Ni dung

1. 2. 3. 4. Nguyn l th nht Nguyn l th hai Cch pht biu ca Kelvin Nguyn l th hai Cch pht biu ca Clausius Nguyn l th hai Entropy

Nhit ng lc hc
L Quang Nguyn www4.hcmut.edu.vn/~leqnguyen nguyenquangle@zenbe.com

1. Nguyn l th nht
Ni nng gm:
ng nng (tnh tin, quay, dao ng) ca cc phn t, th nng tng tc trong cc phn t, th nng tng tc gia cc phn t.

Lord Kelvin

Rudolf Clausius

Sadi Carnot

bin thin ni nng ca mt h bng tng cng v nhit m h trao i vi chung quanh.
dU = dW + dQ
Cng, nhit cho i l m Cng, nhit nhn l dng Cng, nhit ph thuc qu trnh U khng ph thuc qu trnh

U = W + Q
Ludwig Boltzmann

Bi tp 1
Mt lng kh nit (N2) c nung nng ng p, thc hin mt cng bng 2,0 J. Tm nhit lng m cht kh nhn c.

Tr li BT 1
Theo nguyn l th nht: U = nCV T Q = U W Cng trong qu trnh ng p: W = PV T pt trng thi ta c: PV = nRT nT = PV R = W R Vy: U = CV W R = ( 5 2 )W
Q = ( 7 2 )W = 7,0 J
ng ng nhit

Q |W|

Bi tp 2
Hai mol kh l tng nhit 300K c lm lnh ng tch cho n khi p sut gim i 2 ln. Sau kh dn n ng p tr li nhit ban u. Tm nhit ton phn do cht kh hp th trong sut qu trnh trn.

Tr li BT 2 Cch 1
Nhit trao i trong qu trnh ng tch it:
ng ng nhit Pi Pi t i

Q1 = U1 = nCV T1 Q1 = nCV Ti 2
Nhit trao i trong qu trnh ng p tf:

f Ti Ti Vi 2Vi

Q2 = U 2 W2 U 2 = nCV T2 = nCV Ti 2 W2 = Pi Vi 2 = nRTi 2

Tr li BT 2 Cch 1 (tt)
Tng nhit trao i trong c hai qu trnh l:

Tr li BT 2 Cch 2
Xt chu trnh itfi: U = U1 + U 2 + U 3 Trong mt chu trnh U = 0 Trong qu trnh ng nhit t f ti i: U3 = 0 Do : U1 + U 2 = 0 Nhit trao i trong qu trnh ng tch: Q1 = U1
ng ng nhit Pi Pi t i

Q = Q1 + Q2 = nRTi 2
Q = 2,0 ( mol ) 8,314 ( J mol.K ) 150 ( K ) = 2,5kJ

f Ti Ti Vi 2Vi

Q > 0: h nhn nhit. Nhit trao i trong qu trnh n ng nhit t i n f l: 2V Q3 = W3 = nRTi ln i = nRTi ln 2 Vi Nhit trao i ph thuc vo qu trnh.

Tr li BT 2 Cch 2 (tt)
Nhit trao i trong qu trnh ng p: Q2 = U 2 W2 Suy ra tng nhit trao i trong qu trnh itf:
Q = Q1 + Q2 = ( U1 + U 2 ) W2

Bi tp 3
Ba mol kh l tng 273K c dn n ng nhit cho n khi th tch tng ln 5 ln. Sau kh c nung nng ng tch tr v p sut ban u. Nhit ton phn trao i trong sut qu trnh l 80 kJ. Tm ch s on nhit = CP/CV ca kh ny.

Q = W2 = PV i i 2 = nRTi 2
Q = 2,0 ( mol ) 8,314 ( J mol.K ) 150 ( K ) = 2,5kJ

Tr li BT 3
Nhit trao i trong qu trnh ng nhit: Q1 = W1 = nRT ln (V f Vi )

Tr li BT 3 (tt)
Tng nhit trao i trong sut qu trnh: Q = Q1 + Q2 = nT ( R ln 5 + 4CV ) Suy ra nhit dung mol ng tch:

Q1 = nRT ln 5
Nhit trao i trong qu trnh ng tch:

f 5T t T

1 Q CV = 21,075 ( J / mol.K ) CV = R ln 5 4 nT Ch s on nhit ca cht kh:

Q2 = U 2 = nCV T2 Q2 = 4nCV T

5V

CP CV + R R = = 1+ CV CV CV

= 1, 4

Bi tp 4
Mt mol kh oxy (O2) nhit 290K c nn on nhit cho n khi p sut tng ln 10 ln. Tm: (a) nhit kh sau khi nn; (b) cng m kh nhn c.

