UNIVERZITET U TRAVNIKU EDUKACIJSKI FAKULTET

MORALNI ODGOJ
SEMINARSKI RAD

Student: Sanja Fazli

Predmetni nastavnik: Doc.dr.Hazim Selimovi

Travnik, februar, 2011.

SADRAJ:
SADRAJ: ................................................................................................................... 2 1. UVOD .................................................................................................................... 3 2. MORALNI ODGOJ ............................................................................................... 4 3. CILJ I ZADACI MORALNOG ODGOJA ............................................................ 5 3.1. Upoznavanje morala i njegove teorije ................................................................ 5 3.2. Razvijanje moralnih uvjerenja i stavova ............................................................ 5 3.3. Formiranje navika moralnog ponaanja i djelovanja ......................................... 6 3.4. Odgoj pozitivnih osobina, volje i karaktera ....................................................... 6 4. PRINCIPI MORALNOG ODGOJA ...................................................................... 6 4.1. Kompleksni prikaz moralnom odgoju ................................................................ 7 4.2. Aktivni karakter moralnog odgoja ..................................................................... 7 4.3. Odgoj u kolektivu ............................................................................................... 7 4.4. Jedinstvo zahtjeva i ponaanja linosti ............................................................... 8 4.5. Uvaavanje individualnih i uzrasnih linosti ..................................................... 8 5. METODE MORALNOG ODGOJA ...................................................................... 8 5.1. Metoda uvjeravanja ............................................................................................ 8 5.2. Metoda navikavanja ........................................................................................... 9 5.3. Metoda pouavanja ............................................................................................ 9 5.4. Metoda sprjeavanja ........................................................................................... 9 6. ZAKLJUAK ...................................................................................................... 10 LITERATURA ........................................................................................................... 11

1. UVOD
Odgoj je organizirani proces kojim se izgrauju pozitivne osobine linosti, stavovi, pogledi na ivot, crte karaktera, moralne, drutvene i radne vrijednosti i treba ga shvatiti kao aktivan proces, odnosno aktivnost onoga ko organizuje i vri utjecaj, usmjerava i rukovodi tim utjecajima, i aktivno uestvovanje u tom procesu onoga na koga se vri uticanje. Stepen aktivnosti jednog i drugog faktora zavisi od niza inioca, od dobi i organiziranosti procesa odgoja, ali je bitno da je ta aktivnost jedna od osnovnih komponenti odgoja. Razmatrajui odgoj u vezi sa ivotom, sadrajima na kojima se ostvaruje, uslovima u kojima se odvija i organizuje, kao i u vezi sa postignutim rezultatima, odgoj se moe definisati kao najiri pedagoki proces, samim tim i najiri pedagoki pojam, koji obuhvata cjelokupnu organizaciju svih odnosa, utjecaja, aktivnosti, metoda, sredstava, sadraja, faktora, organizacionih oblika itd., pomou kojih se ostvaruje cilj odgoja. Aktuelnost odgoja je veoma velika posebna u drutvu gdje daje veliki znaaj, jer utie na mnogo faktora koji predstavljaju odgoj u skladu sa normama i principima drutva i drutvene zajednice. Da bi rezultat odgoja, i sam odgoj bio trajan, potrebna je planska aktivnost, dugorona strategija odgojnog djelovanja kao i metoda razgovora, uvjeravanja, podsticaja, navikavanja i sprjeavanja. Pored toga odgajatelj postavlja norme poeljnog ponaanja i odgojnim sredstvima nastoji da te norme ispuni. Odgojem se oznaavaju radnje kojima ljudi pokuavaju unaprijediti posebnost drugih ljudi u bilo kojem pogledu i ne treba posebno izdvajati odgojne utjecaje na razvijanju fizikih, moralnih, estetskih i radno tehnikih komponenti. Odgoj kao sloeni proces se razvija pod razliitim okolnostima i na svim mjestima ovjekovog ivota i rada kao to je porodica, ua i ira drutvena zajednica, kolske, kulturne i vjerske ustanove, gdje kroz sredstva masovne komunikacije u procesu profesionalnog rada i bavljenja u drutvenim udruenjima u slobodnom vremenu odgoj ima veliki utjecaj.

