SEMINARSKI RAD

SMJER: POSLOVNA EKONOMIJA PREDMET: SOCIJALNA PSIHOLOGIJA TEMA: MOTIVACIJA U GRUPI I NJIHOV ZNAAJ ZA RAZVOJ LINOSTI

MENTOR: Prof. dr. sci. med. Aleksandar Mili

STUDENT: Goran Vuenovi Br. Indeksa: 12-12/RFBT

BANJA LUKA 2013

SADRAJ

SADRAJ........................................................................................................................................................2 UVOD...............................................................................................................................................................3 MOTIVACIJA................................................................................................................................................4 1.1. POJAM MOTIVACIJE........................................................................................................................4 1.2. MOTIVACIJSKI PROCES..................................................................................................................5 1.3. TEORIJE MOTIVACIJE......................................................................................................................5 1.3.1 Teorija hijerarhije potreba............................................................................................................5 1.3.2. Teorije X i Y..................................................................................................................................6 1.3.3. Teorija motivacija-higijena......................................................................................................7 1.4. SAVREMENE TEORIJE MOTIVACIJE............................................................................................7 1.4.1. Teorija triju potreba.....................................................................................................................7 2. GRUPNI PROCESI....................................................................................................................................9 2.1. POJAM GRUPE...................................................................................................................................9 2.2. UTICAJI U SOCIJALNIM GRUPAMA............................................................................................10 2.3. VRSTE SOCIJALNIH GRUPA.........................................................................................................10 3. LINOST I ODNOSI U GRUPI.............................................................................................................12 3.1. ULOGA LINOSTI U KREIRANJU MEULJUDSKIH ODNOSA...............................................12 3.2. LINOST I CRTE LINOSTI...........................................................................................................13 3.3. LINOST I MEULJUDSKI ODNOSI............................................................................................14 3.4. SOCIJALNI FAKTORI......................................................................................................................15 3.4.6. Uticaj drutvenog sistema...........................................................................................................17 ZAKLJUAK...............................................................................................................................................18 LITERATURA..............................................................................................................................................19

UVOD

U ovom seminaru pokuaemo definisati znaaj motivacije u grupi na razvoj linosti. U prvom dijelu seminara orjentisaemo se na motivaciju te napraviti podjele teorije motivacije i motivacijskog procesa. U drugom dijelu seminara orjentisaemo se na psihologiju grupe i uticaj motivacije u grupi na razvoj linosti. Od karakteristika linosti zavise i njeni meuljudski odnosi, odnosno, odnosi u grupi. Na proces forimiranja linosti, na razvoj njenih bitnih odlika u znaajnoj mjeri utiu meuljudski odnosi. Uticaj kulturnih obrazaca na formiranje linosti prenose se preko interakcije mladih sa roditeljima, nastavnicima, vrnjacima, prijateljima. Uticaj meuljudskih odnosa na linost najbolje moemo ilustrovati ispitivanjima veze atmosfere u porodici i osobina linosti mladih lanova porodice. Niz ispitivanja pokazuje da u porodicama sa represivnim odosima roditelja prema deci, u kojima se zahtjeva apsolutna poslunost dece, ona esto razvija osobine submisivnosti, zavisnosti i nedostatka inicijative. U demokratskoj porodinoj atmosferi, u kojoj se dozvoljava visok stepen slobode dece, mladi esto razvijaju osobine samostalnosti i inicijative. Saliven (Sullivan, 1949, 1964) osniva takozvane interpersonalne kole u psihijatriji, naglaava znaaj odnosa u grupi za razvoj i shvatanje linosti. Sve to se pojedincu deava, deava se u meuljudskim odnosima, i zato jedinica prouavanja treba da budu meuljudski odnosi. Saliven meuljudske odnose definie kao polje u kome postoji interakcija izmeu dve ili vie osoba. Interpersonalno polje je sloeno jer njega ine drutveni i kulturni faktori, ali i personalne karakteristike osoba koje su u njega ukljuene. Polje deluje na individue, ali i ona deluje na polje. Linost je skup interpersonalnih situacija. odnosa

