t
D pk;d &taejzifh ywfwm*&HpeH pf (*&HBu;D pHepf)jzifh wkid ;f &if;om;
ESihf Ekid if jH cm;om; t&if;&Sirf sm;tm; ajrvGwaf jrkid ;f rsm; wk;d csUJ vkyu
f idk cf iG hf ay;cJo
h nft
h jyif ok;H ESpt
f wGi;f tpk;d &
okdY ajrcGefay;&efrvkdaMumif; owfrSwfay;cJhojzihf wkdif;&if;om;ESihf EdkifiHjcm;om;t&if;&Sifrsm;onf ajr{u
3000txd wk;d csUJ pku
d yf sK;d vmcJo
h nf/ xkaYd Mumifh t*Fvyd yf ikd ef ufjzpfaom b*Fvm;rS ppfwaumif; rGwq
f vifEiS fh
b*FgvDrsm;onf NAdwdoQwkdY\ pD;yGm;a&;rl0g't& v,f,mvkyfiefwdk;wuf vkyfukdif&ef&ckdifa'otwGif;okdY
tvkH;t&if;jzihf 0ifa&mufvmcJhonf/15
,cifu vlenf;pkrQomaexdkifaomppfawGckdifwGif aemufykdif; trsm;tjym; wkd;vmonfukd
awGU&onf/ 1872 ckESpf oef;acgifpm&if;t& ppfawGckdifwGif rGwfqvifOD;a& (58235)&Sd&m 1901 ckESpf
11/
12/
13/

&ckdif&mZ0ifopf ('k)wGJ? 1931

14/

ewfarmufbek ;f ausm?f t*Fvyd jf refrmppforkid ;f ?(wwd,tBurd )f ? pmayavmuykEH ydS w


f u
dk ?f &efuek ?f 1999?
pm 129
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? orkdif;jyKpka&;tzGJU? armifawmNrdKUe,fjynfolYaumifpD/ 1981?
pm 25

15/

Maurice Collis, The Land of the Great Image, Faber and Feber Ltd, London, P. 107
Smart, Report on the Revision Settlement Operations in the Akyab district 1913-1917, Rangoon,
Govt.Press, 1918, P 15

6
om &Scd &hJ m 2009ckEpS w
f iG f rGwq
f vifO;D a& (2800000)ausm&f v
dS mNy;D &ckid v
f Ol ;D a&rSm 51000ausmo
f m&So
d nfudk
awGU&onf/23
xkdodkY ba*Fge,frS rGwfqvifrsm; ESpfpOfwkd;vm&jcif;onf a'ocH&ckdifwkdYtwGuf aemifumvwGif
tE&,fjzpfvmapEdifk o
f nf[k NAw
d o
d QtmPmykid w
f u
Ydk ,cifuyif owday;cJo
h nfuakd wGU&onf/ 1939ckEpS w
f iG f
pkHprff;a&;aumfr&SifzGJUum pkHprf;cJhNyD; xkdaumfr&SifwGif rif;BuD;rpwm*sdrf;tufpfwmu OuXtjzpf aqmif&Guf
OD;wifx#G Ef iS fh rpwma'qdik ;f (&efuek w
f uov
kd )f wkYd tzGUJ 0ifrsm;tjzpf yg0ifcMhJ uonf/ if;aumfr&Si\
f tpD&ifcH
pmwGif ckid t
f vku
d f ysUH ESaYH eaom tdE,
d vlrsK;d rsm;pm&if;wGif ppfawGckid f (210990) &ckid af wmifwef;a'owGif
(500) ausmufjzLckdifwGif (4321)? oHwGJckdifwGif (1990)wkdYjzpf&m pkpkaygif; (217801)OD;jzpfonfukd awGU&
onf/24 ,if;tpD&ifcHpmwGif &ckdifodkY ESpfpOfESpfwkdif; ppfwaumif;rS trsm;tjym; 0ifa&mufvmaejcif;ukd
&ckid v
f rl sK;d rsm;omru &ckid w
f iG af exkid v
f su&f adS om rGwq
f vifrsm;yif rESpo
f ufaMumif; wifjycJo
h nf/ ,cku
k o
Jh Ydk
&ckdifodkY ppfwaumif;rGwfqvifrsm; tqufrjywf0ifvmaejcif;ukd rwm;qD;EdkifcJhvQif aemiftem*wfwGif
vlrsKd;a&;t"d ukPf;rsm;jzpfyGm;rnfukd pkd;&drf&aMumif;? oufaorsm;tm;vkH;u ppfwaumif;rGwfqvifrsm;
0ifa&mufrIukd wm;qD;oifhaMumif; tBuHjyKMuonf/
ppfwaumif;om;rsm; trsm;tjym;0ifa&mufvmjcif;onf 1937 cGJa&; wGJa&; EkdifiHa&;tajymif;tvJ
aMumifhvnf; jzpfonf[kod&onf/ 1935ckESpf jrefrmEdkifiHtufOya't& jrefrmEdkifiHukd tdEd,rScGJxkwf&ef
qk;H jzwfcsut
f & tdE,
d rSacgif;aqmifqmumESifh jrefrmEkid if t
H pk;d &bufrS *VKeOf ;D apmwkYd vl0ifvx
l u
G f Oya'rsm;
t& vkdufemaqmif&Gufjcif;rsm;ukd pmcsKyfcsKyfqkdaomaeYrSp okH;ESpftwGif; &yfwefYxm;&efyg&Sdonf/ tqkdyg
cGJxGufa&;ukd pwifaqG;aEG;vkdufonfESihf ppfwaumif;e,fbufrS ukvm;rsm; aemifwGif vmcGihfr&awmhrnfukd
pk;d &dru
f m tvk;H t&if;jzifh 0ifa&mufvmMu&m armifawmESib
hf ;l oD;awmifwpfavQmuf vrf;rsm;ay:wGif 0ifvm
onfh ukvm;rsm; jrifraumif;avmufatmif rsm;jym;vSonf[q
k o
dk nf/ OD;apm-qmum pmcsKyu
f dk tumtuG,f
,lum tNrJwrf;aexkdif&ef &nf&G,fcsufjzihf okH;ESpfokH;rkd;umvtwGif; trsm;tjym;0ifvm&m &Sd&if;&Gmrsm;xuf
ESpfqokH;qykdrkdrsm;jym;vmNyD; tdrfajcenf;yg;aom &ckdif&GmwGifyg 0ifa&mufaexkdifvmMuonfukdawGU&onf25
ppfwaumif;om;rsm; 0ifa&mufvmrIukd pkd;&drf&onfhtajctaewGif 'kwd,urmppfpwifvmojzihf rnfodkYrQ
taumiftxnfrazmfEdkifcJhacs/

(C) 'kwd,urmppfumv ukvm;-&ckdify#dyu


'kwd,urmppfBuD; pwifjzpfyGm;cgeD; 1942ckESpfwGif NAdwdoQwyfrsm; pwifqkwfcGmavonf/ if;wkdY
qkwcf gG csed w
f iG f pkpH rf;a&;aumfr&Siu
f tpD&ifcx
H m;onft
h wkid ;f yif ukvm;-&ckid t
f "dukP;f jzpfymG ;cJo
h nf/ tajccH
taMumif;&if;rSm NAdwdoQtpkd;&\ &ckdifokdY tdEd,ukvm;rsm; tajrmuftrsm; 0ifxGufcGifhjyKcJhjcif;aMumifhyif
jzpfonf/ Ekid if jH cm;rS &maygif;rsm;pGmaom ukvm;rsm;ukd &ckid o
f aYkd c:oGi;f vmNy;D ajr,mrsm;ukd ay;cJjh cif;ESit
hf wl
23/
24/
25/

&ckdifjynfe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,f\ kd[if*smtrnfcH ppfwaumif;om; b*FgvDrGwfqvifrsm;ESihf


ywfoufwifjyonfhpmwrf;? uGefysLwmrl
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 27
bkHaygufomausmf? &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? 1989 ?pm 84

8
pDpOfMujcif;yifjzpfonf/ armifawme,fawmifykdif;wGif tv,foHausmf? wyfwkd;jyif? pyfcsukef;? a&Smufudef;?
NrKd Uacsmif; ponf&h mG rsm;onf rGwq
f vif&efudk tBu;D tus,cf &H aMumif; od&&dS onf/ xk&d mG rsm;rS &Gmom;rsm;onf
'dEp yl;&fppfajy;pcef;okYd wpfO;D rSa&muf&jdS cif; r&Scd ahJ cs/33 &ckid w
f idk ;f &if;om;rsm;u tdE,
d bufoYkd xGuaf jy;Muaomf
vnf; rGwq
f vifuv
k m;rsm;rSm xGuaf jy;oGm;jcif;r&Sb
d J &ckid w
f yYdk idk q
f idk cf o
hJ nfh v,fajrrsm;? uREJ mG ;rsm;ukd 0ifa&muf
odr;f yku
d v
f yk u
f idk Mf uonf/ xkt
d csed w
f iG f armifawmNrKd UwGif use&f pfaomrGwq
f vifrsm;u Nird ;f csr;f a&;tzGUJ (Peace
Comittee)zGJUpnf;um tkHarmfrsm;u OuXtjzpf aqmif&GufNyD; pDrHtkyfcsKyfcJhonf/34 1942ckESpf atmufwkdbm
vwGif *syefwdkYa&mufvmonfhtcsdefwGif (Peace Comittee) ukd bmoma&;toif;tjzpf toGifajymif;um
*sarwltlvrm;toif;trnfjzifh pwifvIyf&Sm;cJhonf/
tdE,
d Ekid if &H dS NAw
d o
d Qwt
Ydk aejzihf *syefujdk yefvnfwu
dk cf u
dk Ef idk &f eftwGuf V. Force [kac:aom taysmf
wrf;wyfzUJG ukd 1942ckEpS w
f iG f zGUJ pnf;cJo
h nf/ wyfzUJG 0ifrsm;onf b*FgvDuv
k m;rsm;jzpfNy;D if;wk\
Yd t"duwm0efrmS
*syefwt
Ydk m; ajymufusm;ppfqifa&;ESifh wku
d cf u
dk &f ef? &efov
l yI &f mS ;rIrsm;ukd owif;pkaqmif;&efEiS ?fh pum;jyefrsm;
tjzpf aqmif&Guf&efjzpfonf/35 okdYaomf *syefwdkYta&;edrfh NAdwdoQwyfrsm; jyefvnf0ifa&mufvmaomtcg
vku
d yf gvmonfh b*FgvDppfonfrsm;taejzihf *syefuw
kd u
dk cf u
dk &f rnft
h pm; &ckid w
f u
Ydk kd vufpm;acswu
dk cf u
dk rf rI sm;
jyKvkyfvmonf/
ppftwGif; NAdwdoQtpkd;&\tpD&ifcHpmwGif &aohawmifa'o&Sd &ckdifaus;&Gmrsm;wGif qkd;&Gm;jyif;xefaomjzpf&yfrsm;ESihf if;wkdYcHpm;&aom ysufpD;
qk;H I;H rIrsm;taMumif; Mum;od&onf/ ar,kjrpftaemufbufurf;&Sd aus;&Gmtrsm;pkrmS ppfwaumif; taysmw
f rf;
wyfzUJG \ rD;IUd jcif;ESizfh suq
f ;D jcif;ukd cHc&hJ onf/ if;wko
Yd nf bk;d bGm;ykid af jrrsm;rS ESix
f w
k cf &H aom &ckid v
f rl sK;d rsm;
jzpfNyD; if;wkdYtm; u,fq,f&eftwGuf arQmfvifhcsufr&SdaMumif; a&;om;xm;onf/36
&ckdifwkdYu rGwfqvif&efaMumifh ppfajy;pcef;odkY xGufajy;cJh&aomfvnf; rGwfqvifukvm;trsm;pkrSm
useaf ecJo
h jzifh &ckid &f mG rsm;wGif 0ifa&mufaexkid jf cif;? &ckid w
f idk ;f &if;om;rsm;ykid f v,frsm;uk0d ifa&mufvyk u
f idk jf cif;
wkdYjzifh ae&m&,lxm;NyD;jzpfonf/ wpfzufEkdifiHodkY ppftwGif;xGufajy;ckdvIHcJhonfh &ckdifrsm;onf rdrdae&yfokdY
jyefvmaomtcg tdk;tdrfrsm; rD;avmifysufpD;qkH;IH;aejcif;? rGwfqvifrsm;u &Gmwnf aexkdifjcif;wkdYaMumifh
tjcm;NrKd Ursm;odYk oGm;a&mufaexkid Mf u&onf/ jyefvnfxal xmifaomaus;&Gmrsm;rSm ajrmufyidk ;f wGif toift
h wifh
ay:vmaomfvnf; awmifykdif;a'owGif &GmvkH;uRwfaoaMuysufpD;rIaMumifhvnf; jyefvnfxlaxmifEdkifjcif;
r&Sdawmhonfukd awGU&onf/37
t*Fvyd t
f pk;d &u &ckid &f mG jyefvnfxal xmifa&; jyKvyk af omfvnf; rGwq
f vifuv
k m;rsm;u rvkv
d m;jcif;?
vltiftm;uGmjcm;jcif;? rl*sm[pfrsm;u Ncrd ;f ajcmufjcif;aMumifh &ckid w
f rYdk MumcP xGuaf jy;aeMu&ojzifh &Gmwnf
r&Ekdifawmhonfh tajctaeodkYa&muf&SdcJh&onf/ 1946ckESpfwGif jyef0ifvmaomrGwfqvifrsm;onf
bl;oD;awmifNrdKUESihfeD;uyfaom uusbuf? uHBuD;jyif? armifeD&Gm? tv,facsmif; paom&Gmrsm;yifvQif tdrfajc
33/
34/
35/
36/
37/

