Nejednakost i tranzicija

Ekonomika tranzicije

Distribucija dohotka (Gabrisch & Holscher, 2006)

Distribucija dohotka se dramatino promenila tokom ekonomske tranzicije Cilj nam je da uoimo kako distribucija dohotka utie na ukupan rast i razvoj tranzicione ekonomije Poredidemo eku, Poljsku, Maarsku i Rusiju u odnosu na EU razvijene trine ekonomije (Nemaka kao benchmark) Atkinson (2000) Transatlantic Consensus: pomeranje tranje za radom od nekvalifikovanih ka kvalifikovanim radnicima vodi do vede disperzije zarada zato to rastu relativne zarade u sektorima koji zapoljavaju vie kvalifikovanih a opadaju zarade u sektorima koji zapoljavaju vie nekvalifikovanih pa raste nejednakost u zaradama.

Razlozi
Trine ekonomije: Globalizacija Tehnoloke promene Opadanje uticaja sindikata Promene EPL, ALMP Tranzicione ekonomije: Vlasnika transformacija CPE nizak dohodak i male razlike u dohocima Tranzicija: pomeranje tranje za radom od dravnog ka privatnom sektoru

Kuznetova Kriva
Da li nejednakost u distribuciji dohotka raste ili opada sa ekonomskim rastom zemlje? Posmatran dugi rok i sektorske promene od poljoprivrede ka industriji i razvoj usluga Oblik krive obrnuto slovo U: rastuda nejednakost u poetku javlja se sa ekonomskim rastom zemlje, ali nakon odreenog maksimuma nejednakosti rast jednakosti obezbeuje dalji ekonomski rast Barro (2000): Granica u siromanoj zemlji ispod koje ekonomski rast opada sa rastom nejednakosti iznosi oko $2.000 GDPpc

Kako merimo nejednakost?

Gini koeficijent je empirijska mera nejednakosti u dohocima: prosene razlike izmeu bilo koje dve observacije u distribuciji zarada podeljeno sa prosenom zaradom Vedi Gini koeficijent znai veda nejednakost Lorencova kriva: grafiki predstavlja kumulativne udele u dohocima i kumulativne udele u populaciji koja je poreana od niskih ka visokim dohocima Gini: 2 puta povrina izmeu Lorencove krive i linije od 45 stepeni

Tranzicione ekonomije
(Gabrisch & Holscher, 2006)

Tranzicione ekonomije (Gabrisch & Holscher, 2006)

Empirijska analiza distribucije dohodaka zasniva se na anketi domadinstava LIS Dohodak domadinstva: ukljuuje sve izvore dohodaka kao to su plate, profiti, transferi Lorencova kriva za Nemaku 1998. uzeta kao benchmark (proxy za zapadno evropske ekonomije)

eka: Gabrisch & Holscher, 2006)

Maarska: Gabrisch & Holscher, 2006)

Poljska: Gabrisch & Holscher, 2006)

Rusija: Gabrisch & Holscher, 2006)

Tranzicione ekonomije: CEE i Rusija

EU tranzicione ekonomije su u okvirima koji su empirijski potvreni za ostale EU ekonomije iako je nejednakost neto veda nego u Nemakoj EU tranzicione ekonomije su imale postepen rast nejednakosti Rusija je pak iskusila dramatian rast nejednakosti koji je doveo do polarizacije na niu i visoku klasu uz degradaciju srednje klase Rusija: najnii decil distribucije dohotka ima 1,4% dohotka Rusija: top 10% populacije ima 1/3 nacionalnog dohotka dok je u ostalim zemljama ima 1/5-1/4

Tranzicione ekonomije
U Poljskoj koja je najbre rastuda ekonomija najnii decil prima 2,7% nacionalnog dohotka to je slino kao i u Nemakoj ali je bitno naglasiti da je to 25% manje nego pre tranzicije Top decil je najvie dobio tranzicijom i ti dobici su znatno vedi nego u Nemakoj Kuznetova kriva potvrena za Maarsku i Poljsku koje su blizu maksimuma ali je verovatno da bi rast nejednakosti u korist vie srednje klase (6-8 decil) imao pozitivan uticaj na ekonomski rast putem rasta potronje domadinstva Rusija: ekonomija u senci 20-27% kompenzacija za dug period pada dohotka i rast siromatva

