T.C.

SLEYMAN DEMREL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

SNTNE SULARINDAN KAYNAKLANABLECEK DENZ KRLLNN DEERLENDRLMES

Necla DEMRAY Danman Yrd. Do. Dr. H.Cahit SEVNDR

YKSEK LSANS TEZ EVRE MHENDSL ANABLM DALI ISPARTA-2006

SNTNE SULARINDAN KAYNAKLANABLECEK DENZ KRLLNN DEERLENDRLMES Necla DEMRAY Yksek Lisans Tezi EVRE MHENDSL ANABLM DALI ISPARTA, 2006

T.C. SLEYMAN DEMREL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

SNTNE SULARINDAN KAYNAKLANABLECEK DENZ KRLLNN DEERLENDRLMES

Necla DEMRAY

YKSEK LSANS TEZ EVRE MHENDSL ANABLM DALI ISPARTA, 2006

Fen Bilimleri Enstits Mdrlne, Bu alma jrimiz tarafndan EVRE MHENDSL ANABLM DALI'nda YKSEK LSANS TEZ olarak kabul edilmitir.

Bakan : ye : ye :

ONAY Bu tez .../.../2006 tarihinde yaplan tez savunma snav sonucunda, yukardaki jri yeleri tarafndan kabul edilmitir. ...../...../2006

Prof. Dr. idem SAVAKAN Enstit Mdr

NDEKLER ZET ..................................................................................................................................iv ABSTRACT ........................................................................................................................v TEEKKR ........................................................................................................................vi SMGELER DZN ............................................................................................................vii EKLLER DZN .............................................................................................................viii ZELGELER DZN ........................................................................................................xi 1. 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.2. 2.2.1. 2.2.3. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. 2.5. 2.5.1. 2.5.2. 2.5.3. 2.5.4. 2.5.5. 2.5.6. 2.5.7. 2.6. GR ................................................................................................................1 KAYNAK BLGS ...........................................................................................4 Deniz Kirlenmesinin Boyutlar ..........................................................................4 Denizlerin Havadan Kirlenmesi .........................................................................4 Denizlerin Karadan Kirlenmesi..........................................................................4 Denizlerin Denizden Kirlenmesi ........................................................................6 Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirlilii ...........................................................9 Petrol Hidrokarbonlarnn Deniz Sularnda Meydana Getirdii Etkiler...............25 Deniz Kazalarnn statistiksel Deerlendirilmesi...............................................35 Gemilerin Genel Snflandrlmas .....................................................................40 stanbul Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm.........................42 Sintine ve Balast Sular Kabul Tesisleri le lgili Trkiyedeki Durum 46 stanbulda Deniz Trafii Sonucu Oluan Sintine Suyu Miktarlar ve Mevcut Alm Hizmetleri.................................................................................................53 Gemi Kaynakl Deniz Kirlenmesinin nlenmesi................................................59 Gemi inde Yal Su Ayrma Cihaz, Ya Dkme Dzenleme ve Kontrol Sistemi...............................................................................................................59 Vakumlu Tuvalet Sistemi...................................................................................61 Yal Atklara Uygulanabilecek Artma Birimleri ..............................................62 Atk su Artma Sistemi.......................................................................................64 Gemilerden Kaynaklanan Kirliliin nlenmesine likin Ulusal Mevzuat ..........67 evre Kanunu ...................................................................................................67 Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii .................................................................69 Gemi ve Deniz Aralarna Verilecek Cezalarda Suun Tespiti ve Cezann Kesilmesi Usulleri ile Kullanlacak Makbuzlara Dair Ynetmelik (1987) ..........71 Gemilerden Atk Alnmas ve Atklarn Kontrol Ynetmelii (2004) ...............73 Sahil Gvenlik Komutanl Kanunu (1982) ......................................................79 Su rnleri Ynetmelii....................................................................................80 Ulusal Mevzuatmzda Ya ve Gres Miktarlarna Ait Standart Deerler.............80 Gemilerden Kaynaklanan Kirliliin nlenmesine likin Uluslararas Mevzuat.............................................................................................................82

ii

2.6.1. 2.6.2. 2.6.3. 2.6.4. 2.6.5. 2.6.6. 2.6.7. 2.6.8. 2.6.9. 2.6.10. 2.7. 2.7.1. 2.7.2.

2.7.3. 2.7.4. 2.7.5. 3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 4. 4.1. 4.2.

Denizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesine Dair Uluslararas Szleme Marpol 73/78 ...............................................................82 Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmasna Dair 1976 Barselona Szlemesi.........................................................................................................91 Karadenizin Kirlenmeye Kar Korunmasna Dair 1992 Bkre Szlemesi ve Ekli Protokoller.............................................................................................92 Tehlikeli Atklarn Snrlartesi Tanmasnn ve Bertarafnn Kontrolne Dair 1989 Basel Szlemesi...............................................................................93 Petrol Kirliliine Kar Hazrlk, Mdahale ve birlii Hakknda Uluslar Aras Szleme (OPRC 1990)............................................................................93 Petrol Kirlilii Zararlarndan Doan Hukuki Sorumluluk Szlemesi (CLC69) .....................................................................................................................94 Petrol Kirlilii Zararlar in Uluslar Aras Tazminat Fonu Kurulmasna likin Uluslar Aras Szleme (FUND 71) ........................................................95 Gemilerde Kullanlan Zararl Anti-Fouling Boyalarn Kontrol Edilmesine Dair Szleme....................................................................................................95 Gemilerin Balast Suyu ve Sedimanlarn Kontrol ve Ynetimi Hakknda Uluslar Aras Szleme......................................................................................95 1954 Tarihli Denizin Petrol ve Trevleri le Kirlenmesinin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon ........................................................................96 Kirliliin nlenmesi, zlenmesi, Temizlenmesi ve Kirletenlerin Cezalandrlmas le lgili Uygulamalar..............................................................100 Denizlerin Gemi Kaynakl Kirlenmesinin Azaltlmas, Kontrol Altna Alnmas veya Ortadan Kaldrlmas in Kabul Edilen Standartlarn Dzenlenmesi ve Uygulanmasnda Yetki ...........................................................103 1954 Tarihli Denizin Petrol ve Trevleriyle Kirlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon ve 1973 Tarihli Gemilerin Neden Olduu Kirlenmenin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyonda Dzenleme Yetkisi ...............................................................................................................104 Kazalar Dolaysyla Meydana Gelen Kirlenmenin nlenmesi in Kabul Edilen nlemler.................................................................................................105 Ky Devletinin Kirlenme Douran Kazalara Mdahale Eylemi .........................106 Ulusal Politikalar ve Kurumlararas birlii ......................................................108 MATERYAL VE METOD.................................................................................110 Ya ve Gresin nemi .........................................................................................110 Metod Seimi .....................................................................................................111 rnek Toplama, Koruma ve Stoklama ................................................................112 Gravimetrik Analiz Metodu ................................................................................113 BULGULAR ......................................................................................................117 Gemilerden Alnan Sintinedeki Ya-Gres Miktarlar ..........................................117 Sahil Gvenlik Komutanl Tarafndan (1997-2004) Yllar Arasnda Kesilen Deniz Kirlilii Cezalarnn Yllara Gre, Blgelere Gre ve Kirlilik Trlerine Gre Dalm ....................................................................................120 TARTIMA VE SONU ...................................................................................122

5.

iii

6. 7. 8.

KAYNAKLAR...................................................................................................125 EKLER...............................................................................................................128 ZGEM .......................................................................................................150

iv

ZET Sintine Sularndan Kaynaklanabilecek Deniz Kirliliinin Deerlendirilmesi Sintine atk suyu, yksek miktarda kirlilik iermesinin yan sra korozif, toksik ve yanc/patlayc zellie sahiptir. Sintine atk suyu gemilerin makine dairesinde uzun sre bekletilmeden pompalar vastasyla gemiden uzaklatrlmas gerekmekte fakat deniz ortamna boaltlmaktadr. Sintine atk suyunun gemiden direkt olarak denize dearj edilmesi deniz ortam iin olduka zararldr. Bu alma kapsamnda, yakt cinsi motorin olan sintine, petrol/kimyasal tanker, sv yk, akaryakt, kuru yk, kargo gemileri ve yk gemilerinin sintine sularndan rnekler alnmtr. Ayrca alnan rnekler deniz suyuyla kartrlarak da, karmn iindeki yagres oran belirlenmitir. Trkiye, denizlerin korunmas ve deniz kirliliinin nlenmesi konusunda eitli uluslararas anlamalar imzalamtr. Bu anlamalardan birisi olan MARPOL szlemesi, 15 ppm (mg/l)den daha az ya bulunan suyu, temiz su olarak ngrmekte ve hibir snrlama olmadan denize pompalanabileceini belirtmektedir. Yakt cinsi motorin olan gemilerin sintine suyundan elde edilen deerlerin 15ppm(mg/l)in stnde olduu tespit edilmitir. Ayrca bu alma kapsamnda ulalan sonular dorultusunda, sintine sularndan kaynaklanabilecek kirliliinin denizlerde yarataca etkiler incelenmi ve szleme kurallaryla birlikte ulusal ve uluslararas mevzuat kurallar deerlendirilmitir.

Anahtar Kelimeler: Sintine, atk su, balast suyu, seperatr, ya-gres.

ABSTRACT Evaluation of Water Pollution Resulted from the Bilge Water The bilge water includes a high amount of dirtiness as well as its toxic, corrosive, inflammable / explosive characteristics. Discharging of the bilge water out of the vessel through the pumps and without waiting for a long time is required, but it is pumped directly into the marine environment. Directly discharge process of bilge water is very harmful for marine environment. In the scope of this study, the samples have been obtained from the bilge waters of the vessels such as oil/chemical tankers, liquid and dry cargo vessels, LPG carriers, bulk carriers and the vessels operating with diesel oil. The samples have also been mixed with sea water at the same rate for determining their oil/grease ratio. Turkey has signed various international conventions pertaining to the preservation of the marine environment and preventing of the water pollution. It has been stated within the MARPOL Convention which is the one of these pacts, that the bilge water having oil content less than 15 ppm (mg/l) is clean water and could be discharged without limitation. It has been determined that the values of bilge water samples obtained from ships running with diesel oil were higher than 15 ppm (mg/l). In the direction of findings obtained during this study, the effects of the sea pollution resulted from the bilge water have been examined and provisions of the national & international regulations and the articles of conventions have been evaluated as well. Key words: Bilge water, wastewater, ballast water, separator, oil-grease

vi

TEEKKR Tez almas boyunca danmanlm yrten, her konuda yardm, fikir ve desteini esirgemeyen, her trl bilgi ve deneyimini paylaan, yol gsteren deerli danmanm Yrd. Do. Dr. H.Cahit SEVNDRe, tez almalarmda katklarndan dolay Yrd. Do. Dr. Mehmet BEYHANa, numune almlar srasnda yardmlarn esirgemeyen Sahil Gvenlik Eitim ve retim Komutanl, SG Okul Komutanl Kaaklkla Mcadele retmeni Dz.Yzb.Hakan KAYAya, Sahil Gvenlik Marmara ve Boazlar Blge Komutanl bals TCSG-5 Bot Komutan Kd.Bv.Ayhan AKYILDIZa, evre l Mdrln Laboratuar sorumlular evre Mhendisi M.Burak ESER ve Kimyager Gne TERECEye, Antalya Hfzshha Laboratuar sorumlusu Muzaffer SARIya ve tezimin dier aamalarnda yardmc olan arkadalarm Zeynep TURUL ve Nazmiye GLe ve tezimin tm aamalarnda sonsuz desteini hissettiim ok deerli arkadam Su rnleri Mhendisi Dr.Raziye YILMAZa, ayrca her zaman yanmda olan destek ve fedakarlklarn esirgemeyen ok deerli eim Makine Mhendisi Mesut DEMRAYa ok teekkr ederim.

30.05.2006 Necla DEMRAY

vii

SMGELER DZN API DAF DWT M/T M/V IMO TCDD TD TPRA MARPOL TKM AKM KOI K/F/ MEDPOL OILPOL IOPC TSPP PBK IMDG UNEP OPRC CLC-69 FUND 71 : American Petroleum Institute : znm Hava Flotasyonu ( Dissolved Air Flotation) : Geminin zgl arl ile bo arl arasndaki metrik ton olarak ifade edilen fark : Motor Tanker : Motor Gemi : Uluslararas Denizcilik rgt : Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar : Trkiye Denizcilik letmeleri : Trkiye Petrol Rafinerileri Anonim irketi : Uluslararas Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirliliini nleme : Toplam Kat Madde : Askda Kat Madde : Kimyasal Oksijen htiyac : Koaglasyon/Floklasyon/keltim : Akdeniz'in Kirlenmeye kar Korunmas Szlemesi : Petrol Kirlilii Antlamas : Petrol Kirlilii Zararlarnn Tazmini in Uluslararas Fon : Tanker Gvenlii ve Kirliliin nlenmesi Hakknda Uluslararas Konferans : Petrol Boaltm zleme ve Kontrol Sistemi : Uluslararas Denizde Tanan Tehlikeli Maddeler Kodu : BM evre Program : Petrol Kirliliine Kar Hazrlk, Mdahale ve birlii Hakknda Uluslar aras Szleme : Petrol Kirlilii Zararlarndan Doan Hukuki Sorumluluk Szlemesi : Petrol Kirlilii Zararlar in Uluslar aras Tazminat Fonu Kurulmasna likin Uluslar aras Szleme

viii

ix

EKLLER DZN
ekil 2. 1 ekil 2. 2 ekil 2. 3 ekil 2. 4 ekil 2. 5 ekil 2. 6 ekil 2. 7 ekil 2. 8 ekil 2. 9 ekil 2.10 ekil 2.11 Deniz evresine Ana Petrol Girdileri ......................................................... ....9 Balast Sularnn Gemide Bulundurulmas ...... ............................................ ....12 Gemideki Bir Ambarn Kesiti ........................ ............................................ ....13 Balast Tanklarnn Plan ve ift Dip Balast Tanklarnn Grn.............. ....14 Balast Sular Deiimi .................................. ............................................ ....14 Sintine Suyunun Havadan Grnts ............ ............................................ ....16 Makine Dairesi Plan rnei ...................... ............................................... ....18 Sintine Suyunun Deniz Yzeyindeki Havadan Grnts........................... ....19 Denizdeki Petroln Grnts.................... ............................................... ....31 Petroln A ve B ye hareketi esnasnda rzgar hznn % 3nn ve aknt hznn %100nn birleiminin etkisi ............. ............................................ ....32 Denizde meydana gelen kaza grnts......... ............................................ ....35 ekil 2. 12 Prestige Kazasnn Kydaki evre zerindeki Etkisi.................................. ....38 ekil 2. 13 1994 Nassia Tanker Kazasnn Grnts...... ............................................ ....39 ekil 2. 14 2002 Ylna Ait stanbul Limanlarna (stanbul, Ambarl ve Tuzla) Urayan ekil 2. 15 ekil 2. 16 Gemilerin Dalm....................... ............................................ ....44 Sintine Atk Alm Sistemi.............................. ............................................ ....49 Haydarpaa Limannda Alnan Sintinelerin Topland Tanklar.................. ....50 Alnmas..................................................................................................... ....54 ekil 2. 18 ekil 2. 19 ekil 2. 21 ekil 2. 22 ekil 2. 23 ekil 3.1 ekil 4. 1 Yzer Otel Gemilerinden Alnan Sintinenin Kabul Tesislerine Alnmas .... ....55 Sintine Seperatr ........................................ ............................................ ....56 Atklarn Bertaraf Edilmesi........................... ............................................ ....58 Atklarn Naylonlu Varillerle Tanmas ....... ............................................ ....58 Yal Su Seperatr....................................... ............................................ ....60 Distilasyon Dzenei..................................... ............................................ ....114 Gemilerden Alnan Sintine Suyundaki Ya-Gres Miktar (mg/l) ................. ....118

ekil 2. 17 ehir i Yolcu Gemilerinden Alnan Sintinenin Kabul Tesislerine

ekil 2. 20 Yal Atk su Operasyonlarnn leyii .......... ............................................ ....57

ekil 4.2 ekil 4.3 ekil 4.4 ekil 4.5 ekil 7. 1 ekil 7.2 ekil 7.3 ekil 7.4 ekil 7.5 ekil 7.6 ekil 7.7 ekil 7.8 ekil 7.9 ekil 7.10 ekil 7.11 ekil 7.12 ekil 7.13 ekil 7.14 ekil 7.15 ekil 7.16 ekil 7.17 ekil 7.18 ekil 7.19 ekil 7.20 ekil 7.21 ekil 7.22 ekil 7.23

Sintine + Deniz Suyundaki Ya-Gres Miktar (mg/l) .................................. ....119 1997-2004 Yllar Arasnda Sahil Gvenlik Komutanl Tarafndan Kesilen Deniz Kirlilii Cezalarnn Blgelere Gre Dalm...................... ....120 1997-2004 Yllar Arasnda Sahil Gvenlik Komutanl Tarafndan Kesilen Deniz Kirlilii Cezalarnn Yllara Gre Dalm ......................... ....120 1997-2004 Yllar Arasnda Sahil Gvenlik Komutanl Tarafndan Kesilen Deniz Kirlilii Cezalarnn Kirlilik Trlerine Gre Dalm .......... ....121 stanbul Ahrkap demir sahasnda petrol tankeri ........................................ ....131 stanbul Ahrkap demir sahasnda petrol tankeri......................................... ....131 stanbul Ahrkap demir sahasnda sv yk gemisi ..................................... ....132 stanbul Ahrkap demir sahasnda sv yk gemisi ..................................... ....132 Makkakab adl sv yk gemisine ait Oil Discharge Monitor .................. ....133 Makkakab adl sv yk gemisine ait Oil Discharge Monitor ................. ....134 Oil Discharge Monitor................................. ............................................ ....135 Oil Discharge Monitor................................. ............................................ ....135 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi .................................. ....136 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi ................................... ....136 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi .................................. ....137 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi ................................... ....137 stanbul Ahr kap demir sahasnda bulunan akaryakt gemileri................... ....138 stanbul Ahr kap demir sahasnda bulunan akaryakt gemisi ..................... ....138 stanbul Yenikap-Limanii mevkii................ ............................................ ....139 stanbul Yenikap-Limanii mevkiinde bal bulunan gemiler .................... ....139 stanbul Yenikap-Limanii mevkiinde bulunan akaryakt gemisi ............... ....140 stanbul Yenikap-Limanii mevkii................ ............................................ ....140 stanbul Yenikap-Limanii mevkii................ ............................................ ....141 Kuru yk gemisinden sintinenin alnd yer, Antalya................................. ....141 Kuru yk gemisinden sintinenin alnd yer, Antalya................................. ....142 Sintine Toplama Tank, Antalya .................... ............................................ ....142 Antalya Limannda Balk Gemisi................ ............................................ ....143

xi

ekil 7.24 ekil 7.25

Antalya Limannda Balk Gemisi ............... ............................................ ....143 Antalya Limannda Kargo Teknesi ............... ............................................ ....144

xii

ZELGELER DZN
izelge 2.1 izelge 2.2 izelge 2.3 izelge 2. 4 izelge 2. 5 Denizlerde Petrol Kirlilii Meydana Getiren Balca Kaynaklar............... ....26 Yakt Szntsnn Yaratt Etkiler .............. ............................................ ....28 Denize Dklen Petrol rnlerinin Geirdii Deimeler le lgili Sreler ...33 Deniz Yzeyinde Petrol Filminin Grnm ve Bu Grnme Gre km Alandaki l. Cinsinden Miktar ve m Cinsinden Film Kalnl................. ....34 Trkiye Denizlerinin Toplam Yzey Alan ve Hacmi(1998). ................... ....34 Deeri......................................................... ............................................ ....34 izelge 2. 7 izelge 2. 8 izelge 2.9 stanbul Boaz'nda Grlen nemli Kazalar ve Meydana Gelen Sonular ................................................................................................. ....36 Dnyada Grlen nemli Tanker Kazalar .............................................. ....40 Kaza Yapan Tankerlerin Denize Szan Petrol Miktar (ton)...................... ....40 izelge 2. 6 Blgelerin Sahip Olduu km Alandaki Petrol Miktarnn (l) Cinsinden

izelge 2.10 Gemilerin Genel Snflandrlmas............................................................ ....41 izelge 2.11 Yk Gemileri (Ticaret Gemileri).............................................................. ....41 izelge 2.12 Balk Gemileri ...................................................................................... ....42 izelge 2.13 Gezinti Gemileri ...................................................................................... ....42 izelge 2.14 stanbul Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm, 2002 ..... ....42 izelge 2.15 Ambarl Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm, 2002 .... ....43 Austos- Aralk ....................................................................................... ....43 izelge 2.17 stanbul, Ambarl ve Tuzla Limanlarna Urayan Toplam Gemilerin Trlerine Gre Dalm .......................................................................... ....44 izelge 2.18 stanbul Boazndan Gei Yapan Gemilerin Tiplerine Gre Dalm 2002 ........................................................................................................ ....45 izelge 2.19 stanbul Limanndan En Fazla Gei Yapan lkeler, 2002 (Zrhl, 2004). ....45 izelge 2.20 izelge 2.21 izelge 2.22 Tehlikeli Yk Tayan Gemiler ve lke Says ........................................ ....45 Sintine ve Balast Sular iin Kabul ve Artma Tesisleri ............................ ....46 Atk kabul tesisleri................................................................................... ....48 izelge 2.16 Tuzla Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm, 2002

xiii

izelge 2.23

1998-2002 Yllar Arasnda zmir Blgesinde Gemilerden Alnan Sintine Atk suyu ................................................................................................. ....51

izelge 2.24 Gemiden ve Marinadan Alnm Atk su rneklerindeki Ya-Gres Miktarlar................................................................................................. ....52 izelge 2.25 izelge 2.26 izelge 2.27 izelge 2.28 izelge 2.29 izelge 2.30 izelge 2.31 izelge 2.32 Koaglasyon/Floklasyon/keltim (K/F/) Prosesinde Alum, Kire, Fecl3 , Niasta ve Kaolinin Koaglant Olarak Kullanmas........................ ....52 2003 yl TDye Ait Gemilerden Alnan Sintine Miktarlar ..................... ....55 stanbul Limannda Demirli Deniz Aralarndan Lisansl Sintine Toplama Deniz Aralar ile Yaplan Sintine Alm Miktarlar .................................. ....55 Ambarl Liman letmeleri Tarafndan Yaplan Sintine Alm Miktarlar . ....56 Kta ii Su Kaynaklarnn Snflarna Gre Kalite Kriterleri ..................... ....80 Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterleri .................................................... ....80 Petrol Sanayii (Petrol Dolum Tesisleri ve Benzerleri) ............................. ....81 Tersaneler ve Gemi Skm Tesisleri
(*)

