Tm l ca ngi nng dn Vit Nam: Mt s vn cn lu trong qu trnh o to ngun nhn lc

Cng nghip ha, hin i ha nng nghip v nng thn l cuc ci bin cch mng su sc, trit v mi mt, nht l trong i sng tm l ca ngi nng dn. Bi vit ny gp phn tm hiu tm l ca ngi nng dn Vit Nam trong qu trnh o to ngun nhn lc. 1. C th ni rng, nn kinh t tiu nng tn ti hng ngn nm Vit Nam cng vi ch phong kin, ch thuc a na phong kin v vn ha lng x gp phn to nn tm l a dng, phong ph v phc tp ca ngi nng dn. - Tnh yu qu hng t nc, gn b vi qu cha t t l mt trong nhng biu hin ni bt ca ngi nng dn Vit Nam. Tri qua hng ngn nm dng nc v gi nc, ngi nng dn va phi chng chi vi thin nhin v chng gic ngoi xm; d trong hon cnh no h vn bm tr qu cha t t vi tinh thn Mt tc khng i, mt ly khng ri. i vi nng dn, qu cha t t l thnh a linh thing; v vy hng nm c n ngy mng mi thng ba l tt c mi ngi u thp nn nhang hng v Phong Chu gi t vua Hng. - Cuc sng lao ng lng x to ra s on kt gn b cng ng, yu thng m bc ln nhau, tnh ngha thu chung tr thnh l sng ca ngi nng dn. Chnh cng vic cy cy hng ngy v sinh hot trong h hng, lng x lm cho cuc sng ca ngi nng dn ti la tt n c nhau, yu thng m bc ln nhau, cng nhau chia s ngt bi ng cay iu , c th hin khng ch trong hot ng hng ngy m cn c khi qut trong ca dao tc ng: Nhiu iu ph ly gi gng, ngi trong mt nc th thng nhau cng, Mt cy lm chng nn non,, ba cy chm li nn hn ni cao, L lnh m l rch,v.v - Vit Nam c v tr a l thun li nm gia u mi giao lu vn ha Bc Nam v ng Ty, cho nn ngi Vit Nam xa nay c iu kin giao lu hc hi, tip thu ci hay, ci p ca ngi bin chng thnh ci ca ring mnh. Chnh iu gp phn lm nn ci thng minh, sng to v lc quan yu i ca ngi dn. Nhng cu chuyn v nhng ng Trng Vit Nam (Trng Qunh, Trng Ln) v nhng cu tc ng ca dao nh: Ch thy sng c m ng tay cho l nhng minh chng sinh ng cho iu . - T duy manh mn, tn mn l mt biu hin tm l ni bt ca nng dn. Sng khp kn sau ly tre lng; canh tc trn mnh t bc mu, nhng tha rung nh, l vi cng c th s Con tru i trc ci cy theo sau da trn nhng thi quen, tp qun nhiu i- hon cnh lm ny sinh v nui dng t duy manh mn, tn mn (t kh nng khi qut, tng hp) ca

ngi nng dn. Chnh v vy m h ch thy li trc mt, khng thy li lu di, ch thy li c nhn, khng thy li ch tp th - Do t duy manh mn, tn mn nn sinh ra thi li bing suy ngh v tnh ton so o, tnh li v bo th , s sng bi kinh nghim v coi thng lp tr. cng l sn phm lu di ca nn kinh t tiu nng m d mun hay khng ngi nng dn vn b nh hng. Trong nn kinh t tiu nng, kiu Lo nng tri in, Sng lu nn lo lng, t l qu thi, Php vua thua l lng tr thnh thi quen lng x ph bin ngi nng dn. Hn na, sng trong ch phong kin di s thng tr ca ch ng cp, tn ti, trt t Nho gio, ngi nng dn thng c ci nhn t tn trng i vi lp tr v coi c gng i mi ca h nh l mun Trng khn hn vtTrong khi ni v nhng iu cn khc phc trong tm l nng dn, H Ch Minh ch r: nng dn thng c tnh th cu, ri rc, t hu.. - Thi quen t do, thiu k lut lao ng v tha tnh