ISTORIJSKI ZAPIS: Kako je etniki preoblikovan Balkan

Krajem 19. i u 20. vijeku mase poinju u kolama da ue lanu etno-istoriju, koja je bila u skladu sa politilkim eljama i ciljevima Beograda. Lekcija u udbenicima o tome kakva se katastrofa jo prije 600 godina sruila na prave Srbe i Slovene, nikada stvarno nije napisana. Valjda da bi ostao mit. Pie: Miroslav OSOVI Da bi se pravilno sagledala dananja etnika slika i etnogeneza savremenih nacija sa zapadnog Balkana moramo razumjeti to se na istom prostoru deavalo krajem 14. i tokom 15. vijeka. Tim prije jer velika veina naunika iz zemalja bive Jugoslavije prenebregavaju deavanja iz tog perioda iako je upravo to razdoblje istorije kljuno za razumijevanje procesa nastajanja savremenih naroda zapadnog Balkana.

Prodor Turaka na Balkan: Turci su iz Azije vjekovima nadirali ka Evropi lomei

Vizantiju. U 14. vijeku poeli su da se sukobljavaju i sa evropskim dravama Bugarskom, Srbijom... i uglavnom su odnosili pobjede. Mrnjavevii su u septembru 1371. skupili veliku vojsku i iz svojih oblasti krenuli da se susretnu i obraunaju sa Turcima. Prema istorijskim izvorima, znatno manja turska vojska je iznenadila hriansku i strahovito je potukla u okraju poznatijem pod nazivom bitka na Marici. U borbi je poginuo kralj Vukain Mrnjavevi i njegov roeni brat despot Ugljea. Vukainov sin Marko, slavni Marko Kraljevi iz narodne poezije, odmah je postao turski vazal, kao i Dejanovii koji su vladali djelovima dananje Makedonije. Monah Isaija, savremenik tih dogaaja, ostavio je zapis o tome to se deavalo sa narodom poslije katastrofe brae Ugljee i Vukaina na Marici 1371 god: "Po ubistvu ovog hrabroga oveka, despota Ugljee, rasue se Ismailjani, i poletee po svoj zemlji kao ptice po vazduhu, i neke od hriana maem klahu, druge u ropstvo odvoahu, a ostale nemila smrt ponje. Zaostali od smrti glau bie pogubljeni, jer takva glad bi po svim stranama kakva ne bi od stvorenja sveta, niti potom da bude, Hriste milostivi! A koje glad ne pogubi, ove poputenjem bojim, vuci, nou i danju napadajui prodirahu. Avaj, uzbudljiv prizor bejae videti! Osta zemlja pusta od svega dobra: i ljudi i stoke, i drugih plodova, jer ne bejae ni kneza ni voa ni nastavnika meu ljudima, ni izbavioca, ni spasioca, nego se sve ispuni straha ismailjanskog, a hrabra srca vitekih ljudi pretvorie se u najslabija enska srca." (Stara srpska knjievnost, knjiga III, Novi Sad, 1970) Kako svjedoi monah Isaija katastrofa Slovena, koji su obraivali plodnu zemlju i ivjeli u ravnicama, poela je i prije Kosovskog boja 1389. godine. Teror akindija: Velika stradanja stanovnitva izazivale su akindije. Akindije su bile turske vojne jedinice, konjanike, koje su uglavnom imale zadatak da kao prethodnica unitavaju sve pred sobom, da idu ispred glavnine vojske: da pljakaju, da pale sela, ubijaju, eku vonjake i vinograde, unitavaju usjeve...

Turci su godinama vodili takav vid borbe prije nego to bi neku zemlju napali sa velikom vojskom. Na taj nain su eljeli - i uspjevali - da ekonomski srozaju zemlju koju su planirali da pokore i da demoraliu stanovnike te zemlje. Normalno da su prvi na udaru akinija bili srbljiratari iz plodnih nizina. Vlasi i Arbanasi u planinama su bili mnogo manje na udaru akindija, jer konjica u planinama, brdima, krevitim predjelima ne moe biti tako efikasna i opasna.