................................................... ....81

izelge 2.33 Atk sularn Atk su Altyap Tesislerine Dearjnda ngrlen Atk su Standartlar .............................................................................................. ....81 izelge 2.34 izelge 2.35 Alc Ortama Ait Kabul Edilebilir Deerler.............................................. ....81 Sulara Boaltlabilecek Atklar ................................................................ ....81 miktarlar ................................................................................................. ....102 izelge 4.1 izelge 4.2 Numune Alnan Gemilerin Genel zellikleri ........................................... ....117 Gemilerden Alnan Sintine Suyundaki ve Sintine Suyunun Deniz Suyu ile Karmndaki Ya-Gres Miktarlar (mg/l) ............................................... ....118

izelge 2.36 evre Bakanlnn 2001/23 Sayl Genelgesine gre 2006/2 yl ceza

1. GR Globalleen dnyamzda lkeler ve ktalararas ulamn nemi gittike artmaktadr. Deniz tamaclnn dier tama trlerinden daha ucuz ve byk miktarlarda olmas sebebiyle tercih edilen deniz tamacl bir ok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan biri gemilerin sintine sularn ve yal atklarn denize boaltmalardr. Bu da ciddi kirlenme tehlikesi ile kar karya olan denizlerimiz iin ayr bir kirlilik belirtisidir (stn, 2004). Gemiler; petrol, svlatrlm gaz, pestisid ve deiik kimyasal maddeler gibi birok zehirli madde tamaclnda kullanlmaktadr ve meydana gelen deniz kazalarnda bu maddeler ne yazk ki denize ortamna karmaktadr. Baz petrol tankerleri 350 000 ton ham petrol tayabilecek kapasitededir. Bu tip tankerlerin sebep olduu kazalar inanlmaz boyutlarda kirlilie neden olmaktadr (stn, 2004). Bunun dnda gemilerle normal ulam esnasnda da yasal olmamasna ramen yal balast tanklarnn ykanmas, sintine sularnn denize boaltlmas, gemilerde oluan plerin (zellikle plastik malzemeler) denize dklmesi de problemlerin bymesine katkda bulunmaktadr. Ykn boalttktan sonra stabilite iin bu tanklarn ksmen balast suyu ile doldurulmas gerekebilmektedir. Sintine atk suyunun da gemilerin makine dairelerinde biriken mazot, ya ve su karm olduu gz nnde bulundurulursa, denizde ok az oranda kirletici olduunu sandmz bu kirleticilerle nasl kirletildiini grmek mmkndr (stn, 2004). Sintine atk suyunun gemiden direkt olarak denize dearj edilmesi deniz ortam iin olduka zararldr. Bu nedenlerle sintine atk suyunu gemilerden alan ve uygun ilemlerden geirerek artan tesislere liman kabul tesislerine ihtiya duyulmaktadr. Liman kabul tesislerindeki artma nitelerinde sintine atk suyu bileimindeki su ve mazot/ya birbirinden ayrlr ve bunun ardndan artlm su dearj edilir. Ayrlan mazot ise genellikle geri kullanm-recycling amac ile sanayi kurulular vb. iletmelere satlmaktadr (stn, 2004).

Deniz kirliliinin nlenmesi amacyla 1973 ylnda yrrle konulan MARPOL 73/78 szlemesi (Denizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesine Dair Uluslararas Szleme) liman kabul tesislerinin yaplmasn zorunlu klmtr. Bu szlemeye taraf lkelerde bu zorunluluu yerine getirmekle mkelleftir. Bu konuda uluslar aras alanda almalar IMO (Uluslar aras Denizcilik rgt), yrtmektedir. lkemiz 24 Haziran 1990 tarihinde MARPOL 73/78 szlemesini kabul etmi, gerekli nlemlerin alnmasndan ve takibinden sorumlu olmutur Bu amala, Antalya ve stanbul limanlarnda bulunan yk ve akaryakt gemilerinin sintinelerinden numuneler alnm ve sintine iindeki ya ve gres oranna baklarak kirlilik tespiti yaplmtr. Bununla beraber yasal mevzuat ele alnarak incelenmi, deniz kirliliinin nlenmesi amacyla yaplan, lkemizin de taraf olduu szlemelerin lkemize ykledii ykmllkler ortaya konmutur. Literatr aratrmasnn ardndan gemilerden alnan sintine rneklerinin analizi ve sintine suyunun deniz suyuyla kartrlarak analizleri yaplmtr. Bu konuda daha nce yaplm tezlerin sonularyla karlatrmalar yaplarak kirliliin deerlendirilmesine gidilmitir. Aratrma materyalini oluturan sintine atk suyu gemilerdeki ykama ilemlerinde oluan atk sular ile eitli makine ve pompalardan szan yal sulardan olumaktadr. lkemizde ve dnya genelinde sintine sularnn zelliklerini inceleyen dorudan bir alma yoktur. Sintine atk suyunun yaratt deniz kirlilii ile ilgili olarak, Gemi Kaynakl Deniz Kirlenmesini nlemeye Ynelik ulusal ve uluslararas dzenlemeler ile AB Mktesebatnn ncelenmesi, (Altunta A.,), Gemilerden Kaynaklanan Sintine Atk sular ile Deniz Kirlenmesi ve Pilot lekte Bir Artlabilirlik almas (oban, 1991), stanbul'u evreleyen Denizlerde Gemi Kaynakl Evsel Atk su ve Sintine Suyu Kirlilii (Zrhl, 2004), Sintine Atk suyu ve Artm (stn, 2004), Gemi Kaynakl Deniz Kirlenmesinin nlenmesi, Azaltlmas ve Kontrol Altna Alnmasnda Devletin Yetkisi, (Ttnc, 2004) vb. almalar mevcuttur.

stn (2004) tarafndan, sintine atk sularnn artlabilirlii zerine alternatif proses gelitirilmesi almalar yaplmtr. stn (2004), almasnda sintine atk suyunun zellikleri ile ilgili alterenatif zmler oluturabilmek amacyla deneysel almalara yer vermitir. stn (2004) sintine atk suyunun karakterizasyonunu belirlemek iin (liman iletmesi, gemi makine dairesi ve marina artma tesisi giriinden rnekler alarak) pH, toplam kat madde (TKM), askda kat madde (AKM), kimyasal oksijen ihtiyac (KO), ya-gres, bulanklk, renk, toplam azot ve toplam fosfor parametrelerini lmtr. Bu almada sintine sularndan kaynaklanabilecek kirlenmenin denizlerde meydana getirecei kirlenmenin boyutlar ve alnmas gereken nlemlerin temel oluturabilmesi amalanmtr.

2. KAYNAK BLGS 2.1 Deniz Kirlenmesinin Boyutlar eitli yollardan meydana gelen deniz kirlilii toplumlarn korunmas ve insanln geliimi asndan nemli gelimeleri bnyesinde bulundurmaktadr. Belirli bir ekosistem iinde yer alan toplumlar, kullandklar retim teknolojisi sonucu eko dengeyi tahrip etmekte, ksa dnemde geimlerini salama endiesi iinde, uzun vadede gelecein birok imkanlarn yok etmektedirler. Dnyamzdaki denizler, yerkredeki btn su kaynaklar ile direkt veya dolayl olarak bir iliki halindedir. Sular doal evrimlerini meydana getirirken daima denizlere kart iin, denizler pek ok kirliliin topland alan olmaktadr. Bu nedenle deniz kirlilii konusu, dier kirlilik trlerinden ayrlarak incelenemez (oban, 1991). Denizler genel olarak ayr kaynaktan kirletilmektedir; 2.1.1 Denizlerin Havadan Kirlenmesi Hava tatlarnn yal atklar genelde ak denize dklmektedir. Ancak bu atklarn neden olduu zararlar henz ok nemli boyutlara ulamamtr. Bu soruna en ksa srede zm bulunaca umulmaktadr. Denizin havadan kirlenmesinin en nemli nedeni ise sanayiler veya konutlar tarafndan oluturulan hava kirliliidir. Atmosfere braklan zehirli gazlar ve molekllerkkrt gibi-asit yamuru eklinde deniz ve tatl sularmza karmaktadr. Asit yamuru, yamurun atmosferden geerken karlat gazlarla tepkimeye girerek bu doa asndan zararl olan moleklleri yeryzne geri indirmesidir (oban, 1991). 2.1.2 Denizlerin Karadan Kirlenmesi Denizler karadan be ana kaynak tarafndan kirletilmektedir.

Yerleim Blgelerinden Denize Atlan Kirlilik: Yerleim blgelerinin iyi organize olmamalar gerekli altyap ve artma tesislerinin yeterli dzeyde olmamas bu tr kirlenmeyi arttran etkilerdir (oban, 1991). Bu kanalizasyon sular organik madde ierirler. Bu organik maddeler suda bakteriler tarafndan kuatlr, kararl ve zararsz inorganik bileik haline dntrrler. Bu tarz kirliliin ok u olduu blgelerde sudaki btn oksijenin tkendii, dolaysyla toplu balk lmleri gzlenmitir. Su kirliliine neden olan en nemli sanayi dallar, kat, kimya, petrol ve demir eliktir. Bu sanayilerin deniz sularna att zlebilen tuzlar, gazlar ve kimyasal maddeler organik molekllerin artld gibi doal yollarla artlamazlar (http://www.bilgidunyasi.net/parasut/denizler.htm.). Sanayi Tesislerinden Denize Atlan Kirlilik: Sanayi tesislerinden denize verilen atklar da, yarattklar kirlilik nedeniyle tm dnyada nemle tartlmaktadr. retim teknolojisinin bir sonucu olarak, kullanlan kimyevi maddeler deniz ortamn hzla bozmaktadrlar. Gelimi lkelerde daha youn yaanan bu sorun, btn lkeleri etkileyerek zarara sebep olmaktadr (http://www.bilgidunyasi.net/parasut/denizler.htm.). Tarmdan Gelen Kirlilik: Tarmda kullanlan zehirli ilalarn topraktan sulara karmas ve denizlere akmas yapay ilalarn ok kullanld gnmzde nemli sorunlar yaratabilecek dzeydedir. Enerji retimi: Dnyada gittike artan enerji ihtiyacn karlamak iin deniz kenarlarnda kurulmakta olan termik ve nkleer enerji santrallerinin trofikasyon olayna yol at tespit edilmitir. Enerji santrallerinin denizden aldklar soutma sularn, starak

tekrar denize brakmalar, o blgede genel bir scaklk artmna yol amakta ve deniz ekosisteminin dengesini bozup o blgeyi lletirmektedir. Turizm: Gnmzde turizm olay potansiyel adan baz lkelerin tek geim kayna olabilecek kadar nemli boyutlara ykselmitir. Bu potansiyelin birlikte denizlere getirdii bir etki ise ar derecedeki organik kirliliktir. Turizm yatrmlar yaparken denizin kirlenmesinin tedbirleri nceden alnmaldr (oban, 1991). 2.1.3 Denizlerin Denizden Kirlenmesi Deniz Trafii: Deniz kirliliine neden olan en nemli maddelerden biride akaryakttr. Denizlere akaryakt srekli olarak gemilerdeki kaaklardan girmektedir. Bu kaaklar az miktarda olduklar iin genelde ekosistemde ok ciddi bir soruna yol amazlar. Henz daha ok iyi bilinmeyen bir bakteri tarafndan bu az miktardaki petrol zararsz hale getirilebilir. Asl sorun deniz kazalarnn sonucu byk miktarlarda denize dklen akaryakttan kaynaklanr (http://www.bilgidunyasi.net/parasut/denizler.htm.) Denizlerde meydana gelen tanker kazalar denizlerden yllarca kaldrlamayacak kirliliklere yol amaktadr (oban, 1991). Dnyada tamacln yzde 90' denizyolu ile yaplmaktadr. Deniz tamaclnn tercih edilmesindeki etkenler, gvenlik kayglar ve ekonomik oluudur. "Karayoluyla tanrsa sekiz birim, deniz yolu ile tanrsa bir birim denmektedir. stelik, 150.000 ton demir cevheri tayan bir dkme yk gemisi varsaylrsa, bu miktarda yk karadan tamak iin 4.000 TIRa yklemek gerekir. Bu mmkn deildir. Yani, denizyolu aslnda ounlukla alternatifsizdir " (stikbal,2002). Tanker kazalarnn yan sra, denizleri kirleten iki nemli neden daha vardr;

Petrol tankerlerinin sintine sular ve tanker ykama atklar: Yk boaltldktan

sonra, petrol tankerleri, dengeleri bozulmasn diye deniz suyuyla doldurulur ve yeniden yola koyulur. Yeni petrol yklenmeden nce, tankerdeki deniz suyu boaltlr. Teoride bu ilemin limanda, zel olarak gerekletirilmesi gerekir, ama ou zaman, tankerler, limana varmadan nce, petrolle kirlenmi sintine suyunu denize boaltr (http://www.wwf.org.tr/tr/docs/wwf_bogazlar_akdeniz.pdf.). Petrol ve trevlerini tayan tankerlerin yklerini boalttktan sonra, bir miktar rn tankn duvarlarnda kalr. Ayn tanka farkl bir petrol rn alnmas sz konusu olduunda, rnn saflnn bozulmamas iin tank deniz suyu ile ykanr. Ykama suyu denize baslr. Bu tankn duvarlarnda kalan rn artklar, tanan toplam miktarn % 0,35'i olduu hesaplanmtr. Bu durumda 100.000 ton fuel-oil tayan bir tanker, ykn boalttktan sonra toplam 350 ton fuel-oil'i ykama suyu ile birlikte denize basmaktadr. Tankerlerden ve dier gemilerden petroln illegal dearjyla kirlenmenin yinelenmesi sregelmektedir. Dearjlar makine sintine dairesinde biriken atk petrol ve fuel oil veya gemi kargolarndan meydana gelebilir (Ship Specific Tagging of Oil Contaminated Discharges, Marine Polluton Bulletin, Zoe Cairns). Tanker olmayan gemilerin, tersanelerde onarlmas ileminden nce "kendi yakt tanklarn" boaltma ve daha sonra ykamalar gerektiinde ayn ilem yine yaplr. 1970'den sonra kullanlmaya balanan ve adna ham petrolle ykama denilen (COW) yeni bir teknoloji ile kirlenme bir lde nlenebilmitir. Ham petroln solvent etkisi, bo yakt tanknn duvarlarnda kalan petrol/rn bakiyesini zmektedir. Ancak son durulama suyunda petrol (az miktarda ham petrol) bulunmaktadr. Bu sistemin ham petrol tayan tankerlere taklmas, Marpol 73/78 ile zorunlu hale getirilmitir. Gemiler tersanede onarmda iken buhar veya solvent svlarla yaplan temizlikte bu svnn alnabilmesi iin gerekli donanmn bulundurulmas, 2 Ekim 1984'den sonra zorunlu klnmtr (Samsunlu,1995).

Petrol tankerleri, yk ve yolcu gemilerinin atklar: Yakt ve ya kalnt ve da denizi kirleten en byk tehditler arasndadr

szntlar

(http://www.wwf.org.tr/tr/docs/wwf_bogazlar_akdeniz.pdf.). Bu tr kirlilikleri nleme abalar uluslararas platformda ok younluk kazanmtr. Btn sefer yapan aralarda belirli niteliklerin aranmas ve her memleketin karasularnda ve limanlarnda gemilerin kirletme yapmamalar iin denetleme yapmalar ngrlmektedir (http://www.wwf.org.tr/tr/docs/wwf_bogazlar_akdeniz. pdf.). Limanlarda Meydana Gelen Kirlilik: Gemilerin limanlarda ykleme, boaltma ilemleri srasnda ve temizliklerinde meydana gelen kirlilik de limanlarda meydana gelen kirlenme olarak bilinir (http://www.hendese.org/Hendese2/Hendese2/03.pdf ). zellikle sintine petrol tankerlerinin tanklarnn ykanmas srasnda ortaya kan balast sular nemli boyutlarda bir kirlenmedir (oban, 1991). Deniz Dibi Kaynaklarndan karlan ve Rafine Edilen Petrol: Bu konu uluslararas anlamazlk noktas haline gelmitir. Petrole kimin sahip olaca konusu yannda devletler kirlilik bahanesi ile dier devletlerin ilerine karma imkanlar elde etmee uramaktadrlar (oban, 1991). Deniz Dibi Aratrmalar ve Kazlaryla Ortaya kan Kirlilikler: Askeri, arkeolojik ve bilimsel amal deniz dibi aratrmalar; patlama, radyoaktivite, artk madde vb. yollarla deniz dibindeki ekosisteme ve corafi yapya zarar verirler (oban, 1991).

Su rnlerinin Elde Edilme Metotlar: Denizlerde avlanma amacyla kullanlan eitli yntemler (trol, patlayc v.b) denizlerin ekosistemini zaman zaman olumsuz ynde etkileyecek sonular dourmaktadr. Ayrca denizlerin mcevheri saylan mercanlar, deniz kabuklular gibi canllarn talan edilmesi ve artklarnn denizde braklmas da bir tr kirlilik yaratmaktadr (oban, 1991). Denizlerde Srdrlen Askeri Faaliyet ve Savalar: Gnmzde ok sk olarak, gelimi lkeler yeni bulduklar tahrip gc yksek nkleer silahlarn denizlerde deneyerek deniz ortamna zarar vermektedirler. Savalarda ise batk gemiler, mermi koyanlar vb. birok metal paralar deniz tabann ple dntrmektedir (oban, 1991). 2.2 Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirlilii Dnya deniz tamaclnn %60 petrol tamalar olarak gereklemektedir. Bu tr tamalarn zellii gerei tanan ykn tamam boaltlamamakta bir miktar artk tanklarn dibinde kalmaktadr (oban, 1991).

ekil 2. 1 Deniz evresine Ana Petrol Girdileri (Sahil Gvenlik Okul Komutanl, evre ve Deniz Kirlilii Ders Notlar,2006 )

10

Gemilerin uluslararas kurallara uymakszn atklarn geliigzel denize vermeleri sonucu oluan kirlenmedir. Ana kayna sintine, balast ve evsel nitelikli sulardr. Geminin dengesini salamak zere denizden ekilen balast suyu, daha nceden ya veya kirletici madde bulunduran bir tanka verilir. Su kirlenme yaratabilir, ancak bu ilem yaygn bir uygulama deildir. On yl kadar nce sintine sularna oranla nemli bir kirlilik yaratmad dnlen evsel nitelikli atk sularn gnmzde deniz kirlenmesinde byk bir neme sahip olduu tartmasz kabul edilmektedir (Samsunlu 1995). Evsel Nitelikli Sular: Bu sular, gemi personeli ve yolculardan kaynaklanan mutfak ve tuvalet sulardr. Gemilerde mutfak ve lavabolar iin tatl su tanklarnda depolanan kullanma suyu kullanlmaktadr. Tuvaletlerde ise genellikle denizden ekilen suyun kullanm sz konusudur. Evsel nitelikli olan bu sular gemi kaynakl deniz kirlenmesinde nemli bir yer tutmaktadr. Kat Atklar: amur oran > % 75 olan kat atklar ve amur oran % 25-75 olan (kullanlm aktif karbon, yal tala tozu, boya, max. 25 kg kat ile dolu olan ambalajl atklar, farmasotik ve kozmetik rn atklar, yal , boyal stb ve kuma paralar, kontamine olmu ambalaj malzemeleri, artma amurlar vb.) macunumsu/pastz atklardr (http://www.izaydas.com.tr/). Anti-fouling Boyalar: Antifoulingler (zehirli boyalar); alglar, yosunlar ve kabuklular gibi gemi karinesine tutunarak yaayan, bylece geminin suya srtnmesini oaltan ve gemiyi yavalatarak yakt tketimini arttran deniz canllarn engellemek iin gemilerin faa (Geminin su hattnn belirtildii hat) ve karinelerinde (Bir geminin su iinde kalan d yzeyi) kullanlan boya sistemleridir. Bu sistemlerin iinde bulunan aktif

11

maddeler yavaa su iinde znrler ve gemiye tutunan deniz canllarn ldrrler. Yelkenli gemiler zamannda, gemilerin su alt kesimleri kire ve daha sonralar da arsenikli bileimler ile kaplanrd. Sonradan modern kimya endstrisi olutuka bu maddelerin yerini metal ieren bileimler almtr. Aktif maddelerin gc ok artm ve gemi karinalarnda tam koruma salanmtr. Ancak yaplan aratrmalar, bu aktif maddelerin suda zndkten sonra dahi zararl etkilerini srdrdklerini ve deniz canllarn ldrmeye ve deniz evresine zararl olmaya devam ettiini, hatta besin zincirine girdiini gstermitir. 1960 larda gelitirilen en etkili antifouling boyalar, etkin madde olarak organotin tributilin (TBT) iermekte olup bu maddenin deniz salyangozlar ve istiridyeler zerindeki deforme edici ve cinsiyet deiimi etkileri kantlanmtr. Bununla ilgili olarak 5 Ekim 2001de Zararl Antifouling Boyalarnn Kontrol Hakknda Uluslararas Szleme kabul edildi. Ancak halen yrrlkte deildir (http://www.turkishpilots.org.tr/ DOCUMENTS/ C_YALCIN_ANTIFOULING.htm) Balast Sular: Balast suyu, geminin dengesini salamak zere denizden ekilen ve yine dengesini salamak zere yanalan limanlarda denize baslan sudur. zellikle petrol tankerlerinin or.htm). Gemiler, yk tamadklar zamanlarda pervanenin daha ok suya girmesi, geminin suya biraz daha batrlarak dengesinin salanmas ve gemi yap elemanlarna binen stresin azaltlmas gibi amalar ile balast tarlar. Balast olarak, eskiden kum, ta veya metal kullanlmtr. Gnmzde ise geminin dip ksmndaki ve yan taraflardaki tanklara alnan deniz suyu kullanlr. Ykn boaltan gemi, pompalar ile denizden ektii deniz suyunu tanklarna doldurur. Seyir sonunda gittii limanda ykleme yaparken de tad deniz suyunu denize geri brakr. ki liman arasnda bazen binlerce mil mesafe olabilir. 200 bin tonluk bir gemi, her seferinde yaklak 60 bin balast sular, denizleri nemli lde kirletmektedir (http://www.sayistay.gov.tr/rapor/perdenrap/2002/2002cevrekirliligi/denizkirmucrap

12

ton balast suyu tar (http://www.turkishpilots.org.tr/ DOCUMENTS/ C_YALCIN_ 09_09_2004_Yuzyln_En_nemli_Tehdidi.htm). Bir geminin sahil suyu veya liman sularndan balast tanklarna doldurduu deniz suyu eitli tortular, yabanc trler ve suda yaayan patojenler vb. ierebilir. Yabanc trler doal yollar dnda, balast sular veya deniz aralarnn deniz alt ekipmanlar ile kaza eseri yeni ekosistemlere tanmaktadr. Yabanc trler yeni girdii ekosistemlerde uygun koullar bulmas durumunda ekosistem dengesini elverisiz ynde etkileyerek yaylmc zellik gstermektedir (ztrk vd., 2001).

