i

>

'

M* "T >0 ' ^'

'

^ ^

>*V'\-+^: ********
Roman "
Or/eus
,

'^ ^^ *0 ^
_

"

:v* i^ <^vJ
.

*># 'v>^

^'

^))*'-'

"

Mehmed Uzun

SIYA EVINE

*.

j\

Roman

Orfeus

Pirtkn Mehmed Uzun: Tu 1985, Mirina Kalek Rind 1987

Wne: Ingela Jondell Mehmed Uzun 1989 Tprz: Weanxana Orfeus ISBN 91 87074 16 8 Orfeus Bokforlag, Vanadisvagen 18 2tr. 113 46 Stockholm - Sweden

Ji bo branna YILMAZ GUNEY

Devra felek li ser me kin e, Bext me re e, kezeb birn e; Mesken ji me re niha nivn e, Binve kezeba min binve loy loy
Ne mar ne sax ne rahet,

Talan kirine hem ji mihnet; Diwar e gelek belay xurbet, Binve kezeba min binve loy loy

Emn Al BEDIRXAN - 1906

L SER RYA KOA DAWN

1976, payiz. Ko. Bi d payiza jiyanf re koa dawn. Bdeng, bpejn. Wext naxuye, ch war naxuyin. Yan jew dixuyin, l tevlihev. Hem ev der hem ew der. Hem niha, hem do pr. Hem nzfk, hem dr. Koeke rengfn, xwe, bdaw, b lez bez, b teqele, b westan xwdan. Koeke ji hesd, pexl, dijminah, xirab, kiret, fetbaz, xwnrj bi dr. Koeke xwe h gor daxwaza diln xwe. Koeke mirazkir. Memduh Selm beg. Kalemr hja Memduh Selm beg Wah ko dike. Li ser text xwe dirjby. awekir. Rken. L kerr

lal. avn w yn str ewend vekir ne ku ew weke du llyn str dixuyin. Bbkn re yn avn w, b hereket, h jor dinihrin. Weke xewnek. Ryek aram. Qermekn salan l. Porek sp nvweiyay. Lvn guvat. erm vekiiyay y r. Sty qermi. Merivek kal, bi qas mistek. Memduh beg, Memduh beg... Ew nabihse. Ew tu tit nabihse d, bi r ketiye, ko dike. Li dor, jina w Wildan xanim end xort.

Li ber ser j pise pisa prejinek. Prejin Qur'an dixwne.

ar aliyn dwr bi refn kitban ve tij. Kitb, kovar, rojname kaxiz. Li ser refina end lewheyn zerby; du sret du bergeh. Di navenda od de j ew; Memduh Selm beg. Ew di nav xewnek de ko dike. Ew bi xwe, li ser ch xwe dirj bye ber bi chek nare. L, tit, cfh wextn tkel bi ser w re tn. Ew di nav tit, ch wextn tkel de ko dike. Rabird niha ketine nav hev; det, iya, zozan newal, daristan bi hev re bne yek; derya asman gihtine hevdu, meriv, heywan, lawir celeb bi celeb mehlqat reng rik diguhernin, dikevin dewsa hev. L tirs tune, sar germ tune, heyecan tune, hs pejn tune. Deng j dernakeve, nefes l naike, qrn j ranabe, pqn p nakeve. Ew dere. Deverekf rengn. Heye ku daristaneke xwe, yan j zozaneke hnik e. Memduh Selm beg li ser dever rengn. Der dorn w tij kew kevok. Ew di nav kew kevokan de li jr, li dever rengn dinihre. Du kewn sp, li her du aliyn w, difirin. Kew her gav nzk w ne. Reng, bask, perwaz, nikul avn kewan ba dixuyin. avn wan weke dilopn av zelal xwe. Ew bdeng difirin. Memduh Selm beg, carina li kewa kleka rast, carina j li ya ep dinihre. Kewn din j ref bi ref difirin. Reng strahiyn wan tkel in. Ew difirin. Memduh Selm beg j hem difire, hem nafire; hem dimee, hem namee; hem li jr, hem li jor e. L bel, tit her balk bdeng ye. Hawirdor bi bdengiy hatiye vegirtin. Perda bdengiy bi ser her tit re hatiye kiandin. Memduh beg, binihre, xort hja Gurgn j hat...

Wildan xanim, bi hdfka, li ber guh wf dipeyive dest w y rast dixe nav lep xwe dest mist dide. Deng nagihn w. Perda bdengiy nahle ku deng xwe biguhezfnin w. Memduh Selfm beg hem li nik wan e, hem jf na; hem dij', hem jf naj; hem li v din ye, hem j na. Xort cot bi cot tn li ber ser w rdinin. Wildan xanim, di nav kincn xwe yn re de, her li ser ser w ye. Wan, xort Wildan xanim, hv heye ku Memduh Selm beg dev ji koa dilsoj berde li wan vegere. Ap Memduh, bav min, mala xalann min Kurdn bajar Qamiloy silav li te dikin ji Xwed fa

dixwazin... Memduh Selm beg di koa xwe de, niha j, bajarek dibfne. Ji dr ve. Na, carina ji dr, carina ji nzfk ve. L ew tu carf nakeve nav bajr. Dora bajr bi sran hatiye rapandin. end bircn fireh li ser sran dixuyin. Sr bircn spehf str. Ji kevirn re str. Hin aliyn sran hilweiyay ne. Hin quln mezin j di bedenn wan de vebne. Bi d sr bircan re, bann xaniyn bajr dixuyin. end avahiyn mezin ber bi jor, ber bi asmn hildikiin. Piraniya xaniyan bi kevirn re hatine lkirin. Hin j bi kevirn spf. Li dora sran j hinah av dixuyin. L, tu tit jndar naxuye. Ne meriv, ne teyr, ne masf, ne heywan ne j mehlqatn din. Bajar weke hlekanek dere t, dr nz dibe. Bajar di dewsa xwe de diheze. Bajar carina mezin, carina bik dibe. Ew avahiyn mezin dirj carina pir, carina j km dibin. Hiinah av carina ji sr bircan vediqetin bi dr dikevin carina j tn p re yek dibin. Memduh Selm beg hewl dide ku bajr binase, bizanibe ka ew kjan bajar e, li k ye. L nabe. Bajar j bi dr e.

Bi ten bajarek carina bik, carina mezin, l bi sr

birc. Ap Memduh, me kitbn te, yek bi yek, ji n ve, rz kirin. Binihre, kitbn bi ziman kurd li ser van refan in. Hem ev al j ji bo kitbn bi ziman tirk ye. Ev ar refn aliy ep jf ji bo kitbn fransiz ne. Refn may j yn kitbn bizimann ereb, faris, ngiliz rs ne... Me rojname, kovar titn din jxistin van sandqan. Helbet, bi dzan. Memduh Selm beg, hostey xewnan, di nav xewneke rengn de ye. Koa wf di eyn wext de xewnek e j. L ev xewnn niha ne weke xewnn ber ne. Ber xewnn xoftij, xewnn malkambax evn w dikirin jahr. Ew di nav xwdan de dima bi qrn hiyar dib. Carina j xewnn xwe bi ser w re dihatin. W, dilge, kfxwe mesd, xwe berdida nav pln xwe. L xewnn v koa dawn ji yn kevn pir cih ne. Ew ne xwe in ne j xirab xoftij. Ew awan in? Salixdan ne hsan e. Bi kurtebir, ew xewnn koa dawn in. Niha j ew li deteke fireh, bser ber e. Det di nav rengek zer de ye. Aso det bi hev re bne yek. Det dibiriqe carina leylan dide. Di det de girn hr hene. L Mernduh Selm beg tnagih ka ew i gir in ji i hatine p. Reng giran, ch bi ch, diguherin. Gava ew reng diguherin, rengn n, hd hd, bi ser y kevn re tn l hukim dikin. Rengn giran weke rengn keskesorek dixuyin. Erd det jdiguhere. Carina ew dibe qm, carina giya hinah, carina zev, carina erd qira. Ji dr ve, li nik giran j rawirn ecb dixuyin. Ew wan j nas nake. Rawir j, weke titn din, diguherin. Ew carina dibin rawirn dirende ker bi kerdigerin carina jew dibin rawirn frende ref bi
10

ref difirin. Di det de tu dar av naxuyin. Di det de tit her xwe deng musik ye. Deng musikeke tkel ji dr ve, ji ew niqteyn ku aso det
bi hev re dibin yek, t. Ba fahm dibe; deng deng musik ye. L kjan musik? Ev yeka fahm nabe. Carina ew bi senfoniyeke babilska 18-an ya Ewrpay diibe, carina bi straneke gelr ya kurd, carina bi soneteke xwe ya piyanoy, carina bi musika klask ya ereb carina j bi i'reke faris. Guherfnn det musk li gor hev in. Ax, reng hawirdor rawir li gor musik diguherin. L bel, deng musik j pir ji dr t. Yan, di nav bdengiy de dengekf weke deng musik... Memduh beg, xwe bilivfne, titekbibje, behsa rojn Wan Stembol bike, ji kitbn xwe titina bixwne, bikene, bigir, biqre, behsa xwika xwe bike, behsa rojn Anteqiyay bike... Ji bo Xwed titekbibje... Maliya w, Wildan xanim h kleka w rnitiye, li ry w y kal dinihre dipeyive. avn Memduh Selm beg j li w dinihrin lv j dixwazin vebin bikenin. L nabe. Bi ten avn vekir bi ken l dinrin. Mamo, mamo! tu min dibihs? Ez ji bajr tm. Kurdn am hal te dipirsin... Iro dinya pir xwe e, tav germ e. Ez penceran vekim? Memduh Selm beg di koa xwe de pencereyek dibne. Pencereyeke pir str di navbera erd asman de. Pencere hd hd vedibe. Bi d pencer re deryake zelal n dixuye. Deryake str di navbera erd asman de. Trjn tav h ser ava zelal diirsin. Tu pl li ser av naxuyin. Deng tune, her tit di nav bdengiy de ye. Ew h av tav dinihre. Ew hem di nav av de ye, hem j li ser av. L ji nikek ve, av li ber w diqelie j coteke kevokn sp radibin bi fir dikevin. Kevok
11

weke pemb sp ne. Kevokn xweik, end car, li ser deryay difirin pa j, hd hd bi dr dikevin winda dibin. Bi d kevokan re, av dsan diqelie j keikeke tahz radibe bi fir dikeve. Keikeke tahz, pir xweik, pordirj bedew. Keik il e trjn tav li bedena w ya sp dikevin dilopn ku di bedena w re diherikin, dibin weke ll elmas. Ser memikn w yn vekiiyay dibiriqin. Bedena w bi rengek helesor diirse. Bejna keik carina dirj dibe, carina j weke bejna zarokek, kin. Keik ber bi Memduh Selm beg difre t nzfkf l dike. L bel, tu carf ew xwe nagihfne w. Ew, end car, li dor Memduh Selm beg, ber bi jr jor, xwe ba dide. Lvn w j dilizn, l Memduh Selm beg deng w nabihse. Pa j, keik, ry w ber bi w, bi pak difire winda dibe. Bi d windabna keik re, derya j winda dibe. Naxr, ew winda nabe, l di derek de xelas dibe. Dsan pencereyeke str li ber Memduh Selm beg vedibe. Pencereyeke ewend str ku erd asman j hatiye p. Li pey pencer j di nav bdengiyek de tit, meriv, ch devern nezelal dixuyin. Memduh Selm beg, ji pencer, li wan dinihre ku bizanibe ka ew i ne k ne...

12

TAYA

WELATE XERIBIYE U TAYA EVINE

Sal 1922. Pencereyek merivek li ber. K? Ryek gulover, avn re weke komir, por kin ehkir, eniyeke fireh, guhn str, bvileke xwelihevhat, simbl zirav lvn kentij. K? Bejneke zirav, kincn xwe, qiraweta hewrem dmana cixar. K? Fikir guman, br ik. K?.. Memduh Selm. Ronakbr kurd, brewer gel bindest evndar xweiyan Memduh Selm beg. Nivskar berpirsiyar kovara Jn Memduh Selm beg Wan. Bel, sal 1922, ji rojan 25 lon. Na, ne 25 lon. Ber s saetan 25 lon b. Niha 26 e. 26 lon, dest sib. Galata, Stembol. Memduh Selm beg, mr trbejndirj, li mala xwe, li oda rnitin rawestaye li kolann teng yn Galatay dinihre. i diqewime? Kurd, Tirk, geln din, dewleta Osman, Babial, Mistefa Kemal hevaln w dinya ber bi k de diin? Ev geremola pit er chan d zelal bibe? Hing? Ber end saetan Memduh Selm beg li Kadikoy, li mala sekreter git y rkxistina Kurdan Kurd Teal Cemiyeti Emn Al Bedirxan b. Sib, na ro, pit end saetan, kurn Emn Alf beg Celadet Kamuran beg d ji Stembol derkevin. Ew d herin Alemanyay, Munfx. Bi d wan re j Emn Al beg bi xwe. Ew d j, tev prek kea xwe, here Misir, nik kur xwe y mezin Sureya beg. Emn Al beg kurn w ku ji serok pengn tevgera kurd in, dev ji Tirkiy berdidin.

idibe?
Pln sid h ser Kurdan quhpn? Ew dsan, weke her car, di bin girane zompn qehr kulan de man? Marn kor, gurn malkambax eytann sererd bin14

erd dsan li wan hatin xezeb? Dsan ch li wan teng b? i diqewime? Peymana ku li Sevres, 1920, hat p r dida ku Kurd j, gav bi gav, ji xwe re dewletek ava bikin, b qetqet, yan riziya. Li dewsa w niha peymaneke n t p ku t de behsa mafn Kurdan nabe. Memduh Selm Beg li der dinihre. Asman h jtij strk in. Strka Kerwankuj ji rojhelat, li Memduh Selm Beg dinihre. Strkn Leyl Mecnn, yek ji rojava, ya din li rojhelat, li Memduh Selm Beg dinihrin. Ew j li wan dinihre dikene. Keneke kin kurt. Di kena kurt de xem keser dixuye. Ma Leyl Mecnn, ma ev strkn ku bi reng zrn dibiriqin, d tu car negihn hevdu? Ew li strkan dinihre weha difikire.

Sersala 1923-an. ev. Stembol, bajar hezar netewey, hezar kultur ziman kf dike. Berf hd hdlehifeke sp radixe ser bajr. Z bi z li Stembol berf nabare. L sal berf dil heye Stemboliyan a bike. Kue, kolan, axane, meyxane kerxane tij ne. Meriv xem derd xwe, w ev, ji br kirine kf dikin. Dewr dewran diguherin, l jiyan j weke her car, b ku li kes guhdar bike, diherike. Qiral, keysar mparator n. Bij yn n. Agir bi xartn kevn ketin, ew n. Yn n li r ne, ew tn. Kurd welat wan? Monsieur Memduh Selm, est-ce que vous ne voulez pas un peu de vin? Non, merci. Na, spas, Memduh Selm Beg arab venaxwe. Ew ji araqa sp hez dike. Masayeke dirj, h ser her texlt
15

xwarin vexwarin, dmana cixare, qeln nrgil, xeberdan, end Fransiz, end Tirk, end erkez, end Kurd Memduh Selm Beg. Ew bi hev re rnitine sersala n proz dikin. Memduh Selm Beg, w ev, xwe derdn xwe ji br kiriye kf dike. Musik... trayyylaaaalaaaayyy... Musik, kemane. Deng keman Memduh Selm Beg sermest dike, ruh w ge dike. W ji hevaln xwe tika kiriye. Ew d w ev deriyn dil xwe, bi ten, ji deng keman re vekin. Xeberdan, bi fransiz, tirk kurd. Li ser her tit, bi her away. Guh li ser deng keman, ser germ ziman rin in. Memduh Selm Beg ji cacixa li ber xwe kefiyek dibe dev xwe bi d re, dibje, Mr min, bi xra ar dengan jn h jjfn e; deng dil, jin, musik av. Ew tiliyn her du destn xwe bi ser hev re dibe nermik nermik dipeyive. Weke her car, por w dsan ehkir ye; rasika por weke xzek dixuye. Mjan qermekn eniy hd hdf dilfzin. Ne bi ten serf, herweha bfbkn Memduh Selfm Beg jf germ in; ew dikenin. A votre sant, erefinize, no... ji bo jfneke serfiraz bextiyar!.. Qedeh h hev dikevin, gewr diewitin, deng radibin hev. Deng Memduh Selm Beg, bi nerm xwe diguhezne Fransiz hember. Monsieur, xweziya me bi we. Hn azad xweser dijn, we demokrasiya xwe ji mj ve ye aniye p. We hay ne li me ye. Tirsa min ew e ku dzana n ya dinyay pit er, dsan li ser neheqiyan ava bibe. R div li v yek were girtin. Xelkn belengaz div li ber lingan nerin, Dsan dinya li wan teng nebe... Prensbn Wlson, monsieur, prensbn Wlson... ew pir girng in.

16

Eyn ev, l ne eyn roj. Roja yekemn ya sala 1923an. Dest sib. Berf h j hd hd dadikeve. Kuliyn gulover yn berf ber bi jr dibin. Memduh Selm Beg hem heval dostn xwe bi r kirin. Ew, bi seriyek germ, ber bi maln xwe n. Memduh Selm Beg j, bi seriyek germ, li Galatay, ber bi mala xwe dere. Ew ji
Galatay hez dike... Li v bajar(li Galatay) hijdeh taxn muslimanan, heft taxn Rman, s taxn Frenkan, taxeke Cihuyan du taxn Ermenan hene... Bajar rnitevann wf her gav di nav kfxweiy de ne... (*) Galata ranezaye. Galata w ev qet raneziyaye. Ji penceran roniya iran dixuye. Kfa Memduh Selfm Beg di n de ye. Her der sp ye. Ronahiya lampn kuan diirsin. Kuliyn berf di bin roniy de weke ptn agir dixuyin. Kul bi ser w re tn. Niha por w ne ehkir ye, ew tev li hev e. Li ser eniya w peremek ber bi jr dibe. Kul li ser perem dihelin weke dilopn hr ji cnik navbera mjangan re diherikin. Berf dibare, l hewa ne hikesah
ye.

Memduh Selm Beg derketiye nra kuliyn berf. Ew h pey kuliyn berf ye. Ew dest xwe vedike kuliyek nr dike. Kul di nav lepn w de, bi hilmek, dihele. Pa dor t kuliyeke n. Eger Memduh Selm Beg keys hebe, ew d tu kul nehle, hemyan nr bike. Di nra kuliyan de, Memduh Selm beg, ji nika ve keikeke hr dibne. Keik pita xwe daye dara lampayek. Kincine tenik li ser w ne, hinarikn w sor

(*) Ewhya eleb, sedsala 17-an

17

bne ew dicirife. Di dest keik de elbikek t de kullkn ilmis. Brkokn avn Memduh Selm Beg end car tn girtin vedibin. Gelo ev xewn e? Gelo keika kibrtfiro ya H.C. Anderson ji Danmark bi fir ketiye hatiye Galatay? Kizim, tu k y, tu i kes ? Memduh Selm Beg bi awak nermik, bi tirk, j dipirse, tu i dik h v der, ima tu nar mala xwe? Bi ten end kullkn min man Apo, ez d wan j bifroim herim mal. Bi ten end kullk Apo, bi ten enddd... Lv li hev digerin. av dixwazin bikenin l nabe. avn bi reng genim. Guliyn zerik dirj. Di bin roniya lamp de hinarik, gep lvn sor. Di bin hinarik poz de siya rebeniy. Dest tiliyn zirav dirj. L, b lepik. Kea min, tu van kullkn xwe bifiroe min. Ma nabe? Ew dest xwe dav brka paltoy xwe cizdana xwe dertne. Di cizdan de pern w yn s mehan hene. Pern heta meha Adar. Ew div s meh bi van peran dare bike. P hinek, pa j hem pere ji cizdan derdikevin. Van peran bigire kea min. Ez hem kullkan dikirim.
Apo, ev pere pir in!.. Memduh Selm Beg dikene, best l rabye, ne xem e, kea min, tu van bigire. Keik j, h nzk, li Galatay rdine. Memduh Selm Beg dev ji nra kuhyn berf berdide. Ew paltoy xwe ji xwe dike dav ser keik. Palto ji erd re dere. Di destek de kullk, di dest din de dest hr zirav y keik, Memduh Selm Beg keik ber bi mala w dibe. Li ber mala keik, tu deng tune. avn hrik
18

xweik niha dikenin. Henarik, gep lvn sor niha bi ken tij ne. Keik paltoy w bi n de dide. Ew, car bi car, destn Memduh Selm Beg radimse, w hembz dike. De here kea min, de here bikeve nav xewa rn. Bila perwazn xew te hilgire bibe chn germ xwe... kea min, tirkiya te ne ewend ba e, tu k y, d bav te ji k ne? Apo em erkez in.
4

Destpka payiza 1923-an. er chan y yekemn li pey maye. Ekere ye ku dewleta Osman- Al, ew dewleta b ser ber, tkye, ji hev ketiye. Serok Tirkan y n Mistefa Kemal hevaln w ku li pey dewleteke n ne, bi ser ketine. Ew komareke n ava dikin gav bi gav ber bi Stembol tn. Peln daran diwein. Tebet rengfn e. Peravn Stembol Galatay rojn rengn dijn. Stembol reng diguherne. Meriv, kom bi kom, dev ji welat xwe berdidin. Ket her roj komn merivan ji Stembol bi dr dixnin. Mabeyn, yan saraya dewleta Osmaniyan bi dr ket. Piraniya rojnamevan nivskaran bi dr ketin, yn mane li r ne. Demokrat lberal bi dr dikevin. Kurd bi dr dikevin. R ber bi welat xerbiy ye. Memduh Selm Beg? Memduh Selm Beg xewn dibne. Di eveke iksay ya payiza 1923-an de ew xewn dibne: Keikek. Weke kullkn henar rengn narn. Weke r sp, weke xezalek avxweik, weke heyva ardeh ev awirxwe, weke hingrek hinariksor weke Zna bedew ya dastana Mem Alan bejnzirav. Cihne tenik hewreim l. Lvn w str tij. Ry Memduh Selm Beg bi ger19

miya lvan dihese. Lvn il ber bi avn Memduh Selm Beg dibin. Lv av radimsin, car bi car, hdka radimsin. Bi d re, lv ber bi guh dizivirin. Beg min, mr ziravbihstiyar... ma ev, bi ten, ji bo xew xewnan in? Ma irsk ptn jn jj re navn? Mr dilpak... evn hezkirin div di bin siya evn dirj de weke dev dar bibikivin. Memduh Selm Beg xewn dibne. Xewneke weha? Di van rojn qafilqeda maher de ev xewn? Li milek ruhistn, zeban eytan, li milek j ev xewn...
Bel, Memduh Selm Beg zewac div. Xwendegeha Darulfunn ya Stembol dersn felsefe siyaset li pey man. Memduh Selm Beg niha evn ge germ div. evn bi irsk ptn gir ve tij. W jinek div. Jineke ku weke dilopeke r, dilopeke xwdan, dilopeke hsir avan e. J re kahrikn hr, yan zarok, malraxistin li qerexa gola Wan xaniyek speh, bik xwed bexe div. Memduh Selm Beg pir tit div. Bi kurtebir, jiyaneke n div. Eger r ne ber bi welat xerbiy be... Di eva iksay ya payiz de Memduh Selm Beg xewn dibne.
5

H j destpka payiza 1923-an e. Galata. Ket. Baran. Meriv. Hstirn avan. Destmal. Diln keserkr. Kona sirgniy, kona macriy t vegirtin. eytann sererd binerd di kincn serdest karmendn n yn Tirkiy de hatine xezeb. Ew ketine pey kes hzn ku h dij tevgera wan bn. Li her aliy welt sdar hatine daiqandin. Meriv tn girtin kutin. Yn may direvin. Rehmet hr hr dibare. Dilop li ser kevirn re yn
20

perav diilkin. Dilop diilkin ser plavn Memduh Selm Beg... Ew li plavn xwe dinihre. Plavn n, pit w xewn, hatibn kirn. Ew niha il in. Memduh Selm Beg, nvkenek h ser r, li der dora xwe dinihre. Pa j li bav xwika xwe. Xwika w digir, bav w kelgir ye. Hn qet meraq mekin, xem mexwin... ev rwt kurt e, pit demeke kurt ez dsan li v der me. L hn div hing j li v der, li hviya min bin, hn div werin piya min. Memduh Selm Beg rw ye. R l vebye. L heyhat,.. ne ber bi qeraxn gola Wan. Ew li ser riya welat xerbiy ye. Ber bi devern dr. Prensba hezar salan bi car t; kesn serket yn binket bi dr dixnin. Xwika min ya delal, bgavmayin xirab e, qels ye. Her gav div me hv hebe. Ev rojn re msbet d z derbas bibin. Dttt... dtt... wext hat. yin div. Hembz h hev vedibin. Germiya dil diguhezin hevdu. Hstir ji hinarikan gr dibin. Dest tn guvatin. Lv bi ken dilivin. Di destn Memduh Selfm Beg de du ante, ew ber bi ketiy dere. Di antek de kinc titn w yn exs di ya din de Ehmed Xan, Firdews, Omer Xayam, Montaigne, Descartes, La Fayette, Rousseau, Shakespeare, Voltaire; yan rojhelat rojava bi hev re. Li mal kitbn min miqayite bin. Ez d vegerim, ez d vegerim... Dest hldibin, destmaln il hldibin. Av diqehe. Ket, giran giran, bi dr dikeve. Baran dibare. Hawa tar, aso girt ye. Li p, ji mij dman p ve tu tit naxuye.
6

Iskenderiye. Bajar Kavafs. Tu d nikarib welate21

k n bibn, tu d nikarib deryake n bibn.Kavafis weha dinivse. Ew niha di v bajar frawnan de i

dike?

Pit er chan dinya westiyay. Iskenderiye di bin ronahiya heyv

ev. Bdengiya destpka 1920-an.

de dest bi xewa rn dike. Bajar dere xew, xewa evn

bdeng. Memduh Selm Beg, bi tena sere xwe, h qeraxa deryay digere. Ji dr, ji nik ketiyan dengine tn ronah diirsin. Strk di govend de ne. Pln hsn tvel; drah, hvdar, hewcedar, rwt, xerb, xwe, xemgn... Pln hsn tvel bi ser Memduh Selm beg re tn. Pln av bi ser qerax re tn. Car bi car. evere. P tar ye. Ew piya xwe ba nabne. avn w nikarin perda tar ya ev biqehne. Ew bi n de vedigere. Ew d here navenda bajr. Ch ku razan j bi dr e. Di kueyn teng bik re brn. Zdebyina ronahiya lampan. Meydana Muniy. Pln merivan; Ereb, Ecem, Tirk, Ermen, Kurd, Yewnan, Ingiliz, Fransiz, Ital. Li her aliy meydn dev kueyn teng dsan meriv. R rikn nas? Naxr. Silaveke germ? Naxr. Germiya coteke avn dost? Naxr. Pln hsn tvel pln merivan bi ser Memduh Selm beg re tn. Xaniyn speh yn textn. Bi d wan re devern Remle. Kok qesrn mezin speh, t de merivine ziktr, halxwe ji xerbiy bi dr. Wan hay h Memduh Selm Beg heye? Ew xewnn wan yn rn. Di xewnn rn d dengn rn; gujna av, hfe hfa plan, hrna hespan, prqna ke jinan, kalna berxan, qebqeba kewan, vva bilbilan, teptepa dilan nalna bedenan. Ba e, niha k di xewna xwe de Memduh Selm beg dibne?..
22

Bila bajar hozan Kavafis j re be. Memduh Selm Beg ev bajar nav.
7

AUah- ekber, Allah- ekber... Ezana dest sib. Deng dkan kzna segan. Memduh Selm Beg nikare raz. Bhnteng l hatiye xezeb. Ber end salan w hv heb ku Kurd d xwed dewlet bna. L niha j ew di nav pln xerbiy de ber bi derine dere. Xwel h ser te be dinyay, xwel h ser te be!.. Memduh Selm Beg dide xwe, radibe di end deqqan de ciln xwe werdigire. Ew d ji oda xwe ya otl derkeve here bajr.

Kahre. Evndar Nla delal hiyar dibe. Ro h hilnehatiye, l trj bi reng zvn li pey Nl dixuyin. Memduh Selm Beg ber bi Siwars dere. Hembal dileznin. Tramway xwe dihvnin. Jinn rpay di nav kincn re de ber bi derine derin. Ew meydana Siwars dibihure dadikeve kolana Qesr el-Nl. Lampayn str h j vket ne. Welat slam, l avahiyn Ewrpay. Bindemayin. Nezan. Ax nezan! Memduh Selm Beg, di nav fikr hsn tvel de, b ser ber digere. Rojn Fransay, Pars ne weke van rojan bn. Ew j rojn xerbiy bn, l ne weha. Weha nabe! Memduh Selm Beg nikare weha weke serseriyek li welat xerbiy bigere. Titine d di welt de biqewimin. Ilam. Hing ew d li k be? Ling w ber bi ar Maxrib dibe. Li aliy mil rast meydana Operay. Ronahiya lampan. Erebeyn speh. Meyxann hr. Bexey Ozbekiy. Li doraliyn meydn kueyn teng tar. Di dev kueyan de ke jin.
23

Ling ber bi kueyek derin. Sabah-ul xr. Jin silav didin mr bejnzirav. Ew silav li wan vedigerne. Ew li wan, jin j li w dinihrin. Bi ken, bi dilge. Jinn nvtahz, jinn bedensivik, jinn psrmezin, jinn htfireh, jinn pordirj. Ew li hev dinihrin dikenin. Memduh Selm Beg ji dil dikene. L kena jinan? Keneke derewn edet? Mr eleng, were em herin jor, od kahweyek vexwin... Na, spas. Ez dixwazim bi ten li we xweikiya we binihrim, li deng we guhdar bikim... min br l kirib. Ew, bdeng, l ken li r, hd hd li kua teng digere. Di bin siya xaniyn bi lampayn rengn de ew li r, ken, por, av, bejn, psr, beden lvn jinan dinihre, li deng wan guhdar dike. Bel, ew ji ar dengan hez dike; deng dil, jin, musik av. L ka deng dil? Ew li k ye? Ew dizane; dil bi bhna welt merivn welt bi tahma xweiyn welt hildav. Ka ew bhn tahm? Deng dil div. Jiyaneke bi deng dil div. Ch ku j deng dil dert, div. Memduh Selm Beg chek weha, ji bo jiyn, div.
8

Monsieur Memduh Selm, me mnet e ku hn dixwazin li Sriy bi ch bin. Ji ronakbrek weke we re, her gav, ch me heye. Hn dikarin h her der Sriy cwar bibin. Li v der, Helep, yan j li derek din. Hn bi kfa xwe ne, hn h k dixwazin li wir... Monsieur, ez mnetdar im. Bi ten me ertek heye monsieur Selm; hn div
24

xebata siyas nekin. Dewleta Tirk ya n gelek zor dide dewleta Firans da ku em r h Kurdan bigirin ku ew li ser tixb nexebitin. Bawer bikin... em dizanin Kurd di i hal de ne, l hn d i bikin! Dewletbyin j ne hsan e, meriv div her gav mafn dewlet li ber avan
bigire... Oui monsieur, ez we tdigihm. Memduh Selm Beg h ry zabt Fransiz dinihre dikene. Ew ji kerba dikene. Ji ber bext re dikene. Dewletbyin ne hsan e... Ew bi dengek bihnd dikene. Eger di rojn p de Memduh Selm Beg keys hebe, ew d h ser celebn ken nivsareke dirj binivse. Ev yeka pwist e. Monsieur, Heleb j ji welat min bi dr e. Ez dixwazim nzk welat xwe bim, li nik merivn welt bim. Hn bi qma xwe ne, monsieur Selm... bi ten me agahdar bikin. Memduh Selm Beg kfxwe e. W gaveke n avt; w biryar da ka ew d h k bi ch be. Heta ku ew dsan bizivire welt, ew d h v ahy tixb, h nik hemwelatiyn xwe bij. Serdestn Sriy Firansiz r li v yek nagirin. Jixwe ev jiyana derbeder ya xerbiy d zde dirj nebe. Dewr dewran d biguherin. Ew d dsan vegere welat xwe, nik merivn xwe yn ezz qedirgiran. Ew d xaniyek bik li nik gola Wan ava bike. Strkn zrhel d h ser ser w re biirsin. Felek d li ber w govend bigire. Bext d l bizivire. Ji kfa Memduh Selm Beg re payan nay dtin. Dused pnce giram fistixn Heleb. Li ser kolann bi kevirn sp rven. Girsa merivan. n. Ryn esmer, simbln dirj baday, kiras, fstan qutikn di25

rj, jinn rpay. Qre qr, xire cir. Feqr, reben, belengaz. Parsekn h koeyn kuan. Avahiyn sp speh. Memduh Selm Beg d li Heleb, li Hotel Central bimne. Ew d heval dostn xwe bibne, bi wan biiwre da ku li chek, li Sriy, cwar bibe. Ew, rken, h Heleb digere. Digel her tit, tev her celeb mirdar, qirt nizmah, dsan j, jn xwe e, dinya xwe e.
9

We bihstiye ka

k hatiye bajar me bi ch b-

ye? Dibjin, almek ji Mabeyn, ji Saraya Osman- Al

hatiye... Na, na, ne ji Mabeyn. Dibjin ew oregerek ye, oregerek mutexes. Ne alm, l hozan. Na, ne hozan, l nivkar musiknas. Ne nivskar, l siyaset... Axirrr... Dibjin, merivek pak rind e. Bel, me bihstiye. Merivekbejnnavn, zirav, Asl. Bel, me j bihstiye. Nermik, rken, xwesohbet. Dibjin, por w her gav ehkir ye, simbl wzirav, bedena w lihevhat ye. Plavn w her gav dibiriqin. Kincn paqij gomlegn sp h xwe dike. Saeta w zvn e, qirawatn w xweik destmaln wbi bhna rehan ne... Bel, bel. Heval dostn w li bajr hene. Li gor gotina wan,
26

ew ji araq, cacix erez hez dike. Ji nsanan j. Dibjin ku ew Kurd e. Ba e, hing ima ew neye li bajarek Kurdan, mesela li Qamiloy cwar nebye? Dibjin, p re nexwe heye. Ew nikare xwe h ber germa havn ragire. Bel, bel... Hn dizanin ka ew her roj di saet aran de i dike? i dike? Ew, her roj, ber bi dana var, dadikeve parqa Zrahiy h w der qahwe vedixwe. Rast? Bel, rast e. Hing, gava ew ji ber der re, li kolan, derbas b, em l binihrin. Bel, bel, em l binihrin. Ermenek kal ku dengbj b bi kurd j dizanb, h ser merivn weha, straneke weha digot: Mro, mro, bejnziravo Xweziya min bi dil teyo, Rgeo, rrno, Diln ken xama p re yo...
10

Teq, tuq; teq, tuq... Xwed umr w dirj bike. Teq, tuq; teq, tuq... Xwed w ji xirab pstiy bisitirne... Xwed miraz w bne dews. Teq, tuq, teq, tuq... weke deng saeteke dwr. Ewend bi dzan, ewend rehet. Bel, Memduh Selm Beg
27

kueyn Antaqiyay dihejne. Havna xweik dest p kiriye. Saet pit nvroy 3.45 e. Ew ji mal derketiye dere bex. Kevirn re yn kueyan di bin plavn re ermn de deng didin. Der pencere, bi hdka, bdeng, vedibin. Bi qas bihustek, ne zde. Perde tn vekin. U av; avn re, n, belek l dinihrin. Dinya germ e, l w akt, ylek qirawat xwe ji xwe nekiriye. Ev yeka ne li gor edetan e. Ne li gor edetan e ku meriv prt prt bigere, li der dora xwe binihre, bilezne, di rven de bifikne. Ne li gor edetan e ku... Efendiy bejnzirav. Mr qenc. Ew, ser h ber, hd hd dimee. L ew dizane, na, ew nizane, l p dihese ku li pey der penceran av li w dinihrin. Parq, bexe. Giya hinah. Darn tkel; yn bi ber yn bber. Peln hn xemiland. Deng ivkan. Tava germ. Bay sivik hnik. Bhn;bhna dar pelan, bhna hinahiy, bhna m. emeke hr zelal h ber w diherike. Di bin siya daran de ava zelal rengn dixuye. Rengn kesk, n, gewr zer ketine nav hev. Av reh, r peln daran hembz dike. Darin str xwar av bne. Dil Memduh Selm Beg hildav. Hn ztir hn xurttir. Weke ku deng av deng dar digihn hevdu, dibin yek. Ew kursiyek dikine bin xwe li kleka m rdine. Lawik dezgedar y bex dilezne nik w, radigih masayeke bik tne ber w datne ser mas paqij dike. We roj i div, nrgile? Ew, bi ken, li lwik dinihre, La, ukran. Weke her car?
28

Bel, weke her car. Bexe tenha ye. Jin mrek du zarok li nzk w rnitine ay vedixwin. Du zabtn firansiz, ji w hinek bi dr, rnitine bi dengekbilind dikenin. U hinek kesn din ku li bex rnitine. Lawik, di destan de misna qahw du fncan, dsan t nik w. Ew fncanek ji lwik werdigire. Fncan tij qahwe dibe. Dman ji qahw radibe. Ew hd hd qahw bhn dike, end car fncan di dest xwe de dilivne bi d re j vedixwe. Oxxx... Fncan dsan tij dibe. Oxxx... Dsan. Oxxx... Spas. Di qahwevexwarin de Memduh Selm Beg titek ku ne h gor edetan e, dike; qahwa tahl div du caran were vexwarin, l ew s caran vedixwe. Qahwe div hindik be, l ew dixwaze ku bila fncan tij be. Ew h dora xwe dinihre. Xwe... Zarok di navbera maseyan de dibezin, ivk difirin li ser daran distrn. Av, hinah. Ew ji brka hundirn ya aket xwe pens deftera xwe dertne. Pens. Pensek murekeb re, pir xwe. He bi fir dikeve. Ew roj... Ew roja xwe hvtij. Ew roja ku qet ji br nabe. Roja ku w hevaln w dest bi weandina kovara Jn kirin. Stembol. n, heval dost. Kfxwe, ah, bawer. Em d bi ser kevin. Em d bi ser kevin... Iroj kovereke xwe, sib roj j rojnameyeke rengn dewlemend... Gava em weha bi hev re bibin yek, bi hev re bin, tu tit nikare xwe li ber me ragire. Em d bi ser kevin. Kurdiy Btls. Yan bi nav rast Xell Xeyal. Nivskar zaney kurd. Heval dilsoz, meriv hja merd. Di dest w de penseke re murekeb. Penseke pir speh. Hevdu hembzkirin. Hstirn kfxweiy. Best
29

dost. Coeke bhempa. Memduh Selm Beg j pens werdigire. Ez d v pens verim v roja xwe ji br nekim. Memduh Selm Beg niha li bex Zrah y Antaqiyay rnitiye di nav pln xatiran de li pens dinihre. Bi d re, ew li ser rpeleke vala ya deftera xwe ya bik, bi pensa yadgar, navn kitbn ku j re divn dinivfse. J re pir kitb divn. Ma ne tir e ku ew kitbn xwe j bide ann? Hing kar wf d hsantir bibe. Ew nikare ji bo deynkirina kitban bireve v der w der. Bel, tir e ku kitb werin. Gava roja veger, vegera welt hat, ew d kitbn xwe, dfsan, bi xwe re bibe welt. Ma weha ne tir e?..
11

Bi qas du mehan, bi d w roja ku w navn kitban nivis. Eyn ch, eyn wext. L end mase ji maseya w gav bi dr. Weke her car?

Bel, weke her car. Ba b ku Memduh Selm beg hat li v bajar bik bi ch b. Bajar li ser deryay ye. Der dora w xwe e di ser de j ew li ser tixb e. Heway bajr li Memduh Selm Beg t. Ji ber ku ew li ser tixb e, gelek kes tn derin. Xebern Tirkiy welt z dihuhezin bajr. Merivn bajr weke hemwelatiy w ne. Edet tore wekhev in. Ziman j ne zehmet e. Jixwe ew hinek bi ereb dizane... Ba b, ba b. ve va ivkan dsan hawirdor vegirtiye. ivk bi fir dikevin vediniin. L di w navber de dengek... Dengek tz zirav. Ve va ivkek. Weke ku ew li bin guh Memduh Selm Beg ve v dike. Memduh
30

Selm Beg li dora xwe dinihre. Ve v ji k t?.. Bel, ji bin dara klek. Di bin dar de ivkeke pir bik. Li ser dar, di nav ax pelan de hlfneke bik. Rebena ivk! ivk diperpite ku bifire. L ka perwaz? Perwaz h ba li hev nehatine. ima tu ji hlna xwe bi dr dikev? Memduh Selm Beg radibe, ber bi ivk dere. Ve v. Du avn hrik, nikuleke rindik, prtn nermik. ivk di nav lepn w de diperpite. Tirs. Tirsa malkambax. Na, na metirse, ji ap te tu xirab nay, metirse. ebabbb... Lawik ayxan dibezne t nik w. Rebena ivk ji hlna xwe ketiye, ew nikare bifire. Me j re alfkar div. Lawik, pir ecb, li w dinihre. Carek li w, carek li ivk. Carek jli dar. Dar bilind as ye. Yan i? Memduh Selm Beg, bi ken, l vedigerne, xort hja, em nikarin v ivka reben weha berdin. Ew d bimire. Ma ne guneh e?.. Tu div hilki dar ivk deyn hlna w. Hilbikiim?.. Ji bo v ivk?.. Bel, hilki... bel, ji bo v ivk. Temaegeh. niyn ayxan li dor wan dicivin. Lawik bare ye. Ew hd hd hildikie. Bijxorto. ve v. epikn zarokan. Memduh Selm Beg serfraz biserket. Ry w bi ken. ivk niha di hln de ye, di stariya xwe ya germ nas de. epik, qrn, ah. Lawik dadikeve. Lawik serfiraz rken. Xort ak, ji br meke; her kes di hlna xwe de kfxwe dila ye, ivk j di hlna xwe de... n belav dibe. Memduh Selm Beg li na xwe vedigere rdine, bi kfxweiya titek rind biserxistin.
31

12

Ronakbr kurd Memduh Selm niha bye monsieur Memduh Selm. Monsieur Memduh Selm y xwendegehan. Mufet mamoste monsieur Memduh Selm. Wext l diqulipe. Roj, meh, sal l diqulipin. Niha payiza 1926 an e. Simbl niha hn dirjtir, lv av j dsan bi ken in. L bel, di eyn wext de, bi derd keser. Li ser bibkn avn w siya derd keseran. Dsan Sriye, dsan Antaqiye. Ew li mala dostek xwe y erkez rnitiye p re dipeyive. Heval wf j, herwek w, derbeder e. W j, di 1923 an de, dev ji kar xwe, rojnamevan, berdaye ji Tirkiy reviyaye. P Lubnan Urdin nihaj Antaqiya. Dost w... Merivek awan? Kirasn hewrem yn erkezan, bejneke dirj zirav, ryek dirj zirav asl, avn xwe bi reng genim, simbln dirj ber bi jor baday. Merivek nerm zane. Dostek dilsoz dijmin dijminan. Odeke mezin; li gor edetn erkezan raxist. Li ser dwaran end xenern zvhl ku bi awak apraz hatine hildayin. Du qafn xezalan. Xaleyeke rengn end refn kitban. Kitbn nerzkir tevlihev. Piraniya wan kitbn lm edeb. Kitbn tvel. Li ser mas j araq; araqa sp, cacixa sp xwarinn tkel. Wan va var xwarine niha j ew qesta felek dikin. Mr min, dsan i b, bi me, bi xelkn belengaz bindest b. Dsan em ketin bin bjing. Memduh Selm Beg, weke her car, tiliyn destn xwe bi ser hev re dibe bi nerm dipeyive. Heq, hqq, demokras mafn merivah tn xeniqandin, tn fetisandin... Par li Kurdistan qetlameke mezin b. Tirkan gelek bre32

wer, rnas pewayn me bi dar ve kirin... Gava ew behsa par dike, ji avn w irsk difirin. Deng w di nav qfrna dil w de difetise. Bhn l diike. Ew, kelgir, li ber xwe, li qedeha araq fedike. Di nav wan de gelek hevaln min j hebn. Gelek hevaln min j hatin bidarvekirin... Bdeng. Hing bdeng. Di na bdengiy de deng dil qultn ku ji gewr dadikevin. Rabna qedehan. Hinekf cacix. ewata gewriyan. Dfsan qedeh. Dsan ewat. Ji n ve, dest bi xeberdan kirin. Beden li vir, he li welt. Di av macriy de were! Derd, kul, kerb xezebn macriy... byern welt. Yek ji yek xirabtir, yek ji yek kirttir. Bhnteng, qedeh. ewat. Cacix. Keserkr... Le? Trayyy... laaaa... laaayyy... trayyylaaaylaaayyy... Memduh Selm Beg vediciniqe. Musk. Kemane. Deng keman. Deng kemann Stradivarius... bel, ev deng, deng kemann Antonio Stradivarius e... Ev deng bi ten dikarin ji kemann w derkevin!.. Xeberdan t birn. Guh li ser keman ne. av li jor, li ban dinihrin. Ji deng keman p ve, her deng, her pejn rawestiye. Memduh Beg... Mr min, tika dikim... Ew xeberdana dost xwe dibire. Beden bi hdka diheze, ruh diheje. Deng delal y musk tkel e. Memduh Selm Beg xwe dine ku dengan ji hev derxne. Musk bi dengine bilind dest p dike bi qas bskek wisan didome, pa ji nika ve, bi carek deng nermtir, pir nermtir dibe pa dsan ji nika ve dengine bilind tn. Tev h hev. Tevhhev. L tevliheviyeke xwe durist. Di nav dzaneke hhevhat de tevhhev. Yan ne h
33

gor qade prensbn kevn. Ne li gor klaskn 17001800'. Ji bervajiy, oreger, nbn nkirina babilska 20 an. Heyama teze ya destpka 1900'. Xeberdan, vexwarin, xwarin rawestiye. Til, li gor musk, bi dzan li ser pita qedeh radibin dadikevin. Trayyy... trayyy... trayyylalayyy... laaaay... Musk weha, bi qas demek, dom dike. Pereyn cih tn ceribandin. Destn ku li keman dixin bi kewana keman digirin, hal hewal keman dizane. Ne ewend bi hosteh, l dizane. Di pey musk re bdeng. Memduh Selm Beg li dost xwe dinihre. avn w bi ken in. Mr min, ez bm serxwe. Bel, me pir vexwar. Memduh Selm Beg dikene. Niha j ji avn w ken diirsin. Na mr min, ne ji ber vexwarin ye, ji musk ye, ez ji ber musk bm serxwe. Ji mj ve b ku min deng keman nebihstib. Ken. Kea min e, Mernduh Beg. inginiya qedehan. Saghginiza!.. Ji bo siheta we... Ez nizanim, l deng keman bi deng kemann Stradivarius diibe. Ma ev kemane ne kemaneyeke ji yn wb? Memduh Beg, Memduh Beg... we hay ji kemanan j heye! Rast e, gava ez di destpka er chan de li Italyay bm, min ev kemane bi dest xist ji kea xwe re kir. Ji ber bext min' rind, ew ne zde buha b j. Tu dizan, evna zarokan li ser her tit re ye. Me bi ten zarokek heye. Ew her tit me ye... Zarok? Delal? Kea min? K? Keikeke awan? Meraq. L Memduh Selm Beg erm dike ku v yek ji dost xwe bipirse. Ne h gor edetan e. L bel, carina ji dan standina fikir hsan
34

re peyv qise navn. Dost w radibe p ji od derdikeve. Memduh Selm Beg, sermest, li dora xwe dinihre. Deng keman b dilopeke ava hnik xwe berda ruh w y t zuhaby. Dinya dijt berberiyan careke din xwe ber bi av dike. Ber bskek keser xemgn, niha sermest serxweiya xweiyan. Dilo, dilo, i bi te diqewime? Tu ima weha xwe bi carek dihurn? Ma jiyana Memduh Selm Beg d weha di navbera dijt, berber tevhheviyan de derbas bibe? Memduh Beg, kea min Ferha...