MOTIVACIJA
1.1. POJAM MOTIVACIJE
Motivacija (lat. movere kretati se) ideja pokretake snage koja nas navodi na odreenu aktivnost (laiki reeno). inioci koji potiu uenje - interesi, ciljevi, iskustvo, prethodno postignue u nekom podruju, osobine onoga to ui, nagrade, kazne te ponaanje vrnjaka. Razliite su teorije i definicije koje odreuju motivaciju. Neke se kreu od onih koje su usmjerene ka zadovoljavanju osnovnih ljudskih potreba, a neke su okrenute ka radu ili ka samoj organizaciji. Motivacija predstavlja proces svjesnog pokretanja i usmjeravanja aktivnosti ovjeka za postizanje odreenog cilja, to znai da predstavlja grupu nevidljivih sila koje zadravaju osobu, njenu panju, koncentraciju i moi na fokusiranju odreenog cilja sve dok se ne postigne rezultat. Jednostavnije reeno, motivacija je traganje za onim to ovjeku nedostaje ili jednostavno traenje podmirivanja potreba. Nju takoe moemo definisati, da predstavlja vanjsko ljudsko ponaanje i niz radnji da se zadovolje neke od potreba pojedinca (fizioloki ili psiholoki nedostatak koji odreene rezultate kod pojedinca ini privlanim). Ovo se odnosi na ponaanje usmjereno ka cilju, jer najoptije gledano motivacija je jedinstven pojam koji zbirno utiu na ciljno ponaanje ljudi. U savremenom drutvu naglaavanje motivacije ima za cilj zadovoljenje ljudskih potreba. Jaina motivacije se ne moe neposredno mjeriti. O njenoj snazi zakljuujemo iz ponaanja, zalaganja, istrajnosti i naravno rezultata rada. Rad je osnovni pokazatelj motivacione sposobnosti. U jednom preduzeu ak postoji dvostruko mjerilo motivacije, motivacija pojedinca koji je zainteresovan za ostvarivanje cilja, a sa pozicije menadera motivacija je aktivnost koja osigurava da se cilj postigne i ostvari. Jedno je zajedniko, a to je ulaganje rada i napora, pa iz ovoga izvlaimo zakljuak da je motivacija psiholoki proces gdje usmjeravanje napora i radnih aktivnosti dovodi do ostvarenja organizacijskih, a samim tim i linih ciljeva. Postoje faktori koji utiu na motivaciju, bilo da je rije o individuji ili njegovoj iroj okolini. Zbog toga se razvijaju i razliite teorije motivacije koje imaju osnovni cilj odgovoriti na pitanje ta je to

motivacija, kako se odvija proces motivacije, kako motivisati radne ljude, kako uspjeno ostvariti postavljene ciljeve i kako ostvariti cilj. Neka pitanja se postavljaju na individualnom nivou, a neka na nivou menadmenta. Pojedinca je u ovome sloenom procesu potrebno razumjeti, njegove potrebe i htjenja i shvatiti pokretae koji osobu navode na aktivnosti ka ostvarenju cilja. Menadment postavlja ova pitanja da bi ostvario uspjean rad i kako bi slabosti pojedinca bile stavljene u drugi plan. Proces motivacije je zbog toga prilino teko objasniti, jer je on produkt misli, nedodirljiv i neizmjerljiv, pa prema tome i kompleksan u objanjenju.

1.2. MOTIVACIJSKI PROCES

Motivacijski proces podrazumijeva ukljuivanje razliitih reakcija poev od onih primarnih, nezadovoljenih potreba, pa sve do onih koji utiu na zadovoljenje tih potreba. Ukoliko ovo nije realizovano dolazi do odreenih napetosti kod pojedinca i stvaranje nagona koji vode ka realizovanju akcija da se otkloni ta napetost. Motivi su ti koji predstavljaju osnov za bilo kakvo ponaanje i koji se temelje na nezadovoljenim potrebama.Ciljevi i motivi su pokretaka snaga svakog motivacijskog procesa. Motivi se izazivaju i usmjeravaju pomou ciljeva, a ciljevi pojaavaju snagu i djelotvornost motiva. Formiranje jednog motivacijskog procesa moe se prikazati ablonom: potreba elja napetost nagon akcija zadovoljenje potrebe zadovoljstvo.