&cdkdif-ukvm;t"dukPf;ukd,fawGUrSwfpk? pm-5
D 1318 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
Irwin, Anthony, Burmese Outpost, London, Collins, P-7-8, 16
London India Office Record, R/8/9GS, 4243
London India Office Record, R/8/9GS, 4243

10
vQKUd 0Sux
f m;&Scd o
hJ nf/ xko
d zYkd UJG pnf;pOfu &ckid w
f u
Ydk dk tumtuG,af y;&ef zGUJ pnf;xm;aom xGe;f atmifjzLtzGUJ ESifh
rl*sm[pfygwDukd yl;wGJum ojyKacsmif;aus;&GmwGif vlxktpnf;ta0;usif;yNyD; tzGJUtrnfukd rl*sm[pfygwD[k
ac:wGi&f ef qk;H jzwfcNhJ y;D xGe;f atmifjzLtm; em,utjzpf wifajrm ufMuonf/ xGe;f atmifjzLonf uGejf rLepfygwD
ESihf qufpyfoljzpf&m rl*sm[pftzGJUukd uGefjrLepfpcef;odkY ac:aqmifoGm;cJhonf/ uGefjrLepfwdkYu zqyvtpkd;&
jyKwu
f svQif &ckid jf ynfEpS yf idk ;f ykid ;f vdrrhf nf/ ewfjrpfta&SUzufrS ukvm;wefjrpf taemufzuftwGi;f &Sd e,fajrtykifd ;f
ukd kd[if*smjynfe,ftjzpf owfrSwfay;vsuf useftydkif;ukd &ckdifvlrsKd;rsm; tkyfcsKyfvdrfhrnf[kajymqkdcJhaMumif;
oid&Sd&onf/42
rl*sm[pf[al ompum;\t"dyg ,frmS ]rdrw
d idk ;f jynfEiS hf bmoma&;tcGit
hf a&;ukd wku
d cf u
dk af omol}[kqv
dk dk
onf/ okaYd omf 1947ckEpS f Jami-a-tul Ulema-e toif;rS acgif;aqmifNy;D wef;pDvn
S v
fh nf&mwGif ygupweft"GeYf
&Snyf gap[k a<u;aMumfcMhJ uonf/ if;tzGUJ onf 1942ckEpS u
f &ckid Ef iS t
fh jcm;wkid ;f &if;om;vlrsK;d rsm; xGuaf jy;oGm;
useaf eaomv,f,majrrsm;ukd b*FgvDrsm;tm; oD;pm;csxm;ay;cJ&h mrS &&Sv
d maom oD;pm;caiGrsm;ukd trsm;
tjym;pkaqmif; odr;f qnf;xm;Edifk cf o
hJ nf[k od&onf/ xkt
Yd jyif tpk;d &trIxrf;rsm;ESifh yl;aygif;Ny;D tk&'k? tm&bD
pmoifausmif;rsm; &efyaHk iG[t
k rnfcu
H m aiGaMu;rsm;aumufccH o
hJ nf/ if;aiGaMu;rsm;onf ajratmufr*l sm[pf
rsm;\ vufeufcJ,rf;rD;ausmufESihf &dum0,f&eftwGuf &efykHaiGjzpfvmcJhonf/43
ppfNyD;acwf ppfwaumif;e,fom;wkdY\ 0g'onf ewfjrpfwzufurf;&Sd r,lawmifwef;a'oESihf
ukvm;yef;Zif; (ar,k)jrpf0Srf;a'owdkYudk e,fopftjzpfjzihf tajcpkduf&ef[laom0g'jzpfonf/ *sarwltlvrm;
tzGJUu 24-2-47&ufpGJjzihf abmfwGefravxH pma&;om;awmif;qkd&mwGif ajrmufykdif;&ckdifa'ojzpfaom
bl;oDawmif? armifawmESifh &aohawmifNrKd Ue,f ar,kjrpftaemufbufjcrf;e,frsm;wGif rGwq
f vif 90&mckid Ef eI ;f
&SdNyD; {&d,mpwk&ef;rkdif 3000? vlOD;a& okH;odef;cefYaexkdifaMumif;? if;rGwfqvifrsm;onf at'D 788u
yxrqkH; &ckdifwGif tajccscJh&m xkdtcsdefup &cdkdifwkdY,Ofaus;rIwkd;wufvmaMumif;? rGwfqvifESihf&ckdifwkdY
qufqaH &;onf yxrOD;pGm 1710ckEpS w
f iG f pwifysujf ym;cJNh y;D xkt
d Burd w
f iG f rGwq
f vif (40000)ausmf towf
cH&aMumif;? t*Fvyd t
f pk;d &\tkycf sKyrf &I yfqidk ;f oGm;onfh 'kw,
d urmppfumvwGif Nird ;f csr;f a&;aumfrwDu &yf&mG
tajctaeukd atmifjrifpmG tkycf sKyEf ikd cf jhJ cif;jzifh if;wkt
Yd &nftcsi;f ukd jyoEkid cf ahJ Mumif;? r[mrdwrf sm;jyefvnf
0ifa&mufvmonhftcg Nidrf;csrf;a&;aumfrwDukd csD;usL;aMumif; if;t*FvdyftkyfcsKyfa&;tzGJUu Autonomous
Muslim State ay;rnf[u
k wdjyKcahJ Mumif;? xkaYd Mumifh if;wko
Yd nf Indo-Burma Frontier wGi&f o
dS jzifh yifvn
Hk v
D m
cHwiG f Frontier &ykid cf iG u
hf dk wifjyawmif;cGijhf yKvadk Mumif; awmif;qkMd uonf/44 tqkyd gawmif;qkrd t
I ay: t*Fvyd w
f Ydk
tjrifrSmbl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifNrKd Ue,f\ ar,kjrpftaemufbufurf; a'owku
Yd kd jrefrmEdik if o
H pf
xlaxmifonfhtcg rGwfqvifukd,fykdiftkyfcsKyfcGihf&a'otjzpf Military Administrator of North Arakan u
uwday;cJhonfqkdonfhtcsufukd uRekfyfwkdYowif;r&acs/ jrefrmEkdifiHwGif oD;jcm;rGwfqvifjynfe,fwpfck
wnfaxmifay;&ef &nf&,
G jf cif;onf vufawGUrusacs/ bmoma&;wckwnf;jzihf wkikd ;f &if;om;jzpfrvmEdik o
f uJo
h Ykd
42/
43/
44/

? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 77
D 264

Series 10/1, Acc. No. 641. NAD

12
a<u;aMumfcJhMuonf/
1948 wGif rGwfqvifvGwfajrmufa&;tzGJU nDvmcHukd armifawmNrdKUe,f? *&Asif&GmwGif usif;y&m
tzGJUtrnfukd rl*sm[pfygwD[k w&m;0ifajymif;vJ zGJUpnf;vkdufjcif;jzpfonf/48 tzGJU\ppfa&;acgif;aqmifrSm
Jaffar Kawal jzpfNyD;vufaxmufrSm [lpdefjzpfonf/ if;wkdY\awmif;qkdcsufxJwGifukvm;wefjrpf taemufbufurf;ESifh ewfjrpfta&SUbufurf;Mum; a'oukd rGwq
f vifw\
Ydk National
Home tjzpfowfrSwfay;&ef
&ckdif&Sd rGwfqvifrsm;ukd wkdif;&if;om;pm&if;xJ xnfhoGif;ay;&ef? ponfhtcsufrsm; yg0ifonf/49
rsm;rMumrD rl*sm[pftzGJUwGif umqifqkdolrSm-emrnfBuD;vmcJhonf/ umqifonf armifawmNrdKUe,f
awmifyidk ;f ? oabFmauG&mG OD;tubm0k'ed Ef iS fh a':Ekw
k rYdk S 1919 ckEpS af vmufwiG f arG;zGm;Ny;D om;csi;f (4)OD;&Sd
D zufvyd &f mG ae OD;ausmjf rESifh OD;0rfacswx
Ykd w
H iG f ol&if;iSm;tjzpf vkyu
f idk cf hJ
onf/50 rl*sm[pfygwDxJ r0ifa&mufru
onf/ xkaYd emuf yifv,f"m;jyrIjzihf axmifusco
hJ nf/511940ckEpS f vGwv
f yfa&;aeYaMumifh vGwNf ird ;f csr;f omcGijfh zihf
axmifrSvGwfvm&m ae&yfodkYrjyefbJ OD;pdEm\ &ckdifjynfvGwfajrmufa&;ygwDwGif wyfom;tjzpf 0ifa&mufcJh
onf/52 OD;ynmoD[xHwGifvnf; wynfhcHcJhonf[k od&onf/ OD;pdEmxHrS vufeufokH;vufckd;,lum
bl;oD;awmif armifawme,fokdYjyefvmNyD; Jaffar Kawal xHodkY 0ifa&mufum rl*sm[pfygfwDwGif vIyf&Sm;cJhonf/
if;yl;aygif;cJh aom tzGJUacgif;aqmifrsm;ukd NzdKcGif;um tiftm;aumif;vmcJhonf/53
1951ckEpS f ZGev
f wGif armifawmNrKd Ue,f? tv,foaH usm&f mG rlvwef;ausmif; (,ckwb
JG uftxufwef;
ausmif;) (tcsKUd u AvDa&SUwGif usi;f yjcif;jzpfonf[q
k o
kd nf/)54 t&yfu,
dk pf m;vS,rf sm;yg0ifaom rGwq
f vif
nDvmcHudk usi;f ycJo
h nf/ xkn
d v
D mcHoYkd ygvDreftrwfjzpfaom plvwefrmrGw?f OD;zk;d ckid (f rGwq
f vif)? a':jrGew
Yf Ydk
wufa&mufMuonf[k qkdonf/ ygvDreftrwfrsm;taejzihf tmPm&,lxm;jcif;ESihftwl bmoma&;vrf;Tef
csujf zihf aqmif&u
G af ejcif;udv
k nf; xif&mS ;apcJo
h nf/55 if;tpnf;ta0;u awmif;qkcd suf (14)csuu
f dk t*Fvyd f
bmomjziht
f pk;d &odYk tdwzf iG afh y;pmtjzpf a&;om;wifjycJo
h nf/ if;pm\tzGiw
fh iG f trsK;d jyKwaf tmif owfjzwf
jcif;ukd &yfwefYavmh? &ckdifwkdif;wGif rGwfqvifrsm;omvQif uGefjrLepf'Drkdua&pD0g' vGefqGJyGJBuD;wGif BuHhBuHhcHae
olrsm;jzpfonf/ zGUJ pnf;ykOH ya't& &ckid rf w
G q
f vifrsm;\awmif;qkcd surf sm;}[ka&;om;xm;onf/ if;wkaYd wmif;qkd
onfhtcsufrsm;wGif
&ckdifajrmufydkif;ukd jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtwGif;&Sd &Srf;jynfe,f? u&ifjynfe,f? csif;awmifwef;rsm;?
ucsiaf 'orsm;enf;wl vGwv
f yfaomrlqvifjynfe,ftjzpf tjrefq;Hk zGUJ pnf;ay;&ef? ,if;jynfe,fwiG f
jynfaxmifpk tpk;d &uGwu
f rJ jI zifh jynfe,fppfwyf? jynfe,f&w
J yfzUJG ? jynfe,fvNHk cKH a&;tzGUJ rsm;xm;&S&d ef/
48/
49/