Ferha. Xwedeyo! Xwedeyo!..

Xezal. Heyva ardeh meh. Kew. Dilop: dilopeke av, dilopeke xwdan, dilopeke hstir, dilopeke speht xwe. Jiyan. Kahniya jiyan. Li milek j awir teyr baz. Bav ke li ber mas ne. Memduh Selm Beg radibe p. Deng kemana we ez sermest kirim. Dest digihn hevdu. Germiya bedenan digihn hevdu. Memduh Selm Beg bawer dikir ku kea dost w biktir b. L li hember w niha keikeke xama, li w dinihre.

Spas. Deng delal xwe digihne dil Memduh Selm Beg. Dil bi xurt hildav, ew d ji qefesa xwe derwere. Ax dilo. Deng dil... Dil w ewend piht hildav ku ew ditirse, bav ke deng dil w bibihsin! Lvn w, bi ken, dihvin, -weke ku ew li pey ramsanek bin. Gewr l zuha bye. Ew bi destan kurs nan dide da ku bav ke l rnin. Ew; bejneke dirj weke mehnan, styek dirj, delal sp, htn zirav xwelihevhat, guliyn zer dirj
35

heta pita bedew, avn germ, rn genim. avn w; li ser riya bihut du der. Hn ba li keman dixnin. Keneke ermok. Bi xra Bavo. Eger ez ro li keman dixnim, ev yeka bi xra Bavo ye. W ez tewk kirim. Bavo j, maxrr, dikene. Ji deng dixuye,.. kemana we pir xwe e. Dsan keneke ermok. Bavo ew ji min re kir. Kea bav xwe. Delal, delaliya Bavo! Ew pera ku we ldixist, ya k b? Ew ya Eugne Ysaye b. Ez nizanim ba li pern w xnim, l kfa min j re t. Bel, min nav w bihstiye. Gava ez li Pars bm, behsa w dib. avn delal, bi heyret, vedibin. av, bi qas bhnek, li avn Memduh Selm Beg dinihrin. Germ mell. L bi meraq. Sonata duwemn b... avn germ yan deriyn bihut germiyek bi ser bedena Memduh Selm Beg re wer dike. Ew nikare xwe li ber nrna avn germ ragire. Ew li dost xwe vedigere. Mr min, xweziya min bi te, deng keman ji mala we radibe. Pit bfhnek, ew dsan dixwaze xwe bide ber beroka avn germ. Hn bijn, we xwe lxist.
13

x eng zuhrereng dil ji min bir, dil ji min Awir heybetpiling dil ji min bir, dil ji min W epal miskxal dmdr gerdanemal Cibheta bskan sema l dil ji min bir, dil ji min.

Memduh Selm Beg xwe spartiye i'ran ew i'ra

36

Melay Cizr Dil Ji Min Bir dixwne. W deriy dil xwe ji aheng, xwe spehtiya i'ran re vekiriye. Ji kfa dil re payan tune. Dil bi fir ketiye ew li ser ewrn sp govend digire. Gelo ew irskn evn ne? Memduh Selm Beg i'r nanivse, l dixwne. Ew xwendevanek dilsoz y i'ran e. Li gor w, dil ku deriy xwe ji i'r germiya i'ran re venake, dilek nvmir ye. Dilek weke oleke zuha, erdek qira, deverek bbergeh tahtek hik zuha. Li gor w dil i'r; yekitiya her xwe, yekitiya zann hsan. Memduh Selm Beg li bex Zfrah rnitiye deriy dil xwe ji i'ran re vekiriye. Li ser masa w, li milek Hafiz Xeyam, li milek jf Melay Cizr. Titek p qewimiye. L i? Ev end roj in ku kfxweiyeke tenik, perde bi perde, bi ser w re t. Memduh Selm Beg navsal niha xwe hn xorttir hs dike. Derd kesern xerb sirgniy hinek, bi ten hinek, ji w bi dr ketine. Weke ku ew di nav xewnek de ye. Ew li i'ra Melay Cizr dinihre dikene; xwez ev xewn weha dewam bike...
14

Li bex Zrah. Ew. Ew, tev end jinn din, ji deriy bex dixuye. end jinn bedenfireh gilover, di nav kincine re girt de, li pey wan j ew; Xezal. Bel, Xezal. Ji roj p ve, nav w Xezal e. Roj li ber avabn ye. Trjn w yn neqehm li ser giyayn parq diirsin. Giya li ber hngn w leylan dide. Li dor w jinn qelaw, bi htimaleke mezin d, met, xalt, nas cran. Di nav pezkoviyan de xezaleke
37

nazdar. Xezal, hd hd, bi nazdar dimee: kincine rengn guliyn dirj ku heta ser htan tn. Eniyeke fireh. Bejneke dirj. Trjn sor yn roj xwe digihnin w. Trj li en, kez guliyan diirsin. Xwedeyo! Memduh Selm Beg ku weke her car, dana var, li bex rnitiye, w dibne. Xwedeyo! Best l radibe. Ew tn end mase ji Memduh Selm Beg bi dr, li dor maseyek rdinin. Pita w bi Memduh Selm Beg ye. Sty dirj weke sitn, guliyn dirj, pita zirav htn xwe vekiiyay. Bejndirj, pordirj, bedenzirav!.. ima? Ma w Memduh Selm Beg nedt ku weha pita xwe day, ry xwe j zivirand? Yan? Heye ku nazdar naz dike. Heye ku titn ku Memduh Selm Beg hs dike, ew hs nake. Yan j heye ku Nazdar hay ji xewna rn ya Memduh Selm Beg heye dil dike bila xewn hn btir bi heyecan be. Ry pezkoviya mader yan diya w, ber bi Memduh Selm Beg ye. Ew w dibne. av li hevdu dinihrin, r dibiirin. Ew kitba dest xwe, bi hdka, datne ser mas, nik kitbn din, bi hdka radibe p, xwe dide hev, qumikn akt xwe digire, qirawata sty xwe rast dike ber bi wan dere. Iyi gunler, nasilsiniz? Mirim afiyetde mi? Yan, rojba, hn awan in? Mr min di afiyet de ye? Bi tirk, bi hurmet. Bersva d end peyvn din. Bi tirk. Hing Xezal ser ber bi jor dike li jor, li Memduh Selm Beg dinihre. Sty vekiiyay av lv r kena li ser r. Bineva Narn, dastana Bineva Narn... Hing ew dikeve bra Memduh Selm Beg. Ew nizane ima, l
38

ew kea bedew ya dastanan dikeve br. Xezal Bineva Narn... Lawo, ev Binev qzek pir bedew e, bedewbn ji kes re nehftiye. Wexta ko radib ser s s v dikevin bejna w. avin re li ser in mna hibra ser qaxet; eniya w fireh e mnay gokmeydan heyv, bhna s s derman etara ji neqeba sng ber w t... Kek Memduh, hn awan in? Deng nerm zelal j dipirse. Zarrn! Kek? ima kek? Spas Ferha, ez ba im. Ne xwik, bi ten Ferha. Tu awan , ba ? Ne hn, bi ten tu. Nabna te keman awan e? Tu li keman dixn? Spas, ez j ba im. Bel, l dixim. Kek Memduh, hn dizanin, meriv div her gav, her roj l xne da ku meriv bibe hoste. Kemane titek wel ye ku gava meriv her roj l nexne, meriv nikare nzk li w dengn w bike. Ken li r. Lvn il vedibin, dirann sp dixuyin. avn bi kil dikenin. L gep sor in. ermok? ermok? Mutlaka te hay l heye... Fransizek heye, Claude Debussy... min bi xra sonatn w ji keman hez kir. Bele, bele, ez bi end sonaten w dizanim. Ne pir xwe, l dizanim. Kek Memduh, wel dixuye ku hn arazay musk keman ne. Bdengiyeke bi ken. Dan standina avan. Keneke weke kena zarokan li ser ry w. Ma we nedixwest ku hn li nik me rnin? Deng pezkoviya mader ne bi daxwaz e. Dengek sar. L digel v hind j, eger Memduh Selm Beg erm nekira, ew de li w dere, li nik wan rnita. L nabe, ev yeka ne li gor edetan e. Spas, jixwe ez d rabma bima. Bimnin di
39

xweiy de. Gelek silavn min ji mr min re hene. Bi xatir we. Memduh Selm Beg careke din li Xezal dinihre ji wan vediqete.
15

R h Memduh Selm Beg veb. Ziyaretn w bn zdetir. Bi kman heft rojek, du roj ling ber bi mala erkezan derin. Xewn div dewam bike, winda nebe. Sebebn yina mala erkezan pir in; serldan, kitbek, xebereke n, mizgniyeke xwe, vexwarina ayek, bhnteng, wirn, deynkirina titek. Yan hincetn yin. Hincetn nzkli Xezal kirin... Niha j, Memduh Selm Beg, dsan, bi xebereke n hatiye mala wan. Rejma n ya Tirkiy qannn n anne p rejma re avsor hn tkztir xurttir bye.

Mirim, rejma n, gav bi gav, xurttir dibe. Hem li welt hem j li dervey welt. Dewletn Ewrp j a-

lkariy dikin. Tkzbna rejma Tirkiy mirina hviyn Memduh Selm Beg ye, r h vegera w girtin e. Ew ne meriv welat xerbiy ye. Ew li welat xerbiy mvan e, bi ten mvan. Ew xwe weke mvanek dibne li hviya
roja veger ye. Ew dip. Bsebr, b ch war. L bi hv, bi baweriya sida qen. Memduh Beg, qet xem mexwe, ev rejfm d hilbiwee. Ew i dike, bila bike, xelasbna w tune. Xwez... Xwarin, vexwarin, qise gotin. Karn rojane j di ser de. ev? Gelo evn dirj xedar yn welat xerbiy d awan derbas bibin?..
40

Evn bihuta evn? Ew li k ne, xwe li k veartine? Memduh Selm Beg d wan li k bibfne? Ew... Ew diya w. Ew j tn li dor mas rdinin. Karn wan yn mitbax xelas bne. Wan bhnvedan div. Diya w li kleka Memduh Selm Beg, ewjli kleka bav xwe rdine.Ew Memduh Selm Beg, bi eprast, li hember hev in. Ew; strikeke ron li hember Memduh Selm Beg rnit. Roniya ir li ser ry w diirse. Keikeke weha... evend xwe tendirust. Pit ku ew rdinin, Memduh Selm Beg heval w xebardana xwe didomnin. Gava bav w dipeyive, ew j r ser xwe y ron ber bi aliy bav xwe xwar dike. L av li ber w, h mas dinihrin. Gava Memduh Selm Beg dipeyive, eniya w hinek ber bi jor dibe av li dest tiliyn Memduh Selfm Beg yn bi pir dinihrin. Ew bdeng rdine li gotinan guhdar dike. Hebna w germiyek dide od titn od. Hebna w dil Memduh Selm Beg germ dike. avn wan zde bi hev nakevin. Ew li mas, Memduh Selm Beg j, zdetir, li bav diya w dinihre. L carina, gava ew gotinn heval xwe l vedigerne j pirsina dike, hing ew li her siyan dinihre. Hing av li hev dinihrin, germ xwe. L bel, digel germ xweiy, nrneke awan? Weke nrna keikeke bik mam w? Weke nrna xwika bik biray mezin? Weke nrna du dostn dilsoz? Yan j nrna du evndaran? Nrneke awan?
16

Proz be Memduh Beg, Xwed nahiy ji mala te km neke.

41

Te biryareke pir ba da Memduh Beg, proz be. Biryara te di ch de ye. Spas. Memduh Beg, hn bijn, bi xr xwe be... Hevalno, em div hem sersal hem j v byera rind proz bikin. Qedehan ji bo Memduh Selm Beg, ji bo saln

tir, xwetir serfiraztir hildin. Sersal. Sersala 1927 an. Antaqiye kf dike. Heval dostn Memduh Selm Beg kf dikin. Memduh Selm Beg kf dike. Ew ji hal xwe raz ye, ken ji r km nabe. Memduh Selm Beg; por simbln ehkir, rh xwekurkir, kincn re n, plavn re speh, saeteke piyan ya zvn spas, spas, spas. Spas ji Yezdan mezin re, ji dinya jiyana xweik re, ji heval dostan re, ji Bavo, bav Xezal re,.. spas. Bel, Memduh Selm Beg ev, eva sersal, destgirt dibe. Qewl t birn. Gaveke n ber bi heyameke n t avtin. Bi k re? Ma ew dikare bi k re destgirt bibe? B guman, bi Xezal re. Bi gula nbikov Ferha re. Daxwaza dil w hat dews. Di welat xerbiy de, w ji dil xwe re stariyek peyda kir. Bi v away, ew d derd kesern welat xerbiy kmtir bike, derd kuln xwe derman bike. Ew d bikaribe, di welat xerbiy de, -j- serfiraz kfxwe bij. Hay lo gidiyo hay looo!.. Memduh Selm Beg heval, dost nasn w li mala bav Ferha'y, h mala xwezr xwe y peroj rnitine sersala n nana Memduh Selm Beg proz dikin. Maseyeke pir dirj li dor w jmerivn rken. Bi tirk kurd muska welt. end dengbj sazbend. Her texlt xwarin vexwarin. B guman, araq j. Tit km; di nav dengan de deng kemana Xezal.
42

Memduh Selm Beg heval w y erkez li hember hev rnitine. Hevaln kevn d, di demeke kurt de, bibin zava xwezr. Jin ne li nik wan in. Jin j li maleke din rnitine. Li gor edetan div weha be. Li nik Memduh Selm Beg hevalek w y kurd rdine. Hevaln kevn yn Stembol bi hev re qesta felek dikin dipeyivin. Li ser her tit. L Ferha welat navenda xeberdan ne. Memduh Beg, hn jr in. Li gor gotinan, destgirtiya we gelek xweik e... Mr min, hn dizanin, tu pvann xweiy tune. Ew li gor kesan diguherin. Salixdana xweiy jne ewend hsan e. Piraniya caran ne di ch de ye j. Yan meriv nikare xwe spehtiy bi qise peyvan sahx bide... Ez i bibjim? Ez nizanim t bra we, li Stembol j, em h ser v mesel gelek dipeyivn. Hn dizanin Homeros ji bo v mesel msala her ba e. Di derek de, ew ji bo s jinan weha dibje; Nireus xweik b, Akhileus hn xweiktir b, Helena xwedanxweikiyeke nedt b... Mr min, hn dibnin... kin kurt; xweik, xweiktir xweikiyeke nedt. Destgirtiya min j carina xweik e, carina ji her car xweiktir e carina j xwedanxweikiyeke nedt ye. Kin kurt, ew rind e, mr min... Ken. No mr min, ji bo serfiraziya me welt. Welat. Welat sidxirab. Welat bkes, xirbe kavil. ewit. Nezan bindest. Welat perekir, jihevxist. Hstir, xwn, n. Sdar sehpayn li pey hev rzkir. Girtxane zndan. Welat. Memduh Beg, me xebat div. Welat li hviya me
43

xebata me ye. Piraniya brewer, ronakbr erwann ku ji welt reviyane, niha h Sriy Lubnan ne. Em
div bicivin ser hev.

Welat... Rast e, mr min, rast e. Me ermeke mezin e ku em weha destgirday li maln xwe rdinin. Me xebat div. Sersala 1927 an. Kf, henek ken. nahiya sersal. Dawet dlana nan. Xwarin vexarin... welat. Hevalno! No... ji bo selamet serfiraziya Memduh Selm Beg. Mrn min, No... ji bo selamet serfiraziya welt...
17

Destpka bihara 1927 an. Dana var. Parq. Memduh Selm Beg, Ferha, diya w du merivann w. Hnikayiyeke sivik. Hawirdor hn dibe. Tov zl didin, kullk dibikovin. Gava Memduh Selm Beg dixwaze destgirtiya xwe bibne, keriya pezkoviyan j p re ye. Edet weha ye. Ew, Ferha keriya pezkoviyan, li gor edetan, li bex, di bin siya dareke henar rnitine. Jin xanimok ay vedixwin, ew j, weke her car, qehwa tahl. Kullkn rengn yn dara qehm dibikovin. Mase tij ne. Zarok di navbera masan de dibezin. nbi coa bihar, ji maln xwe derketine. avn Memduh Selm Beg di navbera kullk zarokan de derin tn. av li nik prejinan erm dikin li avn xweik genimbinihrin. J re hnceteke div ku l binihrin. Ew radibe p ji dara henar kullkeke nbikov jdike. Kfa min pir ji kullkn henaran re t. Ev reng, reng jn ne.
44

Ew niha li avn genim dinihre. av ji kfxweiy dibiriqin. Ez j j hez dikim. Bavo Yad j. Ma ne wel ye, Yad? Kullka rengn ya Bavo Yad... Hn darn henaran yn Wan bibnin! Rebiyo, ew i darn xwe in, ew i kullkn speh ne! Niha der dorn Wan bi rengn xweik, ji n ve vedijin. U tahma henarn Wan... Libn mezin gulover yn henaran di dev merivan de dibin ekir. Jin xanimok sern xwe dihejnin. Bi xr, gava em vegerin welt, min dil heye ku xaniyek li kleka gola Wan ava bikim. Hing ez Ferha dikarin li w der bi ch bibin. Hn j dikarin werin serdana me. Ma ne wisan e, Ferha? Reben. av carek li Menduh Selm Beg carek j li pezkoviyan dinihrin. Eger Xwed qismet bike... Hing me bexeyek hr j div. Bexeyek xweik. Em dikarin di bex de end darn henaran j biinin. Wan, Gola Wan, kleka av, xan, Bexe, jin, zar z, xwe, serfiraz, rind... Memduh Selm Beg li Antaqiyay, li parq rnitiye xewn dibne. Ew, dsan, xewn dibne. Xewnn roj, xewnn rojane. Xewnn ku li ser bext dijmin, qismeta Xwed dilkirina Bavo Day ava bne.

45

DENG DL DENG MJ

Destpka payiza 1927an. Beyrt, bihuta Rojhelata Navn. Meydana Birc. Meydaneke fireh dirj. Di meydan de parkek gul kullktij. Memduh Selm Beg li parq rnitiye li hviya hevalek xwe y kevn e. Eyn weke parq Antaqiyay, aveke bik di v parq re j dibihure. Ava zelal hd hd diherike. avn Memduh Selm Beg li kueyn meydan ne. Li meydan kuene fireh dixuyin. Girsa merivan li hev gr dibin, derin tn. Evend meriv! Her celeb, her texlt. Ev meriv i dikin, i difikirin, bi i kar mijl in? Ew i dibin bila bibin, l bel, ma ev hem ne wekhev in? Ma ew nizanin ka evn hezkirin i ye? Ma ew nizanin ka reben, belengaz, xemgn, dilsoj i ye? Bel, ew dizanin. Her meriv bi van yekan dizane. Meriv hostey hsan in. Hs nefs ji bo merivan in. Hing?.. Hing meriv wekhev in. Digel her celeb dijt ferq, ew wekhev in. Hing meriv div li pey birat merivahiy bin. Meriv li k dibin, bila bibin, i dikin bila bikin, i difikirin bila bifikirin, l eyn tit dibihsin, eyn tit hs dikin dijn. Hing ima ev hilweandin, jihevduveqetandin, zulim xeniqandin?
49

Heval Memduh Selm Beg d ji kueyek bixuye. Hevaltiya, dostiya kevn. Ew rojn Stembol. Xebat, best, daxwaz. Hviya Kurdistaneke xweser yekgirt. Dan standinn dplomatk; ngihz, fransiz, tal, ermen yewnan. Saln pit er chan. Saln 1916-1718-19 20an... Hevaltiyeke pak, dilovan dilsoz. Meyxann Galata Beyogluy. Jinn speh, dlbern rm, tal, rsn sp, ermen fransiz. Zimann tkel crbecr. Jiyaneke rengn heyecantij. Robara Saln 1918 1919 ku kovara Jn diweiya. Saln ku Memduh Selfm Beg berpirsiyar nivfskar kovar b. Civnn kovar. Babetn ku li ser dihatin peyivn; ziman, yekitiya kurdan, yekitiya jinan, medeniyet kurd, klaskn kurd, Ehmed Xan, er chan, perebna dewleta Osman, birat yekitiya urdan, yekit, yekit, yekit... Memduh Selm Beg hevaln w. Ew heval w. Memduh Beg, birayo, tu berpirsiyar kovar y. Hn div ji bo alfabeya n bixebitin. Me ziman me herfn latn divn. Alfabeya ereb herfn erebne li gor ziman me ye. Sib roj, dema dewleta me ava bibe, em div herfn latn bi kar bnin... Ma ne wilo ye, birayo? Bel, mr min, bel... Ji 1922an vir ve ye ku Memduh Selm Beg heval xwe nedtiye. Ew eva iksay h j t bra Memduh Selm Beg. Kadikoy, Stembol. Her du bira d bi hev re bina Alemanyay, Munx... 1922 niha j 1927. 5 sal in ku w heval xwe nedtiye. Ew j, weke Memduh Selm Beg, tev bav birayn xwe, di welat xerbiy de, erpeze aware bn. Sid li w j qulip. Bav w par li Misir rehmet. Rehma Xwed l be. Biray w Safter li Alamanyay li ber mirin ye. Heyf, hezar
50

heyf. Bapr w, mr mrtiya kevn ya Cizre-Botan Mr Bedirxan li welat xerbiy, li am wefat kir. Ew birayn w Sureya Kamuran niha li Beyrt ne. Ez hv dikim ku sida wan nabe weke sida bav kalik w... Xelk, weke ava ber Memduh Selm Beg, li meydan diherikin. Gava Memduh Selm Beg dil dike ku li saeta xwe binihre, di dev koeyek de, heval w dixuye. Ew Memduh Selm Beg nabne, li dora xwe dinihre. Eyn weke xwe, ry esmer, eniya fireh, avn re, bejna dirj, asalet dilovaniya li ser r. Eyn weke ber. Mr min, Celadet Beg, mr min!.. Memduh Beg, birayo, hevalo!.. Hevdudtina wan dibe weke hevdudtina axa zuha baran. Dest r radigihn hevdu, ew hevdu hembz dikin, radimsin. Birayo Memduh Beg, mr min, hevalo Memduh Beg, mr min. Memduh Beg, wel dixuye welat xerbiy li te hatiye, tu ba dixuy. Ji k mr min, ji k... ma te li tu der dtiye ku welat xerbiy li merivan hatiye?
2

Eyn ev. Meyxaneke Beyrt. Deng musk. Reqasn speh. Dil mj germ dibin. Qedehn araq bi hesreta end salan radibin. 5 sal berhemn wan; derd, kul, qahr keser. Biray Memduh Beg, ma te hay l heb ku em d, rojek, di devern xerb de, weha near
bgav bimana? Memduh Selm Beg li heval xwe dinihre dikene. W mnet e ku ew xwediy hevalek weha ye. Meriv di51

kare bi hevaln weha re her tit bike, p re here her der, j re her tit bibje. Mr min, Celadet Beg, dil min bi fir ketiye. Gidiyo birayo! Min hay ji byern dawn nne, hele bibje ka i bi te qewimiye? Mr min, ez i bibjim? Wisan dixuye ku ez bi taya evn ketime. Birayo tu i dibj! K ye, i kes e, li k ye? Ken, kfxwe, pirs, bersv, salixdan, henek xeberdaneke dirj, nerm germ. Xweziya min bi te, birayo. Xwez dil min j weha bi fir biketa. Di bin siya araqa sp de xeberdan hn dirjtir dibe; hal hewal, heval, bira, dost. Bav bapr. Welat ntiman. Ewrpa, Alamanya, byern w der. Babilska lez bez. Bindamayina xelk kurd welat Kurdistan. Ba e, i div? i div? Mr min, ka te simbl r i kirin? Min ew kur kirin. L ew d dsan ser hildin. Ji n ve... bi awak hn xwetir getir. Birayo, em d dest bi xebat bikin. Xebateke xurt, njen bi rk pk. Her tit div n be, her tit div modern be. Her tit birayo, her tit. Herweha simbl rh j. Me wek din
are tune...

Dotira roj. Memduh Selm Beg, Celadet Al Bedirxan gelek kesn din, li Beyrt, li hev civiyane. Hinek ji welt, hinek ji Ewrpay, hinek ji Iraq Misir Memduh Selm Beg j ji Antaqiyay hatine. Pewayn kurdan. Merivn erpeze, peregende, dilbirn keserkr. L ptn best, daxwaz hviy li dor wan diir52

sm.

Xebat div. Serhildan div. Yekitiya kurdan div. Div, div, div... her tit pwist, her tit xwe, her tit ku km e, div. Dewleta Tirkiy welat me hildiwene, dike kavil, xirbe ol. Wan ziman me j qedexe kiriye. Wan bi hezaran meriv kutin... weha nabe. Xelk welat li hviya me, li hviya ronakbr pewayn xwe ne. Em nikarin gel xwe bi ten bihlin. Me xebateke bi rk pk yekgirt div. Ber her tit j em div bersva v pirsiyar bidin; ima xebat? Sebebn xebat; byern welt, siyaseta dewleta Tirkiy, perebna welt, serhildana 1925 an, ikestin, qetlam, bdeng, mij dmana ku ji welt radibe, maln hilweiyay, jinn bpekes xemgir, zarokn tahz stxwar, zarokn ku digirn, zarokn sw, zarokn... Yan dastana dlketin. Trajediya welatek jihevket.
4

Civn didomin. Iroj j roja biryaran e. Ew yan Memduh Selm Beg dipirse; ba e, mrn min, em dest bi xebat bikin... Em dikarin ji hal hewal welt dest p bikin. Hal hewal me li welt i ye? Xelk bi me re ye? end hzn ekdar hene, ew li k ne, em d xwe awan bigihnin wan? Xeberdaneke dirj, ge bi saetan. Lihev jihevpirsn. Lhrbn. Li ser kaxizan nivisn.
53

Ba e, rewa Ewrpay i ye? Hal kurdan li w der i ye? Kf dikarin bi me re bixebitin? Kjan dewlet dikarin alkar pitgirt li me bikin? Dsan xeberdaneke dirj, bi saetan. Pirs gotinn piral li ser kaxizan nivisn. Li Kurdistana Iraq Iran rew i ye? B guman, me li wan deran j xebat div. Em dikarin bi kjan hzan re bixebitin? K dikarin li wan deran bibin niwnern me? Kjan heval dikarin herin wan deran? Dsan xeberdaneke dirj, bi saetan. Pirs gotin. Lhrbn li ser kaxizan nivisn. Em div rkxistineke njen bi rk pk ava bikin. Me dan standinn fireh divn. Me mkann mezin divn. Dan standin bi crann me re, yan bi ermen ereb, fars tirkn li dijf dewlet re j pwist in. Em van dan standinan bi i away ava bikin? Dsan xeberdaneke dirj bo. Lihevpirsn. Lhrbn. Nivisn. Kfxwe heyecana dest bi xebat kirin. Xwdana xebateke 14-15 saetan, dilopn hviy

prozbahiy. Ji ro p ve, di jna gel me de heyameke n dest p dike. Bila yekitiya me, partiya me ji gel me re, ji welat me re proz be! Bij, spas, bi hviya biserketin serfiraziy. Bila nav partiya me XOYBUN be. Yan heyin, yan hebn. Yan hebna gel me, hebna welat me, hebna jna gel me, hebna hviy... Memduh Selm Beg di nav koma merivn rken de xwe bextiyar hs dike. Gava yekemn hat avtin. Xwed ji yn din re kerm e. Ew ji kfxweiy, ji away w der kelgir ye. Hevaln w j. Ew hevdu hembz dikin, daxwaziya serfiraziy li hev dikin. Ew dikenin. Keneke ji dil, keneke bhempa.
54

Bila Memduh Beg Celadet Beg, bi hev re, bi fransiz, ngiliz, elman, tirk, ereb kurd danezaneke resm binivsnin da ku em ji diny re nan bidin ku

kurd namirin. Bel, kurdn nemir Memduh Selm Beg... Her bij...
5

Li otlek Beyrd. Odeyeke fireh xweraxist. Du nivn, end kursiyn speh, maseyeke fireh textn, li erd xaleyeke str rengn, li ser dwaran end neynik, lewhe tablo. Li ser mas, li ser nivnan li erd kitb, kovar rojnameyn tkel. Li ser mas xweldankeke tij cixare. Bi od ve balkoneke fireh. Li piya otle derya bdaw. Derya aso bi rengek n dibiriqin. Roj h hilnehatiye. Berbang. Li dr, li ser deryay end ket weke niqtikn hr re dixuyin. Li rexn av j pln sp yn deryay. Di balkon de j maseyeke dirj di her du klekn w de du kurs li ser kursiyan j du ronakbrn dilsoz; Memduh Selm Beg Celadet Al Bedirxan Beg Bot. Li ser mas qedehn araq, fncann qahw, tomarn kaxizan, xweldankn tij kitb, kovar, rojname. Xew h neketiye avn wan. Ji var de ye ku ew rnitine li ser belavokan dixebitin. Belavok ji bo diny Ewrpay, belavok ji bo Rojhelata Navn, belavok ji bo dewletn tacrker nemaze Tirkiy, belavok, ji bo geln cran belavok ji bo gel kurd. Kurdn ezz, ji br mekin ku hn j ferdn milett kurd in berpirsiyariyn we yn tarx hene. Eger em, hn berpirsiyariyn xwe bi ch neyinin, hing em, hn dibin kesn xirab gunehkar. ar hezar sal in ku mille55

t kurd li ser erd xwe, li welat xwe dij. L ro, di v gava tar re ya tarx de erd millet me, welat w hatiye perekirin, wrankirin. Welat me ro di nav n de ye. U hukumeta Tirk ya xan rn xwe yn hov roj bo roj zdetir dike. Wan dil heye ku welat kurdan bikin tirk... Di v rewa ha de we i div? Xwe ragirin, kiras laqayt bdengy ji xwe bikin, ekn xwe hildin... Memduh Selm Beg, pens di dest de, li belavokan dinihre dikene. Carina ew li ser peyvine radiweste, wan xz dike li klek peyvine n, tir dinivse. Pensa yadfgar di nav piyn w de weke bkek dixuye. Piyn dirj, qelaw bi pir pens dilivnin. Pens, bi awak pir sivik, dilive li ser kaxizn sp tp, peyv hevokan tne p. Pens ewend bi hsan rehet fikrn Memduh Selm Beg li ser kaxizan direne ku meriv bawer dike, til p ji bo pgirtina pensan hatine afirandin. Bi ten ji bo pgirtina pensan... Memduh Selm Beg, yek bi yek, li belavokan dinihre, titine li klek dinivse wan, yek bi yek, dide Celadet Bedirxan Beg... dikene. Mr min, belavokn me ba lhatiy ne. Heval w j ser xwe dihejne dikene. Bel, li balkona oteleke Beyrd, h ser derya zelal, bedenn westiyay. avn sorby, binavn werim. Porn tevlihev, rhn nekurkir. L digel v yek, tev herend ken. Ken heyecana xwe bikrhat hskirin. Ken heyecana gaveke n, xebata welt gel. Ken heyecana ruhn ge mesd. Ax! Ev ken heyecan her bidomiya, her bdawn bya! Ew perde bi perde firehtir bya, dil ruh her kes dl bigirta guhernn xwe bianiya p! Mr min, em pir westiyan. Ma em bedenn xwe
56

yn westiyay, hinek, bernedin nav xewn rn? Bel birayo, em berdin. L p em cixareyeke din

j bikinin. Tiliyn zerby radihn cixaran. end nefesn kr. Dman. Dinya germ ava zelal. Deng pln deryay. Deng erebe faytonn Beyrd. Deng bajar nhiyarby. Hevaln kevn, hogirn gava n, cixare di destan de, bdeng, li dr, h deryay dinihrin. Di sern
wan de bi sedan fikir, guman pirsiyar. Di diln wan de hv. Hem yekt hem j dijftiya dil. Fikir, pirsiyar hviyn exs, netewey merivahiy. Cixare dman. Mr min, min dil heye ku em hinek btir li ser belavoka ji bo diny Ewrp bixebitin. Ew w tir bikin. Rast e, birayo. Ez j p ne qal im. Cimleyn me dirj tevlihev in, ew ba li hevdu nehatine girdan ba fahm nabin. Peyvn ku me nivisne, ne bi dil min in. Ew ba nehatine helbijartin hinek j hik tj in. Bel, min j ev tirs heye. Ne hewce ye ku em qiseyn tj, qelaw sert yn siyas helbijrin. Em siyaset ji ewrpayiyan hn bn. Ji ressamek yekta re behsa lihevhatina rengan kirin abes e. tir e, meriv behsa germiya rengan bike, behsa ew rengn taybet yn welt bike. Mr min, em div bang li wjdan wan bikin. Herend derd belayn ku tn ser me, ji ryn wan bin j, me li wjdan wan xtapkirin div... Wjdan... Memduh Selm Beg behsa wjdan dike, l ew bi xwe j bi qis xwe ne bawer e. Wjdan; peyveke germik nermik. Peyveke zrn, qedirgiran. Peyveke ku her kes, b qeyd ert her kes, rz rdar l dike. L ew li k ye? Li chanek ku
57

deng tanq, top, pere neft hawirdor vegire, cfhan bibe seyrangeha musbetan, jiyan ji bo merivan bibe kemneke xedar malkambax, hing deng wjdan li k dimne? Li chanek ku durt, sextekar, tawan tawanbar bibin titine hja giranbuha li mil din j birat, alkar merivah di goristann kavil bdeng de na re girbidin, hing meriv dikare li k wjdana sihrn peyda bike?.. Wfjdan; kurte-rokeke xweik, l di nav rpeln zer yn kitbeke kevnar de jibrby. Wjdan; sonateke nermik mell, l li ser piyanoyeke bi torn prhevokan rapay sonata musknasek kal, ten jibrby. Wjdan; branneke nezelal ji rojn rabird, myek ikest ji fira wnekek dn... Birayo Memduh Beg, min qebl e, em bang li wjdan ewrpayiyan bikin, l tu div hay l heb, ro kes ne li pey wjdan ye. Ch li merivan teng bye, wext kin kurttir bye. Her kes h pey menfeeta xwe ye. Roj roja hevduxwarin avderxistin ye. Masiy str y hr dixwe ev yeka j weke qadeyek normal t zann. Tu dizan, ber niha bi demek ez li Elamanyay bm. Te d ew der bidta! Te d bidta elaman bi i away hevdu dixwin. Elamanya pir bi lez ber bi chine tar gr dibe. Ew di er masiyan de, ji xwe re, li chek digere. Bel, er chan xelas b, l er masiyan her berdewam e ew hn xurttir dibe. Birayo, me ev yeka han div; em nebin masiy bik. Nebin nr. Hey gid dinyay hey! Hey gid dinya nr nrvanan hey! Hey gid dinya masiyn str hey!
6

Belavok hatin nivisn, l ji Partiy re hn gelek karn

58

esas divn. Ber her tit bername destrek, dan standinn siyas xebatn rkxistin divn. Heta ev tit hinek xwer nebin, dev ji Beyrd berdan nabe. Dil mjiy Memduh Selm Beg her roj, her saet bi fir dikevin, ber bi jor, ber bi tixb dibin, derin maleke erkez li w der, li ser miln keikeke pordirj vediniin. Dil mj bne weke kevokn evn; ew dixwnin, difirin, hal hewal dipirsin, radimsin, hez dikin. Dil mj, kevokn evn, ch wext nenasin. Gava best li wan radibe, hesret nefes li wan diikne, ew dest bi xwendin, dest bi fir dikin. Niha j dsan, wisan e. Kevokn evn dixwnin ew bi fir ketine. Memduh Selm Beg hevaln w rnitine li ser byern dawn hzn li welt dipeyivin. Ew d, li gor biryarn civn, meriv binin welt. Ziman kevokn evn ew ziman ku ew p dipeyivin, ne wekhev in. Ew ji hevdu pir bi dr in. Yek li ser dengn beden ruh, y din li ser prensb qadeyn siyas esker ava bne. Yekitiya zimanan div. L awan? Pit tkna serhildana 1925 an, hzn ekdar yn kurd ji hev ketin, belav bn. Ew niha, bela wela, b ser serokat li dij dewleta tirk er dikin. Ew li her ahy welt hene. Eger ew bicivin ser hev, hzeke mezin d were p. Di bin serokatiya Partiy de yekitiya van hzan div. Ji bo hzbyin, ji bo oreeke fireh, gelr njen ev pwist e. Ev yekit gava yekemn e. L awan?

Memduh Beg, awan? Mrn min, yekitiya zimanan... li min biborin... yekitiya hzan bi du away dikare ava bibe... Ry Memduh Selm Beg sor dibe, ew h ber xwe
59

dikeve, erm dike. Kevokn neb'xr div, di rojn weha de, bihewin, ber bi chine nelivin w eciz nekin. Me esker, zabt kumandar divn. Eger em dixwazin, bi rast, li dij dewlet er bikin, hing kesn ku hoste ne, areza ne bi hewal er dizanin, div serokat bikin. Ez nikarim v kar bikim. Axa seroker j nikarin bi v kar rabin... Ryn esmer cdd. Ken henek ne welat efsane rokan. Ji yek, Celadet Alf Bedirxan p ve, hem bi simbl. Simbln cih, l qedereke wekhev. Eniyn fireh qermektij. Li pey wan mirin sdar, li p wan mij dman. Ba bahoza babilska 20 an. Ba bahoza jiyaneke zincrkir. Ba bahoza navsaliy. Ba bahoza xwedanmesliyetiy. Derd kuln welat xerbiy. Yan babilska lez bez ev desteke meriv. Merivn bargiran. Hevaln Memduh Selm Beg hay li rew heye. Ew dizanin ku berpirsiyariya qedera milletek binp ketiye ser mil wan. Pir kes ji hevaln wan hatin kutin. Ew j di bin siya r Ruhistn re bihurn. Bel, r Ruhistn. r Ruhistn li ser mil wan millet wan hilawistiye. Ew r Ruhistn e ku r li pvena tarxa wan girtiye. Ew r Ruhistn e ku tarxeke n, tarxeke derewn aniye p h ser wan ferz kiriye. R div l were girtin. Ev gava me, ev gava ku em niha davjin, div tartiya ku dijmin li tarxa me vegirtiye, biqeline ronah birene ser tarx. Ji bo reandina tarx j piralbn. Ji her mkan, ji her fersend destkewtbn. Di her war de, li ser her babet xebatkirin. Bel, er bi qadeyn er t qezenckirin. Her ek ku dikare tesr li er bike, div bi kar
were.

60

Beyrd. Navenda and zimann tkel. Pira navbera rojhelat rojavay. Geln tkel. Ol baweriyn tkel. Yan dewlemendiya dil. Bsnorbna daristana rengn ya fantaziy. Comerd nefsbikiya meriv. Keskesoreke rengn di Rojhelata Navn de, -di ergeh lstik, plan, dek dolaban de. Eger Memduh Selm Beg li Beyrd bi deng dil bihesiya, yan hesret l bhn neikanda, ew d li v der cwar bibya. L, ew niha mfvan e. Ew bi armanc daxwazine giranbuha hatiye v der. Rojn Beyrd j, wekf Beyrd, ji bo Memduh Selm Beg rengn in; kar xebat, erkn ji her tit girngtir, ji her tit muqedestir. evn bxew, carina ji bo xebat, carina ji bo qesta felek. Deng kemane ken xama yn yewnan. Dtina heval dostan. Name ji bo derina. Dtina karbidestn Lubnan, fransizan. Monsieur Memduh Selm, vous ne voulez pas un peu de pernod? Oui, merciez Monsieur... Ez ji bo serldana heval dostan kf hatime Beyrd. Ne ji bo titek din. Hn dizanin, hem rgehn Rojhelata Navn ji Beyrd derbas dibin. Dil li v der ge dibin. Ew li nik karbidestan e. Karbidest dixwazin bizanibin ima ew li Beyrd ye. L di dil ge de hesret. Hesret nefes l diikne. Hesret kevokn evn bi fir dixne. Xezal. Ry xweik bi ken. Reng germ zrn y por. Por dirj. Yekitiya por trjn tav. irsk ewq. avn masm kentij. Eger tu rast min nehatibyay, min d awan xwe h hember evend msbet belayan rabigirta?..
61

Li ser dilekf navsal ewitf irskn evn. Bi dilekf ge bi seriyek germ xwe, di evn ron yn Beyrd de rven. Bihust bi bihust Beyrd, sir esrarn w kefkirin. Bi heval dostan re qesta felek kirin. B guman; araq, cacix, meze dengn xwe. B guman; deng keman. Traaay laaa laaaay trayyyy...
8

Di eveke ron ya Beyrd de gaznoyeke mezin. ev bye nv ev. Reqaseyn ereb bedenn xwe yn zarf ba didin. Ji reqaseyan bi dr, maseyeke fireh li dor mas Memduh Selm Beg, Celadet Bedirxan Beg end hevaln din. Ser mas tij ye. Hejmara eyn vala pir bye. evn weha ji bo wan bye stariyek. Gava ew diwestin, nefes li wan t birn, bar ziman esker pir giran dibe, ew xwe disprin evn weha da ku nefeseke kr bigirin. Celader Bedirxan Beg li ser Alemanyay dipeyive; welat endustriy, welat pole, karxane fabrkn bhejmar, muska klask, opera, merivn xwedandspln,

jinn wek hespan, aloziya abor, dolarek amerk, bel, bi ten dolarek bi sedhezaran marq e... er Sosyal Demokrat, Komunst Nasyonal Sosyalstan. Min tirs heye ku welat Geothe Beethoven bin av
be. Maseyn doral tij ne. Ereb, bi kirasn xwe yn sp dirj. Fransiz, bi kincn xwe yn esker. Jinn fransew yn zirav narn. U di nav maseyan de jineprek. Jineprek bi elbikeke gultij. Jinepreke gulfiro. Hevalek Memduh Selm Beg, ji mas, bang h jinik dike. Jinik, bi kfxwe, t elbika xwe datne ser mas da ku ew gul helbi62

jrin. Heval ku bang li jinik kirib, guleke str nbikov heldibijre bi ken w dide Memduh Selm
Beg. Heval hem dikenin. Memduh Selm Beg j dikene. Mr min, gelek spas, l ima, bi i hncet? Memduh Beg, ji dil ku bi fir ketiye re, gul div. Ew dil bextiyar her li pey gulan e.