Tr li BT 4 1
Trong qu trnh on nhit:

nRT PV = P = const P
P T = const
1

Cc ng ng nhit Qu trnh on nhit

Vy nhit sau qu trnh nn l:

Pi T f = Ti Pf

Tr li BT 4 2
Nu phn t O2 l rn (khng dao ng) ta c: 5 CV = RT 2 7 = 5 Suy ra: 7 CP = CV + R = RT 2 1 2 = 7
2 7

Tr li BT 4 3
Cng trong qu trnh on nhit:

W = U = nCV T
5 W = n RT 2 5 W = 1( mol ) 8,314 ( J mol.K ) ( 560 290 )( K ) 2 = 5,6 ( kJ )

1 T f = 290 ( K ) 10

= 560 ( K )

2a. Cch pht biu ca Kelvin

Hin tng sau y c vi phm nguyn l th nht khng? Tch c ph nng bng nhin ngui i v c ph bt u xoy trn nh c khuy. Nng lng bo ton: ni nng chuyn thnh cng lm cho c ph chuyn ng xoy trn. Tuy nhin, hin tng trn khng h xy ra. Kelvin: khng th bin nhit hon ton thnh cng m khng c mt bin i no khc xy ra.

2b. ng c nhit 1
ng c nhit l mt thit b:
hot ng theo chu trnh, nhn nhit t mt ngun nng, bin mt phn nhit thnh cng, v thi phn cn li ra ngun lnh.

Trn gin PV chu trnh ca ng c nhit l mt ng:

khp kn, hng theo chiu kim .h.

2b. ng c nhit 2
Hiu sut ca ng c nhit:

2c. ng c Carnot
ng c Carnot:
dng tc nhn l kh l tng, hot ng theo chu trnh Carnot.

W Qh Trong mt chu trnh: e= U = 0 = Qh + Qc + W

Qh Qc W = 0

Hiu sut:

Suy ra:

e = 1

Qc Qh

Nguyn l 2 (Kelvin): ng c l tng c e = 1 khng tn ti!

Tc Th Trong cc ng c hot ng gia hai ngun c nhit nh nhau, ng c Carnot c hiu sut ln nht. eCarnot = 1

Bi tp 5
Mt ng c nhit l tng lm vic theo chu trnh Carnot. Nhit ngun nng v ngun lnh tng ng l 400 K v 300 K. Nhit lng m tc nhn nhn ca ngun nng trong mt chu trnh l 600 cal. Nhit lng m tc nhn truyn cho ngun lnh trong mt chu trnh l: A. 150 cal B. 450 cal C. 200 cal D. 400 cal

Tr li BT 5
Hiu sut ng c Carnot:

Q Tc = 1 c Th Qh Suy ra: T Qc = Qh c Th 300 ( K ) Qc = 600 ( cal ) = 450 ( cal ) 400 ( K ) e = 1

Tr li: B

Bi tp 6
Mt ng c Carnot dng tc nhn l hydr (H2). Tm hiu sut ca ng c nu trong qu trnh n on nhit: (a) th tch tng ln 2 ln. (b) p sut gim i 2 ln.

Tr li BT 6 (a)
Trong qu trnh n on nhit: ThVB 1 = TcVC 1 Suy ra: 1 1 Tc VB 1 = = 2 Th VC Ch s on nhit ca kh l tng lng nguyn t:

=7 5
Vy: e = 1 0,52 5 = 0, 24

Tr li BT 6 (b)
Trong qu trnh n on nhit:
1 1

Bi tp 7
Xt mt ng c dng tc nhn kh l tng hot ng theo chu trnh Stirling gm hai ng ng nhit v hai ng ng tch. ng c hot ng gia hai ngun c nhit Th = 95C v Tc = 24C. Tm hiu sut ca ng c.
A Qh B Th D Qc C Tc

Th PB

= Tc PC
1

Suy ra:

Tc PB = =2 Th PC
Vy:

e = 1 22 7 = 0,18

Tr li BT 7
Cng thc hin trong qu trnh n ng nhit: WAB = nRTh ln VB VA v trong qu trnh nn ng nhit: WCD = nRTc ln VD VC Ta c: VB VA = VC VD Vy cng ton phn:
A Qh B Th D Qc C Tc

