OZNAAVANJE ELIKA Oznaka se sastoji od etiri dela: 1. Slovni simbol , kojim se oznauje elik, 2.

Osnovna oznaka, koja ima etiri brojana simbola, kojima se oznaava vrsta elika i namena 3. Dopunska oznaka, koja ima jedan ili dva brojana ili slovna simbola kojima se oznaava stanje elika. 4. Ostale dopunske oznake po potrebi oznaavaju druge karakteristike elika
.XXXX.X(X)-X(X)

Oznaka materijala (Slovni simbol) Oznaka vrste (Osnovna oznaka) Oznaka stanja (Dopunska oznaka) Ostale dopunske oznake (slovo, broj, kombinacija)

1.) elici negarantovanog hemijskog sastava (ugljenini elici) Simbol na 1. mestu je: 0 Simbol na 2. mestu oznaava zateznu vrstou elika. Ako je na drugom mestu 0 onda je elik bez garantovanih mehanikih osobina (trgovaki kvalitet). Simbol na 3. i 4. mestu je: 0...44 - Ugljenini elik s negarantovanom istoom i elici trgovakog kvaliteta 45...89 - elici garantovane istoe ili garantovanog sadraja pojedinih elemenata 90...99 - elici za automate
vrstoa (N/mm2) ...300 340-360 370-390 400-490 500-590 600-690 700...

Simbol 0 1 2 3 4 5 6 7

Primer: .0445 Ugljenini elik, negarantovanog hemijskog sastava, sa garantovanom zateznom vr Stoom od 400 490 N/mm2 i garantovanom istoom max. 0,06% S i 0,06% P.

2.) Ugljenini i legirani elici sa garantovanim hemijskim sastavom a) ugljenini elik simbol na 1. mestu je 1. simbol na 2. mestu je desetostruka vrednost maksimalnog sadraja ugljenika zaokruena na desetine (brojana vrijednost za C 0,90% je 9). b) legirani elik simbol na 1. mestu oznaava najuticajniji legirajui element. Brojevi od 2 9.
Element Oznaka C 1 Si 2 Mn 3 Cr 4 Ni 5 W 6 Mo 7 V 8 Ostali 9

simbol na 2. mestu oznaava drugi po redu najuticajniji legirajui element; za elike legirane jednim elementom oznaka je 1, a ako sadre vie elemenata na drugo mesto dolazi brojani simbol drugog po redu najuticajnijeg elementa. Pod najuticajnijim legirajuim elementom podrazumeva se onaj iji je proizvod sadraja u eliku (%) i faktora vrijednosti najvei broj.

Maksimalni sadraji elementata koji se smatraju primjesama u eliku

Element Oznaka Si 0,60 Mn 0,80 Cr 0,20 Ni 0,30 W 0,10 Mo 0,05 V 0,05 Co 0,05 Ti 0,05 Cu 0,03 Al 0,05

Faktori vrednosti legirajuih elemenata

Element Faktor vrijednosti Si 1 Mn 1 Cr 4 Ni 4 W 7 Mo 14 V 17 Co 20 Ti 30 Cu 1 Al 1 Ostali 30

Ako viestruko legirani elici imaju vie legirajuih elemenata s istim proizvodom, smatrae se najuticajnijim elementom onaj ija oznaka ima vii broj. Simbol na 3. i 4. mestu oznaavaju namenu elika: 0...19 elici koji nisu namenjeni termikoj obradi, 20...29 elici za cementaciju, 30...39 elici za poboljavanje 40...49 ugljenini i nisko legirani elici za alate, 50...59 visokolegirani alatni elici, 60...69 elici s posebnim fizikalnim svojstvima, 70...79 hemijski otporni i vatrostalni elici, 80...89 brzorezni elici (slobodno) 90...99 elici za automate i ostali elici.

Dopunska oznaka stavlja se kod poluproizvoda da bi se oznailo stanje elika. Stanje se moe oznaiti jednim brojanim simbolom ili kombinacijom dva simbola. Dodatna oznaka oznauje stanje elika 0 bez odreene termike obrade, 1 areno, 2 areno na najbolju obradivost, 2A termiki obraeno na odreenu vrednost zatezne vstoe, 2B termiki obraeno na feritno-perlitnu strukturu, 2C pogodno za seenje u hladnom stanju, . . . 3 normalizirano, 4 poboljano, 5 hladno deformirano, 6 ljuten ili bruen, 9 obraeno po posebnim uputstvima.

Pitanja: 1. Iz ega se sastoji oznaka za elik? 2. 3. 4. Koja se oznaka nalazi na prvom i drugom mestu kod elika negarantovanog hemijskog sastava? Koja se oznaka nalazi na prvom mestu kod legiranih elika i ta znai kada se 1 nae na drugom mestu? Kako se odreuje najuticajniji legirajui element kod legiranih elika?