3.Var Limannda Balast Suyu Boaltm

4.Seyahat Esnasnda Balast Tank Bo Durumda

ekil 2. 2 Balast Sularnn Gemide Bulundurulmas (ztrk vd., 2001).

13

BR AMBARIN KEST
MERDVEN AMBAR STUNLARI

DP TANKLARI YAN KRLER (TAHTA) HAVALANDIRMA BORUSU BO YERLER FT DP TANKLARI

KARNA MESAFES

TAHTA KAPLAMA OMURGA KONTROL KAPAI BALAST TANKLARI

ekil 2. 3 Gemideki Bir Ambarn Kesiti (Sahil Gvenlik Okul Komutanl, Kontrol Tim Komutanl Ders Notlar, 2006) Gemilerde oluan sintine, balast ve evsel atklar zelliklerine gre sintine tank, balast tank ve pissu tank olarak adlandrlan farkl yerlerde toplanrlar. Bu tanklar gemi ierisinde zel blmler halindedir ve geminin alt ksmna yerletirilirler. Normalde birbirleriyle hibir balants olmayacak ekilde inaa edilirler. Ayrca tanklarn birbirlerine szdrma yapmamalar da nem tamaktadr. Bu dzen farkl karakterlere sahip tip atk suyun birbirlerine karmadan kendi karakterlerini koruyarak gemi iinde tanmalarn salamaktadr.

14

BALAST TANKLARININ PLANI

STTEN GRN

ARKA U

N U

YATAKHANE BLOKLARI KI TANK N TANK

FT DP BALAST TANKLARI

ekil 2. 4 Balast Tanklarnn Plan ve ift Dip Balast Tanklarnn Grn (Sahil Gvenlik Okul Komutanl, Kontrol Tim Komutanl Ders Notlar,2006) Ancak baz tankerler, balast iin ayrlm tanklar olmad iin balast sularn, petrol tadklar tanklara almaktadrlar. Bu nedenle balast sular byle durumlarda zellikle ok fazla miktarda petrol iermektedir. Alma tesisleri her limanda bulunmad ya da yeterli kapasiteye sahip olmad iin sklkla balast sular denize verilmektedir. MARPOL-1973/78in ngrd gibi ayrma ve filtre sistemlerinin gelimesi ile probleme daha salkl kontrol getirilmitir (Zrhl, 2004).

ekil 2. 5 Balast Sular Deiimi ( http://www.turkishpilots.org.tr) Gemilerin balast sular ve sediment ile tanan zararl sucul organizmalarn kontrol ve ynetimi konusunda yaplan diplomatik konferans, IMOya ye devletlerin anlamasyla sonulanarak imzaya almtr. Szleme deniz

15

evresinin korumas konusunda devletlere yeni hak ve ykmllkler getirdiinden lkemiz sularna balast sularyla giren canllarn azaltlmas iin de bir Bununla birlikte, szlemenin uygulanmas lkemizi birok ilgilendirmektedir (ztrk, 2001). Sintine: Ykama ilemlerinde oluan atk sular ile eitli makine ve pompalardan szan yal sulardr. Sintine sular geminin en altnda bulunan sintine tanknda biriktirilir. Sintine sular ierdii ya nedeniyle nemli bir kirleticidir. Dnya tankerlerinin % 80i sintine sularn sintine tanklarnda biriktirirken %20si denize boaltarak kirlenmeye neden olmaktadr (http://www.sayistay.gov.tr/rapor/perdenrap/2002/2002cevre kirliligi/denizkirmucrapor.htm). Sintine atk suyu oluum yerlerine bakacak olursak;

avantajdr. boyutuyla

Gvdede veya farkl tesisatlardaki kaaklardan kaynaklanan sular,

Yakt kaaklarndan gelen yakt, Yal atklar, eitli temizlik katklar, nceltici ve boya atklar, Ambar kaaklar (tanan mala gre deiir) (stn,2004). Sintine Sularnn zellikleri: Motor, jeneratr, anzman, vites kutusu ve tanklardan szan akkanlar sintine dairesinde toplanr. Bu akkanlar petrol, dizel ya, ya, antifreeze, solvent ve ham atk su ierebilir. Doldurma hunileri, atk su pompalar ve borulardaki szntlardan dolay sintineye tuzlu su girii de olabilir. Ayrca gemide kullanlan deterjan, sintine temizleyicisi, boya gibi eitli maddeler sintine dairesinde toplanr ve sintine suyu oluumuna katkda bulunur. Dolaysyla yksek kirlilik ieren bu atk suyun uygun biimde gemilerden alnmas ve artma ilemini takiben uzaklatrlmas (dearj) gerekmektedir (stn, 2004).

16

Sintine atk suyunun makine dairesinde uzun sre beklemesi durumunda toksik zelliinden dolay kt kokuya neden olabilir ve yanc/patlayc zelliinden dolay tehlike yaratabilir. Ayrca, hava scaklnn ykselmesi halinde gne nlarnn gverteye gelmesiyle yksek evaparasyon gerekleerek makine dairesinde nemlilii arttrabilir. Artan nem pompalarn elik gvdesinde ve jeneratrde paslanma ve korozyona neden olabilir. Bu nedenle mmkn olduu kadar ok atk suyun ortamdan uzaklatrlmas gereklidir. Aslnda gemilerin evresinde su yzeyinde bir miktar ya tabakasnn bulunmas normaldir. Ancak, bu ya tabakasnn ok az olsa dahi uzun vadede zararl etkiler oluturabilecei, ya ve yakt szntlarnn taban sedimentlerinde ve organizmalarda birikebilecei gz ard edilmemelidir. Sintine iindeki ya oran ok deiiklik gstermektedir. Bir geminin yakt deposu hasar grdnde, yaktn sintine suyuna szmas sonucu, sintine suyunun ya ierii ok yksek olmaktadr. Bu miktar hasarn tespit edildii sreye gre deiir. Eer bakm ilemleri ksa srerse sintine tankna szan ya ierii daha dk olacaktr. Bu durum ksaca zetlenecek olursa, geminin kulland yakta az miktarda su karrsa yakt zelliini kaybeder ve atk olarak deerlendirilir. Ykama ve bakm ilemlerinde kullanlan su iine karan ok az miktardaki ya nedeniyle de sintine oluumu sz konusudur.

ekil 2. 6 Sintine Suyunun Havadan Grnts (Sahil Gvenlik Hava Komutanl, 2005)

17

Sintine dairesi, gemilerde gvertenin altndaki en alak noktada yer alr (bkz. ekil 2.7). Merkezinde motor ve jeneratr, giri ksmnda ise elektrik tesisat ve su tesisat bulunur. Sintine dairesindeki atk suyun belli bir seviyeden daha yukar kmas ciddi sorunlar yaratabilecei iin, seviye kontrol-ihbar aygtlar ile devreye giren sintine pompalar atk suyu tutma tankna (holding tanka) basar. Bu ekilde sintine suyunun deniz ortamna verilmeden toplanmas salanr (stn, 2004). Sintine atk suyunun depoya baslmas amacyla diyafram tip pompalar kullanlabilir. Diyaframl pompalarn pek ok parasnn plastik olmas ve diyaframn kolayca deitirilebilmesi avantaj tekil etmektedir. Ayrca, kat maddelerin pompa iine girmemesi iin szge bulunmasnda yarar vardr. Pompaj ncesinde sintine absorbanlar kullanlmas, sintinenin dzenli olarak temizlenmesine yardmc olur. Sintine absorbanlar ile hidrokarbon (ya) esasl rnler tutulabilir ancak hidrokarbon olmayan sv atklar (antifreeze, solvent, deterjan, boya ve dier petrol trevi olmayan yzc maddeler) absorbe edilmezler. Tutulamayan ksm baka bir ifadeyle sz edilen kirleticilerin sintine suyunda kald anlamna gelmektedir (stn, 2004).

18

MAKNE DARES PLANI RNE

Boaltm sistemi skele Sancak

Levhalar Ya sarnc

ANA MAKNE Hava tank aft

Levhalar

Sintine

Destekler

Koferdam ift dip tank

omurga

Koferdam ift dip tank

ekil 2.7 Makine Dairesi Plan rnei (Sahil Gvenlik Okul Komutanl Kontrol Tim Komutanl Kursu Ders Notlar, 2006) Sintine sular gemilerde bulunan makine, ekipman ve dier ykama proseslerinden kaynaklanan sznt yal atk sularn ierdiinden ya oran olduka yksektir. Deniz ortam asndan en nemli kirleticilerden biri olan ya, gemi kaynakl kirleticiler iinde de en tannandr (Zrhl, 2004).

19

ekil 2. 8 Sintine Suyunun Deniz Yzeyindeki Havadan Grnts (http://www.denizce.com) Younluu deniz suyundan az olan ya, deniz iindeki organizmalar iin hayati nem tayan znm oksijenin difzyonunu engelleyen bir tabaka oluturmaktadr. znm oksijen konsantrasyonunun azalmasna neden olan bu durum sonucunda, baz zel trler ortam terk ederek, znm oksijen konsantrasyonu yksek olan blgelere gitmektedir. Dier taraftan ya gne nn deniz suyuna nfuz etmesini engelleyerek, deniz ortamndaki ekolojik dengesizlik problemleri oluturabilir. Bundan baka ya balklarn solungalarna yaparak solunum yapmalarna, deniz kularnn ise tylerine yaparak umalarna engel olmaktadr (Zrhl, 2004). te yandan, atk su miktarnn sintine pompalarna taklan filtreler ile azaltlmas mmkndr. Sadece hidrokarbonlar tutabilen bu filtrelerden ya seperatrl olanlar byk yat ve ticari gemiler iin dizayn olan 15 ppm ya ierii salanabilir. Bugne kadar sintine atk suyunun evre dostu yntemlerle artlp bertaraf edilmesinin yerine deniz ortamna verilmesi maalesef gemi sahipleri asndan daha ok tercih edilmitir. Bu durum, edilmi olup makine dairesine monte edilirler. Filtreler kullanlarak IMOnun sintine atk suyu iin ilan ettii dearj limiti

20

Yat sahiplerinin sintine dairelerindeki suyun ieriini ve kirleticileri bilmemeleri, Yat sahiplerinin sintine suyunun toksik olduunu bilmesine ramen denize verilen az bir miktar sintine suyunun okyanusta yok olup gideceini dnmeleri, nsanlarn gemilerini elenmek iin almalar ve elenceye harcayacaklar kstl zaman kirli sintine ile uraarak harcamak istememeleriyle aklanabilir (stn, 2004). Sintine Sularnn Denize Etkileri: Denizlerde pek ok canl tr birbirleri ile ok yakn bir iliki halinde yaamlarn srdrmektedirler. Denizlerdeki besin kaynann temelini oluturan planktonlarn ya kirlenmelerine kar hassasiyetleri deneysel olarak kantlanmtr (oban, 1991). Deniz yaamnn besin zincirinin ilk halkalar olan planktonlarn yalardan zarar grmeleri sonucu bu etki zincirin dier halkalarn da etkisi altna alarak btn deniz hayatn etkilemesine neden olur. Ak denizde su yzeyindeki ya tabakasnn deniz dibini etkileme ans ok azdr. S sular ve limanlarda ise bu ans daha fazladr. Buralarda yzeye dalan ya damlacklar zamanla deniz tabanna ulaarak dip canllarna zarar verir. Yzen paracklarn yzeyine yapan ya dibe kerek zararn artmasna ve uzun srmesine neden olur (oban, 1991). Denize dklen sintine atk sularnda ki yalar eitli fiziksel ve kimyasal etkiler ile deiimlere urarlar. Bu etkiler ksaca yledir; Yaylma: Ya denize dkldkten sonra nce kendi arl ile daha sonra yzey geriliminin etkisi altnda yaylr. Yksek viskoziteli yalar, zellikle akma noktasnn altndaki slarda ok yaylrlar. Yaylma oranndaki eitlilik; rzgar hz, aknt gel-git akntlar gibi koullarn deiikliklerine baldr (oban, 1991).

21

Buharlama: Buharlama miktar zellikle yan uuculuu ile ilgilidir. Yan ilk yaylma miktar, yzey alann geniletecei iin buharlamay da etkiler. Dalgal deniz yksek rzgar hz ve scaklk buharlama orann arttrr. Buharlamadan sonra deniz yzeyinde kalan yalarn younluu ve vizkositesi artar (oban, 1991). Benzin ve mazot gibi hafif petrol rnleri byk lde ve ksa srede buharlarken ar fuel-oil gibi ar petrol rnleri ok snrl oranda buharlar (ITOPF, 1986). Dalma: Dalga ve alkantlar yzeyde yaylm ya tabakasndan ya damlacklar oluturarak bunlarn suya tamamen karmasna neden olur. Viskoz yalar ve suda kararl ya sbyeleri oluturmu olanlar su yzeyinde kaln tabakalar halinde kalma eilimindedirler. Bu tip yalar deniz yzeyinde haftalarca kalabilirler, aksine akkan olan yalar birka gn iinde dalrlar (oban, 1991). Sbyeleme: Madeni yalarn ou hacmini , drt katna karacak sulu ya sbyesi oluturma eilimindedirler. Dalgal bir denizde pek ok ya hzla sbyeleir. Bu sbye dalmaya kar bir diren oluturur. Sbyeler sakin deniz ortamnda gne nlaryla snrlarsa veya kyya vururlarsa tekrar ya ve suya ayrlrlar (oban, 1991). znme: znme oran ve miktar, yan ieriine, yaylma miktarna, su ssna, trblansa ve dalma miktarna baldr (oban, 1991).

22

Oksidasyon: Oksijenle reaksiyona giren hidrokarbon moleklleri ya znebilir rnlere ayrlr ya da inat katranlar oluturmak zere birleirler. Yksek viskoziteli yalarn ve ya-su sbyelerinin oksidasyonu onlar bozunmaktan ok kararlla gtrr. Bu olay koruyucu d yzey oluturan yksek molekler arlkl bileenlerin ortaya kmasyla ilgilidir (oban, 1991). kelme: kelme genelde yaa organik maddelerin veya kelti yapc paracklarn yapmasyla olur (oban, 1991). kelme srasnda arpp yaparak arlka byyen bu krelere katran topu denilmektedir (ITOPF, 1986). Yzmekte olan yan hareketlerinde s da etkilidir. 10 gndz yzen ya gece batar (oban, 1991). Biyolojik Bozunum: Deniz suyunda bulunan kf, bakteri gibi canllar yadan bir karbon kayna olarak yararlanma eilimi gsterirler. Biyolojik bozunumu etkileyen faktrler; s, oksijen oran ve nitrojen, fosfor gibi besleyici maddelerin bulunmasdr (oban, 1991). Tabaka Hareketleri: Deneyler sonucu yan rzgr hznn yaklak %3 orannda aknt hznn %100 orannda hareket edilebilecei saptanmtr (oban, 1991). Yatlarda Sintine Problemi: Her yzer arata olduu gibi yatlarda da sintine suyundan sz etmek gerekir. Deniz seyir aralarnda sintine sularnn teknenin tabannda birikmesi bir bakma
0

C s ykselmesiyle deniz suyunun

younluu %0.25 deiirken yanki % 0.5 deiir. Bu byk rlatif artma nedeniyle

23

zorunluluktur. Yatlarda da bu durumun ortadan kaldrlmas, bu tr aralar yrten sevk sistemlerinin yeniden dzenlenmeleri ve yeni tekne yapm sistemleriyle mmkndr. Yatlar genelde bir veya iki dizel motor (daha az benzinli de olabilir) ve buna bal bir aft (motor mili) ucunda uskur (pervane) ile sevk edilirler. te bu sistemin genel sonucu olarak aft denizden emilen su ile soutulmakta ve bu suyun teknenin iine kadar ok azda olsa szlmesinin nne geilememektedir. Ayrca apa zinciri ile tekne iine szan su zincirlik dibinden sintineye braklmaktadr. Ahap teknelerde sintine suyunun oluumunda miktar olarak nemli saylabilecek dier bir faktrde tekne kabuundan (kee-salmastra) ieriye szan sulardr. Buraya kadar sz edilen, tekne dibinde yani sintinede (tanknda) biriken deniz suyundan sz ettik. Tabi ki bu sulara sadece sintinede biriktikleri iin sintine suyu ad verilmesinin bir anlam yoktur. Sintine suyu asl olarak bu sulara karan motor yalar, motor yaktlar, tekne dibinde biriken toz ve eitli atklar ve hatta deterjanl sulardan oluur. Miktar olarak, deniz suyundan yukarda anlatlan yollarla ieriye alnan deniz suyunun byk blmn oluturduu sintine suyu, daha ok yatlardaki makine dairesi denen blmden ortaya kan yal ve yaktl sudan oluur. Makine dairesi; motor, jeneratr, pompalar v.b ekipmanlarn bulunduu bir mekandr. zellikle yatlarda ok kk hacimlere sdrlm bu blm, makinalarn alt bir yer olduu gibi ayn zamanda bakm-onarm, temizlik gibi ilerin de yapld bir blmdr. Bu nedenle her mekanik yerde olaca llerden daha youn bir kirlenme bu mekanda sz konusu olmaktadr. zellikle eski makinalarn almas annda ve bakm zamanlarnda yakt doldurma srasnda, ya deitirme yaplrken sintineye nemli miktarlarda ya ve yakt szmaktadr (oban, 1991).

24

Sintinede biriken yal yaktl bu suyun meydana getirecei kt kokuyu engellemek iin (ki bu zellikle yatlarda bir zorunluluktur) teknenin sintinesi deterjanl su ile ska ykanmakta ve bu su da sintine suyuna braklmaktadr. Bu kt koku problemi, tekne iinde deterjan yerine doaya daha az zarar verecek baka bir madde ile zmlenerek sintinenin kirlilik konsantrasyonu drlebilir. Sintine suyu yatlarda, miktar olarak ya ve yakt oran az olmasna ramen bu su szma sular ile mutlaka tekne dna atlmas gereken bir miktara ulamaktadr. zellikle eski ve bakmsz yatlarda szma sular olduka fazla olduu iin ve hatta teknik hatalar sonucu baz yatlar her gn bazen gnde birka kez sintine suyunu boaltmak zorundadrlar. Szma sular ile karan ya-yaktl su, bazen tekneyi batrabilecek kadar ok olabilecei gibi belli bir sre atlmad zaman da ykselerek tekne iindeki mekanik aletlere ve mekanlara zarar verebileceinden hemen atlmak zorunda kalnacaktr. Yatlarda sintine sular bir pompa ile denize atlmaktadr. En ok bilinen ve kullanlan bu yntem, biriken suyun belli bir seviyeye ayarlanm otomatik seviyeye ayarl (swichli) pompalar ile koy, ky veya liman ii olmas dikkate alnmakszn otomatik olarak tahliyesi yaplmaktadr (oban,1991). Ayrca yatlarda atk su olarak banyo ve tuvalet sularnda da sz edilmelidir. Eski teknelerde tuvaletler direkt denize pompalanmakta, banyo ve lavabo sular ise genellikle direkt dar bazen de sintineye braklp sonra denize atlmaktadr. Artk terk edilen bu yntem yalnz eski teknelerde olsa bile varlndan sz ettirecek ldedir. imdi yeni yatlarda uygulanan sistemde; tuvalet, banyo ve lavabo sular sintineden ayr olarak pis su tanknda toplanarak oradan da sadece dearj kolaylatrmak iin tc pompalar ile denize atlmaktadr. Sintine ile ilgisi kesilen bu yntemde sistem, biriktirme ve ak denize dearj etme eklinde ilemekte fakat bu yntemde kaptann zamanlamas ve tankn kapasitesi nem kazanmaktadr (oban, 1991).