Ken. Careke din prozbah. Dsan kevok. Dsan firna kevokn neb'xr. Xezal. Heval dost. Guloka kfxweiy di gewr de. Gewr ziman zuha. Qedeh. No ji bo serfiraziya me welat me. Kefikeye cacix. Qedeh. No ji bo Memduh Beg. Memduh Beg, te qet behsa destgirtiya xwe nekir... Ez i bibjim, mrn min? Gava we w dt, jixwe hn d bi xwe bibjin ka ew nsanek awan e. Memduh Selm Beg ji bikaranna qiseyn zde xweik hez nake. Ew wan bi wan difikire, l wan di xeberdann xwe de bi kar nayine. Niha, dsan xortiya w ew kitba iran t br. Hing w kitbeke bik ya iran xwendib. Nav w kitb i b?.. Di kitb de salixdan pesndana keikeke weke melayikan heb; ji serheta daw qise gotinn xwe, cimleyn zrhl, peyvn neqiand. L vala bruh. L bdeng pejn. Yan qise gotinn zde ku xwe spehtiy tk dide. Ew jina her xweik b... ew bex zerafet b...Latf, narn, hurme, bedew... qise gotinn weha. W di jiyana xwe de qiseyn evend xwe, l di eyn wext de salixdann evend tew nedtib. Hinek mab ku w ji xweiyn jiyan r bada. Ji w roj vir ve ye ku ew di salixdana xweiyan de bi dqet e. Ew km dipeyive, l ne zde. Mrn min, rojek ber bi min werin, hing hn d
63

destgirtiya min j bibnin. Ew xweik e, mrn min, xweik. Ez, bi ten, evend dibjim; xweik. Her tit di tahma xwe de xwe e. Meriv div tahm l heram neke.
9

Teq, teq, teq. Deng der. Deng deriy oda otl ya Memduh Celadet Began. Dana var. Ro li ser deryay, di niqta yekbna aso av de bye weke agireke gulover. Ro, bdeng, die ava. Beyrd di nav haziriya ev de ye. Dostn dilsoz, bi hev re, li balkon rnitine li ser raporek dixebitin. Raporeke li ser rewa kurdan neheqiyn ku li wan dibin. Ji bo Koma Milletan. Ew li hevdu dinihrin. Gelo k ye? K ye? Wan bihstiye ku dewleta Tirkiy mrkuj sxur xistine pey wan. Ew dsan li hev dinihrin. Ew ji balkona od, bi hdka, tn nava od. Dest derin bin bahlfan. Debaneyn re str. Gule di dv de ne. Ew bi hev re, ber bi der derin. Giran , giran. Til li ser tetikan in. Teq, teq, teq... Birano! Em in, em in... Dengn nas. Keneke li ser ry Memduh Celadet began.

Fermo, werin hundir. Ryn nas. Hevaln hebn nebn. Hevaln rojn qeda belay. Di destn wan de paktine mezin. Germiyeke bo. Rehetiyeke ji dil. De fermo, kurs bikinin werin em li balkon rnin. Hn rnin, ez herim ji me re qahwe bibjim. Memduh Selm Beg dibezne jr, darexana otl. Gava ew vedigere od, heval h j li od, li p ne. Ew
64

li Memduh Selm Beg dinihrin dikenin. i bye i qewimiye? Heway od nan dide ku titekheye. L i? Niha Celadet Bedirxan Beg j dibiire. Qey we dil heye ku ez ji meraqan dfn bibim! De bibjin ka mesele i ye! Pakt. Paktn li ser mas. Fermo Memduh Beg, wan veke. Pakta her mezin. Li ser navine fransiz. Paris. Ew ji Fransay hatiye. Vekirina pakt. T de kinc. Re xzkir. akt, pantolon leg. Pakta din j veke. Li ser v pakt j eyn nav. Du gomlegn

sp ar qirawatn hewrem. Ew dibiriqin. Memduh Selm Beg d niha i bibje? Tu tit. Bi ten ew li hevaln xwe dinihre. Bdeng. Memduh Beg, pakta dawn j veke. Pakteke hrtir. Li ser eyn navn fransiz. T de coteke plav. Coteke plavn ermn re. Plav dibiriqin. Hevalno, ax hevalno... Memduh Selm Beg a ye. Ew wek zarokek a mesd e. R hinarikn w sor bne. Ew xwe radigihne hevalan wan yek bi yek hembz dike. Hn i hevaln qedirgiran in!.. Ew v tit nabje, l l difikire.

Ew dikenin. L h du paktn din j hene. Ew j li ser ch Memduh Selm Beg hatine danfn. Ew jf ji bo xwika me
ne.

Xwika me... yan destgirtiya Memduh Selm Beg. Yan Ferha. Xezal. Hevalno!
10

Oda otl. Dest sib. Xewa rn. Di xewa rn de

65

xewnn nern. Pln derya xewnan bi ser Memduh Selm Beg re tn. Reng, tit byern tkel. Xewn. Du kevok. Du kevokn sp wek berf. Kevok ji derek dr, ji pencereyeke nenas bi fir dikevin. ev e, heyveron e. Strk bi hev re dipeyivin dilzin. Kevok berz, pir berz difirin. Strk dest li wan dikin. Ew gel newal, der dever, ol iyan li pey xwe dihlin. Wisan dixuye ku kevok dizanin, ew ber bi k de derin. Ew ewend dr dirj difirin ku hawirdor reng diguherne. Strk heyv ji wan xatir dixwazin diin ava. Ji aliy rojhelat, li pey iyayn as trjn roj silav li wan dikin. Ro hd hd li wan hilt. Ew difirin. Perwazn wan hd hd radibin dadikevin. Ew xwe nanin, nermik nermik, di nav asmana bdaw de snga ewran diqelinin difirin. Ew niha gihtine rzeke iyayn as. Di bin wan de zinar kortal dixuyin. Ser iyan di nava mij dman de ye. U berf. Niha j iyayn nas. Ch war bav kalan. Kevok niha di devern nas de ne. Ew nizmah li iyan dikin, nizm, pir nizm difirin. L iya j hd hd li pey wan dimnin. Golek. Yan j deryak. Pit iyan goleke str dixuye. Gol pir mezin e. Bel, gola nas, Gola Wan ye. Trjn roj li ser av dibiriqin rengeke zrn tnin p. Di nava Gol de giraveke hr. Kew ber bi girav difirin. end xaniyn kevnar xirbe. Giraveke kavil. Kew tn li ser xaniyek hilweiyay vediniin. Chn nas. Ew avahiyn speh niha bne xirbe. Girava rn niha bye oleke bdeng. Kevok li hevdu dinihrin, bi nikuln xwe yn bik st perwazn xwe eh dikin dsan bi fir dikevin. Ber bi aliy rojhelat y Gol. Ber bi hlna roj. Roj niha h ber wan e ew her ku dere strtir, germtir dibe.
66

Rojeke n. Roja germ, ava zelal, ewrn sp. Her tit, her tit di nav xweiyeke bedew de ye. Qeraxa av daristana li rex av dixuyin. Daristaneke hn bser ber. Kevok ber bi daristan dadikevin. Ew niha ewend ji nizm difirin ku carina perwazn wan bi pl axn daran dikevin. Ew bi qas bskek li ser daristan difirin. Bi d re titek n dixuye; di nav daran de xaniyek hr xweik. Kevok ber bi xn dibin. Niha fahm dibe; kevok li pey v xaniy bn. Xaniyek du qat sp. Bexeyeke gul kullktij li ber. Di bex de jinek. Jineke bedew pordirj. Ryek nas. av? Bel, avn nas. avn bi reng genim. av bi kevokan dikevin. Kfxwe. Dest hildibin. Kevok a serfiraz, li hev dinihrin. Bel, ev der b ku ew d bihatinay. Bel, ev jin b ku wan d silav l bikirina li ser miln w venitina... Ew gihftin ch xwe. Bi ten du perwaz mane ku ew veniin ser miln jinik.
Le!.. Agir, ewat.

Ji nika ve agir bi daristan dikeve. Agireke gur bo. Kevok vediciniqin. Ew, b hemd xwe, ber bijor dibin. Daristan diewite. Jinik? Xan? Agir hem daristan radipne. Z, pir z. Ptn gir digihn xnj. Agir bi xn dikeve. Jinik, tirs li ser r veciniq, li dora xwe dinihre. Ew nizane i bike. i div? Agir dor l digire. avn tirstij li kevokan digerin. Ew dest li kevokan dike. Hawar, hawarrrr... Kevokn reben i bikin? Ew dikarin i bikin? Ew hewl didin ku perda gir biqelinin xwe bigihnin w. L nabe. Mixabin. Ax. Careke din. Careke din. Na, nabe. Kevok bgav dimnin xwe bi un de vedikinin. Gulokn gir strtir berztir dibin. Jinik direve v der, w der. L nabe. Egir dor l girtiye. Ax... Kevok

67

difirin v der, w der da ku riyeke felat bibnin l agir r nade wan. Di nav v cehenema sor de titek din j diqewime;ji her aliy asmn teyr dixuyin. Teyrn gotxwar, yan dijminn kevokan. Teyrn re, hulflik, baz, sipr, doxan. Teyr, ref bi ref, bi ser kevokan re tn. Agir, teyr, jinik, bgav, tirs, mirin, germiya dijn. Na, na, na. L teyr tn. Ew qje qj dikin tn.
Na, na, na!..

Xewnn nern bi ser Memduh Selm Beg re tn. Ew vediciniqe. Celadet Bedirxan Beg jbi deng wf vediciniqe. Kiras ev y Memduh Selm Beg il e. Ew di nav xwdan de maye. Ew diheze. Birayo, i b, i qewim? Qet mepirse mr min, xewnn nern dev ji min bernadin, ji min nahewin. Ew radibe p, ir p dixne, li min bibuhure mr min ji paket du cixare dertne. Yek ji xwe re yek j ji heval xwe re.
11

Dotira roj. Memduh Selm Beg rnutiye name dinivse. Ji heval xwe y erkez, xwezr xwe y peroj re. Di esas xwe de w dil heye ji destgirtiya xwe re binivse. L ev yek h ne li gor edetan e. Herend mal malbat tgiht brewer bin j. Ew niha, pit eva bihur, pir dil dike ku hebna xwe, deng xwe biguhezne mala xwezran Xezal. L ka keys? Ew i binivse? Ser mjiy w, roj, wek kitbxaneyeke wranby ye, peyv, qise t de bne tev li hev. Ew, pens di destan de, h kaxiza sp dinihre. Nirvan? Bel, w nirvaniya peyvan div.
68

Ew dikene, rojn bihur bi br tne. Ew sersala Stembol. Berf kuliyn berf. Lez beza w li pey kuliyan. Sersaleke xwe b. Memduh Selm Beg, eyn wek w sersal, niha j nirvan div. L ne nfra kuliyn berf, nra peyv qisan da ku mane, br bawer li ser kaxiza sp bixuyin. Da ku Xezal bav diya w bi w, bi deng dil w bihesin. Name div bi rk pk be. Ne kurt ne j dirj. Ne zde germ ne j zde sar. Ne qiseyn qelaw xwe, ne j qiseyn jar qels. Bi pvan li gor edetan; edebeke edeb. L tu peyv nayn ser dev pensa xweik. Ew pensa ku her gav, bi rehet, li ser kaxizn sp direqis, niha kulek e. Eger ev name rast bi rast ji Xezal re bya, niha ji z ve b ku kaxiz tij bbn. Hing ji kfa pens re d payan tunebya. L niha? Mr min' ezz, Pa?.. Na, nabe. Fikir guman tev li hev in. Mj nikare nameyeke xwe biafirne. Bi ten silav kilam. Hal, hewal, xatir. Xweiya Beyrd. Br li wan kirin. Hal min ba e, kfa min li n ye. Vegera min nzk e. Ez d pit demeke kin vegerim. Dsan silav kilam. U? U pir silav h Ferhay dikim ji avn w yn xweik radimsim. Ch her giring y nam. avn w yn xweik. Xweik? Na, peyva xweik zde ye, ew div ji nam derkeve. Pit keft lefta end saetan name bi v away t nivisn, b ku tu peyvn li ber dil Memduh Selm Beg ezz in, li ser kaxiz bibiriqin.
12

Rojn dawn yn Beyrd. Mala Xell Ram Beg

69

Bedirxan. Ap Sureya, Celadet Kamuran Began. Kur serhildana 1840-an ya Mfr Bedirxan. Milletperwer kurd. Merivdewlet Osman. Waliy kevn y wlayeta kurd Meletyay. Dijmin serokkomar Tirkiy Mustafa Kemal hevaln w. Yek ji ew 150 exsiyetn ku di sala 1923 an de bi dest rejma Mustafa Kemal, ji welt hatin bidrxistin. Dilbirndar welat xerbiy. Heval kevn y Memduh Selm Beg. Kesn ku Partiy andib welt, vegeriyane. Yezdan mezin, car, pit li wan banedaye. Kar bar bi ch bne. Navn qerergaha serhildana n qumandar serhildan bi r bne. Navenda serhildan; iyay serbilind Agir, yan Ararat.

Qumandar serhildan; seresker serbilind Ihsan Nr. Mrn min, niha hviya min bi ore pir e. Min ba hv bi orea me heye. Eger meriv li heft dewlan j bigeriya, dsan nikarib ji Ihsan Nr tir fermandar bidta. Agir Ihsan Nr. Serbilindiyn kurdan. Li ber r Ruhistn du pizotn pole. Du helqeyn esas yn zincra sida Memduh Selm Beg. Byer wext wek peykervanek ekil form didin jiyana Memduh Selm Beg. Niha Agir Ihsan Nr j dest p dikin di sida w de chn xwe werdigirin. Byer wext, yan tarx sid. Ji milek ve tarx tora xwe ya rengn dihne ji milek ve j sida Memduh Selm Beg dineqie. Pta hviy niha li ser iyay Agiriy pketiye. Kes hzn ekdar yn kurd ber bi w der derin. Welat dikele. Millet bidarvebna x Sed gorbeht 50 hevaln w ji br nake. Xelk li pey tolhildan ye. Li hember tirkan kn nefreteke bo heye. L
70

herweha tirs j heye. Xeberdan bi v wey dirj dibin. Plan hesabn n dibin. Kfxwe hv, wek lewheyeke xweik, li w der, li oda rnitin ya Xell Ram Beg hilbye. Bi d xeberdana end saetan re heval hogir, hem bi hev re, ji mal derdikevin da ku bi hev re iva var bixwin. L ber derketin, li ber der Xell Ram Beg ji dost xwe y kevn Memduh Selm Beg titek ku herkes l difikire, dipirse. Memduh Beg, ka zewac keng ye? Em d keng di daweta te de govend bigirin? Zewac dawet? Deriy yekbna bedenan. Kona hezkirin ehwet. Wargeha abadn ya domandina nifan. Tora tov. Edeta her kevn ya merivahiy. U ji bo Memduh Selm Beg j; yekbna kevokan Xezal, ji evn sar nern rizgarbn, bihteke hrik li ser v ry din avakirin xwe -bi alkariya xweiy- li hember derd, kul, bela msbetan ragirtin. L keng? Memduh Selm Beg div guhdar li dengine bike. Ew p guhdar li deng dil xwe dike pa j li deng mjiy xwe dike. Dengn dil mj; berberiyeke str, berberiyeke malkambax. Kjan deng? Ew btir li kjan deng guhdar bike? Deng tn ber hev. Ew tn wezinandin. Mr min, ez j nizanim, bi rast nizanim... Em weha b ser ber, ketin ber pln xerbiy... dever, meriv dan standinn nas na xwe berdan ji yn nenas re. Ez nizanim... piya me nexuyaye. B mij dman ez tu tit nabnim... me niha dest bi xebateke n hja

jkiriye.
Memduh Selm Beg ewend hd dipeyive ku Xell
71

Ram Beg bi zehmet deng w dibihse. L Memduh Beg, xebata te r li zewac nagire. Ez dizanim, mr min, dizanim. L ez naxwazim, qet naxwazim bikevim guneh kesek... Memduh Selm Beg hem dizane, hem j nizane. Ew weha dipeyive, l dil w diguvie. Ew niha guhdar li deng mjiy xwe dike, ne li deng dil xwe. Mjiy w ye ku niha dipeyive, ne dil w. Ew dil mjiy ku piraniya caran bi hev re yek in, niha ji hev veqetiyane, her yek titek daxwaz dike. Berberiyeke nexwe. ima heta keng?
13

Niha dor ya Iskender Beg e. Kar xebatn pn yn damezrevann Partiya Xoybn xelas dibin. Gava yekemn hat avtin. Ji bo gavn n kar bar li wan parve bn. Ew d, sib, pit nvroy, bi r kevin. Herkes d here ch xwe, bi hviyeke n, bi berpirsiyariyn n ji bo xebatine n. Ew niha dsan li hev civiyane da ku ber jihevduveqetn, ew qiseyn xwe yn dawn bibjin. Herwek Memduh Selm Beg carina dibje; haway civn hs sentimentale ye. Xell RamBeg xeberdaneke nerm germ kir. Gotara kalek dewr dewrandt; tecrubeyn kevn yn destpka 1900', nezan neyekbna gel kurd, barn giran daf kemnn li ber pewa erwann kurdan. Hn div hay li xwe bin. Ji we p ve tu kesn v millet, v millet belengaz bextre tune. Ji bo millet me hn, her yek ji we, wek strkek ne. Niha Iskender Beg d bipeyive. Iskender Beg? Iskender? Iskender mezin. agirt Aristoteles. Keysar Yew72

nan Mekedonyay. Hostey er. erbaz chan. Hem dost hem j dijmin keysar Iran Dara. Dost ziman kulturn fran. Hmdar bajar Iskenderiyey. Serdest Bablon, Susa Persepols. Hukimdar welat Iran. Mr kea bedew, xezala Iran Roxane, yan mr kea keysar Dara. Damezrevan yekitiya kulturn yewnan ran. Pireke zrn di navbera Rojava Rojhelat de. Iskender Beg? Delaliy bav kalik xwe. Xort bejnzirav y bajar kevn rengn Wan. Efendiy xortn kurd yn Stembol. Pxas meyxann Galatay. Dilovan dengn xwe. Hostey araqvexwarin. Yek ji damezrevann Komela Xwendekarn Kurd li Stembol, HEVI, 1912. Nivskar berpirsiyar kovara JIN', 1918-19. Yek ji damezrevann rkxistina kurd Teklat Itimaiye Kurd Teal Cemiyet. Aware derbeder welat xerbiy. Dildar evn. Xwediy kevokn aq. U niha j yek ji damezrevann partiya Xoybn. Ronakbrek njen di navbera Rojhelat Rojava de. Yan Memduh Selm Beg. Memduh Selm Beg niha bye Iskender Beg. Nav Iskender mezin niha li w bye. Damezrevann Xoybn ji xwe re navine nehn hildiinin da ku ew xebatn wan yn siyas neyn zann dijmin wan xebatn wan nenase. Ew niha, her yek ji wan, dibin du kes. Memduh Selm Beg j dibe Memduh Selm Beg Iskender Beg. Iskender Beg! Iskender Beg, kincn n l, radibe p ber bi mas dere. Di w navber de, ber ku ew bigih masa xeberdan, rojeke ji rojn Stembol di ser w de ji n ve vedije. He w dibe Stembol... Tarx tora xwe dihne, l
73

carina bi eynf rengf. Sal 1913. Stembol, ehzadebai. Xaniy komela kurd HEVI. HEVI komcivna xwe dike. Salon tij ye. Tev gelek milletwekiliyn Osman yn bajarn kurdan, pir mvan j hatine. Memduh Selm Beg, bi sifat sekreter komel, radibe dipeyive. Ew di gotara xwe de rexne li mezinn kurdan j digire ku ew alkar li doza Kurdistan nakin. Milletwekiliyn kurd li dij wradiwestin. Xeberdan munaqee germtir dibin. Xwendevan j wek her kes, div bi doza millet xwe ve rabin... Na, xwendevan div bi ten bixwnin poz xwe nexin nav titan... Gava weha t peyivn, Memduh Selm Beg dest xwe dibe poz xwe dikene. Poz reben... Ma tu ne ji z ve ye, di nav titan de y? Di w navber de Xell Ram Beg j radibe dipeyive. Xell Ram Beg hatiye guh bide xortan. Pit xeberdana milletwekiliyan, ew xwe ranagire radibe, dipeyive. Memduh Selm hevaln wrast dibjin. Em div pitgirt li wan bikin. Ew payebilindiya millet me
ne.

Niha sal 1927. Ber bskek Xell Ram Beg peyiv niha j ew d bipeyive. 1913 1927. 14 sal; xwn, bi hezaran mir, kut ehd. Rojn tar. Rojn eytann sererd binerd. Rojn r Ruhistn. erek chan du serhildann kurd. ikestina hviyan. Bi hezaran, bi milyonan derew. Derewn str qelaw yn dewletn serdest. Digel ku tarx carina tora xwe bi eyn reng dihne, dsan j, t de guhernin tn p. Carina guhernin xuyay, carina nexuyay. Yn nexuyay li alk, yn xuyay; ji roja komcivna HEVI'y heta roja roj piraniya ew xortn ku bi heyecaneke germ li komcivn bedar bbn, hatin kutin, hejmara payebilindan her ku
74

kmtir b yn man, roj, li Beyrd bi fir ketin bn strk. Memduh Selm w roj niha b Memduh Selm Beg bi d re j Iskender Beg. Avdayn spf ketin por w qermiekn r en bn krtir pirtir. Poz? Poz j b dirjtir kete nav pir titan. U titek din; ji w roj vir ve, xeberdann Memduh Selm Beg bn nermtir, germtir, btir kemiland, hs henektij. Niha j ew bi gotareke weha ve rabye. Ew, her du destn w li ser her du koeyn mas, hinek xwarby, rbiken, li hevaln xwe dinihre peyvan nermik, nermik, li pey hev rz dike. Peyvn bijarte, wek ji dest zrngerek hoste afirbin, germiyeke xwe direne ser od. Axaftina w dr dirj, rengn msaltij ye. T de her celeb tit, her celeb meriv hene; sixurn Sultan Ebdulhemd, erwann Seleheddn Eyyub, qahpikn Marki de Sade, xaneta Brutus gladyatorn Roma kevnar, pezkoviyn iyay Span Xec Siyabend, hostet zrngeriya Ehmed Xan, mrasn Mr Bedirxan Cizra Botan, Ubeydullah Nehr, kur Ubeydullah Nehr Seyid Evdulqadir Beg x Sed rhsp di dawiya axaftin de j end rzn Zerdet: Ber her tit di fikirn de du cewher afirne ku
cwik in

Yek rind ye, ya din j xirab, hem di fikirn, hem di axaftin de Kes zane rindiy heldibijre di kar, fikirn gotin de
14

Roja dawn. Bargeheke xwe. Hmdarn Xoybn, kincn wan

75

yn her n paqij l, li tenita hev rz bne. Wekf zarokn ku bi hev re derketibin meydana cejn. Rawestna wan j wek zarokn cejn ye. Rawestneke sert, awirek hik cdd. Eger merivek nenas ji derve were li wan binihre, prqfn d p bikeve. Ev merivn mest mezin, ev merivn navsal i dikin? Ew li hember sretkek rz bne sret dikinin. Yan, xatirayeke ji rojn xwe yn Beyrd. Ispatek jndar ji gotina kurd namirin. Sreteke ji andina tovn n yn hviy. U b guman, br bi v gotina Osman birin: Gemi zaman olur ki hayali cihana bedel. Yan, wextine bihur hene ku bi branna wan bi chanek ye. Wext h li wan nequlipiye. Iroj h nebye do, h nebye rabird wexteke bihur. L ew ji tecrubn xwe dizanin; htimala ji nikek ve ji din ji jiyan xatirxwestin her heye. Prensb qadeyn xebata ku ew p rabne, weha ne. Mayin neman. Helbet, er ji bo mayin ye. L bel, yan j mixabin, er mayin, her gav, htimala neman j dihundirne. Ev komeke meriv ba hay ji v yek hene. Ji lewre j, ew dil dikin ku li pey xwe xatirayeke nemir berdin. Evana, ev koma... Hin ji wan brewer ronakbr, hin j axa x. Hin ji wan ji nandeka babilska 20 an, yan ji bajarn mezin hin j ji gund ikeftn ji din bhay. Hin ji wan h n bi taya evfn ketine, hin j, by ku ew hay li taya evn hebin, xwediy zar z. Her yek ji alk. Her yek bi awak. Roj meh wek aveke zelal herikn. Niha ew ji hevdu vediqetin. Her yek br li titek kiriye; zarokn avre, jinn stna mal konan, axa avis, hesp mehnn rehwan, tifing demann zrhl, spd iyayn serbilind, memikn berfn yn ken
76

bedew, ayet hadsn kitbn muqeddes, bhna murekeb dinya kitb, kovar rojnameyan, calvadosa fransiz Quartier Latin ya Pars. U por dirj avn genim... Ew d, roj, pitf nvroy, di bin engan de kar barn n, ber bi ch warn xwe herin. Birayo, Memduh Beg, fermo were li nik min rne. Na mr min, spas, na min ba e. Ew bne du qor. Qoreke li p qoreke rnit. Memduh Selm Beg li p rawestiye. Celadet Bedirxan Beg dil dike ku ew here li qora pn, li qora rnit rne. L, na, spas. Kfa Memduh Selm Beg nefsbik ji qorn pn re nay. Hoste, dezgedar, hesabdar, remildar, l bel, gavek li pa, di qora li p de. Ji bo w ya her girng rvena kar xebat ye. Serfiraz biserketin e. Bila her tit bi dil me be! Bila Yezdan pak dilovan bi me millet me re be!

77

DI BIN SIYA EVINE DE

Traaay la laaay, traaay, traaay, laaay... Deng mell. Deng ku br l hatib kirin. end roj, end meh bihurn? Wek ku babilskek bihurbe! Axr... Cihbn hesret h pey man. Deng germ, hd hd, dsan guh dil vedigirin. Bajar bik: Antaqiye. Di bajar bik de taxa bik. Di taxa bik de xaniy bik. Dana var. Memduh Selm Beg li ber der ye. Deriy mala bav Xezal. Deriy ku vedibe mekana por dirj, bedena speh. Bi qas bskek li ber der rawestan. Di dest bin engan de pakt tit. Dinya bi mij dman. Hewa girtf. Erd kolann il. Rehma zivistan. Ew d min ji n ve binasin? Hs pirsiyarn tkel. ik, tirs heyecan.
Teq, teq, teq...

Vebna der. Na, ne ew e. Diya w ye. Jina dndar. Birca str ya edet toreyan. Siya Xezal, per baskn w. Gakoviya mader. Bi avn meraqtij li mvan bwext fekirn. W ez nasm? Keneke gulover li ser ry gulover. Memduh Beg, Memduh Beg!.. Kfxweiyeke rasteqn. Fermo were hundir. Dinya sar e, li ber
81

der mesekine. Der, dsan, li Memduh Selm Beg vedibe. Heway germ y hundir. Bhna veke germ. D li p, ew li pa, bi hev re, derin odeya rnitin. Oda nas. Her tit wek xwe, wek ber. Deriyn girt yn odeyn din. Hal hewal. Xwe rind. Dewr dewran. Lubnan Beyrd. Memduh Beg, ev b demeke dirj ku tu li wan deran . Me nema bawer dikir ku tu veger. Henek. Henek? Hinek henek, hinek rastf hinek jf tehdt xtar. Li pey perda kena gulover awir xwesuyan. Ew j ba in. Hal hewal wan j di n de ye. Ch li wan, hinek, teng bb. Mvann wan hebn. Ji devern dr, ji Stembol. Mfr min? Ewjba e. Ewj div niha were. Mamostay w, hinek, diwestne. L xurbet, derd bgaviyn xurbet!..
Prejin... r l vebye. Ew dikare, bi v away, bi saetan, bi rojan bipeyive. H j deng musk. Ma ew p nehesiya ku Memduh Selm Beg hatiye? Deng wek aveke zelal dewam dike. Bhnteng. Dsan edet tore. Nabe ku Memduh Selm Beg bang l bike, w bne li kleka xwe bide rnitin. Pezkoviya devlveby! Ax Memduh Beg, ev xerb. Xelk bajr cranan nasnekirin. Ziman dijwariya ziman ereb. Nerehet ecizkirina fransizan. Tengbna mitbax. Kevnbna titn mal. Buhat. Nebna zad, zebze fek. Ax, Memduh Beg, ax, ka ew bazar skn Stembol ku t de her tit hebn! Bdengiya Memduh Selm Beg. Awir vala. Li dwaran, li xenern ser dwr, li mas, li kursiyan, li xala li erd raxist nihrn. Li ser mas j pakt titn ku Memduh Selm Beg bi xwe re anbn. De rnin, ez ji te re qahwek dayinim ser gir. Jixwe va me j li ser gir e.
82

Gelek spas, eciz mebe, ez' herim. Di bidrketin ber bi mitbax bn de bore bora w; na, na qet nabe, em te nahlin tu ch. Jineke xwedanzept rept. Jineke xwedanqise bixwebawer. Qumandar. Xwed me j, ji demn w yn pizotpket star bike. Xzn ronahiy. Di odeyn din de ira. Perda tar ya var dadikeve. Di oda tar de bitenbn. Hs bitenbn, hs jibrbyin... Pencere kue kolann hr. Lezandina kesina. U di v dana var ya tar il de deng musk. L kemane ji nika ve radiweste. Pise pis. Bi qas bskek dengine; deng feraqan, deng lingan rakirina titan.
Ew. Di destan de lampayeke ron, ew dikeve oda rnitin. Memduh Selm Beg, ji ch xwe, radibe p. Ew hd hd ber bi w mas t. Siya ku bi d w re t, h-

d hd mezintir dibe. R. R di nav ronahiyeke nedt de ye. Roniya ir h ser mjang, bir por diirse. R li ber roniya ir wek bineveke sor dixuye. Bineva sor, Bineva Narn Xezal. Bineva Narn, yara Cembeliy Hakkar t bra Memduh Selm Beg. Niha erek dijwar di navbera roniya ir por zer de heye. Keneke dilovan li ser lv bbkn avn w ye.
Ew.

Kek Memduh, tu bi xr hat. Di nav xr de b, Ferha. Pit ku ew ir li ser mas datne, destn wan digihhn hevdu. Ev dem. Demeke kin kurt, l bi xweiyyn bihut tij. Dest end car dihejin, wekkuewdixwazin ev dema rn dirjtir bibe. avn kentij li hev dinihrin. Lv dihezin. Germiyek bi ser Memduh Selm Beg re gr dibe. E83

ger diya w, birca str ya edet toreyan, hema xwe negihanda nik wan, Memduh Selm d ew hembz bikira. Bi her du destan. Piht. Hik. Bi daxwaz evn. Memduh Beg, fermo, qahwe... Qahweya tahl. Tu di-

bfnf, min ji br nekiriye ku tu ji qahwa tahl hez dik. Ken. Her s bi hev re. Her s bi hev re li ser kursiyan rnitine. Memduh Selm Beg hal hewal w dipirse. Bersva hergav; ba rind. Ew hal hewal w dipirse. Ne bersva hergav; kfxweiyeke bo wek elaleyan, sihhetxweiyeke rind wekpole, seyehateke xwe li Beyrd, h bajar ku di nav ronahiy de ye, bi elektrk e. Ew kolann fireh dirj, bexeyn rengn, derya zelal, niyn pir, moda njen, maxazeyn mezin yn fransiz, ermen yewnanan ku li Beyrd ne... Dora xeberdan niha ya w ye. W dor ji birca str girt. Peyvn her xwe li pey hev rz dibin. Hevalan ji min re kinc plavn n kirn... Wan ev pakt jji bo te andin. av li paktan vedigerin. Kek Memduh, pir spas, ez ji hevaln te re spas dikim. Ma hevaln te ima ev zehmet xwarin, ne hewce
b. Stna mal j div titek bibje. Naxwe ew d awan bibe birca str ya edet toreyan? Ew titek dibje, l titek din qest dike. B guman, ew j kfxwe e, l bel, ew kfxweiya xwe weha, bi qiseyn nerast nan dide. Ne hewce b... Memduh Beg, Memduh Beg!.. Bav j hat. Bvileke str simbln ber bi jor baday. Monsieur simbl. Nav w dikarib weha bya j. Dost hja, meriv dilsoz. Dsan, ji n ve, hal xatir. Bi awak kin kurt. Bav, d, ke zavay peroj. Tablo temam e. Ren84

gn cih. L tabloyeke xwe lihevhat. Vebna pakt titan. P pakta Xezal. Fstaneke hewrem. Dirj rengn. ar cot goreyn dirj yn jinan. Speh. aleke bi dest hnand ya ecem coteke guharn zrn. Ne bi ten evend; kitbek j ji aliy Memduh Selm Beg. Kitbeke fransiz li ser tarxa kemane, texltn keman tev bi qas buhst sonatan, weyn lxis-

tin. Kek Memduh, kitab pir xwe e, l ez bi fransiz nizanim. Mr min dikare, carina, ji te re bixwne. Hay lo, ez d, di v umr xwe de, li ber coga kea xwe rnim j re behsa kemanan bikim? Hay lo... Hing ez dikarim, carina, ji te re bixwnim. Kitab musk. Riyn zvn yn sermestbna ruh merivan. Zimann nzkbna dilan. U hncetn bihevrebn? Bi v away, ez d fransiziya xwe j, di warek din de, p bixnim. Ji pakt titan para bav Xezal qelneke re str e. Qelneke ku dmana w ji dmana tifikek btir e. Diya w, birca str? Tisbfheke nod neh lib. Ji bo dua, ayet, heds, nimj niyazan. Memduh Beg, Xwed ji te raz be, Xwed bi te re be. Bi d vebna pakt titan re, civat, wek her car, dibe du bir. Jin ber bi mitbax, mr j ber bi hevdu. Titn ku ew li ser bipeyivin, pir in. Hanim, Menduh Bey bu gece misafirimizdir. Yan, Memduh Beg ev mvan me ye. Pit v j em d araq vexwin. Ji niha ve cacixa w kin. Titn ku ew li ser bipeyivin... i? B guman, Turkiye, rejma n, byern Turkiy xebata li dij rejm. Ber niha bi demek, mvann me ji Stembol hatibn. Muthi, Menduh Bey, muthi... Li gor ku mva85

nn me digotin, tit pere li piyas naxuyin. Xelk bir ye. Her roj end kesn muxalf winda dibin, yan j bi dar ve dibin. Mustafa Kemal her tit li gor xwe eyar dike. Ew bye dktatorek wusan ku Siltan Ebdulhemmd li nik w melayike dimne. Xelk j ne raz ye. Mr min, em kurd j li hev dicivin. Me dest bi xebateke n bi rk pek kiriye. Ji niha ve er, malbat bi hezaran kesn kurd ber bi me, ber bi xebat dibin. Min hv pir e. Icar em d titine xwe bnin p. Veger nzk e, mr min, pir nzk e. Em d vegerin welat
xwe.

Anteqiye. Bajar bik. Li bin bvila Turkiy. Wek roka keika bik gur devgirz. Turkiye li bend ye ku bajar bik vegire nav tixbn xwe bajr daqultne. Antaqiye, bajar tarx. War Rom Bzansan. Yek ji navendn medeniyetn fille ya Rojhelata Navn. Bajar rengn; ereb, ermen, suryan yewnan, tirk, erkez kurd. Beldey Selamet. Xiraxa deryayan. Deriy det zozanan. avnr fransizan. Di wext xwe de, havngeha Iskender mezin. War jiyana Iskender Beg kurd, war jiyana xerb. ar taxn mezin, mizgefteke mezin, end drn bik, keleheke hilweiyay, kolann fireh, axane, meyxane qahwexann hr parizgeha Zrah. Yan bajarek bik... Di bajar bik de meyxana bik xweik; meyxana ermenan. Mase kursiyn textn. L, neqiand clakir. Li erd xaleyn Wan. Xaleyn ji devern Memduh Selm Beg. Li ser dwaran lewhene speh. Bi zimann fransiz, ereb, tirk ermenrzn bi86

k. Li ber maseyan nrgile qeln. Li ser maseyan xwarin vexwarin. Bilrvanek li ber dezg rnitiye. Bi kincn netew yn ermenan. Bi deng bilr muskeke giran mell ya ermenan. Dmana cixare, qeln nrgilan. Ken, zimann tvel. U Memduh Selm Beg heval w y erkez. Ew bi hev re rnitine vedixwin. L, ne araq. Titek din y balk; konyak. Konyaka ermenan. Xwediy meyxan ermeniyek kal e. Ew ji devern Wan, dost Memduh Selm Beg ye. J re, ji Erwan konyakeke giranbiha hatiye. Ew j dost xwe y ezz Memduh Selm Beg diezimne. Xwezr zavay peroj li hember hevdu rnitine ji hev re titine dibjin. Xwezr w dil kirib ku ew bihatina meyxan. W dixwest -hinek- bi Memduh Selm Beg re bipeyiviya.
i?

Memduh Beg, tu dizan, ber niha bi demek, mvann me hebn... Bel mr min, we behs kirib, mvann we ji Stembol, ji bo serdana we hatibn. Rast e, Memduh Beg. L mesele ne bi ten serdan b. Yan i, hing i b? Memduh Selm Beg napeyive, j pirs j nake. Ew, di dest de qedeh, bdeng, li dost xwe dinihre. Lawek wan heye. W n xwendina xwe kuta kiriye niha j di eyn zanngeh de, dest bi mamostet kiriye...

Memduh Selm Beg qedeha dest xwe hd hd dibe dev xwe, end qult ji konyaka xwe vedixwe pa j, ji zeytnn li ser mas du lib digire davje dev xwe. Lwik ziman alman xwendiye. Ew xortek jr e.
87

Dema em li Stembol bn, tev bav diya xwe, ew dihat mala me. Memduh Selm Beg dest davje pakta cixar, Mr min, tu j dixwaz? Na, Memduh Beg, spas... Memduh Beg... gotina min ev e; bav diya lwik hatibn ku kea me, Ferha'y ji law xwe re bixwazin... Bdeng. Bdengiya mjiy Memduh Selm Beg. i? Ferha'y xwestin?.. Ber bi Xezal bn? Daxwaza nra Xezal? Ji cixar end gulm. end qult konyak. Ew guliyn dirj, ew por zrn di nav destn hinekn din de! Lvn biyan li ser avn germ, destn biyanli ser bedena bedew!.. Na, na, nabe... Ba e, we i got? We i dil kir? Hn i difikirin? Mjiy Memduh Selm Beg, bdeng, pl dide. Memduh Selm Beg, bdeng, li dost xwe dinihre. Nrneke nerm. Nrneke rz rzdar hawartij.
Hawar...

Memduh Beg, tu hal hewal civata me dizan, Gava keikeke xama li mala d bav xwe be, xelk t w dixwaze. Memduh Selm Beg dil nake ku dev xwe veke. L ewata meraqek bi can w ketiye; wan ji d bav lwik re i gotin? Ne ku kea min e ez ji ber v yek dibjim, l Ferha keikeke narn delal e. Di cihn bik, wek van deran de, ken weha pir ber bi av in. U kesn ku av berdidin, pir in. Deng bilr. Deng bilra kalemr bilrvan. Dengekf giran mell. Deng derd kulan. Deng serphatiyn malkambax. Deng bextre n. U konyaka germ. Di demn weha de, hs heyecann tenik zz dil Memduh Selm Beg vedigirin. Ew dibe mell di88

lovan. Kelgirf. ima di meyxan de muskeke weha t lxistin? Ma li ser chan meyxaneyeke din jf heye ku t de bilr ldikeve?.. Memduh Selfm Beg, niha j, bi awak mell dilovan, li e qedeha ber xwe li dost xwe dinihre. Memduh Beg, b guman, me, bi zimanek xwe, ji wan re da zann ku Ferha destgirt ye me tu daxwazn weha ne qebl in. L ne bi ten ew, herweha gelek kesn din j tn Ferha'y dixwazin. Em, nemaze diya keik bi v yek eciz dibe. Jixwe, w xwest ku ez werim bi te re bipeyivim. Tu jinn me dinas... Ew her ev t li ber guh min pise pis dike. Ew dixwaze ku mesela zewac mahrbirn rojeke ztir hal bibe... Bel, ew deqqe, ew gav j hat. Gava ku Memduh Selm Beg h j nedipa... Hevdudftin, taya evn, firna dil, destgirtbn niha j gava n; zewac. Wek her tit, evn j xwedanqade ye. Ji wan qadan revn nabe. Evneke bsnor, bqade... Ev yek ne li gor edetan e. Ne li gor edetan e ku keikeke ciwan, bi dirjahiya salan, li mal be. Ba e, niha? Mr min, ma ez naxwazim? Ferha li ber dil min pir ezz e. Ez j dil dikim ku em rojeke ztir zewaca xwe bi ser xnin... Ez kar uxiln xwe bidim hev, hinek bhn h min fireh be ez der dorn xwe bibnim, hing em d v mesel j areser bikin. Memduh Selm Beg bi dilek germ seriyek germby dipeyive. L peyvn w ne zelal in. Kar uxil, bhnfireh, der dorn xwe dtin... Yan i? Heta keng? iqas?
3

Mal; du ode, saloneke dirj, mitbaxeke bik. Titn

89

t de; h salon maseyeke dirj end kursiyn textn, li erd xaleyeke fireh ji Kermanah, li quncikek du doegn fireh end bahlf li ser, li ser dwr lewheyeke keleha Wan, lewheyeke bircn Stembol di navbera her du lewhan de, hinekf ji wan jor, du sret, yek ya x Sed Pran yek j ya Kemal Fewz ku her du j ber du salan, li Diyarbekir bi dar ve bn. Li koa bin lewhe sretan qenepeyek li nik qenep j dolabeke hesin. Li oda razan texteke fireh ji bo du kesan, li ser dwr du xaleyn rengn bik, li nik text maseyeke bik li ser mas kitb kovarin. Ji end kitb, kovar rojnamn ku peregende dixuyin p ve, h oda din tu tit tune. Ode ji bo kitb wenan hatiye veqetandin. L, ode h vala ye. Li mitbax j end firaqn pwist dixuyin. Maleke feqr sade. Li welat xerbiy maleke xerb. Maleke ku dest jinan p neketiye. U tekbern mal yn sade feqr. Memduh Selm Beg li mala xwe rnitiye. Li ser mas name, rojname, kitb bi tomaran kaxiz. Jiyana rojane, jiyana siyas jiyana evn evndariy; ev her s bne helqeyn zncra jiyana Memduh Selm Beg. Hem tomarn kaxiz kitbn li ser mas di derheqn van helqan de ne. Nameyek bi fransiz ji muduriyeta navn ya terbiye perwerdey hatiye. Name kurt hik e; Monsieur Memduh Selm, li gor agahiyn ku gihtine me, Hn di navbera van tarxan de(tarx bi reqemn rom) li ser kar xwe nebne. We ji bo du hefteyn pn karbidestn xwe agahdar kiriye. L, ji du hefteyn pn p ve, tu agah neghane dest karbidestan... Me ji bo v yek agah divn... Ji lewre, em ji We daxwaz dikin ku Hn di demeke kurt de sebebn li ser kar nebn, bi nivisk, ji me re bidin
90

zanin...