1.3. TEORIJE MOTIVACIJE

U periodu pedesetih godina zaete su tri teorije motivacije koje su jo uvijek najpoznatija objanjenja teoriji motivacije.

1.3.1 Teorija hijerarhije potreba

Ovo je najpoznatija teorija motivacije. Njenu definiciju je dao Abraham Maslow u djelu Motivacija i osobnost. Teorija objanjava da unutar svakog bia postoji hijerarhija od 5 vrsta potreba, i to: 1. fizioloke potrebe 2. potrebe za sigurnou 3. potrebe za povezivanjem 4. potreba za tovanjem 5. potreba za samopotvrivanjem

1.3.2. Teorije X i Y Postoje dva gledita o ljudskom drutvu koje je predloio Douglas McGregor. Jedno je u osnovi negativno i oznaio ga je kao teoriju X a fdrugo je pozitivno i poznaio ga je kao teoriju Y. Prema teoriji X, tri pretpostavke kojih se menaderi dre su: 1. Zaposlenima je svojstveno da ne vole rad te e ga nastojati izbjei kad god je to mogue 2. Zbog ove ljudske karakteristike veinu ljudi treba prisliljavati, kontrolisati, usmjeravati i plaiti kaznom kako bi ih se navelo da uloe adekvatan napor u ostvarenju organizacionih ciljeva. 3. Prosjena osoba preferira usmjeravanje, eli izbjei odgovornost, ima relativno malo ambicija i eli sigurnost iznad svega. Nasuprot ovim negativnim gleditima o naravi ljudskog bia, McGregor je definirao pet drugih pretpostavki tj. Teoriju Y: 1. Troenje fizikih i mentalnih napora na poslu prirodno je isto kao igra ili odmor

2. Osoba e se samousmjeravati i samokontrolisati ako je predana ciljevima 3. Prosjena osoba moe nauiti prihvatiti odgovornost pa i tome teiti. 4. Kreativnost tj. Sposobnost donoenja dobrih odluka iroko je rasprostranjena meu stanovnicima i ne mora obavezno biti iskljuivo podruje djelovanja onih koji su na rukovodeim poslovima. 5. U uslovima savremenog industrijskog ivota intelektualni potencijali prosjenog ljudskog bia samo su djelimino iskoriteni.

1.3.3. Teorija motivacija-higijena Ovu teoriju je predloio psiholog Friedrich Herzberg. Njegova istraivanja su ukazala na dvofaktornu teoriju motivacije (faktori koji izazivaju zadovoljstvo i nezadovoljstvo). Prva grupa nee motivirati ljude ali moraju biti prisutni u organizaciji. Herzberg je ustanovio da su faktori druge grupe ili faktori sadraja posla pravi motivatori zato sto imaju potencijal izazivanja osjeaja zadovoljstva. Ako je ova teorija ispravna, menaderi trebaju posvetiti veliku panju poboljanju sadraja posla. Faktori koji utiu na stavove o poslu su: postignue, priznanje, sam posao, odgovornost, napredovanje, nadzor, radni uslovi, plata, osobni ivot, sigurnost...

1.4. SAVREMENE TEORIJE MOTIVACIJE

1.4.1. Teorija triju potreba Prema McClellandu tri relevantna motiva su: 1. Potreba za dostignuem- poriv za isticanjem, postignucem u odnosu na skup standarda, tenja ka uspjehu 2. Potreba za moi - da druge uinite da se ponaaju na nain na koji se inae ne bi ponaali 3. Potreba za pripadnou- za prijateljstvom i bliskim meuljudskim odnosima

1.4.2. Teorija pojaanja Ovo u sutini i nije teorija motivacije jer se fokusira na stanje pojedinca kad preduzima neku akciju a ne ono to inicira tu akciju. 1.4.3 Teorija oekivanja Autor ove teorije je Vroom. Teorija oekivanja daje najcjelovitije objanjenje motivacije i dokazuje kako jaina nastojanja da se neto uradi na stanovit nain ovisi o snazi oekivanja da e rad donijeti rezultat i to rezultat zanimljiv sa stanovita pojedinca. Tri su varijante ove teorije: 1. privlanost - znaenje potencijalne nagrade za pojedinca 2. povezivanje uinka sa nagradom- stepen vjerovanja pojedinca da e ga odreena razina uinka dovesti do eljenog cilja 3. povezivanje zalaganja sa uinkom- vjerovatnost kojom je pojedinac predvidio da e data koliina zalaganja dovesti do uinka.

