T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

NAAT ALANI

AGREGA DENEYLER-5

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER NDEKLER
NDEKLER..........................................................................................................................i AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. BETON AGREGALARINDA YZEY NEM ORANI TAYN (TS 3523)...................... 3 1.1. Deney Ara Gereleri.................................................................................................... 3 1.1.1. eitleri.................................................................................................................. 3 1.1.2.zellikleri ............................................................................................................... 3 1.1.3. Kullanld ler.................................................................................................... 6 1.2. Deney Numunesi........................................................................................................... 6 1.2.1. Miktar ................................................................................................................... 6 1.2.2.zellii ................................................................................................................... 6 1.3. Deneyin Yapl ........................................................................................................... 8 1.3.1. Numunenin Tartlmas ........................................................................................... 8 1.3.2. Numunenin Doygun Kuru Yzey Arlnn Bulunmas ..................................... 8 1.4. Agregann Yzey Nemi Orannn Hesaplanmas ........................................................ 12 1.5. Deney Raporunun Hazrlanmas ................................................................................. 13 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14 LME DEERLENDRME........................................................................................... 15 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 17 2. BETON AGREGALARINDA AINMAYA DAYANIKLILIK (AINMA ORANI) DENEY (TS EN 10972) .................................................................................................... 17 2.1. Deney Ara Gereleri.................................................................................................. 17 2.1.1.eitleri................................................................................................................. 17 2.1.2.zellikleri ............................................................................................................. 18 2.1.3.Kullanld ler................................................................................................... 21 2.2. Deney Numunesi......................................................................................................... 22 2.2.1. Miktar ................................................................................................................. 22 2.2.2. Numune Tipi582YIM092 .................................................................................... 22 2.2.3. Numune zellikleri ............................................................................................. 22 2.3. Deneyin Yapl ......................................................................................................... 26 2.3.1. Arlk Bilyeleri Saysnn Belirlenmesi.............................................................. 26 2.3.2. Bilyelerin Alet erisine Konulmas .................................................................... 26 2.3.4. Aleti altrarak Andrma Yaplmas .............................................................. 27 2.3.5. Anm numuneyi elemek elek stnde kalan ksmn arln bulmak. .......... 28 2.3.6. Anma Orannn Hesaplanmas .......................................................................... 32 2.4. Deney Raporunun Hazrlanmas ................................................................................. 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 36 3. ARA GERE BAKIM VE ONARIMI............................................................................ 36 3.1 Deney Aletleri ve Aralarnn Toplanmas .................................................................. 36 3.1.1 El Aletleri ............................................................................................................. 36 3.1.2 Mekanik Aralar ................................................................................................... 37 3.1.4 Hassas ve Duyarll Bulunan Aletler ................................................................. 40

3.2. Kaba Temizlik Bilgisi ................................................................................................. 42 3.3 Ykama Bilgisi ............................................................................................................. 43 3.5 Yalama Bilgisi ........................................................................................................... 46 3.7 Alet Ayarlarnn Kontrol............................................................................................ 49 3.7.1 El Aletlerinin Bakm ............................................................................................ 49 3.7.2 Aletlerin Kalibre Edilmesi.................................................................................... 51 3.7.3 Gnlk Bakmlar .................................................................................................. 53 3.7.4 Periyodik Bakmlar............................................................................................... 53 3.7.5 Teknik Servis Bakmlar ....................................................................................... 54 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 56 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 57 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 59 CEVAP ANAHTARLARI................................................................................................. 63 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 65 KAYNAKA ......................................................................................................................... 66

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 582YIM092 naat Teknolojisi naat Laboratuvar Teknisyenlii Agrega Deneyleri5 Agrega yzey nemi oran tayini ve anmaya dayankllk deneyleri ile ilgili bilgilerin verildii renme materyalidir. 40/32 (+40/32 Uygulama tekrar yapmal) Agrega -4 modllerini baarmak Laboratuvarda beton agregalarna ait deneyleri yapmak Genel Ama Gerekli ortam salandnda; agrega deneylerini kuralna uygun yapabileceksiniz. Amalar Beton agregalarnda yzey nemi oran tayini deneyini kuralna uygun yapabileceksiniz. Beton agregalarnda anmaya dayanklln (Anma oran) kuralna uygun belirleyebileceksiniz. Ara-gere bakm ve onarmn kuralna uygun yapabileceksiniz. Ortam: Yap deney laboratuvar, resim salonu, iletmeler, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam. Donanm: Bilgisayar, televizyon, DVD, VCD, yanstc vb. donanmlar ile terazi, stc, madenikap, metal kalp, spatula, sktrma ubuu, koni, hava dolaml etv, deney elekleri, Los Angeles deney cihaz ve laboratuvar numunesi gibi ara ve gereler salanmaldr. Her renme faaliyeti sonunda sizlere yeterliliinizi lmeniz iin deerlendirme lei ile doru-yanl eklinde testler, modl sonunda ise tamamlamal sorular ve dereceleme lei hazrlanmtr. Bu sorular cevaplandrp, modl sonundaki cevap anahtaryla karlatrarak bilgi seviyenizi lnz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, imdiye kadar agrega deney modllerinin drdn baardnz ve agregalarla ilgili yaplacak olan son deneyleri reneceksiniz. Agregann betonda nemli bir yere sahip olduunu artk hepiniz biliyorsunuz. Laboratuvarlarda ve antiyelerde yaplan deneylerin ortak amac, yksek kalite ve dayanma sahip beton elde etmektir. Yaplan deneylerde kullanlan metotlar her yerde ayn olmaldr. Bu sebeple belli standartlara uyulmas sz konusudur. Yurdumuzda standart yapmak TSEnin grevidir. O halde yapacamz her deneyin bir standardnn olacan unutmamalyz. Bu modlde agregalarda yzey nemi oran tayini (TS 3523) ve agregalarn anmaya dayankllk (TS EN 10972) deneylerini yapacaksnz. Agregann yzey neminden kaynaklanan su miktar gz ard edilirse beton karmnda su miktarnn artmasna neden olur. Su-imento orann deitirir. Oran deiirse yksek kalite beton elde etmemiz mmkn olmayacaktr. Bu yzden agregalardaki yzey nemi miktarn hesap ederek, beton karm iin gerekli su miktarndan karacaksnz. Beton agregalarnda anmaya dayankllk deneyini yaparak, agregann anmaya kar direncini belirleyecek, anmaya maruz yerlerdeki betonda kullanlp kullanlmayacana karar vereceksiniz. Laboratuvar deneylerine kullandnz ara-gerelerin, cihazlarn bakmlarn ve temizliini yapmay reneceksiniz. Kalibrasyon hakknda bilgi sahibi olacaksnz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET1

yzey nemi oran tayini deneyini, kuralna uygun

AMA

Beton agregalarnda yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Agregalarda yzey nemi orannn neden ve nasl tayin edildiini aratrnz ve bilgilerinizi arkadalarnzla snfta paylanz.

1. BETON AGREGALARINDA YZEY NEM ORANI TAYN (TS 3523)

Beton retiminde kullanlacak doal veya yapay agregalarn yzeyinde bulunan nemi oluturan ve karm hesaplarnda su miktarn belirlemek zere uygulanan deney yntemidir. (Yzey nemi: suya doygun durumdaki agregann yzeyinde bulunan serbest sudur.)

1.1. Deney Ara Gereleri

1.1.1. eitleri
Terazi Istc Madeni kap Metal kalp Spatula Sktrma ubuu Fra

1.1.2.zellikleri
Terazi: 0,1 g hassasiyetinde, 2 kg ekerli veya 1 g duyarl, 20 kg ekerli olan terazi.

Resim 1.1: 0,1 g Duyarl Elektronik Terazi

Resim 1.2: 1 g Duyarl MekanikTerazi

Istc: Scakl (1055) Cda tutulabilen, hava dolaml bir etv veya deney numunesinin yakn evresindeki scakl (1055) Ca karabilecek gte, elektrik stmal bir tabla.

Resim 1.3: Istc

Resim 1.4: Etv

Madeni kap: Kk kenar veya ap, iine serilecek deney numunesi yksekliinin en az 5 kat byklkte olan, sya dayankl madeni bir kap.

Resim 1.5:Madeni kap

Metal kalp: st ap 33mm, alt ap 89mm, ykseklii 73 mm olan kesik koni biimli metal bir kalp.

Resim 1.6: Metal kalp (kesik koni)

Spatula: nce malzemenin kap iine serilmesini gerekletirecek ekilde ve paslanmaz elikten imal edilmi, ucu ktletirilmi tahta veya plastik sapl ara.

Resim 1.7: Spatula

Sktrma ubuu: Ktlesi 34015 g ve ap 253 mm olan dzgn dairesel vurma yzeyli metal bir ubuk.

Resim 1.8:Sktrma ubuu

Fra: Yeterli yumuakla sahip kldan imal edilmi aa ya da plastik sapl ara.

Resim 1.9: Fra

1.1.3. Kullanld ler

Terazi: Deney numunesinin deney balangcndaki arl ile doygun kuru yzey halindeki arlnn bulunmasnda. Istc: Numunenin doygun kuru yzey durumuna getirilmesi iin stlmasnda. Madeni kap: Tartlan numunenin stma ileminde. Metal kalp: nce agregann yzey rutubetinin tespiti iin koni deneyinin yaplmasnda. Spatula ya da mala: Kurutma srasnda numunenin madeni kap iine yaylarak serilmesinde. Sktrma ubuu: Koni deneyinde ince agregann serbest dlerle koni iine sktrma ileminde. Fra: Numuneyi yzeye serme ileminde spatula ya da mala zerinde yapm olan agrega tanelerinin temizlenerek, mevcut numuneye ilave edilmesinde ve koni deneyinde.