U silav daxwaziyn serfiraziy. B guman, silav daxwaziyn derewn. Di esas xwe de, daxwaza avnr

darekirin. Memduh SelmBeg div bersva nam bide. Ew div erk xwe y rojane bi ch bne. Ji bo ku helqeyn din neyn ikestin, tk nerin, ew div helqa jiyana rojane piht pgire w ji dest xwe bernede. Ji bersva nam p ve, ew div bedar li end civnn mamostan j bike raporek li ser nkirina xebata mamostet perwerdeyiy binivse. Di nav tomarn kaxizan de bi qas 20-30 navnan. Navnann kurdn ku h Ewrpa Amerkay dijn. Wan j agah divn. Xebera proz div bigih wan j. Ruh mjiyn wan j div bi xebera xwe were vejandin. Bi kurtebirf, ji wan re name div. Nameyn wekhev. Germ, xurt, xwe plbilind. Prozbah, agah h ser Xoybn, destpka xebata muqeddes, pwistiya xebata li ser riya serfiraz rizgariya welt millet... alkar li xebat kirin. Ew div van nameyan jbi tirk fransiz binivse. Heval hja qedirgiran... proz be, avn te ron bin... Zarok ku em li hviy bn, hat din. Zarok ku me, millet welat me bicivne ser hev, dest bi jn kiriye. Zarok ku nams erefa welat me biparze, roj li ser piyan e. Ev zarok heyina me, hebna me ye. Ev zarok XOYBUN e... l xwed derkeve, alkariy bike, di kar xebatn w de bedar be... U bi d van gotinan re j erk xebatn ku div bi ch werin. Ji nameyan p ve, ew div end nivsar j li ser rewa welt binivse da ku Part, yan Xoybn wan nivsaran ji hukimatn Ingiliz, Fransiz, Ital Amerk re bi91

nin... Erkn helqa jiyana siyas roj, bi ten roj, ev in. Helqa jiyana evn evndariy? Evn... ar tp: E-V-I-N. Peyveke hr. L jiyaneke, dinyake ewend str, ewend dewlemed ku emr tra w nake. Peyv tr nakin ku w bidin zanfn. Mj tnagih ka ew i tit e. Dil, bi ten dil reben, w dij, w dilop bi dilop vedixwe, w dide ber berok germiya rehn jiyan. Evn, dil peyv. Peyv div ji br nebin... ew kinc libasn xweiyan in. Ew xwe, her her, diguheznin dil sermest w ge dikin. Memduh Selm Beg bi v huner dizane. Ew dizane ka dan standina dil peyvan awan e. Ji ber v yek j, ew her li pey wan peyvan e ku dil p ge dibe. Niha? Iev? Gelo di nav tomarn kaxizan de peyvn weha j hene? awan tune! Celeb bi celeb. Bi her ziman. Ev s kitbn li ser mas j re, ji Frans hatine; Novembre, L'Education Sentimentale Madame Bovary. S kitb, s apn n ji nivskarek frensew y sedsala 19 an; Gustave Flaubert. S roman ku dil p ge dibe, p perwerde dibe. Ew li ser mas, li benda deng dil Memduh Selfm Beg ne. S helqe, s stnn jiyan. Keft leftn roj. Deng dil kevokn evn welat. U welat, sebeb hebna her tit. Dinya ecb, jiyana tev li hev. Daxwaz hsn tkel. Way li min!.. erxa din feleg... daf kemnn jiyan... way li min. Ma ima ev dinya malkambax her roj, xwe bi hstirn avan dio xwe bi naln hawarn dilsoj zuha dike?.. Wisan dixuye ku erxa feleg ikiyaye, dinya, bi lez bez, ber bi derina gr dibe... em j' div xwe bigihnin v lez beziy... ima?
92

4 Sersaleke n. Sersala 1928 an. Sersaln welat xer-

biy. Ev bn end sersal? Hn end sersaln din divn? Xwezr, xwes, bk zava. Yan monsieur simbl, gakoviya mader, Xezala avgerm evndar xwe rindiyan. Sersala n bi xebern n xwe dest p dike; kitbn Memduh Selm Beg ketine r ber bi Anteqiyay tn. Bav diya Xezal d herin Urdin, nik merivann xwe. Xezal d, li mal, dest bi xwendina fransiz bike. Li gor biryara Muduriyeta Navn ya Terbiye Perwerdey, Memduh Selm Beg d kar xwe bidomne.

Xwezr dil heb ku wan eva sersal bi hev re derbas bikirina. Memduh Selm Beg d, di esas xwe de, biya Heleb, nik hevaln xwe. L li ser daxwaza heval xwe, ew h Anteqiyay ma. Wek her car, bav d li hember hev Memduh Selm Beg Xezal j li hember hev rnitine. Xwarinn her xwe li ser sifr ne. B guman cacix tebleya Antaqiyay j ku Memduh Selm Beg j pir hez dike. Memduh Selm Beg kincn xwe yn n li xwe kiriye, -ew kincn ku hevaln w dabn. Xezal j kincn n li xwe kiriye. Kfa Memduh Selm Beg di dews de ye. Evna w, sewda xweik li hember w rnitiye ronah direne ser mas od. Ji v xwetir i heye? Ew hay l ye; di jiyana w de rpeln n vedibin ew ber bi dern n gr dibe. Carina w dil dikir ku jiyana w wek riyeke rast bixuya. Wek riyeke rast di deteke hn ron de. Yan riyeke rast tkz. Ne zk-zak, ne kort al, ne xaer. L pln xerbiy riya jiyana w, ji bin, tev h hev kir, daxwaza w qurmiand. Di ser de j, di welat xerbiy de, ew rast xezaleke erkez hat. P taya welat xerbiy pa j taya evn. Yan du ta93

yn pir ji hev cih ew sermest kir. Ji w roj vir ve ye ku riya jiyana w wek riyek ku di nav daristan, zinar newalan de dibihure ye. Yan riyek ku di nav rengn tkel de ye. Ew niha li ser w riy ye her dere. Ber bi hem amanc hedefn rojane hem j yn dr dirj. Ber bi serfiraziy, ber bi azadiy, ber bi serketina dil. L bel, li mil din, mij dman riya w vegirtiye. Dar daristan, iya, zinar ikeft li ber w ne. Ev rwt d li k awan biqede?.. Ma niha wexta pirs gumann weha ye! Ry ron avn str l dinihrin. Germiyek ku bi demeke dirj j bi dr b, bi ser w re t. Ew dipeyive, titina dibje. L peyvn w ewend bi best in ku wek ku ew ji krahiya dil tn. Peyvn w wek kahniyeke bo, germ zelal diherikin. Ry ron bhnvedanek, ferrehiyek, rehetiyek, sermestiyeke xwe bi ser w de tne beden zhn w bi v yek vedije, znde dibe. Ev avn li hember, ev r bedena li hember dil w vedigire. Bel, d ba dixuye, d ekere ye;Xezalali hember rnit p h deriy dil Memduh Selm Beg dike. Ew d bibe stna mala w. Ew d ronah birene ser jiyana w. Di rojn teng re de, ew d were pit bide Memduh Selm Beg, j re bibe alkar, heval, hogir
yar.
5

Kitb. Dinya kitban. Dinya bi sihr keramet. R xaeriyn ku di nav rpelan de dixuyin. Zane, qehreman, tirsok, erwan, qemer, parsek, hukimdar, qahpik, xweik, fetbaz, nexwe, dn, xwnrj, gj, fsad, sw, keel, alm, evndar dilsojn ku ji nav rpelan derdikevin tn bi xwendevan re dipeyivin. Ch wa94

rn ku di nav rpelan de diirsin. Ziman, edet, tore andn biyan ku ji rpelan, ji xwendevan re dibiirin... Tpn cih; ereb, latn, kirlk. Peyv cimle. Rz. Nav, sername. Xwendin;ji aliy rast ber aliy ep ji aliy ep ber bi aliy rast. Xwendin; di nav rpeln rengn de rveneke bwestan bpvan. Kitb. Yara bhempa. Dosta bziman. Hogira zann. Bel, kitbn Memduh Selm Beg hatin. Ew ji Stembol bi r ketin pit bi dehan macere tehlke, wan xwe ghandin Antaqiyay. Dostn kevn, Memduh Selm Beg kitb gihtin hev. Ew oda ku vala b, hew stxwar e. Ode d bi kitb, kovar rojnaman bineqie. Gava kitbn Memduh Selm Beg di nav telizan de wek girtiyan hatin, w hema baz da nik necarek. J re, ji kitban re, ji dostn abadn re ref diviyan. Ref bn hatin od. Niha Memduh Selm Beg div kitban, yek bi yek, ji taritiya telizan rizgar bike wan rz bi rz dayine ser refan. Ew hd hd xwar dibe dest xwe dixe telizek j kitbek derdixe; cldek Ansiklopediya Diderot, bi fransiz. Pit ku ew cld Ansiklopediy bi pa il y dest xwe, xwe paqij dike w datne ser rf, ew dest xwe davje telizek din; cldek Dwana Hafiz, bi fars, l bi erhn fransiz. Telizek din; kovarn ROJI KURD, cldkir, ku di sala 1913 an de, li Stembol weiyab. Ax... ka ew roj li k ne? Kitb, kitb, kitb. Bhna wan ya taybet. Toza wan ya taybet tenik. Hezar hemd spas ji Yezdan pak re. Hezar hemd spas ji bext rind re... Iroj ji kfa Memduh Selm Beg re payan tune. Iroj yek ji wan rojan e ku ew xwe evend mesd, bextiyar serfiraz hs dike. Ew ji kitbn xwe, pens kaxizn xwe yn sp hez dike. Ev hem tit alet hacetn w
95

yn xwenasn zann ne. Ma ne ev kitb bn ku ew j hn bb ka ew kf ye, ka bav kaln wf Med, Kardk, Kurd k ne? Bel, kitb bn ku alkar l kiribn. Ew ji kitban hfn bb ku merivah, dilovan, welatparz welatevn bi ser her tit re ye. Ew ji kitban hn bb ku ronakbrek sedsala 20 an div dil mjiy xwe bixe bin xizmeta welt, millet merivahiy. Bi xra kitban e ku ew dizane ka ferqn deng bilr deng keman i ne, ferqn dastaneke kevnar romaneke njen i ne,.. (Ew hem ji deng bilr hem jji deng keman, hem ji dastaneke kevnar hem ji romaneke njen, hem ji strann dengbjek hem ji restaln oparetek hez dike. L ew bi xra kitb tecruban ferqn wan j dizane.) Ew ji kitban hn bb ku meriv, li her der chan, i bigire eyn tit dijn hs dikin, l bi kincine cih yn netew herm. Bi xra kitban ew tgihtib ku dastann yewnanan, aztek ankan, n japonan, sorik reikan yn kurdan wekhev in. U ew ji kitban -ba- hn bb ku meriv dikarin hem bibin zane, areza, jhat, comerd, qedirgir qedirgiran ziravbihstiyar hem j bibin namerd, nizm, sextekar, cahl, dur, kirt dijmin merivahiy. Hoste mamostayn w niha li mala w, li nik w ne. Ew d, niha, dsan, bi hev re bijn. Xwediyo, i kfxweiyeke mezin!.. L digel kfxwef bextiyariy, siya xemgniy j di od de dixuye. Kitbn Memduh Selm Beg j, wek w, near bgav man. Wan j, wek w, dev ji welt berdan, chn nas li pey xwe htin ketin ber pln malkambax yn welat xerbiy. Ew j niha, wek w, bn xerb bkes. U ya her girng, bi hatina kitban, benek din ji wan benn ku peywendiyn w bi welt re tnin p, ikest. Ev benn han roj bi roj teniktir
96

kmtir dibin. Li milek hesret zdetir dibe, li milek j benn peywendiy kmtir teniktir dibin. Ma ev sid, sida kesn ku ji ber bgaviy derketine welat xerbiy, ye?.. H gelek z ye ku Memduh Selm Beg, niha, bersva v yek bide bibje er yan j na. Ji bo bersvdan wext, tecrubn n, byern n divn. Mij dmana ku li ser riya w ye, div belav be hawirdor, hinek, zelaltir bibe... L bel, niha pirsa esasf ev e; ew d kitbn xwe awan li ser refan rz bike? Li gor zimanan? Li gor nivfskaran? Li gor babetan? Li gor tpn ereb latn, bi gotineke din, li gor xwendina ji aliy rast yan jji aliy ep? Li gor i? Pirseke dijwar... Ji bo v yek j payin wext div. Wel ba e ku ew kitban ji telizan derxne, wan paqij bike bi awak peregende li nik hevdu rz bike. Pa j, gava w biryara xwe da, ew dikare wan li gor qadeyek, ji n ve, rz bike. Niha kitban, bi ten, ronah hewa paqij div. U w j wan ji n ve dtin... Hosteyn min, dostn min, zarokn min...
6

Memduh Selm Beg, di destan de hejmarn kovara ROJI KURD, li mal rnitiye difikire. Rpeln kovar ji niha ve zerby ne. Rpeln qedirgiran bi xatiretij. Di rupelan de nivsarn nas, xwediy nivsar bendan nav nas. Nivsarn w bi xwe. 4 Hejmar. Bi kurd tirk. Bi tpn ereb. Dewreke xwe, ge hvtij. Ew di nav fikir gumanan de ye. Derd keser dor l girtine bi ser w re tn. opn qermekn derd keseran niha li ser r eniya w hiltn. av kelgir ne. Ew h rpeln kovar, li kitban, li od dinihre, nefeseke
97

kr digire dide bi d re j, ew bi fir dikeve dere rojn rabird . Stembol, 1912. Fzna baya azad serbestiy. Hiyarbna geln bindest yn dewleta Osman. Dewleta Osman ya nexwe. Di nav fzna baya azad serbest de kurd. Gire girn kurdan. Malbatn kurd yn her mezin; malbata Ubeydullah Nehr, malbata mr Botan Bedirxan, malbata mr Kurdistana bar, arezor Sulymaniy, Baban. Hemyan j li dij dewleta Osman ser hildane, bi ser neketine ji welat Kurdistan hatine bidrxistin. Hem j, niha, li Stembol, di bin avnriya dewlet de dijn. Stembol. Pira navbera Ewrpa Asiyay. War lim, rfan zann. Xortn kurdan. Xwendevann ji maln dewlemend. Qahwexana Ebdullah awi Erxeniy. Xeberdan munaqee. Ma kurdan jji away azad serbest sd wergirtin nav? Ronakbr kurd Xell Xeyal Zanngeha Zra't ku Xell Xeyal l kar dike. end kurdn din; Qedr, Ekrem Omer Cemlpaazade, bajariy Memduh Selm Beg Fuad Temo, Cerahzade Zekiy Diyarbekir Memduh Selm Beg. Havil hevdtin, xeberdan munaqaan; Komela Xwendevann Kurd HEVI. Roja damezrandin; HEVI, hviya me ye. HEVI, hviya peroja welat me
ye...

bijjkek kurd, Memed ukr Sekban, chek ji bo komel. Li Sirkeci'y, li hember postaxana n, di xaniy Erzurimiyan de. Kfxwe serbilind. Gebn pven. Dsan xeberdan, munaqae pirs. Pirsiyarn n. Ma kurdan wen kovar rojname
Bi alkariya

navn?.. ROJI KURD. Ew rojn rengn yn wena ROJI KURD. Destpka

98

havna 1913 an. Doxtor, profesor, nivskar, rojnamevan, mr, axa, x, karker xwendekarn kurdan. Dr. Abdullah Cevdet Beg. Ryek pak, rhek sp, eniyeke str vekir. Idarexana kovar. Her du destn dr. A. Cevdet Beg tij ne; di destek de end hejmarn kovara ku ew diwene, ITIHHAD di dest din de j nivsarek ji bo hejmara yekemn ya ROJI KURD. Ew h n ji Ewrpay, ji war xwe y xurbet hatiye. Kincn li ser ewrpay ne. Gava ew nivsara xwe dide berpirsiyaran, ew bi deng xwe y gur weha dibje; Filhakika, her hal ve artta Kurt munewer ve muteffekirlerinin varligini cihana gostermek mecburiyetindeyiz. Ew bixwe kurd Arabgir ye, l bi kurd nizane. Loma ew bi tirk dipeyive. Ew dibje; Rast ev e ku em div di her hal ertf de nan cihan bidin ku ronakbr, zane almn kurdan j hene. Nivsara w bi tirk ye. Nivsareke kin kurt, l pir xwe, ba lihevhat manetij. Hem berhemn pens, hem berhemn fikir, li dinyay tu eser berhemn mezin tune ku bi alkariya cesaret xurtiyeke mezin nehatibe p. Ez bi dil can 'prensba' han ji xortn kurdan re tawsiye dikim. Em di dema xwedanexsiyetbn xwenasna milletan de ne... gava neteweyek ne xwediy exsiyetek xurt be, hing 'nav w nay xwendin', ji heywanek xwedanziman p ve, ew nikare tu tit be. Ji bo merivan fikirn brbirin i ye, tarx j ji bo neteweyan ew tit e... Sedsala me, ne henek e, sedsala 20 an e... Dr. Abdullah Cevdet Beg... U Kemal Fevz... Dost giranbuha. Meriv. Tmsal merivahiy. Wek strka Kerwankuj ron, wek ava Firat zelal xurt. Ew Memduh Selm Beg. Pit nivisn raxistina rpeln kovar, bi hev re, ber bi meyxa99

nn Galatay yin. Rvenn dest sib. Bi kf henek. Bi ken. Bi mehan li nik hev mayin. Dost biratiyeke zrn... Kemal Fewz. 1912-13 1928. Dr Abdullah Cevdet Kemal Fewz niha li k ne? Dr. Abdullah Cevdet li Stembol, li mala xwe, bdeng rnitiye ji derd keseran, xwn vedirie. Kemal Fewz j li gor, di bin axa sar re de dinale. U hevaln din?.. Memduh Selm Beg, di destan de hejmarn kovara ROJI KURD, li welat xerbiy, li mala xwe rnitiye difikire. Di nav bdengiya hawirdor de, end hstir, hd hd, ji avn w ber bi jr dibin direin ser rpeln ROJI KURD. Rpeln zerby bi hstirn avn w il dibin.
7

Teq, teq, teq... Deng der.

Ew.

Tep, tep, tep... Deng dil Memduh Selm Beg. Ew ber bi deriy derve dilezne. Der vedibe. Ew, Xezal. Sida rind. K dizanib, k remil avtib gotib ku Xezala Memduh Selm Beg d, rojek, bipengize were ber deriy w?.. Ev cara yekemn e ku Xezal p li skna deriy mala w dike. Ne li gor edetan e ku keikeke xort, bi tena ser xwe, were mala destgirtiy
xwe.

Ry w y bi ken ermok. Gum henarokn sor. Por bi tleke re girt, beden bi arefeke re pay. Li der, li ser snga kolanan govenda baran. Der ba vedibe ew, bdeng, ling xwe y rast davje mala Memduh Selm Beg. De z were hundir, tu il by. arev tla re jixwekirin. Li dor xwe nihrn.
100

Memduh Selm Beg, destgirtiy w, merivek rind dilpak. L bel, ji v yek p ve? Ew kye, di v mal de bi tena ser xwe i dike? Ew i dil dike? Ew i difikire? end pirsiyarn ku ew l difikire hnceta ku lingn w ew aniye ber deriy w. Xezal j Memduh Selm Beg, ji nzfk ve nasn div. Fermo, were salon xwe bide ber gir. Mixabin, mal sar e. Li nik dolaba hesin, li erd mankaleke hesin t de end lib komir ku diirsin. Memduh Selm Beg radihie du kursiyan wan tne ber mankal. Ew li her du rexn mankal, li hember hevdu rdinin. Di destek Xezal de kitba ku Memduh Selm Beg daby, heye.

Dinya sar e, baran j nasekine. L li gor radiyoya fransizan, bi d baran re, hayameke xwe germ d were... Rast ji bav diya te i xeber hene? Bel, ber niha bi du-s rojan, me ji bavo day nameyek wergirt. Hal wan ba e. Haway Urdin li wan hatiye... Silavn wanji te re jheye... Bavo day ne Urdin. Pit yina wan, du metn Xezal hatin mala wan ew niha li nik Xezal dimnin heta ku bavo day vegerin. Ma metn te d li te nepirsin? Ew ne serdana cranan. Ew her gav li nav malan digerin. Bel, bel, aha feqrxana min j weha ye... ev oda rnitin ye. Li kleka v od, oda min ya razan li kleka w j oda kitbn min hene. U mitbaxeke hr.. Xezal radibe ser piyan, hd hd, li der dorn xwe dinihre. Ew i bibje? Mala te xwe e, kek Memduh. Dsan kek! Heyran, ima kek? Kincn tenik rengn l ne. Di nav kincan de beden wek birca keleha
101

Wan speh dixuye. avn w, niha, h ser lewhn dwr in. ar lewhe. Dudu hinek li jor yn din in. Ma hewce ye ku ez bibjim, ev lewhe li ber dil min pir ezz in?.. Yek keleha Wan ye. War bav kaln min. War ku ez l xwed bm, zarotiya min t de bihur. Ya din sr bircn Stembol ye. Ch ku min xwe t de nas kir, ez bm peya, min xwend dest bi xebatn xwe yn siyas, civak and kir... Her ev her du lewhn din in, ev kal rhsp rbinr x Sed gorbeht e. Ber niha bi s salan, ew li Diyarbekir hat bidarvekirin. Ew nsanek ewliya serek peway serhildana me kurdan ya her mezin b. Hezar heyf ku min tu car keys nedt ku min ew binasiya... Ev sret j ya dost min' ezz, biray min, dil min, ruh min Kemal Fewz ye. Bi salan em bi hev re bn. Em, bi hev re, t bir man. Me, bi hev re, her celeb xwe tahm kirin. Ew j... ew j, tev x Sed, hat bi-

darvekirin... Bdeng. Deng hsn bziman. Deng bedenan. Xezal, bdeng, t nik Memduh Selm Beg, bi dilovan h bbkn avn w dinihre, her du destn w dixe nav lepn xwe wan radimse.
8

Met li nav malan digerin, Xezal j li mala Memduh Selm Beg. Bi hnceta kitabxwendin, ew xwe dilezne mala destgirtiy xwe. Li mal j, agir mankal hs dil w germtir dike ew hn btir nzk li Memduh Selm Beg dike. Iroj j dersa ew d bixwnin, di derheq Eugne Ysaye de ye. Memduh Selm Beg ji kitba fransiz dixwne j re, h d hd, dide zann.
102

Ferhay, Ev Eugne Ysaye ji wan kesan e ku di war musk de ore kiriye. Ew yek ji niwnern sedsala me, sedsala reform orean e. Tarxa jidayikbna w 1858 e. W li Bruksel Pars, li Vieux Temps' xwendiye bi d re jkoma Societ des Coucerts Ysaye aniye p. Ew b serok koma kraliyet ya musk li Belkay. Ew bi qas 7-8 salan li Engilistan Amerkay j ma. Ew niha li Belkay dij. Tu kes wek w, nikare li kemanc xne. Muska w, hem ji aliy teknk hem j ji ahy ritm, harmon dengan yekta ye. avn Xezal li ser dest, lv, simbl avn Memduh Selm Beg ne. Di nav van end rojn dawn de, Xezal titek tdigih; Memduh Selm Beg hd hd dipeyive, ew gotinn xwe pir vekir, sade bi rk pk, li pey hev rz dike, pir z br bi titan dibe, pir z hay h rew mercn tevlihev dibe wek brskek, z titan tdigih. avn w bi ken in, l kena li ser av nikare derd, keser, ende meraqn ku ji r dixuyin, vere. Carina bala w, ji nikek ve, ji merivn klek bi dr dikeve, ew p re dere dikeve nav xem, xeyal, fikir
gumanan.

Xezal ji ch xwe radibe t li ber w, li ser totikan, rdine, destn w digire radimse. Nrna Memduh Selm Beg. Xezal. avn xweik, kena ardeh heyv, dirann ll, lvn gul li ser bikiv. Heyineke hrik, tenik, xweik ziravik. Destn Memduh Selm Beg h ser por w ne. Por w y nerm germ wek herr. Dest hd hd guliyn por vedikin. Ronah li ser por pl dide. Porek nedt. Deng tune. Her du j ditirsin. Ew wel bawer in ku eger ew dev xwe vekin, ev away rengn bi sihr d winda bibe. Memduh Selm Beg bi dest nan dide ku ew rabe p
103

 li dor xwe bizivire. Hd hd. Li dor xwe. Li dor gir. Li dor serfiraz evn. Li dor Memduh Selm Beg. Por difire. Por diirse. Por beden Memduh Selm Beg sermest dike. Ew j radibe p, end gav ji mankal bi dr dikeve, pita xwe dide dwar sar li kevoka bbask dinihre. Agir por diirsin. Dil Memduh Selm Beg por difirin. Por zrn h gor rtmn muska bdengiy govend girtiye. Pit demeke dirj, Memduh Selm Beg xwe dilivne, ber bi w dere, w dide sekinandin bdeng, ji por w avdayeke dirj dikine. Avdayeke dirj, zer, zrn. Ew avda radimse pa j datfne ser mas li Xezal vedigere. av. Ramsanek. Ramsaneke din. av. Mjang. Dvkaniya av. Serkaniya av. ermikn av. Brkok. Bir... av din. Ramsaneke din. En. Por. R. Bvil. Poz. Ramsan. Her du hinarik. Gep. Guh. Guhjk, nermika guh. Ramsan, ramsan. Lv; du libn tiriya Sor Mran... Serlv. Dest piht bedena w hembz dike. Dest li ser bikovn fstana w. Dest bikov, yek bi yek, vedikin. Dest w dizivirne. Pita w. Wek pita masiyek. Bhn, bhna misk ember. Bikov vedibin. Dest alkar l dikin ku ew fstn ji xwe bike. P radibin. Fstan hd hd j dibe dikeve erd. Kiras tln efaf. Di nav kiras zelal de bedeneke bedew gewher. Di nav kiras de melayika xweiy. Dest radihin kiras w jj dike. Gewda, bedena nerm, speh tahz diricife. Myn zerik yn beden tj bne. Bedena w diheze, dilerize. Bedena w. Wek behfek. Sp, tenik nerm. Bineng berzik. Daristann veart, rengn, bi sir
104

sihr. Memduh Selm Beg w sir sihrn bedena w dinase. Ew nzk h dinya sir sihran dike. Ew j dest lvn Mernduh Selm Beg dinase. Dest por zer mist dide. Por wek lehiyeke bo zrn di nav destan de diherike. Por zrn, bedena zrn, kea zrn. Lvn w yn sor, str gotn. Kena li ser bbkn avan, lv diranan. Govenda ken. Govenda kfxweiy. Sty w. Lvn Memduh Selfm Beg yn germ ber bi st dibin. Ew wek kewrokek, na, na, wek xezalek diperpite. Ew ber bi Memduh Selm Beg dizivire. Ew lvn xwe dibe bin gewriya w wek bimje, gewriya w radimse. ewat. ewat bi dil Memduh Selm Beg dikeve. Niha Memduh Selm Beg diperpite, di nav pizotn gir de diewite, wek pelek rengn y payiz, li ser pln av ber bi jor dibe, bi fir dikeve dere dere dere... Ax Xezal... Ax tu, Xezala ber dil Memduh Selm Beg...
9

Memduh Selm Beg di ola kira ya welat xerbiy de ji xwe re daldayek, siyek peyda kiriye; siya evn. axa derd kul l leylan didin, germ qije-qija mesele zehmetiyan bi ser w re tn, ew xwe davje bin siya evn. Ew dil ruh xwe dide bin hnikahiya siya evn. Siya evn. War rehet, dilxwe bextiyariy. War lstikn xwe sirr. War deng dil bedenan. Di nav epern berber, dijt dijminahiyan de kozika her metn. Memduh Selm Beg ser xwe datne bin siya evn... Xezal j ser xwe datne ser coga w. Roj li pey hev
105

diherikin. Met li nav malan, Xezal j li mala Mernduh Selm Beg. Bavo day d di nav end rojan de vegerin. Em binihrin ka i dibe, Xwed mezin e... Dest li ser por digerin. Peyvn xwe nerm. Dinyake ji rok dastanan. Bergeheke ji xewnan. Tu dizan, gava min tu dt, i hate bra min?.. Bineva Narn strana Bineva Narn. Ez nizanim ima, l ew hat bra min... Hezar heyf... kurdiya min, yan zimane min'e zikmak ewend ne xurt e. Zimane min' xwendin nivisn tirk ye. L digel v yek, ez h j bi end stran dastann kurd dizanim. Dapra min ew fr min kiribn. Yek ji wan j 'Bineva Narn Cembeliy Hekkar' b... Mem Zn, Siyamend Xec, Bineva Narn Cernbeliy Hekkar... Dastann ku Memduh Selm Beg p dizane. end ji dastann kurdan yn evn. Dastann bi nav deng. Dastann dev dengbj bilrvanan. Dastann evna meriv kurd, evna dilsoj bextre. Dastann diln pak, l ikest, bedenn ciwan bedew, l bmiraz... Dastann carina bi mirad, carina bmirad, carina mesd bextiyar, carina j bi mirin kutin. Peyvn dilsoj yn dastanan... Ferha, hele guhdar li van peyvn han bike. Binev ban dikir, digo 'ivano, ser bi qurbano, emr mi bi heyrano, dil min, dilek dib ye eqeyse galgal gotin te ji min re gotin, xeber te timam min ef kirin, min avtin bin qonder ye.' Binev go 'ivano, madam tu li cim Cembeliy Hekkar nvan b, tu wer ji min re basa Cembeliy Hekkar bike, ji min re tir ji mal mulk diny ye, hesret xirab e, bela bi min re ner diyar rehmet ax gor ye; derd Cembehy Hekkar li min ketiye, ez ne dimirim ne dim106

mm

pe ye...

Memduh Selm Beg, tiliyn dest rast di nav por Xezal de, hd hd dilorne. Bi kurd. (Ew d, pa, j re, bi tirk, erh bike.) Ew, hdhd, daxwazn diln bi evn ewit tne zimn. Ew, hd hd, bi stran re, dere dinya abadn ya evnn bhempa. Xezal j, ser w li ser coga Memduh Selm Beg, di xew re dere.
10

Teq, tuq; teq, tuq... L binihrin, l binihrin... ew dsan dere... Bi k de, ber bi k? W li min, ma hn nizanin? Kullkn sp yn darn behfan kullkn rengn yn darn henaran bikovn.

Teyrn terlan xebera bihara hn ann. Giya, stirh, zl darn bex bajr, dsan, ser hildan. Hiinah bi bex ket. Trjn tav guhezn bex. Ma hn nizanin ku ew ber bi bex, ber bi parq dere? Mala min... i peya ye! Peyay dilnerm dilovan... Peyay dilbirn dilewat. Dibjin, derdn w pir in. Binihrin, binihrin... hn dibnin, ew awan bi r ve dere... Derd keseran sty w xwar kiriye. Fikir gumanan perdeke re kiandiye ber avn w. Ferha reben bi agir evn disote. Gula zer, roj bi roj, dielmise, l avn w v yek nabne. Guhn w nalnn Ferha'y seh nakin. Ev mr delal, ev peyay bejnzirav ima w mahr nake?
107

Em j p nizanin, diya min, em j. Xwez me bizanibya! Ev mer rken porehkir li benda i ye? Ew i dip? Ma ew nabihse ku mr bi nav Ferha'y dikevin xew? Ma ew nabne ku lvn simbltij bi nav w dilivin? Gelo ew nabne ku deriy mala bav Ferha'y nay girtin? Mvanek dere mvaneke n t. Xelk tn w dixwazin. L, l Ferha'y, bedew, stna mala bav xwe, mala erkezan. L, l xwik, zarrn, pordirj, ezza ber dil Memduh Selm Beg... L binihrin, heyran l binihrin, awan ew bi sil bi edeb dimee... Bel diya min, bel... ew xwe dimee. L ez' i bikim bi mea vala?.. eytan p dilze, diya min, eytan... Hele l binihrin, hele Xwed dihebn l binhrin. Teq, tuq; teq, tuq... Wek deng saeteke dwr. Ewend xwe, ewend bi rk pk. Tav hawirdor vedigire. Dinya tebet vedije. Jin ke, li pey der penceran, li Memduh Selm Beg dinihrin dipeyivin. W j tava germ daye ber xwe, dimee kolann Antaqiyay dihejne.
11

Du pismam. Du dost heval. Du hogirn qeder. Du peyayn rgulover, simblbaday. U sideke wekhev; zaroktiyeke di nav r ekir de, qesr kokn bajar qedm Diyarbekir, malbateke str xwedantov, dewlemediyeke bpvan, tovn kurdayetiy. Li xwe vege108

rn. Xwenasfn. Heysiyet erefa kurdbn, pesna welat Kurdistan. Xort Stembol. Dsan her du bi hev re. Saln xwendin. Fakulta Zr'at. Qahwexann kurdan. Kombn civn. Komela Xwendevann Kurd HEVI. Her du bi hev re. end kurdn din Memduh Selm Beg. Em di babilska milletperweriy de dijn. Iro her kes li xwe vedigere dil dike ku ji dewleta Osman veqete dewleta xwe ya mllf bne p... ima em d j weha nefikirin? Ma kevir kn Xwed li ser ser me barne? Em j div wek xelkn din bifikirin. 1913. Ber bi Awrpay rwtf. Lozan. Avenue Lumen de Pansion Solieye. Dsan her du bi hev re. Xwendin. Fikir br baweriyn ewrp. Hnbn. arezay. Di welat rojava de du kurd. Hn k ne, i ne? We i ziman heye? We i stran, dastan, kinc, edet, xwarin vexwarin hene?..
Pirsiyarn ewrpayiyan. er chan. Rojn xwn. elqna diny. Dinya di hlekana xwn de. Stembol. Dsan her du bi hev re. Di refn ordiya Osmaniyan de erkirin. Pit v herb d byern pir girng yn siyas werin p. Me kurdan hazir div...

Heyhat... 1923, damezrandina Komara Turkiy. 1925, serhildana kurdan. Pewa x Sed Pfran. Biserneketin, ikestin. Yan j biserketina tirkan. Girtxana Diyarbekir. Dsan her du pismam bi hev re. U rbern kurdan. Siya sdaran. Nefesa Ruhistn li ser st. Loriya zarokan. Hawara jinan. Mixabin... Bidarvebna pewayn kurdan. x Sed kal rhsp hevaln w. Yek bi yek.
109

Para pismaman; ji bin sdar, bi n de, ber bi girtxan vegern. Ceza. Saln ku li zndanan buhirin. U niha j bin xet, yan Sriye. Dsan her du bi hev
re.

Du jiyan sideke wekhev. Di nav end rzan de salixdana sideke kerserkr malkambax. Ew, du pismam; Qedr Ekrem Cemlpaa... Wan, bi hev re, pita xwe dan agir tofan ber xwe dan bawer hviy. Ew hatin Sriy. Destpka Nsan, 1929. Antaqiye. Mala Memduh Selm Beg. Ew du pismam. Ew hatine serdana Memduh Selm Beg. Hevaln kevn, hevaltiyeke germ. Ax mrn min, ax... Ev bn end sal, ev bn end sal ku me hevdu nediye? Hn bi xr xwehatin... bi xr xwe. Ew dikenin. Jixwe, Qedr Beg, her gav, bi dengek bilind dikene, henek dike. Ew di tit her cdd de j opn henek ken hiltne. Ew titn balk bi zimanek xweik kftij tne zimn hawayek tenik y kfxweiy direne ser civt. Merivek niktezan niktebj. Memduh Selm Beg carina pirz carina jrbiken, li Stembol, dil dikir ku w j wek Qedr Beg bikaribya henek bikirina, niktan li pey hev rz bikirina... L mixabin, ew nizane xwe bike. Ew nizane, bi alkariya henek qirfan, mij dmann ende, xem keseran ji xwe bi dr xne, ew away malkambax y cddyet, bi henek, dlan stranan, bixeniqne... Carina Memduh Selm Beg dil dike, pir dil dike ku ew bibe qernerek rengn fetbaz n l bicivin wan bide kenandin. Qedr Beg, mr min... tu qet neguheriye. Ken dsan
110

h ser r avn te ye. Tu dsan kf henek diin dora

xwe.

Na biray hja, na. Pir tit qewimn., pir tit hatin ser me. Aha ev du nsan, xwediyn van lewheyn ku li ser dwar te ne, nsann qedirgiran x Sed Kemal Fewz hevaln din li ber avn me hatin bidarvekirin... Hukimeta tirkan agir berda welt. Memduh Beg, welat diewite em j p re... Hele bhna xwe bigirin, westa xwe bigirin, mrn min. Em d, hd hd, van titan, digel her kit-kit, bipeyivin.
12

Memduh Beg, ew rojn esker yn Erzurim tn bra te? Tu biby zabtek jhat. L pantol qapt te yn zivistan ewend str bn ku tu di nav de winda diby. Ew ji erd re din... Rojn ern chan y dijwar. Di eniya Rohhelat ya Osmaniyan de li dij ordiya Qeysar Rs erkirin. Du seresker; Memduh Selm Qedr Cemlpaa. Sar, serma pka Erzurim. Bereqe konn esker. Memduh Beg, ew eva ku me di di qerergeh de votka rs vexwar... Naxwe t bra te?.. Me ew votka delal, bi diz, ji dijminn xwe, ji eskern rsan kirb. Cewdikn me tij votka bn. Wek niha t bra min, bi temam deh cewdik tij votka bn. Di dewsa av de, cewdik bi votkay tij bbn. Heta dest sib, me votka bi ser ser xwe re kir me zik li xwe kirin def. Me ewend vexwar ku em ji xwe bihurn... Ba e, pa me i kir, heee... Memduh Beg, me i kir? Haaa, hooo, haaa, hooo... Iev best li Memduh Selm Beg rabye. Kena w -dsan- bpvan e. Ew ji kena, nikare bipeyive.
111

Tu dizan biray Ekrem, pa j ez Memduh Beg, bi hev re, n mitbaxa qerergah. Bi diz. Me hinek xwarin diviya. Memduh Beg, car ne bi ten pantol qapt te, tu bi xwe j ji erd re diy... Axir, em bi hezar zehmet gihtin mitbax. L me nizanib ka xwarin li k ne. Nobedarn mitbax j nedixuyan. K dizanib wan li k vedixwarin! Memduh Beg, te bawer dikir ku di dolabn her jor yn mitbax de xwarin, fek sebize hebn. Bejna me nedigihf t dolaban. Ez nizanim te ji k dt, l ji nikek ve, te nrdwanek peyda kir, te ew dan ber dwr hilkiiyay ser da ku xwe bigihn dolaban. Heta ppinga pan her tit ba b. Tu wek pilingek hilkiiyay ser nrdwan. L i b, di ppinga pafn de b... koeke qapt te ket bin ling te tu emit li xwe qelibiy... U ingin reqn bi firaqan mitbax ket... Hahaha, hohoho... Memduh Selm Beg du pismam. Ew li mala Memduh Selm Beg rnitine di bin ronahiya qels ya ir de qesta feleg rojn kevn dikin. Memduh Selm Beg bi destn xwe sofre bi dar xistiye. Eyn wek sifreyn wan yn kevn yn rojn Stembol. Tev xwarinn tvel, araqa sp, cacix, selete, sebze, fek, tebley Antaqiyay. U dmana cixar. U ken henek. U germiya hevaltiyeke qenc, metn dilovan. Mrn min, me bihstib ku we dil heb, hn dakevin bin xet. Di end rojn pn yn meha yekemn ya sal de, ez li Heleb, li nik hevalan bm. We bi nav Rifat efend zilamek andib. Min ew li Heleb dt. W behsa we kir.., Em bgav man, Memduh Beg... Me hew mkan heb ku em bimana. Em d bihatina kutin... Hukimeta
112

Turkiy, pir bi zann, r nade ku munewern kurdan di nav xelk xwe de bijn. Ew muneweran dikujin, yan j ji welt bi dr dixnin. Ew welat dikin kavil wran. L bel, mrn min... h jher tit xelas nebye. irska hv, serhildan biserketin, ji n ve, hatiye pxistin. Li gor xebern ku ji me re tn, xelk hv bi Xoybn serhildana iyay Agiriy heye... Ax biray hja ax, jixwe em jf ji bo v yek hatin Sriy. Me er div, Memduh Beg, me ekhilgirtin liberxwedan div...Agir, yan hv div hilnewee...
13

Stembol. Memduh Selm Beg Xezal. Ew kincn ku hevaln w dabn, li ser wan. Piy Xezal y rast di nav piy Memduh Selm Beg y ep de. Por ehkir y Memduh Selm Beg dibiriqe. Zncra zvn ya saeta w ya zvn ji brka leg dixuye. Xezal, avn klkir dibiriqin. Por rengn li ser st pl dide. Mesd kfxwe.

Stembol. Ew vegeriyane Stembol. Welat xerbiy li pey wan maye. Her du evndar di piyn hevdu de, h bajr digerin. Guh bidrin niqt aiqan Da ez bixwnim v xet Hemd senaya Xaliq Sibhan ji ah Qudret Ferha, ev rz yn Feqeh Teyran in. Gava mezinn me dest bi titn xwe dikirin rzn weha dixwendin.. Ji kfa wan re payan tune. Li Stembol ger me... Ma k bawer dikir ku ew d bikaribna vegeriyana?.. Ji erd bhna bihar radibe. Bahara Stembol. Vegera bihut. Hilavtina diln evndaran. Vebna deriy dilan. U vebna deriyn kevnare yn avah, keleh bir113

cn Stembol. Memduh Selm Beg, niha, qewlek xwe y kevn bi ch tne. Ew deriyn kevnare yn Stembol, yek bi yek, nan Xezal dide. Deriyn sr bircn Stembol pir in. Tu dizan, s aliyn Stembol av e. Di van aliyan de derne zde ne. Xwediyn Konstantinopols, yan Stembol, hewce nedtine van ahyan bi der bineqinin. L aliy bejiy ne weha ye. Ji v aliy re der srn metn diviyan da ku bajr bikaribya xwe biparasta... Di axa Bzansiyan de der, her gav vekir nebn. Evar der dihatin girtin. U meriv bi ire qandlan li bajr digeriyan... Galata, war min j, jixwe, bi sran dorgirt, bi ser xwe bajarek bik b... Axir, li gor ku ez ji kitban hn bme, deriyn Stembol di navbera 40 45 an de
ne.