Tr li BT 7 (tt)
Nhit nhn t ngun nng trong qu trnh n ng nhit: Qh = WAB = nRTh ln VB VA Vy hiu sut ca ng c Stirling l:

e=
e=

W Th Tc = Qh Th
95C 24C = 0,19 ( 95 + 273) K

W = nR (Th Tc ) ln VB VA

3a. Cch pht biu ca Clausius

Hy xem xt hin tng sau: u ngui ca chic mung khuy c ph bng lnh i v u kia, nm trong c ph nng, li nng thm. Nhit ch chuyn t u ngui sang u nng: nguyn l th nht khng b vi phm. Nhng hin tng trn cng khng h xy ra. Clausius: khng th chuyn nhit t ngun lnh sang ngun nng m khng c mt bin i no khc xy ra.

3b. My lnh (bm nhit) 1

My lnh l thit b
hot ng theo chu trnh, nhn cng t bn ngoi, bm nhit t ngun lnh, v thi nhit ra ngun nng.

Trn gin PV chu trnh ca my lnh l mt ng

khp kn, quay ngc chiu kim ng h.

3b. My lnh (bm nhit) 2

My lnh c hiu sut: Q K= c W Trong mt chu trnh ta c:

3c. My lnh Carnot

My lnh Carnot:
P

dng tc nhn l kh l tng, hot ng theo chu trnh Carnot ngc.

Qh
S = |W |

U = W + Qh + Qc = 0
W Qh + Qc = 0

Hiu sut:

Qc

Th Tc V

Suy ra:

K=

Qc >1 Qh Qc

Nguyn l 2 (Clausius): My lnh l tng c K = khng tn ti!

Tc K Carnot = Th Tc Trong cc my lnh hot ng gia hai ngun c nhit nh nhau, my lnh Carnot c hiu sut ln nht.

Bi tp 8
Mt t lnh c hiu sut bng 5,00. T lnh bm c 120 J nhit trong mi chu trnh. Tm: (a) Cng cung cp trong mi chu trnh. (b) Nhit thi ra chung quanh trong mi chu trnh.

Tr li BT 8
Hiu sut my lnh: Q K= c W

Qc 120 ( J ) = = 24,0 ( J ) 5,00 K Trong mi chu trnh ta c: W = U = W + Qh + Qc = 0

Qh = W + Qc = 120 + 24 = 144 ( J )

Bi tp 9
Mt t lnh c hiu sut bng 3,00. Nhit ngn l 20,0C, v nhit phng l 22,0C. Mi pht t c th chuyn 30,0g nc 22,0C thnh 30g nc 20,0C. Tm cng sut cung cp cho t lnh.
Nhit dung ring ca nc Nhit dung ring ca nc Nhit ng bng ca nc 4186 J/kg.C 2090 J/kg.C 3,33105 J/kg
Q1 Nc 22C

Tr li BT 9

Nc 0C

Q2 Q3 Nc 0C Nc 20C

Tr li BT 9
Ta c: Q W = c K

4a. Cch pht biu th ba 1

Xt hin tng sau: Hng c ph ang lan ta khp phng bng quay v loanh quanh tch c ph. Cc phn t ch sp xp li v tr ca chng, nguyn l th nht khng b vi phm. Nhng hin tng trn khng bao gi xy ra. C nhng hin tng ch din tin theo mt chiu, l chiu tng ca entropy. qu trnh bt thun nghch

W t=

Qc t K

Nhit bm ra khi t trong mt n v thi gian: Qc = mH 2 0cH 2 0 ( 22C ) + mH 2 0 L + mice cice ( 20C ) t Qc = 1, 4 104 J min = 233 J s t Suy ra cng sut cung cp: P = 77,8 W

4a. Cch pht biu th ba 2

V d v qu trnh bt thun nghch:
kh dn n trong chn khng. s khuch tn cc ht, s truyn nhit ...
Chn khng Mn Kh

4a. Cch pht biu th ba 3

Cc qu trnh thun nghch:
din tin chm, i qua cc trng thi cn bng, c th biu din bng mt ng cong trn gin PV.

Trong mt h c lp, entropy lun lun tng hoc gi nguyn khng i.

Entropy tng trong cc qu trnh bt thun nghch, khng i trong cc qu trnh thun nghch.

Ngc li, cc qu trnh bt thun nghch:

din tin nhanh, khng i qua cc trng thi cn bng, khng th biu din bng mt ng cong trn gin PV.