Dr 491 (56), HRC

50/
51/
52/
53/
54/
55/

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 74
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;?
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 74
D 272 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0363/S2009 ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0363/S2009ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

Aye Chan, Dr., The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma
(Myanmar),p-19

14
rl*sm[pfjyemonf wjznf;jznf;Bu;D xGm;vmNy;D vTwaf wmfwiG f wifoiG ;f aqG;aEG;&onftxd jzpfay:
vmcJo
h nf/ NrKd Ua[mif; (ajrmufO;D )NrKd Ue,f vTwaf wmftrwf OD;vSxeG ;f jzLu ppfrjzpfru
D bl;oD;awmif? armifawm
a'owGif &ckdif&Gmaygif; 200 ESihf 300 Mum;wGif&SdaMumif; ,cktcg (10)&Gmavmufom usefawmhaMumif;?
&ckdifrSqefrsm;ukd ygupwefodkY wifykdYjcif;? &ckdifrsm;ukd owfjzwfjcif;rsm; jyKvkyfaMumif;? ygupweftpkd;&
ukd,fwkdifu umqifukd tm;ay;aeaMumif;? ygupwefwGifxkwfonfh owif;pmrsm;wGif *sife&,fumqif[k
qkx
d m;aMumif; odomxif&mS ;onfrmS jrefrmEkid if rH x
S u
G af jy;wdr;f a&SmifomG ;aom umqifudk ygupwefu zrf;rd
onft
h cg jrefrmtpk;d &u ygupweftpk;d &xH vTaJ jymif;ay;&ef awmif;qkad omfvnf; vufrcHbJ vTwaf y;vku
d f
aMumif;? if;jyemonf tvGeBf u;D us,o
f nfh jyemjzpfaMumif; wifjyoGm;onf/62 umqifudk aemufu,
G rf S
tumtuG,fay;aeolrsm;wGif bl;oD;awmif armifawmrS vGTwfawmfukd,fpm;vS,f jzpfvmonfh rGwfqvif
trwfrsm;ESihfyg ywfoufaeonfhtoGif od&SdEkdifonf/
ykPm;uRef;NrdKUe,frS vTwfawmftrwf OD;ay:oifu ajymMum;oGm;onfrSm bl;oD;awmif? armifawm?
&aohawmife,frsm;ukd rl*sm[pfe,fajrowfrw
S af &;twGuf umqifu tpnf;ta0;usi;f yaMumif;? if;a'o
rsm;onf &ckdifjynfe,fudp[kqkdaomfvnf; jrefrmjynfajrykHudk ajymif;vJypfEkdifonfhudpjzpf twkdif;
Munhfaer&aMumif; ajymMum;oGm;onf/ 63 rl*sm[pfrsm;\ vIyf&Sm;rIrSeforQukd aemufrS tm;ay;aeolrSm
ta&SUygupwef (b*Fvm;a'h&Sf)bufrS jzpfonf/ rl*sm[pfacgif;aqmif umqifESihfywfouf [Hom0wD
owif;pmrl*sm[pfrGwfqvifwyf aoemywdcsKyf AkdvfcsKyfumqifonf vGefcJhonhf Zlvkdifv 26&ufaeYu
ppfwaumif;e,f (aumhpfbZm)ac: zavmif;aps;NrdKUokdY vufeufukdifppfom;rsm; NcH&H qkdufa&mufvm&m
NrKd UolNrKd Uom; &maxmifrQ aomif;aomif;zszs BuKd qMdk uonf[k qkx
d m;avonf/ if;tjyif ygupwef ta&SUykid ;f
&ufow(4)ywfrQ aexkdifwnf;ckdoGm;&m oufqkdif&mtkyfcsKyfa&;t&m&Sdrsm;u {nhfcHjyKpkMuojzihf zavmif;
aps;NrKd UwGif (4)&ufrQaeNy;D ppfwaumif;odYk oGm;&mvnf; NrKd UrdNrKd Uzrsm;u npmpm;yGrJ sm; ESifh wnfcif;{nhcf MH u
onf[k tqk&d adS vonf/ xkaYd emuf if;rl*sm[pfacgif;aqmif umqifonf xkpd pfwaumif;NrKd U tNct
H &Hrsm;ESihf
&ufow(2)ywfrQaexkdifNyD; t&m&Sdrsm;ESihf awGUqkHaqG;aEG;jcif;ukd vnf;aumif;? &yfuGufqkdif&m bmoma&;
tpnf;tkH;rsm;tm; w&m;a[mjcif;ukdvnf;aumif;? jyKvkyf zavmif;aps;NrdKUodkYjyefvmNyD; Mo*kwfv
25&ufaeYwiG f armifawmokYd jyefvm&m? if;ESit
fh wl vufeuf aowmaygif; (35)aowmrQ ygoGm;onf[q
k &dk m
owif;twkid ;f rSev
f Qif ygupweftpk;d &u rl*sm[pfupd u
dk wrifwum tvkw
d t
l vkyd g vspv
f sKx
I m;ouJo
h Ykd
jzpfaeavonf[k a&;om;xm;onfukd awGY&onf/64
OD;pHxGef;atmifu 1956ck rwfvtwGi;f u ygupwefjynf kcH gyavmif&mG ae rd&u
f mqdr;f \nD aqG;axmhay:vmbDonf
bl;oD;awmifNrdKUe,fokdY 0ifa&mufvmNyD; rl*sm[pf tmqmbD*kdPf;ukd vufeufodrf;vsuf ol\vl,kHrsm;tm;
vufeufwyfqifay;cJb
h ;l onf/ tcsuu
f adk xmufvQif ygupwefjynfom;rsm;onf bl;oD;awmif? armifawm
62/
63/
64/

'kwd,tBudrf jynfolYvTwfawmfnDvmcHrSwfwrf; (1957 pufwifbm 20&uf) pmwGJ(4) tpnf;


ta0;rSwfwrf;? tpkd;&ykHESdyfwkduf? &efukef 1958? pm-1239
,if;? pm 1243
[Hom0wDowif;pm? 3-9-52? pm 3

16
1948ckEpS f ZGev
f twGi;f wGif bDattkarmrsmESifh Zzm[lped w
f u
Ykd rl*sm[pftpk;d &trnfwyfum b*FgvD
pm? tl&'lpmwkjYd zihf pm&Gupf mwrf;rsm; jzefcY scD o
hJ nf/ if;pm&Gurf sm;wGif jrefrmtpk;d &onf if;wkb
Yd momt,ltq
t& ygyrif;rsm;jzpfaMumif;? if;wkt
Yd yk cf sKyrf rI S bl;oDawmif? armifawm? &aohawmife,frsm;&Sd rGwq
f vifbmom
0ifwkdYonf rl*sm[pfwkdYESifhvufwGJum wkdufyGJ0if&ef wkdufwGef;aMumif; yg&Sdonf/ wpfenf;tm;jzihf bmoma&;
ppfyGJjzpf&ef &nf&G,fjcif;yifjzpfonf/
rl*sm[pfaomif;usef;olrsm;\peufaMumifh armifawmNrdKUe,f&Sd Ak'bmom0ifaus;&Gmrsm; rMumcP
NyKd ysucf &hJ onf/ aus;&GmtcsKUd rSm rl*sm[pfrsm;\vufcsuaf Mumifh vk;H 0aysmufu,
G o
f mG ;Ny;D &Gmtrnfom use&f adS e
awmhonf/ 1950ckESpfwGif ar,katmfya&;&Sif;csrSwfum rl*sm[pfXmecsKyfukd xkd;ppfqifwkdufcdkufcJhonf/
wyfrawmftaejzihf 1951ckEpS ?f rwfvwGif &ckid w
f idk ;f ajrmufyidk ;f &Sd aomif;use;f olrsm;ukd pwifx;dk ppfqifco
hJ nf/
rl*sm[pfrsm;onf ta&SUygupwefbufokdY xGufajy;MuNyD; wyfrawmfodkY xkd;ppfkyfodrf;oGm;aomtcg x<uNrJ
x<ujyefonf/ rl*sm[pfwkdYtaejzihf vlrsKd;a&;ESihfbmoma&;qkdif&m t"dukPf;rsm;pGmukd zefwD;cJhMuonf/
wyfrawmfonf 1952ckESpf atmufwkdbmvwGif ar,kppfqifa&;ukd pwifjyefonf/ Ekd0ifbmvwGif rl*sm[pf
XmecsKyw
f nf&&dS m vufyefawmifudk wyfrawmfu wku
d cf u
dk o
f rd ;f yku
d v
f u
dk o
f nf/ xkaYd Mumifh umqifacgif;aqmif
aom rl*sm[pfwkdYrsm;pGm tiftm;enf;yg;oGm;cJh&onf/
okdYaomf wpfEkdifiHvkH; qlylaomif;usef;rIrsm; jzpfay:aecsdefjzpfojzihf wyfrawmftaejzihf Mum&SnfpGm
xdef;rxm;EkdifbJ ppfqifa&;umvukefonfESihf jyefvnfkyfodrf;&onf/ rl*sm[pfrsm;onfvnf; wyfrawmf
ppfaMumif;kyfodrf;oGm;onfESihf &ckdifaus;&Gmrsm;ukd xdyg;aESmifh,Sufvmonf/70 1954ckESpf Ekd0ifbmvwGif
wyfrawmfonf bl;oD;awmifESihf armifawme,fajrrsm;wGif rkwfokHppfqifa&;qifETJ&m rl*sm[pfXmecsKyfESihf
tckid t
f rmajcukwpf cef;rsm;ukd acsreI ;f Ekid cf NhJ y;D ? XmecsKyyf *FvmBu;D pcef;ukd wku
d cf u
dk o
f rd ;f qnf;Ekid o
f jzihf umqif
onf ta&SUygupwefoYkd xGuaf jy;oGm;cJo
h nf/ xGuaf jy;oGm;onfh umqifudk jyefvnftyfE&HS ef jrefrmtpk;d &u
awmif;qkad omfvnf; if;wkzYd rf;qD;xm;aMumif; tjypfjzifh wpfzufEidk if o
H Ykd xGuaf jy;oGm;oludk jyefvnfvaJT jymif;
ay;&ef jrefrmtpkd;&ESihf w&m;0ifpmcsKyf csKyfqkdxm;jcif;r&Sdojzihf vTJray;EkdifaMumif; taMumif;Mum;cJhonf/
if;udpE iS yfh wfouf ygupweforwBu;D jrefrmEkid if o
H Ykd vma&mufvnfywfpOf owif;axmufrsm;u tqkyd g
umqifudpudk ar;jref;&m orwBuD;u umqifukd 5ESpfaxmifxJwGif xm;cJhNyD; tcktcg if;tm; tjcm;odkY
oGm;vmcGirfh jyKbJ olu
Y dk tdrcf sKycf sxm;aMumif; ajzMum;cJo
h nf/71 1961ckEpS w
f iG f ar,kckid t
f yk cf sKyaf &;zGUJ pnf;Ny;D
aemuf xkd;ppfrsm; ppfcJh&m ESpfvtMumwGif bl;oD;awmif awmifykdif; rl*sm[pfygwDOu| rpwma&mfbD[lvm?
'kw,
d Ou|rpwmarmfpawmfzED iS fh tzGUJ 0ifaygif; 290ausmw
f Ydk vufeufcsonf/72 rl*sm[pfwYdk tiftm;,kwaf vsmh
oGm;um tiftm; 200avmufom e,fpyfwiG f vIy&f mS ;Ekid o
f nfh tqifo
h aYkd &muf&cdS o
hJ nf/73 okaYd omf jrefrmEkikd if rH S
umqifudk vTaJ y;&ef tjyif;txefBuKd ;pm;vmaomtcg tdrcf sKyrf v
S w
TG af y;vku
d o
f nfukd awGU&onf/ ygupwef
tpkd;&yg0ifywfoufaeonfhoabmyif jzpfonfukd awGU&onf/
70/
71/
72/
73/

jynfwGif;aomif;usef;rIorkdif;? tydkdif;(2)? pm 132


txl;jynfaxmifpkowif;pm? 5-12-1960? pm 2
rl*sm[pfrsm; tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwkduf? pmrsufESmryg/
jynfwGif;aomif;usef;rIorkdif;? tydkdif;(2)? pm 133