Katastrofa stanovnitva Ilirika u 15. vijeku: Poslije bitke na Kosovu 1389. stanovnitvo Srbije i drugih okolnih krajeva zadesile su nove nesree. Momilo Spremi u knjizi Despot ura Brankovi i njegovo doba (Beograd, 1999), ovako izlae: Turci su provalili sigurno ve 1426. godine, poto je s velikom vojskom stigao opet car Murat II. Glavna meta napada bilo je Novo Brdo. Iako je bilo zimsko doba, pouzdano se zna da se sultan nalazio pod gradom februara 1427. godine. U tom neobinom zimskom ratovanju, opkolio je grad, ali nije uspeo da ga zauzme. . . Ostavio je ete koje su pljakale po srpskoj zemlji, unitavajui pred sobom i one koji su se suprostavljali i one koji nisu pruali otpor. Ba u toj, najteoj situaciji, umro je despot Stefan. . . Tursko haranje trajalo je tokom cele 1427. godine i zahvatilo je ne samo kraj oko Novog Brda, ve gotovo celu Srbiju. Svet je stradao u dolini Morave, u Branievu i u Rudnikom kraju, gde su se Dubrovani sklanjali u tvrdu Ostrovicu. Ali nije mogao svako u gradove. Zato su najvee patnje pale na narod, koji je na glas da dolazi sultan, beao glavom bez obzira. Kada se proneo glas da e car stii u Kruevac narod koji je bio [u njemu] ustremio se da bei iz grada. . . Ali nije uspeo svako da se spase. Pouzdano se zna da su neki nali smrt pod sabljama turskih azapa, a neki su dopali ropstva. Bilo je vreme kada svako smrt i grabljenje ve oekivae, kada zemlja naa smutila se, kako izriito piu savremeni srpski pisci. Turci su ponovo 1437. upali u Srbiju, Spremi pie o Muratu II, pa kae: Takav nestrpljivi osvaja, nastavljao je ratovanje u Srbiji. Posle pohoda 1437. i 1438. godine, ona je bila opljakana i popaljena. Stradali su krajevi koji su dotle bili poteeni, na

primer oblast oko Rudnika. . . Rezultat ratovanja iz te dve godine, po reima letopisca bili su pla i ridanje i porobljena srpska zemlja. (ista knjiga) Spremi o 1439. godini u Srbiji kae: Inae, Srbija je 1439. strahovito poharana i opljakana. Stanovnitvo je, dobrim delom pobijeno, jer su Turci pri osvajanjima obino odmah ubijali ugledne i bogate, elei da najpre obezglave narod koji su pokoravali. Ostalo su odvodili u roblje, koje su trgovci, po dozvoli sultana preprodavali po trgovima i varoima..." (ista knjiga) Izvori iz tog vremena stalno svjedoe kako su Turci odvlaili ogromno roblje iz zemalja koje su pokorili. U vezi sa tim Momilo Spremi u istoj knjizi pie: "Takvo roblje povedeno je i posle pada Srbije put Skoplja i Jedrena. Procenjivano je na dve stotine hiljada dua ili, prosto reeno, bilo je bezbrojno. Turski hroniar Aik-paa Zade pria da je u ratu u Srbiji dobio devet robova, koje je prodao u Jedrenu po ceni od 200 do 300 aspri po glavi. U to vreme je toliko mnogo bilo roblja da se deak od etiri godine u Skoplju prodavao za svega dvadesetak aspri, dok je uobiajena cena odraslog roba bila devet stotina aspri. Po izriitim svedoanstvima izvora, najlepa robinja mogla se u Skoplju kupiti za par izama." (ista knjiga) Osim to su ubijani i odvoeni u roblje Sloveni/Srbi su i bjeali iz Srbije, pie Spremi: "Da bi izbegao smrt i ropstvo, narod je, razumljivo, beao na sve strane. Srpske seobe dobile su na jaini jo od Marike bitke 1371. godine. Sada je srpski ivalj naputao i severnu Srbiju, prelazi Savu i Dunav i naseljavao Ugarsku. Ve je stizao dosta daleko na sever. . . ivalj iz junog dela despotovine beao je prema jadranskoj obali. Naiavi na zatvorene kapije primorskih gradova, iveo je po peinama, hranei se travom i korenjem. Neki su tu pomrli, a neki su uspeli da se prebace u Italiju. Naseljavali su se u Venetu, Romanji, Ankonitanskoj Marki, Abrucu, Apuliji" (ista knjiga) Turci su 1439. god. uspjeli da osvoje Srbiju, a despot ura Brankovi je preko Zete i Dubrovnika pobjegao u Maarsku. Meutim, grad i tvravu Novo Brdo Turci nijesu uspjeli da zauzmu sve do juna 1441. godine. Spremi pie: ...Primi Hodam paa Novo Brdo, zabeleili su skoro svi srpski letopisci, dodue navodei razliite datume pada. . . Ubistva, roblje, pljaka, ponavljali su se tih godina u Srbiji. Bezimeni pojedinci propadali su bez traga; nestajao je ceo jedan narod. (ista knjiga) Spremiu, koji je decenije proveo po arhivima, jasno je da je tada nestajao srpski narod, jasno mu je ono to se danas paljivo krije od srpske javnosti, koju SPC i djelovi SANU "hrane" nebuloznim mitovima. U 15. vijeku je, kako kae akademik SANU Momilo Spremi, nestajao, umirao, pravi srpski/slovenski narod koji je ivio u Srbiji. Drugim rijeima: dananji Srbi nijesu potomci srednjevjekovnih Srba, koji su, kako ree Spremi, ve u prvoj polovini 15. vijeka nestajali, odumirali. Jula 1454. moni i surovi sultan Mehmed II Osvaja je sa velikom vojskom upao u Srbiju, i konano je osvojio. Spremi pie: Podeljena u vie delova Sultanova vojska brzo je preplavila Despotovinu, pljakajui sve to se moglo opljakati, palei sve to se moglo zapaliti. Poela su neviena zverstva. Po izriitim svedoanstvima izvora, ubijan je svaki mukarac stariji od 14 godina, a ene i deca odvoeni su u roblje. Prema jednom izvetaju oblast oko Save i Dunava tako je opustoena i poharana, da se mogla videti samo hrianska krv kako se sui. Strahovito je stradao zbeg omoljski. Kratko reeno, vrlo brzo porobi car Mehmed srpsku zemlju. . . Uporedo sa sultanovim sistematskim osvajanjem Srbije, od 1454. godine, izbile su gladi i bolesti. Jo u prolee 1453. letopisac je zabeleio: pade slana vsudu i oznobi vsu zemlju i ubi slana

