Atajuk Pembezaan

BAB 2 : PEMBEZAAN
Matematik II (B 2001)
POLITEKNIK PORT DICKSON
JABATAN MATEMATIK SAINS DAN KOMPUTER
Pengenalan Kepada Pembezaan
1. Note Penting:

n
x
1
n
nx
dx
d
}jika ia ungkapan
n
x maka bila beza kita akan tulis
dx
d

n
x y
1
n
nx
dx
dy
}jika ia persamaan
n
x y maka bila beza kita akan tulis
dx
dy

( )
n
x x f

( )
1
'

n
nx x f
} jika ia fungsi
( )
n
x x f
maka bila beza kita akan tulis
( ) x f '
Pembezaan Prinsip Pertama
1. Jika ( ) x f y , maka
dx
dy

( ) ( )
x
x f x x f
+
2. Soalan Contoh
a. ( ) x x f
( ) x f '
( )
x
x x x
+

x
x x x
+

x
x
1
b. ( ) x x f 3
( ) x f '
( )
1
]
1
+
x
x x x
3 3

1
]
1
+
x
x x x
3 3 3

1
]
1
x
x
3
3
June/JMSK/PPD/750621
1
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
BAB 2 : PEMBEZAAN
c. ( )
2
x x f
( ) x f '
( )
1
]
1
+
x
x x x
2 2

1
]
1
+ +
x
x x x x x

2 2 2
2

1
]
1
+
x
x x x

2
2

x
x
x
x x
2
2
+

[ ] x x + 2

[ ] 0 2 + x
x 2
d. ( )
2
2x x f
( ) x f '
( )
1
]
1
+
x
x x x
2 2
2 2

( )
1
]
1
+ +
x
x x x x x

2 2 2
2 2 2

1
]
1
+ +
x
x x x x x

2 2 2
2 2 4 2

x
x x x

2
2 4 +

x
x
x
x x
2
2 4
+

x x 2 4 +

( ) 0 2 4 + x
x 4

e. 1 3
2
+ + x x y
2
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
BAB 2 : PEMBEZAAN

dx
dy

( ) ( ) ( )
x
x x x x x x
1 3 1 3
2 2
+ + + + + +

( )
x
x x x x x x x x
1 3 1 2 3
2 2 2
+ + + + +

x
x x x x x x x x
1 3 1 3 6 3
2 2 2
+ + + + +

x
x x x x
+ +
2
3 6

x
x
x
x
x
x x
+ +
2
3 6
1 3 6 + + x x

( ) 1 0 3 6 + + x

1 6 + x

f. ( )
x
x f
1
( ) x f '
x
x x x
1 1
+

( )
( )( ) x x x x
x x x

+
+

( ) x x x x
x

2

x x x +
2
1

( ) 0
1
2
x x +

2
1
x
g. x y

dx
dy

x
x x x
+
3
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
BAB 2 : PEMBEZAAN

x x x
x x x
x
x x x
+ +
+ +

( ) x x x x
x x x
+ +
+

( ) x x x x
x
+ +

x x x + +
1

( ) x x + + 0
1

x x +
1

x 2
1
h. 1 + x y

dx
dy

( )
x
x x x
1 1 + + +

( )
x
x x x
1 1 + + +
( )
( ) 1 1
1 1
+ + + +
+ + + +
x x x
x x x

( ) 1 1
1 1
+ + + +
+ +
x x x x
x x x

1 1
1
+ + + + x x x

1 1 0
1
+ + + + x x

1 2
1
+
x
3. Soalan Latihan :
1.
2
5x y 2. 3
2
+ x x y
3.
2
1
x
y
4.
2
3
1
x
y
5. x x y 5
2
+ 6. 1 3 2
2
+ x x y
7. x y 2 8. 1 x y
Pembezaan Fungsi Algebra
A) Petua Asas Pembezaan
n
x y
1
n
nx
dx
dy
n
ax y
1
n
anx
dx
dy
k y
dimana k ialah pemalar
0
dx
dy
4
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
Gunakan
Konjugat
Gunakan
Konjugat
BAB 2 : PEMBEZAAN
Contoh Soalan
1.
x y 9
9
dx
dy

2.

3
t y
2
3t
dt
dy

3.

4
3x y
( )
1 4
4 3

x
dx
dy

4
12x
4.

5
x y
1 5
5

x
dx
dy

4
5x
5.

2
8
7
x y
1 2
2
8
7

x
dx
dy
x
4
7
6.

2
4
3
x
y

2
1
4
3
x

2
4
3

x
1 2
2
4
3

x
dx
dy

3
2
3

x
3
2
3
x

7.
5 y
0
dx
dy
8.

