Univerzitet Educons Akademija klasinog slikarstva Predmet: Istorija umetnosti Profesor: dr.

Jasna Jovanov Student : Snjeana eki

Gotiki vitrai

Seminarski rad

Vukovar, 11.05.2011.godine

UVOD

Srednji vek poredak u Evropi, koji traje od 12. do 15. veka, predstavlja razdoblje dubokih privrednih i drutvenih promena. Stamenite zemlje, ujedinjene u snane monarhije, omoguile su nov drutveni u kome su uspeno napredovali zanatlije, trgovci, bankari, koji su iveli u bogatim i sve monijim gradovima. Svetenstvo je takoe znatno uvealo svoju sferu uticaja. U umetnosti, za ovu epohu bio je karakteristian gotiki stil. U arhitekturi, prvi primeri gotike pojavili su se na plodnoj i naprednoj zemlji severno od Pariza, poznatoj kao Il-de-Frans, kraju bogatom kamenom pogodnim za gradnju, postojanim i lakim za rad. Izmau 1140. i 1144. godine, nepoznati arhitekt je obnovio hor opatije SenDeni, blizu Pariza, te se on moe smatrati tvorcem gotikog stila. Posle ovoga, francuski gradovi su se nadmetali u izgradnji ili obnavljanju prostanih katedralnih crkava. Posle Il-deFransa gotiki stil je bio prihvaen irom Evrope. Francuski arhitekt Viljem iz Sansa zapoeo je gradnju katedrale u Kanterberiju 1174. godine, katedrala u Linkonu je zapoeta 1192., katedrala u Velsu 1184., Vestminsterska opatija 1254. godine. U Nemakoj i drugim zemljama nemakog jezika, u Skandinaviji i istonoj Evropi takoe se napredovalo u prilagoavanju stila. U paniji i Italiji takoe je prihvaen gotiki stil, ali je tu najvie izgubio od svoje osobenosti i sjedinio se s lokalnim arhitektonskim tradicijama. Za razliku od drutva koje je podravalo feudalnu hijerarhiju, drutvo u kome je cvetala gotika umetnost bilo je dinamino. Graanski stale trgovaca i zanatlija iveo je slobodno u gradovima i nije bio u obavezi prema feudalcima. Centralizacija vlasti s monim kraljevima u zemljama kao to su Francuska i Engleska, oznaila je kraj meanja obesnih vlastelina u trgovinske odnose. Trgovina je cvetala i sve vei gradovi postali su svesni uticaja koji su sada mogli da vre. I mo svetenstva je bila znaajna. Biskupi, manastirske stareine, svetenici i monasi nastojali su da u estim sukobima s plemstvom proire svoj uticaj ne samo na due pastve ve i na ovozemaljske stvari. Spor oko davanja poseda, sukobi izmeu crkve i drave oko imenovanja biskupa bili su glavni izvor razmirica ovog vremena. Tri znaajna inioca doprinela su stvaranju uslova pod kojima su graene gotike katedrale i crkve. Prvo, postojala je elja da se proslavi bog i hrianska vera. Drugo, u monim gradovima biskupi i bogati graani oseali su opravdanu gordost u udesnom i divnom svetu grandioznih katedrala koje su viestruko nadmaivale obina zdanja i bile vidljive sa znatne udaljenosti. Daleko od ovih ovozemaljskih stvari, srednjovekovna filozofija zastupa miljenje da se do boga ne moe dosegnuti jedino verom ve i razumom, naporom misli, to je sloeno, ali prefinjeno, strogo formalno, a ipak istanano. Potonje ideje znatno su nadahnule arhitektonski oblik gotikih katedrala u ijoj uzvienosti kao da se moglo sagledati zemaljsko otelovljenje stremljenja ka

bogu. Njihov oblik je bio sloen i prefinjen, na izgled strog, a pri tome bogat u detaljima. Opti, vizuelan utisak stremljenja uvis zavravao se brojnim tehnikim novinama, naroito prelomljenim krstastim svodom, eom upotrebom prelomljenog, a ne polukrunog luka, kao i primenom potpornih lukova. U ovom radu baviu se vitraem u gotici, samom tehnikom rada, istorijskom hronologijom te motivima vitraa u gotici.