1.2. Deney Numunesi

1.2.1. Miktar
Deney iki deney numunesine uygulanr. Deneyde kullanlacak numune miktar en byk tane byklne bal olarak deiir. Gerekli deney numunesinin yaklak miktarlar tablo1.2.1.1de verilmitir.
Tablo 1.1: Yzey nemi orannn tayini deney numunesi miktar

En byk tane bykl (mm) Numune miktar (kg)

0,25

0,50 1 0,5

8 2

16 3

31.5 63 5 10

90

125 15

1.2.2.zellii
Deneyden doru sonu almak iin numunenin rutbet miktarnda deime olmamasna dikkat edilmelidir. Bu yzden numuneyi hava akm ve ortam s farkllklarndan korumak gerekir. Labaratuvar numunesi, doal yzey nemini kaybetmemelidir.

Deneylerin drt kez tekrarlanabilecei varsaylarak alnmas gereken numune miktar da deney numunesinin en az drt kat olmaldr. Labaratuvar numunesinden deney numunesi elde etmek iin, TS 707ye uygun olan metot kullanlmaldr. Drde blerek kltme (eyrekleme) yntemi (TS 707) iki kez uygulanr. Numune Tablo1.1de verilen deere indirilir. Yeterli miktarda agrega iyice kartrnz. Agrega dairesel bir alana her taraf eit ykseklikte olacak ekilde serilir. (Dairenin ap, serilen malzemenin yksekliinin yaklak drt kat olmaldr).

ekil 1.1: Numunenin kartrlmas

Daire eklindeki alan, bir krein kenar ile yaklak drt eit paraya blnz.

ekil 1.2: Numunenin ikiye blnmesi

ekil 1.3: Numunenin drde blnmesi

Paralardan karlkl ikisini numune oluturulmak zere yerinde braknz. Dier paralardan ikisini uzaklatrnz.

ekil 1.4: Karlkl kenarlarn ayrlmas

Yerinde braklan paralar iyice kartrnz, dairesel bir alana seriniz. Bir kez daha alan drde blnz. Bu blmn karlkl paralar bir araya getirirek numuneyi oluturunuz. Eer numune blge ile alnacaksa, ocaktan alnan malzeme el krei ile blge zerine dklerek herhangi bir mdahaleye gerek kalmadan eit ekilde blnmesi salanr. (TS 707 Agregadan Numune Alma Metodu)

ekil 1.5: Blge

1.3. Deneyin Yapl

1.3.1. Numunenin Tartlmas
Tartm ilemi srasnda agregann nemini kaybetmemesi iin hzl alnz. Yaklak olarak Tablo 1.2.1.1de gsterilen yaklak miktarda oluturulmu deney numunesini tartnz. Deeri tabloya yaznz. (M1).

Resim 1.10: Numunenin Tartlmas

1.3.2. Numunenin Doygun Kuru Yzey Arlnn Bulunmas

(Doygun kuru yzey; Agregann yapsndaki boluklarn su ile dolu, yzeyinin kuru olduu durumudur.) Tartlan numuneyi madeni kabn iine spatula ya da mala kullanarak seriniz ve stcnn yardmyla doygun kuru yzey haline getiriniz.

Resim 1.11: Numunenin stlmas

Resim 1.12: Numunenin Yzeyinin Kurutulm

NOT: Agregann tartldktan sonraki ilemlerde eksilmemesine dikkat edilmelidir. Bu yzden kurutmann madeni bir kap ierisinde yaplmas daha uygun olacaktr. Fa ile mala veya spatula zerinde yapan toz paracklarn numuneye ilave ediniz, ayrmaynz. Ancak burada numunenin doygun kuru yzey durumuna geldiini anlamamz iin koni deneyi yapmamz gerekir. Agregann doygun kuru yzey durumuna geldiini u yntemler ile saptarz: Yzey Rutubeti in Koni Deneyi: Kalb su emici zellii olmayan bir yzey zerinde byk apl ksm aa doru olacak ekilde skca bastrarak tutunuz. Ksmen kurutulmu olan agregann bir ksm kalp ierisine gevek bir ekilde tancaya kadar doldurunuz. (Kalp zerindeki fazla agrega avu yardmyla tutulur).

Resim 1.13. Koniye numunenin konulmas

Sktrma ubuu ile agregay 25 kere hafif d darbeleri ile sktrnz (Her bir d ince agrega yzeyinin yaklak 5 mm yukarsndan olmaldr). Her dn yerekimi kuvveti etkisi altnda serbest bir d olmasna dikkat ediniz (Sktrma ilemi homojenliin salanmas maksadyla deiik noktalara yaplmal ve kuvvet uygulanmamaldr.).

Resim 1.14: Numunenin sktrlmas

Kalp etrafndaki ince agrega taneciklerini fra kullanarak uzaklatrnz.

Resim 1.15: Koninin etrafnn temizlenmesi

Kalb dey olarak yukar doru ekiniz (ayet agrega yzeyinde serbest rutubet mevcut ise, agrega kalptaki eklini koruyacaktr. Agrega taneciklerinin yavaa dklmesi, agregann doygun kuru yzey durumunda olduunun gstergesidir.).

Resim 1.16: Koniyi yukarya kaldrma

Resim 1.17: Numune durumunun gzlenmesi

nce agrega ierisindeki baz ekli bozuk tanecikler (yass vs.) veya yksek oranda ince madde olmas koni deneyinde doygun kuru yzey durumunun saptanmasnda uygun olmayabilir. Bu bir avu dolusu ince agregann kesik koni deneyi sonras 100 ile 150 mm ykseklikten bir yzey zerine brakldnda dalmas ile anlalr. Bu tr malzemelerde doygun kuru yzey durumu; kesik koni ekilli kalp kaldrldktan sonra agregann bir ksmnn dkld durum olarak dnlmelidir.

10

Not: Dklme zelliinin rahatlkla saptanamad agregalarda aadaki metotlar deneyiniz. artl koni deneyi: Kesik koni ekilli metal kalp (ancak 10 d yapmak suretiyle) doldurulur. Bir ksm ince agrega daha ilave edilerek sktrma ubuu ile 10 dl sktrma ilemi tekrarlanr. Daha sonra, iki kere daha ince agrega eklenerek biri dieri iki, d yaplarak sktrma ilemine devam edilir. Kalp zerindeki fazla malzeme syrlarak temizlenir. Kalp etrafndaki gevek ince agrega tanecikleri uzaklatrlr. Ve kalp dey olarak yukar doru ekilir. artl yzey deneyi: Koni deneyinde ince agrega kme vermez iken, ince taneciklerin dalmas durumu gzleniyorsa, ince agregann rutubeti bir miktar arttrlr. Numunenin 100 g'lk bir ksm dzgn, kuru, temiz koyu bir kap ierisinde veya kauuk plaka, okside, galvanize, elik yzey ya da siyaha boyanm metal yzey zerine serilir. 1-3 saniye sonra ince agrega yzeyden alnr. Numunenin serildii yzeyde 12 sn sreyle dikkat ekici bir rutubet gzlenmesi durumunda, agregann yzeyinde rutubet varl saptanm olur. Bu, doygun kuru yzey durumunun elde edilmesi iin kurutma ilemine devam edilmesi gerektii anlamna gelir.

Resim 1.18: Numuneyi levha zerine serme

Resim 1.19: Levha yzeyini inceleme

Kesme yntemi: Numune yarm kre eklinde bir yn haline getirilir. Yn spatula veya mala ile dey olarak ikiye blnr. Blnen yzeyler kendini tutabiliyor ise kurutmaya devam edilir. Bu yzeylerin ykld durumda doygun kuru yzeye ulalm demektir.

11

Resim 1.20: Kesme yntemi

Doygun kuru yzey haline ksa srede ulalmak isteniyorsa alkol kullanlabilir. Agregann zerine yeterli miktarda alkol dklerek kartrlr ve atelenir. Bir yandan yanan alkol, bir yandan stcnn etkisi ile kuruma hzlandrlm olur.

Resim 1.21: Alkol

Agregann yzey nemini kaybettiini gzlemledikten sonra numuneyi tartnz ve deeri Tablo 1.2ye yaznz. (M2).

1.4. Agregann Yzey Nemi Orannn Hesaplanmas

Agregann yzey nemi oran; yzey neminin agregann doygun kuru yzey halindeki arlna oran olarak aadaki bant ile onda bir hanesine yuvarlatlarak hesaplanr.

n= [(M-M2)/ M2] xl00 (%)

Burada: n: Agregann yzey nemi oran M : Deney numunesi deney balangcndaki arl (g) M2: Deney numunesinin doygun kuru yzey halindeki arl (g)

12

Tablo 1.2: Yzey nemi oran tayini deneyi kayt ve hesaplama formu

Deney Numunesinin Balang Arl (g) Doygun Kuru Yzey (M1) Arl (g) (M2)
1Dene y 2Dene y 3Dene y 1Dene y 2Dene y 3Dene y 1Dene y

Yzey Nemi Oran % n= [(M-M2)/ M2] xl00

2Dene y 3Dene y Ortalam a

ki deney numunesi arasndaki fark 0,2 ya da 0,2den kk ise ortalamalar alnr. Fark 0,2den byk karsa, dier blmlenmi ksmdan retilen deney numunesine uygulanr. Farklar eit ise nn ortalamas yzey nemi orandr. Deerlendirme: Agregann yzeyindeki nem birim arln etkiler. retilecek betonun karm suyunu etkiler. Betonun su-imento orann deitirir. Betondan beklenen zellikleri olumsuz ynde etkiler. Bulunan deer, beton karm hesabndaki su miktarndan karlr.