Tranzicione ekonomije: Kuznetova kriva (Gabrisch & Holscher, 2006)

Empirijski nalazi: Milanovi & Ersado (2008)

Uzorak: 26 tranzicionih ekonomija 1990-2005 iz anketa o domadinstvima 1990-1995: udeo top decila u ukupnom dohotku porastao sa 20 na 25 a najnieg decila opao sa 4,5 na 3; udeo srednje klase sa 8,6 na 8,1 (u daljem periodu stabilno) Reforme merene EBRD indikatorom negativan efekat na udeo u dohocima najnia 4 decila i pozitivan uticaj za najvia 2 decila (uticaj infstrukturnih promena zbog vedih izdataka za usluge i privatizacije elektrodistribucije, pruga, puteva); Privatizacija malih preduzeda i Demokratija: obrnuto. Inflacija negativan efekat Rast udela dravnih izdataka u GDI nije znaajno uticao na promene u nejednakosti

Jo empirijskih nalaza za nejednakost

Mitra i Yemtsov (2006): razlika izmeu CEE i CIS Rapidan rast nejednakosti u Rusiji: Gini se povedao sa 25,9 1989-90 na 40,9 u 1994. Umeren rast nejednakosti u Poljskoj: Gini se povedao sa 25,5 1989-90 na 32 u 1995. (uticaj transfera) Milanovid (1999) rast nejednakosti u dohocima uglavnom zbog rasta nejednakosti u zaradama zato to je u CPE drava kompresovala strukturu zarada a tranzicija je omogudila da se dravni zameni privatnim sektorom sa znatno irom distribucijom zarada

Empirijski nalazi za nejednakost u zaradama u CEE zemljama PRE tranzicije u odnosu na trine ekonomije
Gini Coefficient Yugoslavia 26.8 22

Slovenia Eastern Europe Czechoslovakia Hungary Poland United Kingdom United States
1

19.9 25.6 19.7 33 34

Data refer to net earnings in the public sector for 1989 (for Hungary, 1988) for CEE countries and for UK and US Gini coefficient is after taxes and transfers in the mid 80s. Slovenia was part of the Yugoslavia before 1990. Source: Vodopivec (1993) for Yugoslavia and Eastern Europe and http://stats.oecd.org for UK and USA

Empirijski nalazi za rast nejednakosti u zemljama u periodu tranzicije

Year 1987 1988 1989 1993 1994 1993 1994 Author C H AM AC P W P C H Bulgaria 0.25 0.23 0.3 0.34 0.34 Czech Republic 0.19 0.19 0.20 0.20 0.19 0.26 Hungary 0.21 0.21 0.25 0.25 0.27 0.23 0.24 Poland 0.27 0.27 0.31 Romania 0.23 0.23 0.255 0.29 0.29 Slovakia 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 Estonia 0.23 0.30 0.39 0.39 Latvia 0.23 0.27 0.27 0.27 Lithuania 0.23 0.28 0.34 0.36 Russia 0.24 in0.28 0.28 sources, 0.40 0.50 by letters: 0.41 AC Aghion and0.48 Notes: The Ginis are identified columns by year and by different indicated
Commander (1999), AM Atkinson and Micklewright (1992), C Corricelli (1997), H Honkkila (1997), P Popov (1996), and W World Bank (1997). Source: Rosser, Rosser and Ahmed (2000)

Teorijsko objanjenje: drava pre tranzicije monopson na tritu rada koji nestaje sa tranzicijom (Lauev & Disney, 2011)
Employment ( E )

Government budget constraint: fixed wage bill

wE
Public Monopsony solution

Labour supply curve

E s ( w)

E m(wm )