POJAM I HISTORIJAT VITRAA

Vitraj ili vitra (franc. vitrail) je posebnim nainom oslikano staklo, najee na crkvenim prozorima, povezano olovnim okviriima. Prve pretee vitraa potiu iz prvog veka pre Hrista. Pronaeni su arheolokim iskapanjem starih rimskih gradova Pompeja i Herkulaneuma, kao ukras u palaama i vilama bogatih rimljana. 313. Godine (bolje: Godine 313.) Kada je rimski car Konstantin prvi put dopustio javno potovanje Hrista, poinje izgradnja crkava i ukraavanje prozorskih otvora vitrajima. Najstariji sauvani vitra pronaen je arheolokim iskapanjem oko redovnikog samostana u nemakom gradu Lorsch Abbey-u (opatija Lor) i potie iz desetog veka. Kako je broj crkvi rastao, u devetom i desetom veku dolazi do znatnog poveanja broja vitraa. Maleni prozori crkava tog doba ukraavani su monumentalnim figurama iz imperijalne prolosti u kombinaciji vizantijskog i romanskog stila. S dolaskom gotike u trinaestom i etrnaestom veku, umetnost izrade vitraa dostie nove vrhunce i prilagoava se velikim prozorskim povrinama tog doba. Kao i u romanskom periodu koji je prethodio, predominantne boje ostaju crvena i plava, kao i tendencija meanja belog stakla u kompoziciju kako bi se postigao raskoan dekoratinvni efekt. Pojavom novih tehnika obrade stakla i poveanjem tehnikih mogunosti izrade vitraja poveava se i kompleksnost biblijskih prizora koje su prikazivali. Pred kraj trinaestog veka javlja se elja za vie svetla u crkvenim dvoranama i promenom stila izrade vitraja, pojavljuju se vitrai vee svetlosne propusnosti, bogatog gotikog stila. Najlepe primere tehnike vitraja nalazimo na gotikim francuskim srednjovjekovnim katedralama: Chartres, Notre Dame u Parizu i Bourgesu (artr, Notr Dam u Parizu i Bureu). O tome kako su srednjovjekovni staklari dobivali staklenu masu, kako su je bojali i kako su sastavljali likove govori njihov suvremenik Teofil (XII vek) u knjizi O raznim umetnostima. Vitrai su poeli da se pojavljuju u gradnji srednjoevropskih gotskih katedrala koje su imale otvore suvie velike da bi se zastaklile jednim staklom i moralo se spajati vie stakala u jednu celinu. U renesansnom razdoblju umetnost izrade vitraa postaje sve vanija. Majstori za

izradu vitraa putuju preko dravnih regija kako bi nauili nove, specifine tehnike. Status staklara i umetnika koji rade u staklu se uzdigao na nov, vrlo visok nivo. U tom periodu raeni vitrai su meki, toplijih boja i fino izraenih tekstura. Poetkom esnaestog veka, za vitrae i majstore za izradu vitraa dolazi crno doba. Politika i verska previranja su dovela do unitenja velike veine vitraa, posebno u Engleskoj. Sledeih dvesto godina, paralelno s unitavanjem vitraa po crkvama Europskih drava, vetine izrade vitraa gotovo se potpuno gube sve do devetnaestog stoljea kada ponovno bivaju otkrivene. Postepeno je ovo postala umetnost. Kako se pre vitra upotrebljavao samo u crkvama, hramovima i manastirima u dananjem vremenu on se upotrebljava i u domainstvima za ukraavanje vrata i prozora kao dekoracija na njihovim delovima. Vitrai velike i prazne crkvene prostore ispunjavaju svetlom i posetitelju priaju svoju priu. Oni odeljuju unutarnji crkveni prostor od onog vanjskog i ine svet unutar crkve drugaijim. Njihova prisutnost tera samou i popunjava prazninu - malen se ovek u golemoj dvorani isponjenoj sa svega nekoliko vitraa osea slobodno i nelagoda nestaje. Vitra je likovna tehnika koju karakterizira dugovenost i promenjivost. Vitra je uvek drugaiji, kao iva slika na zidu. On ovisi o uvetima svetla izvan prostorije te svojim varijacijama unosi sveinu i oplemenjuje uvek isti prostor.