1.5. Deney Raporunun Hazrlanmas

Doal ve yapay agregalarn yzey nemi oran tayini iin yaplan deneyin sonucunu belirlemek zere bir rapor dzenlenmelidir. Raporda aadaki bilgiler bulunmaldr: Numunenin ait olduu i Numunenin tantlmas Deneyde kullanlan standartlarn numaralar ( TS 3523,TS 707,TS 3528) Varsa deney sonularn deitirebilecek etkilerin sakncalarn nlemek zere alnm olan nlemler Uygulanan deney metodunda belirtilmeyen veya zorunlu klnmayan; fakat uygulamada yer alm olan ilemler Yzey nemi oran deerleri Rapor tarihi ve numaras

13

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

Aadaki uygulamalar yapnz.

lem Basamaklar
1- Deney ara gere ve donanm hazrlaynz. 2- Deney numunesini alnz ve Tartnz. 3- Numuneyi tartnz. 4- Numuneyi doygun kuru yzey durumuna getiriniz ve tartnz.

lemin Yaplmasna likin neriler

nlnz giyiniz. Deneyde kullanlan ara-gereci kullanmaya hazr hale getiriniz. Salamln gzle kontrol ediniz. (Bkz.1.2.2 zellii ve Tablo 1.1) (Bkz Tablo 1.1 deney numunesi miktar) Agregann nemini kaybetmemesi iin hzl davrannz.(M1). Tablo 1.2ye not ediniz. Numuneyi stc zerinde spatula ile metal kabn iine yaynz ve stnz (Eldiven kullannz). Agregann doygun kuru yzey durumuna geldiini anlamak iin koni deneyi yapnz. (Bkz.1.3.2 Numunenin doygun kuru yzey arlnn bulunmas) Numuneyi tartnz (M2). Tablo 1.2ye not ediniz.

5- Yzey nemi orann hesaplaynz. n= [(M-M2)/ M2] xl00 forml ile hesaplaynz. Deerleri Tablo 1.2ye not ediniz. 6- Deney raporunu hazrlaynz. (Bkz.1.5 Deney raporunun hazrlanmas)

14

LME DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. KONTROL LSTES i Bitirme Sresi: in Yaplaca Sre: 3 ders saati

e Balama Sresi: Dersin Agrega Deneyleri5 rencinin Ad Gerekli laboratuvar ortam salandnda kuralna uygun yzey Ama Ad Soyad nemi oran tayini deneyini yapabileceksiniz Yzey Nemi Oran Tayini Deneyi Konu Snf - Nu DEERLENDRME KRTERLER nln giyerek gerekli gvenlik nlemlerini 1 aldnz m? 2 Deney ara gere ve donanm hazrladnz m? 3 Numuneyi eleyerek tane snfna ayrdnz m? 4 Deney numunesini hazrladnz m? Numuneyi tartarak ktle deerini hesap formuna 5 yazdnz m? Numunenin doygun kuru yzeyine geldiini anlamak 6 iin koni ya da dier yntemlerden birini kullandnz m? Numuneyi doygun kuru yzey durumuna getirdiniz 7 mi? Numuneyi tartarak ktle deerini hesaplama formuna 8 yazdnz m? 9 Yzey nemi orann hesapladnz m? 10 Deney raporunu hazrladnz m? DNCELER:

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise yeterlilik lme testine geiniz.

15

LME SORULARI (Doru-Yanl)

Aadaki cmlelerin doru veya yanl olduklarn uygun karelere (X) iareti koyarak belirtiniz. D Y

SORULAR
1- Yzey nemi, suya doygun agregann yzeyinde bulunan serbest sudur. 2- Doygun kuru yzey, agregann yapsndaki boluklarn su ile dolu, yzeyinin kuru olduu durumdur. 3- Deneye balamadan nce deney numunesi 1 saat oda scaklnda bekletilir. 4- Agregann doygun kuru yzey durumuna geldiini koni deneyi ile anlarz. 5- Koni deneyinde, agrega yzeyinde serbest rutubet mevcut ise tanecik yn yavaa dklecektir. 6- Koni deneyinde sktrma ubuu ile 25 kere hafif d darbelesi uygulanr. 7- Agregalarda yzey nemi oran n=[(M+M2)/ M2] xl00 forml ile hesaplanr. 8- Deney raporuna deneyde kullanlan standart numaralar yazlmaldr. 9- Deney sonunda hesaplanan yzey nemi yzdesi, agregann kullanlaca beton karm oranna eklenir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendirebilirsiniz. Eksik olduunuz konulara dnerek mutlaka tekrar ediniz. Tm sorular doru yantladysanz dier faaliyete geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

16

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET2

AMA
Beton agregalarnn anmaya dayankllk tayini deneyini, kuralna uygun yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Beton agregalarnn anmaya dayankllk tayini metotlarn, anma orannn hesabnn nasl yapldn aratrnz ve bilgilerinizi snfta arkadalarnzla paylanz.

2. BETON AGREGALARINDA AINMAYA DAYANIKLILIK (AINMA ORANI) DENEY (TS EN 10972)

Bu deney, iri agregalarn paralanma direncinin tayini iin yaplacak ilemleri kapsar. Bu ama iin iki metot vardr: Losangeles deneyi Darbe deneyi (Alternatif metot) Darbe deneyi, Los Angeles deneyine anlamazlk durumunda alternatif olarak kullanlabilir. Diren tayini metotlar, yap ve inaat mhendisliinde kullanlan yapay ve tabii agregalara uygulanr. Ktlesi bilinen agrega numunesi, tamburda elik bilyalar ile birlikte dndrlr. Dndrme ileminden sonra 1,6 mm aklkl elekte kalan malzemenin miktar belirlenir.

2.1. Deney Ara Gereleri

2.1.1.eitleri
Terazi Hava dolaml etv Deney elekleri Los angeles deney cihaz lave kaplar

17

2.1.2.zellikleri
Terazi: Deney ksmnn ktlesini % 0.1 dorulukla tartabilen.

Resim 2.1: 20 Kg ekerli terazi

Hava dolaml etv: (1105)C scakl salayabilen.

Resim 2.2: Etv

Deney elekleri: 1,61011,2 (veya 12,5)- 14 mm gz aklklarna sahip olan.

Resim 2.3: Deney elekleri

18

Los angeles deney cihaz: 31 ile 33 devir/dakika arasnda dnme hzna sahip andrma yapabilen.

Resim 2.4: LosAngeles deney cihaz

ekil 2.1: Losangeles deney cihaz lleri

Tambur: 12 mm kalnlkl elik levhadan ekillendirilmi her iki ucu kapal olmaldr. ap 7115 mm, i uzunluu 5085 mm ve tambur uzunluu boyunca 1503 mm geniliinde bir aklk olmaldr. Bu aklk deney srasnda tozu szdrmayacak ekilde uygun bir kapakla kapatlmaldr. Tambur, tamburun iine girmeyecek ekilde her iki kenarna tutturulmu parallel destekler zerine yerletirilmeli ve yatay bir eksende dnecek ekilde monte edilmelidir. Uzunluu tamburun uzunluunda, genilii 902 mm, kalnl 251 mm dikdrtgen kesitli raf tambura sabitlenmitir.

Resim 2.5: Tambur

Resim 2.6: Tambur destei

19

Bilyalar: Her biri 45 mm ile 49 mm arasnda apa sahip 11 adet kresel elikten oluur. Arlklar 400 g ila 445 g ktleye sahip ve toplam yk 4690 g ile 4860 g arasnda olan.

Resim 2.7: Bilya yk

Resim 2.8: Biya ap

Motor: Tambura 31 ile 33 devir/dakika arasnda dnme hz uygulayabilen.

Resim 2.9: Motor

Tepsi: Tamburun geniliinde, tamburun altnda, deneyden sonra malzeme ve bilya ykn toplayabilen.

Resim 2.10: Tamburun alt tepsisi

Devir sayac: Gerekli devir saysndan sonra motoru otomatik olarak durdurabilen.

20

Resim 2.11: Numaratr

lave Kaplar: Paslanmaz elikten imal edilmi deney numunesini zerinde tayabilen, korozyona dayankl ve deforme olmayan.

Resim 2.1.2.12 Numune kaplar

2.1.3.Kullanld ler
Terazi: Sabit ktleye kurutma ileminde, numunenin deney ncesi ve sonras arlnn bulunmasnda kullanlr. Hava dolaml etv: Laboratuvar numunesinin 10mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14 mmlik deney elekleriyle elenmesinden sonra ve deney sonras 1,6 mmlik elek stnde kalan malzemenin ykandktan sonra sabit ktleye kurutulmasnda kullanlr Deney elekleri: Laboratuvar numunesinin 10 mm,11,2 mm (veya 12,5mm) ve 14 mmlik eleklerle elenmesi ilemiyle, deneyden sonra tepsideki malzemenin 1,6 mmlik elekle elenerek, ykanmasnda. Los Angeles deney cihaz: 5000 g deney numunesinin bilya ykyle birlikte iine konularak 3133 devir/dakika aras sabit bir hzla 500 devir dndrlerek malzemeyi andrma ileminde. lave kaplar: Deney numunesinin etvde kurutulmas ve suda bekletme ilemlerinde.

21

2.2. Deney Numunesi

2.2.1. Miktar
Laboratuvar numunesi ktlesi en az 15 kg olmal, 10mm,11,2mm (veya 12,5mm),14mm aklkl eleklerle elenmeli, ayr kaplara konularak ykanmal, sabit ktleye kurutulmal ve kartrlmaldr. Bu ilemlerden sonra azaltlarak deney numunesi oluturulmaldr. Deney numunesinin ktlesi (5000 5) g olmaldr (lemler 2.2.3. Numune zelliklerinde anlatlmtr.).

2.2.2. Numune Tipi

Deney, 14 mm deney eleinden geen ve 10 mm deney eleinde kalan agregalara uygulanr. Deney ksmnn tane bykl dalm aadaki artlardan birine uygun olmaldr: 12,5 mm deney eleinden geen agrega miktar, % 60 ile % 70 arasnda veya 11,2 mm deney eleinden geen agrega miktar, % 30 ile % 40 arasnda. Tane dalmndaki ilave zellikler, deney ksmnn 10/14 mmden farkl rnden oluturulmasna izin verir. Tablo 2.1de deiik dar aralk snflar iin kullanlacak bilya ykleri verilmitir.
Tablo 2.1: Alternatif dar aralk snflar

Aralk Snflar ( mm ) 4 8 6,3 10 8 12 11,2 16

Bilya Says 8 9 10 12

Bilya Ktlesi ( g ) 3410 3540 3840 3980 4260 4420 5120 5300

2.2.3. Numune zellikleri

Laboratuvar numunesi,14 mm den geen ve 10 mm nin stnde kalan fraksiyonlar elde etmek iin 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14 mmlik deney elekleriyle elenir.(Fraksiyon; agregann elenmi blmlerinden her biri)

Resim 2.13: Deneyde kullanlacak elekler

22

Elenmi numuneler (TS 3530 EN 9331) artlarna uygun olarak ykanmal ve sabit ktleye ulancaya kadar (110 5)Cda etvde kurutulmaldr. TS 3530 en 933-1e gre ykama ve kurutma ilemi: Her bir fraksiyonu ayr kaplara yerletiriniz ve zeri tlnceye kadar su ilave ediniz. Yeterli iddette alkalayarak ince tanelerin tamamen ayrlmasn salaynz.