18
awmif;qkdcJhonf/76 trSefwu,ftm;jzihf if;tcsufrsm;onf ppfNyD;p tv,foHausmf rGwfqvifnDvmcHu
csrSwfxm;aomtajccHtcsufrsm;ukd qufvuftaumiftxnfazmfjcif;yifjzpfonf/ (&uy)uxkdf awmif;qkd
csurf sm;ukd avmavmq,f oabmwlnrD I ray;Edifk af omfvnf; wjznf;jznf; Ed idI ;f oGm;rnf[k jyefMum;cJo
h nf/
odkYaomf tm;tifcsdeJYaeaom tzGJUrsm;jzpfojzihf kd[if*smtzGJU\awmif;qkdcsuftcsKdUukd vkdufavsmcJh&onf[k
qkdonf/ if;wkdYrSmkd[if*smygwDonf kd[if*sm(ukvm;rsm;)\ wpfckwnf;ygwDjzpfonf/
xkdYaMumifh ukvm;trsm;tjym;&Sdaom armifawm? bl;oD;awmif taemufbufawmif&if;ykdif;
onfvnf;aumif;? bl;oD;awmifNrKd Ue,f anmifacsmif;ESifh anmifacsmif;txufyidk ;f onfvnf;aumif;? k[
d if*sm
(ukvm;rsm;)\ e,fajrjzpfonf/
yl;wGJppfaumfrwD\ tBuD;tuJonf ppftiftm;rsm;aom kd[if*smygwDrS jzpf&rnf[laom
tcsufrsm;jzpfonf/
xkdodkY &ckdifolykefrsm;ESihf oabmwlnDcsuf&NyD;onfESihf vpfAsm;okdY oGm;a&mufwifjy&m vpfAsm;wGif
tvGwo
f abm aiGaMu;tultnDay;vku
d o
f nf[q
k o
dk nf/ xkad iGrsm;ukd tmupwef acgif;aqmifrsm;jzpfaom
ppfawGrS plvwefrmrGwfESihf armfv0Dq&mrsm;u xdef;odrf;vkdufonf/ wpfqufwnf;rSmyif plvwefrmrGwfu
tmupwefwnfaqmufa&;twGuf ta&SUygupwefEidk if o
H Ykd tultnDawmif;cJo
h nfh pmwpfapmifudk a&;om;
ay;ykdYcJhonf/ xkdpOfu ta&SUygupwefwGif b*FvDrsm; cGJxGufa&; wkdufyGJ0ifaecsdefjzpf&m plvwefrmrGwfu
ta&SUygupweftpk;d &ukd axmufcNH y;D cGx
J u
G af &;orm;rsm;ukd qefu
Y siaf Mumif; a&;om;cJo
h nf/ odaYk omf xkpd monf
ppfumvjzpfojzifh a&mufroGm;cJhacs/77
if;wkdYtaejzifh kd[if*smvGwfajrmufa&;twGuf rnfokdYyifajymqkdaeapumrl yifukd,fpdwfwGif
tmupwefEidk if H xlaxmifa&;OD;wnfcsuo
f Ykd oGm;aeonfudk awGU&S&d onf/ r,ljrpf0rS ;f rS &ckid rf sm;ukd armif;xkwf
um rGwq
f vifEidk if x
H al xmif&ef pDpOfjcif;yifjzpfonf/ 1985ckEpS f ygupwefvw
G v
f yfa&;aeYwiG f taemufygup
wefEdkifiH? &m0gvfyef'DNrdKUteD;&Sd bm;rm;ukdvkde78
D aus;&GmwGif &ckdifrSwdrf;a&SmifoGm;aom rGwfqvifrsm;onf
tpnf;ta0;wpf&yfusi;f ycJo
h nf/ xkt
d pnf;ta0;wGif rGwq
f vifvw
G af jrmufa&;tzGUJ (RLO) OuX tmruf&mS ;
\ rdecYf eG ;f ukd AD',
D jdk zihf jzefaY 0cJo
h nf/ xkrd ed cYf eG ;f wGif ]]cifAsm;wk[
Yd m r,luRe;f ay:rSm&Sad ewJh rGwq
f vifbmom0if
r[kww
f o
hJ al wGudk onfa'ou xGuo
f mG ;atmif enf;rsK;d pkaH wGudk ok;H &r,f/ onfae&mawGudk uReaf wmfwu
Ydk
tpm;0ifEkdifatmifvkyf&r,f/ onfa'oawGukd trmcHjzpfatmif vkyf&r,f/ aemufwpfcg cifAsm;wkdYukd &ckdifArmawGu ESyd pf uf&if xGurf ajy;ygeJ?Y tvmt&Sijf rwf&UJ wefc;dk awmfeYJ rowfEidk yf gbl;}}[k yg&So
d nf/79 rGwq
f vif
wkYd taejzihf bl;oD;awmif? armifawme,fudk rGwq
f vifa'otjzpf oD;oefaY exkid Ef idk af tmif taumiftxnf
azmfvjdk cif;yifjzpfonf/ xkt
Yd wl wpfbufEidk if \
H NrKd UESifh aus;&GmtcsKUd wGif tl&'lbmom? b*FgvDbmom vufurf;
pmapmifrsm; jzefYa0&mwGif if;pmapmifrsm;\tusOf;rSm ]]oifwkdYaexkdif&ma'owGif pm;a&&dumcsKdUwJhvsuf&Sd
onf/ oifwEYdk iS fh uyfvsu&f adS om jrpfwbufurf;wGif jrefrmEkid if o
H nf qefpyg;? pm;eyf&u
d m pm;rukef Ekid af vmuf
76/
77/
78/
79/

?
jrefrmEkdifiHrSxGufajy;oGm;onfh rlqvifrsm; wnfxm;onfhaus;&Gmrsm;trnfjzpfonf/
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm 2/
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm 4
D 1315

20
rSwfay;NyD; rGwfqvifrsm;tm; zqyvokdY odrf;oGif;um ta&G;cHapcJh&m tblckdif? tblabmfa&SmwkdY zqyv
trwfrsm;jzpfvmMu bl;oD;awmifNrKd Ue,frS plvwefrmrGwf zqyvtrwftjzpf ta&G;cH&onf/ bl;oD;awmif?
armifawmrS rGwq
f viftrwfrsm;ukd ta&G;cHciG afh y;cJNh y;D rJtrsm;tjym;&&S&d eftwGuf ppfwaumif;ukvm;rsm;ukd
ac:oGi;f um rJay;cGi&hf atmif aqmif&u
G af y;cJo
h nf[q
k o
dk nf/ ppfwaumif;ukvm;rsm;ukd ac:oGi;f aeaMumif;
odaomfvnf; OD;Ektaejzifh roda,mifaqmifaecJjh cif;jzifh ukvm;rsm; tqrwef rsm;jym;vmapcJo
h nf/83zm;0yf
&Gm (armifawm)rS ygvDrefacwfBuHKcJholwpfOD;u OD;Ekonf zm;0yf&Gmukd a&muf&SdvmaMumif;? rGwfqvifawG
zqyvukd rJay;vQif rSwfykHwifxkwfay;rnf/ aecGihf&rnf[kajymoGm;aMumif; if;\tawGUtBuHKukd ajymjycJh
onf/84 ajrmufODF;NrdKUwGif aexkdifonfh &wnwGif ukd,fwkdifyg0ifcJholwpfOD;u ajymMum;onfrSm OD;Ekonf
OD;AaqG? OD;ausmNf ird ;f wkEYd iS rfh wlbJ rGwq
f vifrsm;xHrS rJ&a&;twGuf EIwrf t
S vG,w
f ul uwday;rIrsm; jyKcahJ Mumif;?
&wn ukv
d nf; if;\ygwDudk axmufcyH gu &ckid u
f jdk ynfe,fay;rnf[k &wntrwfrsm;ukd if;\tdro
f aYdk c:
ajymqkdcJh aMumif; ajymMum;cJhonf/85
zqyvrJtEkid &f a&;twGuf xkt
d csed u
f jynfxaJ &;0efBu;D OD;{armif (ac:) t'lv'pf\ axmufcrH jI zihf
b*FvDrsm;ukd ac:oGif;vmonf/ bl;oD;awmifwGif tblckdifqdkolu zqyvOu|? v0uwkdYESihfaygfif;um
tdrfaxmifpkpm&if;rsm; jyKvkyfNyD;rS wpfbufEkdifiHrS b*FvDrsm;ukd ac:oGif;vm&m &Gmaygif; (40)ausmfonf
wpfr[kwcf si;f a&muf&v
dS monf[q
k o
dk nf/86 jyifyrSval ygif;rsm;pGmukd xku
d o
hJ Ykd ac:oGi;f vmjcif;jzifh zqyvtEkid f
&a&; aqmif&u
G jf cif;onf OD;Ek\vkyaf qmifcsujf zpfonf/ xkt
d rSm;onf aemifwiG Ef idk if aH &;ukd rsm;pGmtxdemap
aom trSm;wpfckyifjzpfonf/ xkdYaMumihf bl;oD;awmif? armifawme,fwGif zqyvrSm rGwfqviftrwfrsm;
tEkid &f vmNy;D vTw
G af wmftrwfrsm; jzpfvmonfudk awGU&onf/ vGw
T af wmfwiG f ae&m&vmolrsm;\ aemufu,
G f
wGif rGwfqvifukefonfrsm;\ aiGaMu;axmufyHhrIrsm; &,lcJhonf[k od&onf/87
OD;Ektpkd;& tmPm&vmonfhtcg rGwfqviftrwfrsm; ae&m&vmNyD; 0efBuD;tqifh&mxl;rsm;yg &&Sd
vmMuonf/ xko
d &kYd vmaom &mxl;ukd tok;H csum &ckid jf ynfe,fwiG ;f okYd ppfwaumif;rGwq
f vifrsm;? tvG,w
f ul
0ifvmEkid af tmif tumtuG,af y;jcif;? pyg;arSmifcv
dk yk if ef;rsm; vkyu
f idk jf cif;? ajratmufvyI &f mS ;rIjyKvyk af eaom
rl*sm[pftzGUJ ukd tultnDay;jcif;rsm;? jyKvyk v
f monfudk awGU&onf/ OD;Ek\zqyvtpk;d &umvwpfavQmufv;Hk
rGwq
f viftrwfrsm;\ tmPmjzihf bl;oD;awmif? armifawme,fxw
J iG f vIy&f mS ;rItrsK;d rsK;d jyKvyk cf o
hJ nfudk awGU&
onf/ xked ,frS rGwq
f viftrwfrsm;onfyifvQif if;wk\
Yd MoZmtmPmukd tok;H jyKum b*FvrD sm; 0ifciG &fh atmif
aqmif&Gufay;cJhonfukdvnf; awGU&Sd&onf/88
&ckid w
f Ydk jynfe,f awmif;qko
dk rH sm; us,jf yefv
Y mjcif;ukd rGwq
f vifrsm;uvnf; ,cifuyif pk;d &drcf o
hJ nf/
&ckid w
f aYdk wmif;qkcd suf atmifjrifcv
hJ Qif jynfe,fay;cJv
h Qif rGwq
f vifrsm; zdEydS cf &H rnfudk pk;d &drcf MhJ uonf/ xkaYd Mumihf
&ckid af jrmufyidk ;f &Sd rGwq
f vifwv
Ydk nf; cGx
J u
G af &; vIy&f mS ;rIrsm;pwifjyKvyk v
f mMuonfu(dk Rees William)u tpk;d &
83/
84/
85/
86/
87/
88/

OH/P/0359/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0359/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0362/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0360/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0355/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0354/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?

armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk

22
u (bom)[laom jrefrmtrnfjzihf rpwm*zg;uJhodkY bl;oD;awmif? armifawmNrdKUe,frsm;&Sd ppfwaumif;om;
rGwfqvifrsm;ukd &cdkifwkdif;&if;om;rGwfqvifrsm; jzpfav[ef rckdifrmaom orkdif;taxmuftxm;rsm;jzihf
a&;om;vmonfukd awGU&onf/
&ckid w
f \
Ydk jynfe,fawmif;qkrd I Bu;D xGm;vmcsed w
f iG f rGwq
f vifwu
Ydk vnf; &ckid w
f EYdk iS w
fh ef;wl tcGit
fh a&;
ay;&ef awmif;qkdcJhMuonf/ wkdif;&if;om;tjzpf tcGihfta&;awmif;qkdvmjcif; jzpfonf/ xkdaqmif;yg;ukd
kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&; tzGJUcsKyfuvnf; ]]kd[if*smvlrsKd;pk &mZ0if tusOf;csKyf}}trnfjzihf tenf;i,f
jznhfpGufum 1960jynhfESpfwGif ykHESdyfjzefYa0cJhonf/93 trfatwm[d&fbmomuyif 1963ckESpf ]]kd[if*smESihf
urefvlrsKd;pkrsm;}}[laom pmtkyfukd jrpfBuD;em;NrdKU kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&; tzGJUrSwpfqifh xkwfa0cJhjyef
onf/94 xkt
Yd wl armifov
H iG u
f vnf; k[
d if*smvlrsK;d rsm; taMumif;ukd jr0wDr*Zif;wGif a&;om;um wdik ;f &if;om;
d if*smESiyfh wfoufonfh aqmif;yg;tm;vk;H onf bomESifh
vlrsK;d jzpfaMumif; vrf;aMumif;jycJo
h nf/95 okaYd omf k[
*zg;a&;om;onfh aqmif;yg;ukd xyfwlul;csa&;om;xm;jcif;rsm;om jzpfonfukd awGU&onf/ xkdxufykdaom
taxmuftxm;r&Sad wmhbJ vSnyfh wfa&;om;aejcif;omjzpfonf/ k[
d if*smvlrsK;d ukd wkid ;f &if;om;vlrsK;d jzpfa&;
pDrHcsufjzihf ygvDrefwGifvnf;aumif;? ygvDrefjyifywGifvnf;aumif;? pepfwus rGwfqvifynmwwfrsm;u
OD;aqmifum vIyf&Sm;cJhjcif;jzpfonf/
(n) kd[if*smvlrsKd;ukd zefwD;,ljcif;
t*Fvyd w
f Ykd &ckid u
f dk odr;f yku
d v
f u
dk o
f nft
h csed t
f xd k[
d if*sm[laomtok;H tEIe;f ray:ao;acs/ ukv
d edk D
acwf orkdif;q&mrsm; a&;om;onfh jrefrmEkdifiHorkdif;? &ckdiforkdif;pmtkyfrsm;wGifvnf; kd[if*smtaMumif;
rygcJhacs/ ppfwaumif;a'orS vma&mufvkyfukdifaom tvkyform;rsm; &ckdifbk&ifvufxufu okYHyef;tjzpf
zrf;qD;vmolrsm;om&SdcJh&m if;wkdYukd b*FgvDukvm;rsm;[kom ac:Muonf/ kd[if*sm[laomtokH;tEIef;onf
'kwd,urmppftwGif;rSom ay:aygufvmonfh tokH;tEIef;jzpfonf/ 1947ckESpfwGif ay:aygufvmaom
pum;vk;H opfwpfcjk zpfonf/ k[
d if*smorkid ;f ukd vGwv
f yfa&;&Ny;D aemufyidk ;f wGif b*FgvDynmwwfrsm;u a&;om;
Muonf/ k[
d if*sm[laomtrnfudk wkid ;f odjynfojd zpfatmif pwifvyI &f mS ;rIonf 1960jynhEf pS w
f iG rf S pwifcjhJ cif;
jzpfonf/
bl;oD;awmif ygvDreftrwf t'la*:azmf (*zg;)u 1960jynhfESpf {NyD 21 &ufaeY &efukefwGif jyKvkyf
aom owif;pm&Sif;vif;yGJwGif &ckdif? yxefESihftm&yfwdkY aoG;aESm&mrS jzpfay:vmaom vlrsKd;onf kd[if*sm
vlrsK;d jzpfaMumif;wifjycJo
h nf/ trSew
f u,ftm;jzihf if;wk\
Yd pum;rsm;onf k[
d if*smpum;jzpfaMumif; wifjycJh
onf/96 trSew
f u,ftm;jzihf if;wk\
Yfd pum;rsm;onf b*FvpD um;rsm;om jzpfonf/ if;wkaYd jymaompum;onf
ppfwaumif;atmufyidk ;f u ajymaompum;jzpfonf/ ba*FgwGif ppfwaumif;txufyidk ;f u ajymaompum;ESifh
93/
94/
95/
96/

Ba Tha, Roewengyas in Arakan, The Guardian, 1960, P-33

trfat wm[d&fbom? kd[if*smESihf urefvlrsKd;pkrsm;? kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&;tzGJU? &efukef?


1963
armifoHvGif? &ckdifukvm; odkYr[kwf kd;0efmvlrsKd;rsm;? jr0wDr*Zif;twGJ(8)trSwf(9)1960 pm 17
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 88

24
ulnDay;cJhonfukdtaMumif;jyK at'D 1430 jynfhESpfwGif rGwfqvifbmom0ifrsm; pwif0ifa&mufvmcJhNyD;
rGwfqvifbGJU trnfcHcJhonf[kqkdonf/ odkYaomf &ckdiforkdkif;ynm&Sif *sufvkdufk'g (J.P. Leider) u ppfa&;t&
rif;apmrGet
f m; rGwq
f vifa*g&fb&k if ulno
D nf[al om taxmuftxm;ukd &ckid o
f rkid ;f rsm;wGif '@m&Dqefqef
a&;om;xm;jcif;jzpfNy;D ba*Fgorkid ;f wGif ckid rf monfh taxmuftxm;r&Sad Mumif;? xkt
d csed u
f ba*Fga'oonf
rwnfrNird jf zpfaeonfh tajctaeaMumifh rif;apmrGeu
f dk ulno
D nfrmS jzpfEidk zf ,
G rf &Sad Mumif; axmufjycJo
h nf101
z,f&mukd,fwkdifuvnf; b*Fvm;pmaytaxmuftxm;rsm;wGif rif;apmrGefoGm;a&mufckdvIHonfh taxmuf
txm;vk;H 0rawGU&yg[k qkcd o
hJ nf/ &ckid b
f &k ifrsm; rGwq
f vifbUJG trnfrsm;ukd vufccH jhJ cif;aMumifh rGwq
f vif[k
,lq&ef taMumif;r&Sad cs/ &ckid b
f &k ifrsm; eef;wufvmonft
h cgwkid ;f bk&m;wnfjcif;? ausmif;aqmufvLS 'gef;jcif;?
uRefvSLjcif;? oD&dvuFmodkY &[ef;rsm; apvTwfjcif;wkdYudk ausmufpmtaxmuftxm;rsm;wGif tckdiftrmygNyD;
jzpfonf/ at'D 7&mpkESihf 9&mpktwGif; a&;xkd;xm;onfh &Spfaomif;bk&m;twGif;&Sd tmeEp`EausmufpmwGif
Ak'b
momuk;d uG,,
f MHk unfru
I dk tckid t
f rma&;xk;d xm;onfudk awGU&S&d onf/102 1960-61ckEpS f &ckid w
f efaqmif
r*Zif;twG(J 2) trSw(f 9)? t*Fvyd b
f momykid ;f wGif aqmif;yg;&Sif ppfawGarmifu arm&pfaumvpfa&;om;onfh
(Arakan Palace in the Civilization of the Boy)ukd uk;d um; a&;om;&mwGif ajrmufO;D acwf tEkynm? Adou
k m
vuf&mrsm;onf rGwfqvif,Ofaus;rI taiGUtouf rygonfhtjyif [dEL,Ofaus;rIbufodkYomEG,faMumif;
arm&pfaumvpf\tqkEd iS fh odv
Yk rl sK;d wpfrsK;d wDxiG jf cif;rSm a'o&Sd wkid ;f &if;om;rsm;ukd armif;xkw
f tydik pf ;D
vkdaom &nf&G,fcsufrsm;om jzpfaMumif; wifjycJhonfukd awGU&onf/103
k[
d if*sm[lonfph um;ukd tvHeu
D eG jf rLepfrsm;u ]]rl*sm[pf}}olyek rf sm;twGuf xGiaf y;cJah om trnfjzpf
aMumif;? 1950jynhEf pS rf sm; tpykid ;f u tvHerD sm;ESifh rl*sm[pfrsm;onf ],m,Dr[mrdw}f zGUJ xm;Ny;D zqyvtpk;d &
ukd wkdufckdufaeMuaMumif;? rl*sm[pfrsm;u if;wkdYtwGuf orkdif;0iftrnfwpfck &Smay;ckdif;ojzifh tvHeDrsm;u
&Smay;cJjh cif;jzpfaMumif; a&;om;xm;onfh rSww
f rf;wpfcv
k nf; awG&Y onf/armifawmNrKd UrS q&mawmfwpfO;D u
if;\tawGUtBuHKukd ajymjyonfrSmOD;Ek? OD;baqGwYdk armifawmukd 1960-61rSm a&mufvmawmh ausmif;em;u ukuKd yifBu;D em;rSm tpnf;
ta0;usi;f ya[majymw,f/ wkid ;f &if;om;tvku
d f rdwq
f ufpum;ajymMuwJt
h cg rGwq
f vifynmwwf
q&mBuD; awGjzpfwJh OD;barmif? OD;azZD? qD'DwkdY (3)OD;vnf; wufa&mufMuw,f/ olwkdYtvSnhf
va&mufawmh usKyfwkdY ArmEkdifiHrSmaew,f? bmvlrsKd;vkdY ac:rvJvkdYar;w,f/ ygvmwJh OD;AaqGu
rajzbl;? OD;atmifZHa0u rif;wkdY [kdu 'Du vGifhusvmwJhtwGuf vGif*sm (&Gifh*sm) vkdYbJ ac:ayghvkdY
ajymw,f? tJ'Dpum;ursm; pNyD; ay:aygufvm ovm;awmhrodbl;/
[kajymMum;cJo
h nf/104 vGiv
hf mol tajcwusr&So
d mG ;aeoludk vGi*hf sm[kac:Ny;D &ckid t
f oHxu
G Ef iS fh &Gi*fh sm
[kajymMuonf/ &Gifhonf &ckdifpum;jzpfNyD; *smonfukvm;pum;jzpfonf/ xkdpum;rS kd[if*smjzpfvmonf[k
xifaMumif; ajymMuaomfvnf; rGwfqvifwkdYtaejzihf pum;vkH;\t"dyg,fukd rBudKufMuacs/ okdYaomf tjcm;
t"dyg,foufa&mufatmif zefwD;um vlrsKd;wpfrsKd;jzpfa&; aqmif&Gufvmonfukd awGU&onf/ rnfodkYqkdap
101/
102/
103/
104/

OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfe,f pD;yGm;a&;b@mwkduf? pm 92-96


tmeEp`Eausmufpm
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 88
&ckdifhtm;rmef (2)? &ckdiforkdif;okawoetoif;? 1996? pm 39