2
1
y
0
dx
dy
Soalan Latihan :
1.
4
x
2.
7 y
3.
2
3x y 4.
5
t y
5.
4
3
7
x
y
6.
( )
6
3
5
x x f
7.
( )
3
7 x f
8.
3
4
1
x
y
B) Pembezaan Hasil Tambah
v u y +
dx
dv
dx
du
dx
dy
+
Contoh Soalan
1.
9 2
2 5
+ + x x y
9 2
2 5
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
0 2 5 2
1 2 1 5
+ +

x x
dx
dy
x x 2 10
4
+
2.
t t y 5
3
+
t
dx
d
t
dx
d
dx
dy
5
3
+
( )
1 1 1 3
1 5 3

+ t t
dt
dy
5 3
2
+ t
5
BAB 2 : PEMBEZAAN
( ) 1 5 2
3
+ x x
3.

2
2 3 4
2
5 3
x
x x x
y
+ +

2
2
2
3
2
4
2
5
2 2
3
x
x
x
x
x
x
y + +

2
5
2 2
3
2
+ +
x
x y
2
5
2 2
3
2
dx
d x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
0
2
1
2
2
3
1 1 1 2
+ +

x x

2
1
3 + x

4.

z
z z
y
3
9 +

z
z
z
z
3
9
+

2
9 z +
2
9 z
dz
d
dz
d
dz
dy
+

1 2
2 0

+ z
z 2
5.
( )
2
2 3 + x y kembangkan dulu
4 12 9
2
+ + x x
4 12 9
2
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
12 18 + x
6.
( )
2
2
2 + x y kembangkan dulu
4 4
2 4
+ + x x
4 4
2 4
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
x x 8 4
3
+
Soalan Latihan :
1.
2 4
4x x +
2.
6 4 2
3 4 15
+ + + +

z z z z
3.
2
2
2
3
6
x
x x
y
+
4.
3
3 5
5 4
t
t t
y
+ +
5.
( )
4
7
5
2
2
3
5
3
+ + x
x
x f
6.
7
14
1
7 x y +
7.
( )
2
3 2 + x y
8.
( )
2
2
1 x y +
C) Pembezaan Hasil Tolak
v u y
dx
dv
dx
du
dx
dy

Contoh Soalan
1.

3 2
2 x x y
3 2
2 x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1 3 1 2
2 2 2

+ x x

2
2 2 x x +
( ) x x + 1 2
2.
9 5
4
t t y
9 4 5
4
dx
d
t
dx
d
t
dx
d
dt
dy

0 4 5
1 4 1 1

t t
dt
dy

3
4 5 t
3.

2
2 3 4
2
3 2
x
x x x
y

4.

2
3
9
z
z z
y

6
BAB 2 : PEMBEZAAN

2
2
2
3
2
4
2
3
2
2
2 x
x
x
x
x
x
y

2
3
2 2
1
2

x
x y
2
3
2
1
2
1
2
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

0 1
2
1
2
2
1
1 1 1 2

x x

2
1
x

2
3
2
9
z
z
z
z

z
z

9
z
dz
d
z
dz
d
dz
dy

1
9

1 1 1 1
9 1

z z
1 9
2

z
1
9
2

z
5.
( )
2
2 x y kembangkan dulu

2
4 4 x x +
2
4 4 x
dx
d
x
dx
d
dx
d
dx
dy
+
x 2 4 +
( ) 2 2 x
Soalan Latihan :
1.
2 4
5 x x
2. ( )( )
x
x x
y
3 2
3.
2
5 2
2
3
x
x x
y

4.
3
3 5
5 4
q
q q q
y

5.
( ) x x
x
x f
4
7
5
1 3
5
4

6.
( ) 15 5
1
2
3
3
4 15
z
t
t t t f
7.
( )
2
3x x y
8.
( )
2
2
1 x y
D) Pembezaan Hasil Darab
uv y
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
Contoh Soalan:
Bagi soalan-soalan dibawah terdapat 2 cara untuk meyelesaikannya:
a) Kembangkan dan gunakan kaedah Pembezaan Hasil Tambah atau
Pembezaan Hasil Tolak
b) Gunakan kaedah Pembezaan Hasil Darab
Dalam contoh soalan dibawah akan menggunakan kaedah Pembezaan Hasil Darab.
Tetapi dalam keadaan biasa boleh kembangkan dan selesaikan.
1. ( ) 1 x x y
x u 1 x v
2. ( ) 4 2 + x x y
x u 2 4 + x v
7
BAB 2 : PEMBEZAAN
1
dx
du
1
dx
dv
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( )( ) 1 1 1 + x x
dx
dy
1 + x x
1 2 x
2
dx
du
1
dx
dv

dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( )( ) 2 4 1 2 + + x x
dx
dy
8 2 2 + + x x
8 4 + x
( ) 2 4 + x
3. ( )( ) 3 1 2 + x x y
1 2 x u 3 + x v
2
dx
du
1
dx
dv
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( )( ) ( )( ) 2 3 1 1 2 + + x x
dx
dy
6 2 1 2 + + x x
5 4 + x
4.
( )( ) 5 3 2
2
+ x x y
2
2
+ x u 5 3 x v
x
dx
du
2 3
dx
dv

dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( )( ) ( )( ) x x x
dx
dy
2 5 3 3 2
2
+ +
x x x 10 6 6 3
2 2
+ +
6 10 9
2
+ x x
Soalan Latihan :
1. ( ) 5
2
x x y 2.
( ) 2 2
2
+ x x y
3. ( )( ) x x y + + 3 4 4.
( )( ) 5 3 2
2
+ x x y
5. ( )( ) x x y + 3 4 2 6.
( )( ) 5 3 2
2
+ x x x y
E) Pembezaan Hasil Bahagi
v
u
y
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

Contoh Soalan
1.

1
2
+
x
x
y

2
x u 1 + x v
x
dx
du
2 1
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

( ) ( )
( )
2
2
1
1 2 1
+
+
x
x x x
8
BAB 2 : PEMBEZAAN

( )
2
2 2
1
2 2
+
+
x
x x x

( )
2
2
1
2
+
+
x
x x

( )
( )
2
1
2
+
+
x
x x
2.

1 3
2
2
x
x
y
2
2
+ x u 1 3 x v
x
dx
du
2 3
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

( ) ( )
( )
2
2
1 3
3 2 2 1 3
x
x x x

( )
( )
2
2 2
1 3
6 3 2 6
x
x x x

( )
2
2 2
1 3
6 3 2 6
x
x x x

( )
2
2
1 3
6 2 3
x
x x
3.
x x
x
y
5
1 4
4
2
+
+
1 4
2
+ x u x x v 5
4

x
dx
du
8 5 4
3
x
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

( ) ( )( )
( )
2
4
3 2 4
5
5 4 1 4 8 5
x x
x x x x x

( )
( )
2
4
3 2 5 2 5
5
5 4 20 16 40 8
x x
x x x x x

( )
2
4
3 2 5 2 5
5
5 4 20 16 40 8
x x
x x x x x
+ +

( )
2
4
2 3 5
5
5 20 4 8
x x
x x x
9
BAB 2 : PEMBEZAAN

( )
2
4
2 3 5
5
5 20 4 8
x x
x x x
+ +
4.
3 2
9
2
+
x
x x
y
x x u 9
2
+ 3 2 x v
x
dx
du
2 2
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

( ) ( )
( )
2
2
3 2
2 9 2 3 2
x
x x x x

( )
( )
2
2 2
3 2
18 2 6 4
x
x x x x

( )
2
2 2
3 2
18 2 6 4
x
x x x x

( )
2
2
3 2
24 2
x
x x

( )
2
3 2
) 12 ( 2
x
x x
Soalan Latihan :
1.
2
5
2
4
x
x
y
2.
( )( )
2
3 2 1
2
+
+
x
x x
y kembangkan dulu yg atas
3.
3 2
9
+
x
x
y
4.
( )
x
x
y
2
3 2
2
kembangkan dulu yg atas
F) Pembezaan Fungsi Gubahan (Petua Rantai)
( ) u f y
( ) u g u dx
du
du
dy
dx
dy
*
NOTA PENTING :
Gunakan petua rantai @ fungsi gubahan nie adalah untuk persamaan yang
kuasanya > 2. (jika kuasa 2 maka persamaan itu perlu dikembangkan)
Terdapat 2 cara untuk selesaikan persamaan yg ada kuasa > 2
Contoh : ( )
6
2
2 3 x y
o Gunakan petua rantai
katakan : 2 3
2
x u
6
u y
10
2. then bezakan yang
dalam kurungan
BAB 2 : PEMBEZAAN
x
dx
du
6
5
6u
du
dy
dx
du
du
dy
dx
dy
* PETUA RANTAI/ FUNGSI GUBAHAN
x u
dx
dy
6 6
5

( )
5
36 u x
then gantikan balik nilai u tadi dgn nilai sebenar
( )
5
2
2 3 36 x x
o Gunakan cara biasa (mesti tunjuk cara petua rantai dulu baru cara ini)

( ) ( ) 2 3 2 3 6
2
6
2
x
dx
d
x
dx
dy
( ) x x 6 2 3 6
1 6
2

( )
5
2
2 3 36 x x
cara ini sesuai untuk selesaikan persamaan yang ada juga gunakan
cara Pembezaan Hasil Darab atau Pembezaan Hasil Bahagi :
Contoh soalan : ( ) ( ) 1 2 3
5
2
x x y atau
2
5 3
3
+
+
x
x
y

Akan diterangkan lebih lanjut selepas Petua Rantai
Contoh Soalan PETUA RANTAI/FUNGSI GUBAHAN
1.