zemlju. Posledice nerodne godine brzo su se osetile. Glad je harala u zemlji Stefana Vukia i njegovi podanici su krajem 1453. masovno naputali ognjita, hrlei prema primorskim gradovima, naroito prema Dubrovniku, koji je stalno vodio brigu o snabdevenosti itom sopstvenog stanovnitva. . . Kada su gladne izbeglice navalile na grad, Dubrovani su zabranili ulaz, zatvorili kapije i pojaali strae. Bio je srenik onaj ko je uspio sa nekom barkom da se prebaci u Apuliju. Veina u tome nije uspela, pa se, ivei po peinama, hranila travom i korenjem. Mnogi su tu i pomrli. (ista knjiga) Spremi ubjedljivo pie kakve su katastrofe snale Ilirik (zapadni Balkan) u to doba. Sve ove katastrofe koje su snale hriane Ilirika, ubjedljivo najvie su pogodile Slovene srblje, jer su oni ivjeli u ravnicama i jer je njihova poljoprivredna proizvodnja najvie stradala od strane Turaka. Iz ubjedljivog Spremievog prikaza katastrofe koja je zadesila Srbiju u 15. vijeku, moemo da zakljuimo, bez nekih dilema, da su Srblji ve u 15. vijeku bili praktino uniteni, gro Srba je ve u 15. vijeku pobijen i raseljen.

Robci i nemo Slovena: U vrijeme haosa koji su na Iliriku izazvale Osmanlije krajem 14-tog i u prvoj polovini 15. vijeka, pojavili su se domai ljudi koji su hvatali ljude i prodavali ih u roblje. Takvi ljudi nazvani su robci, dakle ljudi koji robe druge ljude i o njima ima dosta dokumenata u dubrovakom arhivu. Akademik Sima irkovi u knjizi Stefan Vuki Kosaa i njegovo doba (Beograd, 1964), pie: Skoro bez izuzetka svi poznati ropci su Vlasi. Ima ih iz velikih i poznatih katuna (Banjani, Maleevci, Bobani, Zupci), a mnogo vie je takvih za koje se samo kae da su Vlasi. Vjerovatno su Vlasi robili i druge Vlahe, ali nema sumnje da su opet najvie stradali obini Sloveni-Srbi jer su, kao neborako stanovnitvo optereeno mnogobrojnim radnim obavezama, bili daleko manje vini ratovanju od Vlaha i Arbanasa. Stvari su u sutini vrlo logine. Kad su na Iliriku Osmanlije unitile hriansko plemstvo, njihovo zavisno seosko stanovnitvo je ostavljeno na milost i nemilost i Osmanlijama i domaim robcima. vrsti feudalizam hrianskih drava na Iliriku - mnogo primitivniji