Sikarstvo gotike obeleeno je isprva sporim razvojem, veinom se svodilo na umetnost vitraa koja je potisnula prijanje iluminacije samostanskih rukopisa. Oslanjajui se na romaniku tradiciju i pod uticajem crkvene skulpture, u vitraima se razvio ploni, ornamentalan stil bez trodimenzionalnosti. Tokom 13.veka u Francuskoj se razvio "elegantni stil" vidljiv u iluminacijama molitvenika, pri emu se ljudske figure prikazuju uz sve vie panje i detalja i s naglaenijim volumenom. U Italiji toga vremena slikarstvo je obeleeno "novovizantijskim" stilom koji je usledio nakon kriarskog osvajanja Carigrada 1204.godine Staklene povrine gotikih katedrala nisu bile pogodne za razvoj slikarstva. Dakle, freskoslikarstva i nema jer nema velike povrine zida zbog mnogo prozora. U crkvama irom Evrope prestali su se u razdoblju gotike izraivati veliki narativni ciklusi. Kompozicije vitraa su dvodimenzionalne, bez perspektive. Boje su prozirne, najee crvena, plava, uta i zelena. To su veinom izabrane scene u kojima se pojavljuju likovi ivih linosti s hrianskim ikonografskim likovima (vitrai Chartresa, Reimsa, itd. (artra, Remsa) ). Krajem 14. veka naputa se takav monumentalni nain komponovanja vitraa, boje postaju raznovrsnije i uvodi se perspektiva.

U Italiji gotika arhitektura nije nikada dostigla vrhunce Francuske i Nemake, ali je Italija bila pod uticajem vizantske umjetnosti, a posebno njihova slika na drvetu. Tako da e se prvo gotiko slikarstvo razviti upravo u Italiji. Imuni posedinci poruivali su slike na drvenoj podlozi za privatnu upotrebu, ponekad su se radili i poliptisi (povezane slike na vie dasaka). Svaki poliptih zavravao je prelomljenim lukom, a prizori na drvenoj dasci oiviavali su se stubovima. Pozadina je najee zlatna, likovi su idealizovani, boanski, ponekad se u scene uvode elementi pejzaa. Slikari su teili prikazati prostor, ali jo nisu savladali perspektivu. Giotto di Bondone (oto di Bondone) je najvaniji slikar Gotike; on je prvi uskladio prizor slike i povezao ga s prostorom gledaoca (tako to je sliku spustio na oite promatraa). Likovi na njegovim slikama vrsto stoje na zemlji, uoblieni su i vladaju prostorom trodimenzionalni, a ne ploni. Prvi je u Evropskom slikarstvu krenuo u izraavanje oseaja u stvarnom ivotu putem svojih likova. Njegovi savremenici Duccio (Duo) i Simone Martini postiu podjednako zavidne rezultate. Arhitektura u razdoblju gotike menjala se tokom triju faza: rane gotike (svretak 12. i poetak 13. veka) u Francuskoj (Notre-Dame Notr Dam u Parizu i Katedrala u Chartresu artru), klasine gotike (vrhunac oko 1220. (Katedrala u Reimsu Remsu i Katedrala u Amiensu Amijenu) i traje gotovo celi vek) i kasne gotike (14. i prva dekadaa 15. veka irom Europe).

Ranu gotiku obeleava jednostavnost i istoa oblika, to se oslanja na romaniku tradiciju. Klasine katedrale su trobrodne graevine naglaenih vertikala i strmih svodova, krov transepta ima istu visinu kao i glavni brod, na zapadnoj strani imaju jednu ili dve kule, fasade su podeljene u nekoliko horizontalnih zona, a kontrafori dele celu crkvu vertikalno. U klasinoj gotici upravo ta vertikalna podela prevladava. Portali imaju prelomljeni luk (arhivolt) u timpanonu (oblina portala + luneta). Prozori imaju prelomljeni luk, a vremenom lukovi postaju viebrojni. Rozeta na zapadu, iznad ulaza, te na fasadi transepta, ponekad je ubaena u portal ili stavljena iznad prozora. Celi boni potisak svodova zadravaju masovni potporni lukovi, pa je glavna teina usredotoena na njih i vidljiva samo izvana. Stoga je unutranjost takvih prostora skeletna i prozrana. U kasnoj gotici se osea gubitak ravnotee u odnosu konstrukcije i dekoracije, tj. u pretrpanosti ukrasom. Kasna gotika je rairena diljem Evrope i Talijani je nazivaju cvetna gotika (gotico fiorito) zbog brojnih cvetnih ukrasa, dok je Francuzi nazivaju plamenom (flamboyant) jer izraava nemir oblika i treperenje svojstveno plamenu i vatri. Njemaka gotika je dosledna francuskoj dekorativnoj gotici (npr. najimitativnija je katedrala u Ulmu), ali je ponekad i reinterpretira u originalnu arhitekturu (npr. Sv. Ana u Annabergu). Kao i u romanici javljaju se regionalizmi u gradnji. Tako Talijani ne prihvaaju tako lako strani stil i grade jednu jedinu gotiku katedralu doslednu svim naelima dekorativnog stila, a