4b. Entropy 1
Entropy l mt hm trng thi, bin thin entropy ca mt h gia hai trng thi c xc nh bi:
P i

Qu trnh thun nghch

4b. Entropy 2
bin thin entropy trong mt qu trnh vi phn thun nghch: dQ dS = T
P i dQ f T V

dQ
f T V

dQ S = T i
Tch phn c tnh theo mt qu trnh thun nghch bt k ni lin hai trng thi.

: qu trnh vi phn dQ : nhit trao i trong qu trnh vi phn T : nhit h trong qu trnh vi phn

: qu trnh vi phn dQ : nhit trao i trong qu trnh vi phn T : nhit h trong qu trnh vi phn

Bi tp 10
Mt mole kh l tng nhit 300K dn n on nhit trong chn khng, c th tch tng gp i. Hy tm bin thin entropy ca kh.
V cch nhit Chn khng Mn Kh 300K

Tr li BT 10
Kh n on nhit trong chn khng nn khng trao i cng v nhit: Q = 0, W = 0 U = nCV T = 0 Vy nhit kh cng khng i, bng 300K. bin thin entropy:

dQ 1 Q S = = dQ = = 0 T Ti T i Kt qu ny l sai, v sao? Tch phn trong cng thc trn phi c tnh theo mt qu trnh thun nghch ni lin i v f.

Tr li BT 10 (tt)
Ni lin hai trng thi bng mt qu trnh n ng nhit T = 300K:
P

Bi tp 11
Cho 100g nc T0 = 0C vo mt bnh cch nhit ng 400g nc nhit T1 = 40C. Cho bit nhit dung ring ca nc c = 4,18 J/g.C, nhit nng chy nc = 333 J/g. (a) Tnh nhit cui cng sau khi qu trnh cn bng. (b) Tnh bin thin entropy ca qu trnh trn.

dQ 1 Q S = = dQ = T Ti T i V Q = W = nRT ln f Vi V S = nR ln f Vi
S = 1728,85 ( J K )

T Vi Vf V

Tr li BT 11 1
Nc 0C Nc 40C (1) Nc 0C (2) Nc TfC

Bnh cch nhit

Tr li BT 11 2
Nhit do nc 40C ta ra: Qout = m1c ( 40 T f )

Qin,1 Qout Qin,2

Nc TfC (3)

Nhit do nc 0C hp th chuyn thnh nc cng 0C: Qin,1 = m0 Nhit do nc 0C hp th: Qin ,2 = m0c (T f 0 ) H cch nhit nn Qout = Qin: m1c ( 40 T f ) = m0 + m0 cT f
T f = 16C

|Qout| = Qin,1 + Qin,2

Tr li BT 11 3
Tm bin thin entropy khi nc c khi lng m0 0C tan thnh nc 0C. Xt mt qu trnh tan chy tht chm c th coi l thun nghch, ta c:

Tr li BT 11 4
Tm bin thin entropy ca mt vt khi lng m khi nhit thay i t Ti n Tf. t vt tip xc vi mt bnh iu nhit v thay i nhit ca bnh iu nhit tht chm. Khi qu trnh thay i nhit c th coi l thun nghch. bin thin entropy ca vt: Tf T dQ dT S = = mc = mc ln f T T Ti Ti c l nhit dung ring ca vt.

S1 = S1 = S1 =

dQ T0

Qu trnh tan chy xy ra nhit khng i T0 = 0C

Qin ,1 1 dQ = T0 T0 m0 T0

Tr li BT 11 5
p dng h thc trn cho cc qu trnh thay i nhit ang xt ta c:
f T dQ dT S 2 = = m0 c = m0 c ln f T T T0 T0
f T dQ dT S3 = = m1c = m1c ln f T T T1 T1

4b. Entropy 3
Entropy ca h tng theo s cu hnh vi m W: S = k ln W Trong mt bnh kh, mi cu hnh vi m ng vi mt cch hon v cc phn t. W cng ln h cng hn lon: entropy l s o mc hn lon ca h.

bin thin entropy ton phn: S = S1 + S2 + S3

S = 12 ( J K )

4b. Entropy 4
Chia mt bnh c 3 ht lm hai na bng nhau, v coi mi cu hnh l mt cch sp xp cc ht vo mt trong hai na bnh, ta c tt c 8 cu hnh vi m. S cu hnh ng vi ba ht phn tn khp bnh l W1 = 6, v ng vi c ba phn t dn mt pha l W2 = 2. W1 > W2 : Trng thi phn tn c entropy ln hn trng thi co cm. Do nu t nhin cc ht s phn tn khp bnh.