26
xkrd w
S cf suw
f iG f wkid ;f &if;om;tjzpf awmif;qkv
d Qif vkt
d yfonft
h csurf sm;ukd axmufjycJo
h nf/ uk,
d yf idk ,
f Ofaus;rI?
udk,fykdifpm? ukd,fykdifpum;? ukd,fykdiftkyfcsKyfaexkdifvmcJhrI ponfhtcsufrsm; jynhfpkHrSom oD;jcm;jynfe,f
awmif;qkdykdifcGihf&SdaMumif;? xkdodkYr&Sdao;vQifvnf; EkdifiHom;rsm;&ykdifcGihfukd tokH;csum Oya'jyKvTwfawmfodkY
a&mufatmifaqmif&u
G Nf y;D vTwaf wmfxrJ w
S pfqifh rdrv
d cdk siaf omtcsuu
f dk ukid v
f yI Ef idk af Mumif; rSwcf sucf somG ;
jcif;yifjzpfonf/ xkt
d csurf sm;onf t*Fvyd w
f t
Ydk aejzihf if;wkaYd wmif;qkad omtcsurf sm;ukd vufrcH[q
k adk omf
vnf; aemiftcg rnfoaYdk qmif&u
G &f rnfudk vrf;aMumif;ay;vku
d o
f nfo
h abmyifjzpfonf/ xkv
d rf;aMumif;twkid ;f
,aeYvyI &f mS ;aeonfudk awGU&ayonf/ xkv
d rf;aMumif;twkid ;f yif ygvDrefacwfwiG f a&G;aumufy0JG ifEidk af tmif
aqmif&GufcJh&m ygupwefEkdifiHom;jzpfaom *yg;yifvQif trwfjzpfvmonfudk awGU&onf/ vTwfawmfwGif
ae&maumif;rsm; &&Sad tmif aqmif&u
G u
f m if;wk\
Yd tmPmjzihf bl;l oD;awmif? armifawm? &aohawmife,frsm;
wGif wpfzufEkdifiHrS b*FgvDrsm;ukd tvkH;t&if; oGif;cGihf&&SdcJhjcif;jzifh ,aeYvlOD;a& tqrwefrsm;jym;vSaom
tajctaeukd a&muf&cdS jhJ cif;onf if;wk\
Yd pepfwus aqmif&u
G cf o
hJ nfh pDru
H ed ;f jzpfonfudk awGU&onf/ xkt
Yd wl
wkdif;&if;om;vlrsKd;wpfrsKd;jzpfaMumif;ukdvnf; NAdwdoQwkdYay;cJhonfhvrf;aMumif;twkdif; ukd,fykdifpmwDxGifjcif;?
uk,
d yf idk pf um;wDxiG jf cif;? uk,
d yf idk ,
f Ofaus;rI&cdS ahJ Mumif;ukd orkid ;f vdrrf sm;? zefw;D jyKvyk u
f m ajrmufO;D acwfb&k if
rsm;onfyifvQif if;wk,
Yd Ofaus;rIjzifh tkycf sKycf o
hJ nhb
f &k ifrsm;jzpfcahJ Mumif; a&;om;xkwv
f iT v
hf monfudk awGU&
onf/
1962 aemufykdif; &ckdifjynfe,f? b*FgvDrGwfqvifrsm; tajctae
odaYk omf jrefrmEkid if \
H Edik if aH &;tajctaeonf Akv
d cf sKyBf u;D ae0if; 1962ckEpS w
f iG f tmPm&,lNy;D aemuf
ykid ;f toGiw
f pfrsK;d ajymif;vJomG ;cJo
h nf/ &ckid jf ynfe,fawmif;qkrd rI sm; cGx
J u
G v
f rdk rI sm;onfvnf; aysmufu,
G o
f mG ;
cJhonf/ AkdvfcsKyfae0if;\awmfvSefa&;aumifpD tpkd;&vuffxufwGif EkdifiHa&;ygwDtm;vkH;ukd zsufodrf;cJhonf/
xkdYaMumifh rGwfqvifukvm;wkdY\ EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm;onfvnf; acwikyfvQKd;oGm;cJhonf/ 1969ckESpfwGif
bDataZmfazm acgif;aqmifaomajratmuf aomif;usef;olrsm;onf awmifykdif;ESifhajrmufykdif;a'orsm;wGif
jyefvnfqyl v
l yI &f mS ;rIrsm;ukd pwifcMhJ uonf/111 1974ckEpS w
f iG f bDataZmfazmtzGUJ onf wyfrawmfx;dk ppfaMumifh
wjznf;jznf; NyKd uo
JG mG ;onf/ bl;oD;awmif? armifaf wm&Sd rl*sm[pfoyl ek rf sm;onfvnf; wyfrawmfx;dk ppfaMumifh
wpfzufEkdifiHodkY xGufajy;cJhMuonf/112
awmfvSefa&;tpkd;&onf jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDukd wnfaxmifNyD; wpfygwDpepfjzihf qufvuf
tkyfcsKyfcJhonf/ zGJUpnf;ykHtajccHOya'ukd a&;qGJa&;twGuf (1971)ckESpfwGif jynfolwkdYxH tBuHOmPfay;&ef
awmif;cHco
hJ nf/ xkt
d csuu
f dk tcGiahf umif;,lNy;D ajray:ajratmuf rGwq
f vifuv
k m;rsm; jyefvnfacgif;axmif
vmcJhonf/ if;wdkYu kd[if*smtrnfcH rGwfqvifwkdYtwGuf tcGifhta&;awmif;aom ]]kd[if*smvlrsKd;rsm;u
tBuHay;qEjyKpmwrf;}} [laomtrnfygpmwrf;ukd tpkd;&okdY wifjycJhonf/ armifawmNrdKUe,f jynfolrsm;\
oabmxm;ESifh tBuaH y;csurf sm;wGif k[
d if*smukd wkid ;f &if;om;tjzpf todtrSwjf yKay;&ef tBuKH jyKmxm;onfudk
(#)

111/ armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 49
112/ armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 51

28
trnfcH rGwq
f vifw\
Ydk ajratmufvyI &f mS ;rIrsm; jyefvnfacgif;axmifvmjyefonf/ if;wku
Yd kd Ekid if jH cm;owif;pm?
*sme,frsm;rSwpfqifh jrefrmtpk;d &u rGwq
f vifrsm;ukd rsK;d jyKwaf tmif owfjzwfaeonf[k owif;vTiahf &;om;cJh
Muonf/ b*Fvm;a'&SfUtpkd;&uvnf; xGufajy;vmolrsm;ukd rdrdwkdYEkdifiHom;rsm; r[kwfojzihf vkH;0wm0efr,l
EkdifaMumif; aMunmcJhonf/ b*Fgvm;a'&SfU? ygupwef? rav;&Sm;paom rGwfqvifEdkifiHwkdYrS xkwfa0onfh
owif;pmrsm;uvnf; jrefrmEkdifiHtpkd;&ukd 0kdif;0ef;IHIUcscJhMuonf/ xkdYaMumihf ukvor*rSMum;0ifum xGufajy;
oGm;aomrGwfqvifwkdYudk 'kuonfrsm;tjzpf owfrSwfum pm;eyf&dum? aq;0g;wkdYudk axmufyHhulnDcJhonf/
xkjd yemukd jrefrmtpk;d &ESifh b*Fvm;a'&SUf tpk;d &wku
Yd aqG;aEG;ajz&Si;f &efvnf; aphpyfay;cJo
h jzihf ESpEf idk if t
H pk;d &
rsm; aphpyfaqG;aEG;cJMh uonf/ tqkyd gudpu
dk taMumif;jyK ppfwaumif;om; rGwq
f vifwo
Ydk nf k[
d if*smrsK;d cspf
wyfOD; (R.P. F) (Rohingya Patriot Front) ESihf kd[if*smaoG;pnf;nDGwfa&;tzGJU(R.S.O) (Rohingya
I &f mS ;rItzGUJ ESpzf UJG onf wpfzufEidk if w
H iG f ajcukw,
f u
l m vIy&f mS ;
Solidarity Organization) [lonfh ajratmufvy
vmcJo
h nf/ if;tzGUJ ESpzf UJG onf yl;aygif;cJNh y;D tm&uef[
dk if*smvGwaf jrmufa&;wyfO;D (A.R.I. F) ukd zGUJ pnf;vku
d f
onf/ ppfwaumif;e,fwiG f tajcpku
d af exkid Mf uNy;D tm&yfEidk if rH sm;? wl&uDEiS fh aqmf't
D ma&;AsEidk if &H dS tpvrftzGUJ
toD;oD;wkdY\ tultnD&&Sdonf/119
if;wkdYonf rdrdukd,fukd &ckdifwkdif;&if;om; kd[if*smvlrsKd; rGwfqvifrsm;tjzpf cH,l armifawm?
bl;oD;awmifNrKd Ue,frsm;ukd k[
d if*smjynfe,ftjzpf xlaxmifay;&ef awmif;qko
d nf/ tzGUJ \aMunmpmwrf;f wGif
jrefrmEkid if t
H pk;d &taejzihf k[
d if*smuk,
d yf idk t
f yk cf sKycf iG &fh jynfe,fay;&ef awmif;qkcd o
hJ nfudk awGU&onf/ OD;azmf
ZHu ]]jynfaxmifpkajrukd ppfwaumif;om; vkdcsif ykefuefaeMujcif;jzpfaMumif;? xkdtcsufukd vGwfvyfaom
jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmftpk;d &onf av;av;eufeufpOf;pm;Ny;D ygupwefwidk ;f jynfEiS fh tcsed rf aDS qG;aEG;wkid f
yifvsuf &Si;f vif;&ef oifah yonf/ e,fpyfta&;aMumifh yxrt*Fvyd jf refrmppfjzpfc&hJ onf/ wzef e,fpyf
ta&;aMumifh ESpEf idk if pH w
d 0f rf;uGjJ ym;rI ray:aygufap&ef tcsed rf w
D m;qD;oifah yownf;}}[k a&;om;xm;onfudk
120
awGU&onf/
(X) 1900 ta&;tcif;aemufykdif; kd[if*smtrnfjzihf vIyf&Sm;rI
1988twGif; jzpfysufcJhaom 'Drkdua&pDta&;tcif;umv vlxktkH<urIukd tcGifhaumif;,lum
rGwq
f vifvyI &f mS ;rIrsm;vnf; csed u
f u
dk v
f yI &f mS ;vmonfukd awGU&onf/ if;wkrYd mS armifawmwGif 88ta&;tcif;
rwkid rf u
D yif pDpOfc&hJ m if;rSm 13-5-88&ufaeY &ckid w
f idk ;f &if;om;rsm;tm; vkyBf uNH y;D wpfzufEidk if rH S b*FgvDrsm;ukd
csufcsif;tpm;xkd;a&; BuHpnfcJhjcif;yifjzpfonf/ rGwfqvifwkdYtaejzihf 'kwd,urmppfumv &ckdifukvm;t"d
ukP;f wGif &ckid rf sm;ukd bl;oD;awmif? armif;awme,frS armif;xkwcf o
hJ nhf ar 13&ufaeYukd if;atmifyaJG eYtjzpf
owfrw
S x
f m;ojzihf 1988ckEpS f ar 13&ufwiG v
f nf; xk&d nf&,
G cf sut
f aumiftxnfazmf aqmif&u
G cf o
hJ nfukd
121
od&Sd&onf/ xkdaeYnwGif b*FgvDvlrsKd; ig;aomif;cefY NrdKUay:&Sd tmPmykdifyk*dKvfrsm; r&Sdjcif;ukd
tcGifhaumif;,lum &ckdifom;rsm;ukd owfypfMuonf/ bk&m;&Siftvkdus bmoma&;kwkdufyGJqifETJMu[k
a<uaMumfum NrdKUudk 0kdif;&HvmMu onf/ xkdtcsdefu NrdKUwGif;wGif vkHNcHKa&;tajctaetiftm;enf;aejcif;ukd
tcGifhaumif;,lum pepfwusydwfqkdYNyD; armifawmNrdKUudk tNyD;tykdifodrf;ykduf&ef aqmif&GufcJhjcif;jzpfonf/
0kid ;f &Hxm;aomb*FgvDrsm;ukd twif;azmuf xGuu
f m wyfuo
dk mG ;a&muftultnDawmif;&ef BuKd ;yrf;cJMh u&onf/
&JESihfvkHxdef;wyfu &ckdifjynfolrsm;ESihftwl ckcHojzihf if;wkdYBuH&G,fcsuf ratmifjrifcJhacs/ atmifjrifcJhygu
armifawmukd rGwfqvife,fajrtjzpf oGwfoGif; &efBuHpnfcJhMuonf/122
119/ zkd;uHaumif;? ]"rE&m,f kd[if*sm}? jrufcif;opfr*Zif;? 1992 trSwfpOf (25)? 1992? pm 87
120/ azmfZH? &ckdife,fpyfrS Akdvfcsif;ysH? "n0wDr*Zif;ESpfvnf (1952-53) pm-21
121/ H/P/0360/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
122/ &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? pm 146