Resim 2.14: Agregann su iinde alkalanmas

Islanan numuneyi elek zerine dknz. Deney eleinden geen su tamamen berraklancaya kadar ykamaya devam ediniz.

Resim 2.15: Agregann 12 nulu elek zerinde ykanmas

Elein zerinde kalan agrega Ktle fark 0,1 toleransla sabit oluncaya kadar (110 5)Cda etvde kurutunuz.(Sabit ktleye kurutma)

Resim 2.16: Ykanm agregann etve konulmas

23

Fraksiyonlar oda scaklnda soutunuz. Yukarda verilen (Bkz. 2.2.2 Numune Tipi) tane bykl dalm ilave zelliklere uygun 10 14 mm aralnda laboratuvar numunesi elde etmek iin her iki fraksiyonu kartrnz.

Resim 2.17: Fraksiyonlarn kartrlmas

Laboratuvar numunesinin malzeme bykl 10 mm ile 14 mm arasnda ve ktlesi en az 15 kg olmaldr. Kartrlm fraksiyonlardan hazrlanm laboratuvar numuneleri, Laboratuvar Numunelerinin azaltlmas le Deney numunesi Hazrlama Metotlar (TS EN 9322) ye uygun miktarda deney numunesi parasna azaltlr. Standart daki ana prensip, mmkn olan en az sayda blme ilemi ile deney ksm elde ederek ve bylece operatrn deney ksmnn zerinde kk dzeltmeler yapmasn ve deney ksmnn iine girecek taneleri semesini engellemesidir. Azaltma Metotlar TS EN 9322: Yarlama metodu: Laboratuvar numunesini yaklak olarak iki ksmi numuneye blnmesi ilemidir. Bu ileme deney numunesi miktarna ulalncaya kadar devam edilmelidir.
m

1/2

1/2

ekil 2.1: Yarlama metodu

Blme: Numune ktlesinin yaklak ve 1/4 ne eit olduu iki ksmi numuneye blnmesi ilemidir.

24

1/4

1/2

1/2

3/4

ekil 2.2: Blme ile azaltma

5/8 Blme: Numune ktlesinin yaklak 5/8 ve 3/8ine eit olduu iki ksmi numuneye blnmesi ilemidir.
m

1/2

1/2

1/4

3/4

5/8

3/8

ekil 2.3: 5/8 Blme ile azaltma

eyrekleme: Laboratuvar numunesi koni eklinde kartrlr ve krekle numuneler alnmak sretiyle yeni bir koni oluturulur. Bu ilem 3 defa tekrarlanr. Her bir krek dolusu numune yeni agrega tepesinden dklerek tam dalm salanr. Krei tekrar tekrar koninin tepe noktasndan dey olarak sokmak kaydyla, nc koni eit kalnlk ve apa sahip olacak ekilde dzletirilir. Dzletirilmi koni birbirini dik alarla kesen iki ap boyunca eyreklenir. Birbirine zt olan eyreklerin ikisi atlr ve kalan iki para yn haline getirilir. Deney ksm elde edilinceye kadar kartrma ve eyrekleme ilemi tekrarlanr.

ekil 2.4: Numuneyi eyrekleme metodu ile azaltma

25

NOT: Levha, tahta veya metal levhadan oluan apraz eyrekleme aleti, malzemenin ayrmaya eilimli olmas durumunda, yndan aa doru bastrlarak eyreklemenin yaplmasna imkan salar.

ekil 2.2.3.5 apraz eyrekleme aleti

Ktlesi nceden belirlenmi metot ile azaltma: Numune kartrlr ve alma yzeyi boyunca sral olarak agrega yerletirilir. Deney numunesi miktar elde edilinceye kadar hattn bir ucundan dztabanl krek ile numune alnr.

ekil 2.2.3.6 Krekle numune azaltma

2.3. Deneyin Yapl

2.3.1. Arlk Bilyeleri Saysnn Belirlenmesi
1014 mm arasndaki 5000 5 g deney numunesi iin 11 adet bilya yk kullannz. Deney numunesinin zellii, 2.2.2 Numune Tipinde anlatlan artlara uymuyorsa, alternatif dar aralkl snflara gre bilya saylarn Tablo 2.1deki sayda kullannz.

2.3.2. Bilyelerin Alet erisine Konulmas

Numuneyi yklemeden nce tamburun temiz olup olmad kontrol ediniz. Makineye nce dikkatlice bilyeleri, sonra deney ksmn koyunuz.

26

Resim 2.18: Bilyelerin tambura konulmas

Resim 2.19: yknn tambura konulmas

2.3.3. Alet hznn Ayarlanmas

Kapa kapatnz ve vidalar sknz. Makinenin devri, 31 devir/dakika ile 33 devir/dakika arasnda olmaldr. Sabit hzda 500 devir dnmesini salaynz.

Resim 2.20: Kapan kapatlmas

Resim 2.21: Kapak vidalarnn sklmas

2.3.4. Aleti altrarak Andrma Yaplmas

Tamburun kapan kapatp vidalarn sktktan sonra Numaratr 500 devire ayarlaynz.

27

Resim 2.22: Numaratrde devir saysnn ayarlanmas

Balama dmesine basnz. Tambur dnmeye balayacak ve 500 devire geldiinde otomatik olarak dnme ilemi sona erecektir.

Resim 2.23: Start dmesine baslmas

2.3.5. Anm numuneyi elemek elek stnde kalan ksmn arln bulmak.
Agrega kaybn nlemek iin tamburun kapak ksmn aaya doru evirerek aklk tepsinin tam stne getiriniz ve agregalar bilyelerle birlikte tepsiye dknz.

Resim 2.24: Tamburun aaya dndrlmesi

28

Resim 2.25: Anm numunenin tepsiye boaltlmas

nce tanelerin tamburun iinde raf etrafnda kalmamasna dikkat ediniz. Bilyalar tepsiden alnz. Ykama ilemine geiniz.

Resim 2.26: Bilye yknn tepsiden alnmas

Ykama ve eleme ilemi (TS 3530 EN 9331) agrega tane bykl dalmna gre yaplr; Deney numunesi bir kaba yerletiriniz ve zeri tlnceye kadar su ilave ediniz. Yeterli iddette alkalanarak ince tanelerin tamamen ayrlmasn salaynz.

Resim 2.27: Anm numunenin metal kap iine konulmas

29

Resim 2.28: Anm numunenin slatlmas

Islanan numuneyi 1,6 mm gz aklkl (12 nulu) elek zerine dknz. Deney eleinden geen su tamamen berraklancaya kadar ykaynz.

Resim 2.29: Anm numuneyi ykamak ve elemek iin kullanlan 12 nulu elek

Resim 2.30: Anm numunenin 12 nulu elekle ykanmas

30

Resim 2.31: Elek zerinde ykanan numunenin etve konulmas

1,6 mmlik elein zerinde kalan agregay 1er saatlik aralklarla tartarak ktle fark 0,1 toleransla sabit oluncaya kadar (110 5)Cda etvde(sabit ktleye kurutma) kurutunuz. Tartnz (m) Ktleyi izelge 2.4.1e yaznz.

Resim 2.32: Numunenin etvden alnmas

Resim 2.33: Etv sonras soutulmu numunenin tartlmas

31

2.3.6. Anma Orannn Hesaplanmas

Los Angeles katsays aadaki eitlikten hesaplanr: LA=(5000 m) / 50 Burada; m: 1,6 mmlik elek zerinde kalan fraksiyon, (g) ktlesidir. Sonu en yakn tam sayya yuvarlatlarak verilir. Elekten geen miktar ne kadar az, baka bir deyile LA ne kadar kk ise agregann anmaya kar o kadar byk bir mukavemeti vardr ve byle bir agrega ayrca yol betonu yapmna o kadar elverilidir. Genellikle yass ve uzun taneli agregalarn kayp yzdesi, yuvarlak taneli agregalarnkinden daha byk olur. Los Angeles deney aleti ile 500 devirde en fazla kayp % 40 gememelidir.