25

Yatlarn sintine tahliyesi ile ilgi ortaya kan sonular; Yatlarda sintine sular, dier gemiler kadar konsantre olmasa bile yine de yatlarn dolat yerlerin birer doa cenneti olmalarndan dolay denizlere verecekleri zarar tartma gtrmez. Kesin olan ikinci bir nokta ise yatlarn biriken sintinelerini belirli srelerde boaltma zorunluluudur. Bir dieri ise yatlarda meknn son derece kstl ve deerli olmasdr. Bu durumda her bir yatn kendi iinde sintine suyunu artacak bir tesis (seperatr v.b) bulundurmas yat sahipleri ve yat imalatlar iin olduka ykl bir faturadr. Bu durumda karada bu sular artacak tesislerin yeterli dzeyde olmasdr. Yatlarda sintine sularn otomatik seviyeye ayarl alan pompalarla boaltma ilemi ise tamamyla terk edilmesi gereken nemli bir noktadr (oban,1991). 2.2.1 Petrol Hidrokarbonlarnn Deniz Sularnda Meydana Getirdii Etkiler Ya kirliliini, petrol ve petrol rnlerinin denizlerde gemilerle tanmas esnasnda petrol veya petrol rnlerinin direk veya balast suyu ile kark bir ekilde denize kararak oluturduu kirlilik olarak tanmlayabiliriz. ngilizce oil pollution olarak anlan ya kirlilii tabiri baz kaynaklarda petrol kirlilii olarak da tanmlanmaktadr (Satr ve Alkan, 2004). Petrol terimi dk molekl arlkl hidrokarbonlardan yksek molekler arlklara kadar deien, mineral orijinli hidrokarbonlar iine alr. Benzinden balayarak ar yakt ve yalama yalarna kadar olanlar ierir. lave olarak normal scaklklarda sv halde olan tm bitkisel ve hayvansal orijinli gliseridleri de ierir. Gresin, zc ile ekstrakte edilen tayin ynteminde, benzin gibi dk molekl arlkl hidrokarbonlar llemez. Numunenin ekstraksiyon iin hazrlanmas iin

26

1030Cde ok dk buhar basnlarna sahip maddeler genel olarak gres diye tanmlanr ve %100 orannda hegzan veya freon ekstraksiyonu ile ayrlabilir (engl ve Mezzinolu, 1993). Gemilerden, deniz yatanda yaplan petrol arama ve karma almalarndan, kaza sonucu ortama salma ve nehirlerde tanan petrolden dolay dnyada 2-28 milyon ton/yl petrol rn denizlere bulamaktadr. izelge 2.1de denizlerde petrol kirlilii meydana getiren balca kaynaklar verilmitir (Egemen, 1999). izelge 2.1 Denizlerde Petrol Kirlilii Meydana Getiren Balca Kaynaklar (Egemen, 1999).
KAYNAKLAR Deniz Tamaclk Faaliyetlerinden Deniz Kazalar Sonucu Oluan Dearjlar Tanker kazalar Dier gemi kazalar Petrol boru hatt kazalar Petrol platformlarndaki kazalar Doal deniz dibi petrol szntlar 0.10-0.22 0.02-0.35 <0.01 0.08-<0.38 0.2-7.00 MKTAR (milyon ton/yl) 0.48-1.92

Atmosferden Kaynaklanan Kirlenme Karasal Kkenli Dearjlar Petrol rafinelerinden Petrol sondaj almalar Petrol boru hatlarndaki kazalar Nehir ve akarsularla tanma Endstriyel atklar Motorlu tatlardan Havaclk faaliyetlerinde ehirlerin atk sularndan TOPLAM

0.40-9.00

0.20-0.30 0.01-0.25 <0.01-0.03 1.90 0.08-1.98 0.50-4.4 0.05 0.20 2.08-27.99

Yolcu gemilerinde, yasal olmamasna ramen yal balast tanklarnn ykanmas, sintine sularnn denize boaltlmas, plerin denize dklmesi problemlerin bymesine katkda bulunmaktadr. Bu tip ilemler nedeni ile denize braklan petrol

27

rnlerinin, yaklak 1 milyon ton/yl gibi inanlmaz boyutlara ulamas tm dnya lkelerinde endielere yol amaktadr (Ynsel, 2004). Gemilerden, deniz yatanda yaplan petrol arama ve karma almalarndan, kaza sonucu ortama salma ve nehirlerde tanan petrolden dolay dnyada 2-28 milyon ton/yl petrol rn denizlere bulamaktadr. Petrol deniz ortamna dkldnde, saldnda bileimindeki hafif ve abuk buharlaabilen ksmlar bu salma esnasnda hzl bir ekilde atmosfere yaylr ve geride sudan daha ar olan katranms ksmlar kalr. Trblans, dalga ve aknt hareketleriyle alkant olan yzey ksmlar da ise deiik kalnlklarda ya/su sspansiyonlar olumaktadr. Yzeyden kopan ya yuvarlaklar su ktlesinde ksmen znr, znmeyecek kadar ar ksmlar ise kresel biimlerini koruyarak dibe kelirler. kelme srasnda arpp yaparak arlka byyen bu krelere tar-ball denmektedir. Tar-ball kreleri dip akntlaryla hareket ederek, kum veya sedimentleri kaplar, dalga hareketleriyle kylara kadar ular ve sahillerin, deniz tatlarnn kirlenmesine neden olur (Ynsel, 2004).

Atmosfer ve deniz arasndaki gaz alveriini engelleyerek sudaki znm oksijen konsantrasyonunun dmesine neden olan petrol k geirgenliini azaltarak deniz ortamndaki yaam iin ok nemli olan fotosentez olayn engellemektedir. Deniz kularnn kanatlarna yapp yzc ve dalc kularn uma yetenekleri ile soua kar dayankllklarnn yok olmas ve lmlerine neden olan petrol kirlenmesi suyun rekreasyon amac ile kullanlmasn da engeller (Ynsel, 2004).

Larvalar iin su yzeyindeki petrol filmi, uygulama gemilerinin eperlerini ve tabanlarn kaplayan ham petrolden daha az toksiktir. Nehirlere boaltlan ykama sular, dearj edilen balast sular akdeniz ve ky petrol retim rafinerileriyle ve gemi kazalaryla bulaarak petrol kirlenmesine sebep olabilirler (Kushmaro vd.,1997).

28

Deniz ortamnda ok yaygn olan petrol kirlenmesi ve bunun sonucu olarak ortaya kan bileikler, ekosistem ierisindeki tm organizmalar az veya ok etkilemektedir.

Deniz ortamnda yaayan deiik canl trlerinin petrol rnlerine kar dayankll da farkldr. Petrol rnlerini deniz canllar zerine ldrc toksik etkisi, doku ve hcrelerde birikim ve fizyolojik faaliyetlerin etkilenmesi sonucu ortaya kmaktadr.

Yenge, istakoz ve karidesler gibi yaamn zemine gml olarak srdren trler petrol kirlenmesine kar en duyarl olanlardr. Bunlar 1-10 ppm orannda petrol konsantrasyonundan etkilenirler. Midye gibi ift kabuklular ve balk trleri 5-50 ppm, deniz bitkileri ise 10-100 ppm oranna duyarldrlar (Ynsel, 2004).

Ylda ortalama 350 milyon ton petroln Akdeniz de hareket halinde olduu ve bunun 0.5-1 milyon tonunun denize eitli yollardan kart aklanmtr (Ynsel, 2004). Petrol Szntlar Yakt szntsnn yaratt etkiler izelge 2. 2de grlmektedir. izelge 2. 2 Yakt Szntsnn Yaratt Etkiler (EM-DAT, 2003)
Teknolojik Kaza Tr
Erika tankerinden denize yakt sznts Volgoneft tankerinden denize yakt sznts Baltic Carrier tankerininden denize yakt sznts

Olay Tarihi (1998-2002)

Aralk 1999

Yer
Fransann Atlantik kylar Marmara Denizi (Trkiye) Baltk Denizi (Danimarka)

Etki
20 000 ton petrol denize szm, 45 000 ku l bulunmutur. 4 300 ton yakt denize szmtr. 4 700 ton petrol denize szm, yaklak olarak 3 000 ku l bulunmutur. 35 000 tondan fazla petrol szm, batan tankerin iinde ve etrafnda da bir o kadar petrol kalmtr. Yaklak 20 000 ku l bulunmu, spanya ve Fransada yzlerce kilometrelik sahil eridi kirlenmitir.

Aralk 1999

Mart 2001

Prestige tankerinden denize yakt sznts

Kasm 2002

Galiyann Atlantik Okyanusu kys (spanya)

29

Avrupada 1998 ve 2002 yllar arasnda iki nemli petrol sznts meydana gelmitir. Her iki olayda da kt hava koullar deil tankerlerin eski olduu tespit edilmitir. Aralk 1999da Erika tankerinden szan petrol Fransann Atlantik kysnda, sahil eridinin 400 kmlik sahil eridinden daha fazlasn kirletmitir. Kasm 2002de Prestige tankerinin kalntsndan szan yksek slfr ieren yakt, Fransa kylarn olduu kadar, spanyann bat ve kuzey kylarn da kirleterek, Avrupa sularnda meydana gelen en kt ekolojik felaketlerden birine neden olmutur. Bu kazalarn oluumu, tayc tankerlerin ya ile ok gl bir biimde balantldr. 2000 ylnda dnyada petrol ve petrol trevi tayan btn filolardaki 8,800 tankerin %17si 50 yandan byk, %34n den fazlas ise 25 yanda bulunmutur. Yaplan hesaplamalara gre filolardaki gemiler 20 yan getikten sonra, batma riski de 25 katna kmaktadr. Daha dorusu, dnyann petrol tama filosunun yarsndan fazlas, gemilerin daha gevek gvenlik yaptrmlarna tabi olduu anlamna gelen rahatlk bayra bandrasyla dolamalardr (Avrupa evre Ajans evre Sorunlar Raporu, 2002). 1998 ylnda deniz yoluyla tanan petrol ve petrol rnleri trevlerinin toplam miktar, iki milyar ton/yl deerine ulamtr (toplam deniz trafiinin %40ndan daha fazla). Avrupa Birlii, bu trafik yknde %27lik bir paya sahiptir. Avrupa petrolnn %90lk ksm ktaya deniz yoluyla tanmaktadr. 3.000 civarnda tanker ve dier gemiler (dnyadaki filo toplamnn yaklak te biri), Avrupa limanlarna ve dier limanlara petrol ve petrol rnlerini tamaktadr (Avrupa Komisyonu, DG Energy and Transport 2003). Bu rakamlar, tanker kazas riskinin neden zellikle Avrupada daha yksek olduunu ve neden en kt felaketlerin (rnein, Erika ve Prestige) Avrupa sularnda meydana geldiini aklamaya yardm eder. Benzeri kazalardan en sonuncusu, Haziran 2003te svein gney kylarnda, 80 000 llik yaktn in bandral bir yk gemisinden szmasyla olumutur. Yakt szntlar yalnzca denizde evre kirlilii oluturmaz. Avrupann i taraflarndaki su yollar da bu ekilde kirlenir. rnein, Tuna Nehrinin Romanya ve

30

Bulgaristana girdii ve Karadenize doru yneldii yerlerdeki s ksmlar, youn nehir trafii nedeniyle yakt ve yakt artyla kirlenmi durumdadr. Yakt szntlar, deniz ekosistemlerinde genel olarak iki tr etki yapmaktadr. Bunlar, fiziksel nedenlerle oluturulan etkiler (rnein yaktla yzeylerin kirlenmesi) ile yaktn veya belirli petrol rnnn kimyasal zelliklerinin ticari balk trlerini de kapsamak zere deniz bitki rtsnde ve faunasnda oluturduu etkilerdir. Petroln ve petrolle karm kumun (mus) varl turizm ve midye retimini olumsuz etkilemektedir ve temizlenmesi uzun sren ve zahmetli alma gerektirdiinden bunlarn yeniden yetitirilmesi ok pahalya mal olabilmektedir. zetle, petrol szntsnn ekolojik ve ekonomik etkileri, bundan etkilenen alanlardaki pek ok geleneksel faaliyeti tehdit etmektedir. Petrol szntlarnn daha ok ykc sonularyla karlaan lkeler, zellikle nemli felaketlerden sonra srekli olarak gvenlik nlemlerini artrmlardr. rnein, 1993ten bu yana tm yeni petrol tankerleri ift eperli olarak retilmekte, bu ekilde bir kaza durumunda petroln dar szmas nlenmektedir, ayrca her tankerin maksimum kullanm sresi 30 yl olarak sabitlenmitir. Bununla birlikte, 20 000 tondan daha kk olduu iin bu kural Erika gibi gemiler iin geerli deildir. Erika kazasn izleyen ylda, Avrupa Komisyonu hazrlad iki yasal dzenleme ile rahata dolama bandralarna kar mcadeleye girmi ve kaza sonucunda petrol szntlarna kar nlemlerini artrmtr. Bunlarn ou, o gnden sonra AB yasalar haline gelmitir. nlemler, AB limanlarna gelen petrol tankerlerinde yaplacak kontrollerin sklatrlmasn, Avrupa Deniz Gvenlii ajans kurulmasn ve (ngrlenden 11 yl ne ekilerek) 2015 ylna kadar AB karasularnda tek eperli tankerlerin (Erika ve Prestige gibi) yasaklanmasn iermektedir. Prestige kazasndan sonra, Komisyon bu tarihi 2010 ylna indirerek hemen geerli olmak zere Erika ve Prestige benzeri yksek risk ieren tankerlerin yasaklanmasn teklif etmitir (Avrupa evre Ajans evre Sorunlar Raporu, 2002). Yaplan bir aratrmaya gre; tanker kazalar sonucunda 2000 ylnda stanbul Boaz yzeyindeki petrol kirlilii oran 44.5 ve 17.9 mg/1 olarak belirlenmitir. Dnya standartlarnda normal kabul edilen petrol kirlilii snrlar temiz suda 5 mg/1

31

ve kirli suda 10 mg/1dir (http://www.denizhaber.com/index.php?sayfa=yazar &id=11). Kaza Sonucu Kirlenme Birok alanda kullanm olan petrol, karlmasndan kullanlmasna kadar geen her srete dnya yzeyinde nemli evre kirlenmelerine sebep olmaktadr. Her yl binlerce ton petrol, kazalar ve savalar sonucunda denize dklr ve canllarnn hayatn tehdit eder. Denizlerdeki petrol kirliliinin yalnzca onda biri tanker kazalarndan kaynaklanr. Tankerlerin boyu ve hz arttka youn deniz trafii yznden kazalar sklamakta, dolaysyla da kirlenme tehlike boyutuna ulamaktadr. evreye yaylan petroln verdii zararn geri dn yoktur. Tanker kazalar, deniz yzeyinde petrol rtlerinin olumasna neden olur. Bylece biyolojik zellii deien, olumsuz ynde etkilenen sularda canl yaam zarar grr. Btn ham petrol ve trevleri deniz canllar zerinde zehirleyici etki gsterir (Avrupa evre Ajans, evre Sorunlar Raporu, 2002).

ekil 2. 9 Denizdeki Petroln Grnts (http://www.greenpeace.es/gp2/petroleo/ petroleo7.htm/) Petrol dkldkten sonra zelliklerinde olabilecek muhtemel deiikliklerin yan sra kitlenin muhtemel hareketini tahmin etmek ayn derecede nemlidir. Bu kitlenin yolu zerindeki hassas kaynaklarn saptanmasn salar. Kitlenin pozisyonunu tahmin grevi, eer akntlara ve rzgarlara ilikin bilgiler mevcutsa baarlabilir nk her ikisi de yzen petroln hareketine katkda bulunur (Clark vd., 1997).

32

Rzgar Etkisi: Deneysel olarak bulunmutur ki yzen petrol rzgar ynnde onun hznn %3 bir hzla hareket eder. Sath sular akntlarnn mevcudiyetinde, mevcut aknt gcne eit olarak ek bir hareket rzgarla yaplan harekete eklenir. Gelgit Akntlar: Karaya yakn yerlerde, gelgit akntlarnn gc ve yn de dikkate alnmaldr ancak denize doru bunlarn katks daha azalr. nk bunlar kendini tekrarlar ve zamanla etkilerini yok ederler. Bu durumdaki hkm sren deniz ve akntlara ait bilgi ile ekil 2.10daki gibi, yzer petroln hz ve ynn tahmin etmek mmkndr (Clark vd., 1997). Bu basit hesaplama elle yaplabilir ancak eer gelgit akntlar da hesaba katlrsa dzenli aralklarla akntlar deitiinde tekrar hesaplama yaplmas gerekebilecei iin ok zaman alabilir. Bilgisayarlar su hareketi ve zel corafi blgenin sahil hatlar hakknda bilgi depolayarak hesaplar hzlandrabilirler.

ekil 2.10 Petroln A ve B ye hareketi esnasnda rzgar hznn % 3nn ve aknt hznn %100nn birleiminin etkisi ( Sahil Gvenlik Okul Komutanl, evre ve Deniz Kirlii Ders Notlar, 2006)

33

Dklme annda gereken ilave bilgi sadece rzgar verileri ve dklme mevkiidir. Bu modellerin gvenilirlii su hareketini ve rzgar verilerinin hassasiyetine baldr. Genellikle, dklmenin tm geleceini grmek iin havalandrma ilemlerini ihtiva eden matematik modellerle birletirirler. izelge 2.3 Denize Dklen Petrol rnlerinin Geirdii Deimeler le lgili Sreler
Sre (gn)
Buharlama znme zeltiye geme Fotokimyasal ayrma Mikrobiyolojik ayrma Sspansiyon Oluumu ve kelme Petrol kalntlar 1-10 1-10 10-100 50-500 100-1000 100

% si Petrol
25 5 5 30 15 20

Ham petrol trde maddelerden ziyade, milyonlarca farkl kimyasal bileiin karmdr. Ayrca, petroln kompozisyonu ayn zonlarda bile farkl deiimler gsterebilir. Petrol ou bileiklerde uuculuk, hassasiyet nemli lde farkllklar gsterir (Andelin vd.). Deniz yzeyinde mikro-tabakalar (filmler ) halinde oluan birikimlerin su kitleleri ierisinde saptanan dier dalm trlerine oranla ok yksek miktarlarda olmad, yaplan eitli lmler sonucunda saptanmtr (Clark vd., 1997). Avrupa evre Ajans, evre Sorunlar Raporuna gre, deniz yzeyinde petrol filminin grnmne bal olarak km alandaki lt cinsinden petroln miktar aada izelge 2.4de verilmitir.

34

izelge 2.4 Deniz Yzeyinde Petrol Filminin Grnm ve Bu Grnme Gre km Alandaki (l.) Cinsinden Miktar ve (m) Cinsinden Film Kalnl
Grnm Zor Grlr Gmi parlaklk Hafif meneke rengi Prltl bantlar Donuk kahverengi Koyu siyahms Film Kalnl (m) 0.04 0.08 0.16 0.32 1.02 2.04 1 km lik alanda petrol miktar (l) 45 90 180 360 1200 2400

Uslu almasnda (1998), Trkiye denizlerinin toplam yzey alann ve hacmini aadaki izelge 2.5de belirtmitir; izelge 2.5 Trkiye Denizlerinin Toplam Yzey Alan ve Hacmi (1998).
Denizler Karadeniz Marmara Denizi Ege Denizi Akdeniz Toplam Toplam Alan (Km2 ) 422 189 11 350 214 000 2 512 300 3 159 839 Toplam Hacim (Km3 ) 536 969 3378 -

izelge 2.4de verilen zor grlr petroln 1 kmlik alanda petrol miktarnn 45 l olduunu dikkate alnrsa, blgelerin sahip olduu toplam alandaki petrol miktar l cinsinden ifade edilebilir (izelge 2.5). izelge 2.6 Blgelerin Sahip Olduu km Alandaki Petrol Miktarnn (l) Cinsinden Deeri
Denizler Karadeniz Marmara Denizi Ege Denizi Akdeniz Toplam Toplam Alan (km) 422 189 11 350 214 000 2 512 300 3 159 839 1 km lik alanda petrol miktar (l) * 45 45 45 45 45 Toplam Alandaki Petrol Miktar (l) 18 998 505 510 750 9 630 000 113 053 500 142 192 755

*1 kmlik alanda petrol miktarnn 45 lt olmasna gre,

35

Buradan 3 159 839 kmlik toplam yzey alanna sahip denizlerimizin toplam km alandaki petrol miktar 142 192 755 l olduu sonucu ortaya kmaktadr. 2.2.3. Deniz Kazalarnn statistiksel Deerlendirilmesi Son on ylda Trkiyede zellikle stanbul Boaznda yaklak 350ye yakn kaza meydana gelmitir. Kazalar oluum biimine gre atmalar, karaya oturmalar ve yangnlar olarak snflandrlabilir (Avrupa evre Ajans, evre Sorunlar Raporu, 2002). Bu kazalarn toplamnda atmalar % 57, karaya oturmalar % 22, karaya arpma ve yangnlar % 16, dierleri ise % 5lik paya sahiptirler (Avrupa evre Ajans, evre Sorunlar Raporu, 2002). Sintine sular geminin en altnda bulunan sintine tanknda biriktirilir. Sintine sular ierdii ya nedeniyle nemli bir kirleticidir. Dnya tankerlerinin % 80i sintine sularn sintine tanklarnda biriktirirken %20si denize boaltarak kirlenmeye neden olmaktadr (http://www.sayistay.gov.tr/rapor/perdenrap/2002/2002cevrekirliligi/de nizkirmucrapor.htm).

ekil 2.11 Denizde meydana gelen kaza grnts (http://www.denizcilik.gov.tr/) stanbul Boaz'nda evre, can ve mal gvenliklerini tehlikeye sokan eitli tipteki deniz kazalar izelge 2.7de verilmitir.