k, ganh ght, cc b, bn v, a phng cng l mt biu hin tm l phc tp ca nng dn. Ngi nng dn (t hu nh) sn xut ph thuc vo thin nhin nng ma bt thng v ty hng c nhn tr thnh thi quen ph bin lng x Vit Nam. Do b quy nh bi tnh cht t hu nh, bi trnh nhn thc v iu kin kinh t - x hi, ngi nng dn tuy cn c, thng minh nhng thiu tnh t chc, k lut cht ch, bc l tnh k, ganh ght, cc b n nh ai rng nh y, Ta v ta tm ao ta, Tru buc ght tru n, v.v.. - Do sng da trn nn kinh t tiu nng ngho nn lc hu, di ch phong kin v thuc a na phong kin h khc, nn ngi nng dn cn phi hng chu nhng t nn x hi: m tnh d oan, c bc, ru ch, lng ph Nhn r nhng thi h, tt xu , H Ch Minh yu cu: ng bo v cn b phi nh lui t tng bo th. Nhng iu trnh by trn cho chng ta thy r nhng biu hin tm l ca ngi nng dn sng trong nn kinh t tiu nng di ch phong kin v thuc a na phong kin h khc. 2. Nn kinh t k hoch ha tp trung vi c ch hnh chnh bao cp, da trn hai hnh thc s hu ton dn v tp th lm ny sinh v pht trin tinh thn tp th, thc trch nhim, tnh t chc k lut ca ngi nng dn. Nhng mt khc, n cng to iu kin pht trin tm l: Bnh qun, c m mt la, th ng, da dm, li vo cp trn Trong iu kin hp tc x nng nghip lm n km hiu qu, i sng thp th ngi nng dn ny si nh tm l chn chng v th vi cng vic. 3. Trong thi k i mi, nn kinh t k hoch ha tp trung chuyn sang nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha da trn s a dng v s hu v khuyn khch pht trin cc thnh phn kinh t. Nng nghip t t cp, t tc chuyn sang sn xut hng ha. Chnh sch tch cc ny to c nim tin, kch thch tnh tch cc sng to ca ngi lao ng, a nn kinh t

nc ta (trong c nng nghip) bc vo thi k pht trin mi v t c nhng thnh tu to ln (trong nhiu nm nn kinh t lun tng trng cao ng hng th hai trong khu vc, xp th hai v xut khu go v l mt trong 10 nc xut khu thy sn ln nht. Cng vi s pht trin nhanh v kinh t, vic xa i gim ngho gim t 57% nm 1992 xung cn khong 30% vo nm 2003, tnh theo tiu chun quc t). Theo bo co pht trin con ngi nm 2003 ca Lin Hp Quc, Vit Nam xp th 39 trong s 94 nc ang pht trin v ch s ngho kh tng hp (HPI); xp th 109 trong s 175 nc v ch s pht trin con ngi (HDI) v th 98 trong s 144 nc v ch s pht trin th gii; i sng ca nhn dn ngy cng c nng cao. C th ni rng, chnh sch i mi ton din t nc lm cho nn kinh t - x hi Vit Nam pht trin n nh, ch ng hi nhp kinh t quc t v giao lu vn ha. Chnh hin thc sng ng lm bin i tm l ca ngi nng dn theo chiu hng tch cc. Trong i b phn nng dn, nim tin vo ch , tnh tch cc lao ng, thc trch nhim cng dn ngy cng tng r rt trong cng nghip ha, hin i ha. 4. Hin nay, cng nghip ha, hin i ha nng nghip v nng thn c thc hin trong iu kin kinh t th trng v vi p lc ngy cng gia tng ca ton cu ha. Hn na, c mt thc t l hin nay nc ta vn cn l nc nng nghip ngho (30% dn s ngho, trong a s l nng dn; 26% tr em suy dinh dng; mi c 16% dn s c bo him y t; 53% dn s c dng nc sch v hn 15% lao ng c o to lnh ngh. nng thn, rung t cn manh mn, mi