( )
5
3
3 + x y
katakan
3
3
+ x u
,
5
u y

2
3x
dx
du

4
5u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*

2 4
3 5 x u
dx
dy

( )
4 2
15 u x
gantikan balik nilai :
( )
4
3 2
3 15 + x x
dx
dy

2.

( )
8
2
3 2 x x y +
katakan
x x u 3 2
2
+
,
8
u y
3 4 + x
dx
du

7
8u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*
( ) 3 4 8
7
+ x u
dx
dy
( ) ( ) 3 4 3 2 8
7
2
+ + x x x
dx
dy

3.

( )
7
3
2 x y
katakan
3
2 x u
,
7
u y

2
3x
dx
du

6
7u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*
4.

( )
5
3
2 5
1
+
x
y
maka
( )
5
3
2 5

+ x y
katakan
2 5
3
+ x u
,
5
u y

2
15x
dx
du

6
5

u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*
11
1. bezakan kuasa
mula
2
kuasa turunkan
dan kuasa -1
BAB 2 : PEMBEZAAN

2 6
3 7 x u
dx
dy

( )
6 2
21 u x
( )
6
3 2
2 21 x x
dx
dy

2 6
15 5 x u
dx
dy

( )
6 2
75

u x
( )
6
3 2
2 5 75

+ x x
dx
dy

Soalan Latihan :
1.
( )
11
5 3 x y
2.
( )
5
2
2 + x y
3.
( )
9
2 3
3 2 5 x x x y +
4.
( )
15
3
2 4 x y +
5.
4
1
2
3
,
_

x
y
6.
12
2
2 3 5
2 3
,
_
x
x x x
y
7.
( )
6
2
5 2
2
x
y
8.
( ) 2 3
1
4
+
x
y
9.
( )
4
2
5 3 2
5
x x
y

10.
( )
3
3
5
1
x x
y
+
Soalan Berkaitan Pembezaan kuasa > 2

1.
( ) ( ) 3 1 2
4 5
+ x x y

( )
5
1 2 x u 3
4
+ x v
( ) 2 1 2 5
4
x
dx
du

3
4x
dx
dv
( )
4
1 2 10 x
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( ) ( ) [ ]
4 4 3 5
1 2 10 3 4 1 2 + + x x x x
dx
dy

( ) ( ) ( ) ( ) 3 10 1 2 4 1 2
4 3 4
+ + x x x x
( ) ( ) 30 10 4 8 1 2
4 3 4 4
+ + x x x x
( ) ( ) 30 4 18 1 2
3 4 4
+ x x x
( ) ( ) 15 2 9 2 1 2
3 4 4
+ x x x
( ) ( ) 15 2 9 1 2 2
3 4 4
+ x x x
2.
( ) ( )
8
3
3
5 3 3 2 + x x y

( )
3
3
3 2 + x u ( )
8
5 3 x v
12
Faktorkan
BAB 2 : PEMBEZAAN
( )
2
2
3
6 3 2 3 x x
dx
du
+ ( ) 3 5 3 8
7
x
dx
dv
( )
2
3 2
2 2 18 + x x ( )
7
5 3 24 x
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
2
3 2 8 7
3
3
2 2 18 5 3 5 3 24 2 2 + + + x x x x x
dx
dy
( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
2 3 7
2
3
18 5 3 24 2 2 5 3 2 2 x x x x x + + +
( ) ( ) [ ]
2 3 3 7
2
3
90 54 48 48 5 3 2 2 x x x x x + + +
( ) ( ) [ ] 48 90 102 5 3 2 2
2 3 7
2
3
+ + x x x x
( ) ( ) ( ) [ ] 24 45 51 2 5 3 2 2
2 3 7
2
3
+ + x x x x
( ) ( ) ( ) 24 45 51 5 3 2 2 2
2 3 7
2
3
+ + x x x x
3.
( )
( )
2
3
3
1 2
3
x
x
y
( )
3
3 + x u ( )
2
3
1 2 x v
( ) 1 3 3
2
+ x
dx
du
( )
2 3
6 1 2 2 x x
dx
dv

( )
2
3 3 + x ( ) 1 2 12
3 2
x x
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
4
3
3 2 3 2
2
3
1 2
1 2 12 3 3 3 1 2
+ +
x
x x x x x
dx
dy

( )( ) ( ) ( ) [ ]
( )
4
3
2 3 2 3
1 2
4 3 1 2 3 1 2 3
+ +
x
x x x x x

( )( ) ( ) ( ) [ ]
( )
4
3
2 3 3 2 3
1 2
12 4 1 2 3 1 2 3
+ +
x
x x x x x

( )( ) [ ]
( )
4
3
2 3 3 2 3
1 2
12 4 1 2 3 1 2 3
x
x x x x x

( ) [ ]
( )
3
3
2 3 2
1 2
1 12 2 3 3
x
x x x
13
Faktorkan
BAB 2 : PEMBEZAAN

( ) [ ]
( )
3
3
2 3 2
1 2
1 12 2 3 3
+ + +
x
x x x
4.
( )
( )
8
3
5
2
1
5 3
x
x
y