2. GRUPNI PROCESI
2.1. POJAM GRUPE
Grupe su neodvojivi dio svakog organizovanog, ciljno usmjerenog formiranja, funkcionisanja i razvoja organizacija. Zbog njihove uloge i znaaja, grupe su predmet istraivake panje brojnih istraivaa ljudi kao najznaajnijih resursa i faktora efektivnosti i efikasnosti svih profitnih i neprofitnih organizacija. Grupe su fenomen koji istrauju naunici koji pripadaju razliitim naunim oblastima. To je i razlog to se u relevantnoj literaturi nalaze brojne, razliite definicije grupa. Grupu moemo definisati kao dvoje ili vie ljudi koji su u meusobnoj interakciji i ovise jedni o drugima, to podrazumjeva da zbog svojih potreba i ciljeva utiu jedni na druge. Uspostavljanje odnosa sa drugim ljudima zadovoljava niz temeljnih ljudskih potreba. Grupe su vaan dio naeg indentiteta, pomau nam u uspostavljanju socijalnih normi, eksplicitnih ili implicitnih pravila koja definiu prihvatljivo ponaanje. Zavisno od potreba ili interesovanja tokom ivota ljudi se ukljuuju u razliite drutvene grupe, udruenja i organizacije. Istovremeno, mi smo pripadnici razliitih drutvenih grupa. Neke od njih su male, kao to je porodica, dok su druge kao nacija ili drava velike. U grupi se formiramo kao ljudska bia i kao individue.

2.2. UTICAJI U SOCIJALNIM GRUPAMA

Socijalna facilitacija je psihosocijalni fenomen kad prisustvo drugih na nas djeluje podsticajno. Sklonost ljudi da postiu bolji uinak u jednostavnim, a loiji u sloenim zadacima, kada se nalaze u prisustvu drugih I kada je mogue procijeniti njihov pojedinani uinak. Kako bi objasnili ulogu pobuenosti u socijalnoj facilitaciji istraivai su osmislili tri teorije: Socijalno zabuavanje je psihosocijalni fenomen kada prisustvo drugih kod nas djeluje oputajue. Socijalno zabuavanjem, koje se odnosi na sklonost ljudi da postiu slabiji uinak na jednostavnim, ali bolji na sloenim zadacima, kada su u prisustvu drugih (u grupi) i kad nije mogue procijeniti njihov pojedinani doprinos. Deindividuacija je gubljenje u mnotvu, odnosno slabljenje normalnih ogranienja u ponaanju kada se osoba nalazi u mnotvu, to podstie impulzivne i devijantne postupke.

2.3. VRSTE SOCIJALNIH GRUPA

Formalno organizovane grupe su proistekle na osnovu zakona, statuta, akata o organizaciji I sistematizaciji i drugih normativnih akata. Karakteristike formalnih grupa su propisane aktom o organizaciji i sistematizaciji rada. Posebno znaajne karakteristike su: Predstavljaju relativno trajnu organizaciju; Imaju svoje ime; Imaju svoju strukturu, hijerarhijsku i komunikacionu mreu; Definisana im je uloga i cilj u irem procesu rada; Imaju propisana pravila i norme ponaanja i Imaju svoga vou, tj. Rukovodioca i grupe njegovih saradnika.

Formalne grupe mogu biti male, srednje i velike, zavisno od ciljeva grupe. Ciljevi i grupne norme su osnova formiranja i egzistiranja socijalne grupe. U specifine ciljeve grupe spadaju: Podsticanje na akciju; Odravanje panje vezane za cilj, sadraj rada; Razjanjavanje problema rada; Razraivanje plana procedure; Procjenjivanje kvaliteta izvrenog posla i pruanje strune informacije.