2. MORALNI ODGOJ
Moral je nastao sa nastankom ljudskog drutva. Svoj razvoj biljei u skladu sa dostignutim nivoom drutvenog razvoja i civilizacije. Jedan je od vanijih faktora svakog humanog i demokratskog drutva i svrha mu je formiranje humane i moralne linosti koja e teiti za uspostavljanjem istinskih meuljudskih odnosa, prilagoavanjem uvjetima zajednikog ivota, te prihvatanjem osnovnih pravila, principa i discipline drutvenog ponaanja. Rije moral dolazi od latinske rijei moralis - moralni i rijei mores obiaj to znai moralni, koji pripada moralu, ivi u skladu sa moralnim zahtjevima. Takoer, moral je historijska pojava i sadri uvjetne poglede ljudi koji se iskazuju u obliku moralnih ideala i sistema moralnih vrijednosti gdje su se moralno etika shvatanja ljudi stalno usavravala dok nisu dostigla dananji stupanj. Do ovih promjena dolazilo je zbog toga to se i samo drutvo mijenjalo i usavravalo. Zato su ljudi na raznim stupnjevima svog drutvenog razvoja razliito procjenjivali ta je dobro a ta ne, ta je dozvoljeno, ta smiju a ta ne. Razliito su odgovarali na pitanje ta je moralno a ta nemoralno, kako treba da se ponaaju jedni prema drugima a kakav odnos trebaju da imaju prema zajednici. Dakle, moral kao drutvena svijest je pravilo ponaanja pojedinca prema zajednici i zajednice prema pojedincu i predstavlja skup nepisanih pravila, navika i obiaja koji utvruju meuljudske odnose i prosuuju ta je dobro, ispravno i pravedno u cilju ostvarenja opeg dobra. Za uspjeh odgoja presudno je vano povezati t ri bitna elementa svakog odgoja: odgajanika, odgajatelja i odgojne vrijednosti . Ako nedostaje samo jedan element odgoj nee biti mogu, jer se meusobno nadopunjuju i djeluju u punom skladu. Takoer, za odgoj je posebno vano da u njemu surauje i sam odgajanik. Ako izostane njegov interes odgoj nije mogu. Moral i moralnost obuzima svaki aspekt drutvenog ivota i karakteristian je jer je iskljuivo ljudske vrste, razvija se historijski i usavrava kroz generacije.

3. CILJ I ZADACI MORALNOG ODGOJA

Proces moralnog odgoja proizilazi iz jedinstva njegove objektivne i subjektivne strane. Objektivnom stranom se istrauju moralni zahtjevi drutva, dok u subjektivnoj strani dolaze do izraaja odnosi linosti prema drutvu, ljudima, ovladavanjem i ostvarivanjem drutvenih normi. Prema tome glavni zadatak odgoja je da vanjski drutveni moralni zahtjevi postanu subjektivne norme ponaanja pojedinca kao linosti. Proces razvoja moralnog odgoja ostvaruje se usvajanjem odreenih znanja na osnovu kojih se formira sistem moralnih vrijednosti, razvijaju moralna osjeanja i stvara moralno iskustvo. Moralno odgojenim se ne moe smatrati ne onaj koji moe da postupa moralno, ve onaj koji ne moe da postupi na drugaiji nain. Osnovni cilj moralnog odgoja odnosi se na formiranje pojedinca kao moralnog subjekta koji misli, osjea i djeluje u skladu sa zahtjevima drutvenog morala, vrijednosti zahtjeva i pravila i koji e tokom svog ivota teiti uspostavljanju istinskih ljudskih odnosa u kojima e ovjek biti najvrjednije bie, cijeniti se i potovati njegovo dostojanstvo i gdje e se ostvariti bratstvo i jednakost svih lanova ljudske zajednice. Zadatak moralnog odgoja predstavlja spremnost, volju i elju odgajatelja da se ostvari odreeni cilj i da pokae ta bi odgajanik trebao da ini ako bi mu se za to pruile odgovarajue mogunosti i uslovi. U moralnom odgoju zadaci obuhvataju: upoznavanje morala i njegove teorije, razvijanje moralnih uvjerenja i stavova, formiranje navika moralnog ponaanja i djelovanja, odgoj pozitivnih osobina, volje i karaktera.

3.1.

Upoznavanje morala i njegove teorije

Upoznavanje morala jako je znaajno u procesu moralnog formiranja. Stiui znanje o moralu odgajanik se osposobljava da pravilno vrednuje svoje ponaanje i da zauzima kritian stav prema takvom ponaanju i djelovanju. Ostvarenje ovog zadatka zahtijeva da se kod mladih linosti formiraju sposobnosti za ocjenjivanje moralnih vrijednosti koje se manifestiraju u meuljudskim odnosima u razliitim situacijama.

3.2.