B
Competitive solution

E*
wm

C
Competitive wage

w* Y '

Wage rate( w)

Nejednakost u zaradama nia pre tranzicije u odnosu na trine ekonomije ali raste bre tokom tranzicije

Source: Kertesi and Kll (2000)

Source: Kertesi and Kll (2000)

Bulgaria 1990 Basi c or less Voca tion al Seco ndar High er

Czechoslovakia 1989

Hungary Poland Romania 1990 1988 1990

Austria 1990

Greece Italy 1989 1990

Spain 1990

44.6

26

38.4

34.2

35.8

28.6

52.6

26.6

48.4

15.8 30 9.6

21 43.8 9.2

23.1 26.9 11.6

29.5 27.9 8.4 1987 Gini 0.23 0.23 0.27

31.4 24 8.8

57.8 6.3 7.1 35.3 11.4 66.2 7.2 46.1 5.5

Country All Poland Public Private All Public Men Hungary Private Men Public Women Private Women

1992 Gini 0.25 0.24 0.29 0.30 0.27 0.31 0.26 0.30

1995 Gini 0.29 0.27 0.33 0.32 0.32 0.33 0.28 0.31

2 1.8 1.6

Relative Wage

1.4 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 Public Sector Private

Primary General Vocational Post-secondary University

Earnings are average net monthly earnings. Relative wage of each educational qualification (primary, general, vocational, post-secondary school and university degree) relative to the reference basic vocational education. Source: Rutkowski (1995)

Osnovne karakteristike pred-tranzicione i posttranzicione ekonomije

Characteristic General economic goal Generator of inequality Distribution according to Main factors of disparities The role of education The role of age Preferred branches Managerial premia given for Public/private sector distinction Command economy amount of product the state and (marginally) the labour market basic needs, loyalty to the regime gender, age, hard manual labour state investment generating small disparities generation, accumulated loyalty (linear increase) mining, metallurgy, heavy manufacturing political position, risk aversion no
Source: Veernk (2001)

Market economy productivity, efficiency labour market skills, performance, network appartenance human capital, entrepreneurship individual investment generating large disparities career, accummulated experience (concave) finance, top techologies, professional services innovation, risk taking important

Tranzicija i demografske promene

Ekonomika tranzicije

Brainerd (2009)
U poslednjih 20. godina tranzicione ekonomije doivele su velike demografske promene Rusija: veliki pad populacije jo od ranih 1990tih Putinova vlada 2006: veda socijalna pomod za decu i $9000 za drugo dete I u ostalim tranzicionim ekonomijama znaajno je smanjen broj novoroenadi a povedana stopa smrtnosti Rusija: stopa smrtnosti (broj umrlih na svakih 100.000 stanovnika) porasla za 70% 1990-94; ivotni vek mukaraca smanjen sa 63,7 na 57,4 god. a ena sa 74,3 na 71,1 god.

Rast smrtnosti i tranzicija:

Brainerd (2009)
Demografska kriza povezana je sa tranzicionom recesijom koja je nastupila sa uvoenjem trinih reformi: populacija u Rusiji 1989. 147 mil. a 2008. 142m Ali stopa smrtnosti se znaajno razlikuje izmeu CEE i CIS CEE: stopa smrtnosti je opala i produio se ivotni vek CIS: stopa smrtnosti povezana sa makroekonomskim fluktuacijama Npr. U Rusiji mukarci 1958. iveli u proseku 3,81 god. manje nego u Francuskoj, a u 2007. 16 godina manje; a u ekoj u 2007. samo 3,93 god. manje

Smrtnost i tranzicija
Rusija: autopsijom se pokazalo da je alkoholizam (zbog unaksne elastinosti tranje u odnosu na votku koriste se surogati: npr. antifriz sa visokom koncentracijom etanola se ne oporezuju) znaajno utie na kardiovaskularne i eksterne uzroke smrti (Brainerd, 2009) S druge strane studije u CEE su pokazale da je do smanjenja smrtnosti dolo zbog: pada holesterola (ukinute subvencije drave za meso) i bolje medicinske opreme