36

izelge 2.7 stanbul Boaz'nda Grlen nemli Kazalar ve Meydana Gelen Sonular (Avrupa evre Ajans, evre Sorunlar Raporu, 2002).
Gemi Ad Independenta Meydana Gelen Sonular 1.5.1979da Haydarpaa nlerinde Romen bandral Yunan tankeri ile arpmas sonucu 95.000 ton petrol denize dklmtr. Meydana gelen patlama stanbulda byk korkuya sebep olmu ve birok semtte konutlarn camlarnn krlmasna neden olmutur. Denize dklen petrol gnlerce yanarak hala hesaplanamayan miktarda deniz ve evre kirliliine sebep olmutur. World Harmony (Yunan bandral) Jambur (Irak bandral) Bluestar-Gaziantep Kaptan dahil 21 denizci lm ve tonlarca petrol denize dklmtr. Denizde yangn kmtr. Tanker ve kuru yk gemisi arpmtr. Tonlarca petroln denize dklmesi sonucu stanbul Boaz' ve koylar bu petrol rnleriyle dolmutur. 28.10.1988 tarihinde stanbulda Bluestar adl kimyasal ykl tankerin Gaziantep tankeri ile atmas sonucunda Bluestar tankerinde bulunan amonyak gaz denize ve havaya karm infilak etme tehlikesi bulunan tanker derhal stanbuldan uzaklatrlarak Marmara Denizine ekilmitir. JampurDatongsham 29.3.1990 tarihinde stanbul Boaznda meydana gelen atma sonucu yara alan Jambur adl tankerden yaklak 2600 ton gazelin denize dklerek deniz kirliliine neden olmutur.

Leonis-Denizat

24.8.1991 tarihinde stanbul Boaznda meydana gelen bir atma sonucu denizalt gemisi batmtr.

MadonnalilyRobinion-18

14.11.1991 gn iki geminin atmas sonucu 20000 canl hayvan ykl Robinion-18 gemisi 3 personeli ile birlikte batmtr.

37

izelge 2.7in Devam

Nassia 13.3.1994 gn 100.000 ton petrol tayan Kbrs Rum kesimi bandral Nassia tankerinin bir kuru yk gemisi ile stanbul Boaznda atmas sonucu byk bir yangn km ve 30 kii lmtr. Denize dklen yaklak 5000 ton petrol bir hafta yanmtr. stanbul Boaznda Nassia tanker kazasndan (13.3.1994) sonra gerekletirilen lmlerle boaz kuzey ve gney giriindeki petrol konsantrasyonlar tespit edilmitir (Deniz kirlilii iin verilen limit deerler 13 g /l dir.) stanbul Boaz Kuzey girii Semele-Shipka 1995 1996 1995 1996 5.53 g /lt 27.0 g /lt 36.9 g /lt 39.5 g /lt

stanbul Boaz Gney girii

7.11.1999 tarihinde stanbulda Semele- Shipka gemileri atmas sonucu Semele adl gemi batmtr.

Volganeft-248

29.12.1999 tarihinde Volganeft-248 adl tanker kuvvetli lodos etkisiyle krlm ve burun ksm batmtr. Kaza sonucu 900-1000 ton fuel-oil denize dklmtr. Dklen fuel-oilin byk bir ksm Florya-Meneke sahillerinde kirlilie neden olmutur.

Aksa Elyaf Fabrikas

Bu deniz kazalarna ilaveten kara kkenli kaynaklardan gelen byk apta deniz kirlilii de olumaktadr. 17.08.1999 tarihinde Marmara Blgesinde meydana gelen deprem sonucunda zmit Tpra tesislerinde hem yangn hem de denize petrol baslmas olay meydana gelmitir.

Ayrca yine deprem sonras Yalovada bulunan AKSA elyaf fabrikasndan Akrilonitril kirlilii meydana gelmitir.

rnein, 13 Kasm 2002 tarihinde Bahama bandral tanker olan Prestige, Finisterre burnunun 34 km anda frtna nedeniyle zor durumda kalm ve tad 77 000 ton petrol denize szmtr. Ky boyunca alt gn srklendikten sonra, tanker kydan yaklak 225 km akta ikiye blnm, yaklak 11 000 ton petrol denize akmtr. Geminin burun ksm 3 820 m. derinlie batm, k ksmnn bulunduu taraf ise

38

yzeye biraz daha yakn olan 3.545 mde batmtr (Avrupa evre Ajans, evre Sorunlar Raporu, 2002). Ocak 2003e kadar tanker enkazndaki paralardan gnde 100 tondan fazla petrol suya karm, bu tarihte Fransz denizalts enkazdaki delikleri kapatarak szntnn gnde iki tondan daha dk bir deere inmesini salamtr. Ancak o zamana kadar tanan orijinal ykn yars dklm, yaklak 37 500 tonluk ksm da enkazdaki tanklarda kalmtr. Austos 2003te enkaz zerindeki Repsol YPF tarafndan yaplan bir aratrmada tanklarda yalnzca 13 800 ton petrol kald belirlenmitir. Bunun anlam, 23 000 ton petroln daha denize szd ve gnn birinde kyya ulaacadr. Tanklarda kalan petroln karlmas iin bir alma planlanmtr. Fakat enkazn bulunduu derinlik nedeniyle imdiye kadar denenen en g almalardan birisi olacaktr (Avrupa evre Ajans evre Sorunlar Raporu, 2002).

ekil 2.12 Prestige Kazasnn Kydaki evre zerindeki Etkisi (15 Aralk 2002) EEA ETC/TE, 2003

Tanan petrol, yksek miktarda slfr ieren ar bir petrol trevidir. Su yzeyinde etkisini yitirmesi iin gemesi gereken sre iki yl olmakla birlikte bu sre deniz dibi iin ok daha uzundur. Baz petrol bileenleri zellikle yazn oksitlenerek, daha

39

zlebilir ve zehirli hale gelebilir. Bugn, plajlarn ou temiz gibi grnmektedir, ancak baz yerlerde hala kumun altndan petrol kmaktadr, bu da arasnda kum katmanlar olan bir petrol katmannn varln gstermektedir. zellikle spanyada Galiya, Asturias, Cantabria ve Bask Blgesi ile Bat Fransada yzlerce kilometrelik sahil eridi, felaket sonucu petrol tabakasyla kaplanmtr. Bu rakamlara dayanarak, bunlarn yalnzca %10 20 arasndaki blmnn petrol szntlarndan etkilendii varsaylrsa, toplam 100 000200 000 arasnda deniz kuunun ld hesaplanabilir (Avrupa evre Ajans evre sorunlar Raporu, 2002). lkemizde 1 Mays 1982 tarihinden itibaren 250 nemli deniz kazas meydana gelmitir. Ylda ortalama 60 milyon varil petrol tandn gz nne alacak olursak tehlikenin boyutunu rahatlkla anlayabiliriz. (http://www.biyoturk. com/ grup_petrol .htm) stanbul Boazndan ylda 50.000 den fazla gemi gemektedir. Bu gemilerin be binden fazlas tankerdir (Ynsel, 2004).

ekil 2.13 1994 Nassia Tanker Kazasnn Grnts (http://www.denizcilik.gov.tr/)

stanbul Boazndan geen tankerlerin blgedeki canl yaam iin dourduu tehlike her geen gn artmaktadr (http://www.biyoturk.com/grup_petrol.htm) izelge 2. 8de nemli tanker kazalar verilmitir.

40

izelge 2. 8 Dnyada Grlen nemli Tanker Kazalar

Tarih
1989

Kaza Yeri
Alaska

Kaza Yapan Tanker

Exxon Valdez

Sonu
306 bin varil petrol, 2 ay iinde ky eridinin 2023 km'lik blm boyunca yaylmtr. 70,000 tondan fazla petrol denize dklm ve 250 km'lik sahil eridi bundan etkilenmitir

18.12.2002

Kuzey-Bat spanya

Prestige

Exxon Valdez isimli tankerin yapm olduu kaza sonucu 5.500 su samuru ve 675.000 deniz kuu lmtr. Bu da faciann boyutunu anlatabilmek iin arpc bir rnektir (http://www.biyoturk.com/grup_petrol.htm). Kaza yapan tankerlerin denize szan petrol miktar izelge 2.9da verilmitir. izelge 2.9 Kaza Yapan Tankerlerin Denize Szan Petrol Miktar (ton)
Kaza Yapan Tankerler Erika Volgoneft Baltic Carrier Prestige Exxon Valdez Toplam Miktar (ton) Ortalama Denize Szan Petrol Miktar (ton) 20 000 4 300 4 700 70,000 306 bin varil=2.264.400 2.363.400 472.680

2.3

Gemilerin Genel Snflandrlmas

izelge 2.10da Ticaret Gemilerinin Genel Snflandrlmas verilmitir (Sahil Gvenlik Eitim ve retim Komutanl, Kontrol Tim Komutanl Ders Notlar )

41

izelge 2.10 Gemilerin Genel Snflandrlmas

1.Yk Gemileri (Ticaret Gemileri) a. b. c. d. Kuru Yk Gemileri Sv yk gemileri Souk depolu gemiler ok amal gemiler a. b. 2.Balk Gemileri Av gemileri Yardmc gemiler a. b. c. 3.Gezinti Gemileri Yelkenli yatlar Motorlu yatlar Yelkenli ve motorlu yatlar

izelge 2.11 Yk Gemileri (Ticaret Gemileri)

A.Kuru Yk Gemileri (1) Krkambar yk tayan gemiler B.Sv Yk Gemileri (1) Akaryakt tankerleri C. Souk Depolu Gemiler (1) Meyve/ sebze gemileri D. ok Amal Gemiler (1)Kuru, sv veya soutulmu yk tayacak dzendeki gemiler

(2) Dkme yk tayan gemiler (a) Maden gemileri (b) eker gemileri (c) Tahl gemileri (d) Otomobil/dkme yk gemileri (e) Dkme yk/maden cevheri gemileri (f) Maden cevheri /dkme yk /petrol gemileri (3) Kereste gemileri

(2) LPG tankerleri (a) Btan gaz tayanlar (b) Profan gaz tayanlar

(2) Et gemileri

(3) Asfalt tankerleri (4) Asit tankerleri (5) arap tankerleri (6) Su tankerleri (7) Zeytinya tankerleri (8) Amonyak tankerleri (9) Kimyevi yk tayan tankerler

42

izelge 2.12 Balk Gemileri

A. Av Gemileri (1) Trol gemileri (a) Dip trol (b) Orta su trol (2) Grgr gemileri (3) Olta gemileri (4) Ky gemileri B.Yardmc Gemiler (1) Balk tayan gemiler

(2) Balk iletme gemileri (3) Aratrma ve yaym gemileri (4) Balk bulucu gemiler (5) Eitim gemileri

izelge 2.13 Gezinti Gemileri

Yelkenli Yatlar Motorlu Yatlar Yelkenli Ve Motorlu Yatlar

2.3.1

stanbul Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm

Babakanlk Denizcilik Mstearl, stanbul Blge Mdrl, stanbul Liman Bakanlndan alnan bilgilere gre stanbul Limanna 2002 ylnda 5877si Trk Gemisi, 4763 yabanc bayrakl gemi olmak zere toplam 10640 tane gemi uramtr. 2002 ylnda stanbul, Ambarl ve Tuzla limanlarna urayan gemilerin trlerine gre dalm izelge 2.14 ve izelge 2.15de verilmitir. izelge 2.14 stanbul Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm, 2002 (Zrhl, 2004).
Dalm Derecesi 1 2 3 4 5 Konteyner Kuruyk Yolcu Petrol Tankeri Ro-ro Gemi Cinsi Toplam (Yllk) 2139 1821 1689 1555 1089

43

izelge 2.14n Devam

6 7 8 9 10 Balk Avlama Yolcu yk Asfalt Tankeri Yolcu feribot Dier 823 782 329 207 82

izelge 2.15 Ambarl Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm, 2002 (Zrhl, 2004).
Dalm Derecesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Gemi Cinsi Kuruyk Konteyner Asfalt Tankeri Kimyevi madde tankeri Ro-ro Akaryakt tankeri LPG Tankeri Dier Dkme Yk Nebati Ya Tankeri Toplam (Yllk) 1372 1182 848 559 151 124 96 13 11 5

izelge 2.16 Tuzla Limanna Urayan Gemilerin Trlerine Gre Dalm, 2002 Austos- Aralk (Zrhl, 2004).
Dalm Derecesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Gemi Cinsi Kuruyk Tanker Kimyevi madde tankeri Romorkr Balk Avlama Dkme Yk Konteyner Ro-ro LPG Tankeri Akaryakt tankeri Toplam (Yllk) 332 51 42 38 37 18 13 9 8 5

44

izelge 2.17 stanbul, Ambarl ve Tuzla Limanlarna Urayan Toplam Gemilerin Trlerine Gre Dalm
Dalm Derecesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Gemi Cinsi Kuruyk Konteyner Yolcu Petrol Tankeri Ro-ro Asfalt Tankeri Balk Avlama Yolcu yk Kimyevi madde tankeri Yolcu feribot Akaryakt tankeri LPG Tankeri Dier Tanker Romorkr Dkme Yk Nebati Ya Tankeri Toplam N 3525 3334 1689 1555 1249 1177 860 782 601 207 129 104 95 51 38 29 5 15430 %N %23 %22 %11 %10 %8 %8 %6 %5 %4 %1 %0,84 %0,67 %0,62 %0,33 %0,25 %0,19 %0,03 100

0,25

% Frekans

0,2 0,15 0,1 0,05 0

ekil 2.14 2002 Ylna Ait stanbul Limanlarna (stanbul, Ambarl ve Tuzla) Urayan Gemilerin Dalm

izelge 2.18de 2002 ylna ait stanbul Boazndan gei yapan gemilerin dalm grlmektedir.

k m e R Y om k or k Ta r nk er LP D i Ak G e ar r T ya an k ke Ki tt ri m ye Yol ank er vi cu i m f ad erib de ot ta Yo nk e l Ba cu ri l k y As Av k l fa lt ama Ta nk er i Pe t ro Rol T ro an ke r Yo i Ko l c u nt ey n Ku e r ru y k

Gemi trleri

45

izelge 2.18 stanbul Boazndan gei yapan gemilerin tiplerine gre dalm 2002 (Zrhl, 2004)
Gemi Tipleri Kuru yk gemisi Kum kosteri Yolcu gemisi Dkme yk gemisi Tehlikeli yk gemileri Dier Yzdesi %59.5 %5.5 %3.3 %8.5 %15.7 %7.5 Gemi Says 28.162 2.643 1.591 4.026 7.427 3437

izelge 2.19da stanbul Limanndan En Fazla Gei Yapan lkeler ve gemi says grlmektedir. izelge 2.19 stanbul Limanndan En Fazla Gei Yapan lkeler, 2002 (Zrhl, 2004)
lke Trkiye Malta Rusya Ukrayna Suriye Gemi Says 12643 5647 4942 4591 1671 Oran %27 %12 %10 %10 %4

Tehlikeli yk tayan gemiler ham petrol, petrol rn, LPG, kimyasal rn tayan gemilerdir. izelge 2.20de Tehlikeli yk tayan tanker ve lke says verilmitir. izelge 2.20 Tehlikeli Yk Tayan Gemiler ve lke Says
Tanan Tehlikeli rnler Ham Petrol ve Petrol rnleri LPG rn Kimyasal rn lke Says 45 18 29 Tanker Says 6022 545 860

46

2.3.2 Sintine ve Balast Sular Kabul Tesisleri le lgili Trkiyedeki Durum lkemizdeki limanlarn incelenmesi neticesinde Marmara Blgesindeki

limanlarmzdaki kabul tesislerinin bir ksmnn yeterli olduu ancak atl kapasitesi ile altrld, dier limanlarmzda ise atk kabul tesislerinin bulunmad tespit edilmitir. rnein Gemlik, Mudanya, Erdek, anakkale, Gelibolu, Tekirda ve Silivri'deki limanlarda atk alm tesisi bulunmamaktadr. izelge 2.21de lkemizdeki limanlardan sintine ve balast sular kabul ve artma tesisleri olanlarn listesi verilmektedir. izelge 2.21 Sintine ve Balast Sular iin Kabul ve Artma Tesisleri (stn,2004)

Yeri TCDD Haydarpaa Liman TCDD Mersin Liman TCDD skenderun Liman TCDD Samsun Liman TCDD Derince Liman TCDD Bandrma Liman TCDD zmir Liman TCDD stanbul Liman TCDD Giresun Liman TCDD Trabzon Liman TCDD Hopa Liman

Tank Kapasitesi (m3/gn) 107 275 80 80 51 155 400 100 100 100 100

Artma Kapasitesi (m3/gn) 240 720 240 240 240 480 648 120 120 120 120

Trkiyenin 8.333 km.lik ky eridinde yap ekilleri bakmndan liman, iskele, yat liman (marina), balk barna ve ekek olarak adlandrlan 295 adet ky tesisi bulunmaktadr. Bunlarn 20si nemli hizmet limandr. Bu tesislerden 7 liman TCDD Genel Mdrl, 17 liman ve iskele TD, 2 liman TPRA, 20 liman ve iskele ait olduklar kamu kurumu, 50 liman ve iskele belediye ve zel idareler, 53 liman ve iskele zel sektr, 13 yat liman Turizm Bakanl ve belediyeler, 128 balk barna ise kooperatifler, belediyeler ve zel idareler tarafndan iletilmektedir (Saytay Raporlar 2002/1).

47

Gemiler, kirletici atklarndan kurtulmak iin dearjna izin verilen atklar denize boaltmakta, izin verilmeyenleri de ileme tabi tutarak (yakma, ayrma v.s.) kalanlar seyir esnasnda depolayarak, limanlardaki atk kabul tesislerine brakmaktadrlar. Bu nedenle, limanlarda gemilerin seyir sresince depoladklar kat ve sv atklarn, gecikmeye neden olmayacak ekilde alacak kat ve sv kabul tesislerinin olmas gerekir (stn, 2004). Uluslararas Denizcilik rgt (IMO) tarafndan 1973 tarihinde yrrle sokulan ve 1978 Protokol ile deiiklikler yaplan "Uluslararas Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirliliini nleme Anlamas" (MARPOL 73/78) deniz ortamnn kirlenmesine yol aabilecek atklarn gemilerden boaltlmasn nlemek amacyla imzalanmtr. MARPOL 73/78, petrol tankerleri, yolcu gemileri, genel yk, konteyner ve dkme yk gemileri gibi ticari gemilere uygulanmakta olan bir anlamadr. Benzer kurallar hkmetler ve yerel ynetimler tarafndan kanunlatrlm olup rmorkrler, motorlar, yatlar ve zel tekneler gibi dier tm deniz aralar iin geerlidir (stn, 2004) 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunla 2872 sayl kanunun 11 nci maddesi u ekilde deitirilmitir. Atk su altyap sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, balant sistemlerinin olup olmadna baklmakszn, artma sistemlerinden sorumlu ynetimlerin yapaca her trl yatrm, iletme, bakm, onarm, slah ve temizleme harcamalarnn tamamna kirlilik yk ve atk su miktar orannda katlmak zorundadrlar (madde.8). Mevcut dzenlemeler uyarnca lkemizde zel sektr kurulularnca, yerel ynetimlerce ve kamu iktisadi teebbslerince iletilen limanlar vardr. Limanlarn ok sayda farkl kurulular tarafndan iletilmesi atk kabul tesislerinin uluslararas szlemelerde erevesi izilen politikalarla uyumlu bir ekilde ynetilmesini zorlatrmaktadr. Ayrca limanlarda atk kabul tesisi yapmndan ve atk kabul tesisleri ile ilgili ykmllkleri izlemekten dorudan sorumlu olan bir kurumun olmamas kirliliin nlenmesinde nemli bir faktr olan atk kabul tesislerinin etkisini azaltmaktadr. Dorudan sorumlu bir kurum olmamas yeterli mevzuat dzenlemelerinin yaplmasn da engellemektedir (Saytay Raporlar 2002/1).