2.4. Deney Raporunun Hazrlanmas

Deney raporu, Los Angeles deneyinin bu standarda uygun olarak yapldn gstermelidir. Deney raporu aadaki bilgileri ihtiva etmelidir: Numunenin kayna ve tanm Deney ksmnn elde edildii tane bykl fraksiyonlar Los Angeles kat says, LA
izelge 2.4.1 Los Angeles Deneyi Deney Sonu izelgesi

8 9 10 11 12

Bilya Saylar

Aralk Snflar mm

Bilya yk ktlesi g

lk Arlk (gf)

500 Devir Sonu Arlk (gf)

500 Devir Kayb Arlk (gf)

Kayp Yzdesi %

Deneyi Yapan

48 6.310 812 1014 11.216

34103540 38403980 42604420 46904860 51205300

32

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

Aadaki uygulamalar yapnz. lem Basamaklar 1- Deney ara gere ve donanm hazrlaynz. 2- Deney numunesini belirleyiniz. 3- Bilya saysn belirleyiniz. 4- Deney numunesi ve bilyalar deney aletine yerletiriniz. 5- Alet hzn ayarlaynz ve dndrme ilemini yapnz . 6- Anm numuneyi eleyiniz. 7- Anma miktarn hesaplaynz ve sonular inceleyiniz. 8- Deney raporunu hazrlaynz. lemin Yaplmasna likin neriler nlnz giyiniz. Kullanacanz aragereci gzle kontrol ediniz. Laboratuvar numunesini deney numunesine azaltnz (Bkz. 2.2.3Numune zellikleri). Bkz. 2.3.1.Arlk bilyeleri saysnn belirlenmesi nce bilye yk konmaldr. (bilyalar yksekten atmaynz). 3133 devir/dk arasnda hzla dnmelidir. 500 devir yaptrlmaldr (Dnen tambura emniyet ynnden fazla yaklamaynz). Bkz.2.3.5. Anm numuneyi elemek elek stnde kalan ksmn arln bulmak. Bkz.2.3.6.Anma orannn hesaplanmas Bkz.2.4.Deney Raporunun Hazrlanmas

33

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. KONTROL LSTES e Balama Sresi: i Bitirme Sresi: in Yaplaca Sre: 4 ders saati Dersin Agrega Deneyleri rencinin Ad Gerekli laboratuvar ortam salandnda kuralna uygun Ama Ad Soyad anma oran tayini deneyini yapabileceksiniz. Agrega Dona Dayankllk Deneyi Konu Snf - Nu DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr nln giyerek gerekli gvenlik nlemlerini aldnz 1 m? 2 Deney ara-gere ve donanm hazrladnz m? 3 Laboratuvar numunesini uygun elek serisiyle elediniz mi? 4 Laboratuvar numunesini ykayp kuruttunuz mu? Laboratuvar numunesinden deney numunesi elde ettiniz 5 mi? 6 Bilye saysn tespit ettiniz mi? nce bilyeleri sonra deney numunesini tambura yerletirip 7 anma yaptrdnz m? 8 Deney numunesini uygun elekle eleyip ykadnz m? 9 10 11 Deney numunesini sabit ktleye kurutup tarttnz m? Anma orann hesapladnz m?

Deney raporu hazrladnz m? Deney sonucunun uygun olup olmadn deerlendirdiniz 12 mi? DNCELER:

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise lme sorularn cevaplaynz.

34

LME SORULARI (Doru-Yanl)

Aadaki cmlelerin doru ve yanl olduklarn uygun karelere (X) iareti koyarak belirtiniz. D Y SORULAR 1-LA katsays, deneyden sonra 1,6mmlik elekten geen ksmn yzdesidir. 2- Bilye yk 13 adet kresel elik bilyeden oluur. 3- Laboratuvar ktlesi en az 15 kg olmaldr. 4- Laboratuvar malzemesinin tane bykl 10mm ila 14mm arasndadr. 5- Tambur 31 d/dk ila 33 d/dk arasnda 400 devir dndrlr. 6- Anan malzemenin, ykanmasna ve kurutulmasna gerek yoktur. 7- Deney raporuna numunenin kayna ve tanm yazlmaldr. 8- Los Angeles deneyinde en fazla kayp % 50 olmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendirebilirsiniz. Eksik olduunuz konulara dnerek mutlaka tekrar ediniz. Tm sorular doru yantladysanz dier faaliyete geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

35

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET3

Laboratuvar ara gerelerinin bakm ve onarmn kuralna uygun yapabileceksiniz.

Laboratuvarnzda bulunan deney ara-gereleri ve cihazlarn bakmlar ve kalibre edilmeleri hakknda aratrma yapnz. Bilgilerinizi snfta arkadalarnzla paylanz.

3. ARA GERE BAKIM VE ONARIMI

3.1 Deney Aletleri ve Aralarnn Toplanmas
3.1.1 El Aletleri
Laboratuvar deneylerinde kullanlan el aletlerinin deney ileminden sonra temizlii ve salam olup olmadklar kontrol edilmeli sonra yerlerine konmaldr. Tozdan ve kirden arndrmak iin aletleri nemli bezle siliniz (Bkz. 3.4 Silme Bilgisi). Gerekirse ykaynz ve kurulaynz (Bkz. 3.3 Ykama Bilgisi). Paslanm metal yzeyleri, paslanmaya kar korumak iin ince yala yalaynz (Bkz. 3.5 Yalama Bilgisi). ekmece ya da dolapta muhafaza etmek zere, birbiri stne koymadan diziniz. Metal yzeyleri temas ettirmeyiniz.

Resim 3.1: El aletlerini toplamak

Resim 3.2; El aletlerini toplamak

Isya kar dayankl amyantl eldiveni ve pota pensini temizledikten sonra etve yakn bir ekmeceye koyunuz.

36

Resim 3.3:Yanmaz eldiven ve maay toplamak

El arabalarn labaratuvarn dnda d etkilere maruz yerlerde brakmaynz. Depo gibi korunakl bir yerde muhafaza ediniz ve zerinde devaml yk bulundurmaynz.

Resim 3.4: Lastik tekerlekli el arabas depoda

3.1.2 Mekanik Aralar

Elekler, darbelere, ezilmeye ve yrtlmaya kar hassas aralardr. Eleme ileminden sonra skan taneleri fra ile temizleyerek, numaralarna gre raflara dzenli bir ekilde diziniz.

Resim 3.5: Elek serilerinin dizilmesi

akl elek sarsma makinesinin elek tablalarnda skan taneleri fra ile temizleyerek, tozunu veya amurunu siliniz. Doru ekilde yerlerine yerletiriniz.

37

Resim 3.5: akl elk sarsmann eleklerinin yerinde olmas

Kum elek sarsma aracnn elek serisini dizerek st tablasn yerletiriniz. Vidalarn skmadan balaynz.

Resim 3.7: Kum elek sarsma arac yerde

Resim 3.8: Kum elek sarsma arac tezghn stnde

Mekanik terazilerin arlk topunu, her tartm ileminden sonra sfr izgisine getiriniz ve zerinde arlk bulundurmaynz.

Resim 3.9: Mekanik elekler tezghn stnde

Galveniz kapl tel sepet ve kovalar ykayp temizledikten sonra laboratuvarn uygun bir yerine kapaklar zerinde olacak ekilde yanyana diziniz.

38

Resim 3.10: Tel sepet ve kovalar tezghn stnde

Kullandnz madeni, plastik ve alminyum kum numune kaplarn, sildikten ve/veya ykadktan sonra dolapta ayr bir ekilde muhafaza ediniz.

Resim 3.11: Numune kaplar dolapta

Resim 3.12:Numune taslar tezgahn stnde ya da dolapta

3.1.3 Elektronik aletler: Elektronik teraziyi ama kapama dmesiyle kapatnz, sonra elektrik fiini ekiniz. Gerekirse tozdan korumak iin zerini temiz bir bez ile rterek muhafaza ediniz.

Resim 3.13: Elktronik terazi kapal konuma getirilmesi

Inkbatr ve etvn, s ayar dmesini sfr konumuna getiriniz. ini nemli bez ile siliniz ve bir miktar havalandrarak kapaklarn kapatnz.

39

Resim 3.14: Etv kapal konumda

Resim 3.15: nkbatr kapal konumda

Istclarn dmesini, stma ileminden sonra sfr konumuna getiriniz ve elektrikle temasn kesiniz. Istma tabalas scakken dokunmaynz. Eer baka bir yere nakledecekseniz soumasn bekleyiniz

Resim 3.16: Slfat kartrma kab (stc) kapal konumda

Resim 3.17: Istc kapal konumda

Resim 3.18: Yksek sl stc kapal konumda

Resim 3.19: Istma tablas kapal konumda

3.1.4 Hassas ve Duyarll Bulunan Aletler

Hassas zelliklere sahip aletleri korumaya zen gsteriniz, sarsntl ortamda tutmaynz.

40

Resim 3.20: Dansimetre dolap ya da ekmecede

Resim 3.21: Termometre dolap ya da ekmecede

Resim 3.22: Kumpas dolap ya da ekmecede

Resim 3.23: Kadranl termometre dolap ya da ekmecede

3.1.5 zel Temizlik ve Bakm Gerektiren Alet ve Cihazlar ll cam ielerin ve cam bagetlerin i yzeylerinde zamanla kire tabakas oluur. Dzenli aralklarla kire zc maddeler kullanlarak temizleyiniz. Cam desikatr ve kapan dikkatli bir ekilde temiz bir bez ile siliniz. Gerekirse ykaynz. Bu aralar tezghn korunakl bir yerinde veya dolapta muhafaza ediniz.

Resim 3.24: Derceli silindirler tezghn stnde veya dolapta

Resim 3.25: Pipetler tezghn stnde

41

Resim 3.26: Beher dolapta

Resim 3.27: Desikatr vakum dolapta

Su distile (damtm) cihaz zel bakm gerektirir. Bakm klavuzunda belirtilen artlara gre, filtrelerinin temizlii yaplmaldr.

Resim 3.28: Su distile cihaz tezghn stnde

3.2. Kaba Temizlik Bilgisi

Kaba temizlik, kullanlan alet, ara ve gerecin toplandktan sonra, laboratuar ve deney numunesinin uzaklatrlmas, allan ortamdaki kaba pisliin sprlmesi ilemlerinden ibarettir. Aralarn iinde kalan toz ya da taneleri temizleyiniz. Deney eleklerinin gz aklklarnda kalan agrega, kum tanelerini fra ile temizleyiniz. Skan taneleri karmak iin baka aralar kullanmaynz ve zorlamaynz.

Resim 3.29: Prin fra ile

Resim 3.30: Kl fra ile

42

Laboratuvar numunesini krekle toplaynz ve deney numunesiyle birlikte uzaklatrnz.

Resim 3.31: Laboratuvar numunesinden kalan miktarn toplanmas

Resim 3.32: Deney sonras numunelerin uzaklatrlmas

Tezghlarn stlerini fra ya da sprge ile spnnz. Laboratuvar zeminini sprnz (Zemini hafif slayarak toz kalkmasn nleyiniz).