( )
5
2
5 3 + x u ( )
8
3
1 x v
( ) x x
dx
du
6 5 3 5
4
2
+ ( )
2
7
3
3 1 8 x x
dx
dv

( )
4
2
5 3 30 + x x ( )
7
3 2
1 24 x x
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
16
3
7
3
5
2
4
2
8
3
1
1 24 5 3 5 3 30 1
+ +
x
x x x x x x
dx
dy

( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
16
3
2 3
4
2
7
3
1
4 5 3 5 1 5 3 1 6
+ +
x
x x x x x

( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
16
3
2 3
4
2
7
3
1
20 12 5 5 5 3 1 6
+ +
x
x x x x x

( ) ( ) [ ]
( )
16
3
2 3
4
2
7
3
1
20 12 5 5 5 3 1 6
x
x x x x x

( ) ( )
( )
9
3
2 3
4
2
1
25 12 5 5 3 6
x
x x x x
Soalan Latihan :
1.
( ) ( )
5
4 11
2 5 5 3 + x x y
2.
( ) ( )
7
2
5
2
3 4 2 x x y +
3.
7
2
2 5
4
3 2
1
2
3
,
_
,
_

x
x x
x
y
4.
( )
3
8
3
1 3
x
x
y
+
5.
( )
( )
6
2
4
2
5 2
2 5
x
x x
y
6.
( )
6
4
3
2 5 x
x
y
+
14
BAB 2 : PEMBEZAAN
G)
Pembezaan peringkat kedua ditanda sbg
2
2
dx
y d
yg bermakna
,
_
dx
dy
dx
d
Pembezaan peringkat kedua atau peringkat tinggi ini mengkehendaki kita buat
pembezaan sebanyak 2 kali terhadap persamaan yang diberi
Mula-mula bezakan seperti biasa
dx
dy
(peringkat pertama) then persamaan yang
telah dibezakan tadi bezakan sekali lagi
2
2
dx
y d
Cth soalan
i. 1 2 3
2
x x y
0 2
2
1
6
2
1

x x
dx
dy

2
1
6

x x
2
3
2
2
2
1
6

+ x
dx
y d
ii.
t t
t
t f +
2
3
2
2
) (
t t t t f +
2 3
2 2 ) (
( ) 1 4 6 '
4
dx
d
t
dx
d
t
dx
d
x f +

1 4 6
4
+

t t
( ) 4 24 ' '
5
dx
d
t
dx
d
x f

4 24
5

t
iii. ) 2 )( 1 2 ( + x x y
2 4 2
2
+ x x x
2 3 2
2
+ x x
3 4 + x
dx
dy
4
2
2
dx
y d
Dapatkan nilai-nilai terbitan kedua bagi fungsi-fungsi berikut apabila t = 2.
i. 1 3 4
2
+ t t s ii.
3
2 3 t s iii. t t t s
3
2
2 5
2 3
+
15
BAB 2 : PEMBEZAAN
Pembezaan Fungsi Trigonometri
1. x sin
x
dx
d
dx
d
sin
kos x
2. kos x
kos
dx
d
dx
d
x
x sin
3. x tan
x
dx
d
dx
d
tan
x sek
2
4. ax sin
ax
dx
d
ax
dx
d
dx
d
sin
kos a ax
a kos ax
5. kos ax
kos
dx
d
dx
d
ax
dx
d
ax
a ax sin
ax asin
6. ax tan
ax
dx
d
ax
dx
d
dx
d
tan
a ax sek
2
a
ax sek
2
7. ( ) b ax + sin
( ) b ax
dx
d
b ax
dx
d
dx
d
+ + sin
kos ( ) ( ) a b ax +
a kos ( ) b ax +
16
BAB 2 : PEMBEZAAN
8. kos ( ) b ax +
kos
dx
d
dx
d
( ) b ax
dx
d
b ax + +
( ) ( ) a b ax + sin
( ) b ax a + sin
9. ( ) b ax + tan
( ) b ax
dx
d
b ax
dx
d
dx
d
+ + tan
( ) ( ) a b ax sek +
2
a ( ) b ax sek +
2
Contoh Soalan
1.
( ) x x f sin
( ) kos x f ' x
2.
( ) kos x f x
( ) x x f sin '
3. x tan
x sek
dx
d
2
4.
x y 5 sin
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
5 5 sin
kos 5 5 x
kos 5 x 5
5.
( ) x kos x f 3
( ) x
dx
d
x kos
dx
d
x f 3 3 '
3 3 sin x
x 3 sin 3
6.
x y 7 tan
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
7 7 tan
7 7
2
x sek
x sek 7 7
2
7.
x y 4 sin 5
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
4 4 sin 5
kos 5 4 4 x
kos 20 x 4
8.
( ) x x f 6 tan 2
( ) x
dx
d
x
dx
d
x f 6 6 tan 2 '
6 6 2
2
x sek
x sek 6 12
2
Contoh Soalan
1
.