Neformalne grupe nastaju spontanim udruivanjem i slobodnom voljom pojedinca. To su grupe prijatelja, raznih neformalnih druina. Kampera, komija itd. I u neformalnim grupama se mogu uoiti potpuno iste karakteristike kao i kod formalnih grupa, samo to se te karakteristike ne vide eksplicitno, jer nisu ni na koji nain propisane. Po kriterijumu brojnosti lanova, drutvene grupe se dijele na male i velike. Male drutvene grupe su porodine grupe i grupe vrnjaka, proizvodne grupe, grupe za rjeavanje odreenih problema itd. Velike drutvene grupe su nacija, klasa, drutveni slojevi, velike organizacije kao sloenii sistemi organizacije. Homogene drutvene grupe odlikuju se visokim stepenom povezanosti na emocionalnoj, interesnoj i hijerarhijskoj osnovi, sa stabilnim i vrstim odnosima meu lanovima. Tu spadaju primarne grupe kojima eovjek pripada po roenju, kao to su porodica, nacija, vjerske grupe, etnike grupe. Heterogene grupe se odlikuju slabom povezanou svojih lanova. Ove grupe mogu biti privremenog karaktera, a naroito ako nisu interesne. Heterogene grupe su sekundarne grupe u kojima veze meu lanovima nisu tako jake i koje se vremenom naputaju. U takve grupe se mogu ubrojati kola, vojska, razna udruenja, sportske grupe, profesionalne itd.

3. LINOST I ODNOSI U GRUPI

3.1. ULOGA LINOSTI U KREIRANJU MEULJUDSKIH ODNOSA
Poznato je da je svaki ovJek drugaiji, ne samo po spoljanjem izgledu nego i po psiholokim osobinama i karakteristikama. Svaka individua, sa naslJeenim i steenim karakteristikama, ima svoje vlastite potrebe, elje, strahovanja, strasti, motive, itd. Uticaji iz spoljanjosti, kojima su ljudi podloni, razliito dJeluju na svakog pojedinca i daju razliite oblike njihovom miljenju i postupcima. Socijalno porJeklo ljudi, porodine veze, tradicije, interesi kao i motivi, takoe utie na njegovo lino miljenje i ponaanje. Ako posmatramo oveka kao faktora proizvodnje, videemo da svi oni koji rade na istom poslu neprestano utiu jedan na drugoga, kako u pogledu stavova, tako i u pogledu uinka. Ta sfera uticaja oveka na oveka bazira se na opte poznatim odnosima simpatija i antipatija ljudi, jednih prema drugima. Da bi se odgovorilo na pitanje kako nastaju razliiti oblici odnosa meu ljudima, mora se poi od drutvene i kulturne sredine i od osobina linosti, kao od najznaajnijih inilaca. Neki oblici interpersonalnih odnosa samo su, manje ili vie, vjerna reprodukciji kulturnih obrazaca odnosa koji se prenose generacijama. Isto tako meuljudski odnosi mogu biti u znaajnoj mjeri odreeni osobinama linosti onih ljudi koji su u njih ukljueni. Linost odreuje oblike odnosa u koje je ukljuena, ali se i sama razvija u interakciji sa drugima. Osobine linosti lanova jednog drutva forimiraju se i pod uticajima sistema vrijednosti i stavova karakteristinih za njihovu drutvenu i kulturnu sredinu.