drutveni sistem od Osmanlijskog (e je oek mogao da napreduje od obinog seljaka do Velikog vezira), presudno je doprinio da su obini Sloveni-Srbi bili potpuno nesposobni da se samoorganizuju. Jo im je u Duanovom Zakoniku, u lanu 69. strogo zaprijeeno: Zbora sebrova da ne bude, a ako se ko nae kao sabornik, da mu se ui otseku, a da se osmude pokretai. (www.dusanov-zakonik.com) Nemanjii su Srbima/sebrima davno prije Osmanila ukinuli pravo na politiko organizovanje, razmjenjivanje politikih miljenja i komunikaciju. Zato, kad su propali njihovi feudalni gospodari odmah su propali i srblji, nije imao niko da ih brani i spaava od nedaa. Vlasi i Arbanasi nijesu ulazili u kategoriju sebara, oni su bili slobodni ljudi u planinama, odgovorni samo vladaru. Nijesu samo Turci harali po Srbiji: Srbija je jo dugo poslije pada pod Turke 1459. bila poprite sukoba, naroito everni dio Srbije. Naime, Turci su iz Srbije upadali u Srijem ugarsku teritoriju i pustoili je, ali to isto su radili i ugarski plemii sa svojom vojskom upadali su u Srbiju i pustoili je (Srbija vie nije bila hrianska drava ve poed Osmanlija). Sima irkovi pie kako je Turcima uzvraao ugarski kralj Matija Korvin: Iz kraljevih pisama i izvetaja njegovih zapovednika jasno se vidi da su prodori kraljeve vojske na teritoriju pod kraljevom vlau stvarali pusto kao i upadi akindija. Meu ratne uspehe ubrajali su plenjenje i predavanje ognju svih naselja koja su bila u domaaju. Jegarski biskup je prenosio papi miljenje poznavalaca prilika, po kome je despot Vuk Grgurevi u februaru 1476. naneo Turcima toliku tetu da vea ne bi mogla biti sve da su i 100 milja duboko prodrli na tursku teritoriju. Za hriansko stanovnitvo pod turskom vlau ovi pohodi predstavljali su isto toliko veliki izvor nesrea i patnji kao i turske provale. . . Unitavajui plodna polja, razarajui i palei naselja i plenei imovinu, nije se mislilo na neposredne rtve, ve na tetu koja se nanosi sultanu. . . kralj Matija je rano poeo da svoje vojne akcije povezuje sa iseljavanjem stanovnitva sa turske teritorije. U svakom sluaju, kralj Matija je, po sopstvenoj izjavi, eleo da ljudima koje je odvodio s neprijateljskog tla naseljava svoje opustele teritorije. . . U velikim pohodima u Srbiju 1480. i 1481. kraljevi zapovednici Pavle Kinjii, despot Vuk Grgurevi, Jovan Jaki i drugi, nisu se protivili kraljevoj kolonizacionoj politici, ve su je svesrdno sprovodili... " (Istorija srpskog naroda, Druga knjiga, Doba borbi za ouvanje i obnovu drave (1371-1537), Beograd, 1994, strane 432 i 433) Dakle, Maari su upadali u Srbiju, harali, palili, pljakali i odvodili sa sobom hriansko stanovnitvo da bi poveanim hrianskim ljudstvom imali bolju zatitu od Turaka. Sloveni su uniteni jer su u ravnicama bili na udaru Osmanlijama: Srbija je bila poprite sukoba i poslije pada pod Turke, stanovnitvo Srbije se masovno raseljavalo.Sima irkovi jo pie: U turskom popisu provedenom u Hercegovini 1477. godine, jo su se razlikovali slojevi populacije, pa su neka sela zabiljeena u posjedu Vlaha, a druga, veinom pusta, upisana su kao stanite Srba. Seobama u tursko doba, prostrana planinska podruja postala su vlaka i kontrolirale su ih katunske organizacije i njihovi starjeine. (Sima irkovi, Srbi meu europskim narodima, Zagreb, 2008) Zavod za udbenike i nastavna sredstva iz Beograda je 2006. objavio Istorijski atlas koji