( ) 1 3 sin + x y
( ) ( ) 1 3 1 3 + + x
dx
d
x kos
dx
d
dx
dy
kos ( ) 3 1 3 + x

( ) 1 3 3 + x kos
2
.

( ) kos x f ( ) x 3 5
( ) ( ) ( ) x
dx
d
x kos
dx
d
x f 3 5 3 5 '

( ) 3 3 5 sin x

( ) x 3 5 sin 3
3
.

( ) 3 2 tan 2 x y
( ) ( ) 3 2 3 2 tan 2 x
dx
d
x
dx
d
dx
d
4
.

x y
5
2
sin
17
BAB 2 : PEMBEZAAN
( ) 2 3 2 2
2
x sek
( ) 3 2 4
2
x sek
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
5
2
5
2
sin
kos
5
2
5
2
x

kos
5
2
x
5
2
5
.

,
_
x kos y
2
1
1 2
,
_

,
_
x
dx
d
x kos
dx
d
dx
dy
2
1
1
2
1
1 2

2
1
2
1
1 sin
,
_
,
_
x

,
_
x
2
1
1 sin
6
.
( ) 5 2 tan 3
2
+ x y
( ) ( ) 5 2 5 2 tan 3
2 2
+ + x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
3 ( ) x x sek 4 5 2
2 2
+
x 12 ( ) 5 2
2 2
+ x sek
10.
x
n
sin
x
dx
d
dx
d
n
sin

x
dx
d
x
dx
d
sin
x n
n 1
sin

kos x
1
11.
x kos
n
kos
dx
d
x kos
dx
d
dx
d
n
x
dx
d
x
1 sin .kos
1 - n
x x n
n
x kos
n 1
x sin
12.
x
n
tan
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
d
n
tan tan
1 tan
2 1

x sek n
n

n x
n 1
tan

x sek
2
Contoh Soalan
1
.
x y 2 sin
2
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
sin sin
2
kos x sin 2 1 x
kos x sin 2 x
2
.
( )
3
kos x f x
( ) kos
dx
d
x kos
dx
d
x f
3
' x
dx
d
x
1 sin 3
2
x x kos
x x kos sin 3
2

3
x y 3 tan
2
4 x y 5 sin 2
3
18
Bezakan KUASA
turunkan kuasa, kuasa -1
Bezakan TRIGO
Bezakan atau dlm
kurungan
BAB 2 : PEMBEZAAN
.
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
d
3 3 tan 3 tan
2

3 3 3 tan 2
2
x sek x
x 3 tan 6 x sek 3
2
.
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
5 5 sin 5 sin 2
3

kos x 5 sin 3 2
2
5 5 x
x 5 sin 30
2
kos x 5
5
.
( ) ( ) 1 3 2
4
x kos x f
( ) ( ) ( ) ( ) 1 3 1 3 1 3 2 '
4
x
dx
d
x kos
dx
d
x kos
dx
d
x f
( ) ( ) 3 1 3 sin 1 3 4 2
3
x x kos
( ) ( ) 1 3 sin 1 3 24
3
x x kos
6
.
( ) 1 2 tan 2
2 3
+ x y
( ) ( ) ( ) 1 2 1 2 tan 1 2 tan 2
2 2 2 3
+ + + x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
( ) ( ) x x sek x 4 1 2 1 2 tan 3 2
2 2 2 2
+ +
( ) ( ) 1 2 1 2 tan 24
2 2 2 2
+ + x sek x x
13. sek
x
sek
dx
d
x
sek
x
x tan
14. kosek
x
kosek
dx
d
x
kosek
x
kot
x
15. kot
x
kot
dx
d
x
x kosek
2

CONTOH SOALAN
1
.
x sek y
4
KAEDAH 1 (PETUA RANTAI) KAEDAH 2 (CARA MUDAH)

Katakan:
sek u x

x sek y
4
sek
dx
du
x x tan
4
u y

3
4u
du
dy
dx
du
du
dy
dx
dy

sek u
dx
dy

3
4 x x tan
x sek
3
4 sek x x tan
x sek y
4
sek
dx
d
x sek
dx
d
dx
dy

4
x x
dx
d
x sek
3
4 sek 1 tan x x
4 x sek tan
4
19
BAB 2 : PEMBEZAAN
4 x sek tan
4
2
.
x kosek y 2
3
KAEDAH 1 (PETUA RANTAI) KAEDAH 2 (CARA MUDAH)