Tarx. Deriyn tarx. Stembola do, Stembola kevnare. Memduh Selm Beg Xezal. Kevirn sp, stnn re. Neqn tkel. Tpn romiya kevn; ahdn tarxeke xwnrj. Kek Memduh, te bawer dikir ku em d weha li van deran bigeriyana?.. K bawer dikir? Deriy Silvr. Deriy her xwe rn. Deriy derve hundir. T de avahiyeke xwe bik. Neq, sret tp. Pi tpn romiya kevn Peges. Yan nav der, bi bzans. Yan bi bzans mas. Li nik der dreke kevn goristaneke hn. T de gorn patrkn bzans. Ez ji v ch hez dikim, pir caran hatime v der. Gava bhn li min diikiya, derd li min dihatin xezeb, hing min xwe davt v der di goristan de digeriyam. Ez nizanim ima, l ez ji goristan bdengiya wan hez dikim... rokeke v der j heye; di wan roj114

n ku tirkan r anne ser Konstantnopols de, keek li vder, li ser gir, mas sotandine. Gava

ke bihstiye ku tirkan bajar vegirtiye, mas vejiyane

xwe avtine nav av. Bzans romiyn kevn dibjin masiyan ji qahran wel kirine tirk j dibjin ji kfan. Xreke din ya kitban; Memduh Selm Beg b ahdek yekta y tarx guhernn tarx w trika xwe ya zann bi rokn weha tij kir. Piy Xezal di piy w de ser w j li ser mil w. Tev ser w, du kevokn sp wek berf j hatine li ser her du miln w venitine. Ew, hdhd, dimein. Giyayn hn yn ber hngn wan r didin wan. Tava germ, giyay hn, der goristann kevnare, azad serbest, Xezal kevokn evn. Xewnek ji xewnan. L bel... ji nikek ve ji koeyn goristan pols eskern tirk dixuyin. Bazn xwn, dijminn kevokan. eytann devbigirz. Di destn wan de demane tifing. Na, na, weha nabe!.. Ew ber bi Memduh Selm Beg Xezal tn. Dest, p dev dilezin. Nihayet seni yakaladik!.. Yan, di dawiya dawn de me tu girt!.. Dinya li ber Memduh Selm Beg re dibe. Tav dibe htek xwnxwar. Giya dibin mar re kor. Qebrn goristan dibin hirn re. Deriy speh dibe teyr terlan. Ji avahiya hundir j r diorin. Her tit li wan t xezeb. Her tit bi ser wan re t. Ferha z, Ferha baz de! Ew direvin. Li pey wan ern, gurn, fen, gujn, hrn, kufn, krn, qjn, qrn... wzna berik gulan. Ji nikek ve Xezal radiweste. Xezal dukile. Xezal hildiwee dikeve erd. Na, na,.. Na...na...na...
115

Memduh Selm Beg vediciniqe. Ew, bi qrn, hiyar dibe. Oda tar. Text w y fireh. Kiras w y ev l. il. Anteqiye. Ne Stembol. Mala w. Ne deriy Silvr. Yan dsan xewn. Xewneke ji xewnn evn ten yn bajar bik. Xewneke ji xewnn malkambax.
14

Civn. Li Heleb. Di odeke str ya Hotel Central de. Serokatiya Xoybn. Celadet Bedirxan, Qedr Ekrem Cemlpaa, Memduh Selm yn din... Rojn giran. Rojn ji byern n re avis. Rojn biryarn n, gavn n. Biserketin biserneketin. Serfiraz tkn. Zafer ikestin. Dlan naln. Bihut djen. Du aliyn rpela qeder... Kjan a? U ji bo aliy dlan, govend stranan i divn? Rojeva civn; Agir. Rojeva welat Kurdistan merivn kurd; orea li ser iyay Agir. Rojeva hilavtina dilan; irskn hviy yn Agir. Yan rojeva biryardana li ser aliyekji aliyn rpela qeder; Agir. Ev bn ar sal ku alaya azadiya kurdan li spdn Agiriy hildibe... erwann kurd xwe li dora Agiriy digirin. Naveyn Erzurim, Beyazid, Wan, M Bdls bi deng ore hesiyane... Hilbna alaya kurdan, erwann kurd, pvena ore... l bel, li mil din j bgav neariyn mezin. Nebna mkann abor. Carina di brka me de pere tune ku em p ji Heleb herin Beyrd. Zext zorn fransizan. Bernadin bavo, fransiz bernadin, em gav bavjin. Em diin k, ew li pey me ne, tn h me dipirsin, r li me digirin. Dplomasiya dewleta Turkiy peywendiyn w bi dewletn Iran, Yekitiya Sowyet
116

Frans re. Em d niha i bikin, i divn? Hevaln Memduh Selm Beg. Ewana, jiyana wan welat. Jiyan welat bi hev re bne yek. Her tit ji bo welat. Her celeb daxwaz winda bye. Bi ten welat, daxwaza welt. Di welat xerbiy de, ew bi agir welt disotin. Wek din tu r j li ber wan nemaye. Ew div di riya ku wan daye ber xwe de, her bimein. Digel her celeb zehmet neariy... Begn min, em div, ber her tit, li ser hin titan biryar bigirin... Mesela yekemn Yaar Xanim e. Jina Ihsan Nr. Ew niha li vir, li Heleb ye. Hn dizanin, ew li Turkiy, di dest tirkan de b. L pit ku Ihsan Nr zor da wan, ew j bgav man ku Yaar Xanim berdin. Em div w, niha, binin nik mr w, yan binin Agiriy. Mesela duwemn j ch Partiy ye. Hevalno, Beyrd dr e. Yan ji welt dr e. Ch serokatiya Partiy div nzk welt be... Qedr Ekrem Beg hatine li Hesiey bi ch bne. Hesie li ser tixb e. Ma ne tir e ku em serokatiya Partiy j bibin Hesi? Mesela syemn xire-cira fransizan e. Ew dil nakin ku em weha her gav werin Heleb. Gil li me dibin. Eger weha bi serbest, em herin werin, ew d r li me bigirin. Em div j re areyek bibnin. U meseleyeke din j ev e ku Ihsan Nr Paa dawe li me kiriye ku em ji serokatiy hevalek binin Agiriy. Ji bo kar barn siyas. Wel dixuye ku ew, btir, bi karn esker rkxistin bil dibe wan, w hevaln w wext tune ku karn siyas, bi awak xwe, bimenin. Em div ji nav xwe hevalek binin nik serokatiya tevger... Agir Ihsan Nr... Her du bi hev re, gav bi gav, n117

zk li Memduh Selm Beg, jiyan sida w dikin. W oreeke weha dil dikir ji bo oreeke weha dixebit. L ore irskn ore j bi dr bn. Niha, germiya irskn ore xwe digihnin w j. orea ku li dr b, niha, her ku dere, nzk li w j dike. Hevaln w h ser meselan dipeyivin. Ew j difikire. Li ser sida xwe sida welat xwe. Eger ew ne kurd bya, sida w d, dsan, weha bya? Sida fransizek, erebek, tirkek, ngilizek awan e? Ferq di navbera sida kurdek sida merivek din de i ne? U tit her girng, ew dil dike ku bibe xwediy sida fransizek? Memduh Beg, tu i dibj?
i? Bila kji me here Agiriy, mkann k hene? Mrn min, hn li ser biryar bidin. Ya muhm, yina hevalek ye. Bila hevalek, heta eger hewce be, end heval herin. Eger kesek din nikaribe, ez bi kfxwe derim... Em div daxwazn erwann Agiriy bi ch bnin. Ew h w der er dikin. Eger mirin j h ser r be, em dsan, div pitgirt h wan bikin... Agir; navenda jiyan, daxwazn dilsoz, best, sid mirin.
15

Pit rwt civna Heleb, dsan Antaqiye. eveke vekir ya Antaqiyay. Kolann vala, kahwexann tij.
Li ser kolanan teq reqa hesp faytonan. Memduh Selm Beg westiyay li ser r ye. Ber bi mala xwe. Bhnteng. Bhntengiyeke btarf. Macr, xerb, bgav, bkes, bhz, near, jiyana tevlihev, nezan belengaziya xelk kurd, jihevketin, kirdeyn tirkan di ser de j rnedan zehmetiyn fransizan. Ev hal me' i bibe?
118

Mala Memduh Selm Beg mala xwezrann w. end tax ji hevdu bi dr. Sib, pit kar, ew div here mala wan. Ev bn end roj ku wan hevdu nedtine. Dost w, monsieur simbl, j d kal dibe. Ew j bhv ketiye. erkezan j dixwestin titine li dij Mustafa Kemal rejma n ya Turkiy bikirina. L neb. Bgav, near, bpit bmkan ew ji hev xistin. Her bi awak peregende, belav b derek. Dost Memduh Selm Beg j, niha, bi hviya vegera Turkiy dij. Xezal? Ma ew bi hviya i dij? Tu h p nizan ka ew bi hviya i dij? Memduh Selm Beg kilta dest xwe, bi hdka, dixe mifta der deriy mala xwe vedike. Mala bkes bjin... L, li aliy hundir, li erd, li nik der zerfek sp. Nameyek. Li ser zerf, bi tirk, l bi tpn ereb Memduh Selm Beye... Yan, ji Memduh Selm Beg re... Li ser zarf tu pl naxuyin. Wel dixuye ku xwediy (yan j xwediyn) nam ew bi destan avtine

hundir. Ew derbas oda hundir dibe, nam datne ser mas ira gaz vdixe, misteke ronah direne ser kiras ev. ira di destan de, ew dere oda razan xwe li ser text xwe dirj dike. Mista ronahiy j li ser sandqa nik text w ye. West w dl digire. Perda xew bi ser
w re t avn w tn girtin. Li Antaqiy j ew bi ten ye. Ji monsieur simbl p ve tu kes tune ku ew bikaribe j re dil xwe veke. Nasn w yn kurd, tirk, ermen fransiz hene, l dan standinn wan bi mesafe ne. Jixwe ew ne merivek wel ye ku bikaribe, bi carek, peywendiyn germ bi me rivn dora xwe re bne p. J re wext, best daxwaz div. Bi d demeke dirj, end saetan re, avn w vedibin.
119

Xeweke rn ya end saetan. eva tar mista ronahiy. Mala sar. Bi ten. Bhnteng. Bir. Mitbaxa wran. Li ser mas end firaqn neut, du xweldankn tij, eyeke vala, qedeheke nvraqtij. Li koeyeke mitbax end eyn din. Vala. Li ser dwaran end ref t de, bi awak peregende, firaqine. Li koeyek du dolab, li nik hev. Li her al toz. Mitbaxeke bdzan gemar. end lib zeytn. Du ser penr pariyeke nan. U av li ser tifika gaz, ji bo ay. Hele ez titek txim ber dil xwe, pa Xwed kerm e... Name... Ew ji hundir, ji oda rnitin nam tne bi hdka w vedike. Bfhneke xwe. Bhna w! Kaxizeke sp li ser end rz. Bi tirk. Bi tpn ereb. Destnivsa w! Te i dil heye, Xezala ber dil min? Destpka nam, wek her car, Memduh abi... Yan kek Memduh. Di nama taybet exs de jf kek Memduh. Pit nasna bedenan j, dsan, kek Memduh. ima? Li min bibihure ku ez weha v nam dinivsim wek dizek, tm di bin deriy te re davjim hundir... L bel, herwek tu j dibn, me zde wext nabe ku em bi ten bimnin bi hev re bipeyivin. Ez dil dikim, pir pir dil dikim ku bi te re rnim bi saetan, bi rojan bipeyivim. L nabe...
Sevgili abm,

Tit ku min eciz dike ji ber v yek j ez te eciz dikim, ev e; pir kes tn mala me min dixwazin... U kesn tn pir dipeyivin pir tit dibjin. Ez pir p diim... Bavo zde guh nade hatin yina xelk. L day ne wel ye. Ew li gotinan guhdar dike... na, ez awan bibjim?.. Ew li gotinan guhdar nake, l gotin tesr l dikin... Huzra mal reviyaye ez xwe di v yek de mesl dibnim. Wek ku ez bme barek giran li ser
120

mil wan. Ez awan bikim? Tu i difikir? Careke din li min bibihure ku ez te eciz dikim. Tu di xr xweiy de bimn... U di bin rz nam de j nav w; Ferha. Bi ten Ferha. Ne km, ne zde. Li ser kaxiz sp rzine dilsoj

hawartij. Tu i difikir?.. Memduh Selm Beg i difikire? Nan penr di destan de, li p rawestiye difikire da ku bizanibe ka ew i difikire. Titn ku ew l difikire, pir in. Yan jji bervajiy, ne tu tit in. Hem pir tit, hem j ne tu tit. L titek akere heye; w heq tune ku ew xirab li kesek din bike. W heq tune ku ew Xezala dilpak eciz bike, dinya w re bike. Na, nabe. Name. Nan, penr zeytn. eva re misteke ron. Careke din nam xwendin. Bhnteng. Careke din. Sevgili abim,,. Deng hawar. Daxwaza alkariy. Tu i difikir? Eger hatin yin gil gotin nedabya dil w, w ev name nedinivisf... na, na nedinivis. aya germ. Hd hd. Nan penr. Pirz, bkf, pojand, xemxwar, xulqteng. Ew deriy dolabeke mitbax vedike j yeke tij derdixe... Bel, biryar div. Weha nabe. Biryar, rkpk xweragirtin div. Bhntengf nefes l diikne. Ew div bi hinekan re bipeyive, bi hinekan biwire, sohbet bike. L k? Bi k re? a araq. Qedeh. Hinek av. Rengguherna araq. Reng berf; sp... Di eva sar ya Antaqiyay de Memduh Selm Beg bhnteng biryar dide ku j re, ji jiyana w re biryar divn. Biryarn ku peroja w ron bike. Bel,biryar...
121

16

Icar j dora Memduh Selm Beg ye. Icar j ew heval xwe y erkez diezimne. Li Meyxan. Di nav tit bergehn ermen de. Bi qesta rind xweiy. Bi kfxwe. Tu guhernn n naxuyin. Meyxane her wek xwe ye; maseyn tij, xeberdan pqe pq, dmana cixare, qeln nrgil bilrvan deng bilra w. Li ko, maseyeke bik li her du aliyn mas Memduh Selm Beg dost w. Xwarin h ser mas. B guman araq j. Xwediy meyxan, dost Memduh Selm Beg y ermen, bi dest xwe xwarinn wan hazir kiriye. Bi kfxwe best. U li gor kitba xwarinn ermenan ; Miftah -i Tabbahim. Yan Mifta tkeran. Mr min, xwarinn dost min Kevork bi nav deng in. L ew bi xwe, z bi z, li meyxan xwarin nake. Heta titek taybet nebe, ew ranahje firaqn mitbax. Ber end rojan min j rca kir ku ew ji bo ev xwarinin ke. W kerem kir ev xwarinn ser mas hazir kir. Mesela ev meze, xwarineke navdar ya ermenan e. Nav w topik e. Ew ji nok dibe j re hostet wext div. Bi kman s roj... Ji w eva ku Memduh Selm Beg name dt, ew xwend biryar da ku j re biryar divn p ve, ew xwe tir hs dike. Ew dipeyive, henek dike, dikene, dixwe vedixwe. Bi kf xwe. Ji w ev vir ve ye, w hin biryarn din j girtin; ew d erebiya xwe tir bike h ser bixebite, ew d bi qas 20 kitbn fransiz ji Lubnan bide ann ji du kovarn fransew re bibe abone, ew d hinek pere deyn bike ji xwika xwe re bine, ew d ji mal re du xaleyn erzan bikire, ew d byern pit 1923 an wek notn bik binivse... her weha...
122

Mr min, ma wext nehat ku em daweta xwe bi dar xnin?.. Memduh Beg! Malava, ma tu ji min dipirs? Em hem li hviya te ne.Tu div biryar bid. Kfxweiya li ser ry monsieur simbl. Rehet. Vebna deriyeke xr. Bersva pirs gumanan. U bersva stna mal. Memduh Beg, tu nizan, ez li mal, ji dest maliya me i dikinim. Ew d j niha rehet bike pise pisa xwe bibire... Memduh Beg, daweta me div wel be ku dev dost dijminan vekir bimne... Bel, daweteke germ, str, abadfn. Pir meriv. Bi ev roj musk. Xwarin vexwarin. Dlan govend. Bila deng def bigih tixb Turkiy. Daweteke h gor edetn kurd erkezan. Kincn netewey, r xenern zrhl yn erkezan, govend strann kurdan. Birat dostiya du xelkn bindest belengaz. Daweteke wel ku kesn ku bi salan hevdu nedtine, bi hev re nepeyivne, werin nik hev bi hev re govend bigirin. L... Daxwaz hsn Memduh Selm Beg; bkes neariya welat xerbiy, bindestiya welt, zordestiya tirkan... Mr min, helbet tu tir dizan, l min dil tune ku em dlaneke wisan mezin bi dar xnin. Em merivn feqr belengaz in. Me ne mkan ne j pere hene. U me n girdaye, welat me di nav gir de diewite, em tn kutin, xelk xwn digir... Ez nizanim, l di heyameke weha de, ez bawer im, daweteke sade bdeng tir e. L dsan hn dizanin... Hn awan bixwazin, em' wel bikin... Em h ser bifkirin, Memduh Beg. Ez v xebera proz bigihnim maliy Ferha'y j. Em binihrin ka ew i dibjin.
123

Sade, bdeng, ji teq req bi dr, zirav... end aliyn Memduh Selm Beg nefsbik. U b guman, evn. Ew rojn zarotiy, ew rojn evntij yn Wan, qiraxa gola Wan. Ew xwika xwe. Evn... Evna vebna kullkn behfan. Kullkn sp xwe. Mhingiv. Ew xwika xwe. Ew li ber kewarn mhingivan disekinin li wan dinihrin. Bi saetan. Di biharan de hechecik tn. Ew xwika xwe li hlnn wan dinihrin. Bi saetan. Ew ji hechecik hlnn wan hez dikin... Bi best evneke zelal sade. Bila sade be mr min...Tu bi Ferha diya w re bipeyive. Ba e, Memduh Beg, em daweta xwe keng bi dar xnin?.. Keng? Pirsiyareke girng. Gaveke n. Bi d biryara dawet re, biryareke n. Dawiya biryaran nay. Bi d biryarek re, yeka n t. Biryar li pey hev dizn. Ez nizanim keng. L bi ten, min dil bi titek heye; ez dixwazim, bav, xwik xal min jwerin dawet. Hatina xal min ne mesele ye. Ew li am dij, keng be, ew dikare were. L ji bo bav xwika min ewend ne hsan e. Ez div ji wan re binivsim ji wan bipirsim ka ew dikarin werin keng. Ez d, hema, ji wan re binivsim xebera dawet biguheznim wan. Ew d p pir kfxwe bibin... eveke bi ken kfxwe. Digel xwarin, vexwarin muska ermenan, xeber biryarn xwe. Memduh Beg, ji bo xebera proz...no... Iev, te ez ad mesd kirim.. Xwed ji te raz be.
17

Pit xeber biryara proz, xebereke n; Memduh

Beg, Agir di nav agir de ye, were Heleb. Silav. Tel124

grafeke bik. Ji hevaln w. Pit tegrafeke weha i div? B guman, rwt. Ber bi Heleba kevn, bajar tarx. Ew, niha, li Heleb, li nik hevaln xwe rnitiye bi destmal bvila xwe paqij dike. Di destek de destmal, di dest din de j telgraf. Ez fahm nakim, hn awan dikarin telgrafeke weha vekir binin? Ma hn evend bi fransizan bawer in?.. Ez ji we re bibjim, ew niha ba p hesiyan ka em bi i

bil dibin. Memduh Selm Beg hrsby nexwe e j. W serma girtiye. Bvila w t, gewriya w diewite, bhal e. L digel v hind j, ew li Heleb ye. Erk mesliyet bi ser her tit re ne. U meraq. i qewimiye? ima telgrafeke weha dilsoj ? Bi d biryara ba re, ev telgraf serma. Sid. Qemeriya sid. Hema pit w eva meyxan, ew rahitib pens ji bav xwika xwe re nameyeke dirj nivisb bi alkariya fransizek name, bi destan, andib Stembol. Ew li hviya bersv b da ku roja dawet bel bya. L di dewsa bersv de ev telgraf hat.
Mrn min, mesele i ye? Memduh Beg, Ihsan Nr dsan xeber andiye. Ji aliy esker hal wan ba e. Ew xwe dirj Wan, Erzurim dikin. Xelk tn tev wan dibin. L ew nikarin agir ore gurtir bikin w firehtir bikin. Wel dixuye ku wan kadir mkann siyas tune. Heke end kesn din wek Ihsan Nr li w der bin, em bawer in, rew d, bi temam, biguhere. Ji ber v yek, em div xwe bigihnin Agiriy. Jixwe ber j, me qerareke weha heb. L bel, tu kes ji me nikare here. Hin ji me bpaseport in, hin ji me j n hatine di bin av de ne. Ji bo ew hevaln ku bpasaport in, em h Beyrd bi hin er125

men fransizan re peyivn. Heta du-s mehan end pasaport d hazir bin... Memduh Beg, me dil heb ku em ji te bipirsin ka te mkan daxwaz heye... ji bo du-s mehan... heta em, end heval, xwe digihnin Agiriy... Tu merivdewletn Antaqiyay ba nas dik... heye ku ew pasaportek bidin te tu bikarib xwe, ji ser Iran, bigihn Agiriy... Agir... Memduh Selm Beg. Memduh Selm Beg li ser Agiriy! Tit ku qet nedihat bra w. R xaeriyn sid. Li ser riya zewac xaeriyeke n; Agir. Ji

nikek ve. Ew i bibje? Dsan du deng; deng dil deng mj. Dsan er. erekbhempa. i div? awan? Kjan r? Mrn min, ez bi kfxwe derim. L ez nizanim ka ez d, h wan deran, bi kr werim... Hn j dizanin, ez
ne peyay iyan im...

Berberiyeke malkambax; ez derim... L... lyeke pirstij. Bi dengek ket nexwe. Hele em binihrin... Ez div bi merivdewletn Antaqiyay re bipeyivim. Bi hnceta yina Awrp... Heta hefteyek ez xeberek digihnim we...
18

Rwt. eva berrwtiy.

Mala xwezran. Her ar. Bdeng. Awayek zz. Qahr. va var. eva dawn. Dotira roj rwt. Her kes li ber xwe dinihre va xwe dixwe. Saetn dawn pa veqetn. Bi ten ew dizanin ku Mernduh Selm Beg d, ji bo du mehan, ji wan veqete. L ew nizanin ber bi k de. Sib, di berbang de, Memduh Selm Beg d ber bi deverine bi r keve. Bi d biryara zewac re, niha, ev rwt. Wek ku sleke xior bi ser dil
126

 hinavan re wer be. Memduh Selm Beg nabje ka ew d ber bi k here. Ew j napirsin. L ew br l dibin. Ma weha ji nikek ve, Memduh Selm Beg dikare ber bi k here? Ma i dikare evend girng be ku ew ji ber deriy zewac bi n de vegere dest bi rwtiyeke dirj bike? Hn haziriyn dawet bikin... pit du mehan, ez li vir im. Hing em d daweta xwe, bi kf xwe, kin. Kes nakene. Kes nabje bel. Deng ji kes dernakeve. Bi ten, ew li w dinihrin. Bi avn keserkr meraqtij. Wekku n ketibe dewsa dawet. Ew i bike? Ew dest bi qrn zarneke dilsoj bike?.. Na, nabe. erm e. Ne li gor edetan e. va germ tkeyn bik yn got ji gewriya nesax dadiqultin. Agir bi gewriy, bi dil kezeb ketiye. Dil dibihure. Ew. Xezal. avn kentij niha nakenin. Carina av bi nrneke dilsoj kelgir li Memduh Selm Beg dinihrin. av j dipirsin; tu i dik? ima tu min li van deran dihl? Te hay ji xwe heye? Ka ew avn germ? Ew rojn li mala Memduh Selm Beg, yekitiya beden avan, avn germ ron niha j ev av... Fer di avan de nemaye. Bbkn xweik yn avan di bin brkok, mjang mijgulan de dilzn. L giran, giran. Westiyay. Li ser bbkan ew xwe rindiya her gav dixuyin. L perda xemgniy j...Reben... reben!.. Ev av, ev hinarok, ev lv, bi kurtebir, ev r di bin ronahiya ir de wek ry melayikek dixuye. Germiya evn j bi ser Memduh Selm Beg re t. Dil di ewateke yaman de ye. Gelo ew i bike?.. rabe p w hembz bike, ramse, ji dest w bigire bi xwe re bibe? i bike? Ew nikare xwe li ber nrna van avn
127

kelgir ragire. Titek div. Xezal div fahm bike ku ev rwt ne rwtiya mirin ye. Ev rwtiyeke mecbr kin e. Bi ten du meh. Bi d du mehan re j kfxwe, yekt, dilgerm serfiraz. Qet meraq mekin, pit du mehan, ez tm. Ez mal j teslm we dikim. Ji kerema xwe re carina herin l binihrin... Mr min, bav xwika min d name binin. Pit ku name hat, tu dikar xeberek bin ji wan re binivs ku em d daweta xwe pit du mehan bi ser xnin... Keneke ne ji dil. Ba e, Memduh Beg, ez' xebera dawet bigihnim wan. Di bin perda bdeng xemgniy de eva dawn xatirxwestin. Xatirxwestin, veqetn rwtiyeke du mehan. Pit du mehan j daxwaza dilan... L sid? Henek qemeriyn sid?

128

TARX SID

Agr, Agr tu agir by Li nav ket, serbilind by Li ser Kurdistan ira by Hilbe Agr, hilbe Agr
Agir. iyay serbilind. Di nav kirasek sp de rapand. Ser bi mij dman. Agir, iyay berz kevnare. Ziyaretgah dndar, evndar, derw breweran. War ervanan. Kaniya xurt mraniyan. Navenda serhildanan. Agir, iyay ji agir. iyay ser di asmanan de. Keleha parastina xweyiy. Keleha Xoybn. Li ber quntaxn iy ervann kurd. ekdar. Dengdar. Strana Agiriy. Bi dengek. Hem bi hev re. Li nik wan kumandarn wan. Ihsan Nr Paa, Biro Hesk TellPaa, Temir emk, efdn Beg, Ferzende Beg. U h hember wan j Iskender Beg. Yan Memduh Se-

lm Beg.
Alaya kurd ya rengn h zinarek hildibe. Dinya sar e. Berf ketiye iy. Spd iy di nav berf de, kiras sp l ye. Agir...
130

Agir dirijand ser seran

Ronah direand her deran

Erd dihejand car caran Hilbe Agr, hilbe Agr
Mara ervann kurd. Dastana serhildana kurd ya Agiriy. Xem xezeba iyay Agirf. ervann kurd xrhatin li Iskender Beg dikin. Iskender Beg, end kurdn Iran du ermen li ervann kurd dinihrin. Bdeng. Bi ken. Dil w wek deng iyay Agiriy hildav. Germ bi lez. Heyecaneke bo dil mjiy w vegirtiye. Xwediyo! Tu qadir . Ma min d ev roj j bidtina?.. Lekern kurd, kumandarn wan, alaya kurd axa rizgarkirf... Jiyaneke ji nr zordariyn xerfban bi dr... Iskender Beg gel hevalan... Hn bi xr xwe hatin. Em, esker kumandarn orea kurd a iyay Agiriy silav li we dikin. We em kfxwe serbilind kirin... Bi xr be. Deng Ihsan Nr. Dengek xurt hik. Deng ser-

lekerek. Iskender Beg kelgir ye. Ji kfxwe heyecan. Deng j dernakeve. Ew dizane, eger ew dev xwe veke, ew d bigir. Tu car titek weha neqewimb, ew evend bi agir heyecan nehatib sotandin, ptn heyecan tu car, evend bi xurt, bi ser w re nehatibn. Li ber avn hemyan, Memduh Selm Beg titek dike; ew ogn xwe datne erd, ber jr erd dibe axa re radimse. S car. Giran, giran. Bi d ramsandina ax re, ew misteke ax dixe nav lepn xwe axa re bhn dike. Dirj, dirj. Ew li ax, ala, iya ervann kurdan dinihre. Dirj, dirj. Ihsan Nr Beg t w ji erd radike. Ew, bi ken, li
131

hev dinihrin hevdu hembz dikin. Piht. Car bi car. Bi dirjahiya deqfqan. Pa j ew, bi hev re, ber bi kumandar ervanan derin. Ihsan Nr Beg wan, yek bi yek, bi Memduh Selm Beg dide nasn. Ew j wan, yek bi yek, hembz dike. Bi qas 70 kesan. Yek bi yek. Ihsan Nr Beg ew du ermen j li nik. Beg min Ihsan, ez dixwazim alaya serbest azadiy j ramsim. Ji min re v yiy j bike, ji kerema xwe re, w bne, ez w ramsim bhn bikim. Bhna serbest azadiy bigirim...
2

Ihsan Nr. Ihsan Nr Beg Cibir. Bdls. Seresker. Jiyana w ya byertij; zaroktiyeke rn li Bdls, li taxa kevn El Kol, xortiyeke bi keft left, xwendin hnbn li Stembol, saln xwendegeha esker Harbiy li Stembol, bi kurdan rkxistinn kurdan re xebat, hviya yekt azadiy, seresker zabt, di er chan de kumandar, kumandar lekern Osman yn bajar nik iyay Agir Bayzd, destpka hevaltiya w iyay Agiriy, li dij lekern ordiya Qeyser Rs erkirin, pit damezrandina Komara Turkiy li dij siyaseta tirkan xebatkirin, yek ji hmdarn rkxistina kurd Komtey Istklal Kurdstan, di sala 1924 an de, tev hevaln xwe, li dij dewleta tirk serhildan, ikestxwarin rev, endam Xoybn, serok leker y Xoybn Agiriy. U kumandar serhildana Agiriy. Ew Memduh Selm Beg bi hev re. Di qerargah serhildan de. Bi d saln dirj, xirab musbet re. Dostn kevn. Hogirn riya man neman. irkn tarxeke

bextre. Du exsiyetn ji hevdu pir cih. L di eyn wext de

132

j wekhev. Di rpeln kitbeke kevnare. Rpelek ji ser

heta bin tij. Bi rzn dirj bi tpn pir bik. L xwenivis bi rk pk. Rpela din neqiand. T de bi ten end rz. Peyvn kin kurt. L ba lihevhat manetij. Her du rpel j balk. Her du j yn kitbek; Ihsan Nr Memduh Selm. Mr min, me pir br li te kirib. axa em heval li hev diciviyan, me bi ten qala te dikir. Qala te qehremaniyn te... Pir spas Ihsan Beg, pir spas... te em serbihnd serfiraz kirin. Te welat me vejand... Bi xra we Memduh Beg, bi saya Partiy... min titek nekiriye. Ji erkn kurdbn p ve tu tit. Ez yek ji lawn heqr bik yn v millet bextre im. Ma ez nexebitim, k d bixebite? Di nav xaniyek yekav tar de peyvn germ dilsoz. Xaniyek bi kevirn re lby. Di bin kozika kendalek de. Ji avn neyar bi dr. Xaniyek sade. Na, ne sade, belengaz. T de doegin ptij, bahhfin li ser, li quncikek mankaleke str li quncika hember j end cot rext, psat tifing. Li ser Ihsan Nr Beg j kincn germ yn leker. Li ser sng j, ji her du milan, du rext. Bi awak apraz. Li ser rextan malxeltikine. Li pit j cewdikek erm t de debaneyeke str. Li her ch, bi her ekl, nandekn er.
Rew?

Iskender Beg ezz... tir e ku em bi v nav bang li te bikin. Bila tirk nizanibin ka tu k y... Rew ne zelal e. Ev dibe zivistana aran ku em er dikin. Bi hzeke pir km ji mkann her pwist bpar. L digel v
hind, em li ber xwe didin, r dibin ser dijmin war ore firehtir dikin. Tirk ba tgihtine ku dijminn wan btirs, arezayn er nav ne. Ji ber v yek,
133

wan ji aliy Turkiy esker anne li nav civandine. Wan dil bi end titan heye; 1- Bi zor hovt av xelk tirsandin peywendiyn xelk ore birn, 2Xelk nemaze wan ern ku dostn dewlet ne, li dij ore rakirin, 3- Bi dan standinn dplomatk ji dewletn cran, yan ji Yekitiya Sowyet Iran alkar wergirtin bi v away riyn ore birn, 4- Dor li ore girtin ore vegivezandin... Dek dolabn wan hem ji bo v plan ne... U xeber... xebern tahl nexwe. Xebern xwe . Kurdn xayin ku libasn ervanan li xwe kirine ne r birine ser qereqoln Iran, ji bo ku Iran li dij serhildan derxin. Li dijf van kurdan er bye serok wan hatiye kutin. Belavokek li ser van byeran hatiye nivsn. Bi nav Navendiya Xoybn. Pwist e, ntimanperestn kurd kelkn siyas abor yn dewleta ahenah ya Iran ragirin, biratiya manew siyas blayen ya dewleta ahenahbi dest bnin... Balafirn tirkan bi agir mtralyoz bomban r birine ser gundan. Du ern mezin hatine tev serhildan bne. ervann kurd xwe dirj Wan kirine. x Mihemed Hesesor ku peyay tirkan b, di gund de hatiye kutin. Desteyeke ervan du mifrezeyn tirk ji ek kirine ekn wan wergirtine. Lekern tirk arde gund ku nzk war serhildan ne, kavil kirine niyn gundan andine Anatoliy. Li det erek mezin qewimiye, ji dijmin gelek kes hatine kutin, ji kurdan j ar kes, ervanan bi qas 20 lekern tirk j dl girtine. Herweha... Ji her al xeber neyn er. Her ch bi agir er diewite. Kutin, mirin, r, agir, dlgirtin, tirsandin, ek, balafirn bombebaran, tanq bombe... peyvn ku car bi car bi guhn Memduh Selm Beg dikevin. Ev chan, chaneke taybet ye ku ji gir avab134

ye. Di nav chana bdeng westiyay de chaneke ji agir... Bel, Agir di nav agir de ye. Telgrafa ku hevalan ji Memduh Selm Beg re andib, rast digot. Memduh Selm Beg Ihsan Nr Paa bi hev re. Bi tena sern xwe. L, gelek kes tn derin; ew nameyek didin Ihsan Nr Paa, j titine dipirsin, xebereke n diguheznin, j fermaneke nivisand dixwazin. Memduh Selm Beg li ber xwe dikeve. Ev peyay xebatkar fedakar, ev er mirin mayin Memduh Selm Beg hevaln w... Ew li Antaqiyay, Heleb, am, Beyrd, Kahr, Iskenderiyey, Suleymaniy, Pars London i dikin? Ma meriv dikare xebatn wan xebatn van canfedayiyan bide ber hev? Memduh Selm Beg, niha, tdigih; ev chana er xwn chana derve, wek rengn re sp, ji hevdu cih ne. Li v der kar bar pir in, titn ku div werin kirin, bi hezaran in. Memduh Selm Beg dikare di nav van du mehan de i bike?.. Mixabin, titn ku ew bikaribe bike, ne zde ne. Heta radeyek alkar ji bo xurtkirina teklata Xoybn civnn siyas bi serokn serhildan komikn teklat re. U heye ku alkar h rojnama serhildan Agry kirin. Iskender Beg, ka tu bizanib em v rojnam awan derdixin!.. kaxiz bi qasku tr bike tune. Ji ber v yek, ew km derdikeve. Me tu apxane j tune. Ji lewre, ew bi dest t nivsn, hinekjbi jelatn keland sarkir... Serhildaneke pwist. L di nav kesp kosp neariyan de.
3

Dawiya payiza 1929 an. Destpka zivistan. Spd iyay Agiriy di nav berf de ye. Dengine j t. Deng
135

ba bagir. Nalna iyay sermij. U li jr j, li ber ling iy, strana dengbj dilsoj. Nalfna iy deng dengbj; dastana serhildan. Ax lo bira, lo bira, lo bira, lo bira... Evar. Agirek xurt. ewata zingan. Agir eva Agiriy. Li dor gir evann westiyay. Dengbj. U Memduh Selm Beg. Hem li dor gir rnit. Ptn gir; ber bi jor, ber bi asmn. Govenda ptn gir, U b guman, strana dengbj. Giran giran. Siya sor ya ptn gir li ser ry Memduh Selm Beg. Di bin ronahiya sor de ryek sor. Dest li ber germiya gir. av vekir. Li ser avan irsk. Guh li ser stran. Peyv gotinn stran yn li ser byern n, l rtm awayek kevnare. Rtm away dastann sedsalan. Ax dilo!.. Dil bi co heyecan. Dil westiyay bi hesret. U ewana. Di bin ronahiya sor de ryn wan yn sor. Eniyn qermektijf. Simbln baday. Kinc libasn wan. Li ser sngan rext. Li ber pitan kr xener. Tifingn re, bi awak eprast, li nik wan. Pirangund. Ji ser zev bndern xwe hat. Lawn eran. Hevaln det, zozan, newal iyan. Zarokn tebet. Xurt wek pole. Z piht wek berika tifing. Nanker wek pilinga li pey nr. Ewana; her yek ji derek. Ji gundn doraliy Agir Bayzd, ji aliyn din yn tixba Iran, ji det newaln Wan, M, Melezgirt, Hekkar, Qers, Erzurim Drsim. L bel, hem wekhev. Wek ku hem ji dayikek. Tit ku bi yek qewimiye, bi y din j qewimiye... Jiyaneke wekhev. Hsek yekgirt. irkn qederek. Qedera wan; reben, belengaz, near bindest. orea wan; li dij v qeder serhildan. U ew. Dengbj. Di bin ronahiya sor de ryek gulover sor. Dengek berz, l mell. Hd, hd. Bi rk pk
136

Gotin qise li pey hev rz dibin. Wek rzn guln sor. Her qise dibe guleke sor. Her gotin dibe novikeke n ya rzeke dirj ya gulan. Di bin nalna iyay serbilind de, li dor agir gur, rzn gulan. Yekitiya dengan; deng ba pkn iyay Agir, deng ewata zingan deng dengbj. U ewana; xwediyn ore, xwediyn serhildana kurdan ya Agiriy. Memduh Selm Beg... mvan wan. Bi wan re. Ihsan Nr kumandarn din ne chine. Wan Memduh Selm Beg ezimandine. Bi ser ser min... bi kfxwe. Dil Memduh Selm Beg hildav. Dil bye wek kelekek. Kelekek ku li ser pln av hl dibe. Ew li ser axa azadkir rnitiye di bin vara azad de azadiya rast dadiqultne. Qult bi qult.
4

Zivistan. Sar, serma, pk. Berf bi kiras xwe y sp hawirdor vegirtiye. R hatine girtin. er, hatin yin km bye. Ordiya tirkan xwe spartiye bajarn mezin. Kurdan j xwe spartine gundn nzk Agiriy. Memduh Selm Beg j xwe spartiye odeyeke germ. Na, ne ode, ikefteke germ. Ew serokatiya serhildan, tev mal zarokn xwe, di ikeftan de bi ch bne. ikeft di qelaeke kuntarn iy de ne ew ji dinya derve, ji ba, bahoz bagir berf veart ne. Dijmin j nikare xwe bigihne ikeftan. Ew di nav kortalek di dawiya bihureke as de ne. Ji teyran p ve, tu kes, by rdan, nikare xwe bigihne wan. Dinyake taybet. Di nav dinya str tevlihev de dinyake bik jibrby... Tu kmaniyn ikeftan tune; di her ikeft de girek ji zingn hik, di nav kedik, mek, tr, tr, teliz, dzik kpan de xwarin, terzad zexre, li quncikek ikefte137

k firax, libasn esker yn germ, postaln berf, mankaln str, gaz, tifik ire, kulavn qehm yn hiriya men, ek cebirxane... li ikeftek j tawleyeke hespan, kadneke mezin br, qazme, sepet, slik. Memduh Selm Beg ervan. Di ikefta xwe de. Tev end kesn din. Li kleka mankal. Li ser libasn germ yn leker, li ser miln w kulavek ivanan, di lingan de j goreyn rengn neqiandyn rs. Rhdirj. Jarby. Bdeng. Pojand. Di destan de pens kaxiz. Rveneke dijwar di nav fikir gumanan de. Pqe-pqa hevaln nik w. Ji dr, ji ikeftek din kzekza seg tahjiyan. Ew du mehn ku qelw l hatib dayin, bihurn. L ne Memduh Selm Beg zivir Sriy ne j kesine hatin Agiriy. R li wan hatiye girtin. Zivistan, berf, serma, ordiya tirk ku h dor navey serhildan ye Iran. Iran j ji serhildan eciz e zehmet nan dide. Yan, veger h j dr e. Memduh Selm Beg j, zde, qala veger nake. Ji erman dudilbn. Ew d van merivn fedakar li v der, di nav xwn, agir, bart, berf, serma mirin de bihle here!.. Fikirandina v tit bi xwe ermeke mezin e. Ma i y w ji van merivan zde ye? ima ew d here ev d bimnin? Mjiy w weha dibje, weha deng dike. L dil? Deng dil?.. W ji Xezal malbata Xezal re gotib du meh. Bi ten du meh. Li mil din, li ser qewl xwe nesekinn j erm e. Derewkar derketin j xirab e... L digel her tit, kfxweiyek j p re dixuye ku ew h nik ervanan maye, nan ava wan parve kiriye bye irk qedera wan, bi kurtebir, bye yek ji wan L bel, ew div, bi awak, xeberek j biguhezne Xezal bav w. Kaxiz pens di destan de, ew rnitiye dil dike name binivse. Hem ji bav Xezal re
138

 hem j ji w bi xwe re. Heta niha, w, tu car, j re name nenivisiye. L ew d, niha, edet toran bide bin hngn xwe j re binivse. ima na?.. Bel, nameyeke dirj germ. Bi hal hewal tij. Bi zimananna hesret. Bi qedr qmet. U b guman, bi hviya ku name bigihn dest wan. Ne ew, ne j kesek din dikare bizanibe ka name d bigihn ch. Xwed dizane! L w hv heye ku name d bigihn ch xwe. Ew d p bigihn Bayzd, ji Bayzd bigihn Stembol, ji Stembol bigihn Heleb ji Heleb j Antaqiyay. Riyeke dirj. av bgaviy kor be!..
5

Sida Memduh Selm Beg! Ew dfsan nexwe e. Di v berf, baran sermay de. Ew dfsan bi zekemiy ketiye serma girtiye. Ew diricife. Jiyana ervaniy... Zehmet near. Ne bi ten li dij dijmin erkirin, herweha li dij kesp kospn tebet hezar texlt bgaviyn din j erkirin. axa meriv nexwe e, ji bgaviy, meriv xwe davje hawara Xwed. Xwed div alkar bike. Bijk tune. Derman km e. Nexwexane tune. Bi kurtebir, dinya ervanan; dinyayeke taybet ji tunebnan. Ma Memduh Selm Beg bi v yek nizane? Bel, ew dizane, ba dizane. U ji ber ku ew dizane, ew xebata siyas dike, li dij dewleteke jixweraz radibe, t war ervanan di war wan de nexwe dikeve. Yan tarx sid... yekitiya tarx sid. Tarx i ye? Axureke peregende bhs bpejn ya heywanan? Yan j bexeyek rengn, gul kullktij y merivan? i? Kjan? U tarx meriv... K di xizmeta k de? Meriv di xizmeta w de? Yan j ew di xizmeta
139

meriv, jiyan kirdeyn merivan de? i? Kjan?.. Pirsiyarn ku mjiy Memduh Selm Beg p bil dibe. Ji rojn xwendegeh vir ve. Li gor w tarx do, roj sibe ye. Yan rabird, niha peroj. U di navenda wan de j meriv. Eger meriv, hz, quwet, ked daxwaza w ya pkann afirandin nebin, hing tarx i ye? Tit ku Memduh Selm Beg ji tarfx fahm dike;lirabird xwed derketin, gava n zanbn her gav pketin, nkirin, zde-tir-xwetirkirin. Gava pketin, nkirin, tirkirin tunebe, hing tarx j nabe. Fikir, guhern tarx, ev her s bi hev re mihorn wext ne. Tarx, tarxa merivan e. Tarx xizmetkara merivan e, ne li bervajiy. L bel, bi ert ku meriv j bikaribe tesr l bike. Eger meriv dixwaze xwediy tarxeke taybet be, eger meriv naxwaze wek heywanek btarx bimne, hing meriv div xret bike hewl bide ku tesr li tarx bike. Memduh Selm Beg di nav ch xwe y germ de dirj bye li tarx difikire. Ew rojn xwendegeh xeberdan gotarn felsef tn bra w. Xwediyo ew i roj bn! Tarx ne axura bav kes ye... Tarx ne tkeyn got pijirand ye ku meriv l rne daqultne... Hevalno, tarx t afirandin. Digel her bela, zor zehmetiy ew t afirandin. U em ji br nekin... sedsala me sedsala afirandina tarxn milletn mazlm e. U xeberdann zimanzanan li ser peyva tarx!.. Gava ew niha wan xeberdanan bi bfr tne, pqepq p dikeve, Birano!.. ev i ye, hn dibjin tarx, tarx... Ma hn nizanin ku peyva tarx ereb ye. ima hn nabjin drok? Drok peyveke xwer kurd, zelal xwe
e...

Ax ew rojn xwe, l ji rastiyn jiyan tarx bi dr! Rastiyn jiyan; war ern tarx. Rastiyn j'iyan ;
140

erek dijwar, bhempa brawestan. K di v er malkambax de bi ser keve, ew dibe hukimdar rastiyn jiyan j. U herweha tarx. Titek balk. Memduh Selm Beg, niha, di nav ikefteke tar de, li hember kozn gir yn mankal, dirj bye bi taya sermay diricife. L mjiy w bi fir dikeve dere rojn kevn. U gava ew rojn rabird dikevin bra w, pqepq p dikeve. Digel ku hal w y niha ne tu hal e. Ma ev yeka bi xwe j nan nade ku tarx lehiyek ye? Lehiyek ku her ber bi p diherike. Lehiyek ku xwediy kahniyek ye. Lehiyek ku li ser riya derya str, zelal xwe e. Bel, wel ye; rabird, rojn bihur di krahiyn mj de dijn. Ew li ser dil venit ne. Dil Memduh Selm Beg carina bi kfxwe carina jf bi jan kesern wan hildav. Ew tu carf ji w bi dr nakevin. Bel, rast e; ev rojn ku Memduh Selm Beg dij j, ne rojn hsan in. Rojn zehmettij, rojn giran, rojn bi keser hesret in. L bel, eger rabird ji br bibe roj ney jiyn, hing meriv d awan bikaribe tesr li tarx li peroj bike? Ew dizane, niha, edalet, serfiraz kfxweiya hem exs, hem netewey li ser spd iyay Agiriy ye. Ronah li pey iy ye. Ji bo ku ronah, edalet, serfirazf kfxwe bi dest kevin, digel her celeb zehmetiy, meriv div hilkie ser spdn iyayn serbilind wan vegire. Mixabin, hezar mixabin ku tarx ev e evend dijwar zehmet e. Ji niha ve, ew nizane ka rojn p d i nan w bidin pleh tarx d w ber bi k bibin. L, ew dizane ku gava tarx tora xwe dihne, meriv j div alkar l bike. Tarx tora xwe dihne. U li nik tarx jsida Memduh Selm Beg, hdf hd, dineqie
141

Ihsan Nr Beg, Yaar Xanim Memduh Selm Beg. Her s bi hev re, di ikefta Ihsan Nr Yaar Xanim de. Ihsan Nr Beg kfxwe e. Wan bi qas duwanzde telefon bi dest xistine j re sm j peyda kirine. Ihsan Nr Beg bi xwe, tev desteyeke siwar, sm bi dest xistiye. Wan xwe dirj Bayzd, ordheg tirk kirine ji ber mala res riya hesin, bi qas pwist, sm wergirtine anne. Di w eva tar de, nobedarn tirk dtine ku ew sm bar dikin, l ji tirsan deng xwe nekirine ry xwe badane ne hundir. Niha, bi alkariya telefonan, ew dikarin tir bi gundn doral re peywend dayinin. Yaar Xanim. Jineke xweik, brewer qedirgir. Jineke tirk, l prek evna Ihsan Nr Beg. Dost hevaltiyeke kevn di navbera herduyan de. Ji rojn Stembol heta roj. Hevala Ihsan Nr Beg ya qeder. Ihsan Nr Beg li k, ew j li w der. Niha j di nav agir, berf sermayn Agiriy de. Evndareke yekta. Ber niha bi demeke kin, tirkan Yaar Xanim li Turkiy girtibn dixwestin, bi hnceta Yaar Xanim, xwe biginnin Ihsan Nr Beg da ku ew dev ji serhildan berde. i xewn! i kirtf! Hukimeta tirk heyeteke fireh ji payitext, ji Ankar dine da ku bi Ihsan Nr Beg serokn serhildan re bipeyivin. Du parlementer, qumandar tumena tirk ya Agiriy, fermandar jandarmn Bayzd end zabt. Kurdan qebl e ku ew heyeta tirkan bibnin... Li ser tixb Iran Turkiy civn dibe. Heyeta tirkan kurd. Kurd; Ihsan Nr Paa, Biro Hesk Paa, Ferzende Xalis Began bi qas 20 siwarn her ba yn desteyn leker yn kurdan. avpketineke ecb. avpketinek di navbera agir av de. Daxwazn heyeta tirk; 1- Agir div aram
142

be. 2- Kurd div dev ji rgirtin xirabkirin berdin. 3Titn ku ervann kurd bi dest xistine, div bi n de werin dayin. 4- U ji her titzdetir, Ihsan Nrdivji Agiriy derkeve, bi her ert ku ew bi xwe bixwaze... herweha tu xirab d bi rnitevann Agiriy nebe, dewlet d alkar li wan bike rehetiya wan temn bi-

ke... Ihsan Nr hevaln w li hember van daxwazan dikenin. Keneke xwe li ser r avn Ihsan Nr hevaln w. Bi qas bskek. Fen dolabn dewlet. Diyar e, dewlet dixwaze me bixapne!.. Ew daxwazn heyet red dikin. Azadiya Kurdistan!.. Dewlet dizane ka ervann kurd i dixwazin. Alaya srengn ya azadiya Kurdistan div li spd iyayn welt hilbe. Ji kurdan btir, batir tir tu kes nikare welat kurdan dare bike. Dewlet div, d, bi v yek bihese!.. U Yaar Xanim. Jina min binin Heleb... Rwtiya dirj bi xeter ya Yaar Xanim. PHeleb. Bi d Heleb re Iran pa j Agir. L li ser riya hatina Yaar Xanim, li Iran xetereke hn mezin... Ihsan Nr Beg bi xwe dere Iran, bajar Xoy. Ji bo anna hevaljina xwe, Yaar Xanim. P ew yek dine bajar Xoy. L digel ku demeke dirj, bi qas deh rojan dibihure, ew tu xeber nagire meraq dike. Bi d deh rojan re, ew kurdek bi nav Silo derin bajr. Ciln kevn perit yn kurd l. Tifing li ser mil. Peyat. Li bajr j li mala feqrek ew mvan dibin. Yaar Xanim h ji Tebrz nehatiye. Ew li w der dimne yek dine pey Yaar Xanim. Kes y venagere. Pit end rojan, rojek Ihsan Nr Beg dadikeve bajr. Kumek pehlew li ser sr. Ji nikek ve dengine. Efend efend! Lekern iran. Min gaz te kir, ira nesekin? Lekerek ran, rtir, bihrs, j dipirse. Te e143

fend, efend, gaz dikir, ez i dizanim efendf kf ye. Ez tu efendf nn im... Leker zabft. Ji Ihsan Nr Beg pirsine. Bi hev re, ber bi Tehwl Dijban(pols leker) yin. Li ser r dkanek. Ez cixara xwe agir kirn. Di dikan de. Dikanc. Ryekf nas. Nrna avan. Dikanc Ihsan Nr Beg dinase! Ber end salan, di zivistanek de, dsan, li Xoy. Ihsan Nr Beg hevaln w yn zabt, Rasfm Tewfq. Hing navn wan sirr nerast bn. Nav Ihsan Nr Beg Hac Mihemed b. Hing ew din dihatin v dikan. Niha dsan eyn dikan eyn dikanc! Hac, bi xr hat! Hevaln te li ku ne? Ew i bibje. Reweke xirab. Xirabf li ser xirabf. Hac kye, hevaln min kne? L, dikanciy fnadkar!.. Ez te rind nas dikim; hn s mirov bn dihatin dikana min. Bi d lavan xeberdaneke dirj re, ji dikan derketin. Ihsan Nrf Beg leker. Bi hev re. Li ser riya Tehwfl Dijban. Fikir guman. Min mirov andiye Yaar bfne, evana ez girtime, min nas nakin, heke bjim jf 'Ihsan Nr me' bawer nakin mimkin e bidim Tirkiy... Bhvt. Bi ser xwe. Dayira leker. Ketina hundir. end dua. Ji dev Ihsan Nr Beg. Melayek Agiriy Ihsan Nr Beg hn duana kirine. Sedern; axa di cem mezinek pisiyader, ev duan li ser wan bixwne, bikeve hundir, her i bixwaz qebl dike. Reyis dayir. Li hevdu nihrn. Tu k y? Xulam Ysif Ebdal Axa me.
Nav te i ye? Wezo! ira hatiy Xoy?