to je katedrala u Milanu. Gradi se gotovo 500 godina i biva dovrena tek polovinom 19. veka. Gotika u Veneciji je pravi primer cvetne gotike. Razlozi forsiranom perforiranju proelja su u muljevitom tlu koje je moglo podneti samo skeletnu grau sa gvozdenim sponama. (Dudeva palaa, Ca d'Oro Zlatna kua itd.). Mleani koriste dekoracije vizantsko-saracenskih elemenata, maursko iljastih i detelinastih lukova itd. U Engleskoj u 12. veku razvija se otra gotika (lancet style) strogog tlocrta otrih uglova (Katedrala u Salisburyju Solzberiju, Westminsterska opatija). U 14. veku razvija se tzv. dekorativni stil (Decorated Style) koji je slian plamteoj gotici u Francuskoj (Lincoln, Exeter Linkoln, Ekseter). U 15 veku dolazi do izrazito engleskog stila okomiti stil (Perpendicular Style) gde rebra snopastih subova neprekinuto rastu u mreu krstastog svoda (tzv. lepezasti kapiteli) (Cambridge, Gloucester Kembrid, Gloester i dr.). Kad se doda potkovasti potkoviasti luk nastaje tzv. Tjudor Style.

KATEDRALA U CHATRESU artru Katedrala u Chatresu artru je remek-delo gotike umetnosti s kojom poinje razvoj francuske klasine gotike. Na njoj se nalaze najbolje sauvani ranogotiki delovi u kombinaciji s kasno-gotikim, kao i prigodne skulpture i najslavniji vitrai na svetu. Katedrala je 1979. godine upisana na UNESCOV popis mesta svetske batine u Evropi.Oko 1134. biskup Chartresa artra zapoeo je pregradnju stare graevine u novom stilu. Za grad kao Chartres artr koji je u 13. veku imao oko 10.000 stanovnika, gradnja katedrale bio je poduhvat koji je financijski iscrpio grad. Gradnja se nastavila s povremenim prekidima gradnje od 1145. do 1220. godine, ali najvei radovi su bili nakon poara 1194. kada su morali obnoviti glavni brod i hor. Biskup i poglavar (upravitelj) katedrale bili su zadueni za zapoljavanje radne snage, ali su njihova sredstva dolazila iz celog srednjovjekovnog francuskog drutva. Crkva je obino brinula za svoje posede, a u Chartresu artru su se svetenici odrekli svojih trogodinjih stipendija (plata) kako bi se moglo zapoeti s obnovom. Takoer, Blanche Blan, majka kralja Luja IX., platila je za celu severnu fasadu, sa skulpturama i prozorima. Vojvoda Bretanje donirao je novce za juni transept, a druge bogate porodice u okolini platile su prozore, a njihove donacije su zabeleene na vitraima u obliku njihovih porodinih grbova. Cehovi raznih obrtnika i trgovaca takoer su donirali prozore koji prikazuju njihove profesije. Hodoasnici i manje bogati ljudi donirali su u skladu sa svojim mogunostima, to je nekad bilo dovoljno za poneku relikviju i mise zahvale. Ali su veinom ta sredstva ila u skupne trokove koji nisu imali tano mesto. Koliko je sudelovanje u gradnji katedrale bilo znak pripadnosti pridonosi i pria da su graani Chartresa artra upregnuli sami sebe u kola i i iz kamenoloma vukli goleme blokove vapnenca za svoju novu katedralu. Severni i juni transept su poslednji zavreni 1260. godine. Drvena krovna konstrukcija transepta i glavnog broda unitena je u poaru 1836. godine, nakon ega je zamenjena sadanjim metalnim okvirom i pokrivena bakrom. Posle poara arhitekt da bi bre zavrio graevinu upotrebljava temelje prethodne romanike katedrale i zadrava proelje iz sredine 12.veka kojem dodaje novi brod. Visina glavnog broda je 37 metara, a bonih brodova 14. Katedrala je izgraena na uzvienju kako bi se naglasila njezina visina i kako bi se videla iz velike daljine. Katedrala ima tri fasade zapadnu, severnu i junu a svaka od fasada ima dve kule. Zapadno proelje je jedino sauvano nakon poara tako da se na njemu moe primetiti sukob romanike tradicije i novih gotikih graditeljskih zamisli. Dve nejednake kule uokviruju proelje. Juna kula (visoka 106 metara) pokrivena je 1160. i predstavlja najraniji pravi gotiki vrh u Evropi, a oblikom prelaza iz kasne romanike u ranu gotiku. Severna (visoka 115 metara) je zapoeta 1507. godine u stilu kasne gotike; ona je via, vitkija i ukraenija od june. Njena visina odraava napredak u tehnologiji gradnje. Tri portala zapadnog proelja govore da se radi o trobrodnoj bazilici. Ona se sastoji od istih romanikih elemenata poput samostanske crkve u Conquesu;Konkvesu iznad svakog portala nalazi se