3.3 Ykama Bilgisi

Alet ve aralar kir, leke, toz vb. etkilerden arndrmak iin su ve temizlik maddeleri kullanarak yaplan temizlik ilemidir. Kullanlan aletlere ve aralara numunelerden, amur, kil vs gibi maddeler bular. Laboratuvarlar tozlu ortamlardr. Kullanlan alet ve aralarn su ile ykanmas gerekir. El aletlerinin metal ksmlarn su ile ykaynz. Ahap sap ya da gvde ksmlarn nemli bir bez ile siliniz. Numune kaplarn ykadktan sonra tezgh zerinde ters evirerek suyun szlmesini salaynz ya da temiz bir bez ile kurulaynz. Uzun sre slak olarak bekletmeyiniz. Emaye kaplar sert cisimler kullanarak ovalamaynz ve izmeyiniz.

43

Resim 3.33: Kaplarn ykanmas

Resim 3.34: Kaplarn suyunun giderilmesi

Resim 3.35: Emaye kaplarn ykanmas

Resim 3.36: El aletlerinin ykanmas

Etv ve inkbatrn raflarn karmak suratiyle ykaynz. Kuruladktan sonra yerine koyunuz.

Resim 3.3.5 Etv raflarnn karlmas

Resim 3.3.6 nkbatr raflarnn ykandktan sonra yerine konulmas

Cam mezrlerin i yzeylerinde oluan kirelenmeyi, iine bir miktar kire zc ekleyerek bekletiniz. Sonra bol su ile alkalayarak arndrnz.

Resim 3.3.7Dereceli silindirlerin ykanmas

44

3.4. Silme Bilgisi

Su ile ykanmas sakncal hassas cihazlarn yumuak, temiz ve nemli bir bez ile temizlenmesidir. Temizlik iin kullanlacak bez, yzeyleri izmeyecek sertlikte olmal ve slatldktan sonra suyu iyice sklmaldr. Mekanik aralarn ve cihazlarn yzeylerini nemli bezle siliniz.

Resim 3.40: Terazi kefesini silmek

Resim 3.41: Terazi arlklarn silmek

Elektrikli ara ve cihazlara kesinlikle su deirmeyiniz. Silmeden nce elektrik ile temasn kesiniz.

Resim 3.42: Tablal stcnn silinmesi

Resim 3.43: Su stcsnn silinmesi

Resim 3.44: Hassas terazini silinmesi

Etv ve inkbatrn d yzeyleriyle birlikte i yzeylerini nemli ve yumuak bezle sildikten sonra kuru bezle nemini gideriniz.

45

Resim 3.4.6 etvn silinmesi

Resim 3.4.6 nkbatrn silinmesi

3.5 Yalama Bilgisi

Bir parann yzeyi ne kadar hassas ilenirse ilensin, ilenen yzeye bir byte ile bakldnda girinti ve kntlar (przler) grlr. Birbirine temas ederek hareket eden paralarn yzeylerinde bulunan przler, hareketi zorlatrr. Harekete kar zorlanma olayna srtnme denir. Srtnme sonucu paralar hem snr ve hem de anr. Paralarn snmas, genlemesine ve mekanik dayanmnn azalmasna sebep olur. Birbirine temas ederek alan paralar, yalandklar zaman srtnen yzeyler arasnda ya filmi meydana gelir. Ya, para yzeyinde bulunan przlerin arasna dolarak srtnmeyi en aza indirir. Srtnme en aza inince de anma ve snma da en aza iner. Laboratuvardaki mekanik aralarn dnen aksamlar ve yatak bilyeleri dzenli aralklarla uygun yalarla yalanmaldr. Gereinden fazla yalama yaplmamaldr. Yalama tekrar, aralarn kullanma sklklarna gre deiiklik gsterir.

Resim 3.47: Gres pompas

Resim 3.48: Rulman yata

46

Resim 3.49: akl elek sarsma aletinin kollarn yalaynz

Resim 3.50: akl elek sarsma aletinin rulmanlarn yalaynz

Resim 3.51: Tambur kapak vidalarn yalaynz.

Resim 3.52: Tambur yataklarn yalaynz.

Resim 3.53: Losangeles aletinin numaratr dilisini yalaynz

nce yalar, anan metal yzeylerin korozyondan korunmasna yardmc olur. Kullandmz spatula, mala, aula, eki vs el aletlerinin metal ksmlarnn temizliini yaptktan sonra ince ya ile yalaynz.

47

Resim 3.54: Yadanlk

Resim 3.55: nce (hidrolik) ya

3.6 Koruma Bilgisi

Koruma bilgisine, Bkz. 3.1 Deney Aletleri ve Aralarnn Toplanmasnda yer verilmitir. Alet, ara ve cihazlar, amalar dnda kullanmaynz. Laboratuvarda gvenli alma ortam salamak iin dikkatli ve hassas alnz, gerekli gvenlik tedbirlerini mutlaka uygulaynz. Kullanm talimatlarn okuyunuz. Alet ve aralarn hasar grmesini engellemek iin kapal ekmece ya da dolapta muhafaza ediniz. Elektrikle alan cihazlar, su ve rutubete maruz brakmaynz, sreli ve teknik bakmlarn yapnz, arpma, darbe ya da toz gibi etkilerden koruyunuz. Dnme ve titreimli aralar, talimatlar ve standartlarn gerektirdii artlarda kullannz. Hassas duyarll bulunan termometre, dansimetre, cam mezr, pipet, baget vb. cihazlar dikkatli kullannz ve kapal yerlerde muhafaza ediniz. Laboratuvarda bulunan alkol, asit, slfat tuzu ve ya gibi maddeleri nemden, sdan ve ateten uzak tutunuz, etkilerinden kendinizi koruyunuz. D etkilere maruz yerlerde, gerelerin stn branda ile rterek koruyunuz.

Resim 3.56: Slfat tuzunun kapakl ve galvenizli sandklarda korunmas

Resim 3.57: Kimyevi maddelerin ielerde muhafaza edilmesi

Yangn tp ve ecza dolabnn ulalmas kolay bir yerde olmasna dikkat ediniz.

48

Resim 3.58: Yangn tp ve ecza dolab

Laboratuvar numunelerinin duvar ile temas etmemesini salaynz.

Resim 3.59: Numunenin yanl konulmas

3.7 Alet Ayarlarnn Kontrol

3.7.1 El Aletlerinin Bakm
Krekler: Kreklerin ahap saplarnda krlma, atlama gibi kullanlamaz durumda ise deitiriniz, geveme varsa salamlatrnz. Az ksmlar anmaya urayabilir ya da yamulabilir. ekile dzeltmek suretiyle sorunu gideriniz. aula: Srtnmeden dolay zerinde anma ve izilmeler meydana gelebilir. Anan yzeyler suyla temas ettiinde korozyona sebebiyet verebilir. Kullandktan sonra ykaynz, kurutunuz, eer yzeyinde paslanma olumusa yalaynz. Spatulalar: Genellikle sap ksmlar ahaptan, gvde ksm sert elikten yaplmtr. Spatulalarda zamanla metal yzeyler anabilir. Ykanp kurutulmal ve metal ksmlar yalanmaldr. Sap ve gvde ksmnn salam olup olmad kontrol ediniz, geveme varsa salamlatrnz.

49

Resim 3.60: Spatulann anm metal yzeyinin yalanmas

Yumuak tyl fra: Piyasada deiik amalar iin kullanlan eitli fra trleri bulunmaktadr. nce telli eleklerin arasndaki skan taneleri yumuak fra ile temizleyiniz. Kllar zamanla dklebilir, deforme olabilir. Amac dnda baka ilerde kullanmaynz, tylerin arasndaki toz ve tanecikleri, bol su ile ykanarak temizleyiniz. Kum elekleri iin prin fra: Tel fralarn sap ve gvde ksmlar ahap olup paslanmaz prin tellerden imal edilmitir. Eleklerin gzeneklerinde skan agrega tanelerini karmak iin kullanlr. Zamanla teller deforme olabilir, eksilebilir ya da krlabilir. Kullanlamayacak durumda deforme olmu tel fralar yenisiyle deitiriniz. Malalar: Malalarn sap ksmlarn gevek ise salamlatrnz, metal yzeylerde anmadan dolay izik, pas lekeleri olumusa ykadktan sonra kurutunuz ve yalaynz. Elekler: Gzle kontrollerde, kullanmdan ya da temizlikten kaynaklanan yrtlmalar grlebilir. Yrtlan ksmlar elemeyi gletirmeyecek kadar kk ise lehim yaplarak bu aklklar kapatlmaldr.

Resim 3.61: Elein gzle kontrol

El arabalar: El arabalarnn tekerlek millerini yalaynz, tayabilecei kadar ykleme yapnz ve d etkilere maruz yerlerde brakmaynz. Kumpas: Hassas lme ilerinde kullanlr. Bez ile silerek toz ve kirden arndrnz, ince ya ile yalayp, kapal bir dolapta saklaynz. Metreler: erit metrelerin ularnn hasarl olup olmad ve doruluunu kontrol ediniz. zerindeki l izgileri silinmi ise kullanmaynz, eriti paslanm ise yalaynz.