je potpisalo 12 srpskih naunika, meu kojima i neki akademici SANU. Iz atlasa evo karte koja nosi naslov "Seoba Srba u XIV i XV veku": http://i43.tinypic.com/2uyqbnn.jpg Nijedna na karti nacrtana strelica, ni mala ni velika, ne vodi prema srednjevjekovnoj Zeti - teritoriji dananje Crne Gore. Turci su sa nelagodom ili u brda i planine ak i kad su bili na vrhuncu moi. Postoji dokument iz avgusta 1500. godine u kojem se navodi da haralija nije htio da ide u Drobnjake jer se nije osjeao sigurnim, ve je traio da se porez donese u Skadar. Dokument je objavljen u knjizi "Sazdanje Cetinja" (Titograd, 1984)

Srbija u 18. vijeku prazna: Iako su Sloveni sa Ilirika poieni praktino jo u 15. vijeku, njihovi ostaci zadrali su se u Srbiji do kraja 17. i poetka 18. vijeka, kada je Srbija poslije dvije Seobe Srba 1690. i 1739., ostala pusta zemlja. Ve dva puta sam na ovom portalu citirao dva srpska akademika ubrilovia i Samardia koji tvrde da je Srbija 1739. imala sveukupno - ne vie od 50.000 ljudi, cijela Srbija ne raunajui samo Srbe! Poslije druge seobe koju je vodio patrijarh akabenta, na besplatnu zemlju poinju u Srbiji da se naseljavaju ljudi iz crnogorskih plemena, Bugari i Makedonci, Hercegovci, Albanci, Vlasi iz Bosne i Dalmacije, Romi iz Rumunije, Turske, Banata... Dananji srpski narod - po porijeklu, kulturi, mentalitetu... po svom identitetu, nije nasljednik i nema skoro nikakve veze sa srpskim narodom iz srednjeg vijeka. Sloveni su nam ostavili jezik, ali mi nijesmo Sloveni, kao na primjer to ni koti nijesu Englezi, iako je skoro svim kotima maternji engleski jezik. Unitenje Slovena na Iliriku (zapadnom Balkanu) krajem srednjeg vijeka je kljuna karika za razumijevanje nastanka savremenih naroda-nacija na ovom prostoru. Turci su krajem srednjeg vijeka napravili haos na Iliriku

i etniki ga pretumbali. Ovo kod nas razumije samo nekoliko naunika npr. - Momilo Spremi koji je za Srbe napisao da su nestajali jo u prvoj polovini 15. vijeka. Ovo je itekako razumio i Sima irkovi koji je u knjizi "Srbi meu europskim narodima" (Zagreb, 2008) napisao da su promjene u etnikom sastavu Srba u periodu od 9. do 19. vijeka "zahvaale i ono za to se misli da ini bit." irkoviu je sasvim jasno da se bit (sr) Srba promijenila. Izmeu ostaloga irkovi jo kae da treba da se prisjetimo na: "temeljitu promjenu vjerskih odnosa, golema pomicanja stanovnitva iseljavanjem s toga prostora i doseljavanjem na taj prostor. (ista knjiga). Od srednjeg vijeka pa sve do 20. vijeka jedina prepoznatljivost nekoga ko bi se izjasnio kao Srbin bila je ta to je iao u crkvu koju su osnovali Nemanjii. Oznaka Srbin je od kraja 15. vijeka (ak i ranije) - do 20. vijeka, za sve ljude na Balkanu bila konfesionalna oznaka. Ako bi Cincarin, ili Bugarin, ili Makedonac, ili Rom, ili Crnogorac, ili Albanac, ili dalmatinski Morlak... bilo ko, poeo da upranjava srpski vjerski obred - on je u vjerskom smislu postajao Srbin. I za ovo ima mnogo dokaza, i to je posebna pria. Krajem 19. i u 20. vijeku mase poinju u kolama da ue lanu etno-istoriju, koja je bila u skladu sa politilkim eljama i ciljevima Beograda. Lekcija u udbenicima o tome kakva se katastrofa jo prije 600 godina sruila na prave Srbe i Slovene, nikada stvarno nije doprla do ire javnosti.
http://www.portalanalitika.me/drustvo/tema/117964-istorijski-zapis-kako-je-etniki-preoblikovan-balkan-