Saeta zv ya Axa kar nedikir, min an da saetsaz ku ke. Dsan, bi qas klk li hevdu nihrn. Bi fikir
144

guman. Bi ik tirs. U bi hv. Here z saet bigir bizivire! Kfxwe ad. Bhngirtin. Rehetiyeke bo. Xwed car jf ez xelas kirim! Bi d end rojan re j Yaar Xanim t. Li ser hespek. Serbilind, rken kfxwe. Evndar, di dawiya dawn de, digihn hev, hevdu hembz dikin Ihsan Nr Beg xrhatin l dike. U tirk j, bi away xwe, xrhatin l dikin; h heftek li ser hatina w re nebihuriye, balafirn tirk li asmann Agiriy dixuyin bi agir mitralyozan ew gulebaran dikin. Niha, di v ikefta tar de, gava Ihsan Nr Beg behsa wan rojn bi tirs dike, ew her s dikenin. Ew roj j, d, bne xatirayeke tenik ji xatiran. Hevaln hevynjiyan, Ihsan Nr Beg Yaar Xanim li hev dinihrin bi xatirayn xwe dikenin. Memduh Selm Beg? Hevala w ya jiyan? Memduh Beg, tu behsa destgirtiya xwe nak... ima?

Yaar Xanim dipirse. Gava ew li Heleb b, w bihstib ku Memduh Selm Beg dike bi keikeke erkez re bizewice. Ez i bibjim?.. Bi xr, gava ez vegerim, em' bi hev re bizewicin. Gotineke bi ken. Bi erm. Hd. Ji aya germ ya ku Yaar Xanim kiriye, end qult vexwarin bdeng li keika pordirj fikirn. Memduh Beg, Yaar Xanim bihstiye... destgirtiya te pir delal e... titek ku bala min dikine... ima munewern kurdan ken erkez mahr dikin?.. Tu div p bizanib. Na, mr min, ez p nizanim... Rast, ima bi keikeke erkez re? Sis, qeder. Ne ti145

tek din. Bi ten sid. Xezal ne erkez bya j, ew xezaleke bedew b. Memduh Selm d, dsan, bi taya evn biketa. L digel v hind j, hin titn ku qewimne, l niha, bi zehmet bi br tn. Mesela roka w kitbok... Sal 1914, destpka er chan. Memduh Selm Beg li kitbxann Stembol digere. Di kitbxaneyeke Beyoglu de kitbokek; Osmanli Alem-i Ictimaiyesinde erkes Kadinlari. Yan, Jinn erkez Di Civata Git Ya Osman de... Bi tirk. Bi ten 63 rpel. Ji aliy Mehmet Fitker en nivisand. Kitbeke hr li ser jinn milletek hr. Kitbokeke balk. L Memduh Selm Beg pere tune ku w bikire. Bgav. Dermana bgaviy ; diz. Bi hdka. Bi hezr dqet. Kitbok; hawara niviskarekf erkez. Gazinc li qedera re ya jinn erkez kirin. Wesf salixdana wan. Bi hnceta jinan li bfr baweriyn erkeziy vegern. Bu bir hazan-i milliyedir... Nivskar diqre weha dibje;ev qrneke netewey ye. U end titn din ji kitbok ku niha, bi zehmet tn bra Memduh Selm Beg; ken bedew yn erkezan ku di 365 rojan de bi ten s sed peyv bi kar tnin,.. saffiyet-i ahlakiye neshyye-i pak... jinn bi h, edeb, bi vjdan dilovan... Li mil din, ew keika bik ya kullkfiro?.. Sersal. eva berfn. Galata. Ew ev ew keik j niha tn bra Memduh Selm Beg. Ihsan Beg, mr min... diln bindest z bi hev dihesin ji hevdu fahm dikin. Heye ku ev j sebebek e ku kurd erkez bi hev re dizewicin...
7

iyay mezin Agir. Di nav ewr asmanan de. Bi kumek sp ji berf. Delaliy efsane dastanan. Efsa146

new. iyayek xwe speh. Mezinahiyeke bpvan. Agir... Yan Ararat. Yan Kuh Nuh, bi faris iyay Nuh. Yan Masis, bi ermen. Yan Cebel el Haris, bi ereb. Agir, war ketiya her kevnare ya merivahiy. Di Tewrat de weha dinivisf; U ket di meha heftan, hufdey meh de li ser iyayn Ararat sekin... Agir... law Huriyan, mezin Urartuyan bapr kurd ermenan. Ziyaretgah Zerdetiyan. iyay evn agirperweran.

Agiriy mezin. Li nik w j Agiriy bik. Tendrek. Xwika Agiriy mezin. Li spd w de chek wekf tenr heye ku j hilmeke germ radibe. fageh kurdan. U niha j ahd erek dijwar. Havn, 1930. Leh emn Agiriy, bi awak bo, diherikin. Xwn bi awak bo diherike. er germ e. Her roj, her saet. Kurd hilkiiyane bilindahiyn iy di zozanan de kon vedane. Ew ji germa tav, m kelman bi dr ketine. Dewleta tirk 120 hezar leker civandiye nav. Ed akere ye ku ew nikarin kurdan bixapnin. Niha wan dil heye serhildan bifetisnin. Ew bi balafir, tanq, top leker r dibin ser kurdan. Kurd jf r dibin ser wan. Li her al er, kutin mirin. Memduh Selm Beg? Ew h j li Agiriy, li nik ervanan e. yin tune. R girt ne. Li milek er gur bye li mil din jxebata dplomatk ya Turkiy. Agir kurd di navbera tixbn Iran, Yekitiya Sowyet Turkiy de rojn dijwar dijn. Turkiy hukimeta Sowyet ber bi xwe kiandiye. Hukimeta Sowyet alkar li serhildan nake deriyn xwe ji ervanan re girtiye. Turkiye, niha j, bi hukimeta Iran re dipeyive. Hem li Ankar hem j li Tehran. Tirk dixwazin Iran j ber bi xwe bikinin. Iran j niha
147

bi ik h serhildan dinihre. Dewleta Yekitiya Sowyet gelek leker li ser tixb, li hember tixbn Turkiye Iran civandiye. Dewleta Iran hem nava Makoy bi leker tijf kiriye. U titek din; Memduh Selm Beg naxwaze ervanan weha di nav v er germ de bihle here. Nabe. Ew nikare here. L ew name dinivse. Bi hviya ku name bigihn ch xwe. Kurd r dibin ser taximn leker yn tirk wan diiknin. Manewiyat xurt e. Bawer wek spd Agiriy ye. Ji erkariya wan re payan tune. L, digel v yek, weha nabe. er div firehtir bibe. Naxwe, serhildan d bixeniqe. end eniyn din j div vebin. Geliy Zlan iyay Span. Du ergeh navendn din. iyayn bilind, ern xurt welatperwer. Naveyn as. Li wan deran j alaya rengn hildan tovn serhildan andin div. Civfneke end rojan. Bi serokn Geliy Zlan Heyderiyan re. U fermaneke dirj. Ji aliy kumandar hzn ekdar yn kurd Ihsan Nr. Li ser kaxizeke Xoybn. 1- Neyar 11 juen 1930 r aniye ser Agr, Qabaq Tepe, li qunc bakur rojavay Agr dagir kiriye cbic bye. e firokeyn neyar di v pelamar de hevkar kirine. Di rojn 11 heta 18 juen ten frokeyn neyar li ser Agr difiriyan, bom davtin. S froke ji aliy hzn Agr ldan e yek ji wan frokan li meydana frokey ya Bayzd ketiye xwar, frokevan miriye. 2- Desteyn gerok n Agr r pelamara xwe bi ser bingeyn neyar ku li dor ber Agr da ne dest p dikin. Bi liq naverast ferman dane ku hzn xwe binin iyay Tendrek, piya karwan bar ben hateyn neyar bigirin. Qolordiyek tirk ku bi mebesta r148

kirina ser Agrji nvroy rojavay Anadol bi r ketiye, li ber helsoran pkbna mezin a me li malbendn nvro yn Sriye Dersim Xarpt neqediyaye p de were. 3- Hevirgey yekem pkanna Xoybn: bi arkariya Xweday mezin, r ser hzn Tirkiy bike. a- Qomandar git y jandermeriya Agriy Temir Axa, bi hzn ku li bin dest w datnin li bervar 3 juiye 1930, bi arkariya xl xwe emkan ku li malbenda Qolp rdinin, r dide ser navenda qezaya Qolp, pa dagirkirina bajr pmergeyan heya girtina gund Pernavot berep bine. b- eva 4 juiye qomandar qorxan serheng Vel Beg ji ern Gizkan Zflan hz bigire, bi pelamarek nikeva bajar Ixdir dagir ke. Her di v roj de hzn Agr r dibin ser postn neyar li dor bern Agr. 4- Serokn efrn ku li nav gund Deren kom bbn, hzn wan roja n, 4 juiye, hzn tirk n ku li naveya wan hene rikb kin, dareya navey bi dest bigirin, bi ev en ku li xwar dinivfsim bi kar bnin. a- Liq Erc ji Geliy Zlan yarmetiy digire padamalina dareya hikmet bi aliy Adilcewaz die, pey dagirkirina v bajar xeta jor a iyay Span digire, girn nvroy Adilcewaz digire bi aliy Axlat Tatwan iyay Nemrd desteyn siwar dine. Serok Geliy Zlan: pey dlgirtin bekkirina hzn tirk li malbenda xwe rojavay iyay Aladax bigire, bi aliy Melazgirt desteyn siwarf bi hz bine ji bo yarmetiya la Hesenan ryn Qere Kos(Tirka ro nav bajr Qere Kos Agr danne!) ryn Melazgirt, Patnas, Erc bigire! c- Eayirn Heyder ku li malbenda Patnos rdinin ji xla Melazgirt wan n ku tev pkbna me ne ; baja149

r Patnos dagir bikin, girn bakur rojavay Span bigirin, aliyn iyay Nemrd, M Kop desteyn

siwar binin, bixebitin hateyn neyar bizanin! d- Liq bargirf: navenda bargir Ernis dagir ke, ryn ji aliyn Wan, Erc Seray t bibende! e- Liqn naverast bi yarmetiya xln Celal, Mlan li gel eayirn ku di alega de rdinin tev yekbna min navenda Bayzd-Agr dagirt, s sed ekdar bi iyay Tendrek and ji bo ku hzn din n erkarn Bargir bihztir ke, ji bona tirsandina Wan Seray bixebite, ji aliyn Wan, Tarp, Seray, Baqele Hekar zann bi dest bfne, xeber bide! f- Liqn Erc: i qas dikare bi liq naverast yarmet bide! g- Res xla Adaman Qaymeqam Hezret Ibrahm Axa bi ztir kat li gel El Beg Mrza Axa Resl Beg Zil serokn eretn Qotan Hesesor gotbj bike h gel van eayir, h ber war 4 juiye 1930 roja n r bikin ser bajar Diyadn, rya Qere Kose-Bayzd bi temam hildewnin, bi taybet hz xebatn neyar li Qere Kos bi tevah berewurd bikin, bi desthnana end na li gel Hemd Beg tbikoin, rya haten li neqeba Tahir bixin metirsiy! h- Pa dagirkirina van ciyn ku min diyar kirine, liqn Erc, Patnos Geliy Zlan bea zor a hzn xwe li pita xeta Dutax-Melazgird, liq Bargir tevahiya hzn xwe li Ernis-Norat kom bikin! 5- na fermandeha git li Agr ye; pa diyarbna wez' er v ciy re xeber bidin! Fermaneke dirj bi rk pk. Hviya dawn ya biserxistin firehkirina serhildan. Gava esas. Fermaneke tarx h ser riya tarx. Kurd tarxa xwe, bi xwna xwe, dinivisnin.
150

Evar. Di bin ronahiya strkan de straneke zz. Li nik konn vegirt. Li ser zozanan. Ew, dengbj hezar salan. Stran, deng milletek kevnar. Di nav er de musk. Dastana Bineva Narn Cembeliy Hekkar. Cembeliy Hekkar heb, li iyay Hekkr b, res hezar pnc sed xort herdemlawn b. Pir axak ba b; du jin w hebn bi kr ixol mal mvana nedihatin. Aiq Hemo heb, ew j stranvan Cembel b, hema xortek speh b Aiq Hemo, kf ji Cembel re

dikir... Memduh Selm Beg dengbj. W j tika kiriye. Dengbj hd hd dibje. P wek rok, pa j wek stran. Ew j l guhdar dike. Musk; dastann kevn, kemane, restal konertoyn njen. Deng musk. Dengek ji wan ar dengn ku Memduh Selm Beg j hez dike. Deng musk dermana kul birnn dil w ye. Deng musk w vedijne, znde dike, deriy dil ruh w vedike. Deng musk j, wek deng spd Agiriy, abadn, yekta xurt e. Meriv p re dere, sermest dibe, dikeve nav chann rengn ji kahniyn hnik ava evn dadiqultne. Deng musk hez coeke mezin dide w. U tit balk, herend stran dastann kevn kfxwe didin Memduh Selm Beg, ewend j muska njen kfxwe didiy. Bi qas dastana Bineva Narn, muska Yvette Gilberts Eric Satie j dil wbi fir dixe. Ew ji deng v dengbj kal j hez dike, ji deng kemana Xezal j. Li gor w, strann eran muska salonan hevdu temam dikin. Ew mna hev in her du j kfxwe didin. B guman, her yek bi away xwe. Xwez ew j bibya aiqek eran! Wek aiq Hemo y Cembel. Ew j di nav ern koer de bigeriya, we151

k wan rabya rnita, bistra, deng bida edet torn

kevnare. L sid! Hezar mixabin ku ez ba bi ziman xwe nizanim h di xortiya xwe de ji welat xwe bi dr ketim bi tirk perwerde bm. Dsan lstikn sid... Bhneke xwe ji axa nvejiyay radibe. Bhna ax, bhna dar kullkan bfhna iyay serbilind ketine nav hev. Li her al, ervann westiyay, peregende, li ber konn xwe rnitine bi hev re dipeyivin. ev hd hd dadikeve. Strk diirsin. Ji derine dr, deng tifingan t. Li nik Memduh Selfm Beg j dengbjek kal dastaneke kevn, bi deng xwe y mell, tne zimn... Yarebiyo! Ev i dinya ye! Efsane, dastan, stran, r, sewda, evn, er, mirin, kutin, dijminah... her tit, her tit ketiye nav hev... Memduh Selm Beg, guh li ser stran, li nik dengbj, li ser axa nerm dirj bye li strkan dinihre. Ev dastana kevn, ev strkn bdeng, ev axa nerm... Eger haya yek ji er malkambax nebya niha bihata v der, w d bawer bikira ku ew hatiye bihut. Strk dilzin. Tirm Mexilan, ew heft strkn str ron asman dineqinin. Strka Qurux li spd Agira mezin dibiire. U Leyl Mecnn, ew her du strkn stxwar j li hev dinihrin. Yek li rojhelat, ya din li rojava. Cembeliy Hekkar Bineva Narn. Leyl Mecnn... Xwediyo... ima ev eziyet? Ma ev strn stxwar d tu car negihn hevdu?..
9

Ji kfa Ruhistn re payan tune. W kon xwe di navbera iyayn Agir Tendrek de vegirtiye kf dike.
152

r w, brawestan, diixule. Her gav. Li her der Agiriy. Meriv dikevin. Xwn dirje. Birn vedibin Agir, ev iyay serbilind, re girdide. Karwana mirin ketiye r. Di rberiya Ruhistn de. Ruhistn ry xwe y bi xof nfan dide. Mirin, wek qirdek, dikene dikene. Havna 1930 an bi xwn t avdan. Agir xwn dirijne, xwn digirf, xwn vedirie. Dewleta tirk bi hem quwetn xwe t ser Agiriy. 60 hezar piyade, deh batar top, pnc sed pnce mitralyoz pnce balafirn er. Serok hzn tirk qumandarek navdar e; Salih Paa. Kurd j li ber xwe didin. Bi mkan, ek cebirxann km. Roja 11 hezran. Roja ra tirkan ya her mezin. Rojeke xedar. Daweta Ruhistn. er. Ordiya tirk dil dike ku warn kurdan rape. Kurd dil dikin ku Agiriy biparzin hzn ku li pey ordiya tirk mane, ji paiy werin li tirkan xnin. Ji Deyadn, Tendrek, Patnos, Ala Dax, Span Zlan. Qiyamet radibe. Erd dinale, iya digure. Rawir teyr direvin. Deng leker ervanan hawirdor digire. 20 ' hezfran tirk ikest dixwin. Ew bi n de direvin. Tevf xesareteke mezin. Mir, birndar, dl, ek cebirxann h ch ht, pnc balafirn xist. Kurd dikevin pey wan wan ji gundan bi dr dixnin. L tirk nahewin. Ew, car bi car, bi balafiran gund, ch warn kurdan bombebaran dikin. Balafir, ref bi ref, tn bombeyn xwe berdidin ser kurdan dsan vedigerin. Kon xan hildiwein. Ji her al bhna bart t. Hevaljina Ihsan Nr Beg Yaar Xanim birndar e. Diya Biro Hesk Paa mir ye, bombayek li ber prejina sed deh sal diteqe w hr dike. Kurdan xwe spartiye eper, kozik, qela ikeftn iy. Memduh Selm Beg tnagih ka ew di nav v agir
153

xwn de awan dij. Wext pir bi lez diherike. Meriv tn nik w. Kom bi kom. Ew direve v der w der. Ji bo alkariy. Ew rdine name belavok dinivse. Bi kurtebir; di van rojn xedar giran de wext l km bye. Niha j, ew di ikefta birndaran de, li nik birndaran e. Birndar di ikefta tar de, li ser ka p raxist, qor bi qor, dirj bne. Bergeheke nexwe. Ser, st, sng, p, p, ling, zikn pay. Keser, axn, naln. Daxwaza av derman. Daxwaza mirin. Memduh Selm Beg i div? Ew li nik birndarek ye. Birfna birndar pir xedar e. Zik qeliiye. Hr rv li derve ne. Zik bi libasek sp pay ye. Ser birndar li ser cog Memduh Selm Beg ye. Xortek eleng. Simblbaday. R en di nav xwn de. Memduh Selm Beg, bi destmalek, r eniya w paqij dike. ervan xort li ber xwe titina dibje. Titine ku fahm nabin. Deng w ji deng btir xirexir e. Memduh Selm Beg i bike, i dikare bike?.. Bijk, nexwexane, derman tune. Hacet firaxn tenduristiy tune. U li ber avn w j, xortek ngihit li ber mirin ye. Mirin ry xwe y kirt nan dide. Kincn li ser ervan lme-lme ne. Bhneke giran ya bart, titn, xwn, ax xwdan ketiye ser w. Plavn erm yn h lingan j bne qul-qul. ervan hay ji Memduh Selm Beg tune. Li milek ew xwdan dide li mil din j diricife. Bhn l ikiyaye. Ry w vedikie, carina axn dikine, carina j dinale. Memduh Selm Beg, hd hd, xwdana li ser r en paqij dike bi d re j, dest xwe dirj mil wdike. Xorto!.. biray hja, li ber xwe bide, tu' zora birn bib... Xort avn xwe vedike, p li destn Memduh Selm Beg, pa j h ry w dinihre. avn w yn str re westiyay
154

ne. Ea xedar tirsa mirin li ser avan dixuyin. Hinarik gumn w sor bne. Wek ku ew diewitin. Lv j terikne, bne re zuha. Xret xorto, xret... ervan careke din h Memduh Selm Beg dinihre. Ken. Ken li ser ry Memduh Selm Beg. Ew bi nrna ervan kfxwe dibe. ervan w dibihse. Niha, xort dixwaze titek bibje. L tit ku ew dibje, fahm nabe. Dengek tenik ikest j derdikeve. Dengektij. Ew diricife. Di v havn ikefta germ de, ew bi tay ketiye. By ku Memduh Selm Beg xwe bilivne, ew bi hdka, aket li ser xwe ji xwe dike davje ser ervan xort. ervan j, wek ku p qayil be, xwe dihvne. Hing ji dev w titek ku fahm dibe, derdikeve: Ax li min... Xwedeyo! L, pit bskek, ew dsan diheze xirexir p dikeve. Deng t birn. Lvn w, bi lez, dilivin. Bedena w end car, piht, vedikie diheze. U pa... pa jew bhereket dimne. Ew di bihara umr xwe de ji dinya er pven xatir dixwaze dimire. Ruhistn bi ser dikeve. Careke din. Bi bbext. Bi neheq... Mirin. Ry mirin. Ev mirina rre i ye? ima ew weha bwext bwar t? ima ew d were li qefesa singa xortek weha rne? Ev bedena ciwan germ, niha, pit end deqqan, b meyit. Sar, bruh, bhereket. Ev i ye?.. Du hstir, wek libn llyan, ji avn Memduh Selm Beg ber bi jr dibin. Ew por ervan xort mist dide digir.
10

Xewn.

Di xewn de du kes. Kalemrek rhsp zarokek bik.

155

Ji wan du kesan p ve, goristanek. Di xewna tariya ev de goristaneke fireh wek deryak. Li dor goristan darn tkel str. U gor. Qor bi qor. Tkel. Mezin, bik. N, kevn. Xwelkir, xirbe. Ew di goristan de dimein. Kalo, ima em hatin vira?..
Memduh min, avre min... bav kaln me li v der dinivin. Ev ch war me y ebed ye. Pit ecel em tn v der, nik mezin qedirgirn xwe... Kalo ecel i ye?.. Kalo dikene, neviy xwe hembz dike dikene. Dinya hnik e. Hawirdor di nav hinahiyeke bedew de ye. ivk li ser daran difirin vev dikin. Ji dr ve kewrok dixuyin winda dibin. Goristan xwe rengn e. Memduh min, goristana Wan, yan ev goristan yekta ye. Ev ch hem xwe e hem jji bo xewa ebed wek cennet e... Kalo... xewa ebed i ye, keng meriv dikeve v xew? Ecel, xewa dawn, goristan zarokek bik. Kalo, heyra Kalo... ev der xwe e, min j hez kir, em ji vir nerin... Dest bik di nav dest Kalo de ye. Ew bi hev re derin, di nav qebr goran de digerin. Hd hd. Li dor wan, li ser goran kesine dixuyin. Kesine ku hatine serldana miriyn xwe. Bhneke xwe. Bhna hinah, gul, kullk, dar, axa nerm goran. Bhna goristan. Li dor goran gul kullk. Reng bi reng. Kfa lawik bik di dews de ye. Kalo, ev nsan i dikin? ima ev li ber wan mezelan rnitine? Kalo j re dibje. Hd hd. Bi zimanek xwe
156

nerm. Bi zimanek ku lawik bik dikare tbigih. Li ber wan, li aliy rast end jin. Ew li ber gorek rnitine. Di destn wan de kitbine hene. Ji yek p ve, yn din hem di nav kincn re de ne. Ji yek p ve, yn din hem sergirt ne. Ew yeka han j di nav kincn sp de ye. Kincek tenik tln l ye. Ew servekir pordirj e. Por w j zer, ry w sp wek dilopeke r bedew e. Kalo, ev jin i dikin? Ev k ne?.. Ez nizanim avre min. Kalo zarok riya xwe diguhernin ber bi jinan dibin. Jin j vedigerin h wan dinihrin. Li ser ry jinan tu tit naxuye. L jina porzer li wan dinihre dibiire. Mna ku ew wan dinase. Nrfna jinik germ e. Kalemr zarok j l dinihrin dibiirin. Kalemr zarok ber bi wan dileznin. L ji nikek ve titek diqewime. Ber ku kalemr zarok xwe bigihnin wan, balafirine ji asmn dixuyin. Balafirine kesk yn leker. Deng balafiran. Her kes vediciniqe. i dibe?.. Balafir li ser goristan difirin bombe berdidin ser goristan. Bombe diteqin. Ji ax toz dman radibe. n belav dibe. Her kes ber bi alk direve. Koma jinan jf belav dibe. Ew direvin. Jina ku kincn sp l ye, direve ku xwe bigihne bin darek. Jinn din ber bi mil bervajiy direvin. Bombeyek, bi dengek pir bihnd, di navenda wan de diteqe. Her yek ber bi alk dipengizin. Qrfn hawar. L k d were alkariy?.. Kalemr lawik bik j ber bi aliy jina kincsp direvin. Diyar e, wan j dil heye ku xwe bigihnin bin eyn dar. L nabe. Bombeyek li ber wan diteqe. Kalemr ber bi milek, lawik bik j ber milek din difrin. Axn. Qrfn. Dengek zz. Bart. U titekgerm
157

ron. Xwn. Nefesa lwik t birn. Bhna w diike. av l giran dibin. Mirin Ruhistn ry xwe nan lawik bik dide. Di goristana xweik rengn de Ruhistn li dor lwik digere. Di xewna Memduh Selm Beg de mirin, ecel, Ruhistn govend digirin...
11

Ihsan Nr Paa, Biro Hesk Paa, qumandar cendirman y wlayeta Agiriy Temir Axa, qeymeqam Korhon Mele Husn, berpirsiyar nehiya Ortl Hesen Efend, berpirsiyar nehiya Kor Musa Axay Berk, qumandarn kurd Ferzende Beg Hesenan, Xalit Nadr Began, Demir Paa, Emn Paa, Mamoy Heyderan, Seyid Resl Husn Axa niwnern partiya ermen Tanaq, gelek qumandar, serok berpirsiyarn din yn hzn kurdan. U Memduh Selm Beg. Rojev; em i bikin? Ordiya tirkan r dibe ser gundn doral, gund dikin kavil xirbe rnitevann gundan dikujin. Ew bi v away tola xwe ji hzn leker yn kurdan hiltnin. Heta niha, li doraliy Agiriy sed sh li doraliy Zlan j bi qas du sed gund hatine ewitandin. U hejmara kutiyan j li ser deh hezar ye. Deh hezar zarok, jin, kal pr. U bi hezaran gundf j ber bi Anatoliy hatine kokirin. U titek din; dewletn tirk ran li hev hatine. Dewleta tirk li dorahy Wan hin erd dane Iran da ku ew bikaribin li hev bikin. Li gor v peyman, d tirk dikarin niha bikevin erd Iran ji pate werin li hzn kurdan xnin. Iran hew r dide kurdan. Tixb li wan hatiye girtin. Ordiya tirk dor li wan girtiye. Ji der158

ve

tu alkar nay. Xwarin, zexre terzad li ber qe-

dandin ne. Cebirxane vala dibe. Birndar yek bi yek dimirin. Zar z bir ne.
i dive?

Pniyara niwner Tanaq; heke ta 24 saetan em ji Agr dernekevin, hem hem bi dest tirkan dikevin...

Yan pniya valakirina Agiriy. Kurd li hev dinihrin. awan dibe! Evzehmet, dijwar, er, mirin kutin ji bo v yek b? awan alaya rengn ya serbest azadiy dakeve? awan ew dlbn bindestiy, ji n ve, qebl bikin? Na, weha nabe. Evend sivik erzan nabe. Dijmin d nikaribe, z bi z evend erzan, navenda ore vegire. Ihsan Nr, til li ser simbl baday, hd hd, bi dengek zz dipeyive. Rast e, di nav ev deryaya neyar de nexeniqn dijwar e, belam em kurd in, ji gemarobn natirsin. Her an dil bikin gemaro iqas tengtir zortir be j dikarin w biknin. Ji xwe em naxwazin ji Agr derkevin!.. Gotina daxwaza dil kurdan. er div, heta dawn er div. L niwnern Tanaq li ser pniyara xwe israr dikin. Qe nebe, fermandar kurd nefsa xwe li gel xanima xwe ji Agr derkeve... Ev pniyara te ji bo gotin nahj e: ez ji bona jiyana exs xwe ji azadiya netew dest nakim, giyan min ezztir ji hevaln min, ji ev qaremanan nne, jiyan mirina min yek e, ez tu car ji wan naqetim! Heke teqdr be, em tev hev dimirin! Tu bi xwe dibn, s-il hezar hzn neyar dor li me girtine, li piya yek pmerg me ji sed pnc esker kmtir nne, h helqeya gemaro bi temam li dora Agr nekane, hzn tirkan ku teze hatine Serdar Bulax, ev nikarin aliyn xwe qors bi159

kin, ji v derfet kelk bigirin, arezayn xwe jhildin, ev ji Agiriy derkevin!.. Gotina Ihsan Nr ya dawn. Kurd Agiriy nateriknin. Ihsan Nr Agiriy naterikfne. Ew d li ber xwe bidin er bikin. L niwnern Tanaq dikarin herin. Memduh Selm Beg? Iskender Beg j dikare bi we re here. Na, mr min, ez naxwazim... Ez d we li v der bihhm herim!.. Na, na, nabe. Ez dimnim. Biray Iskender, d titek ku tu li v der bikarib bik, nema... tir e ku tu her hal hewal me ji diny re bid zann... Na, mr min, na... nabe, welle nabe, ez' li nik we bimnim.
12

Nv ev. Her der tar. Heyv ye ava. Strk li spdn iyayn Agiriya mezin bik dilzin. Ji dr deng wawk eqelan t. eva avis li ber welidan ye. Pit niha bi bskek, rojeke n d biz. L ber ku roj biz, div hin tit bi ser kevin. Di navenda qumandariya hzn kurdan de lebateke bdeng. yin hatin. Hazir. Haziriya terkkirin. Pnc ermen Memduh Selm Beg war serhildan navenda qumandariy terk dikin. Tev end ervanan. Ew d herin. Bi hviya ku ew riyek bibnin xwe bigihnin Iran. Mr min, ev neheq ye... Hn neheq h min dikin. Hn min bi zor dinin... Iskender Beg, weha tir e. Tu bawer bi qis min bne. Weha, ji bo me hemyan, tir e... Xatirxwestin. Hevdu hembzkirin. Gotinn xwe yn dawn. Ken. Qumandarn hzn kurd. Yek bi yek.
160

Merivn jhat, xurt, brewer fedakar. U serfiraz; ji bo welat xwe ekhilday. Ryn wan yn bi ken. Bi bawer, dilsoz dilovan li Memduh Selm Beg nihrin.

Heyra... li xwe binihrin... Bila titek bi we nebe. Hn qehremann v millet belengaz in. Hn hviya me ne. Ezben, bila titek bi we nebe... Yaar Xanim. Hevaljina dilsoz. Jina xurt bedew. Ew j li nik mr xwe, Ihsan Nr dimne. Yaar hanim, bari siz de bizimle gelseydiniz?.. Memduh Selm Beg j, bi tirk, tika dike ku ewjbi wan re here. L bel, na. Ew naxwaze. Her meteris be, Ihsan Nr hebe ez j hevbe im, qet di nav agir de nahlim, xwe xelas nakim, hn herin, Xwed yar we be!.. Ew j nay. Tu kes nay! L Memduh Selm Beg div here, div van merivan di nav agir de berde here! Ew xelas be, ev j di nav agir de bimnin! Sida xirab! Di xweiy de bimnin. Hn bijn. Hn serfiraz bin. Ez derim... hn min dinin, l dil min bi we re ye, dil min bi we re ye. Ez d her h we bifikirim, saet, roj mehan bihjmrim li we bifikirim... Bi xatir we... Oxir be, Iskender Beg, oxir be... Oxira te ya xr be Memduh Selm Beg.

161

iKESTNA MRAZAN U WEXT

1931. Dawiya zivistan. Ber bi var. Bajar kevnare, Antaqiye. Bajar Memduh Selm Beg. Kolann il vala. Mij. U Memduh Selm Beg. Ew vegeriyaye. Ed er xopan li pey maye. Naxr, er li pey nemaye, l Memduh Selm Beg ew li pey xwe h-

tiye. Ew ji agir er bi dr ketiye. Agir evn, niha, dewsa agir er girtiye. Ew li ser riya mala xwe ye. Ew, hd hd, di kolann kevn il de, ber bi mala xwe dimee li dor xwe dinihre. Xwedeyo... Qeder!.. we weha h min kir. Ez dsan hatime bajar xwe... ez derim mala xwe... bajar min, mala min... ev war xerb bye y min. Ber het salan min welat, bajar mala xwe li pey xwe htin ez hatim van deran. Niha j ev der bne war min, bne welat, bajar mala min... qeder, qeder... Xerbf, hsn xerbiy... L bel, ew. Digel xerbiy ew heye. Yan Ferha. Xezal... Ed wext hat. Payin payandin nabe. Kea reben evend pa, evend li hviya w ma. Bi evn. Bi axn naln. Digel ku her tit li dij payin b. Niha, d wext wexta perkirin ye. Payin
164

dilsoziya evn div per be. Bel, d Memduh Selm Beg zewac div. Zar z div. Dukesbn, ducanbn div. Jiyaneke ku her roj bi evn t avdan div. Ew d, niha, here mala xwe, li mala reben bkes binihre, xwe bio, gemariya mehan ji ser xwe bavje, xwe kur bike, kincn paqij li xwe bike pa j ber xwe bide mala bav Xezal. U ew dizane ka qisa w ya pin d i be: Li min bibuhirin ku ez weha bi dereng ketim. Li min bibuhirin ku her tit weha bi dereng ket. L niha, d tu kesp kosp neman. Em hema, bi carek, zewac dawet bi ser xnin. Iroj, sib, dusib... rojeke ztirn... L ew i ye? Do zarok. Kurek keek. Li kolana vala. Li ber mala Memduh Selm Beg. Deriy mala w j vekiriye. Zarok dilzin, lotikan davjin. Fstann h ser wan heta ogan il bye. Baran kolan il kirine. U jinikek ji der dixuye. Ji deriy mala Memduh Selm Beg!.. Jinik bang li zarokan dike. Bi tirk. Keika bik direve dere hundir, dikeve mala Memduh Selm Beg. Ev i ye? Rv i tit e? Ev k ne? Memduh Selm Beg, bi lez, nzk li der, li jinik dike. Hn k ne? Hn li v mal rdinin?.. Pirsine. Bi tirk. Bi heyecan. Bi lez. Bel. Malbateke ermen. Wan n ji Turkiy ko kirine. Bel, zarok j yn mal ne. Mr mal mamoste ye. Ew ne li mal ye. Ber e mehan ew hatine v mal. Bi alkariya dostek wan y erkez. L ew ji mal zde ne raz ne. Mal bik e. U titek din; wan titn neba di derheq kiravan kevn de bihstine. Dil wan p diewite. i... we i bihstiye? Hn w dinasin?
165

Reweke balk. Tit ku Memduh Selm Beg nedipa. Pirs li pey hev tn... Naxr, ew kiravan kevn nenasin. Ne jinik ne j mr w ew tu car nedtine. Wan bihstiye ku ew merivek hja, dilsoz pak bye. L hinek dnek... Wan li ser evna wjpir tit bihstine. U ber niha bi demeke dirj, camr, kiravan kevn ye rehmet. awan? Te got, ew ye rehmet? Li k? Keng? Bel, ew ye rehmet. Jinik ba p nizane ka keng, awan li k. L li gor gotinan, camr di erek de hatiye kutin. Camr hatiye kutin... Ecb. Ecba giran. Memduh Selm Beg li Antaqiyay, h ber mala xwe dibihse ku Memduh Selm Beg hatiye kutin.
2

Li mala bav Ferha'y. Li mala dost erkez. Eyn roj. Evar. Memduh Selm Beg dost w li od rnitine. Bdeng. Bi qahr keser. Ji derve deng baran t. Bdengiya hundir ewend zz e ku meriv derz bav erd, deng derz d were bihstin. Evareke tahl, kirt, zz, ji agir djeh xirabtir. Evareke ewend dilsoj ku bi peyvan nay salixdan. Ma Memduh Selm Beg ji v var xirabtir var jiyaye? Ew niha mirin dil dike. Di dewsa v var de mirin. Xwez ew, bi rast, li ser iyay Agiriy bihata kutin, bombeyeke balafir, bi rast, bihata li ser ser w biteqiya... V var dinya w hilweiya. Miraz daxwaza w ya her mezin, her xwe, her muqeddes ikest. Din li ber w re b. Mala heval erkez b cehenem. Dilopn barana derve bn ptn gir ketin psra w... Ew i bibje, i bike? Ji destn w i t?
166

Ferha tune. Ferha ye. Ferha zewiciye. Bel, rast e, w mr kiriye ye Urdin. Hin demn kin kurt hene ku dikarin jiyanek, bi carek, ser bin bikin. Hin roj, ev yan j demn byeran hene ku di jiyanek de opin kr, pir kr dihlin. Hin xeber hene ku wek berikek, trek dadicike dil meriv di dil meriv de birnn kr ebed vedikin. Ferha wek strkek firiyaye ber bi deverek nenas ye, winda bye. Ken irskn li ser avn w hew ronah direnin ser mal. Bedena w ya bedew hew dixuye. Bhna w hew mal tij dike. Deng keman hew t. Di dewsa w de, niha, li mala bdeng pisngek heye. Pisngeke bik belek. Pisng li quncikeke od dirj bye bdeng dibihnije, -wek ku w j hay ji rew heye. D, pezkoviya mader, li hol naxuye. Niha, bi zewaca Ferha'y, miraza dil w bi ch b? Qise gotinn w xelas bn? Gelo ew niha i difikire? Dil d! Dil malkambax! Tit b, mekeve d. Gotina kurdan. L niha ev gotin ne rast e. awan mekeve d?.. Tit kubye,jiyana Memduh Selm Beg ser bin dike, di jiyana w de opin kr dihle. Ew bi v yek dizane. Tit ku bye, windabna evnek ye. Evneke paqij, delal, xwe. Qeder! Sida xirab!.. Sersariya Memduh Selm Beg. Ne qeder, ne j sid. Sersariya, gjahiya w bi xwe. Sebeba esas ev e. Ma evn bergeheke bruh e ku her her di dewsa xwe de bimne? Ma Memduh Selm Beg nizanb ku evn jndar e? Ma meriv l xwed dernekeve, w neparze, j hez neke, ew dikare bij ge
be? Ma gul b av, ax tav dibe? Sersariya Memduh Selm Beg b sebeb windabna evn evndara w. Ev yeka weha ye. Ew div li xwe
167

gil bike, ne li kesek din. U ew d her her bikeve pey tit b. Ew dizane, tit b d her her p re be. Wek nexweiyeke beman. Wek kuleke xedar. Wek siya w. Di bdengiya eva Antaqiyay de, Memduh Selm Beg, li oda tar, h nik dost xwe rnitiye bi van yekan dihese. Eger Memduh Selm Beg hinek ztir, ber du-s mehan bihata, tit b, d nebya. Hing j wext keys heb ku meriv r li tit b bigirta. Yan j Memduh Selm Beg xeberek bighanda dost xwe, bi awak nan bida ku ew dijiya. Name? Nameyn ku Memduh Selm Beg andibn? Ne name, ne j xeber. Tu name neghane dest dost w. Tit ku wan bihstine, ehdbna Memduh Selm Beg bye. Ji her kes, li her der. Hevaln Memduh Selm Beg j wel bihstibn, ew heta niha j wel dizanin.

K dizane ka i bi ser nameyan hat? Ew li k man ketin dest k? Ma kevir d bibariya, eger nameyek bigha Antaqiyay!.. Ma riyeke din tir tuneb ku Memduh Selm Beg xeberek bighanda dost xwe? Ma hevaln w, Partiy nikarib xwe bianda rastiy hn bibya? Ma Ferha'y nikarib hinek din jbipa? Ma ima Memduh Selm Beg hinek ztir nehat? ima deng mj zora deng dil bir? ima dil weha qels derket, deng xwe bilind nekir?.. Ma, ima, eger... Di vara tahl, kirt zz de fikir gumann tvel. Hawara bdeng ya dil ewit. Hstirn hilwena miraz hviyan.
3

L binihrin, d xwngn min, l binihrin...

168

W diya min, ma k dizanib ku ew d weha be. Bel, bel... lstika sid. Xwed dike, diya min, Xwed... binihrin Memduh Selm Beg keserkr awan dimee, awan p li kevirn kolan dike. Mirazkoro mro! Bextreo mro! L guneh w bi xwe b, diya min. Ma Xwed j girtib? Ma avn w nedidtin? Ma w nedidt awan Ferha vedimire, dielmise? Axir... heyf b, xwika min, heyf. Mirazn v mr

hja qurmin Ferha reben j ket olan ket hembza kalemrek qozikxwar. Tif li te bext re... Hn dibnin Memduh Selm Beg awan kal bye... Ry w hr bye, avn w ketine kort, pit st l xwar bye. Wele diya min, ew dsan ba li ber xwe dide. Ma k bya, pit evend tit byeran, ew d btar btaran bihata ser. Dev j berdin l, heq misteheq w ye. Wer meb, diya min, wer meb. Guneh e. Me, her kes bawer dikir ku ew miriye. L ew vegeriya hat. Bi daxwaza zewac... Ew i bike! Di qedera w de weha hatiye nivisn. Xwed merivan ji btarn giran star bike. L hal w tu ne hal e. Welat w . Mal . Destgirt . Kar . Heval dost n... Ne rehet e, diya min. Xwed p re be, Xwed pitgirt l bike. Ew niha i dike, li k dimne? Dibjin, ew niha li otelek dimne, bi ev roj li wir e. Ew ji otl dernakeve. Bi evan, heta sib lampa w vketiye... Ew niha ber bi k dere?
169

K dizane diya min, heye ku ew bi xwe j p nizane.