48

Limanlardaki atk kabul tesisleri farkl nitelikte ve farkl kapasitededir. Liman atk kabul tesislerinin byk bir blm sintine ve balast suyunun alnmasna yneliktir. Artma yaplmayan atk kabul tesislerinde; sintine sular gemilerden alnp karadaki tanklara tanmakta, sintine suyu iindeki ya ve su tanklarda dinlendirilerek ayrtrlmaktadr. Ayrtrlan sintine suyunun ya zel sektr kurulularna satlmakta, suyu ise denize dklmektedir. Artma yaplan atk kabul tesislerinde ise tanklara alnan sintine suyu, artma tesisinde artlarak, ayrtrlan ya zel sektre satlmakta, temiz su ise denize dearj edilmektedir. izelge 2.22de atk kabul tesislerinin nitelii, adedi ve ileten kurulular gsterilmitir (Saytay Raporlar 2002/1). izelge 2.22 Atk Kabul Tesisleri
Atk Kabul Tesisinin Nitelii Sintine ve balast suyu artma tesisi Sintine suyu artma tesisi Sintine Tank Evsel Atk Artma Kimyasal Atk Kat Atk mha Adedi 6 9 3 2 1 2 leten Kurulular TD (1), TPRA (2), BOTA (1), ATA (1), ZAYDA (1) TCDD (7), ALTA A. (1), TD (1) D (1), BORUSAN (1), SEKA (1) PETKM (1), GEMPORT(1) PETKM (1) PETKM (1), TPRA (1)

lkemizin en nemli limanlar, TCDD ve TD tarafndan iletilmektedir. Bu limanlarda, Dnya Bankasndan salanan kredi ile 1985-1986 yllarnda sv atk kabul ve artma tesisleri kurulmutur. TCDDnin limanlardaki artma tesisleri eitli nedenlerden dolay alr durumda deildir. TCDD ve TDnn ana statleri bu kurumlara ilettikleri limanlarda gerekli kabul tesisleri kurma ve iletme grevi vermitir. stanbul ve zmirde, TCDD tarafndan iletilen ve lkemizin en byk limanlar olan Haydarpaa ve Alsancak limanlarnda yaplan incelemeler sonucunda, atk almna ynelik ykmllklerin yerine getirilmesinde nemli eksiklikler olduu grlmtr.

49

ekil 2.15 Sintine Atk Alm Sistemi (Saytay Raporlar 2002/1). TCDDce iletilen dier limanlarda olduu gibi Haydarpaa ve Alsancak limanlarnda da 1986 ylnda kurulmu olan artma tesisleri bulunmaktadr. Her iki limanda da, teknolojinin eski olmas, artma maliyetinin yksek olmas gibi nedenlerle artma yaplmamaktadr. Bu tesislerin tanklarndan sv atk depolanmas amac ile yararlanlmaktadr. Gemilerden alnan sintineler, artma yoluna gidilmeden depolarda dinlendirildikten sonra nc ahslara ihale yoluyla satlmaktadr. Depo kapasitelerinin dolmas durumunda ise, gemilerden sv atk alnamamaktadr. Artma yaplamad iin gelen gemi saysna gre fiilen alnan sv atk miktarnn dkl dikkat ekicidir. rnein, 1999 ylnda Haydarpaa Limanna yanaan 1976 adet geminin yalnzca 10undan (142 m3), 2000 ylnda 2002 adet geminin 6sndan (166 m3) ve 2001 ylnn ilk aynda ise 403 geminin 3nden (14 m3) sintine alnabilmitir (Saytay Raporlar 2002/1). Haydarpaa Limannda gemilerden alnan sintineler ekil 2.16da grlen tanklarda toplanp dinlendirme metodu ile ayrtrlmaktadr.

50

ekil 2.16 Haydarpaa Limannda Alnan Sintinelerin Topland Tanklar (Saytay Raporlar 2002/1). Limana gelen ve sintine seperatr bulunmayan veya belgelendirilemeyen gemilerden acentann talebine baklmakszn kat ve sv atk creti alnmaktadr. TCDD Liman Hizmetleri Tarifesine gre, gemilerin her bir grostonu iin tespit edilen cretin karl sintine suyu ve kat atk alm hizmeti verilmektedir (stn, 2004). rnein zmir limanna gelen gemilerin sv atklar artma tesisinde depolanmakta veya yzer dubada muhafaza edilmekte, daha sonra anlamal firmaya verilerek liman dna karlmaktadr. Sintine atk suyu verecek olan gemi acentalar nce Gmrk Muhafaza Genel Mdrl'ne mracaat etmektedir. Sintine dubas (MarinS-1) ve mdrlkten grevlendirilen iki personel ile birlikte Trkiye Denizcilik letmesi'ne ait rmorkr yedeinde gemi zerine gidilmekte ve sintine dairesinde biriken atklar alnmaktadr (stn, 2004). stn'e gre, zmir Limanna dzenli sefer yapan gemiler gelmekte olup, ou zaman bu gemilerin rhtmda kalma sreleri Gmrk Muhafaza Genel Mdrl tarafndan istenilen formalitelerin tamamlanmasna yetmemektedir. Sv atk vermek isteyen gemilere uygulanan prosedr ok zaman aldndan acenteler ve gemi sahipleri zerinde caydrc etki yapmaktadr. Bu durumda zmir Liman'na gelen gemiler atk vermek yerine, dier evre limanlara gitmeyi ve dolaysyla deniz kirliliine neden olacak davranlarda bulunmay tercih etmektedirler. izelge 2.23

51

'da 1998-2002 yllar arasnda zmir blgesinde gemilerden alnan sintine atk suyu verilmektedir. izelge 2.23 1998-2002 Yllar Arasnda zmir Blgesinde Gemilerden Alnan Sintine Atk suyu (Y.:Yllar, G.A.Mik. (kg): Gemilerden Alnan Miktar (kg))
Y. G. A. Mik.(kg) A 1998 1999 2000 2001 2002 785500 101900 257680 328500 109000 22250 24900 8450 5000 28750 58040 59200 46240 33540 O M hale le Satlan Miktar (kg) N M 144000 17320 91260 3100 9700 38320 27950 35620 53900 3450 3300 2550 10960 2550 H T A E E K

Dubada veya tesiste biriken atk sular liman iletmesi tarafndan alan ihale sonucunda evre ve Orman Bakanl'ndan lisansl firmalara verilmektedir. evre ve Orman Bakanlndan lisans alm olan tesislerde (geri kazanm tesisi) ilenen atklar genel olarak sintine, balast, solvent (zc), atk yalardr. Sadece ZAYDA ta geri kazanm yerine yakma ilemi uygulanmaktadr (stn, 2004). haleyi alan firma, limanda biriken sv atklar almak iin nce Gmrk Muhafaza Genel Mdrl'ne mracaat etmekte ve sintine atk suyundan numune alnarak Gmrk Kimya Laboratuar'nda analiz edilmektedir. Analiz sonunda atn ekonomik deerinin olmad anlalrsa bu atk dubadan alnarak firmaya ait kara tankerlerine bir Gmrk Muhafaza memuru nezaretinde yklenmekte ve liman kantarnda tartlarak creti yatrlmaktadr. Bylece liman kna izin verilmektedir (stn, 2004). stn 2004 almasnda, Levent Marina letmesi sintine bekletme tankerlerinden ve Alaybey Yolcu Gemisi sintine dairesinden alnan numuneleri kullanmtr. Deneysel almalar sresince bir tanesi gemiden drt tanesi marinadan olmak zere be farkl rnek alnmtr. Marinadan alnan rnekler bekletme tankndan alndndan farkl gemilerden kan sintine atk suyunun bir kombinasyonu halindedir. Alnan bu numunelerin pH, renk, bulanklk, toplam kat madde (TKM), askda kat madde (AKM), kimyasal oksijen ihtiyac (KOI) ve ya-gres parametrelerinin lm yaplmtr. izelge 2.24de yer alan ya-gres miktarlarna

52

bakacak olursak; 2 numaral atk su rnei gemiden alnm numuneyi, 1,3,4 ve 5 numaral atk su rnekleri marinadan alnan rnekleri gstermektedir. izelge 2.24 Gemiden ve Marinadan Alnm Atk Su rneklerindeki Ya-Gres Miktarlar
Parametre Ya (mg/lt) S1 29800 S2 430000 S3 735000 S4 16000 S5 480000 Deiim Aral 16000-735000

izelge 2.24e gre makine dairesine tuzlu deniz suyunun girmesi nedeniyle 1050 arasnda tuz ieren sintine atk suyu koyu renkli, olduka bulank bir atk su zelliindedir. Ayrca yksek organik madde (KO), ya-gres ve kat madde iermektedir (stn, 2004). stn (2004), almasnda koaglasyon/floklasyon/keltim (K/F/) Prosesinde koagulant olarak alum, kire, FeCl3, niasta ve kaolin kullanmtr. izelge 2.25de kullanlan maddeler grlmektedir. izelge 2.25 Koaglasyon/Floklasyon/keltim (K/F/) Prosesinde Alum, Kire, Fecl3 , Niasta ve Kaolinin Koaglant Olarak Kullanmas
Koagulant madde Alum Kire FeCl3 Kaolin Niasta Doz (mg/l) 0 10 0 50 0 25 0 50 0 250 Ya (mg/l) 430000 450 430000 670 430000 760 480000 500 480000 700

stn'e (2004) gre, yaplan tm deneylerin sonucunda sintine atk suyu yksek oranda artlmtr. Sintine atk suyu bileiminde bulunan mazot ve yan sudan ayrlmas ile KOI, TKM, AKM, renk, bulanklk ve ya deerlerinin tamamnda byk miktarda artm salanmtr. Ayrca artm sonras elde edilen yan geri kazanm artm maliyetini azaltabilecek dzeydedir. Yan geri kazanmnn

53

salanabilmesi iin kimyasal ilave etmeksizin artm yaplmas sintine atk suyu iindeki ya bileiminin yapsnn kimyasal maddelerce bozulmasn salar. Bu nedenle ham atk suya kimyasal ilave edilmeksizin uygulanan hava flotasyonu sintine atk suyu artm iin en uygun yntem olarak grlmemektedir. Szlemeye taraf lkelerin uygulamalar 3 .madde de yer almakta olup, lkelere baz istisnalar tannmaktadr. Bunlar, balast tama kapasitesi olmayan gemiler, kendi i sularnda ve ksa mesafede dolaan gemiler, snrda lkelerin evre, mal, insan sal, can, mal ve kaynaklarna zarar verilmemesi halinde i limanlar arasnda alanlar ile ticari olmayan askeri gemileri kapsamaktadr. Dolaysyla baz gemiler anlama dndadr. Bu nedenle, zellikle tanker younluu ve liman kapasiteleri dikkate alnarak Karadeniz, Marmara Denizi, Ege Denizinde ve Akdeniz limanlarnda sediment alm tesisleri iin fizibilite almalarna balanlmas nerilmektedir. Dier yandan, lkemizde sintine alm tesisleri bile yeterli deildir ve kuruluunda eksiklikler bulunmaktadr. Bu nedenle, liman alm tesisleri yatrmlar ve iletilmesi kurallar iine bu sedimentlerin alm, tanmas ve bertaraf edilmesi (arlkla zehir ierebilirler) iin standartlarn oluturulmas iin ilgili kurumlarn ibirlii kuraca ve gerekmektedir. Sediment alm tesislerinin yasal olarak kimin

iletilecei konusunda karar verildikten sonra bu tesisler mevcut alm tesislerinin yannda konulandrlabilir. Bu konudaki yatrmlar iin proje karl, rnein Karadeniz iin Karadeniz evre program, Akdeniz iin de Akdeniz eylem plan kapsamndaki fonlara bavurmak ilk aamada en doru yol olarak grlmektedir (ztrk, 2005). 2.3.3 stanbulda Deniz Trafii Sonucu Oluan Sintine Suyu Miktarlar ve Mevcut Alm Hizmetleri Deniz ortam asndan en nemli kirleticilerden biri olan ya oran sintine sularnda olduka yksektir. Zrhl almasnda, stanbulda deniz trafii sonucu oluan sintine suyu miktarn hesaplarken, ehir ii ulam, limanlar, marinalar ve stanbul Boazndaki transit trafii ayr ayr ele almtr.

54

Zrhlya gre, TDye bal olarak stanbulda yolcu tamacl yapan gemilerin sintineleri, iki farkl ekilde toplanmaktadr. Bu nedenle TDye ait gemileri, sintine toplama ekillerine gre, TDnin ehir ii seferlerini yapan gemiler ve TDnin Yzer otel olarak hizmet veren gemileri olarak ikiye ayrlabilir. ehir ii yolcu tamacl yapan gemiler, yolcu gemileri, feribotlar, motorbotlar ve yakt gemileri iken, yzer otel kapsamnda yolcu tamacl yapan gemiler ehirleraras sefer yapan gemilerdir. I. TD ehir i Yolcu Gemileri TD ehir Hatlar letmesi tarafndan stanbulda yolcu tamacl yapan

gemilerin sintinelerini Haremde bulunan TDnin 300 ton kapasiteli Marin-S I dubasna vermektedir. Bu dubada biriken sintineler lisansl sintine toplama deniz aralar ile yine TD vakf tarafndan iletilen Kurueme Sintine Kabul Tesisine tanarak ilem grmektedir.

ehir i Yolcu Gemileri SNTNE Marin-S I Kurueme Sintine Kabul Tesisi

TDye ait 300 ton kapasiteli ekil 2.17 ehir i Yolcu Gemilerinden Alnan Sintinenin Kabul Tesislerine Alnmas II. TDnin Yzer Otel Gemileri TD tarafndan iletilen yzer otel kapsamnda hizmet veren gemilerin sintineleri ise stanbul Liman sahasnda hizmet veren lisansl sintine toplama deniz aralar ile alnmakta ve yine TD Vakf tarafndan iletilen Kurueme Sintine Kabul Tesisine

55

tanarak ilem grmektedir. ekil 2.18de yzer otel gemilerinden alnan sintinenin kabul tesislerine alnmas, izelge 2.26, izelge 2.27 ve izelge 2.28de 2003 yl TDye ait gemilerden alnan sintine miktarlar, stanbul Limanndan deniz aralar ile yaplan sintine alm miktarlar ve Ambarl Liman letmeleri tarafndan yaplan sintine alm miktarlar verilmitir.

Yzer Otel Gemileri SNTNE Kurueme Sintine Kabul Tesisi

ekil 2.18 Yzer Otel Gemilerinden Alnan Sintinenin Kabul Tesislerine Alnmas izelge 2.26 2003 yl TDye Ait Gemilerden Alnan Sintine Miktarlar
ehir i Yolcu Gemileri (m3) 4152,6 Yzer Otel Gemileri (m3) 481,1 Toplam Miktar (m3) 4633,7

stanbul Liman Bakanl tarafndan, stanbul Limannda sintine alm hizmeti verilmek zere lisanslandrlm, deniz aralarnn 2003 ylnda yaptklar faaliyetler incelendiinde, toplanan sintinelerin biri TD Vakf tarafndan iletilen Kurueme Sintine Kabul Tesisi olmak zere farkl tesise sevk edildii belirlenmitir (Zrhl, 2004). izelge 2.27 stanbul Limannda Demirli Deniz Aralarndan Lisansl Sintine Toplama Deniz Aralar ile Yaplan Sintine Alm Miktarlar
Kurueme Sintine Alm Tesisi Alm Miktarlar (m ) 56598,2
3

Dier Tesis Alm Miktarlar (m3) 4912,385

Toplam Miktar (m3) 61510,585

56

izelge 2.28 Ambarl Liman letmeleri Tarafndan Yaplan Sintine Alm Miktarlar
Atk Alnan Gemi Says 64 Alnan Sintine Miktar (m3) 1.099.650 Geri Dnme Giden Miktar (m3) 1.033.550

Tuzla Limanna demirleyen gemilere, stanbul ve Ambarl Limanlarnda olduu gibi, sintine alm hizmeti istedikleri takdirde, T.C. Denizcilik Mstearl tarafndan yrrle alnan Gemilerden ve Dier Deniz Aralarndan Kaynaklanan Atklarn Toplanmasna likin Uygulama Esaslar gerei lisansl adet sintine alm deniz aralar tarafndan hizmet vermektedir. Lisansl sintine alm deniz aralar tarafndan alnan sintineler T.C. evre ve Orman Bakanlnca izin verilen lisansl geri kazanm ve bertaraf tesislerine iletilmektedir (Zrhl, 2004). TD Kurueme Sintine Kabul Tesisi aadaki ana sistemlerden olumaktadr. 1. Sintine Toplama Tank 2. Ya Seperatr 3. Filitrasyon Sistemi 4. Temiz Yakt Tank Tesise gelen gemilerden alnan sintine, sintine toplama tankna alnmaktadr. Sintine toplama tankndaki sintine, seperatr dairesinde bulunan 2 adet seperatrden geirilerek ayrma ilemine tabi tutulmaktadr. Sintineden ayrlan ya ise temiz yakt tanknda toplanmaktadr (Zrhl, 2004).

ekil 2.19 Sintine Seperatr

57

Seperatrden kan artlm atksu, son artma nitesi olan filitrasyon sistemine iletilmek zere atksu dinlendirme tankna gnderilmektedir. Sistemde, artlan atksuyun, optik gz vastasyla okunan kirlilik deeri (ya/gres) 15 ppm snrnn altna dmse, atksu dearj hattndaki selenoid valfin otomotik olarak almas ile denize dearj edilmektedir. Kirlilik 15 ppm snrnn stnde ise atksu hattndaki selenoid valf kapanmakta ve atksu tekrar dinlendirme tankna geri dnmektedir.

ekil 2.20 Yal Atksu Operasyonlarnn leyii Son artma nitesi olan filtrasyon sisteminde kirli su iinde var olan az miktarda ya, sistem nitesinde bulunan 6 adet filtrenin st ksmnda birikmekte ve biriken ya st ksmdaki temiz yakt hattndan temiz yakt tankna alnmaktadr. Temiz yakt tanknda biriken ayrlm ya, istenildii takdirde tankerlere yklenerek satlmakta, ya seperatrlerinin altnda bulunan amur tanknda biriken amur ise belirli dnemlerde toplanarak lisansl tehlikeli atk bertaraf tesislerinde bertaraf edilmek zere (ZAYDA) uzaklatrlmaktadr (Zrhl, 2004).

58

ekil 2.21 Atklarn Bertaraf Edilmesi Artma amuru gibi depolama sahalarna kabul edilecek atklar tozma yapmamas iin salam ve szdrmaz torbalarda veya 1 tonluk big-bag torbalarda sevk edilmelidir.

ekil 2.22 Atklarn Naylonlu Varillerle Tanmas Naylonlu variller. zerleri szdrmayacak ekilde kapatlmaldr. Tesiste gemilerden toplanan sintine suyu miktar aylk yaklak 2000-8000 ton arasnda deimekte olup, bunun yaklak %10u ya olarak geri kazanlmakta, geri kalan miktar atk su eklinde kmakta, bu atk su ise artlarak uzaklatrlmaktadr (Zrhl, 2004). stanbulda TCDD tarafndan iletilen Haydarpaa Limannda Atk Alm tesislerinde teknolojinin eski olmas sebebiyle tesiste sadece depolama yaplmaktadr. Tesiste ayrma ilemi yaplamad iin alnan sv atk miktarnn dkl dikkat ekmektedir (Zrhl, 2004).

59

2.4

Gemi Kaynakl Deniz Kirlenmesinin nlenmesi

Gemi kaynakl deniz kirlenmesinin nlenmesi iin byk bir kirlilie sahip olan bu sularn baz ilemlere tabi tutulmas gerekmektedir. Bu amala alnacak balca tedbirler aada belirtilmitir. 2.4.1 Gemi inde Yal Su Ayrma Cihaz Ya Dkme Dzenleme ve Kontrol Sistemi. Yal su ayrma cihaz (seperatr), geminin her trl makine ve pompalarndan gelen yal suyun ya ve suyunu ayrmak zere kullanlr. Sintine seperatr gemilerin tonajlarna gre yerletirilmektedir. Yal su ayrma cihaznda yal su nce bir kaba amur tutucudan geer. Buradan santrifjn yapld blmeye gider (Samsunlu,1995). Bu seperatrlerin genelde alma prensibi, iine giren karmn yksek hzl bir dnme hcresinde ya ve suyun younluk farkndan yararlanlarak birbirlerinden faz olarak ayrlmas prensibine dayanr (oban, 1991). Burada helezonik dililerin etkisiyle su ve yan ayrlmas salanr. kta ya bir kontrole tabi tutularak, kirli ya tankna verilir. Ayrlm su ise kontrol edilerek denize verilir (Samsunlu,1995).

60

ekil 2.23 Yal Su Seperatr (Samsunlu,1995).