visoki vitra u luku. Iznad njih se nalazi golema rozeta s vitraima, a iznad nje galerija s niama u kojima su figure starozavetnih kraljeva. Na kraju, iznad galerije se nalazi trouglasti zabat s niom u kojoj je skulptura Bogorodice s detetom. Ponavljanje trostrukih elemenata (portala, lukova, horizontalna podela spratova, i trouglasti zabat) je numerika asocijacija na Sveto Trojstvo.

Isto tako, na rozeti se nalaze hrianski simboli organizirani u geometrijske oblike. Tri grupe od po dvanaest elemenata okruuju manji sredinji krug. Krug simbolizuje Kraljevstvo Nebesko ili samog Boga, a broj 12 na 12 apostola. Iznad ulaza na junom transeptu nalazi se pet visokih vitraa i jo vea rozeta od one na zapadnom proelju. Vanjski potisak golemog svoda neutraliziran je potpornim sustavom kontrafora pomalo arhaikog oblika. Na fasadi katedrale u Chartresu artru nalazi se toliko vajarskih detalja da bi mogli ispuniti celu knjigu, ali najkarakteristiniji su na zapadnoj i junoj strani katedrale. "Kraljevski portal" (zapadni portal) tipoloki predstavlja hriansku istoriju. Desni, juni portal, sadri scene Hristovog roenja, i mladosti oko vrata, a u timpanu se nalazi skulptura okrunjene Bogorodice s Hristom, okrueni sa sedam srednjovekovnih umetnikih vetina (gramatika, retorika, dijalektika, aritmetika, geometrija, astronomija i muzika). One predstavljaju vanost obrazovanja i katedrale kao mesta uenja. Na sjevernom portalu nalaze se scene Uzaaa Vaznesenja i astronomski simboli sezonskih radova vezanih za 12 kalendarskih meseci. Sredinji portal sadri starozavetne kraljeve i kraljice na dovratnicima i apokaliptinu viziju sv. Ivana u timpanu iznad vrata. Ovi dovratnici su najstariji primeri ranogotike skulpture (1140.-1150.); svaka figura je visoka i vitka, odraavajui oblik stubova izanjih. Izmeu njih su cvetni uzorci koji ih uokviruju. Kao i u ranohrianstvu i vizantskim mozaicima, oni su frontalni, ruke su im priljubljene uz telo, a aureole su tanjiraste iza glava. Stopala im vise prema dole stvarajui dojam da figure lebde, a ne stoje. Draperija na odei odraava umetnikovo zanimanje za uzorke i dekoraciju svojim stiliziranim uvijanjem i paralelnim linijama, poput onih na stilizovanoj kosi i bradama. Poslednji (Strani) sud u timpanu prikazuje Hrista u slavi koji se nalazi u mandorli okruen s etiri apokaliptina simbola evanelista. Hrist gleda frontalno kao da opominje promatraa katedrale na njegovu sudbinu kada nastupi poslednji as. Ispod timpana, na arhitravu, 12 apostola su poredani u etiri grupe po trojica. Svaka grupa je odvojena stupom koji nosi polukrune arkade koje svojim oblikom podseaju na aureole. Na svakom kraju grede stoji po jedan prorok koji dri svitak. Od tri arhivolte, dva vanjska sadre 24 starca apokalipse, a unutarnji 12 anela (sredinja dva dre krunu iznad glave Hrista).Usporedba skulptura sa zapadnog portala s onima s junog transepta