Ka ew Memduh Beg ku n hatib bi ryina xwe kolan dihejand. Xwed mezin e, diya min. Ry w j d, rojek, bikene. Xwed d deriyeke xr j re j veke. Xwez, diya min, xwez... tu xirabiya v camr ji kes re nebye. Her kes j hez dike. Ma irna ev derd bela tn ser w? Bav diya Ferha'y j pir li ber xwe dikevin, pir p diin. Ma k texmn dikir, diya min, ku Memduh Beg d vegeriya!.. Eger Ferha p bihese ku Memduh Beg dij, ew d dn be. Rebena Ferha'y, bextre, belengaz... Xwed sebir taqet bide wan.
4

Monsieur Memduh Selm, mixabin ji dest min titeknay. Biryar ji jor e... Li makama Major Collet. Major Collet; kumandar hzn esker yn fransizan li Antaqiyay. Serok herem. Hukimdar Iskendern Antaqiyay. Fransizek navsal, bejndirj, pozmezin, porsp rtir. Darbe h ser darb tn. Memduh Selm Beg di bin darban de dihinciqe. Niha j darbeyeke giran ji fransizan t; kar ji dest Memduh Selm Beg t girtin. U ne bi ten ev, herweha, ew div dev ji Antaqiyay j berde. Yan dsan sirgn, penahendegeh. Ber bi am. Di welat xerbiy de j sirgn. Monsieur Memduh Selm, tu diviya bi siyaset bil nebyay. Di destpk de, gava tu hat Sriy, qewl
170

me, bi te re, wel b. L te ev qewl xist bin lingan. Li gor raporan, tu yek ji serokn organzasyona siyas Xoybn y. U bi qas demeke dirj, tu li Ararat may. Weha nabe, Monsieur, weha nabe... Fransa, fransiz, hukimdariya wan ya Lubnan, Sriye Antaqiyay, major Collet siyaset. Siyaset... Memduh Selm Beg div siyaset neke... Memduh Selm Beg niha i bike? Bigir yan bikene? Ken. B guman, ken. P hd hd. Wek ku ew dibiire. Ken li ser ry Major Collet j. Pa, pit kena nerm, coa ken. Berz. Pir berz... Haaa... haaaa... haaaaa... Bi dirjahiya deqqan. Demeke dirj. Major Collet niha nakene. Ew, bi heyret, li Memduh Selm Beg dinihre. Lehiya ken bi ser Memduh Selm Beg re hatiye. Ew dikene, dilerize, dest piyn xwe dihvne. Ken kel daye. Bel, Memduh Selm Beg div Ii ser ken celebn ken bixebite titek dirj binivse. Wek ronakbrek kurd. Ew div trajed-komediya ku li welat kurdan berp dibe teswr bike... Ken; babeteke cdd. Kena kf, kena kerb, kena rik, kena serbestiy, kena bindestiy, kena maxrr biserketin, kena tkn hilwen. Kena Major Collet Memduh Selm Beg... Memduh Selm Beg div Ii Aristoteles vegere, Molier bixwne tarxa kena rge kena rre derxne tarxa kena rge kena rre ya Kurdistan li wan zde bike. Ken. Kena ku ji tirs pk t, ji nezaniy pk t, ji baret bgaviy pk t... Memduh Selm Beg dikene.

Monsieur Collet, li min bibuhirin, min nema dikarib xwe ragirta. Hn behsa siyaset dikin. Em li k, siyaset li k? Siyaset kar we mezinan e. Em xelkn hr, reben nezan ji siyaset i fahm dikin? Siyaset di mit171

baxa we de bi kel dikeve. Para me j bhnkirina w ye. Pit kena berz dirj, li ser siyaset j gotareke dirj. Bi dengek nerm. Bi edeb terbiye. L her peyvek ji berikek xurttir. Di oda fireh xweraxist de, niha kerb, kn, hrs rik dipeyive. Ji tit windaby p ve, ma tu titn ku Memduh Selm Beg, d, winda bike,
mane?.. Welat me pere bye, her tit me hatiye qedexekirin, xelk me di bin eziyet zulmeke ecb mezin de ye... Eger hn, bel hn di reweke weha de bna, we d i bikira? Bdeng. Li Memduh Selm Beg nihrn. L bden-

Em j ew titn ku her kes mecbr dimne dike, dikin, monsieur Collet. Ne zde, ne km. Em dixwazin welat xwe biparzin. Em siyaset nakin, xwe diparzin, dixwazin xwe biparzin. Siyaset ne kar me ye... Ez dizanim, monsieur Selm, ez dizanim, rewa we ne ba e. Dsan ken. Rewa we ne ba e... P hd hd. Pa wek rbarek, wek lehiyek. Rewa we ne ba e... Peyvn kbar nazik. L sar. B ruh. Ji rastiya germ dijwar ya kurdan pir bi dr. Rast, rastiya kurdan. Rastiya meriv kurd. Rastiya jiyana Memduh Selm Beg. Jiyaneke tevlihev, tkel, bi lez bez, bdaxwaz miraz, tij tehlke, her gav nzk mirin kutin. Wek gerek, meek di newala mirin kutin de. U peyvn ku doral li jiyana Memduh Selm Beg girtine; mirin, kutin, bidarvebn, bidarvekirin, zndan, girtxane, zor, zordar, bindest, sirgn, hawar, er, liberxwedan, fedakar, xebat h.w.d... Gava jiyanek bi van peyvan were rapandin, hing i dibe? Ev seresker fransiz ku li hember rnitiye fer172

manan direne, dikare jiyaneke weha fahm bike? Ken . . . haaa. . .haaaa. . .haaaaaaaaa. . . Esebiyet. Monsieur Collet, ez bi gotinn we bawer im. B guman, hn bi rewa me dizanin. L ez ba ne bawer im ku hn w tdigihn. Ma hn, bi rast tdighn, hn dikarin tbigihn?.. Hn j dizanin, zanbn titek ye, tgihtin j titek din e. Tgihtin ji zanibn dijwartir e. Pir dijwartir e. U hin tit j hene ku meriv div wan bij da ku wan tbigih...
5

Ber min wext tuneb, pit min j wext d nebe Wext bi min re dest p dike U bi min re diqede... end rz ku ji rojn Pars xwendin mane h j di he Memduh Selm Beg de ne. end rz ji Daniel von Czepko, Sexcenta Monodisticha Sapientum, ji sala 1655 an. Ax ew roj! Rojn xwendin, tarx felsef. Rojn t yn xortiy. Rojn hnbn haziriy. Rojn germ, zelal pak. Ji wan rojan i man? ima wext, wexta malkambax weha kir? Tola wext. Bel, gotinek rast di ch de. Wext tola xwe distne. Wext opa ewt aiyan hildide t tola xwe digire. Memduh Selm Beg wext. Tola wext Memduh Selm Beg. Xezeba wext Memduh Selm Beg. Li meyxana ermenan. Di navna eva re de. Li ber xezeb tola wext. Birndar. Stxwar. Bhnteng. Dilikest. Hvikest. Fer avan vemir. L keneke qurmi li ser r. Bi ser xwe, ten. Li ser mas end texld xwarinn
173

ermen. Dost yara jibrkirin teseliy; a araq. Cacix. Pakteke cixara Gitane. Li koa meyxan, wek her car, bilrvan kal. Deng bilra w ya mell. end kesn din li dora end maseyan. U wext... tola wext. Memduh Selm Beg div dev ji Antaqiyay j berde. Di nav du heftan de. Ew div jiyana xwe ya sirgniy hilde pita xwe here deverek din y sirgniy; am. Merivdewletn fransiz ronakbr xebatkarn kurdan ji ser tixbn Turkiy bi dr dixnin... Pit evend titn tahl, niha j, perojeke nexuya. Wext niha li dij Memduh Selm Beg diherike, dil w digivine, mjiy w dike war ern dijwar. Wexta malkambax niha her tit guhertiye; reng bi ten bne rengn bed mirdar, bhn bi ten bne bhnn gen, tahm bi ten bne tahmn tahl, tj tir, deng bi ten bne dengn nexwe hs bi ten bne hsn mir... Memduh Selm Beg i div? Ev div awan xwe li hember rn wext rabigire?.. Wext div neherike. Wext div bi w dest p bike bi w biqede, -wek ku di ew rzn rojn Pars de hatib nivisn. L awan? Meriv awan dikare zora wext bibe?.. W di destpka 1900 an de kitbeke H.A.Giles xwendib; ChuangTzu. Di kitb de, ber 2500 salan Chuang Tzu xewnek dibne. Di xewn de ew peplekeke bik e difire. Gava ew ji xew hiyar dibe, ew nizane ka ew peplek e ku di xewna xwe de merivek dtib yan j, ji bervajiy, ew merivek b ku di xewna xwe de peplekek dtib. Chuang Tzu weha digot; Min di xewna xwe de didt ku ez pepleyek bm ku li asmanan difiriyam min tu tit di derheq Chuang Tzu de nizanb. Chuang Tzu hostey xewnan b. B guman. W wext
174

h gor xwe eyar dikir. Ew serdest wext b. Reng, bhn, tahm, deng hs li gor daxwaza w ekil digirtin. Ew hostey peyv, gotin, qise terman b j. W bi xwe naverokek dida wan. Gava w dixwest, ew dib peple gava dixwest j, ew dib meriv. Memduh Selm Beg j div bibe serdest wext. Wext div li gor daxwaza w ekil bigire, ne ku ew. Gava bhn l teng dibe, nefes l diike, ew div bibe pepleyek bi fir bikeve. Do, ro sibe div bikevin nav hev ew di nav wan de, li gor daxwaza dil xwe, here were. Ew ar deng, ew ar dengn pir hja div winda nebin. Ew div xwe ji xezeba wext bide al li hember lstikn qeder xwe rabigire bikene. Yan na, yan
na...

Hing Memduh Selfm Beg nabe Memduh Selm Beg. Hing ew tk dere hew ji navna eva re derdikeve. Meriv di nav wext de dij, di rbara wext de diherike. L Memduh Selm Beg div, bi xwe, bibe rbar. Wext agir e ku diewitne. L Memduh Selm Beg div, bi xwe, bibe agir. Dinya heye. Wext heye. L Memduh Selm Beg j heye. Yan na... Yan na... L awan?
6

Ferha'y, Xezal, Li te difikirim, Li evn, evna me difikirim. Li rastiya can, dil ruh difikirim, Li tesrn wan, li ew demn me yn kurt, l xwe
hja difikirim. Ez, heval te, evndar te y bhe di nav valah bdengiyeke bo de rnitime difikirim,
175

Li wext xezeba wext difikirim, li wexta bihur. Ew demn xwe bihurn, ew n, d ew bi n de venagerin,

Edderenge,pirdereng... L ez heme, ez dijm, mixabin, ez heme, ez dijm.

Li am, di nav dilkeseriyeke malkambax de. Ez li te difikirim, U difikirim ku ez d, tim tim, li te bifikirim...

Memduh Selm Beg ne afr e. Ew bi ten evndar iran e. Ev cara yekemn e ku Mernduh Selm Beg rahitiye pens bi awak ir kerb kesern xwe tne zimn. Bi tirk. Ne ji bo kesek din. Ji bo xwe. Ew dizane; nivsn j derman e. Dermana diln bi birn. Dermana li dij xezeba wext. Wek pir titn din, niha Antaqiye jiyana Antaqiyey j li pey w man. Niha am heye. ama erf. Bajar kevn. Yek ji navendn kultura slam. U li am j taxa kurdan. Bel, taxa kurdan. War kurdn am. Taxeke peregende, near, belengaz. Di quntara iyan de. Xan li ser hevdu. Kolan kun bik tevlihev. Taxek ku ji jiyana bajr bi dr e. War kurdan; war kesn bwelat, war kesn ji welat xwe reviyay, war kesn ku nikarin li tu deveran bi ch bin rehn xwe binin erd. Memduh Selm Beg li mala dostek xwe dimne. B guman di taxa kurdan de. Ji Memduh Selm Beg p ve, gelek kesn din j sirgn am bne. Piraniya wan j hevaln Memduh Selm Beg ne; Celadet Bedirxan, Qedr, Ekrem Mihemed Cemlpaa, Hemzey Miks, Dr. Nafz biray w Nureddn Usif. Ew j li taxa kurdan, li mala El Axay Zilfo dimnin. Herweha Haco
176

Axa zarokn w j. Hevaln w, niha, dizanin ku Memduh Selm Beg nemiriye dij. Niha Memduh Selm Beg j dizane ku hevaln w pir xwestine ku alkar li Agiriy bikin xwe bigihnin ore. L ji ber sebebn dr dirj tu tit bi dest neketiye. Niha ew dizane ku hevaln w, serokatiya Xoybn hewl daye ku ji ser tixbn Sriy j serhildanek pk bnin rf bibin ser Turkiy. Wan xwestiye bi v away j alkar li orea Agiriy bikin. L mixabin, ev j bi ser neketiye. U ji ber v yek ye ku fransizan kurd ji tixb bi dr xistine ew anne am. Niha ew dizane ku navbera Turkiye Firans ji her car tir e. U Memduh Selm Beg niha bi titek din j dizane; orea Agiriy bi temam tk ye, Ihsan Nr Paa hevaln w xwe spartine Iran, ji ervanan gelek li der dorn Agiriy mane hinan j xwe ghandine Sriy ordiya tirk her der vegirtiye gundn doraliya Agiriy kavil dikin... U dinya j, bdeng, li v byer temae dike. Byern nexwe tahl yek h pey yek tn. Her der tar ye. ilka hviy li tu der naxuye. Memduh Selm Beg j li mala dost xwe rnitiye li xwe, li sida xwe, li Ferha'y, li orea Agiriy, li Ihsan Nr Paa Yaar Xanim, li Xoybn, li hevaln xwe yn din, li wext li peroja xwe difikire...
7

Memduh Selm Beg, Celadet Bedirxan Beg, Qedr Ekrem Cemlpaa Began. Bi hev re. Hevaln Memduh Selm Beg hem kfxwe in, hem j xemgir in. Ew kfxwe in, ji ber ku Memduh Selm Beg nemiriye dij. Ew xemgir in, ji ber ku Memduh Selm Beg negha mi177

rada xwe. Ew Memduh Selm Beg bi ten nahlin her p re ne, p re dipeyivin. L bel, titek heye ku ne Memduh Selm Beg tdigih ne j hevaln w; ima Ferha'y zewaceke weha dil kir? ima w weha xwe feda kir? Ew bi erkezek Urdin re zewic ye. Bi erkez dewlemend Edb Aswar re. L bel, i zewac! Edb Aswar li ser 50 sal ye. Edb Aswar ber j zewiciye xwediy du jinan e. Edb Aswar qozikxwarek rtirek ye. Edb Aswar nexwenda ye. Edb Aswar jiyaneke bedew dij... U Ferha di nav evend mran de Edb Aswar hildibijre! ima?
a-

wan keeke wel delal, xwed zewk tahm, xweperwerdeby, musknas, xwed hsn zirav bi merivek wek Edb Aswar re dizewice? awan ew dikare xwe weha qetl bike eke xedar txe dil Memduh Selm Beg, nas dostn xwe? Mrn min, ez j fahm nakim. Ev celebeke qetl e, xwekutin e. Bi v away, w xwe j kut, ez j kutim. Ez dizanim, evna me li ber dil w pir bi qedr qmet b. Ez dizanim, w ji min pir hez dikir. L ma w tu ferq di navbera min Edb Aswar de nedtin? ima w weha kir?..
8

Destpka 1933 an. H j li am. 1923 1933. Deh sal. Di welat xerbiy de deh saln xerb ecb. Gava Memduh Selm Beg ji Turkiy derket, ew bi niyeta salek-du salan derket. Salek- du sal bn deh sal. H end saln din divn? Ma ew d rojek venegere welat xwe? Reng e ku ew vegere. Niha mkanek derketiye ser riya w. Keysek l dixuye. L ew nikare biryar bide. Ew vegere yan bimne? Dudilt. Fikir gumann nezaniy. Ew hem dixwaze vegere hem j naxwaze.
178

1933 di eyn wext de dehsaliya damezrandina Koma-

ra Turkiy ye. Gava Komara Turkiy hat damezrandin, Memduh Selm Beg j dev ji Turkiy berda... Niha, pit deh salan, Turkiye e'fuyeke git derdixe. Ji bo kesn ku ji Turkiy hatibn derkirin. Ji bo kesn ku li dervey welt, li dij Turkiy xebitne. B guman Memduh Selm Begj yek ji wan e. Ber niha bi s heftan, yan roja 21' meha 12 an ya 1932 an, sefr Turkiy Memduh Selm Beg dt. Sefr xwestib w bibne. Sebeb hevdudtin ev b; eger Memduh Selm Beg vegere Turkiy, ew d ef bibe bikaribe wek hemwelatiyek Turkiy, bi awak serbest bij. Ev danezan, herwek Memduh Selm Beg, gihtiye kurdn din j. Niha i div? Ef derdikeve. Imkana vegera welt t p. Hesret derd kuln xerbiy dikarin li pey bimnin. Ew dikare, ji n ve, pit deh salan, bav xwika xwe bibne, eger bixwaze li Stembol yan j li Wan bi ch be. Ew dikare here di nav gel xwe de, bi nsann xwe re bij. L li mil din j hin rast hene; di biryara e'fy de ji bo kurdan, h ser kurdan tu tit nayn gotin. Rejma n, niha, tewr hebna kurdan j nenase. Zor zulim li welt her berdewam e. Ma evend xebat, evend zehmetkan, derd keder ne ji bo azad serbestiya kurdan b? Gelo ew niha vegere, ew d li xwe mikur ney? Ew d xanet li xwe, li jiyana xwe, h doza xwe li gel xwe neke? Ew d, bi v away, siyaseta rejma n ya Turkiy nepejirne? U digel van yekan; ma k garant dike garant dide ku ew d h Turkiy ney kutin? Ma w hindik bbextiya rejma n dtiye? Pa, ji bav xwika w p ve, tu heval dostn w li Turkiy neman. Piraniya wan hatin kutin, yn mane j li der179

vey welt, pardar sida Memduh Selm Beg ne. Di nav van deh salan de pir tit guhern. Ew j, hinek, hn jiyana n b. Li Sriy heval dostn ku ew bikaribe p re be, hene. U tit her girng; Ferha. Ew d awan Ferha'y, evna xwe ya abadn h van olan berde ry xwe j bade? Bila Ferha zewic be, bila Ferha'y kuleke bderman xistibe dil w. L Ferha evna w ye. Her her. Heta mirin. Ew dev j bernade... i div? yin yan mayin? Di nav zncra pirsan de helqa esas. Heyameke n, gaveke n di jiyana Memduh Selm Beg de. Biryar div li gor v yek were girtin.
9

21. Nsan, 1934. Antaqiye. Miri aziz ve muhteremim Efendim,

kr Mehmet'in son mektubunu zati alinize gnderecektim, fakat kalinca bir mazruf tekil edecegi iin kitabina ve bana ait kismim aynen istinsah ediyorum. Name. Nameyeke dirj. Ji Celadet Bedirxan Beg re. Bi tirk. Kes ku nam dinivse; b guman Memduh Selm Beg. Peyvn w. Qiseyn w. Bi kurd weha: Mr ezz efendiy min' muhterem, ... Min d nameya dawn ya ukr Mihemed ji we re bianda, l ji ber ku ew d bibya zerfeke mezin, ez be ku h ser min kitba w hatiye nivisn, ji we re dinivsim dinim... Bel, Memduh Selm Beg li Antaqiyay ye. Ji n ve. Ew venegeriya Turkiy. Herwek hevaln w yn din, w li xwe danan vegere. Mrn min, veger j div li gor hin qayidan be. Gava me her celeb qayide bawer dan bin lingn xwe, hing mana jn i ye?.. Qiseyn
...

180

w. Baweriya w. Away fikirn jiyna w. Xwediy qayide prensban. Yek ji wan; her celeb byer, mezin yan bik, girng yan negirng, div bibin helqeyn zncra jiyan. Rojn kin kurt div bibin helqeyn zncra jiyan. Wext, tev her celeb encamn xwe, div r li zncra jiyan negire. Eger meriv nikaribe v yek bike, hing byer, roj, wext mana xwe winda dikin. Yan jiyan mana xwe winda dike. U titn din ku di v navber de bn helqeyn jiyana Memduh Selm Beg; daxwaza w ya vegera Antaqiyay qebl b, - ji ber sebebn tenduristiy. W dest bi karek n kir, mamostet. W ji xwe re maleke hr, du ode, peyda kir ew niha t de rdine. W ji n ve peywend bi heval dostn xwe re dan. Herweha bi bav xwika xwe re j. U tit her girng; w bi alkariya dotmama Celadet Bedirxan Beg, Ren Xanim xeberek ji Ferha'y re and da ku ew ji mr xwe veqete, dev ji Urdin berde vegere, were bi Memduh Selm Beg re bizewice. W ev yek ji bav Ferha'y re j got. Ew niha li benda bersva Ferha'y ye. Niha, roj roja naman e. Ew rnitiye name dinivse. Dora nama Celadet Bedirxan Beg ye. Li ser dostek wan y kevn; Mihemed ukr Segban. Bijk welatperwerek kevn. Endam Xoybn. Niha h Frans. W kitbokek li ser kurdan doza kurdan nivisiye. Kitbeke ewt a. Kitbeke ku li gor daxwaza dijmin hatiye nivsn. J re bersv div. Bersfveke bi rk pk. Bersveke li ser rast belgeyan avaby. Bi zimanek xwe cdd. Niha, ew rnitiye van titan ji dost xwe y kevn Celadet Bedirxan Beg re dinivse. Memduh Selm Beg reben! Li milek ew name dinivse, li milek j ew li byer, wext sid difikire...Ew
181

d h i bibne! avn w yn bi ken d h ahdn i bibin, i nebin! Her weha ye; di rojn teng, tar, dijwar malkambax de heval, dost hogir km dibin. Her weha ye; ikestin, biserneketin bi xwe re qurbann xwe ikestinn n tnin. Her weha ye; di rojn dijwar ikestxwarin de, ji kfa xanet, durt, fetbaz, berber, sextekar hesdiy re payan tune. Gur ji mij dman, xanet durt j ji rojn teng dijwar hez dikin. Kurd rojn weha dijn. Hv tk n. Miraz qurmin. Sida xirab neguherf. Serhildana Agiriy ikiya. Bi d ikesta Agiriy re, partiya Xoybn j ikest xwar. Berber, dijt dijminahiyn str hatin p. Gelek kes n teslm Turkiy bn. Gelek kesr ji heval dostn xwe yn kevn, ji doza xwe bada. Niha j hevalek w y kevn kitbokek h dij wan doza wan nivisiye. Niha dostiyeke din ya kevn j ikest xwar... Malmrato!.. Ma ev bbext bi te diket? Ma qet qedr qmeta rojn me yn Stembol j li nik te tuneb? Ma merivek zana tgiht evend xwe bik dike?.. Heyf.
10

Ferha. Xezal. Zimanrna ber dil Memduh Selm Beg. Stxwar. Sidre. Memduh Selm Beg li dij wext er dike, ew dixwaze bibe serdest wext. Ew dixwaze bij, bi her away bij. Ew naxwaze xwe meshyetn xwe ji br bike. L birna ser dil w naceribe. Ew her teze ye. Ew bi jana birna evn dikeve xew bi wan hiyar dibe. Ferha bye agir ketiye psra w. Ferha her p re ye. Li her der. Her saniye deqqe. Ew awan dikarib weha kor kerr bya! W awan dikarib evneke weha paqij zelal, keikeke weha delal narn ji dest xwe birevanda!..
182

Evn yekta ye. Evn her roj nay ber deriy merivan. Ew bi spari j nay dtin. Di hem jiyana xwe de meriv carek-du caran bi taya evn dikeve. Ne zde. Hing?.. Hing ima Memduh Selm Beg li evna xwe xwed derneket, bi her tit xwe, bi her away l xwed neb?
ima? L Memduh Selm Beg hv heye. Ew hv dike ku pln kfxwe serfiraz yn sid d rojek l vegerin. Evna w d l vegere. U ew d, dsan, xwe bidin ber beroka evn. Yan na, ev birna xedar d w biku-

Ew li hviya xebern proz e.

11

1935, rojeke germ ya bihar. am. Li taxa Muhacirn. Li mala Celadet Ren Bedirxan. Her du bi hev re ne. Wan jiyana xwe yek kirine. Celadet Bedirxan bi

dotmama xwe re zewiciye. Jiyaneke mesd xwe hatiye p. Li welat xerbiy. Her kes dizewice, dibe xwed mal, dezgeh, zarok jiyaneke neten. L ji Memduh Selm Beg p ve, Herwek ku t gotin; kevirn Xwed li ser w barne. Pln kfxwe serfiraz yn sid l venagerin. Ji bervajiy, her ku dere ew j bi dr dikevin. Neb. Xebern proz nehatin. Evna w l venegeriya. Ferha nehat. Ferha d ney. Edet tore r l digirin. Edet toreyn kevnare; belayn ser w. Dijminn eq, evn hsn xwe. Ma ez naxwazim?.. Ev zewac kozeke agir e ketiye dil min. Jn ji min re bye heram. Ez her li kek Memduh difikirim... L mixabin, ez nikarim dev ji van deran berdim. Ji dil min nay. Ez nikarim. Ma xelk d i
183

bibje? Ez bi v hal xwe awan vegerim nik bav diya xwe?.. Nabe... Min xwe kut, xwng, min xwe kut. Ez d nikarim ji kek Memduh re j bibim yar. L ez ji kek Memduh re nebm yar, herweha ji kesek din re j nebm... Gotinn Ferha'y. Ji dev Ren Xanim. Ren Xanim; jineke zane, ronakbr dilsoz. Dil w bi Memduh Selm Beg diewite. Ew dixwaze alkariy bike. L awan? W Ferha dt, p re peyiv, pir dil kir xwest dil w bigire, w raz bike. L neb. Mallesef, Ferha pir li dr e. Eger ew nzk me bya, me d, hd hd, ew raz bikira... Tev v yek, meriv div teseliya xwe nexne. Heye ku ew di rojn p de xwe biguherne. Gotinn Ren Xanim. J re. Memduh Selm Beg li mala wan e. Bi mvan. Ew ji bo serdan hatiye. Herwek piraniya caran, mesele dsan evna Memduh Selm Beg Ferha'y ye. Sal dibuhurin, l mesele, pirs birn her wek xwe dimnin. ima? ima weha b? Ren Xanim titek ku her kes l difikire, ji Ferha'y pirsiye: ima ew bi kalemrek xwediy du jinan re zewic? Bersva w di gotinn w de ye. Ez ji kek Memduh re nebm yar, l ez ji kesek din re j nebm... Ax Memduh Beg, ne tu ne j mrn kurd, hn kes ji hal jinan fahm nakin. Qet hn nizanin, tnagihn ew i difikirin, i hs dikin... Icar tu dizan, Memduh Beg, ev fikir ji k ketiye ser Ferha'y? Naxr, ez p nizanim... Bineva Narn, Memduh Beg, Bineva Narn... Te dastana Bineva Narn hn Ferha'y kiriye. Ew ji Bineva Narn hn bye ku xwe bi sax bine axa re. Bineva Narn... Bineva Narn Cebeliy Hekkar.
184

Dastana kevn, dastana evn. Bel, di wan rojn xwe de, gava Memduh Selm Beg di bin siya evn de bedena Xezala xwe dinas, w j re behsa Bineva Narn j kirib. W xwestib ku Ferha w dastan hn bibe. Evna Bineva Narn, evna kea koeran. Evna seroker iyayn Hekkar. Evneke xwe, bi kul birn, kevnare. Delor Cembeliy min delor, emr min bi heyran, ser min bi gor!.. L k dizanb ku jiyana Ferha'y d bibe jiyana Bineva Narn? K dizanb ev gotinn han yn Binev d bibin heds bikevin dev Ferha'y. Bila mr meriya bi dil meriya b, bila nan heb dew tune b, bila xwarina meriya garis bi gilgil b; bila lehfa meriya ezman bilind b; bila doega meriya ji erd il b; bila belfa meriya ji kevir b; bila tr pars tim li mil b; bila bin tr meriya bi qul b; bila ch meriya ne li vir b, h snor Ecem gwir b; bila mr meriya ne bi dil meriya b, bila sib heya var ne kar b, ne ixul b, xwarin libas pir b; dil meriya tim bi kul b... Jiyan dubare dibe. Derd kesern dastanan roj jbi car dibin. Peyvn Bineva Narn, ji n ve, ji dev Ferha'y derdikevin...Jiyan! Jiyana nenas, jiyana piral!..
12

Berbanga Antaqiyay. Li aliy Rojhelat, di nav iyayn hn berz de tav hilt. Giran, giran. Li aliy rojava, trjn jar yn tav pln deryay hembz dikin li ser diirsin. Tariya ev winda dibe. Yek-du strkn may j ko dikin derin. Wext reng diguherne. Rengeke ron, hd hd, hawirdor vedigire. Di nav bdengiyeke zz de. Ji deng pln av p ve, tu deng tune. Pl j, hd
185

hd, xwe radigihnin qerax. Pl di nav lstikeke rn de ne; dinya hiyar dibe ew dikenin, distrn. Bi away xwe, bi ziman xwe. Li qeraxa av j Memduh Selm Beg. Ew ji rengguherna tebyat hez dike. Di demn weha xwe, bdeng balk de ew xwe znde jiyay hs dike. Gava rengn ron hawirdor vedigirin, ronahiyek di nava w de j hilt. Hing bedena w germ dibe dil w bi germiyeke taybet hildav. Digel her celeb derd, kul keser... Niha, ew, dsan, li ser riya biryarn girng e. Niha, w, dsan, koeke n div. Mixabin. Dinya ber bi rojn germ dilezne. Antaqiya j ber bi rojn biryarn girng dilezne. Isal, yan 1937, qedera Antaqiyay diyar dike. Turkiye doza Antaqiya, Iskendern Kirikxan dike. Pit tkna dewleta Osman, ev dever, herwek Lubnan Sriy, ji aliy Fransey dihat dare kirin. Niha, 17 sal bi d peymana Lozan re, Turkiye ji Frans daxwaz dike ku ev dever bibin devern Turkiy. Par Frans azadiya Sriy qebl kir. U serokatiya n ya Sriy j dixwaze ev dever di nav tixbn Sriy de bimnin dawe dike ku ev dever ereb in. Franse? Franse j, wek her car, carina li ba tirkan, carina j li ba ereban e. Ew carina dixwaze ev dever xweser bin, carina bibin tirk carina j bibin ereb. L serokamr van deveran General CoUet(bel, ew bye general) bi ser tirkan e. Ew wek tirkek dixebite da ku ev dever tev tixbn Tirkiy bin. Yan bi gotineke din, rew ba naxuy. Memduh Selm Beg ji tecrubn xwe, ji tecrubn tarxa gel xwe dizane; welatn bkes, bpit, bhz nikarin xwe li hember hz welatn strtir ragirin. Ew dibin para r Ruhistn. Ew masiyn bik in di er masiyan de ew dibin para masiyn mezin... Tu peroj ji van deveran
186

re tune. Ew d yan tev Turkiy yan j tev Sriy bibin. U eger fransiz, bi her away, xwe bidin ahy tirkan, hing qedera Antaqiya, Iskendern Kirikxan j bel dibe. U hing gaveke n ya qedera Memduh Selm Beg j diyar dibe. Hing ew div, dsan, ko bike ji xwe re warek n bibne. Di berbanga ron ya Antaqiyay de, li ber qeraxa deryay, Memduh Selm Beg hd hd dimee careke din h sida xwe, li peroj difikire. Bi dilek germ zz.
13

Rojn re. Di nav rojn re de roja re. Roja n. 1939, rojeke ji rojn gulan. Tarx sid, bi hev re, biryara xwe dane; ry Memduh Selm Beg d nekene.

Antaqiya, Iskendern Kirikxan tev Turkiy dibin. Qedera wan diyar b. Di bin avnriya heyeteke Koma Netewan de hilbijartin bn. Meclseke n hat p. Ji 40 endamn mecls 22 tirk, 9 erebn elew, 5 ermen, 2 ereb 1 yewnan. Ev mecls pkhatina w qedera Antaqiyay nan dide. Antaqiya h j xweser e. L di bin wesayeta Turkiy de. Turkiye li fersend digere ku Antaqiy bi temam vegire. Hzn ekdar eskern tirk ketine bajar gundan. Ew hd hd dar dixin dest xwe. U Memduh Selm Beg. Dsan li ser riya koeke n. Ji welat xerbiy ber bi welatek din y xerb.
L roj!..

Roja n. Roja ji du dostn kevn xatirxwestin. Ji bav diya Ferha'y xatirxwestin. Bel, ew j n. Wan xatireyn xwe li pey xwe htin ew n. Ji nikek ve. B xeber, b gotin, b gil b gazin. Bi hev re.
187

Ew ewitn. Nv ev agir bi mala wan dikeve. Kes nizane awan. L ew pir dereng bi xwe dihesin... H ber end rojan Memduh Selm Beg bav Ferha'y bi hev re bn. Ew li ser byern dawn yn Antaqiyay hal Ferha'y peyivbn. Ew careke din li ber xwe ketib ku Memduh Selm Beg Ferha negihtibn miraza xwe. Wan j hazir dikirin ku dev ji Antaqiyay berdin herin Urdin, nik kea xwe... Heyhat. Niha, tev gelek kesn din, li heweke fireh ya maleke erkez, ew h na wan rnitiye. Memduh Selm Beg du nasn xwe yn nzk winda dike. U ji dara evna w ku ber bi hikbn dere, du peln gewher jndar diwein. Mixabin, dar rt dibe. U ew... kesa ku av dida dar. Kesa ku dar hin kir, dar mezin kir... Ferha. Xezal. Li koeyeke hew. Ew tev end jin mran rnitiye. Sergirt. Di nav kincn re yn n de. avn w yn xweik ji girn werimne. Qermek li ser en r zde, pir zde bne. St xwar bye. Fer avan winda bye. Derd, keder keseran ew pr kiriye. Ew, bhereket, bruh, li ber xwe dinihre. Ax wext! Wexta xopan, wexta dn. Agir xezeb, berfendey derd, kul xeman. Ew ji bo na bav diya xwe hatiye. Ew, niha, sw bkes ma. Gelo haya w heye ku Memduh Selm Beg j di tahziy de rnitiye?.. Pit evend sal, ev cara yekemn e ku Memduh Selm Beg w dibfne. Cara yekemn. Memduh Selm Beg div p re bipeyive, xwe bigihne w. L awan? Di nav v niy de nabe. Ew nikare, niha, here ba w j. Eger ew here ba w j, ew nikarin bi hev re bipeyivin. Di nav v niy de, di v roja re de, ew d ji hev re i bibjin?.. Sid, bela sere mine... tu dsan li min hat xezebe.
188

Pit van saln re, te ez ew di rojeke weha re de an

ry hev.
14

Bigir, bi tra xwe bigir. K dibje tu d negir? K dibje gir erm e? Bigir, hinek din bigir. Bigir ku tu

hinek rehet bik...

L bel, ew bi xwe j digir. Hrs ji avn Memduh Selm Beg j gr dibin. Ewj, Ferhajxwe ranagirin. Kela giriy bi ser wan re t. Memduh Selm Beg fersend dt ku bi Ferha'y re bipeyive. Ew niha h mala dostek w ne. Li odeyeke bik xweraxist. Her du bi ser xwe. Bi ten. Li hember hevdu. Gava ew hevdu dibnin, ew nizanin i bikin, awan hereket bikin. Ew bdeng li hember hevdu rdinin li hevdu dinihrin. U gir. P gir. P bi end hstirn zelal derd kuln roj, meh saln bhejmar fadekirin. Pf bi avn il hesreta abadn salixdan. Pa j bi dengek nizm zz, bi awak xemgn end peyv. Ferha... hevala ezz,.. sida xirab dev ji me bernade. ima me d di rojeke weha de hevdu bidta?.. U ima te weha li me kir? Min xeber j andib... Memduh abi... ez i bibjim? Ma k dixwest bila weha be? Ez gazin li kesf nakim, li te j nakim. L, te ez s car kutim... Cara pn, gava min bihst ku tu ehd ketiye, ez mirim. Cara duwemn, gava ez zewicm, ez mirim. Cara siyemn, gava min bihst ku tu sax vegeriyay Antaqiyay, ez careke din mirim... Ez mir me, Memduh abi, mir... Na Ferha, tu div weha nebj, li xwe neheq nek. Tu dij, tu d bij... Ez, ev roj, li te difikirim. Min dntiyeke mezin kir, na ne dnt, kertiyeke mezin.
189

Ez d rojeke ztir bi te re bizewiciyama. Min d nehta tu ji hinn din re bibya yar. Memduh abi, ez ji kes re nebm yar. Eger min quwet hz hebya, min d xwe bikuta. L ez tirsok derketim min xwe bi awayek din kut. U niha, pit mirina d bav min, ez hinek din j mirim. Na, Ferha, tu d nemir... were, dev ji w jn, ji wan deran berde were. Tu roniya av min , li ser ser min ch te heye. Were... Nabe, Memduh abi, nabe. Ez mirirn. Bedena min elmis, dil min kizir, mjiy min pere b. Ez hew dikarim ji te re bibim yar... Weha mebje, ez heyran. Were, em bi hevre derd kuln xwe rapin, em ser bidin ser hev, bi hev re jneke basd, le bextiyar bijn. Were Ferha... ez li heviya te me. Ez d heta mirin h hviya te bim. Dsan gir. Lehiyek ji hstiran. Her du bi hev re.

190

PAYIZA UMIR

K?..

Ryek hr, jar zerby. Li eniy qermekn salan, qermekn umirek tkel rengn. Por sp ehkir. avn re li ser avan du helqeyn gulover hesinn; beravik. Li ser lvan simbl. Livna lvan, bi awak eseb. Li ser lvan ken. Keneke paqij, keneke ebed. Bel, ew; Memduh Selm Beg. Jiyaneke dirj. Keneke kurt. Axneke dilsoj. Rpeleke bi keder. Peleke zerby bi evn neqiand.
Bel, ew. Merivek ziravbihfstiyar. Bi qayide prensbn jiyan perwerdeby; rind, qenc, ji merivan

hezkirin, ji jiyan hezkirin, evnwelat, evndar evn byin, dilsoz, fedakar, sebir, nefsbik... Qayide prensbn jiyan; helqn zncrek. Zncrek ku bedena w, mjiy w paye. Xwediy kevokn evna qurmi. Xwediy xewnan. Xwediy gotinn kin kurt, l xwe. Ew; tava rojhelat, ewqa rojava, nivskarn do roj, medeniyeta do roj, ifr, pexan, huner musk. Deng musk. Nemaze deng keman; tray, trayy, layyyy... Deng av, deng jinan deng dil. U siyaset. Jn... jn, digel her titj tu dsan xwe . Lv, bi ken, dilivin. av h dora xwe dinihrin. Memduh Selm Beg li otl, li der dora xwe dinihre. Roniya lampan li ser lvn w yn bi ken dilzin. Ahyek ry w di bin siy de ye. erm qermi y r dihve. Li ser bbkn avan j bi dehan, bi sedan fikir. av ba nabnin, fr avan roj bi roj, kmtir dibe. Ryek weha dewr dewran dt i nabje! Li milek meraq, li milek j aram. Li milek kbar, li milekj bhuzuriya dil. Li milek bawer, li milek xem ik. Li
193

milek bihziya zann tecruban, li milek bhziya derd kulan. Li milek bextiyariya jiyna jiyan, li milek j birndariya dil. Bel, dilek bi keder birndar. Dilek ji mirazan bi dr. Dilek kal. Sal bihurn. Wext, dsan j, wek xwe kir; dil Memduh Selm Beg ewitan, pita w xwar kir, por w sp kir beravik xist ber avn w. Gelek dost hevaln w n rehmet. Ew yn mane j hd hd derin. Di nav kesn y de du kesn ku opn kr di dil w de berdan; bav w Celadet Alf Bedirxan. Bel, ev her du merivn ku li ber dil w yekta bn, j n rehmet. Celadet Al Bedirxan di 1951 an de, bav w j 1953 an de n rehmet. Wext diherike, dewr diguhere. Guhernn n tn p. Memduh Selm Beg j giht payiza umir xwe. Sal ber bi 1960 an hildikiin, umir w j ber bi jr dadikeve. Ew ber bi welat ebed ketiye r. Ji 1940 an vir ve, saln bihurn, km, zde, vekhev bn. Saln t, mirdar xirab... Dinya kal malkambax erek din y dijwar jiya. Bi milyonan ketin ber pln er n. Niha j dinya birnn xwe radipe. Di jiyana Memduh Selm Beg de guhernn cdd nebn. W saln bi hesret, kahr jan bihurandin... Hesret, qahr jan; s sitnn esas yn payiza umir
Memduh Selm Beg. Ew, bi hdka, radibe p. Heval ku ew dip, t. Ermenek; krikor Mazlumiyan. Xwediy Hotel Baron li Heleb. Dostek kevn y Memduh Selm Beg. Ew carina t ba w end rojan li otla w dimne. Her du bi hev re, li salona otl rdinin. Monsieur Memduh, em kal dibin... Kal, kaht, kalbn... peyvn ku Memduh Selm Beg,
194

roj bi roj, hn zdetir dibihse. Bel, mr min... wek her tit, wek her kes, em j kal dibin. Bi fransiz. Bi ken, l bi keser. Hema li otl binihre. Ka ew rojn kevn? Ka ew rojn ku Werner Otto von Hentig, Wilhelm Wasmus yn aleman, Lawrence y ngiliz li v salon rdinitin siyaseta duwel dipeyivn?.. Di dawiya 1930 an de, nivskar Agatha Christie dihat. Oda w li qata jorn b. Ew sib z radib, li balkon xwirniya xwe dikir pa j dest bi nivsn dikir. Ka ew roj, monsieur Memduh, ka?..
2

Odeyeke Hotel Baron. Li Heleb. Li koa od textek fireh, ji bo du kesan. Du mase, end kurs, h ser dwaran lewhe tablo balkoneke fireh. Odeyeke ron. Li ser maseyek xwarin vexwarin. B guman, araq
J1-

Li ser text du kes. Memduh Selm Beg jineke es-

mer, xwe, bedew. Gava daxwaza beden li Memduh Selm Beg t xezeb, ew xwe davje otln am, Heleb Beyrd. Mixabin, ew nikare xwe h ber daxwaza beden ragire. Nabe. Daxwaz dil w, mjiy w dihejne. Daxwaz dil w dl digire. Ruh w dikeve nav newaln bbin. Hing ew dil dike bedena xwe bigihne nik bedeneke nerm, bedeneke din h nik bedena w dirj be her du beden bi hev re yek bin... Li am, Heleb Beyrd dostn w hen; ermen, yewnan, tal, fransiz, tirk. Ew daxwaza bedena w dadixnin, tiya got w diknin. Niha j h oda Hotel Baron, dosteke w ya ermen be195

dena w ya kal hembz dike. Bedeneke nerm germ li ser bedena w strana hez, co ehwet dibje. Memikn str ciwan pirn snga w radimsin. Lv h ser ry w digerin. Destn narn por w, bedena wf mist didin. Berzik, qudret quweta ecb agireke nedt dadixe dil w. Dengin xwe, dengn hezkirin ehwet besta w digihne spdn zewk. Tu i xweik , tu i rindik ... Di nav coa naln de end peyv. avn w girt ne. W xwe daye ber pln ehwet. Bhna beden, sng, st gerdana keik ew sermest kiriye... Memduh Selm Beg li v der, bedena xwe teslm bedeneke narn dike, bi bhna yekbna bedenan sersem dibe, ji zewk heyecan difire. L bel, mj j ber bi alk din difire; ber bi Ferha'y. Ber bi Xezala narn. Ew li w difikire w xeyal dike. Wek ku bedena w bi bedena w re yek dibe. Wek ku ev bhn bhnn bedena w ne. Wek ku ev germ ji bedena w radibe. Wekku ew xwe berdide nav krahiyn w... Ew rojn Antaqiyay ku wan xwe dabn bin siya evn, t bra w. W kincn w j dikirin, h bedena w ya tahz dinihr, bedena w ya nerm mist dida, her aliy bedena w radims bi germ daxwaza bedena w difir. Bedena te i xwe e, avn te i xwe in, por te i xwe e, htn te i xwe in. Tu xweik, axxx tu...
3

am. Taxa Muhacirn. Li ser kaa tax maleke kevn. Du qat, du ode heweke hr. Di hew de brek. Li kleka dwr end darn gulan. Dwarn ji kevirn re. Qata jorn oda razan. Qata jrn kitabxane. War Memduh Selm Beg. Pit ku w ji Antaqiyay
196

bar kir, ew hat li am bi ch b. W li am j, heta demeke dirj, mamostet kir. Pa wdevj berda. Niha, destpka 1960 an, ew teqawt e. Ew i dike? Ew d i bike? Ew dikare i bike? Ew li mal e, pir km ji mal derdikeve. Ew li mal, di nav kitbn xwe de ye. Gava ew derdikeve der j, ew dere nik heval dostn xwe. Qedr Ekrem Cemlpaa, Ren Bedirxan gelek kesn din j di v tax de rdinin. Ew hevdu dibnin. Ji hevdu p ve, tu kesn wan tune. U titek din; Memduh Selm Beg h j xebata xwe ya siyas didomne. H j peywendiyn w yn siyas hene. L b guman, ew hv, ewk heyecana 1920-30 an nemaye. Ji wan rojan tit ku ew pir meraq dike, kite-kitn orea Agir serphatiyn Ihsan Nr Paa ne. ore tk. Ihsan Nr Paa preka w xwe spartin bext Iran ew niha li Tehran dijn. L bel, Memduh Selm Beg tu car keys nedt ku byern tkn rewa Ihsan Nr xanima w bizanibe. W Ihsan Nr Paa, ji w roj p ve, tu caran hevdu nedtin. Ew wan meraq dike. Ferha veneger. Ew h j li Urdin ye. Birna Memduh Selm Beg sax neb. Ew her die. Ew h j h hviya hatina Ferha'y ye. Memduh Selm Beg ku tu car nedixwest bi ten bij, h j, ten dij. Memduh Selm Beg ku mal, jin zarok dil dikir, di v payiza umir xwe de j, bi ten xwediy kitban e. Kitb bn zarokn w. Ew her xebit ku dinya bibe dinyayeke tir. W xwe westan ku jiyan hn tir be. L niha, di payiza umir xwe de, ew p dihese ku jiyana w bi xwe dere. W xwend, pir xwend. W dil kir ku pir tit hn be, pir tit bizanibe. Ew bi klaskn kurd, rojhelat roja197

vay mezin b. Di saln zanngeh de j, w nivskar feylesofn njen xwendin. Ew b hevalbend kitabxanan. Li Pars, li odeyeke pir bik sar, di bin ronahiya irayeke jar de, w and edebiyata fransiz hn tir nas, ore medeniyeta Frans hn tir hn b. Kitab, kovar rojname h ber ser w riziyan. Li Galatay, di nav dengn qahpik serxwean de, w ser xwe bi siyaset teoriyn siyaset and. Li Antaqiyay, ch ku bhna w l derdiket, kitabxana w b. W nedixwar, kitab dikirn. W venedixwar kovar dikirn. W li xwe nedikir, rojname dikirn. Ew li ser riya

zann b derw, b dn. L mixabin, hezar mixabin... Ev xret, zann ked ji derd evn re nebn are. Digel evend zann, w dermana birna evn nedt. Niha j, ew li kitabxana xwe rnitiye van titan dinivse. Wek nameyek. Ji dost xwe y gorbeht Celader Bedirxan re. Bel, ji Celadet Bedirxan re. Memduh Selm Beg her hefte ji s kesan re name dinivse. Ji s kesn mir re; bav w, Celadet AlBedirxan Ferha. Roja sem, pit nvro ji bav xwe re. Roja arem, pit nvro ji Celadet Al Bedirxan re. Roja pncem, pit nvro j ji Ferha'y re. Ger Ferha nemiriye. Ger Memduh Selm Beg h j hv heye ku Ferha d vegere. L bi alkariya nameyan, ew p re dipeyive, w bi br tne. Mixabin ku Memduh Selm Beg ne nivskar e. Eger w bikaribya, w d romanek li ser evn binivsa. Romanek ku bi kfxwe serfiraz diqede, evndar digihn mirazn xwe dibin mesd. L ew nikare tu romanan binivse. Di dewsa romanan de ew name dinivse. Bi v away, ew bi xwe re bi qedirgirn xwe re di198

peyive.