Razvijanje moralnih uvjerenja i stavova

Za pravilno moralno postupanje odgajanika samo usvajanje moralnih saznanja nije dovoljno. Nakon moralne spoznaje daljnji korak u moralnom oblikovanju je formiranje moralnih uvjerenja i stavova. Da bi kod odgajanika formirali moralna uvjerenja i stavove potrebno je formirati unutarnji aktivni odnos i stav prema moralnim pojmovima i kategorijama, da ih oni prihvate kao vlastite stavove i da postupaju i djeluju u skladu sa njima.

3.3.

Formiranje navika moralnog ponaanja i djelovanja

Formiranje navika moralnog ponaanja i djelovanja je zadatak koji obuhvata samo formiranje moralnih navika. Od navika zavisi odnos pojedinca prema drugim ljudima i one predstavljaju temelj ponaanja. Ukoliko su formirane pravilno moralne navike osiguravaju tane i adekvatne postupke u raznim ivotnim sredinama kao to su porodica, kola, radna organizacija, komunikacija sa ljudima i slino.

3.4. Odgoj pozitivnih osobina, volje i karaktera

Ovo je jedan od vanijih zadataka moralnog odgoja. Zadatak je da kod odgajanika se razviju pozitivne voljne osobine kao to su: odlunost, smjelost vrstina, otpornost izdrljivost i sl. s tim da se suzbijaju negativne osobine kao to su: lijenost, povrnost, kolebljivost, neodgovornost i sl.

4. PRINCIPI MORALNOG ODGOJA

Principi zauzimaju posebno mjesto u moralnom odgoju i predstavljaju jedan od glavnih elemenata koji u potpunosti izraava njegovu sutinu. Termin princip potie od latinske rijei principum to znai poetak i oznaava osnovu od koje se polazi i kojom se upravlja u razliitim oblastima djelatnosti. Principi obuhvataju vrsto postavljene ciljeve. Moralni odgoj ima niz specifinosti u odnosu na druge poglede odgoja, to se na odreen nain odnosi na njegove principe. Moralni principi se razmatraju kao najpotpuniji, osnovni zahtjev moralnog ponaanja. U svakoj ukupnosti moralni principi zahtijevaju odreen oblik ponaanja i vladanja koji je dat u posebnim pravilima koji proizilaze iz principa. Pravila se uvruju u moralnim odnosima drutva kao norme. Moralni principi odreuju drutvenu orijentaciju ponaanja, formuliu moralne zahtjeve u najopirnijem vidu, predstavljaju strategiju moralnih postupaka i ponaanja tradicije moralnog ivota, opti program djelatnosti. Principi koji se uspjeno primjenjuju u praksi moralnog odgoja su: kompleksni prilaz odgoju, aktivni karakter moralnog odgoja, odgoj u kolektivu, jedinstvo zahtjeva i ponaanja linosti, uvaavanje individualnih i uzrasnih osobnosti. Uz principe moralnog odgoja moe se uskladiti i sam sadraj moralnog odgoja, jer ukljuuje odreeni sistem moralnih i odgovarajuih normi, kategorija i pravila koje odgajanici moraju usvojiti da bi proces moralnog odgoja bio uspjean. Sadraj moralnog odgoja obuhvata: Odgoj u duhu humanizma to oznaava prije svega ljubav prema ljudskom biu, vjeru u njega i potovanje ovjeka kao osnovne vrijednosti, borbu za ostvarivanje ljudskih prava, oslobaanje linosti i ljudsko dostojanstvo. Humanizam kao takva pojava je osnova cjelokupnog ljudskog morala.

Odgoj u zajednici i za zajednicu podrazumijeva uenje o meuljudskoj saradnji, toleranciji, uzajamnom pomaganju, prijateljstvu itd. Postie se procesom socijalizacije, a ostvaruje se odgojem u zajednici za zajedniki ivot meu ljudima. Odgoj u duhu patriotizma ima za cilj da se u ovjeku probudi potovanje prema svom narodu i svojoj domovini, jer je on njen dio, a ona njegova majka, koja ima svoju historiju iza sebe sa kulturnim tekovinama koje svaki njen pripadnik treba potivati kao i odgoj u duhu tolerancije prema nacionalnim, vjerskim i kulturnim vrijednostima naroda. Odgoj u duhu potivanja drugih naroda je usko vezan za patriotizam i predstavlja pozitivan stav i odnos prema pripadnicima drugih naroda i nacionalnosti i njihovim zemljama, potovanje njihovih osjeanja i njih kao linosti, jer solidarnost meu narodima i zemljama, simbolizuje saradnju, prijateljstvo i zatitu slobode, nezavisnost i jednakost svih naroda. Odgoj u duhu pravilnog odnosa prema radu predstavlja pozitivan odnos prema radu i oznaava razvijanje potpomaganja smisla za zajedniki rad, vladanje samim sobom, poveanje produktivnosti itd. Ovu vrstu odgoja je potrebno razvijati prije svega u porodici, zatim u koli, a i kasnije kroz cijeli ivot.