50

3.7.2 Aletlerin Kalibre Edilmesi

Bir lme cihaznn veya lme sisteminin gsterdii deerler veya bir malzemenin temsil ettii deerlerle, standartlarda belirtilen deerler arasndaki ilikiyi, belirli artlar altnda tayin eden ilemler serisine kalibrasyon denir. Kalibrasyon, llen bykln gerek deeri ile onu len aletin verdii netice arasnda balant kurma ilemidir. Kalibrasyon ileminde; deneylerde kullanlan test/l aleti veya cihazlarn sapmalar belirlenir, hatalar dzeltilir. Periyodik olarak yaplan kalibrasyon ilemi neticesinde, deney sonularnn hatalar da minimuma indirilir. Bylece lme zinciri ierisinde yer alan tm cihazlarn doruluu ve kalitesi onaylandndan yaplan deneylerde kalite gvencesi salanm olur. lme ve kontrol ekipmanlarnn periyodik kalibrasyonlar sayesinde, tm retim esnasnda yaplan lmlerin doruluu gvence altna alnm olur. Yaplan kalibrasyonlarn, ulusal ve/veya uluslararas teknik referans standardlarna izlenebilirliinin salanmas gereklidir. ISO 9000 Kalite Standartlarnda, lme alet cihazlarnn gvence altna alnmas, yani kalibrasyon zorunluluu vardr. ISO 9000 ya da benzeri belgeye sahip olmak isteyen firmalarn karsna, kalibrasyon, bir sorun olarak kmakta ve kalibrasyon laboratuvarlarnn, cihaz, yetimi personel ve uygun klimal ortam gereksinimi, firmalar, kendi kalibrasyon laboratuvarlarn kurmak yerine, mevcut gvenilir laboratuvarlardan bu hizmetin teminine gtrmektedir. lkemizde akredite, kalibrasyon ve eitim hizmetleri veren bir ok firma bulunmaktadr. Akreditasyon, bir kalibrasyon laboratuvarnn akreditasyon kuruluuna beyan ettii kapsamndaki yapt kalibrasyonlarda; referans cihaz, yntem, ortam artlar, standart, personel, izlenebilirlik, sistem ve dkmantasyon konularnda yeterli yaplanmaya sahip olduunun akreditasyon kuruluu tarafndan onaylanmas demektir. Akredite olmu bir kalibrasyon labaratuvar ayn zamanda TSE-EN-ISO 9002 standardna uygun olarak alr. Deney Cihazlarinin Kalibrasyonu ve Kontrol: zlenebilirlik: Deneylerin yaplmas iin gerekli olan tm lmler, uygun hallerde srekli kalibrasyon yoluyla, ulusal veya uluslararas lm standardlaryla ilikilendirilebilir ve izlenebilir olmaldr. Genel zellikler: Kalibrasyonlar, haric bir kurulu tarafndan veya dahil olarak laboratuvar personeli tarafndan yaplmaldr. Kalibre edilen tm cihazlar, sadece kalibre edildikleri aralkta kullanlmaldr. Haric kalibrasyon: Tm haric kalibrasyonlar, mmkn olduka, ulusal dzeyde tannan ve belgelendirilmi bir kalibrasyon lboratuvar tarafndan yaplmaldr. Kalibrasyonun, szleme erevesinde haric bir kurulua yaplmas halinde uygunluk, ilgili cihazn kalibrasyon belgesinin verilmesi ile salanmaldr. Belge, aadaki bilgileri ihtiva etmeli ve dosyalanmaldr: Kalibrasyonu yapan kuruluun ad Kalibrasyonun kimin iin ve nerede yapld Tanmlama numaras da dahil, kalibre edilen cihazn tarifi

51

Lboratuvarda yaplan kalibrasyon: Burada kalibrasyon, her bir cihaza ait yazl kurallara uygun olarak, sadece kalifiye ve tecrbeli personel tarafndan lboratuvar dahilinde yaplmaldr. Kalibrasyon kaytlar, dosyada muhafaza edilmeli ve aadaki bilgileri ihtiva etmelidir: Tanmlama numaras da dahil, kalibre edilen cihazn tarifi Kalibrasyon metodu Referans cihazlarda dahil, kullanlan kalibrasyon cihazlar Referans cihazlarn kalibrasyon belge numaralar Kalibrasyon scakl Kalibrasyon verileri ve sonular Kalibrasyon tarihi Uygunsa bir sonraki kalibrasyon tarihi Kalibrasyondan sorumlu personelin imzas lgili artnameye uygunluk Etv profilinin dorulanmas iin metot: Etvn kullanlabilir i boluundaki scaklk profilini lmek iin, sekiz adet kalibre edilmi scaklk lme cihaz, orta noktadaki scaklk lme cihaz ile birlikte kullanlmaldr. Kalibre edilmi sekiz adet scaklk lme cihaznn her biri, etv boluu kenarlarndan en az 75 mm mesafede yerletirilir. Bu sekiz noktann her birinde kaydedilen scaklk, etvn orta noktasnda llen ayarlanm scakln 5C dahilinde olmaldr. Bir cihazn doruluunun deimesinden phelenilmesi veya cihazn uygun olarak altrlmamas, tamir edilmesi, sklmesi, ayarlanmas veya revizyon (bakm)a tabi tutulmas durumunda, szkonusu cihaz daha sonraki kullanmdan nce yeniden kalibre edilmelidir. Teraziler: Teraziler, belgelendirilmi referans arlklar kullanlarak en az ylda bir defa kalibre edilmelidir. Teraziler, analog veya dijital gstergeli olabilir. Bir tartm iin seilen terazi (ve gerekirse arlklar), tayin edilecek ktleyi, deney metodunun gerektirdii dorulukla tartmaldr. Kalibrasyon neticesinde, terazinin, toplam alma arlnn zerindeki tartmlar iin uygun olmad grlrse, terazi, kullanlabilir alt ve st snrlar gsterecek ekilde etiketlenmelidir.
izelge 3.1: Terazi snflarnda izin verilen azami hatalar

Kapasite (g) 200 1200 2000 5000 10000 25000 50000

lek aral veya dijit (g) 0,001 0,01 0,1 0,5 1 5 10

zin verilebilir azam hata (g) 0,005 0,05 0,3 1 3 10 30

52

Resim 3.62: Trkiye Cumhuriyetinin 54 Nu.lu Ulusal Kilogram Prototipi

Resim 3.63: UME (Ulusal Metroloji Enstits) referans standartlardan bir grnt

Termometreler: Be yl gemeyen aralklarla kalibre edilmeli veya deitirilmelidir. Svl cam termometreler, ilk kullanmdan nce kalibrasyona tbi tutulmal ve be yl gemeyen aralklarla yeniden kalibre edilmeli veya deitirilmelidir. Termoiftler: Etv scaklklarnn dorulanmas iin kullanlyorsa, en az her alt ayda bir kalibre edilmelidir. Verniyeli kumpaslar ve mikrometreler: En az ylda bir defa kalibre edilmelidir. Kadranl gstergeler: Kalibre edilmi bir mikrometre yardmyla en az ylda bir defa kalibre edilmelidir. Kadranl gstergeler, elektrikli stclar, belirtilen scaklklarda kaynatma ve/veya stma yapmak iin ayarlanabilir bir kontrol dzeneine sahip olmaldr.

3.7.3 Gnlk Bakmlar

Deneyde kullanlacak alet ara ve cihazlarn nceden hazrlanmas ve bunlarn kullanma hazr durumda olup olmadklarnn kontrol edilmesidir. Laboratuvarn ortam scakl kontrol ediniz ve gerekli sy salaynz. Elektrik panosundaki alterin ak olduuna ve sigortalarn konumuna baknz. Eleklerin gzle kontroln yapnz, yrtk ya da hasar olup olmadn saptaynz ve elek sarscy deney iin hazrlaynz. Deney iin gerekli el aletlerini ve aralar tezghn zerine getiriniz. Elektrikli ara ve cihazlarn kullanlabilir olup olmadklar kontrol ediniz. Cam mezr ve l kaplarn salamln kontrol ederek deney iin hazrlaynz.

3.7.4 Periyodik Bakmlar

Ara ve cihazlarn periyodik bakmlar, yetkili biri tarafndan yaplmaldr. Teraziler: Teraziler, belgelendirilmi referans arlklar kullanlarak en az ylda bir defa veya gerekirse daha ksa aralklarla alma aralnda kontrol edilmeli, ayarlanmaldr. Termometreler: Termometrelerde donma noktasnn veya baka uygun bir noktann kontrol, ilk kullanmdan alt ay sonra, bunu takiben de yllk olarak yaplmaldr.

53

elik cetveller: kullanmdan nce okunabilirlik ve ulardaki anma asndan en az ylda bir defa kontrol edilmelidir. Zaman len cihazlar: Ylda en az bir defa 10 dakika 1 saniyede kontrol edilmelidir. ll cam kaplar: ll cam kaplar, devaml bir program erevesinde en az be ylda bir defa kontrol edilmelidir. Etvler: Bo bir etvn scaklk profili, ilk kullanmdan nce ve herhangi bir ana tamirat veya stma elemanlarnn ve/veya termostatn deitirilmesinden sonra ve kalibre edilmi bir scaklk lme cihaz yardmyla en az ylda bir defa kontrol edilmelidir. Sabit scaklk banyosu: Sabit scaklk su banyolar, kalibre edilmi daldrma termometreleri yardmyla, ylda en az bir defa banyo alma alan iinde bir ok noktada kontrol edilmeli ve bu esnada scakln sabit olduundan emin olunmaldr. Deney elekleri: Btn elekler, her kullanmdan nce, deneyi yapan tarafndan kontrol edilmelidir. Kullanma bal olarak her elein durumu ile ilgili dzenli aralklarla ve detayl ekilde gzle kontrol yaplmaldr. Gzle kontroller, elein performansn etkileyebilecek herhangi bir hasar, yrtlma veya elek gz tkanmalarn ortaya karmaldr. Herhangi bir pheli durumda, elei kullanmadan nce, amaca uygun olarak bir lm veya performans kontrol yaplmaldr.Tel rgl deney eleklerinin gz aklklar, en az ylda bir defa llmelidir. Dndrc makineler: Bir makinenin dnme hznn, deney metodu iin kritik olduu durumlarda, dakikada devir hz (devir/dakika) veya buna e bir oranla ifade edilen hz, takometre gibi kalibre edilmi bir cihaz kullanlarak, ylda en az bir defa kontrol edilmelidir. Makina, kontrol ilemi esnasnda, normal ekilde yklenmi olmaldr. Vibrasyon makineleri: Bir makinann titreim sklnn, deney metodu iin kritik olduu durumlarda, bu titreim frekans, kalibre edilmi bir cihaz kullanlarak en az ylda bir defa kontrol edilmelidir. Makine, kontrol ilemi srasnda, normal ekilde yklenmi olmaldr

3.7.5 Teknik Servis Bakmlar

Gnmzde irketler, rnlerinden ok sat sonras destekleri ile farkllamaktadr. Laboratuvar ara ve cihazlarn arzalarn gidermek, para deitirmek, kontrol veya bakmlarn yapmak, eitim, bilgilendirme ve kalibrasyon hizmetleri gibi teknik destek ve hizmetleri, retici firmalar stlenmektedir. Akreditasyon belgesi alm bir laboratuvarn kalibrasyon gibi teknik servis bakmlar da dzenli aralklarla yaptrlmaktadr.