otkriva razlike izmeu rane i kasne gotike. Sveci koji tvore levi dovratnik portala junog transepta stoje manje ukoeni, a njihove noge poivaju prirodno na oblikovanim bazama. Figure su ire i doimlju se realistinijim. Razliitih su visina, izraza lica i nisu vie strogo frontalni njihove glave su blago pokrenute, a poze, pokreti i odea variraju. Na figuri sv. Teodora, na primer, desni kuk je blago uvijen u skladu s njegovim oslanjanjem na desnu nogu. Dijagonala njegova pojasa prati teinu korica od maa, ali i pojaava taj oputeni pokret. Ovaj pojaani oseaj za dubinu jo je istaknut dubljim klesanjem, ne samo lica nego i delova arhitekture oko figura.Unutranjost po prvi put pokazuje novine: naputaju se empore, a ralanjivanje zidova svodi se ponovo na tri savreno uravnoteena sprata. Ona je najstariji primer visokogotike umetnosti koja je teila velikim visinama svodova. Visina je ostvarena novom konstrukcijom nadsvoivanja krstasto-rebrastim lukovima koji stoje na snopastim stubovima.

Kako je konstrukcija olakana stubovima ostale su velike povrine slobodnog zida koji su mogli biti zamenjeni prozorima. Iznad prizemnih arkada protee se horizontalna galerija s lunim otvorima, nad kojima se die, to je takoer novina, zona visokih prozora, koji ispunjavaju svu irinu raspoloivog zidnog polja. Iznad su produeni okruglim prozorom sve do svoda. Svetlo koje prolazi kroz ove vitrae boje celu unutranjost velianstvenim bojama.Vitrai na 176 prozora, te rozetama iznad svake bifore, pokrivaju 2,420 m, ukraeni Biblijskom tematikom, danas su najslavniji vitrai na svetu. U sreditu rozete severnog transepta (promera 12,8 metara) nalazi se slika Bogorodice sa Hristom, okrueni s 12 manjih krugova koji sadre 4 golubice i 8 anela. Dvanaest starozavetnih kraljeva, u kvadratima, predstavljaju Hristove pretke. Dvanaest etverolisnih oblika ispunjeni su zlatnim ljiljanima na plavoj pozadini simbolima francuskih kraljeva. Vanjski polukrugovi sadre 12 starozavetnih proroka koji su pandan novozavetnim apostolima. Od etiri duga vitraa ispod rozete, sredinji predstavlja sv. Anu s mladom Bogorodicom, na levima su svetenik Melhisedek i kralj David, a desno kralj Solomon i svetenik Aaron. Svaki lik s ovih vitraa povezan je vertikalno s prikazima na rozeti.

ZAKLJUAK

Za gotiku osim arhitekture, vitraa, skulptura bitna je i izrada tapiserija koje su krasile zidove bogatih kua i dvoraca. Najpoznatije su flamanske tapiserije tkane u Briselu, Turneju i Arasu, smatrane su za najbolje u Evropi. Izraivane su od vune, svile i srebrnih i zlatnih niti. Vrlo su cenjene a motivi koji su se koristili bili su cvetni, scene iz ivota svetaca i lova, dame i vitezovi na dvoru, ljubav, mitoloke i istorijske teme. Minijatura je takoe bitna kao i iluminacija rukopisa. Najlepe su nastale u Dionu. Gotika na naim podrujima takoer je ostavila svoje tragove naroito u Dalmaciji gde predstavlja specifian spoj sa romanikom i renesansom. Dubrovnik u 14.veku u velikom je usponu i razvoju tako da poinje gradnja i drugih gradova na podruju dubrovake republike kao to su Ston i Mali Ston te izgradnja kilometar dugakog zida meu njima s kulom vrh brega. Tako je celo poluostrvo Peljeac zatieno s ciljem ouvanja stonske solane. Izgraen je i Kneev dvor, vodovod, palata Sponza klaustar dominikaskog samostana te dve esme u ast majstora Onufrija po kojemu nose i ime. U ibeniku izgraena je u 15. veku katedrala pod vodstvom Juraja Dalmatinca, dominira cvetna gotika i skulpturalna dekoracija. U Zadru, ibeniku,Pagu takoer su graene crkve i razvijali se gradovi s palatama i infrastrukturom. Na podruju Srbije veoma je mali uticaj gotike. Tvrava Ba jedna je od retkih, izgradio ju je kralj Karlo Robert izmeu 1338. i 1342. godine, plaei se irenja srpske drave kojom je vladao car Duan. Gotika je ostavila velikog traga po celoj Evropi i bila spona ka renesansi. Danas imamo mnogo ouvanih spomenika koji su pod zatitom UNESCA i tako ostaju kao kulturna batina i sledeim generacijama.

Izvori: - Kako prepoznai umetnost- gotika, Vuk Karadi, Beograd - Hrvatska likovna enciklopedija III svezak, Leksikografski zavod M. Krlea - internetski izvori