(1.Ya Toplama Odas, 2.Dnme Odas, 3.Elek, 4.Helezonlu Blme, 5.Vana, 6.Ya Toplama Cihaz, 7.Birletirme Blmesi, 8.Numune Alma Yeri, 9.Kaba amur Tutucu, 10.Kirli Ya Tank, 11.Dearj Vanas)

Bu sistem, denize dearj edilen yal suyun milyonda ka ksm ya ierdiini devaml kaydeden bir aletle donatlr. Tarih ve saati gsteren ve en az yl saklanan bir kayt tutma sistemi vardr. Ya dkme, dzenleme ve kontrol sistemi denize sv dklmeye balad anda ilemeye balar. Denize dklen ya miktar ilgili standartta izin verilen miktar at zaman denize dklmeyi otomatik olarak durdurabilecek zellikte olmaldr (Samsunlu,1995). Gemilerden denize dearj edilecek atk sular iin eitli parametreler verilmitir. Balca parametreler biyolojik oksijen ihtiyac (BOI5), sspanse (znmemi) madde ve koli miktarlardr. Gemilerden oluan atk sudaki BOI5 deeri 350-600mg/l arasnda deimektedir. Londra liman idaresi BOI5 20 mg/l ye drlmesini ngrmektedir. Bu deer Kanadada 50mg/l, Amerikada ise 100 mg/l dir. Trkiyede ise deniz kirlenmesi ile

61

ilgili en nemli yasalardan biri Su rnleri Kanununa gre yzey sularna dorudan verilecek kirli sudaki BOI5 50 mg/l olmaldr (Samsunlu,1995). 2.4.2 Vakumlu Tuvalet Sistemi Vakumlu tuvalet sistemi, son yllarda zellikle yolcu gemilerinde kullanlmaya balanmtr. Bu sistem sayesinde bekletme tanknn hacmi kltlebilir. Gemilerde kullanlan tuvaletler zel imalatlar olup, kk apl borularla bekletme tankna balanmtr. Bu sistemde atmosferik bir vakum oluturulmaktadr. Bu sistemdeki tuvaletlerde kullanlan su, normal sistemlerin %20-25i kadardr. Bu sistemin kullanmnn yaygnlamasyla evsel nitelikli atk suyun neden olduu deniz kirlenmesinde nemli lde gerileme beklenmektedir.

Bu sistemin avantajlar, sifon grevini su yerine vakum yapar ve yerekimine bal olarak alr . Bylece kan atk su miktar da azaltlm olur. Tek bir toplama tank ve fazla balant borusu gerektirmeden yerletirildii gibi malzeme masraf ve iiliin dk olmas da sistemin avantajlarndandr. Sistemin dezavantajlar ise, boru balantlar gibi zel aksamlar baldr. Bekletme tankna gelen atk su konsantredir. Kesin olarak havalandrmak gerekir. Vakumlu sistemde tuvaletlerden gelen ham atk su artma tankna gelir. Burada srekli bir geri devire tabi tutularak szc elekten geebilecek kadar kk paralara ayrlr. Elek srekli geri ykamaya tabi tutularak, kat paracklarn burada birikerek elei tkamas nlenir. Szc elekten geen atklar bir seri ktrme tankna verilirler. Bu tanklar iki veya daha fazla olabilir. ktrlen bu atklar artma tankna amur geri devir pompas yardmyla tekrar iletilirler ve yeniden bu ilemlere tabi tutulurlar. Atklarn dezenfeksiyonu hipokloritle klorlama eklinde gerekletirilir. Daha sonra k suyu gemi dna verilir (Samsunlu,1995).

62

2.4.3 Yal Atk Sulara Uygulanabilecek Artma Birimleri Atk su debisine, karakteristiine ve istenen k suyu kalitesine bal olarak; keltme, santrifj ayrma, koaglasyon, flotasyon, filtrasyon veya dier baz artma yntemleri kullanlr. Bu metotlar ayr ayr veya birka bir arada kullanlabilirler. keltme: Bu metot atk su bnyesinde yzer ve seyrek halde bulunan petrol atklar iin yaygn bir ekilde kullanlr. Temel olarak n artma adm veya son artmadr. Hidrolik ve teknolojik zelliklerin ve artma tipinin seiminde temel nitelikler; atk su miktar, petrol partikllerinin konsantrasyonu yine bu paracklarn dispersiyonu derecesi, kelme (younlama) ve kinetik stabilitesidir. Ek olarak mineral partikller (parack) madde varl da nemlidir (Samsunlu,1995). Suyun Petrol Seperatrleriyle Artlmas: Dey ve yatay ayrclar bu maksatla en ok kullanlan reaktrlerdir. Yatay ayrclarda hz 2-4 mm/sn ve dey ayrclarda 0,5 mm/sn olarak verilir. Bekletme sresi ikisi iin de 2-4 saattir. Boyutlandrma atk suda 5000 mg/l ya ve 500 mg/l nin zerinde AKM kabul ile yaplr. Ya paracklarnn da 80-10 m mertebesinde olduu bilinir. Dey akl tanklar 4-9 m yarapl dizayn edilirler ve kapasiteleri 12-44 l/sn dir. Dey akl tanklarn avantaj hidrostatik basn altndaki amurun alnma kolayldr ve bu reaktrde yzer haldeki yalar stten toplanarak uzaklatrlr. Yukar ak hz partikllerin kelme hznn %50-75i seviyesinde olmaldr. Tanka besleme yapan giri borusunda hz 30 mm/s dir.

En ok kullanlan ya ayrclar dikdrtgen planl 2-3 veya 4 paralel blml tanklar eklindedir. Yatay akl ayrclarda girite her blm uniform olarak su datlmal ve keltim zonuna giri yaplmaldr. Buradan savaklanarak ortak bir k blgesinden reaktr terk ettirilmelidir. En ok kullanlan yatay ayrc her biri 55 l/h lik (198 m3/h) kapasitedeki ksmlardan oluur. Tank uzunluu 9-36 m arasnda

63

deiir ve her bir ksmn genilii 2-6 m arasnda olur. Toplam derinlikse 2-4 mnin zerindedir. Su derinlii ise 1.2-2 m arasndadr. Bir blmn yzey alan 18-216 m2 arasndadr. Reaktrdeki su ak hz ise 3-8 m/s arasnda deiir. Bekletme sresi ise 2 saattir. Plakal Ayrclar: Yatay akl keltim tanklarnn eksiklii; kelen veya yzen paracklarn tank derinlii boyunca dey bir yol almak durumunda olmalardr. kelen ya da ykselen paracklarn hzl bir ekilde bir yzeyde younlaarak hareketlerine devam edebilmeleri iin tank iine yatayla belli bir a yapacak ekilde ince levhalar yerletirilir. Temel prensip ; yatay akl tankta keltim zonuna ykseklik boyunca levhalarla ayrarak, seri halde kk yksekliklere sahip keltim zonu oluturmaktr. Bu durumun avantaj, ak ksmdan paralel plakalar arasna giren yan niform olarak dalmasdr. Bu da mevcut hacmin daha faydal hale gelmesini salar. 1930lu yllarda hidroklinler kmr ve dier maden cevherlerinin zenginletirilmesi iin kullanlmtr. Daha sonra birok endstriye adapte olmutur. Basnl, basnsz ok kademeli ve bunlarn bileimi olarak atk su artma sistemlerinde kullanlrlar. Basnl olanlar temel olarak askda madde giderimin de kullanlmakla beraber bazen ya ayrma ileminde kullanlrlar. Hidroklinler yksek verimli alrlar, yksek verim iin dizayn rejimi basn ve hidrokline ait dier parametrelerin optimum olmasyla salanr .

Filtrasyon: Su ve atk su artlmasnda birok uygulanmas olan filtreler yal atk sularn artlmas iinde kullanlr. Bu amala kullanlan filtreler zel retim, fiber glass, odun yongalar, kuru ot, pirin kabuu ve dier maddelerde yasaklanm filtrelerdir. Son yllarda fiber granler plastik ve polisitren gibi sentetik malzemelerde filtre

64

dolgu malzemesi olarak kullanlmaktadr. Petrol atk sularnn artmnda filtre hz yavalarda 0,5m/h, hzllarda 2,15 m/h ve yksek hzl filtrelerde 25 m/h tir. Yzdrme: Yzdrme (flotasyon) yzebilen ve askdaki kat zerrecikleri ve yalar iinde bulunduu sv ortamdan ayrmak amacyla kullanlan bir yntemdir. Askdaki ve baz kebilen zerrecikler gaz kabarcklaryla birleerek mterek younluklar svnn younluundan daha dk hale gelmek sureti ile yzeye doru ykselirler. Yzeyde biriken zerrecikler bir syrcyla syrlmak sratiyle uzaklatrlr. Tasfiye edilmi su sv yzdrme nitesinin dip ksmna yakn yerden alnr. Yzdrme (Flotasyon) ilemini ileyi tarzna gre 5 ayr snfa ayrmak mmkndr. Bunlar; znm hava ile yzdrme, Elektroflotasyon , Havalandrma ile yzdrme, Vakum ile yzdrme, Tabii yzdrme.

2.4.4 Atk Su Artma Sistemi Gemilerde oluan atk sular ya bu gemilerdeki paket artma tesislerinde artldktan sonra denize verilir ya da atk sular gemide depolanr, gemi limana girdiinde limanda kurulu tasfiye tesisine veya limanda bulunan ehir artma tesisine ve yahut zel artma tesisine gtrlecek olan tanklara boaltlr. Dier bir yol ise, gemilerde depolanan atk sularn, dnya kurulularnca ak denizlerde belirlenmi noktalara boaltlmasdr. Bu durumda geminin atk sularn depolayacak yeterli bir hacimde tank olmaldr. Ayrca tankta bekleyen suyun kokma problemi vardr. Bu problemin giderilmesi iin gerekli nlem alnmaldr.

65

Gemilerde Paket Artma Sistemleri Havalandrmal Biyolojik Tesis; Bu sistem aktif amur tesisine dayal olarak alr. Kentsel aktif amur tesislerinde su 2-4 saat havalandrld halde uzun havalandrmal tesislerde 1-3 gn havalandrlr. Uzun havalandrmal sistemlerde oluan amurun kendi kendini stabilize etmesi gerekir. Havalandrma tanknn stlmas veya bulunduu ortamn scak olmas biyolojik ayrmay hzlandrr. Sistemde oluan amur; kan amuru aerobik olarak havalandrma, Yakma, Msaade edilen yerlerde denize dkme eklinde,

yolla uzaklatrlabilir. Uzun havalandrmal sistem havalandrma tank, ktrme tank ve dezenfeksiyon birimlerinden meydana gelir. Havalandrma tank geminin evsel atk sularnn geldii ilk birimdir. Atk su ierisinde bulunan kat, naylon, plastik gibi atklar bu tankn giriindeki bir elek tarafndan tutulur. Bu tankta atklar biyolojik olarak paralanarak giderilirler. Sistem iin gerekli oksijen geminin hava hattndan veya sistemin fleyicilerden alnan havann difzrlerden geirilerek kabarcklar halinde suda znmesi ile salanr. Su akm tankn st ksmndan yatay bir boru ile ktrme birimine gider. ktrme tanknda atk sudaki askda kat maddelerin ve aktif ktlenin ktrlmesi salanr. Tankn alt ksm koni eklinde yaplarak askdaki kat maddelerin daha kolay kelmesi salanr. Bu tanktan alnan aktif ktlenin belli bir oran geri devrettirilerek havalandrma tankna gnderilir. ktrme tanknn st fazndan alnan duru su klor tankna giderek dezenfektan madde ile direk temas eder. Bu srada znen madde aktif klor (Cl2) halinde suya

66

geer. Bu tanktaki bekletme sresi sudaki patojen mikroorganizmalarn lmesini salayacak ekilde seilir. Byle bir artma biriminden salanan artlm suyun zellikleri; BOI5 < 40 mg/l AKM < 40 mg/l Koliform < 200 adet / 100 ml koullarn salayacak ekildedir. Gemide Pissu Sisteminde Vakumlu Hava Tama Sistemi Bu sistem sayesinde bekletme tanknn hacmi kltlebilir. Gemilerde kullanlan tuvaletler zel imalat olup, kk apl borularla bekletme tankna balanmtr. atmosferlik bir vakum vardr. Buharlatrma veya Yakma: Gemide oluan atklarn buharlatrlma ilemi kokuya sebep olur. Yakma ileminde gaz veya elektrik kullanlr, dolaysyla pahal bir olaydr. Gemideki her bir tuvalet iin yaplacak yllk masraf 300 $ dr. Gerek buharlatrma gerekse yakma ileminde biriken kat maddenin gemiden uzaklatrlmas gerekir. Mekanik Kimyasal Geri Dnl Sistem Atk su ierisindeki organik maddeler kebilecek hale getirilmek iin kimyasal madde ilavesiyle ktrme tanklarnda ktrrler. st ksmdaki ksmen temizlenmi duru faz geminin tuvaletlerinde tekrar tuvalet ykama suyu olarak kullanlmak zere pompalanr. Fazla atk su denize dearj edilir. Sistemde meydana gelen amur;

Limanlarda depolanr, Ak denizde denize dearj edilir, Sahildeki en yakn tasfiye tesisine verilir.

67

2.5 Gemilerden Kaynaklanan Kirliliin nlenmesine likin Ulusal Mevzuat Amerikada EPA (Environmental Protection Agency-evre Koruma Acentas), gemilerden oluacak deniz kirlenmesini nlemek iin gemilerde paket artma tesisleri imal edilmesi gerektiini ifade ediyor. Japonyada atklar tlerek denize dearj edilir ve denize verilen atklar deniz yzeyine deil, denizin alt ksmna braklr. Trkiyede deniz kirlenmesinin nlenmesi ve faaliyetlerin ynlendirilmesi

bakmndan uygulanan balca kanun ve ynetmelikler; evre Kanunu ve buna dayal olarak karlan, Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii, Gemi ve Deniz Aralarna Verilecek Cezalarda Suun Tespiti ve Cezann Kesilmesi Usulleri le Kullanlacak Makbuzlara Dair Ynetmelik ve Gemilerden Atk Alnmas ve Atklarn Kontrol Ynetmelii, Sahil Gvenlik Komutanl Kanunu, Su rnleri Ynetmeliidir (Samsunlu, 1995) 2.5.1 evre Kanunu 2872 sayl evre Kanununa gre; Her trl atk ve art, evreye zarar verecek ekilde, ilgili ynetmeliklerde belirlenen standartlara ve yntemlere aykr olarak dorudan ve dolayl biimde alc ortama vermek, depolamak, tamak, uzaklatrmak ve benzeri faaliyetlerde bulundurmak yasaktr. Kirlenme ihtimalinin bulunduu durumlarda ilgililer kirlenmeyi nlemekle; kirlenmenin meydana geldii hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak iin gerekli tedbirleri almakla ykmldrler (m.8). 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunla 2872 sayl kanunun 20nci maddesi (idar nitelikteki cezalar) aadaki ekilde deitirilmitir (madde.14)

68

Bu Kanunda ngrlen yasaklara ve snrlamalara aykr olarak lkenin egemenlik alanlarndaki denizlerde ve yarglama yetkisine tbi olan deniz yetki alanlarnda ve bunlarla balantl sularda, tabi veya sun gller ve baraj glleri ile akarsularda; Petrol ve petrol trevleri (ham petrol, akaryakt, sintine, sla, slop, rafine rn,

yal atk vb.) tahliyesi veya dearj yapan tankerlerden, 1000 (dahil) gros tona kadar olanlar iin gros ton bana 40 Trk Liras, 1000 - 5000 ( dahil) gros ton arasnda olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton bana 10 Trk Liras, 5000 gros tondan fazla olanlara ise, yukardaki miktarlar ve ilave her gros ton bana 100 Kuru, Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden, 1000 (dahil) gros tona kadar olanlar iin gros ton bana 30 Trk Liras, 1000 - 5000 ( dahil) gros ton arasnda olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton bana 6 Trk Liras, 5000 gros tondan fazla olanlara ise, yukardaki miktarlar ve ilave her gros ton bana 100 Kuru, Petrol trevleri (sintine, sla, slop, akaryakt, yal atk vb.) veya kirli balast

tahliyesi yapan gemi ve dier deniz vastalarndan, 1000 (dahil) gros tona kadar olanlar iin gros ton bana 20 Trk Liras, 1000 - 5000 ( dahil) gros ton arasnda olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton bana 4 Trk Liras, 5000 gros tondan fazla olanlara ise, yukardaki miktarlar ve ilave her gros ton bana 100 Kuru, Kat atk brakan veya evsel atk su dearj yapan tanker, gemi ve dier deniz

aralarndan,

69

1000 (dahil) gros tona kadar olanlar iin gros ton bana 10 Trk Liras, 1000 - 5000 ( dahil) gros ton arasnda olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton bana 2 Trk Liras, 5000 gros tondan fazla olanlara ise, yukardaki miktarlar ve ilave her gros ton bana 40 Kuru, idari para cezas verilir. 2.5.2 Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii Deniz ve ky sular kullanm amalarna gre aadaki snflamaya tabi tutulur; Snf D I: Su rnleri retimi alanlar, Snf D II: Rekreasyon alanlar, Snf D III: Ticari, endstriyel ve dier kullanmlar sonucu etkilenen alanlar. Yukarda verilen snflamaya gre deniz suyu kullanm alanlar ve zellikleri aada belirlenmitir; a) Snf D I - Su rnleri retimi alanlar; Youn ticari balklk, su rnleri avcl yaplan ak denizler, Youn ky balkl ve kabuklu su rnleri yetitirme alanlar, Dalyanclk alanlar. Bu alanlardan beklenen deniz ve ky sular kalitesi iin Tarm ve Ky ileri Bakanl tarafndan belirlenen alc ortam standartlarna uyulur. b) Snf D II - Rekreasyon alanlar; Bu snfta plaj olarak kullanlan ky sular ile temas gerektirmesine baklmakszn sportif amala kullanlan deniz sular ve estetik mlahazalar iin gerekli deniz ve ky sularnn salanmas gereken standart deerler Tablo 3de verilmektedir. c) Snf D III Gemi ve deniz aralar ile ticari, endstriyel ve dier kullanmlar sonucu etkilenen alanlar.

70

Bu sularda genelde izelge 4.8de kalite kriterleri aranrsa da bu kalitenin altna dlmesiyle bu snftaki kullanm imkan aksamaz. Bununla beraber bu sularda kalite dmesine sebep olanlar dahi kirletme yasa nedeniyle takibe alnr ve 2872 sayl evre Kanununda ki meyyidelere tabi tutulurlar (madde 14). Herhangi bir amala kullanm asndan snflamaya alnm olsun ya da olmasn tm ky ve deniz sularnn salkl bir ortam halinde muhafazas iin, deniz sularnn genel kalite kriterlerine uymak esastr. Bu kriterler izelge 4.8de verilmitir. Su rnleri retimi yaplan deniz ve ky sularnn alc ortam standartlar Tarm ve Ky ileri Bakanlnca belirlenen standartlara uygun olmaldr. Su rnleri retimi alanlar alc ortam standartlar ile izelge 4.12 ve izelge 4.8de yer alan deerlerin bozulmasna neden olan faaliyetlere 2872 sayl Kanunun ilgili maddeleri gereince yaptrm uygulanr (madde 15). Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmeliinin Denizlerle lgili Kirletme Yasaklar ksmnda; Ynetmeliin 6 nc maddesinde verilen kirletici etkileri douran her trl deniz ve ky suyu kullanm ile boaltmlar tamamen yasaklanm veya izne balanmtr. Trkiyenin karasularna dorudan yaplacak dearj ve atk boaltmlarnn izinsiz yaplmasna getirilen yasaklama hkmleri, lkenin ekonomik kullanm hakk olan sulara dardan gelecek dolayl etkileri de ihtiva eder. Bu tr durumlarda dare, bu etkileri yaratan veya yaratma tehdidini oluturanlara kar gerekli tedbirleri alr. Buna gre; a) Hi kimse gerekli izni almadka yukarda belirlenmi sulara veya bu sular etkileyebilecek yakn sulara yasaklanm veya izne tabi klnm maddeleri, Trkiyeden veya Trkiye dndan getirerek boaltamaz ve atamaz. b) Trkiyenin hkmranlk blgesine giren denizlerde; gemi ve dier deniz aralarndan kaynaklanan petrol ve petrol trevli kat ve sv atklarn (sintine sular, kirli balast sular, sla (400 veya daha byk gros tonajl gemilerde makine tipi ve seferinin uzunluu gznnde bulundurularak akaryakt ve yalama yann temizlenmesi ve makine hacimlerindeki ya szmas sonucu ortaya kan herhangi bir ileme tabi tutulmayan ya kalnts), slop, ya, p, pissu ve benzeri atklar) ve

71

bu denizler zerindeki hava sahasnda seyreden uaklarn atklarnn sz konusu denizlere boaltlmas yasaktr. c) Petrol ve trevlerini ileyen, doldurup- boaltan, depolayan iletmeler kaza sonucu ve istenmeyen zel durumlar nedeniyle su ortamlarna petrol boalmas ihtimali gz nnde bulundurularak, gerekli petrolle mcadele rgt, ekipman ve malzemesini her an hazr bulundurmakla ykmldrler. d) Kaza nedeniyle yangn tehlikesinin bulunduu durumlar hari olmak zere, Bakanln uygun gr alnmadan su ortamna dalm petroln dibe ktrlmesi veya kimyasal dispersant kullanlarak seyreltilmesi yasaktr. e) Hafriyat artklar, moloz, artma ve proses art amurlar ve benzeri atklarn bertaraf amacyla deniz ve ky sularna boaltm yasaktr (madde 23). 2.5.3 Gemi ve Deniz Aralarna Verilecek Cezalarda Suun Tespiti ve Cezann Kesilmesi Usulleri ile Kullanlacak Makbuzlara Dair Ynetmelik Kirletme Yasana gre; Gemi ve deniz vastalarndan Trk Karasular ile serbest ve mnhasr ekonomik blgeler iinde kalan denizler, i denizler, boazlar, krfezler, limanlar, tabii ve suni gller, akarsular, kanallar ve bunlara ait kylara dorudan veya dolayl biimde balast ve sintine tahliyesi yapmak, her trl atk ve art dkmek yasaktr (madde 5). Sulara atlan, braklan ya da dklen; a) Petrol, petroll karm ve ya atklar, b) Dkme olarak tanan zehirli sv maddeler, c) Ambalajl bir ekilde veya konteynelerde, portatif tanklarda veya kara ve demiryolu tank vagonlarnda deniz yolu ile tanan zararl maddeler, d) Gemi ve deniz vastalarndan kan pis sular, e) Atlan pler, kat ve sv maddeler, kirletici olarak kabul edilir (madde 6).