4.1.

Kompleksni prikaz moralnom odgoju

Kompleksni prilaz odgoju predstavlja usklaenost cilja, zadatka, razliitih metoda i postupaka odgojnog djelovanja. Pri objanjavanju ovog prilaza u odgoju, neophodno je uvijek imati u vidu pogled na odnos cjeline i dijelova, sistem odgoja u cjelini kao i u njegovim pojedinim stranama, aspektima i elementima.

4.2.

Aktivni karakter moralnog odgoja

Najefikasniji put prihvatanja moralnih normi je konkretna aktivnost koja sadri pogodne mogunosti za vjebu ponaanja, formiranje navika, uenja i pozitivnih crta karaktera. Praenjem moralnog iskustva koje odgajanik stie doivljavanjem konkretnih aktivnosti ispunjenim moralnim znanjem i vrijednostima, omoguuje se povezivanje izmeu kognitivnog i afektivnog , onoga to se namee sa strane i onoga to pojedinac prihvata kao sastavni dio svog iskustva. Potrebno je voditi rauna i o aktivnoj ulozi koju odgajanik ima u vlastitoj organizaciji, jer on posmatra, ispituje stvari oko sebe i na taj nain saznaje i ui o drutvu i okolini u kojoj ivi. Nain saznanja koji se odnosi na nezavisna istraivanja navodi da formira ideje o normativnim oekivanjima koje djeluju u drutvu.

4.3.

Odgoj u kolektivu

Kolektiv predstavlja drutveni okvir za ostvarivanje moralnog odgoja, ali istovremeno i faktor tog odgoja. Na primjer, u koli, od nastavnika se oekuje da organizuje zajedniki ivot uenika u kolektivu i da ih povee u sistem odnosa, razumijevanja i meusobne pomoi. Posredstvom sistema uzajamnih odnosa uenik postaje moralni subjekt koji djeluje na druge, ali i 7

prima utjecaj od drugih. ivot u kolektivu utie na to da uenici sve vie shvataju dominizam odnosa izmeu linih elja, interesovanja i zahtjeva kolektiva, kao i odgovornost prema kolektivu i njegovim lanovima. Na taj nain stvaraju se povoljni uslovi za razvoj linosti i uvrivanje prijateljstva.

4.4.

Jedinstvo zahtjeva i ponaanja linosti

Neophodno je da sistem odgoja, posebno moralnog, proima ideja topline, ljubavi, razumijevanja i dubokog uvaavanja linosti. Uvaavanje linosti ne znai i odstupanje od utvrenih normi i obaveza i prelaska preko ponaanja koja nisu u skladu sa moralnim postupcima. Zahtjev je vano objediniti sa kontrolom koja ne smije biti neutralna.

4.5.

Uvaavanje individualnih i uzrasnih linosti

U moralnom odgoju to se odnosi na obezbjeenje usklaenosti izmeu sadraja, metoda postupka kao i profila psiholokog uzrasta pojedinca, poznavanje individualnih osobnosti, omoguava efikasnije djelovanje na pojedinca, usmjeravanje njegovog razvoja u eljenom pravcu kao i primjenu diferenciranih i individualnih prilaza. U pogledu razvoja morala mogu se javiti dvije vrste tekoa: jedne nastaju ako postaju tenje za ubrzanim razvojem, a druge ako je moralni razvoj usporen.

5. METODE MORALNOG ODGOJA

Metode moralnog odgoja sastoje se od niza postupaka i sredstava, meusobno povezanih u sistemu usmjerenih ka cilju. One su ukupnost odgojnih postupaka usmjerenih na oblikovanje moralnog profila odgajanika. Odgajatelj metodom obrauje sadraj i ostvaruje cilj i zadatak te svrhu moralnog odgoja. U odgoju se upotrebljavaju slijedee metode: metoda uvjeravanja, metoda navikavanja, metoda pouavanja, metoda sprjeavanja.

5.1.