Katakan:
kosek u x 2
x kosek y 2
3

kosek
dx
du
2 xkot 2 x 2
3
u y

2
3u
du
dy
dx
du
du
dy
dx
dy

kosek u
dx
dy
2 3
2
xkot 2 x 2
kosek u
2
6 x 2 kot x 2
6 kosek x kosek 2
2
x 2 kot x 2
x kosek 2 6
3
kot x 2
x kosek y 2
3
x
dx
d
x kosek
dx
d
x kosek
dx
d
dx
dy
2 2 2
3

2
3kosek 2 2 2 2 x xkot kosek x
x kosek 2 6
3
kot x 2
NOTE PENTING !!!
1. PEMBEZAAN dilaksanakan mengikut ARAHAN yang diberi.
2. CARA MUDAH bagi soalan seperti ( ) 1 3x sin 2 y
2 3
ialah
a. Letakkan 2 dihadapan
b. Bezakan kuasa turunkan kuasa dan kuasa -1
c. Bezakan trigo (abaikan kuasanye)
d. Bezakan
x
atau yang dalam kurungan
20
( ) 1 3 sin 2
2 3
x y
( ) ( ) ( ) 1 3 1 3 sin 1 3 sin 2
2 2 2 3
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
( ) ( ) x x kos x 6 1 3 1 3 sin 3 2
2 2 2

x 36 ( ) 1 3 sin
2 2
x ( ) 1 3
2
x kos
BAB 2 : PEMBEZAAN
3. Cara mudah diatas boleh digunakan tidak kira sama ada kena gunakan kaedah HASIL
TAMBAH, HASIL TOLAK, HASIL DARAB atau HASIL BAHAGI.
Contoh Soalan
Dengan menggunakan Teknik Pembezaan Fungsi Trigonometri, bezakan y terhadap x.
i. x kos x y 4 ) 1 2 ( sin 2
2 2
ii. x x sek y 2 tan 4
3
iii.
2
3
2
5 sin
x kot
x
y iv.
x kos
x sek
y
3 2
5
v. x y 4 sin
3
vi. x kos y 2
6
vii. x y 3 tan
2
viii. ( ) 1
2 2
+ x kos y
ix. ( ) z z kos y 3 sin 1 3 3
5 4
x.
( )
2 4
2
2 sin
4 tan 2
x
x
y

21
( )( )
2 2
5 2 3 sin x kos x y
x u 3 sin
2

2
5 2 x kos v
3 3 3 sin 2 x kos x
dx
du
x x
dx
dv
10 5 sin 2
2

x xkos3 3 sin 6
2
5 sin 20 x x
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
gantikan/masukkan nilai
( )( ) ( )( ) x xkos x kos x x x
dx
dy
3 3 sin 6 5 2 5 sin 20 3 sin
2 2 2
+
x 20
x 3 sin
2 2
5 sin x 12 + kos x x 3 sin 5
2
kos x 3
BAB 2 : PEMBEZAAN
Pembezaan Fungsi Logarithma
x log x ln
e
1. x ln
x
1
x ln
dx
d
2. ( ) b ax ln +
( ) b ax ln
dx
d
dx
d
+

b ax
a
+
Notes
a) ( ) y ln x ln xy ln +
b)
y ln x ln
y
x
ln
c)
n x ln
n
x ln
d)
( ) xx ln x ln
2
x ln x ln +
x ln 2
Pembezaan Fungsi Eksponen
1.
x
e y
x x
e e
dx
d
2.
ax
e y
ax ax
ae e
dx
d
3.
b ax
e y
+
b ax b ax
ae e
dx
d
+ +
Notes
a)
y x y x
e e e
+
b)
y
x
y x
e
e
e
c)
x
1
e
1
e
Contoh Soalan Logaritma

22
CARA MUDAH UTK INGAT !!!
1. bezakan
x
atau yg dlm
kurungan (letak diatas)
2. buat garisan per
3. salin balik yg dlm kurungan
(letak dibwh garisan per)
CARA MUDAH UTK INGAT !!!
1. bezakan kuasa
(letak didepan/sebelah kanan
tanda =)
2. salin balik keseluruhan eksponen
tadi
BAB 2 : PEMBEZAAN
1
.

x y ln
x dx
dy 1
2.
2
ln x y
2
2
x
x
dx
dy

x
2
3
.
x y 2 ln
x ln 2 ln +
x
dx
d
dx
d
dx
dy
ln 2 ln +

x
1
0 +

x
1
ATAU

x y 2 ln
x dx
dy
2
2

x
1
4
. x
y
2
ln
x ln 2 ln
x
dx
d
dx
d
dx
dy
ln 2 ln

x
1
0

x
1

ATAU

x
y
2
ln

1
2 ln

x y
1
2
2
2
x
x
dx
dy

x x
2 2
2

2
2
2
x
x

x
1

5
.