3.2. LINOST I CRTE LINOSTI

Linost je jedinstvena organizacija osobina koja se formira uzajamnim djelovanjem jedinke i sredine i odreuje opti, za pojedinca karakteristian nain ponaanja. Linost se formira pod uticajem vlastite aktivnosti oveka i pod uticajem njegove prirodne i drutvene sredine, a na osnovu biolokih osobina koje je nasljedio. Meu socijalnim faktorima za formiranje linosti znaajni su: porodica, kola, vrnjaci, sredstva masovnog komuniciranja, uspjeh u zanimanju koje je pojedinac izabrao, psihosocijalne osobine ljudi sa kojima sarauje, socijalni poloaj, kultura u kojoj je odastao i drugi. Crte linosti su trajne odlike nekog pojedinca koje se oituju u dosljednosti njegovog ponaanja u brojnim razliitim situacijama (aktivan, taan, marljiv, uporan, nesebian, nagao, vedar, hladnokrvan, miran, bezbrian, osjeajan, otvoren). Najee se razlikuju: crte temperamenta, crte karaktera i sposobnosti. Temperamentom oznaavamo koliko se lako, koliko esto, sa kojim intenzitetom i sa kojim trajanjem javljaju osjeanja, kao i to koji emocionalni ton se ee javlja. Temperament je dispozicija za nain emocionalnog reagovanja. Moe se odrediti i kao karakteristian nain reagovanja na razliite drai i situacije. Temperament zavisi od nasljea. Karakter ovjeka odraava se u njegovom odnosu prema radu, u njegovoj marljivosti, upornosti, temeljnosti, spremnosti na saradnju itd. Sve su to osobine, po kojima se ljudi meusobno procjenjuju, i po kojima se pojedinci vie ili manje cjene. Ovde treba naglasiti, da veina ovih osobina, nije nasleena, ve naprotiv, steena tokom ivota. A produkt je odreenih situacija i zahtjeva, pred kojima se dotini ovjek nalazio jo u svojoj najranijoj mladosti. . Karakterne osobine jesu one crte linosti kojima se izraavaju istovremeno i voljne osobine i ostvarivanje moralnih principa. Dakle, pod karakterom treba podrazumevati sistem voljnih osobina koje pokazuju kako pojedinac postupa i deluje u vezi sa moralnim principima, normama i shvatanjima drutva u kome ivi.

Sposobnosti su takoe znaajne osobine linosti, budui da predstavljaju bazu za obavljanje najraliitijih ljudskih aktivnosti. Ima ih veoma mnogo i vrlo je teko uiniti neku prikladniju i za praksu upotrebljivu klasifikaciju. Ipak se u praksi, kada je rije o sposobnostima, moe ocjeniti pojedine ljude kao izdrljive, spretne, paljive ili neizdrljive, nespretne, nepaljive, zaboravne itd. Sve nabrojane oznake ljudi, funkcije su pojedinih sposobnosti, a koje odreeni ljudi poseduju a drugi ne. Za praksu je od bitnog znaaja uoavanje pojedinih sposobnosti kod ljudi i postavljanje ljudi na odreena radna mesta, koja iskazuju dobro razvijenu bas ovu, ili onu sposobnost. Postoji jo jedna znaajna mentalna (psihika) sposobnost, koja se oznaava kao inteligencija. To je sposobnost, koja je neophodna za vrenje gotovo svih ljudskih aktivnosti, a posebno se njena potreba i neophodnost istie kod najrazliitijih vidova uenja, kod sticanja novih znanja i vetina.

3.3. LINOST I MEULJUDSKI ODNOSI

Priroda meuljudskih odnosa zavisi, naravno od vie znaajnih inilaca. Neki najei oblici ljudskih odnosa, koji se javljaju u gotovo svim sredinama kao to je sluaj sa dominacijom i podreivanjem predstavljaju ponavljanje jednog kulturnog obrasca ponaanja koji traje kroz itavu istoriju. Pored toga, i klima drutvenih organizacija moe da podstakne razvijanje odreenih tipova ljudskih odnosa na primer, kompetitivnih ili kooperativnih. Priroda aktivnosti grupe, takoe u izvesnoj meru utie na oblike odnosa u grupi. Ali, i pored delovanja svih ovih inilaca na prirodu ljudskih odnosa, nesumnjivo je da linost predstavlja kljuni fenomen za objanjavanje interpersonalnih odnosa. Logino je da e, ako osobine linosti u najveoj meri odreuju sve ovekove aktivnosti, one imati odluujuu ulogu i u njegovim odnosima sa drugim ljudima. Interpersonalni odnosi dijeterminiu linost. Zato se veza meuljudskih odnosa i linosti posmatra na dva naina: 1) polazei od linosti 2)polazei od meuljudskih odnosa, kao od kljunog fenomena koji odreuje onaj drugi fenomen.