54

Laboratuvarda bulunan stclarn, etv ve inkbatrn, hassas terazilerin, su damtma cihaznn herhangi bir arzas sz konusu olduunda teknik servis hizmetini yapan yetkili kurululara haber verilmeli ve arza giderilmelidir. Arza yapan, bakm yaplan ya da tamir ileminden geen cihazlarn, kullanlmadan nce kalibrasyonu mutlaka yaptrlmaldr.

55

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki uygulamalar yapnz. lem Basamaklar Ara-gere, ekipman toplaynz. Kaba temizlik yapnz. Siliniz. Yalaynz. Koruyunuz. (Bkz.3.5 Yalama Bilgisi) Deney aletlerinin ayarlarn yapnz. (Bkz. 3.6 Koruma Bilgisi) Deney aletlerinin bakmn yapnz. (Bkz. 3.7.1 El Aletlerinin Bakm) (Bkz.3.7.3 Gnlk Bakm, 3.7.4 Periyodik Bakm, 3.7.5 Teknik Servis Bakmlar) Tezghlarn stn ve laboratuvar zeminini sprnz Ara ve cihazlar siliniz.(Yumuak nemli bez ile siliniz) lemin Yaplmasna likin neriler Bkz. 3.1 Deney aletleri ve aralarn toplanmas

56

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. KONTROL LSTES e Balama Sresi: i Bitirme Sresi: in Yaplaca Sre: 2 ders saati Dersin Agrega Deneyleri rencinin Ad Gerekli laboratuvar ortam salandnda kuralna uygun ara Ad Ama gere ve ekipman temizleyerek Soyad: bakmn yapabileceksiniz Agrega Dona Dayankllk Deneyi Konu Snf - Nu DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr 1 2 3 4 5 6 7 8 Ara-gere ve ekipman topladnz m? Kaba temizlik yaptnz m? Ykama ilemi yaptnz m? Silme ilemi yaptnz m? Yalama ilemi yaptnz m? Koruma ilemi yaptnz m? Deney aletlerinin ayarlarn yaptnz m? Deney aletlerinin bakmn yaptnz m?

DNCELER:

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise lme sorularn cevaplaynz.

57

LME SORULARI (Doru-Yanl)

Aadaki cmlelerin doru veya yanl olduklarn uygun karelere (X) iareti koyarak belirtiniz.

SORULAR Doru 1-Kum eleklerinin gzeneklerinde kalan taneler tornavida gibi sivri ulu aletlerle temizlenmelidir. 2-Elektrikli aralar sudan uzak tutulmal, yzeyleri nemli bir bez ile silinmelidir. 3-Yalanm yzeyler, srtnmeden dolay daha ok snr ve aralara zarar verir. 4-Teraziler en az be ylda bir kilibre edilmelidir. 5-Tel rgl deney eleklerinin gz aklklar, en az ylda bir defa llmelidir. 6-Arza yapan etvn bakmn, teknik servisin yapmas gerekir.

Yanl

58

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

LME SORULARI (Tamamlamal)
Aadaki cmlelerde boluklarla belirlenen yerleri doru szcklerle doldurunuz. 1- Yzey nemi; suya doygun durumdaki agregann yzeyinde bulunan .. ..dur. 2- Doygun kuru yzey; agregann . su ile dolu,. kuru olduu durumdur. 3- Yzey nemi oran tayini deneyinde laboratuvar numunesinden deney numunesi elde etmek iin . ... metodu kullanlr. 4- Agregann doygun kuru yzey durumuna geldiini . .yntemlerinden biri ile saptarz. 5- Yzey nemi iin koni deneyinde .. ile kesik koni biimli aralar kullanlr. 6- Agregalarda yzey nemi oran aadaki formlle hesaplanr. n= [(.)/ ..] x (%) 7- Los Angeles deney cihaznda en fazla adet bilya kullanlr. 8- Andrma sonunda deney ksm mmlik elekle elenmelidir. 9- Los Angeles deney cihazna .. devir yaptrlmaldr. 10- ., llen bykln gerek deeri ile onu len aletin verdii netice arasnda balant kurma ilemidir. 11- ., para yzeyinde bulunan przlerin arasna dolarak srtnmeyi en aza indirir. 12- Teraziler, belgelendirilmi referans arlklar kullanlarak en az ylda defa kontrol edilmelidir. 13- .. , elein performansn etkileyebilecek herhangi bir hasar, yrtlma veya elek gz tkanmalarn ortaya karmaldr.

59

DERECELEME LE
Agrega Deneyleri5 Modl Eitimini Yzey Nemi Oran Tayini Alann: Beton agregalarnda yzey nemi orann tayin deneyini kuralna uygun Ad ve Soyad yapabileceksiniz. AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki dereceleme leini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinde rencide gzleyemedi iseniz (0), zayf nitelikte gzlediniz ise (1), orta dzeyde gzledi iseniz (2) ve iyi nitelikte gzlediniz ise (3) rakamnn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz. DEER LE GZLENECEK DAVRANILAR 0 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 nln giyme Gerekli gvenlik tedbirlerini alma Deney iin gerekli ara-gereci sayabilme Agregada yzey nemini doru kavrama Doygun kuru yzey arlnn tanmn yapma Deney sonucunu hesaplama ve yorumlayabilme Zaman iyi kullanma Temizlik ve dzen Modln Ad Konu Ama

TOPLAM PUAN DNCELER

DEERLENDRME
Arkadanz derecelendirme lei listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Hangi davrantan 0 ve 1 deer leini iaretlediyseniz o konuyla ilgili faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

60

DERECELEME LE
Modl Eitimini Agrega Deneyleri5 Alann: Anmaya Dayankllk Oran Beton agregalarnda anmaya Ad ve Soyad dayanklllk tayini deneyini kuralna uygun yapabileceksiniz. AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki dereceleme leini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinde rencide gzleyemedi iseniz (0), zayf nitelikte gzlediniz ise (1), orta dzeyde gzledi iseniz (2) ve iyi nitelikte gzlediniz ise (3) rakamnn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz. DEER LE GZLENECEK DAVRANILAR 0 1 2 3 Modln Ad Konu Ama 1 2 3 4 5 6 7 8 nln giyme Gerekli gvenlik tedbirlerini alma Deney iin gerekli ara-gereci sayabilme Los Angeles katsaysn kavrama Laboratuvar numunesinden deney numunesi azaltma Deney sonucunu hesaplama ve yorumlayabilme Zaman iyi kullanma Temizlik ve dzen

TOPLAM PUAN DNCELER

DEERLENDRME
Arkadanz derecelendirme lei listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Hangi davrantan 0 ve 1 deer leini iaretlediyseniz o konuyla ilgili faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

61

DERECELEME LE
Modl Eitimini Agrega Deneyleri5 Alann: Ara Gere Bakm ve Onarm Ara gere bakm ve onarmn Ad ve Soyad kuralna uygun yapabileceksiniz. AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki dereceleme leini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlarn her birinde rencide gzleyemedi iseniz (0), zayf nitelikte gzlediniz ise (1), orta dzeyde gzledi iseniz (2) ve iyi nitelikte gzlediniz ise (3) rakamnn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz. DEER LE GZLENECEK DAVRANILAR 0 1 2 3 Modln Ad Konu Ama 1 2 3 4 5 6 7 8 Ara gere ekipman toplama Kaba temizlik yapma Ykama Silme Yalama Koruma Deney aletlerinin ayarlarn yapma Deney aletlerinin bakmn yapma

TOPLAM PUAN DNCELER

DEERLENDRME
Arkadanz derecelendirme lei listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Hangi davrantan 0 ve 1 deer leini iaretlediyseniz o konuyla ilgili faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

62

CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 D D Y D Y D Y D Y

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 D Y D D Y Y D Y

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 Y D Y Y D D

63

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

serbest su boluklarnn, yzeyinin drde blerek kltme koni deneyleri sktrma ubuu M1-M2,M2,100 12 16 500 kalibrasyon ya bir gzle kontrol

64

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

MEK Osman Yrd. Do.Dr Beton Bileenleri ve Beton Deneyleri Trk Standartlar Enstits Ankara, 2004. www.aggregate.com www.tse.org.tr www.yapirehberi.net www.ubak.gov.tr www.dincmakina.com.tr http://blckinsaat.tarhan.net http://ekolyapidenetim.com.tr www.netes.com.tr www.metrotest.com www.kal-met.com

65

KAYNAKA KAYNAKA
BAYAZIT mer Ltfi, Beton ve Deneyleri, Ankara, 1975. DS Genel Md, TAKK Dairesi Bakanl, Beton ve Agrega Deneyleri, Ankara, 2004. DALYAN Nurdoan, naat Malzemeleri zellikler, Muayene ve Deney Metotlar Klavuzu, DOAN Ruen, DS Genel Md. Aratrma Ve Gelitirme Sairesi Bakanl, Ankara1977 Enerji ve tabii Kaynaklar Bakanl, DS Genel Mdrl, Aratrma ve Gelitirme Bakanl, Ankara1977 MEK Osman Yrd. Do.Dr, Beton Bileenleri ve Beton Deneyleri, Ankara 2004 Trk Standartlar, TSE EN 10972 Trk Standartlar, TS 3523 Trk Standartlar, TS 9325 Trk Standartlar, TS 707 Trk Standartlar, EN 9322 Trk Standartlar, EN 9331 www.tse.org.tr www.dincmakina.com.tr www.tef.gazi.edu.tr www.ume.tubitak.gov.tr

66