( ) 3 2 ln + x y
3 2
2
+
x dx
dy
6.
( ) 3 2 ln
3
+ x y
3 2
6
3
+
x
x
dx
dy
7.
( )( ) 1 2 3 ln
2
+ x x y
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ + x x
8.

1 2
3
ln
2
+
x
x
y
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ x x
23
BAB 2 : PEMBEZAAN
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ + x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1 2
2
3
6
2
+
+
x x
x

( ) ( )
( )( ) 1 2 3
3 2 1 2 6
2
2
+
+ +
x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 6 12
2
2 2
+
+ +
x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 18
2
2
+
+
x x
x x

( )
( )( ) 1 2 3
1 3 6
2
+
+
x x
x x
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1 2
2
3
6
2
+

x x
x

( ) ( )
( )( ) 1 2 3
3 2 1 2 6
2
2
+
+
x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 6 12
2
2 2
+
+
x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 6
2
2
+
+
x x
x x

( )
( )( ) 1 2 3
1 6
2
+
+
x x
x x
9.
( )
2
3
3 2 ln + x y
( ) 3 2 ln 2
3
+ x
3 2
6
2
3
2
+

x
x
dx
dy

3 2
12
3
2
+
x
x
10. x y 3 ln
2
1
3 ln x

x 3 ln
2
1
x dx
dy
3
3
2
1

x 2
1
11.
( )
2
ln x y
( ) x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
ln ln
2

x
x
1
ln 2

x
x ln 2
ATAU
Petua rantai
x u ln
2
u y
x dx
du 1
u
du
dy
2
dx
du
du
dy
dx
dy

x
u
dx
dy 1
2

x
u 2

x
x ln 2
13. ( ) x y 2 ln ln
x u 2 ln
u y ln
x dx
du 1

u du
dy 1
14. x y 4 ln
x u 4 ln
2
1
u y

x dx
du 1

2
1
2
1
u
du
dy
24
BAB 2 : PEMBEZAAN
dx
du
du
dy
dx
dy

x u dx
dy 1 1

xu
1

x x ln
1
dx
du
du
dy
dx
dy

x
u
dx
dy 1
2
1
2
1

u x 2
1

x x 4 ln 2
1
15. 3
1
2
2
1 3
ln
,
_
x
x
y

,
_
2
2
1 3
ln
3
1
x
x

( ) ( ) [ ]
2
2 ln 1 3 ln
3
1
x x
( ) ( )
1
]
1

2
2 ln 1 3 ln
3
1
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1
]
1
2
2
2
1 3
3
3
1
x
x
x

( ) ( )
( ) ( )
1
]
1
2
2
2 1 3
1 3 2 2 3
3
1
x x
x x x

( )
( ) ( )
1
]
1
2
2 2
2 1 3
2 6 3 6
3
1
x x
x x x

( ) ( )
1
]
1
2
2 2
2 1 3
2 6 3 6
3
1
x x
x x x

( )( )
1
]
1

+ +
2
2
2 1 3
6 2 9
3
1
x x
x x

( )( )
2
2
2 1 3 3
6 2 9
x x
x x

+ +
Contoh Soalan Eksponen

1
.

x
e y
x
e
dx
dy
2.
2x
e y
2x
2e
dx
dy

25
BAB 2 : PEMBEZAAN
3

2
2x
e y
2
2x
4e
dx
dy
4.

1 2x
2
e y
+
1 2x
2
4e
dx
dy
+
5
.

3x
3e y
3x
3e 3
dx
dy

3x
e 9
6.
2y 3x
e y
+

2y 3x
e e y
2y 3x
e
dx
d
e
dx
d
dx
dy

2y 3x
2e 3e

2y 3x
6e
+
7
.

2y 3x
e y

2y
3x
e
e
y
2y
3x
e
dx
d
e
dx
d
dx
dy

2y
3x
2e
3e

y 2
3x
e
2
3
8.
2x
lne y

2x
e u
lnu y
2x
2e
dx
du

u
1
du
dy
dx
du
du
dy
dx
dy

2x
2e
u
1
dx
dy

u
2e
2x

2x
2x
e
2e
2
26

Atajuk Pembezaan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Atajuk Pembezaan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BAB 2 : PEMBEZAAN

Soalan Berkaitan Pembezaan kuasa > 2

KAEDAH 1 (PETUA RANTAI) KAEDAH 2 (CARA MUDAH)

KAEDAH 1 (PETUA RANTAI) KAEDAH 2 (CARA MUDAH)

Contoh Soalan Logaritma

Contoh Soalan Eksponen

You might also like