3.4. SOCIJALNI FAKTORI

Socijalni faktori imaju uticaj na nastanak pojedinih osobina kao i na razvoj nekih nasljeenih dispozicija. Na razvoj licnosti utice veliki broj socijalnih faktora, najvaniji su: porodica, kola, vrnjaci, kultura ili drutveni sistem, sredstva masovnih komunikacija, zanimanje, grupe ili organizacije iji je lan.

3.4.1. Porodica Porodica je najvaniji inilac formiranja linosti, njen uticaj je najvaniji u prvim godinama ivota, a izuzetno je bitno za normalan razvoj linosti da dijete bude voljeno (topao odnos prema dijetetu) i da dijete oseca sigurnost (to zavisi i od odnosa izmedju roditelja). Roditelji namerno i sistematski (vaspitne metode) formiraju kod dece odredjene karakteristike. Roditelji su uzor svojoj deci sa kojima se ona indetifikuju i prihvataju i one oblike ponaanja koje moda ni roditelji ne ocenjuju kao dobre. U odnosu roditelja prema dijetetu nije dobra preterana strogost ali ni izrazita popustljivost, obaveze treba postepeno poveavati i postepeno razvijati samostalnost i nezavisnost dijeteta. Naroito je tetna nedoslijednost roditelja u vaspitnim mjerama, jer moe biti vaan uzrok nesigurnosti kod dece. 3.4.2. kola Drutvo preko kole ostvaruje planski uticaj na razvoj dijeteta. Smer eljenog uticaja je izraen u ciljevima vaspitanja i obrazovanja. Osim intelektualnog razvoja, kola utie i na formiranje odreenih moralnih shvatanja, ponaanja i stavova za ije formiranje su vani sadraj (kolski program) nain izvodjenja nastave i organizacija kolskog ivota. U koli treba da vladaju demokratski odnosi, odnos saradnje i meusobnog potovanja. kola treba da orijentie uenike na razmisljanje i samostalno reavanje problema. Polazak u kolu znaci dolazak u novu sredinu, uspostavljanje novih socijalnih odnosa i poetak osamostaljivanja.

3.4.3. Uloga vrnjaka Dijete jos u predkolskom uzrastu a i kasnije ima potrebu za kontaktom sa drugom decom i elju da bude prihvaceno od njih. Odbacivanje od strane vrnjaka, djeca teko podnose, te se stoga prilagoavaju njima. Vrnjaci imaju veliki uticaj na formiranje stavova, moralnih principa, interesovanja, naina odjevanja i zabavljanja. Uticaj raste postepeno, a najintenzivniji je u pubertetu i adolescenciji. Vrnjaci pomau u osamostaljivanju u odnosu na roditelje, ali zahtevaju visok stepen konformizma unutar grupe.

3.4.4. Uticaj kulture Pojedine zajednice se meusobno razlikuju po usvojenim pravilima ponaanja, obiajima, stavovima, normama, vrijednostima. Razvoj linosti podrazumeva usvajanje ovih principa i karakteristika ponaanja pa govorimo o kulturalizaciji linosti. Naglaavanjem znaaja kulture, skreemo paznju na istorijske tvorevine jedne zajednice na njenu tradiciju, a u okviru tradicije i na pojedine zajednice, karakteristian tradicionalni nacin gajenja i vaspitanja dece. Na osnovu njega objanjavamo slinost u nekim osobinama licnosti kod pripadnika jedne zajednice.

3.4.5. Kultura Uticaj na razvoj licnosti ima i kulturoloski odredjena struktura neke zajednice, grupe, poloaja i uloge. Poloaj jeste mesto koje pojedinac zauzima u grupi ili drutvu (poloaj dijeteta, roditelja, nastavnika ). Uloga je ponaanje koje se oekuje od ljudi koji su na odreenim poloajima (i to ne samo pri obavljanju funkcije, ve na cijelokupno ponaanje). Oekivano ponaanje je upravo odreeno iniocima kulture i moe se razlikovati od zajednice do zajednice. Upravo zbog promjena poloaja i uloga, proces socijalizacije linosti traje cijeli ivot. Bavljenje odreenom profesijom podrazumeva odreenu ulogu, uvrivanje i razvoj novih interesovanja i stavova pa i promenu odnosa prema sebi i drugima. Uzajamna socijalizacija suprunika: dolazak dijeteta koje izaziva promene u cijelokupnom nainu ivota porodice. Odrasli formiraju stavove pod uticajem drugova, grupa, medija, drutvenih organizacija.