Bel, mr min... evn sewda dntiya her mezin e. L dntiyeke wel ku meriv b w j nabe... Mr min, ez j li r me, ber bi te tm. Di demeke kurt de, ez li nik te me. Li hviya min be...
4

Destpka 1965 an. Rojeke il. Li der baran dibare. Iroj kfa Memduh Selm Beg di ch de ye. W ji xwe re desteyek diran dane kirin roj roja yekemn e ku ew wan bi kar tne. Ew bi ken e. U di ser de j, ew roj henek dike. Titek ku meriv z bi z l rast nay. Ew li mala Qedr Cemlpaa wan e. Ew Qedr Beg di oda rnitin de, li dor maseyeke raxist rnitine vedixwin. Wek her car; araq. Lampayeke str ji jor ronah direne ser mas ryn wan. Li pa Memduh Selm Beg, li dwr xaleyeke xweik, bi dest hnand, dixuye. Li ser xalf s siwar li ser hespn kihl in. Libasn netewey li wan in di destn wan de j tifing hene. Hesp, du sp, yek belek, wek lehiyek diherikin. Li pey siwaran j iya, dar hinah dixuyin. Bergeheke xwe. Bergeha azad serbestiy. Memduh Selm Beg j roj xwe azad serbest hs dike. Derd, kul kesern ku her l tn xezeb, roj j bi dr ketine. Mr min, tu dizan ima ji araq re araq t gotin?.. Ez bi xwe j ba bi v yek nizanim, l li gor gotinan, ew ji peyva araq ya ereb t. Yan xwdan. Yan vexwarina ku meriv p xwdan dide. Tiriya bedew rn kiras diguherne, dikeve nav , di nav qedeh de bi av reng diguherne, dibe sp gewriya me diewitne. Gewr ewend diewite ku meriv xwdan dide... Araq, vexwarina araq, rewa kurdan, nezan, dijt
199

berber, hukimeta n ya ereb li Sriy, hal hewala dost hevalan, rew li Turkiy li Kurdistana Iraq hwd... Titn ku di eveke weha de tn peyivn, pir in. B guman, eveke weha xwe ji bo gotina daxwaza diln hevaln w j fersend e; Memduh Selm Beg zewac
div. Memduh Beg, tu hew dikar bi ten bihew. Sal derbas dibin, d em dibin kokim... Tu div bizewic. Jinek div h mala te be, li te binihre, xwarin vexwarina te hazir bike, nivn te germ bike evn te ji tentiy xelas bike. Xanimn pak delal pir in. Tu div bi

yekre bizewic...
Memduh Selm Beg i bibje? Umir giht dawiy. Miraz ikestin. Evn winda b. Rewa malkambax hat qeblkirin. Taxa Muhacirn b taxa payiza umir w herweha taxa w ya dawn li jiyan. Welat b xeyal. U niha j, pit van titan zewac. Zewaceke ku ji evn evndariy pir bi dr e. Mr min, d zewac bi min nakeve, ji min re nabe. Meriv carek dij... carek t din, carek mezin dibe, carek li ser jna xwe biryar dide, -tevf rast ewtiyan, carek kal dibe carek dimire... Min piraniya van titan bihurandin li pey xwe htin. Tit ku ez div niha bikim, li hviya mirin byin e. Ne zewac... Em awan bikin! Qedera min j weha b. Eger yek ji ew nameyn ku min ji Agiriy andibn, bigihta ch, niha ez j zewic xwediy zar z bm. Eger hevalek ji we xwe bighanda iy, eger r li min nehata girtin, eger Ferha d bav w nelezandina, eger edet toran avn Ferha'y kor nekirina, dsan, ez niha zewic bm L neb... Em awan bikin? Xwez egern ku ew behs dike, bihatina ch. Xwez her roja w bi evn bihata neqiandin. Xwez dax200

waz mirazn w nequrmina jiyana w bibya bergeheke rengn. L ew niha, di payiza umir xwe de, ba dizane ku jiyan ne bergeheke rengn e ne j nahiyeke bdawn e. Ew dizane, li hember jiyana sedsala bihstan her her kemn hene... heye ku di ser de j, jiyan bi xwe bye kemn. Mixabin, pit evend lez, bez, xebat keda saln dirj, w kemn qebl e. L bel, ew naxwaze ev, eva xwe bi xeberdann weha bibuhurne. Ew dixwaze ev kfa gur Mano bike. Mr min, dev ji zewac berde. T bra te, gava em li Stembol bn, em din Beyogluy li w der me maln yewnanan zyaret dikirin? Ew i ken speh bn! T bra te, evek, ez, tu end hevaln din n malek. Digel ku me pere tuneb. Li w der me tr xwar, vexwar, kfa xwe kir, bi kean re man pa j dest sib, em ji w der revn... T bra te?.. Haa, haaa haaa...
5

eveke bihara 1966 an. Antaqiya. Li ber qeraxa deryay. Li asmn, heyveke gulover strkn irs. Heyveron. ewqa heyv li ser av. Deng av... Li qerax ew; Memduh Selm Beg. Ew bi pasaporteke sexte hatiye dever xwe y kevn. Ji bo cara dawn. Ji bo xatirxwestin. Tu kes w nenase. Ji heval dostn w, ji nasn w tu kes nemane. Her tit guheriye. Di dewsa mala w ya kevn de, niha, apartimaneke str dixuye. Di dewsa mala malbata Ferha' y de, niha, parqeke zarokan heye. Di dewsa meyxana ermenan de, niha, pasajeke navnetew di dewsa bex Zrah de j, niha end karxane dixuyin.
201

Kalemr porsp Memduh Selm Beg hatiye bajar xwe y kevn. Ji bo bibrann. Ew hem roj li bajr geriya bi br an. i k? Rojn xwe yn kevn w, Xezal. Min deng kemana w ji v der dibihst... Cara yekemn min ew li v mal dt... Mala min li v der b min deriy mal j re vekir. Ew bav w dihatin v der... Dsan rojeke weha bihar b, gava ew diya xwe hatin bex... Gava bav diya w rnirin, evjhat v mal... K dizane, lingn w yn narn end car p li van kolanan kiriye!.. Eger em bi hev re bizewiciyana, min d li v tax xaniyek bikiriya... meyxana ermenan li v der b li meyxan ez bi bav w re h ser zewac peyivm... Li v der qahwexaneyek heb ku ez bav w din... Xwendegeha ku min bav w t de mamostet dikir, li v der b... Ew j niha li v der bya em bi hev re bimeiyana!.. Ka, ew roj li k!.. Memduh Selm Beg careke din ji Ferha'y re xeber and ku ew were. L ew nehat. Niha j, ew li ser riyeke n ye; riya zewac. Bel, ew d bizewice... Di dawiya dawn de, hevaln w ew raz kirin ku -qet nebe- payiza umir w bi ten derbas nebe. Wan j re jinebiyek dtin. Jinebiyeke erkez. Ew n bi jinik re peyivn, jinik j raz kirin. Di demeke kin de, ew d bi hev re bizewicin. L bel, ber zewac, Memduh Selm Beg dil heb were Antaqiyay. P Antaqiya di nav xatirn kevn de rnen, pa j zewaca edet. Antaqiya tu car, bi Memduh Selm Beg evend xwe nehatib. Antaqiya ev wek bkek xemiliye. Bajar kolann bajr di nav ronahiya lampayn elek202

trk de dilzin. Dengn xwe ji bajr radibin. Pln deryay dengn bi dzan tnin p. Dinya germ heyveron e. Li asmanan j ken lstika strkan heye. Strkn nazdar Leyl Mecnn j di nav koma strkan de duxiyin. Yek li rojhelat, ya din li rojava. Ji hevdu dr. Ew li hev dinihrin dibiirin. Evndar nagihn hevdu. Tim tim, yek h milek, y din jli mil
din. Memduh Selm Beg j li wan dinihre dibiire. Bi keser. Kelgir. Xwediyo!.. ima tu weha dik? ima te ev neheq qebl e? ima tu evndaran, van strkn delal nagihn nik hevdu?..
6

eveke payiza 1966 an. Li mala Memduh Selm Beg. Qata jorn. Ch razan, text w y fireh. Di derengiya ev de du meriv. Kalek prek. Memduh Selm Beg Wldan Xanim. eva wan ya yekemn. Bi hev re. Pitzewac. Mr jin. Li ber ser wan, li ahy Memduh Selm Beg, li ser mas ireyek. Di bin ronahiya jar ya ir de du bedenn pr. Her du j porsp. Memik, ht, sng, zik sty elmis yn Wldan Xanim. Bedena bik qermi ya Memduh Selm Beg. Bhna bedenn pr. Heyecana yekbna bedenn pr. Her du j ermok bdeng. Li nik hevdu dirjby. Destn wan di dest hevdu de. Zewaceke weha! Bi d 25 salan re Wldan Xanim careke din dizewice li nik mrek dirj dibe. Tahz, bi best daxwaz. Ji bo Memduh Selm Beg j, ev cara yekemn e ku ew dizewice, dibe xwediy jinek... Zewaceke ku bi daxwaz xreta heval dostan hatiye p. Zewaceke ku ji tirsa tenbn bi ten mirinhatiye p. Memduh Selm Beg dil tuneb ku bizewice. W di203

xwest her her h hviya evna xwe bya. Heta mirin. L heval dostan gelek zor dan. U di ser de j ji Stembol, ji xwika w nameyeke dirj li ser mesela zewaca w hat. Xwika w dixwest bila ew bizewice w dil dikir were biray xwe ziyaret bike. Ev name b dilopa dawn. W hew xwe ragirt... bi erkezek re zewic. Ne bi Xezala erkezan re, l bi erkezeke din
re.

Wldan Hanim hogeldiniz... Memduh Selm Beg, bi tirk, l xrhatin dike. Weha bdeng di nav nivnan de dirjbn nabe. Memduh Selm Beg dipeyive, j re behsa umir xwe y dirj dike. Wan, Stembol, Ewrpa, Stembol, Kurdistan, Misir, Sriye, Antaqiya, am. Di nav end peyvan de umirek dirj. Dostn w, hevaln w. Xwika w, ezza ber dil w. Jiyana w ya am. Rojn w. Kitbn w. Br baweriyn w. Biryara zewac... her tit bi end qisan, bi kurtebir. Me sern xwe danfn ser bahlfek. Em div li hev xwed derkevin, rz rzdariy km nekin, bibin heval hogirn hev... Bel, amanca v zewac; heval hogir byin. Ne evn. Ne agirn evn. Ne ew taya dijwar. Ne dntiya sewday. L heval hogir byin. Xeberdan alkar dike. Bedenn wan hn btir nzk li hev dikin. Germiya bedenn pr hn btir diguheze hev. Wldan Xanim dest xwe dibe ser snga w snga bpir mist dide. Hd hd. erm bedena Memduh Selm Beg wek erm bedena zarokek njidayikby nerm e. Pa dest, hd hd, ber bi jr dibe li ser zik bi d re jf li ser berzik digere. Til di nav pirn berzik de digerin. L li w der tu jiyan tune. Jiyan li w der vemiriye.
204

Dil piht hildav. Ew dest Wldan Xanim digire datne ser snga xwe bi xwe j, bi destan, w hembz dike. Bedenn me d hevdu, hd hd, binasin. Hd hd, Wldan Xanim... Bel, Memduh Beg, tu rast dibj.
7

Wldan Xanim; jineke rpak, bejndirj, porsp, xwenda ji maleke dewlemend hat. Ber 25 salan mr w y erkez bi nexweiyeke xedar dimire. Wldan Xanim; rpela n ya jiyana Memduh Selm Beg. Di demeke kurt de ew hn hevdu bn. Her du jji tentiya evn tar rizgar bn. Ew bedenn xwe yn pr digihnin hev ev bi germiya bedenan tij dikin. Ew bi hev re dipeyivin, derd kuln xwe ji hev re dibjin. L ji derdek p ve; Memduh Selm Beg tu car behsa Ferha'y evna xwe nake. W biryar daye, tu kes nikare dewsa Ferha'y bigire, tu kes nikare nzk l bike. Ch w krahiyn dil Memduh Selm Beg
W dest p kiriye, ji n ve, por xwe y weiyay eh dike, kincn xwe yn xweik kirasn xwe yn sp li xwe dike, plavn xwe boyax dike hn btir hevaln xwe dibne. Wldan Xanim l dinihre; va w dike, ser w dio, kincn w dio, li dora w wek perwaneyek dere t. L roj, bi d zewac re heft meh, titek n qewim. Memduh Selm Beg Ferha, dsan, dt. Li mala Qedr Cemlpaa wan. Dsan ew bi tay ket, dsan dil w ji qefesa xwe derket, dsan axn j rab, dsan hstir ji avn w gr bn. Ji lewre, Ferha vegeriyaye. Ji bin ve. Mr w Edib Aswar wefat kiriye. W j dev ji Ur205

din berdaye hatiye am, nik merivann xwe. U Qedr Cemlpaa j dil kiriye ku ew hevdu bibnin. Wan hevdu dtin, end gotin ji hev re gotin pa j xwe ranegirtin li nik n giriyan. Wan li hev nihr giriyan... Wan d ji hev re wek din, i bigotina? Ew careke din li ber sida xwe ya xirab ketin. Memduh Selm Beg evend sal li hviya w sekinfb, wexta xwe bi xem xeyaln w bihurandib, li hember wext xezeba wext er kirib. U di dawiy de, gava tixbn navbera wan li ber rabn b, hing Memduh Selm Beg zewicb. Ed ne Memduh Selm Beg, ne j Ferha teqet heb ku behsa evn yekbn bikirana... Iroj j yek ji wan rojn xedar e. Bhn li Memduh Selm Beg ikiyaye, wekku ew divetise. Wxwe, ji kerban, avtiye kue kolann am, gopalek di destan de digere. L kes, tu kes hawara dil w nabihse.
8

Name ji Ferha'y re. Bi tirk, bi tpn ereb. Canim Ferha, ev b demek ku ez ji te re name nanivsim. Pit hevdudtina me ya dawn, min taqet neb ku ez rahim pens. Bi gotineke din, birneke n di dil min de veb. L ez h j li ber xwe didim... Xwez min tu, cara dawn, nedta. Tu bi qas mistek maby. Tu ji min j prtir dixuyay... Ez i bibjim? Min jna te herimand. Tu neby xwediy mal, zarok jneke ba. Ne tu ne j ez, em di v dinya malkambax de nebn mesd bextiyar. Evna me xwe, paqij zelal b. Ew bi me re b, li nik me b. L mixabin, ji ber dntiya min, me xwe ghand ber siya we. Bi tene ber siya w. Ne w bi xwe. Ez niha li ser riya koa dawn im. Jna min b koe206

ke bdaw. L niha, d ez digihm dawiy. Titek heye ku tu div p bizanib; ez awekir derim... Name ji Celadet Al Bedirxan Beg re. Bi fransiz, bi

tpn latn. Mr' min' ezz, biray min' axret, Tu dibn, jn i bi me dike? Ez h j li v aliy din me, h j ji te bi dr. L zde nema. Te hinek din j sebir div. Ne zde. Pir caran ez li te, li jna me difikirim. Ev i jn b? Me i kir?.. Gava ez li jna xwe vedigerim l dinihrim, ev tit t ber avan; ez jiyme. Min pir ewt kirin, min dil hinan ji xwe ht. Min dilek zelal reben hr hr kir. L tu car min ji qayide prensbn jna xwe r baneda. Min bi zann, tu car, xirab nekir. Min bbext nekir. Min sextekar nekir. Min derew nekirin. Min zordar nekir. Ez ji bo xelk xwe y belengaz xebitm. Min xwe kir berdevk kol w. Ez h jji bo w dixebitim law w me. Bel, rast e, jna min, jna te bi derd, keser, kul, dijwar zehmetiyan derbas b. L ez bawer im, tu j wek min difikir. Eger em careke din bihatina v dinya malkambax, me jneke weha, dsan, qebl b. B guman, me d hewl bida ku ewt zde nebin. Em d, dsan, xwediy eyn qayide prensban byana... Name ji bav xwe re. Bi tirk, bi tpn ereb. Bavo,.. Ez nizanim ev nama endan e ku ez ji te re dinivsim. Namn ku min ji te re nivisne, li v der, li nik min in. Ew bn end tomar. Ez wan wek avn xwe diparzim. Ji 1923 an vir ve, me hevdu nedt. Mixabin, by ku em hevdu bibnin, tu y rehmet. Ez j niha ber bi we tm. Ez j h mirin difikirim. Ruhistn li dora min dere t. L Ruhistn min natirsne. Herwek yek navdar gotiye; ez hatim din, min dt, ez jiym ez derim.
207

Xwnga min li Stembol ye. Ew zewic niha xwediy ar zarokan e. Haya me ji hevdu heye. Em ji hev re dinivsin. W dil heb were am. L mixabin dewlet pasaport neday. Min pir br l kiriye. Herwek ku min br li te kiriye. Bavo, min gotinek heye; tu dikar, bi rehet, bi Memduh xwe serbilind b. Memduh te jiya. Eyn bi dil te. Jn, din i day, w wergirt. W bhn kir, tahm kir, hs kir. Derd keser j km nebn, l w dizanb ku meriv ji bo guhernan e meriv bi xwe tarxa xwe dihne, U guhern tarx j tu car b derd keser nabe. Nabe. Ma gul b sitirh dibe?..
9

Kal, nexwe, jar Bi derd kulan tij, Westiyay, Jiyaneke dirj, tarxeke dirj, tecrubn dewlemend li
pey,

Kitb;jiyana w, dewlemendiya w, her tit w... Memduh Selm Beg, kovar di destan de, dibiire. Sal 1972. Nivskarek kurd Iraq li ser w nivsareke dirj nivisiye. Ew nivsara li ser xwe dixwne. Bi dengek berz. Ji nivskar lgerek holland re. Nivsar bi ereb ye, l ew w ji lger re werdigerne fransiz. Mala Memduh Selm Beg bye celebek ziyaretgeh. Nivskar, rojnamevan, lger ronakbr tn, p re dipeyivin, j titine dipirsin, li kitb kovarn w dinihrin. Ew niha bye tarx. Tecrubn w, titn ku wjine, niha, bne tarx. Kitabxana w bye ahda demn rabird. Wan, qetliyama ermenan, Stembol, komela HEVI'ye, kovara ROJI KURD, teklata Krt Tealli
208

Cemiyeti, kovara JIN', partiya XOYBUN', serhildana Agiriy hwd... niha bne babetn lger kitban. Memduh Selm Beg bi dest dipeyive, bi qas xwe, ronah direne ser tarx dixwaze br baweriyn serok rbern w dem biguhezne nifn n. Ev yeka muhm e, monsieur. Tarxa dewletn cran di derheq kurdan de, li ser derewan ava bye. Ew ne rast in. Meriv div nrna kurdan j bigire da ku bigih encameke, observationeke objektive. Nivsar behsa w, jiyana w kitbn w dike. Qedr Cemlpaa Beg bi nav Doza Kurdistan kitbek nivsiye t de, bi fireh behsa w dike. L bel, ne bi nav Memduh Selm, bi nav Iskender Beg. Hey gidiyo!.. Iskender Beg Xoybn, Iskender Beg iyay Agiriy... Akademiya Kurd li Iraq ew kiriye endam eref. Serokn n yn tevgera kurd tn w ziyaret dikin. Gelek rkxistinn and, civak siyas w diezimnin civn konferansan. Bi d saln dijwar re, ev qedir qmetgirtin w kfxwe serfiraz dike. U ev yeka nan dide ku cefa eziyetn ku w hevaln w xwarine, vala nene ji br nebne. L mixabin, kfxwe serfiraz dereng hatin. Ji lewre ew niha ji jiyan btir li mirin difikire. By ku ew baweriya xwe ya esas ji dest berde. Monsieur... doza kurdan bi heq e. Neheq li kurdan bye. Ev neheq d ji hol rabe, mesela kurdan d hal be kurd d mafn xwe bigirin. Me nikarib... Di dema me de pouvoir et connaissance di nav kurdan de pir km b, welat n pere bb, xelk ji hev ketib, conflit pir bn, mkan km bn, dewletn din h me guhdar nedikirin hwd... L roj hem rew hem j dinya guheriye. Kurd d di welat xwe de azad serbest bijn. B guman...
209

10

1974. Rojeke germ ya havn. Roja biryareke n. Memduh Selm Beg text xwe y razan dibe kitabxana xwe. Wldan Xanim d h jor, li ser text fireh raz. Ew j li jr, li ser textek bik. Ew bi hev xwe in. Ew dizanin, jiyana wan ya yekby d heta mirin dewam bike. Heta mirana ku li ber der ye. Memduh Selm Beg dil dike, mirin w di kitabxan de bigire, Ruhistn ji nav kitban derkeve were. Ew vedigere nav zarokn xwe. Ew li dinya rengn ya kitban vedigere. Dinya kitban ku ji bo w deriy her tit
b.

Niha j ew dinya d bibe deriy axret. Memduh Selm Beg d der veke here.

210

Li SER RiYA KOA DAWIN

1976, payiz. Ko. Bi d payiza jiyan re koa dawn. Koeke bdeng, bpejn. Koeke rengn, xwe, b lez bez, b teqele, b westan xwdan... Koeke xwe h gor daxwazn diln xwe. Koeke li gor mirazan. Memduh Selm Beg. Kalemr hr Memduh Selm Beg Wan ko dike. Li ser text xwe dirjby. awekir. Rken. L bel, ker

lal... Oda kitban, oda dinyayn sihrn dibe war ko j. Li od her tit wek xwe ye; refn kitban, kitb, kovar rojname, textek, qenefeyek, end kurs, maseyeke bik, lewhene. Wldan Xanim, prejineke mam ku Qur'an dixwne s xort. Ew j h dor Memduh Selm Beg civiyane. Li milek Memduh Selm Beg prejin, h mil din j Wldan Xanim. Xort j li p. avn Wldan Xanim li w dev w j li ber guh w ne. Memduh Beg hiyar be, dev xwe veke... L Memduh Selm Beg ne hiyar dibe ne j dev xwe vedike. W dest bi koa xwe kiriye. Ew li ser riya ko rast newaleke kr t. Na, ne bi her away newal. Carina newal, carina qelaeke zinaran, carina pireke ikest carina j wek por keek. Aveke bo dixuye. Av pir piht diherike. Ji derina, ji qelaan elale ber bi jr dibin. Trjn tav h ser av elal ewq didin. Rengn zer, n kesk ketine nav hev. L deng tune. Memduh Selm Beg a dimne. Ev ava bo, ev elala gur awan weha bdeng diherikin? Gelo ew av elale ne? Ew ne avdayn dirj, zer yn porek bedew in? Gelo ew ne por be ku wek lehiyeke bo diherike diirse?.. Memduh Selm Beg fahm nake. Di nav w krahiya newl de, hnikahiyeke xwe j
213

heye. ew p dihese p sermest fereh dibe dikare tir nefes bigire. Niha j di nav av de mas dixuyin. Masiyn tkel. Masiyn ku w qet tu car nedtine. Mas cot bi cot xwe dilivnin gava ew xwe dilivnin, ew bi rengek zrn dibiriqin. L mas j reng ekil diguhernin. Carina ew mas ne, carina j wek cotn avan... Xwediyo, ev i koeke nedt ye ku t de tu tit ba zelal naxuy!.. L bel, Memduh Selm Beg ji koa xwe raz ye. E jan tune. Qahr keser tune. Xem ende tune. West xebat tune. Ked xwdan tune. Memduh Selm Beg li ser text xwe dirjbye tit, wext, ch, byer, meriv heywan rawir bi ser w re tn. Bi awaksakn, bdeng, bteqele b xire cir. Wldan Xanim, eger hn dixwazin, ez herim bang bijkek bikim... l ez ne bawer im ku bijk bikaribe bigih ser. Hal ap Memduh ne ba e... Mixabin ew li ber mirin ye. Wldan Xanim dest Memduh Selm Beg pdigire diguvine. Ji girtin dayina nefes p ve, ew ji w tu bersv nagire. Ew j ba tdigih; hal Memduh Selm Beg bhvf ye... Ew dest xwe davje ser eniya w. En germ e.

Taya mirin. Taya dawn. Bi d taya hviy, taya welat xerbiy, taya evn, taya bkes bgaviy, taya bhvtiy re, niha ji taya her dawn... Ry w sakn hinek j bi ken e. Tu jan h ser r naxuyin. L r bik bye. Ew bye bi qas mistek. Ryek bik, near reben. Ew d here rehmet... mala min!.. Wldan Xanim hd hd dest bi girn dike. Xort j p re. By ku ew bizanibin Memduh Selm Beg i jiyaye, ji ser w i derbas bne. Ew dizanin ku Memduh
214

Selm Beg kurdek xebatkar cefakar bye, pir xebitiye, pir tit dtine jiyaye. L ew nizanin ka i... Memduh Selm Beg j dil tune ku ew ji koa xwe vegere ji wan re bide zann. Di koa yekta de, ew niha dikeve derek ku agir j radibe. Deverek seranser sor. Na, carina sor, carina kesk. Li her al agir. Wek htan. Bi xezeb xof. Deryayek ji gir. Gelo ev i dever e? Ew djeha ku di kitban de hatib nivisn qal l dib, ev der e? Agir dever ji agir nzk li Memduh Selm Beg dike. Ew ry xwe j banade. Ew, bi avn vekir, dikeve nav gir. Heyret... Tu germ tune. Na, carina heye, carina tune. Carina germ, carina hnik. Ew agir xopan ku her kes j ditirse, ev e? Ew di nav gulokn gir de, hd hd, digere. Na, ew nagere, difire, hem difire, hem digere. Agir. Agir?.. Gelo ev gulokn gir ne darn iy ne? Ev keskah ne hiinahiya iy ye? U ev hnikahiya ku ew carina p dihese, ne hnikahiya zozann iyak serbihnd be?.. Ew tnagih. Tit ch reng ekil diguhernin. Ew j p re dere, by ku fahm bike... Kesek w j nema ku tova w bidomne. Ne zar, ne z. Bi ten xwikeke w heye. L ew j li Turkiy, li Stembol ye... Memduh Beg, Memduh Beg, ima te h xwe weha kir?.. tu b op eser der, deriy xaniy te t girtin, ocaxa te vedimire. ima, ima?.. Naln. Hstirn avn Wldan Xanim. Kezebxuriya xortan. U di nav bi hezaran nas dostan de, bkesiya Memduh Selm Beg. Trjn tav ji pencer diirsin di oda nvtar de, li erd, ronahiyeke gulover tnin p. Trj di navbera pencere erd de wek sitneke zrn dixuyin. Toz gemariyn bik yn od j di nav sitna zrn de dilzin.
215

Dinya malkambax rojeke germ ya payiz j li rojn xwe yn bhejmar zde dike. Rojeke wek rojn din; bi keft left, bi hsir ken, bi qenc xirab, bi xrhatin xatirxwestin... Memduh Selm Beg j di v roja germ ya payiz de, xatir ji haziran ji dinya malkambax dixwaze ko dike. Ew dev ji dinya teqele byeran berdide dere dinya xewnan. Evndar xewnan dere devern nexuyay yn xewn xeyalan. Ma jiyana w bi xwe j ne xewneke dirj b?.. Xewneke dirj ku t de kes, byer, deng, hs pejn hebn. Xewneke dirj ku carina tahl kirt, carina j xwe dilad b... Jiyaneke dirj di babilskeke nexwe t de. Babilska har! Sedsala daf nr! Sedsala kemn tirs! U tit ku niha li pey her tit maye; ryek bare, kalemrek bik, bi qas mistek dilek bkes. Bel, dilek bkes. Niha j daristaneke rengn. Memduh Selm Beg, li ser riya xwe, daristaneke hr li nik daristan j end xaniyn bik, l xwe dibne. Li pey daristan j av dixuye. Di navbera daristan xaniyan de du kes. Ne mezin, du zarok. Kurek keek. Destn wan di destn hev de. Kirasek sp li lwik kirasek rengn j li keik. Pxwas. Ew dilzin, lotikan davjin. Por keik y dirj difire. Bihar e. Her ch di nav hiinahiyeke nvejiyay de ye. Zarok dikenin. Rebiyo! Rebiy xweiyan... Memduh Selm Beg dike, nake, nikare zarokn kfxwe binase. Ew k ne? Digel ku zarok pir nzk w ne, dsan j, ew wan nas nake. Bi qas bskek, ew li wan dinihre. Bi dil can. Bi kfxwe. L pa, zarok j bi dr dikevin. Hd hd. Zarok winda dibin. Na, ew winda nabin, l di nav daristan de, h pey darine xwe vedirin. Lstik. Lstika dinya zarokan ya pak delal. Pit demeke dirj, zarok, dsan, dixuyin. Ew
216

hd hd nzk li Memduh Selm Beg dikin. L ew

niha ne zarok in. Na, ne zarok! Du kesn mezin. Keeke xort bedew mrek navsal. Kincin re h mrik fstaneke dirj hewrem h keik. Destn wan di destn hev de. Ryn wan bi ken. Ew dilzin lotikan didin xwe. Wek zarokan. Gelo ev merivn mesd k ne, ji k ne?.. Ryn wan ne xerfb in, l Memduh Selm Beg j dernaxe ka ew k ne. Du merivn bextiyar di nav ek, kullk hiinahiya bihar de. Rebiyo!.. Ew du kes li w dinihrin dikenin. L bdeng. Tu deng tune. Bi d bskek re, ew destn xwe hldikin, ji w xatir dixwazin derin dikevin xaniyek sp ji wan xaniyn bik. Ew w bi ten dihhn winda dibin. Memduh Selm Beg bkes. Reng w bye wek reng xweliy. Wek reng bahlifa ku ser w li ser e. Rh w hinek dirj bye. Por, rh simbl wek berf sp ne. Carina lva w ya jor simbl w y zirav dilive, wek ku ew dixwaze titek bibje. L deng j dernakeve. Memduh Beg, binihre, h v sret binihre. Min ew di nav kaxizn te de dt. Tu end hevaln te ne. Sal 1927 e. Hn h Beyrd ne. Tu diken. Por, simbl avn te dibiriqin... Xwez min tu hing binasiya! Binihre... Li oda Memduh Selm Beg, her tit di nav neariyeke dilsoj de ye. Feqr li her al dixuye. Feqr, keser jann saln dirj. Di nav kitb, kovar, rojname kaxizan de tarxek. Tarxeke kevn, birndar jibrby. ahdek din ji ahdn tarxa kevn dere, ko dike. Ew kitbn xwe, zarokn xwe li pey xwe dihle dere. W ew wek zarokn xwe parastibn, bi salan li wan miqayite bb, ew xwendibn, di evn dirj ten de xwe avtib hawara wan, ji her kes btir qedr wan girtib,
217

ji her kes btir bi wan re bb heval bi wan re peyivb... L mixabin, riyn wan, niha, ji hev vediqetin. Koa Memduh Selm Beg koeke wel ye ku meriv bi tena ser xwe dere. Meriv her tit li pey xwe dihle bi tena ser xwe dikeve r. awan ku dinya malkambax sida w ya re ew bi ten bkes htib, niha j, ew her kes, her tit di dews de berdide bi ten dere. Memduh Beg, deqeyek... ez ser te rast bikim... Wldan Xanim ser w, bi hdka, radike bahlfeke n tne datne bin ser w. Di w navber de, zerfek bik ji bin bahlf dikeve erd. Zerfek bik sp. L zerby. Kevn. T de i heye? Memduh Beg, zarfekji bin ser te ket... Deng nariy. Wldan Xanim zerf vedike. Bi hdka. Bi meraq. Xort j bi meraq l dinihrin. Ji zerf kaxizeke bik derdikeve. U avdayeke dirj. Bel, avdayeke
por.

Li ser kaxiz rzine. Tev h hev. Bi tpn pir hr. Wldan Xanim nikare rzn hr bixwne. Fer avan tr nake. Gurgn, hele li v kaxiz binihre ka t de i nivisye. S rz. Bi kurd. Bi tpn ereb.

Kurmanc di dewleta din de Aya bi i wech mane mehrrn? Bl cimle ji bo i bne mehkm?
S rzn a'r navdar ya sedsala hufdan Ehmed

Xan. Ji tarxa kurdan dengek. Pirsiyara esas ya tarxa kurdan; Bil cumle ji bo i bne mehkm? Pirsiyara ku kurd, bi dirjahiya sedsalan, nikarin bersv bidin.
218

S rzn tarx; kurtebiriya jiyana dirj ya Memduh Selm Beg. Heyra, ev i ye, ev i qise ne? ima Memduh Beg ev nivisne parastine?.. ima... K d bizanibe ku hem jiyana Memduh Selm Beg ji bo bersvdana v pirsiyar bihur . K

d, niha, bizanibe ku ew awekir, bbersv bmiraz dere. K d bizanibe ku ew, her gav, li pey bersva xebat jiyana xwe b... S rzn sedsala XVII an; wesiyeta Memduh Selm Beg. Bi d s sed salan re eyn pirsiyar. Di sedsala har lez bez de j eyn daxwaz hs. Ev avda?.. Ev i ye? Ev ya k ye?.. Bel, bel... ya xwika w ye. W ji xwika xwe pir hez dikir, her gav qala w dikir... Heyf, pir heyf... W pir dixwest xwika xwe bidta. Ev avda div ya xwika w be. Mala min!.. Memduh Beg, mzeke, em li vir in, ez ev xortn ku te j hez dikirin. Em gi li vir, h nik te ne. Tu ne bi ten y... Avdayek. Avdayeke dirj wek tlek hewrem. Avdayeke zer. Avdayeke dirj, xwe zrn. Avdayek ji rojn jibrby wextn kevnare. L bel, nandeka bibrann. Avdayek ji porek dirj speh wek lehiyn bo. Avda div ya xwika w be... Hey l gidiy qeder hey! Hey lo gidiyo miraz kor hey!.. K d, niha, bizanibe ku avda ji wan rojn xwe yn Antaqiyay yadgar maye? K d bizanibe ku Memduh Selm Beg bi taya evna keikeke bextre ya erkez ketib? Avdayek ji rojn bextiyar mesd. Avdayek; xatira may ji evneke ddsoj... Di od de wext rawestiye, naherike. Trjn tav h
219

ser pencer dibiriqin. Ji derve dengin zz tn. Jiyan, herwek ber, li derve dewam dike. Zarok li ku dilzin. Di od de j, ji pise pisa prejin p ve, tu deng tune. Kesn od, bdeng, li Memduh Selm Beg dinihrin. Ew j li ser text xwe, bdeng, sakn, awekir sty w li ser bahlf xwarby, dirj bye. Ew, ji dinya derve bxeber, di nav xewn xeyaln xwe de ko dike. Ew niha li deverek, li ber pln sp yn aveke sp sekiniye. Pl, bi lez, bi ser w re tn. Ew natirse. Ji bervajiy, ew kfxwe dibe. Pl tn w dadiqultnin. Ew niha di nav plan de ye. Her al sp ye. Spiyeke xwe dilgerm. Ew t ye. Bi hdka, ew dev xwe vedike. Dev gewriya w tij av dibe. Nefes l diike. Ew dev xwe digire. Tahm. Tahma av ecb e. Na, ew ne av e. r e. Na, ne r e j. Araq e. Ew carina av, carina r carina j araq e. Memduh Selm Beg kfxwe e. Bi destan ew elpe elp dike. Ew di nav plan de dilze. Ew dsan dev xwe vedike ku hinek din av vexwe. Gewr dsan tij dibe, nefes l diike. Wldan Xanim j dibne ku nefes h Memduh Selm Beg diike. Ji nikek ve, ew radibe p dest w dixe dest xwe. Gurgn, Gurgn, Memduh Beg can dide!.. Memduh Selm Beg, bhereket avn w wek kab vekir, li ban dinihre. Nefes l hatiye birn. Xort j dileznin ser w. L pit bskek, ew dsan dest p dike nefes digire. Hd hd. Kesn doral li hev dinihrin dibiirin. L pit end nefesn pn yn ba, dsan, bhn l diike. Ew dixwaze piht, pir piht nefes bigire bide. Snga w radibe dadike. Ev yeka, bi qas end saniyan, dewam dike, l pa, dsan, ew giran dibe nefes l t birn. rehmet, mala min, rehmet!..
220

L na, Memduh Selm Beg, dsan, dest bi nefesgirtin dike. Icar hn tir bi dzan. Lvn w vedibin. Lv hd hd dihezin. Ew dil dike titek bibje. L nabe. Li eniya w dilopn xwdan civiyane. Wldan Xanim bi destmaleke sp eniya w paqij dike. Bibje, bipeyive Memduh Beg... xret bike, titek

bibje...
avn Memduh Selm Beg wek ku ne yn w bin. Wek ku kesek coteke av danbin ser kortika avan. Ew ewend vekir bhereket in. Bi ten ew li bana od dinihrin. Nrneke sabt sakn. U westiyay. Pir

westiyay. L bel, ew di koa xwe de, di nav pln ava sp de masiyeke str dibne. Masiyeke str zerik. Mas li dor w dere t. Mas pir xweik e, pln bedena w dibiriqin. Memduh Selm Beg j dernaxe ka ew i celeb mas ye. L w tu carmasiyeke evend xweik nedtye. L tit ecb, masj ekil reng diguherne. Gava ew nzk li Memduh Selm Beg dike, ew mas ye, l gava ew j bi dr dikeve, ew dibe keikek. Keikeke bedew, pordirj bedenxwe. Keik j dibiriqe. Memduh Selm Beg kfxwe e. Ne bi ten kfxwe, ew sermest e j. Ne bi ten sermest, serxwe e j. Digel ku ava sp nefes l diikne, ew xwe ranagire carina dev xwe vedike ava sp vedixwe. Mas li p, ew li pa, bi hev re, di nav pln sp de, ew derin. Mas rber l dike. Bi qas demek, ew bi hev re derin. Pa, ji nika ve, deriyek li ber wan dixuye. Deriyek pir str neqikir, wek deriy keleheke str. Her du miln der, hd hd, li ber wan vedibin. Mas li p, ew li pa, ew ber bi der derin. L ber ku ew bigihn der, Memduh Selm Beg, dsan, bi kfxwe, dev xwe vedike. Gurgn, Gurgn... Memduh Beg dere!..
221

Ry Memduh Selm Beg diguhere. Ry w wek xwehy sor dibe. Em i bikin, i bikin? Tit ku meriv bike, nemaye. Her tit d bkr e. Memduh Selm Beg ko dike, dere. Dev w, bi awak ecb, vedikie. Ew dixwaze nefes bigire, l nefes l t birn. avn w niha hn btir vekir ne. Ji dev w tu peyv dernakeve, digel ku ew dil dike. Ed qefesa sng j ranabe. U xire xir p dikeve. Xire xir dewsa nefes digire. Xire xireke nerm. Wek ku ew, meriv nerm ziravbihstiyar lawan bike xatir bixwaze. Bi d xire xir re j bdengiya ebed. Ne nefes, ne deng, ne peyv, ne pejn ne j hs. Perda bdengiya ebed bi ser her tit de t kiandin. Her tit wek xewneke ev, ji nika ve, winda dibe. Bi ten bdengiya ebed dimne. Bi ten bdengiya ebed.

222

PIRTUKEN WEANXANA ORFEUS

ORFEUS YAYINLARI

Mirina Kalek Rind, Mehmed Uzun

rokn Kurd, Roger Lescot

Gundik Dono, Mahmud Baksi

Textn Kurd, Stig Wikander

Rzana Ziman Kurd, Kamran Bedirxan

anoyn Kurd, Memo Yetkin

Kiirt Ulusal Hareketleri ve Ermeni Kirt llikileri, Garo Sasuni

Krdistan Tarihinde Dersim, Nuri Deraimi

NAVNIANA XWESTINE

ISTEME ADRES
ORFEUS BOKFORLAG Vanadisvagen 18, 2TR. 113 46 Stockholm Sweden

Mehmed Uzun, 1953, ji Kurdistana Bakr e. Pit cunta esker li Tirkiy, 1970, ew hat girtin. Bi qas du salan, ew li girtxann Diyarbekir Ankar ma. Di sala 1976 an de, gava kovara Rizgar dest bi wen kir, Mehmed Uzun b berpisiyar kovar. Ji ber v yek j ew hat girtin 8 meh li girtixan Ankar ma. Di dawya 1977 an de, ew hat Swd li wir cwar b. Li Swd, w berpirsiyariya kovara Rizgariya Kurdistan' kir,
1979-81.

Siya Evn romana Mehmed Uzun ya syemn e. Romana w ya ykemn Tu di sala 1985 an de romana duwemn Mirina Kalek Rind ji di sala 1987 an de derketin.
ISBN 91 87074 16 8

NAVNIANA XASTINE

iSTEMEADRES

ORFEUS BOKFRLAG VANADISV. 18, 2TR. 113 46 SROCKHOLM - SWEDEN

"Sal 1922. Pencereyek merivek li ber. K? Ryek gulover, avn re wek komir, por kin ehkir, eniyeke fireh, guhn str, bvileke xwelihevhat, simbl zirav lvn kentij. K'? Bejna zirav, kincn xwe, qiraweta hewrem dmana cixar. K? Fikir guman, br ik. K?.. Memduh Slm. Ronakbr kurd, brewer gel bindest evndar xweiyan Memduh Slm Beg. Nivskar berpirsiyar kovara Jn' Memduh Slm Beg Wan...

Iskender Beg? DelaHy bav kalik xwe. Xort bejnzirav y bajar kevn rengn Wan. Efendiy xortn kurd yn Stembol. Pxas meyxann Galatay. Dilovan dengn xwe. Hostey araqvexwarin. Yek ji damezravann Komela Xwendekarn Kurd li Stembol, Hv, 1912. Nivskar berpirsiyar kovara/m'. Yekjidamezrevann rxistina kurd Tekilat- Itimaiye. Aware derbeder welat xerbiy. Dildar evn. Xwediy kevokn aq. U niha j yek ji damezrevann Partiya Xoybn... Ronakbrek njen di navbera rojhelat rojava de.

Yan Memduh Selm Beg.

Orfeus