Smrtnost i brzina tranzicije (Stuckler, King & McKee, 2009)

Stopa smrtnosti povezana sa brzinom tranzicije Uzorak: mukarci uzrasta 15-59.g u 24 ekonomije u CEE i CIS regionu u periodu 1989-2002 Program je masovna privatizacija ako barem 25% vlasnitva nad velikim dravnim preduzedima pree u privatno vlasnitvo u roku od 2 godine putem metoda podele vauera i interne privatizacije Kontroliu ostale faktore koji bi mogli da utiu na smrtnost (liberalizacija cena i trgovine, promena dohotka, inicijalni uslovi, strukturne predispozicije) Rezultat: masovna privatizacija dovodi do visoke nezaposlenosti koja podstie nezdrav nain ivota (konzumiranje alkohola) to dovodi do vede smrtnosti Argument protiv Washington consensus pristupa tranziciji: Zbog velikog socijalnog troka rapidna masovna privatizacija se pokazala fatalnom.

Jo o smrtnosti i privatizaciji (Earle, 2009)

Privatizacija sistematski ne smanjuje zaposlenost Uzorak: anketa preduzeda u Maarskoj, Rusiji, Rumuniji i Ukrajini u periodu od poslednjih 20. godina Privatizacija povedava i produktivnost i obim (scale) Efekat rasta produktivnosti na zaposlenost: negativan Efekat rasta obima na zaposlenost: pozitivan Oba efekta su vedi kod prodaje stranom investitoru (1025% rast produktivnosti a 15-40% rast obima) (kod prodaje domadem investitoru oba efekta manja za 6-10% i neto efekat negativan ali mali) Neto efekat na zaposlenost: pozitivan

(Brown, Earle & Telegdy, 2009)

Populacija i tranzicija
Smanjena za 20% u Moldaviji i Gruziji, 15% u Estoniji i Latviji, 4-10% Kazahstan, Armenija, Litvanija i Ukrajina Rast jedino Maarska, Azarbejdan i ostale Centralno Azijske zemlje Solow model rasta: Smanjenje populacije povedava kapital/rad racio (povedava MPL tj. produktivnost i povedava rast) ali tu je i pitanje zdravlja populacije (debata da li je veza izmeu duine ivota i ekonomskog rasta pozitivna: Acemoglu i Johnson (2007) vs. Bloom et al. (2009)) Promena u starosnoj strukturi: rast populacije starije od radnog uzrasta u svim tranzicionim zemljama u poslednjih 20 g

Populacija i tranzicija: Brainerd (2009)

Racio izdravanih (Dependancy ratio) broj stanovnitva preko 60 godina u odnosu na broj radno sposobnog stanovnitva (15-59): Bugarska sa 30,9% u 1989. na 37,4% u 2008. Baltike zemlje oko 35% Opteredenje i opasnost za solventnost javnih finansija zbog rasta izdataka za penzije koji se finansiraju od strane radnika Bloom et al. (2009) argument: dok smanjenje novoroenadi moe u kratkom roku pozitivno da utie na ekonomski rast (kao po Solow-ljevom modelu rasta) u dugom roku rast radno neaktivne populacije negativno de uticati na ekonomski rast

Populacija i tranzicija: Brainerd (2009)

U Rusiji visoka stopa smrtnosti mukaraca uzrasta 2554. dovodi do: velikog gubitka najproduktivnijeg ljudskog kapitala predstavlja negativan ok za ekonomski rast skraduje individualni vremenski period prilikom donoenja odluke o investicijama to utie na pad investicija u ljudski i fiziki kapital i smanjuje razvojne potencijale u regionu Obrnuto se deava u CEE gde pored smanjenja smrtnosti dolazi do poboljanja zdravlja to podstie investicije i rast

Brainerd (2009)

Brainerd (2009)

Brainerd (2009)

Brainerd (2009)

Brainerd (2009)