3.4.6. Uticaj drutvenog sistema U najirem smislu pojam kutura obuhvata pojam drutvenog sistema. Od znaaja je, da li je: drustvo kapitalistiko ili socijalistiko, klasna podijela je izrazita, postojanje demokratskih odnosa. Uticaj putem odreivanja mogunosti razvoja pripadnika odreene grupe. Razliiti klasni ili slojni poloaj, i njime uslovljen nacin ivota sami po sebi dovode do formiranja razliitih karakteristika ( stavovi, vrednosti, interesovanja, pa i crta licnosti). Na ovaj nain se formira klasna ili slojna subkultura i sistem osobina linosti, nazvan klasni ili slojni karakter. Drutveni sistem kao i kultura odreuju oblike ponaanja koji se smatraju poeljnim i norme koje se moraju potovati (zakonodavstvo, kolski sistem), te se nazivaju izvorima, a kola i porodica prenosiocima - izvriocima socijalizacije. Nagle i korenite promijene drutvenog i politikog sistema, zahtevaju i promene karakternih struktura graana, koje nisu lako ostvarive te se kod odraslih i ve formiranih osoba stare karakteristike zadravaju dugo, nekad i do kraja ivota, to oteava funkcionisanje novog sistema.

ZAKLJUAK
Pored nasljedne osnove, kulturnih i drutvenih uticaja i procesa individualizacije, i meuljudski odnosi, odnosi u grupi su znaajan inilac razvoju linosti. Treba istai da su meuljdski odnosi znaajan inilac za razvoj linosti, posebno u ranom detinjstvu, kada se inae i formiraju mnoge bazine osobine linosti. Kada pone proces individualizacije, tad je znaaj odnosa sa drugima za razvoj linosti manji. U periodu individualizacije, pojedinac esto mijenja one osobine linosti i one obrasce ponaanja koji su nastali u ranom djetinjstvu. Zrelo doba, kada ga karakterie samosvojan odnos pojedinca prema drutvu, jeste doba premoi fenomena linosti u odnosu na meuljudske odnose. Linost se vie ne oblikuje presudno u meuljudskim odnosima kao to je to sluaj u ranom detinjstvu. Interpersonalna situacija je, naravno, i dalje izvor podsticaja, ali svi se oni prelamaju kroz i zavisni su od perspektive koju pojedinac sam planira. Linost sada daje peat meuljudskim odnosima, po logici svojih primarnih interpersonalnih osobina, i na taj nain to reativno pristupa odnosima sa drugim ljudima, nastojei da u njima zadovolji svoje potrebe i potrebe drugih. Osnovni cilj socijalizacije je afirmacija linosti. Socijalizacija je jedan zbirni pojam koji obuhvata sistem normi i pravila ponaanja koje drutvo prenosi svojim lanovima. U svakom drutvu pojedinac mora stei svest o postojeim drutvenim strukturama, o usvojenim oblicima meusobnih odnosa unutar tih drutvenih struktura i o onim obrascima ponaanja koji su potpuno prihvatljivi za drutvo u celini. Drutvena aktivnost ovek aje osnov socijalizacije. ovek nije pasivni objekt i kreatura socijalizacije na koga kultura utiskuje svoj peat. On se ne javlja samo kao produkt drutvenih odnosa, ve kao njihov stvaralac, aktivni uesnik. Institucije poput porodice,

grupe vrnjaka, kole, radnog mesta, radija, tv-a postaju sredstva preko kojih drutvo oblikuje elje, motive, vrednosti svojih lanova.

LITERATURA

1. Mili, Aleksandar, Prof. dr. sci. med., ovjek i njegov socijalni svijet, Odabrane teme iz socijalne psihologije, Banja Luka, 2009. godine 2. Rot, Nikola, Prof. dr., Psihologija grupa, Beograd, 2010. godine