ANALIZA MALIH VODA

Sue

Meteoroloka sua
period sa padavinama manjim od oekivanih (beskini period) kvantifikuje se kao broj dana bez padavina ili broj dana sa padavinama ispod nekog praga

Hidroloka sua
dui period sa protocima znatno manjim od prosenih protoka (malovodni period MALE VODE) posledica nedostatka (deficita) padavina koja dovodi do smanjenja protoka i smanjenja zaliha podzemne vode

Posledice malih voda

Problem koliina: oteano vodosnabdevanje, navodnjavanje Letnje sue: visoke temperature poveavaju potrebe za vodom, pa se zaotrava deficit izmeu potranje i raspoloive vode Problem kvaliteta: vodotok ima manju sposobnost za razblaivanje zagaujuih materija

poveane koncetracije polutanata, njihovo due zadravanje, poveana potronja kiseonika u vodi

Analiza oticaja u malovodnom periodu

Recesiona grana hidrograma bazni oticaj

recesiona grana = kriva iscrpljenja podzemnih voda aproksimacija recesione grane eksponencijalnom funkcijom

Q(t ) = Q0 e (t t0 )
Q

recesiona grana

direktan oticaj

Q0
bazni oticaj

t0

Analiza oticaja u malovodnom periodu

Recesiona grana hidrograma

prosena recesiona grana iz veeg broja talasa za odreivanje koeficijenta priblina procena zapremine rezervi podzemnih voda u periodu (t0, t1)

Vrez = Q dt = Q0 e (t t0 ) dt =
t0 t0

t1

t1

Q0 [1 e (t1 t0 ) ]

za beskonanu suu Q Q Vrez = lim 0 [1 e (t1 t0 ) ] = 0 t1

npr. za Q0 = 1 m3/s i = 0.05 dan1: Vrez = 1.73 103 m3

Statistika analiza malih voda

Nizovi godinjih minimuma protoka

apsolutni minimumi nisu od interesa minimalni srednji meseni protoci (najmanji srednji meseni protok) naputen princip minimalni protoci trajanja t dana (t = 7, 10, 20, 30 dana)
dobijaju se osrednjavanjem dnevnih vrednosti u periodu od t dana
250 dnevni 200 srednji 10-dnevni srednji 20-dnevni srednji 30-dnevni Q (m3/s) 150

100

50

0 1.1.2000

11.1.2000

21.1.2000

31.1.2000

10.2.2000

20.2.2000

1.3.2000

Statistika analiza malih voda

Raspodele koje se preporuuju u literaturi za male vode

log-Pirson III Pirson III log-normalna Vejbulova (raspodela ekstremnih vrednosti III tipa)
1

f ( x) =

e ( x / )

F ( x) = 1 e ( x / )

Statistika analiza malih voda

Metoda prekoraenja ispod praga (POT metoda)

daje mogunost da se analiziraju i druge sluajne veliine osim Qmin:

zapremina deficita vode trajanje malovodnog perioda broj malovodnih perioda u fiksiranom vremenskom intervalu itd.
raspodela trajanja sunog perioda za Q < 20 m3/s i Q < 30 m3/s
xB - bazna vrednost
180 160 140 120 100 80 60 40 20 povratni period (god.) 2 5 10 20 50 100

osmotreno T20 osmotreno T30 teor. rasp. za T20 teor. rasp. za T30

X - proticaj

ts - trajanje sue D - deficit zapremine

trajanje (dani)

to - vreme do pojave minimuma

Qmin vreme

0.01

0.1

0.5

0.8 F(x)

0.9

0.95

0.98

0.99

Regionalna statistika analiza malih voda

Regionalne zavisnosti

uticaj geolokog sastava presudan za izdanost sliva u malovodnom periodu regionalne veze Q30(80%) = f1(A), Q30(95%) = f2[Q30(80%)]

Metoda Vladimirova

Indeks baznog protoka

Indeks baznog protoka

kolinik zapremina baznog i ukupnog oticaja: IBP = Vb / Vo

Q (m3/s)

400 350 300 250 200 150 100 50 0 apr jan mar maj feb
Q ukupno Q bazno

zavisi od geolokog sastava vrednosti 0.15 0.9

Vb
avg nov jul dec sep okt jun

ANALIZA SREDNJIH VODA

Srednje vode ili ukupan oticaj Pokazatelji:

srednji godinji protok

Qsr . god =
Tgod

Vo Tgod

godinja zapremina otekle vode Vo = sloj oticaja specifini oticaj

Q dt
0

Pe =
qsr =

Vo A Qsr . god
A

Analiza srednjih voda

Homogenost niza

konsistentnost, istorodnost razlozi za nehomogenost:

uticaj ljudskih aktivnosti (krenje uma, poveanje nepropusnih povrina, regulacioni radovi, protiverozioni radovi...) prirodni uticaji (umski poari...) sistematske greke u merenjima klimatske promene (?) prekid rada stanice Niava / Ni
srednje vode 60 50 40 Q (m3/s) 30 20 10 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 godine 1980 1985 1990 1995 2000

Homogenost niza

Metoda za urvrivanje (ne)homogenosti

statistiki testovi homogenosti (Stohastika hidrologija) metoda dvostruke sumarne linije

Q
Q (m3/s)

1200 1000 Niava/Ni 800 600 400 1200 200 1000 0 Niava/Dimitrovgrad Niava / Ni 0 10 20 30 40 50 800 60 600 400 200 0 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 J. Morava / Mojsinje 70 80 Q (m3/s)

Analiza srednjih voda

Statistika analiza srednjih godinjih protoka Statistika analiza srednjih mesenih protoka (po mesecima) Prosena linija trajanja protoka (unutargodinja 250 zastupljenost)
Ni, Niava 1989-1997

1 Q(t ) = N god

Q (t )
i

200

1989-1997 1996 (najvodnija) 1994 (najsunija) ostale godine

150

100

50

0 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 trajanje 0.6 0.7 0.8 0.9 1