Metoda uvjeravanja

Uvjeravanje se sastoji u primjeni specifinih sredstava moralnog djelovanja kao to su: objanjavanje, pouka, primjer etiki razgovor i slino. Ovo je osnovna ali ne i jedina metoda moralnog odgoja. Metoda uvjeravanja pomae u otklanjanju uzroka otuivanja linosti, produbljuju se etiki pogledi, smanjuju nepravilni postupci linosti i linost se izvodi na pravi put bez velikih kriza. Ova metoda se najee pojavljuje u obliku moralnog vrednovanja postupaka, u obliku ostvarenja ideala.

5.2.

Metoda navikavanja

Navikavanje donosi velike rezultate u odgojnom radu. Ovom samom metodom ne mogu se razviti sve osobine linosti, ali se sa ovom metodom uvruje temelj za daljnju izgradnju moralnog profila ovjeka. U moralnom odgoju metoda navikavanja se najee primjenjuje pri vjebanju u moralnim postupcima i navikavanju u procesu rada. Due i sistematinije vjebanje i navikavanje odgajanika dovodi do veih rezultata na polju moralnog odgoja. Da se ne bi izrodila u obavezu metodu navikavanja treba kombinirati sa svim metodama.

5.3.

Metoda pouavanja

U metodi pouavanja zadatak odgajatelja je da odgajaniku pomogne da usvoji moralne pojmove i norme te da shvati moralno - etike vrijednosti. Oblici ove metode su: objanjavanje, etiki razgovor, diskusija o moralnim problemima i slino. Uz pomo metode pouavanja formira se odgajanikova moralna svijest kao vaan uslov za moralno ponaanje i djelovanje.

5.4.

Metoda sprjeavanja

Ova metoda se primjenjuje ukoliko odgojni postupci ne daju eljene rezultate od strane odgajanika. Sprjeavanje je oblik odgojnog rada gdje se odgajaniku onemoguuje da uini neto to je suprotno moralnim normama i pravilima. Njen zadatak je potiskivanje loih neeljenih odgojnih utjecaja te odvikavanje od loih uvjerenja i navika i formiranje povoljnih uslova za oblikovanje pozitivnih stavova. Ova metoda je vana za stvaranje elementarne discipline u poetku rada sa nekim kolektivom, a da bi smo mogli raditi, treba sprijeiti smetnje koje dolaze od ne disciplinovanosti. Sredstva sprjeavanja su: nadzor, opomena, prijetnja, zabrana, zahtjevi i kazne.

6. ZAKLJUAK
Vanost moralnog odgoja je velika i od bitnog je znaaja za razvoj moralne svijesti ovjeka, zato moralni odgoj mora poeti jo od najranijeg uzrasta u porodici koja je jako bitna za taj primarni razvoj. Najvaniji faktor u formiranju i uobliavanju moralnog odgoja je odgajatelj. Treba naglasiti da nema jedinstvene formule koja se moe primijeniti na razliite uzraste. U najveoj mjeri to zavisi od individualnih uslova i uslova sredine. Kod svakog uzrasta treba podsticati i razvijati samokontrolu i procjenjivanje vlastitih i tuih postupaka. Prenoenju moralnog odgoja na odgajanika prethodi ve ostvareni moralni odgoj odgajatelja jer bez toga ne bi bilo eljenog cilja. Zajedniki pregled literature je otkrio da moralno obrazovanje postaje sve vie popularna tema u podruju psihologije i obrazovanja. U izvjetajima medija navodi se poveanje nasilnog maloljetnikog kriminala, krenja ljudskih prava, brojne zloupotrebe, samoubojstva te mnoge druge radnje koje su uzrok pojedinca ili grupe koja ne potuju moralna prava samog odgoja. Iako nisu svi od tih drutvenih pitanja moralne prirode, a veina su sloenog porijekla, tu je i rastui trend prema povezivanju rjeenja za ove i srodnih drutvenih problema za nastavu moralnih i drutvenih vrijednosti u oba javnim i privatnim kolama. U starim vremenima veliki znaaj se davao moralnom odgoju koji se nije definisao kao prenoenje i sticanje znanja ve oblikovanje cjelokupne osobe ovjeka. Danas se to odnosi na ispunjenje dunosti koje se odnosi na drutvo i naciju.

10

LITERATURA
(2008.) Pedagogy and the Knowledge Society. Zagreb. Uiteljski fakultet; Tomi R, Osmi I, Kari E, (2006.) Pedagogija. Tuzla. Filozofski fakultet Grandi P. (2004.) Uvod u pedagogiju, Novi Sad. Prirunik LITERATURA INTERNET http://hr.wikipedia.org Forum vrt znanja i vrlina http://feqiir.informe.com/forum/pedagogija-kaonauka-dt29.html oitano 30.01.2011.

11