30
(jrefrmEkid if H k[
d if*smrsm;toif;-*syefjynf) rS aZmfrif;xG#f a&;om;xkwaf 0onfh ]]jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmfEiS fh
wkdif;&if; om;kd[if*smrsm;}} pmtkyfonf kd[if*smukd wkdkif;&if;om;vlrsKd;wpfrsKd;tjzpf todtrSwfjyKvmatmif
BudK;yrf;csuf wpf&yfyifjzpfonf/129
jynfyokdY oGm;a&muftvkyfvkyfukdifaeaom rGwfqvifynmwwfrsm;taejzifh rGwfqvifEdkifiHrsm;\
(txl;ojzihf aqmf't
D ma&;AD;,m;) taxmuftyHu
h ,
dk u
l m k[
d if*smwkid ;f &if;om;jzpfa&; vIy&f mS ;rIrsm; jyKvyk v
f m
onfudk awGU&ygonf/ xko
d aYkd qmif&u
G &f mwGif urmrh 'D ,
D mavmuwGif vufO;D rI&,l&ef (Web Site) axmifjcif;?
aqG;aEG;yGrJ sm;jyKvyk jf cif;wkYd aqmif&u
G v
f monf/ tifwmeufwiG f avhvmMunho
f nht
f cg k[
d if*sm0ufbq
f u
dk rf sm;
trsm;tjym;&So
d nfudk awGU&Ny;D (Search Engine) aumif;ojzihf tifwmeuf\ae&mwumwGif wufvmonfudk
awGU&ygonf/ if;wk\
Yd 0ufbq
f u
dk rf sm;wGif (Rohingya Language & Rohingya Culture) ponfwYdk xnho
f iG ;f xm;
onfhtjyif kd[if*smbmompum;oifenf;ukdyg xnfhoGif;vmygonf/ xkdYtjyif if;wkdYwGif pmr&Sdojzifh tl&'l
bmompum;uko
d ;Hk vQiv
f nf; wpfzufEidk if o
H m;[k ,kMH unfMurnfudk wGuq
f um tjcm;bmompum;rsm;ESirfh wl
bJ oD;jcm;toGif oD;jcm;pum;&SdonfhykHpHjzihf (Roman) pmjzihf wDxGifa&;om;aeonfukd awGU&onf/ tm&AD?
tl&'lbmompum;rsm;ukd aygif;pyfum pmtopfwDxGifNyD; EkdifiHopfwpfckvkyf&ef BuHpnfjcif;jzpfonf/
wpfenf;jzifh uk,
d yf idk ,
f Ofaus;rI&adS om vlrsK;d rsm;[lonfh t"dyg ,foaYkd &muf&adS tmif pepfwus aqmif&u
G af ejcif;
yifjzpfonf/
tjcm;vkyaf qmifcsuw
f pfcrk mS k[
d if*smvlrsK;d trSew
f u,f&adS Mumif; ckid v
f aHk p&ef Ekid if w
H um pmwrf;zwf
yGrJ sm;wGif yg0ifzwfMum;apjcif;wkjYd zpfonf/ xko
d Ykd pmwrf;zwfMum;&mwGif if;wku
Yd ,
dk w
f idk f zwfMum;jcif;r[kwb
f J
Ekid if w
H umwGif ae&m&Ny;D jzpfonfh ynm&Sirf sm;ukd k[
d if*smvlrsK;d &Sad Mumif; pmwrf;rsm; zwfMum;apjcif;? jzpfonf
[k od&onf/ xkdYtwl kd[if*smorkdif;? kd[if*sm,Ofaus;rI "avhxkH;pH ponfjzifh pmtkyfrsm;ukd orkdif;q&mrsm;
tm; a&;om;ckdif;um xkwfa0rIrsm; jyKvkyfvmonfukd awGU&onf/
wpfcsed w
f nf;rSmyif a'owGi;f armfv0Dq&mrsm;taejzihf vli,ftm;vk;H tm&ADpum; oifMum;jcif;ukd
eHeufwpfBudrf naewpfBudrf oifckdif;onfukd awGU&onf/ xkdokdYaqmif&Gufojzihf ,cifokH;pGJaeonfh if;wkdY\
b*FgvDpum;xJodkY tm&ADpum;a&mpyfvkdufNyD; if;wkdYonf ppfwaumif;bufu vmonfvlrsKd;r[kwfojzihf
pum;vnf; rwlaMumif;? at'D 8&mpkEpS u
f a&muf&v
dS monfh tm&yfuek o
f nfrsm;rSwpfqifh tajccsaexkid o
f rl sm;
jzpfaMumif; [lonfh vrf;aMumif;ukd a&muf&Sdatmif pepfwusjyifqifxm;jcif;jzpfonfukd awGY&onf/
&ckid jf ynfe,ftwGi;f rGwq
f vifrsm;\ vkyaf qmifrrI eS o
f rQonf armfv0Dq&mwk\
Yd TeMf um;csut
f ay:
rlwnfaqmif&Gufaejcif;yifjzpfonf/ wpfenf;tm;jzihf if;wkdYjzpfcsifaom qEukd rGwfqvifrsm;u taumif
txnfazmf&jcif;yifjzpfonf/ bmoma&;jzihf t&m&mukd xde;f csKyx
f m;onfo
h abmyifjzpfonf/ bl;oD;awmif?
armifawma'owGif rGwfqvifbmom0iftrsKd;orD;rsm;onf acgif;NrD;NcHK&rnf/ AD'D,kd? kyf&SifMunhfcGifhr&Sd[k
armfv0Dq&mrsm;u owfrSwfxm;onf/ armfv0Dq&mwkdYtaejzihf EkdifiHwumrGwfqviftzGJUrsm;ESihf
uGef,ufqufEG,frI&Sdaeojzihf if;wkdYaqmif&Gufcsufrsm;onf pepfwuspDrHudef;rsm; &SdykH&ayonf/ tcsKdUarmf
v0Dq&mrsm; taxmuftyHhay;rI tajctaeukd avhvmonfhtcg armifawmNrdKUe,f tv,foHausmf&Gm&Sd
AvDwpfckyifvQif wpfESpfvQif jrefrmaiGodef; (300)taxmuftyHh&onf[k od&Sd&onf/ xkd&GmwGif tdrfajc
3000ausm&f &dS m tdraf xmifpw
k idk ;f wGif (1)OD;rS (3)OD;xd aqmf't
D ma&As? Mopaw;vs? rav;&Sm;wkw
Yd iG f tvkyv
f yk f
130
ukdifolrsm;&SdaMumif; od&Sd&onf/ if;vlrsm; jyefvnf0ifa&mufvmonfhtcg tqkdyga'o\ pD;yGm;a&;tajc
taeukd ykdrkdcsKyfukdifvmEkdifcGihfrsm; &&Sdvmonfukd awGU&onf/ xkdtajctaersm;u a'ocHwkdif;&if;om;rsm;
129/ aZmfrif;xG#f?

jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmf ESihf wkdif;&if;om;kd[if*smrsm;? (yxrtBudrf)


Maruyama Corp, Tokyo 2003
130/ OH/P/0358/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmep

32
pepfwusjyefvnfwjYHk yef&ef vkt
d yfvmrnfjzpfonf/ k[
d if*smvIy&f mS ;rIonf jynfe,fwpfct
k jzpf ygvDrefacwfu
awmif;qkcd ahJ omfvnf; ,cktajctaeonf Edik if w
H nfaxmif&ef pDpOfonftxd vIy&f mS ;vmonfukd awGU&onf/
xkt
Yd wl a&G;aumufyw
JG iG f ygvDrefacwfuuJo
h Ykd tcGiahf umif;BuKH &ef apmihMf unhaf eyk&H onfuv
kd nf; awGU&S&d onf/
xko
d Ykd tcGiafh umif;BuKH vmvQif bl;oD;awmif? armifawme,frsm;ukd if;wkcdY sKyu
f ikd x
f m;Ekid rf nf[k ,lqMuonf/
&ckid w
f idk ;f &if;om; vlBu;D rsm;taejzihf pk;d &draf eonft
h csurf mS ygvDrefvufxufuo
hJ Ykd a&G;aumufyrJG sm;
jyKvkyfvmygu rGwfqviftrsm;pkonf ygvDreftrwfjzpfvmNyD; &ckdifwkdif;&if;om;rsm;\ tem*wftajctae
ra&&mawmhrnft
h csuyf if jzpfygonf/ if;wk\
Yd oabmxm;t& a&G;aumufyrJG sm;jyKvyk o
f nft
h cg tjcm;a'o
rsm;uJo
h Ykd &ckid w
f iG f rjyKvyk b
f J tpk;d &\xde;f csKyrf aI tmufwiG f ,cktwkid ;f xm;um aqmif&u
G af pvkad omoabm
xm;rsm; &So
d nfudk awGU&onf/ ygvDrefacwftajctaersK;d ukd ,ckwpfBurd jf yefomG ;ygu xkad cwftajctaexuf
ykdrkdqkd;&Gm;vdrfhrnf[k if;wkdYudk,fwkdifu ,lqxm;MuykH&onf/
a&muf&adS eNy;D rGwq
f vifrsm;ESifh wkid ;f &if;om;&ckid w
f t
Ydk Mum;wGif wpfO;D ESiw
fh pfO;D ,kMH unfru
I if;rJjh cif;
onf t*Fvyd w
f t
Ydk uGucf saqmif&u
G cf ahJ om 1942ckEpS f ppftwGi;f t"dukP;f u pwiftajccHjcif;yif jzpfonf/
xko
d ,
Ykd MHk unfru
I if;rJjh cif;rS uif;vGwu
f m Nird ;f csr;f pGmaexkid v
f adk om tkypf rk sm;vnf; ESpOf ;D ESpb
f ufv;Hk wGif &So
d nfudk
awGU&onf/ tcsKdUrGwfqvifrsm;u kd[if*smjzpfjzpf? b*FgvDjzpfjzpf pdwfr0ifpm;aMumif;? ,cifuJhodkY at;at;
csr;f csr;f om pm;aomufaexkid o
f mG ;vkad Mumif; ajymonfrsm;vnf; &So
d nfudk awGU&onf/ odaYk omf rGwq
f vifwYdk
taejzihf toku
d t
f 0ef;pepfjzihf aexkid o
f rl sm;jzpf&m xkt
d oku
d t
f 0ef;ukd xde;f csKyx
f m;onfh rGwq
f vifq&mwk\
Yd
MoZmukd ausmfvGefaqmif&Gufjcif;iSm rnfolrQaqmif&GufEkdifjcif; r&SdonfukdawGU&onf/
&ckdifwkdYtaejzihf ,lqxm;onfrSm wpfcsdefu ar,kckdif[kac:aom bl;oD;awmif? armifawm?
&aoawmifa'orsm;onf tcsed rf a&G;aygufuEJG idk af om a'orsm;jzpfNy;D xko
d jYkd zpfvmvQif rGwq
f vifrsm;taejzihf
jynfyoifwef;rsm; wufa&mufjyefvmMuolrsm; ae&mwkdif;wGif vQKdU0Sufodyfonf;pGm jrKyfESHxm;NyD;jzpfae&m
if;wkt
Yd aejzifh tqifoifjh yifqifNy;D jzpfojzihf wkid ;f &if;om;rsm;taejzihf txl;pk;d &drpf &mjzpfNy;D ppftwGi;f BuKH &
onfhtwkdif; jyefvnf&ifqkdif&EkdifaMumif;udk 1988 ar 13ta&;ukd om"ujyKum axmufjyonfrsm;ukdvnf;
awG&Y &dS onf/ tajccHtaMumif;&if;onf t*Fvyd w
f Ydk rD;arT;xm;cJo
h nfh tcsi;f t&mwpfcjk zpf&m jrefrmEkid if x
H w
J iG f
aexkid af omolwidk ;f Ekid if t
H ay: opmapmiho
f ad &;yif jzpfonf/ &ckid w
f idk ;f &if;om; tbk;d wpfO;D u ]]olwaYdk wG[m
cEmuk,
d u
f om jrefrmEdik if rH mS jzpfNy;D pdwu
f b*Fvm;rSmjzpfw,f? onfEikd if rH mS aexkid f toufarG;pm;aomufayrJh
olwpYdk w
d u
f b*Fvm;rSmbJ&w
dS ,f}[k rSwcf sucf sco
hJ nf/ xko
d rYkd jzpf&eftwGuf &Sad eNy;D jzpfaom rGwq
f vifrsm;ukd
tqifq
h ifph rD u
H ed ;f csum rdrad exkid o
f nfh Ekid if t
H ay:opmapmiho
f ad &;ukd pnf;k;H aqmif&u
G Ef idk rf o
S m jrefrmEkid if \
H
taemufbufwHcg; vkHNcHKa&;twGuf pdwfcs&rnfjzpfygonf/
Edik if w
H umwGif rD',
D mjzihf xk;d azmufrt
I ykid ;f wGif k[
d if*sm0ufbq
f u
dk rf sm;onf trsm;tjym;ae&m,lxm;
&m rD'D,mukd rD'D,mjzihf wkdufa&;onfvnf; ta&;ygonfhvkyfief;wpfck jzpfayonf/ ta&SUawmiftm&Swpfck
vkH; rGwfqvifEkdifiHjzpfa&; &nf&G,fcsufwpfckonf jrefrmEkdifiHESihf xkdif;EdkifiHudk vTrf;rkd;vkdufonfESihf tvkd
tavsmuf csdwfqufNyD;jzpf&m jrefrmEkdifiH? &ckdifjynfe,fESihf xkdif;EkdifiHawmifykdif;wkdYwGif rGwfqvifvIyf&Sm;rIrsm;
onf xddk&nfrSef;csufudk pepfwus taumiftxnfazmfaejcif;yifavm[k pOf;pm;Ekdifayonf/
vlYtcGifhta&;ukd wGifwGifus,fus,ftokH;csum atmf[pfaeaom kd[if*smwkdif;&if;om;jzpfa&;?
vIyf&Sm;rIaemufuG,fwGif bmoma&;? EkdifiHa&;wpfckxlaxmif&ef? &nfrSef;csufyg&Sdae&m xkdtajctaeuyif
vlt
Y cGit
fh a&;ukd trSew
f u,fvu
dk ef maqmif&u
G v
f jdk cif;? &S-d r&Sd od&EdS idk af vonf/ if;wk\
Yd vIy&f mS ;rIrsm; orkid ;f
aemufct
H csut
f vufrsm;ukd avhvmjcif;r&Sb
d J oG,0f u
dk u
f m vufcaH qmif&u
G af y;aeonfrmS &ckid jf ynfe,fxJ
&Sd (NGO)rsm;yifjzpfonf/ &ckdifwkdif;&if;om;rsm;ukd,fwkdifu if;tzGJUtpnf;rsm;taejzifh rGwfqvifrsm;
twGuo
f m aqmif&u
G af y;aejcif;ukd a'ocHwt
Ydk aejzihf vk;H 0em;rvnfEidk Mf uouJo
h Ykd rGwq
f vifrsm;ukd ykrd t
dk cGihf
ta&;ay; aqmif&u
G af ejcif;aMumifh if;b*FgvDrsm;ukd ajrm ufay;onfh tzGUJ tpnf;rsm; jzpfvmNy;D wkid ;f &if;om;