trng sinh thi ngy cng suy gim, gi c nng sn khng n nh, thu nhp v i sng nng dn thp v tng rt chm so vi thnh th, tnh trng thiu t, thiu vic lm ngy cng nhiu Thc trng ny v ang l p lc, thch thc ln nng ln tm l ngi nng dn. - Cng nghip ha, hin i ha i hi phi chuyn dch c cu kinh t v c cu lao ng theo hng thu hp t trng sn xut nng nghip v nng cao t trng sn xut cng nghip v dch v. Trong khi , ngi nng dn li thiu t, thiu vn, trnh hc vn thp, khng c ngh ph kim thm thu nhp. V vy, nhiu ni ngi nng dn phi ri b qu hng i kim sng. Hin tng di dn t do t nng thn t ra thnh ph trong nhng nm qua chng minh cho iu . (Theo s liu Tng iu tra nm 1999, H Ni c 156.344 ngi v thnh ph H Ch Minh c 488.928 dn t do, khng c h khu. Ra thnh ph nhiu h khng kim c vic lm n nh a s phi i lm thu bng cc ngh, thm ch c s sa vo cc t nn x hi hoc tr thnh ti phm. Chnh trong bi cnh ny ngi nng dn d ny sinh tm l chn chng - Hin nay, nhiu sinh vin xut thn t nng dn, sau khi tt nghip cc trng ii hc, cao ng khng mun v qu cng tc. H bm tr thnh

ph kim tin vi bt c ngh g (dn phng, bng b nh hng, li xe m, bc vc bi kho); trong , c mt s xut hin tm l kim tin, ua i, thch cuc sng xa hoa - Mt hin tng ng ch l, do p lc ln ca cng nghip ha v th ha, vng ven (in hnh l thnh ph H Ch Minh, H Ni, Nng, Cn Th), trong mt thi gian rt ngn c mt b phn nng dn nghim nhin tr thnh th dn, mc d h khng c chun b v mt tm l, hc vn, vn ha. H nhn c mt s tin ln (do c n b gii ta, do bn t...) nhng a s khng bit cch s dng hp l. Mt s dng tin kinh doanh, nhng mt s khc li dng tin mua sm xe c, n chi (c bc, nh , c cc) ri cui cng li trng tay ri vo tht nghip. - Vi ngi nng dn vng su, vng xa, vng rng ni do hon cnh sng kh khn, t c hng phc li x hi, lm n thua l, nn thng dn n tm l chn chng vi cuc sng v tm n cc tr m tn d oan, tn ngng tn gio mi. - Hin nay, trong iu kin tc ng mnh ca cc quy lut kinh t th trng (cnh tranh, cung cu, li nhun ti a); trong iu kin hi nhp kinh t quc t v giao lu vn ha (nhiu hng ha cht lng tt, gi r, nhiu vn ha phm phng Ty trn vo), mt b phn dn c trong c nng dn xut hin tm l sng ngoi, c li sng thc dng, sng bi ng tin, coi nh cc gi tr vn ha truyn thng. Nh vy, cng nghip ha, hin i ha (xt theo mt ngha nht nh) l qu trnh chuyn t nn kinh t nng nghip (m nc ta l nn kinh t tiu nng) ln nn kinh t cng nghip. Di gc tm l, cng l qu trnh chuyn t tm l tiu nng ln tm l cng nghip l cuc ci bin mang tnh khoa hc v cch mng trong i sng tm l ca ngi nng dn. V vy, vic nghin cu vn ha nng thn, con ngi nng dn; vic o to, s dng lc lng lao ng nng dn i hi phi c bit ch n c im ca bc chuyn tm l ny; qua c chnh sch, k hoch, bin php, bc i thch hp i vi nng nghip v nng thn. Do vic nghin cu tm l nng dn l mt trong nhng yu t quan trng gp phn vo vic o to ngun nhn lc nc ta trong qu trnh cng nghip ha, hin i ha. (Ngc Lan -Thc s Tm l hc, Trung tm Khoa hc X hi v Nhn vn Quc gia Ngun: Tp ch Khoa hc X hi s 3/2004)