34
jynfe,fjzpfpOforkdif;? &ckdifjynfe,f? vufeSdyfpufrl
jynfwGif;aomif;usef;rIorkdif;? tydkdif;(2)
ykuav;? OD;? igwkdYAkdvfcsKyfbmawGvkyfcJhovJ (wwd,wGJ) (ykHESdyfwkdufryg) &efukef? 1940
azmfZH? &ckdife,fpyfrS Akdvfcsif;ysH? "n0wDr*Zif;ESpfvnf (1952-53)
zkd;uHaumif;? ]"rE&m,f kd[if*sm}? jrufcif;opfr*Zif;? 1992 trSwfpOf (25)
blk;oD;awmifNrdKUe,forkdif;? vufESdyfpufrl
bkHaygufomausmf? awmfvSefa&;c&D;0,f? owif;*sme,fykHESdyfwkduf? &efukef? 1973
bkaH ygufomausm?f &ckid jf ynfe,fEiS fh k[
d if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? 1989 vufEydS pf ufr?l orkid ;f
okawoeOD;pD;Xme? 1989
armifawmNrdKUe,f jzpfpOforkdif;? orkdif;jyKpka&;tzGJU? armifawmNrdKUe,f jynfolYaumifpD? 1981 vufa&;rl/
armifawmNrdKUe,f &ckdifwkdif;&if;om;rsm; &ifqkdifae&aom tajctaeukd od&SdEkdif&efESihf 'Drkdua&pDtcGifhta&;
rsm;ukd uefYowfEdkif&ef wifjyjcif;/
armifawmNrdKUe,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESihf ywfoufwifjyavQmufxm;csuf? 28-2-2008
armifawmNrdKUe,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESihf ywfoufwifjyavQmufxm;csuf? 28-2-2008
armifxif ]]&ckdifjynfe,f tpD&ifcHpm}}? jr0wDr*Zif;? 1960 Zlvkdif? twGJ8
txpfrsm; tvif;0ifjcif;? jr0fwDykHESdyfwkduf? pmrsufESm? ckESpfryg?
&ckdifhtm;rmef (2)? &ckdiforkdif;okawoetoif;? 1996
&ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwGJ? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl
&cdkdif-ukvm;t"dukPf;ukd,fawGUrSwfpk
&ckdifjynfe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,f\ kd[if*smtrnfcH ppfwaumif;om; b*FgvDrGwfqvifrsm;ESihf ywfouf
wifjyonfhpmwrf;? uGefysLwmrl
&aohawmifNrdKUe,f orkdif;rSwfwrf;? NrdKUe,forkdif;jzpfpOfrSwfwrf;? jyKpka&;tzGJU? &aohawmif? 1981
kd[if*smpmwrf;tusOf;jyKpkwifjyjcif;? vufESdyfpufpmrl
kd[if*smvlrsKd;pk\ &mZ0iftusOf;csKyf? &efukef? kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&;tzGJU? 1960
&ckdifjynfe,f vlOD;a&pm&if;? vl0ifrIBuD;Muyfa&;? &ckdifjynfe,f? 2008
vkyfom;jynfolrsm; oabmxm;qEESifh tBuHay;csuf? EkdifiHawmfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'(rlMurf;)a&;qGJ
a&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971
vkyfom;jynfolrsm; oabmxm;qEESifh tBuHay;csuf? EkdifiHawmfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'(rlMurf;)a&;qGJ
a&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971
vSxGef;jzL? OD;? &ckdifjynfe,f pD;yGm;a&;b@mwkduf? awmufawmuf0if;ykHESdyfwkduf? &efukef
oHviG ?f armif? &ckid u
f v
k m; odrYk [kwf k;d 0efm vlrsK;d rsm;? jr0wDr*Zif; twG(J 8) trSwf (9) [Hom0wDowif;pm?
3-9-52
txl;jynfaxmifpkowif;pm? 5-12-1960
trsKd;om;owif;pm 22-2-61
atmifMunfOD;? (v0u) e,fpyfjyem? vufESdyfpufrl?armifawmNrdKU? 1976
atmifaomf? ]AdEk;d NrKd Ua[mif;wl;azmfr}I wuov
kd yf nmya'ompmapmif? twGJ 1? wuov
dk yf EHk ydS w
f u
dk ?f &efuek f
trfat wm[D&fbom? kd[if*smESihf urefvlrsKd;pkrsm;? kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&;? &efukef? 1963
31-3-2009 armifawmNrdKUe,f w&m;kH;\trItrSwf 372
armfuGef;taxmuftxm;rsm;
D 264 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 272 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

36
1/
2/

TefMum;a&;rSL;? orkdif;okawoeOD;pD;Xme? ,Ofaus;rI0efBuD;Xme


Thin Kyi, Arakanese Capital A Prelinnnary Survey of the Geographical Sitting" JBRS.Vol. L III
Pag II.Rangoon, 1970 ,P-1-13

3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/

vl0ifrIBuD;Muyfa&;? &ckdifjynfe,f? 2008


jynfe,fjzpfpOf? pm 70-71
Arakan Palace. P 488

atmifaomf? ]AdEk;d NrKd Ua[mif;wl;azmfr}I wuov


kd f ynmya'ompmapmif twG1J ? tydik ;f 2? wuov
kd f
ykHESdyfwkduf? &efukef pm 291
OD;y@d? "n0wD&mZ0ifopf? jynfBuD;r@dKif yd#uwfykHESdyfwkduf? &efukef? 1910
pErmvmvuFm&? &ckdif&mZ0ifopf? (y)wGJ? yd#uwfykHESdyfwkduf? &efukef? 1931? pm-246? 260
jrefrmrif;rsm; ta&;awmfykH? eHYomykHESdyfwdkuf? &efukef? 1967? pm 36
Serajuddin, Muslim Influence in Arakan and the Muslim Names of Arakanese Kings. Asiatic
Society of Bangladesh, Vol XXX, I, June, 1986, p 20

11/
12/
13/

&ckdif&mZ0ifopf ('k)wGJ? 1931

14/

ewfarmufbek ;f ausm?f t*Fvyd jf refrmppforkid ;f ?(wwd,tBurd )f ? pmayavmuykEH ydS w


f u
dk ?f &efuek ?f 1999?
pm 129
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? orkdif;jyKpka&;tzGJU? armifawmNrdKUe,fjynfolYaumifpD/ 1981?
pm 25

15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/
27/
28/
29/
30/

Maurice Collis, The Land of the Great Image, Faber and Feber Ltd, London, P. 107
Smart, Report on the Revision Settlement Operations in the Akyab district 1913-1917, Rangoon,
Govt.Press, 1918, P 15

Burma Gazetteer, Akyab District, Vol (A), Rangoon (Yangon), Govt. Press, 1957. P 83

OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfe,f pD;yGm;a&;b@mwkduf? awmufawmuf0if;ykHESdyfwkduf? 1976? &efukef


pm 95
OD;atmifMunf? (v0u) e,fpyfjyem? vufESdyfpufrl?armifawmNrdKU? 1976? pm 6
ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OD;atmifMunf? (v0u) e,fpyfjyem? pm6
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 70
OH/P/0361/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
&ckdifjynfe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,f\ kd[if*smtrnfcH ppfwaumif;om; b*FgvDrGwfqvifrsm;ESihf
ywfoufwifjyonfhpmwrf;? uGefysLwmrl
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 27
bkHaygufomausmf? &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? 1989 ?pm 84
bkHaygufomausmf? awmfvSefa&;c&D;0,f? owif;*sme,fykHESdyfwkduf? &efukef? 1973? pm 73
armifxif ]]&ckdifjynfe,f tpD&ifcHpm}}? jr0wDr*Zif;? 1960 Zlvkdif? twGJ8? trSwf 9? pm 14
&ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyem? pm 93
D 1313 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
&ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;?'kwd,wGJ? pm 36-37

38
69/
70/
71/
72/
73/
74/
75/
76/
77/
78/
79/
80/
81/
82/
83/
84/
85/
86/
87/
88/
89/
90/
91/
92/
93/
94/
95/
96/
97/
98/
99/
100
101/
102/
103/
104/
105/
106/

jynfwGif;aomif;usef;rIorkdif;? tydkdif;(2)? pm 132


txl;jynfaxmifpkowif;pm? 5-12-1960? pm 2
rl*sm[pfrsm; tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwkduf? pmrsufESmryg/
jynfwGif;aomif;usef;rIorkdif;? tydkdif;(2)? pm 133
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1315 ?
D 1315 ?
jrefrmEkdifiHrSxGufajy;oGm;onfh rlqvifrsm; wnfxm;onfhaus;&Gmrsm;trnfjzpfonf/
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm 2/
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm 4
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm-27
MF/962, HRC
MF/962, HRC
OH/P/0359/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0359/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0362/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0360/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0355/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0354/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?

armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk

MF/962

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 70
pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm? pm 13
R.B., Smart, Akyat District, Govt. Printing, Rangoon (Yangon), 1957, P-82-86
Ba Tha, Roewengyas in Arakan, The Guardian, 1960, P-33

armifoHvGif? &ckdifukvm; odkYr[kwf kd;0efmvlrsKd;rsm;? jr0wDr*Zif;twGJ(8)trSwf(9)1960 pm 17


armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 88
OH/P/0362/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
kd[if*smvlrsKd;pk\ &mZ0iftusOf;csKyf? &efukef? kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&;tzGJU? 1960? pm 12
trsKd;om;owif;pm 22-2-61? pm-8
The Guardian, 1960, p-33

OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfe,f pD;yGm;a&;b@mwkduf? pm 92-96


tmeEp`Eausmufpm
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 88
&ckdifhtm;rmef (2)? &ckdiforkdif;okawoetoif;? 1996? pm 39
OH/P/0356/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
armifawmNrKd Ue,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESifh ywfoufwifjyavQmufxm;csu?f 28-2-2008
OH/P/0361/S2009awGUqkHar;jref;csuf?20.2.09
Aye Chan, Dr., The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma
(Myanmar), SOAS Bulltein of Burma Research, Vol 3, No.2. Autumn 2005, P-2

107/ Aye Kyaw, Dr., The Rohingya and Rakhing, http//:arakanland.com/index-4.html


108/ &ckdifwefaqmif

40

jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmftpkd;&
,Ofaus;rI0efBuD;Xme
orkdif;okawoeOD;pD;Xme

]]rsufarSmufacwf EkdifiHwum qufqHa&;ESihf


jrefrmEkdifiHokawoe pmwrf;zwfyGJ}}

]]&ckdifa'otwGif;odkY rGwfqvifrsm;
0ifa&mufvmjcif;ESihf
EkdifiHa&;vIyf&Sm;rItqifhqifh}}
OD;jrifhodef;
TefMum;a&;rSL;
ordkif;okawoeOD;pD;Xme

21 rwf? 2009 ckESpf

You might also like