72

Idari Ceza Vermeye Yetkili Amirler ; Bykehir Belediye Bakanlar: Bykehir belediye hudutlar iinde kalan sahillerimiz, boazlarmz ile liman ve krfezlerimizde; gl ve akarsularmzda yaplan kirletmeler iin cezalar Bykehir Belediye Bakanlar tarafndan verilir (madde 12). Sahil Gvenlik Bot Komutanlar: Bykehir belediyelerinin hudutlar dnda kalan denizlerimizde yaplan kirletmeler iin cezalar dorudan doruya Sahil Gvenlik Bot Komutanlarnca verilir (madde 13). Mlki Amirler: Bykehir belediye hudutlar dnda kalan yerlerde, yaplan kirletmeler ile deniz liman, btn gl ve akarsulara yaplan kirletmeler iin mlki amirlerin ceza verme yetkileri sakldr (madde 14).

2872 sayl evre Kanunu, 26 Nisan 2006 tarihli Resmi Gazetede evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun (Kanun No: 5491)la yeniden dzenlenmitir. 2872 sayl evre Kanununa istinaden karlm olan Gemi ve Deniz Aralarna Verilecek Cezalarda Suun Tespiti ve Cezann Kesilmesi Usulleri ile Kullanlacak Makbuzlara Dair Ynetmelik u an iptal durumundadr. Yeni ynetmelik de dzenlenme aamasndadr. Mevcut ynetmelik bilgi olarak yukarda verilmitir. Mevcut ynetmelikte idari ceza vermeye yetkili amirler ve sorumluluk sahalar belirtiliyor iken, 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun hkmlerine uyulup uyulmadn denetleme yetkisi Bakanla aittir. Gerektiinde bu yetki, Bakanlka; il zel idarelerine, evre denetim birimlerini kuran belediye bakanlklarna, Denizcilik Mstearlna, Sahil Gvenlik Komutanlna, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayl Karayollar Trafik Kanununa gre belirlenen denetleme grevlilerine veya Bakanlka uygun grlen dier kurum ve kurululara devredilir. Denetimler, Bakanln belirledii denetim usul ve esaslar erevesinde yaplr (madde 12).

73

2.5.4 Gemilerden Atk Alnmas ve Atklarn Kontrol Ynetmelii Trk limanlar iin Atk Alm Tesisleri Ynetmelii (Gemilerden Atk Alm Hizmeti Ynetmelii) 11 Mart 2004 tarih ve 25399 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Bylece MARPOL szlemesinin nemli bir gereinin yerine getirilmesi konusunda somut bir adm atlm oldu. Bir IMO szlemesi olan MARPOL, bir deniz kirlilii nleme yntemi olarak imzac hkmetlere limanlarnda gemilerin atklarn kabul eden tesisleri kurdurma ve altrma zorunluluu yklemitir. IMOnun lkemizdeki muhatab olan Denizcilik Mstearl, bu ynetmelii kartarak hem nemli bir hukuki boluu doldurmu, hem de bir uygulama amz kapatmak iin en nemli adm atmtr (http://www.turkishpilots.org.tr/DOCUMENTS/C_YALCIN_30_04_2004_Atik_Al m_Tesisleri_Yonetmeligi.htm). Limanlarn kabul edecekleri atk trleri ile ilgili olarak ynetmelik, MARPOL szlemesinin yrrlkte olan 4 teki uyarnca gemilerin normal operasyonu ile ortaya kan yal atklar (sintine suyu, sla ve slop), kimyasal tankerlerin tehlikeli yklerinin atklar, fosseptik sular ve p tanmlarn kapsar. Ayrca gemilerin yk atklarnn da tehlikesiz olmak kayd ile alnabilecei belirtmektedir. Atklar konusunda nemli olan, bu atklarn geminin normal operasyonlar sonucu ortaya km olmasdr. Yk olarak tanan ve ticari deeri olan atklar ve maddeler bu ynetmelik kapsam dndadr. Bu atklarn iinde ulusal evre mevzuatmza gre lkemiz kaynaklarna zarar verebilecek ve hastalk bulatrabilecek hayvan ve bitki atklar, tbbi ve enfekte atklar, zehirli, tehlikeli ve kimyasal madde atklar, byk miktarlarda bozulmu veya hasarlanm yk atklar varsa o zaman ilgili mevzuat erevesinde (rnein tehlikeli atklarn kontrol ynetmelii) ilem yaplmas gerekecektir. Liman iletmecisi, kabul ettii atn tehlikesi ile ilgili bir pheye dtnde derhal ilgili merciler ile temas kurmal ve gr istemelidir. Olumsuz gr verilen veya pheye dlen durumlarda tehlikeli olabilecek atklar alnmamaldr (http://www.turkishpilots.org.tr/DOCUMENTS/C_YALCIN_ 30_04_2004_Atik_Alim_Tesisleri_Yonetmeligi.htm).

74

11.03.2004 ylnda 25399 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Gemilerden Atk Alm Hizmeti Ynetmelii yrrlkten kaldrlm, yerine Gemilerden Atk Alnmas ve Atklarn Kontrol Ynetmelii 26 Aralk 2004 tarihinde 25682 sayl Resmi Gazetede yrrle girmitir. Trkiye'nin deniz yetki alanlarnda gemilerin normal faaliyetlerinden kaynaklanan atklarn deniz ortamna verilmesinin nlenmesi amacyla gemilerden; atklarn alnmas, depolanmas ve bertaraf tesislerine tanmas ile ilgili ilemlerin yaplmas ve bu amala limanlarda kurulmas ve iletilmesi gerekli olan atk kabul tesisleri ve atk alma gemilerine ilikin usul ve esaslar dzenleyen gemilerden atk alnmas ve atklarn kontrol ynetmeliidir. Bu Ynetmelik hkmleri; Trkiye'nin deniz yetki alanlarnda bulunan gemileri, bu alanlarda bulunan limanlarda yaplmas gerekli atk kabul tesislerini, atk alma gemilerini ve atklarn bertaraf tesislerine tanmasn kapsar (madde 2). Bu Ynetmelik, Denizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesi Hakknda Uluslararas Szlemesi (MARPOL 73/78 Szlemesi) hkmlerine dayanlarak hazrlanmtr. Gemilerden atk alnmas ve atklarn kontrol ynetmelii, gemilerin normal faaliyetleri sonucunda ortaya kan MARPOL 73/78 EK-I kapsamnda bulunan petrol ve petrol trevli kat ve sv atklar (sintine suyu, kirli balast, sla, slop, ya vb.), MARPOL 73/78 EK-II kapsamnda bulunan zehirli sv madde atklar, MARPOL 73/78 EK-IV kapsamnda bulunan pis sular ve MARPOL 73/78 EK-V kapsamnda bulunan p atklarn, atk olarak kabul eder. Deniz ve evresinin Korunmas hususunda, deniz kirliliini nlemek amacyla gemilerden kaynaklanan atklar evreye zarar verecek ekilde dorudan ve/veya dolayl olarak deniz ortamna brakmak yasaktr. Gemilerden kaynaklanan atklarn atk kabul tesislerine ve atk alma gemilerine verilmesi, alnmas, geici depolanmas ve bertaraf safhalarnda sorumlu zel ve tzel kiiler, evre ve insan salna zarar vermeyecek tedbirleri alrlar(madde 5).

75

Bu Ynetmelikte tanm yaplan atklar dndaki herhangi bir atn Bakanln izni dnda limanlara alnmas yasaktr (madde 6) Limanlarda; gemilerden kaynaklanan, atklarn alnmasna hizmet edecek yeterli kapasite ve teknik donanma sahip atk kabul tesislerinin mnferiden veya mtereken kurulmas zorunludur. Sorumlu liman yneticisi olmak kaydyla atk kabul tesisleri nc ahslar tarafndan da iletilebilir. Liman yneticileri, atk kabul tesislerini kurmak iin Bakanlktan lisans belgesi alrlar (madde 6). Liman yneticileri; Limanlarna gelen veya yanamak zere akta bekleyen gemilerden kaynaklanan ve bu Ynetmelikte tanmlanan atklar gemilerin talebi zerine geminin gecikmesine yol amakszn almakla, Atk alma gemilerinin tadklar atklarn sahip olduklar atk kabul tesislerine szleme yaparak almakla ve bu konuda gerekli ibirliini yapmakla, Sahip olduklar atk kabul tesislerinde toplanan atklar 2872 sayl Kanun ve ilgili ynetmeliklerin hkmlerine gre bertaraf etmek veya ettirmekle, EK-IVde yer alan gemilerden kaynaklanan atklarn transfer formunu doldurmak ve aylk olarak ilgili valiliklere gndermekle, MARPOL EK-I kapsamna giren atklarn alm srasnda oluabilecek evre kirliliinin nlenmesi ve ilk mdahalenin yaplabilmesi iin limanda; limana yanaan en byk gemi boyunun iki kat uzunlukta, bir tambura sarl, her an denize serilmeye hazr ve dklen atn yaylmasn engelleyecek yzc bariyeri limanda bulundurmakla, Atk alm ilemi esnasnda herhangi bir kaza, sznt veya tama olmas durumunda, kirliliin yaylmamas ve durdurulmas iin liman personeli tarafndan ilk mdahalede bulunulmasn salamak ve sorumlu liman bakanln derhal bilgilendirmekle, ykmldrler (madde 6). Bu Ynetmelikte tanm yaplan atklar dndaki herhangi bir atn Bakanln izni dnda limanlara ve atk alma gemilerine verilmesi yasaktr (madde 10).

76

Atklarn Tanmas ve Bertaraf lemleri; Atk kabul tesisleri ve atk alma gemileri sorumlular EK-IV de yer alan "gemilerden kaynaklanan atklarn transfer formu" her atk tr iin ayr ayr eksiksiz olarak doldurmakla ykmldrler. a) Atklar, gemiden atk alma gemisine alnyor ise; Gemilerden kaynaklanan atklarn transfer formu orijinal olarak atk veren gemi sorumlusu ve atk alma gemisi sorumlusu tarafndan drt nsha olarak doldurulur ve imzalanr. Bu Formun birinci nshas atk veren gemi sorumlusunda, ikinci, nc ve drdnc nshalar ise atk alma gemisi sorumlusunda kalr. Atk alma gemisi atklarn atk kabul tesisine tesliminde sz konusu nshalar atk kabul tesisi sorumlusu tarafndan imzalanr. mzalanan nshalarn bir nshas atk alma gemisi sorumlusunda dier iki nshas atk kabul tesisi sorumlusunda kalr. Atk alma gemisi sorumlular, kendilerinde kalan nshay yl sre ile yetkili ilgili kurumlarca istenildiinde hazr bulundurmak zere saklamak zorundadr. Atk kabul tesisi sorumlusu bir nshasn ilgili valilie gnderir, bir nshasn da kendisi alr. Kendisinde kalan nsha yl sre ile yetkili ilgili kurumlarca istenildiinde hazr bulundurmak zere saklanr. b) Atklar, gemiden atk kabul tesisine alnyor ise; Gemilerden kaynaklanan atklarn transfer formu orijinal olarak atk veren gemi sorumlusu ve atk kabul tesisi sorumlusu tarafndan nsha olarak doldurulur ve imzalanr. Bu Formun birinci nshas atk veren gemi sorumlusunda, ikinci ve nc nshalar ise atk kabul tesisi sorumlusunda kalr. Atk kabul tesisi sorumlusu bir nshasn ilgili valilie gnderir, bir nshasn da kendisi alr. Kendisinde kalan nsha yl sre ile yetkili ilgili kurumlarca istenildiinde hazr bulundurmak zere saklanr (madde 18).

77

Sintine suyu; 21/1/2004 tarihli ve 25353 sayl Resm Gazete'de yaymlanan Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinin ilgili hkmleri dorultusunda Kategori-II iinde deerlendirilir ve bertaraf iin Kategori-ll ve/veya Kategori-III bertaraf yntemleri esas alnr (madde 19). Petrol ve petrol trevli atklarn sintine suyu ile kartrlmamas kaydyla petrol rafinerilerine gnderilmesine Bakanlka uygun grlmesi durumunda izin verilir. Uygun grlmemesi durumunda, 27/8/1995 tarihli ve 22387 sayl Resm Gazete'de yaymlanan Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinin ilgili hkmleri dorultusunda bertaraf edilir (madde 19). Petrol ve petrol trevli kat ve sv atklar kabul edecek atk kabul tesisleri aadaki artlara haiz olmaldr. a) Tesis, limanda kullanma uygun, eriilir ve liman kullanan tm gemilerin ihtiyalarna yeter kapasitede olmaldr. b) Tesis, gemi tarafndan bildirim yapldktan sonra yirmi drt saat iinde geminin petrol ve petrol trevli atklarn alabilecek kapasitede olmaldr. c) Tesis, kirli balast transferinde, ilem baladktan sonra on saat iinde atk almn tamamlayacak kapasitede olmaldr. d) Tesis, sintine sular, sla ve slop almnda ilem baladktan sonra drt saat iinde atk almn tamamlayacak kapasitede olmaldr. e) Tesis, petrol ve petrol trevli atklar iin, MARPOL 73/78 EK-I'de lleri belirtilen uluslar aras standart boaltma balant flencine (atklarn topland tanktan kara ve deniz alc tesislerine vermek zere yaplan tahliye devresi sonundaki nihai balant aparat) sahip olmaldr. Bu balant flenci, gemilerin petrol ve petrol trevli atk boaltm devrelerine balanabilir zellikte olmaldr. f) Tesis, sla kabul iin en az on ton, sintine suyunun kabul iin en az onbe ton kapasitede tanka sahip olmaldr. g) Tesis, petrol ve petrol trevli sv atklarn ya alndktan sonra kalan su, 4 /9/1988 tarihli ve 19919 sayl Resm Gazete'de yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde yer alan snr deerlere uygun ekilde artlmaldr. h) Ham petrol yklemesi yapan limanlar ile gnde ortalama bin tondan fazla ham petrol harici petrol ve petrol rnleri yklemesi yapan limanlarn atk kabul

78

tesislerinde, sla kabul iin en az on ton, sintine suyu kabul iin en az onbe ton, kirli balast kabul iin liman kullanan ve temiz balast tank (CBT), ayrlm balast tank (SBT) veya ham petrol ykama (COW) sistemleri olmayan en byk geminin yk tama tonajnn en az yzde otuzu kadar, slop kabul iin liman kullanan en byk geminin yk tama tonajnn en az yzde iki buuu kapasitede tanklara sahip olmaldr. ) Tersaneler, bu maddenin (b), (c) ve (d) maddelerine uymak zorunda deildir. Atk kabul tesisleri gemi tersaneden kmadan nce atk alm ilemlerini tamamlayacak kapasitede olmaldr. Ayrca tersanelerde en az; gemilerin yakt tanklar temizliinden kan yal su iin hizmet verilen en byk geminin yakt tanklar toplam kapasitesinin yzde sekizi kadar kapasitede, slop kabul iin, hizmet verilen en byk tankerin tama kapasitesinin binde biri kadar kapasitede, kirli balast ve tank ykama sular iin hizmet verilen en byk tankerin tama kapasitesinin yzde drt buuu kadar kapasitede, sv yk at iin hizmet verilen en byk tankerin yk tama kapasitesinin yzde biri kadar, ham petrol tankerlerinin yk tama kapasitesinin yzde biri kadar, siyah rn tankerleri iin yk tama kapasitesinin binde bei kadar ve beyaz rn tankerleri iin yk tama kapasitesinin binde ikisi kadar kapasitede tanklara sahip olmaldr (madde 20). Lisans Alma Zorunluluu Olmayan Limanlar ve Ykmllkleri; Karasularmzda Tarifeli Sefer Yapan Gemilerin yolcu almak iin yanat limanlarn, balk barnaklar ve yat yanama kapasitesi elli yat altnda olan Marinalar-Yat limanlarnn yneticileri lisans almak zorunda deildir (madde 24). Sz konusu limanlar faaliyet alanlarna uygun olarak en az 2 m3 kirli ya, 5 m3 yal atk, 4 m3 pis su ve uygun miktarda p atklarn kabul edecek atk kabul tesislerine sahip olmaldr (madde 24). Tesislerin kurulmas ve iletilmesinde ilgili evre ve salk mevzuat hkmleri sakldr. Bu iletmelerin bulunduklar yerlerden sorumlu valilikler ve liman bakanlklar sz konusu tesisleri denetlemekle grevlidirler. Bu maddenin kapsamna giren liman yneticileri tesislerinde retilen ve depolanan atklarn bu

79

Ynetmeliin 19ncu maddesi kapsamnda bertaraf etmek veya ettirmekle ykmldrler. Bu madde gereklerine uymayan limanlarn faaliyetlerine izin verilmez (madde 24). Atk kabul tesislerinin ve atk alma gemilerinin verecekleri hizmetler gemilerden alnacak bir cret karlnda yaplr (madde 26).Atk kabul tesislerini denetleme yetkisi ve ykmll Bakanlk ve valiliklere, atk alma gemilerini denetleme yetkisi ve ykmll ise Bakanlk, valilikler ve liman bakanlklarna aittir (madde 27).Bu Ynetmelik hkmlerine aykr hareket edilmesi durumunda 2872 sayl Kanunun ilgili idari ve cezai hkmleri uygulanr (madde 28). 2.5.5 Sahil Gvenlik Komutanl Kanunu Bu Kanunun amac, Trkiye Cumhuriyetinin btn sahillerinde, i sular olan Marmara Denizi, stanbul ve anakkale boazlarnda, liman ve krfezlerinde, karasularnda, mnhasr ekonomik blgesi ile ulusal ve uluslararas hukuk kurallar uyarnca egemenlik ve denetimi altnda bulunan deniz alanlarnda, kanunlarla kendisine verilen grevlerin uygulanmas ve yetkilerin kullanlmas maksadyla Sahil Gvenlik Komutanl tekiltn kurmak, grev ve yetkilerini dzenlemektir.

Silahl bir gvenlik gc olarak kurulan Sahil Gvenlik Komutanlna ayn yasa ile dier grevlerinin yannda deniz kirliliini nleme grevi de verilmitir. evre Kanununda ngrlen Kirletme Yasana aykr eylemleri izlemek ve nlemek, evre Kanununun 22. maddesinde belirlenen cezay kesmek ve Mal Mdrlne yatrmak grevi 2692 sayl kanunun 4. maddesi ve bu kanuna dayanlarak karlan SG Komutanl dari ve Adli Komutanlna verilmitir. grevlerine ilikin tzn 3.maddesi ile SG

2.5.6 Su rnleri Ynetmelii Su rnlerine veya bunlar tketenlerin veya kullananlarn salna veya istihsal vastalarna zarar veren maddelerin i sulara ve denizlerdeki istihsal yerlerine veya civarlarna dklmesi ve dklecek ekilde tesisat yaplmas yasaktr. Dklmesi

80

yasak olan zararl maddeler ve alc ortama ait kabul edilebilir deerler, ynetmelikte verilmektedir. Sulara boaltlacak zararl atklar, Ynetmeliin 6 sayl Ekinde gsterilen kabul edilebilir deerlere indirildikleri takdirde, i sulara ve denizlerdeki su rnleri istihsal yerlerine veya civarlarna dklebilir (madde 12). 2.5.7 Ulusal Mevzuatmzda Ya ve Gres Miktarlarna Ait Standart Deerler Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmeliine gre; Ktaii Su Kaynaklarnn Snflarna Gre Kalite Kriterleri, Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterleri, Petrol Sanayii (Petrol Dolum Tesisleri ve Benzerleri), Tersaneler ve Gemi Skm Tesisleri
(*)

Atksularn Atksu Altyap Tesislerine Dearjnda ngrlen Atksu Standartlar izelge 2.29, izelge 2.30, izelge 2.31, izelge 2.32 ve izelge 2.33de verilmitir. izelge 2.29 Ktaii Su Kaynaklarnn Snflarna Gre Kalite Kriterleri (Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii)
Su Kalite Parametreleri Ya ve gres (mg/l) SU KALTE SINIFLARI I II 0.02 0.3 III 0.5 IV > 0.5

izelge 2.30 Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterleri (Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii)
Parametre Ham petrol ve petrol trevleri (mg/l) Kriter 0.003 Dnceler Su, biyota ve sedimanda ayr deerlendirilmeli ve tercihen hi bulunmamaldr.

izelge 2.31 Petrol Sanayii (Petrol Dolum Tesisleri ve Benzerleri) (Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii)
Parametre Ya ve gres (mg/l) Kompozit Numune 2 Saatlik 40
(*)

Kompozit Numune 24 Saatlik 20

izelge 2.32 Tersaneler ve Gemi Skm Tesisleri Ynetmelii)

Parametre Ya ve gres (mg/l) Kompozit Numune 2 Saatlik 20

(Su Kirlilii ve Kontrol

Kompozit Numune 24 Saatlik 10

(*) Deniz ortamnda alc ortam standartlarna genelde uyulaca gibi (izelge 4.8)yakn evrede ky koruma blgelerinde rekreasyonel kullanm sz konusu olduu taktirde, bu blgelerde rekreasyon standartlarnn ihlaline yol almayacaktr.

81

izelge 2.33 Atk sularn Atk su Altyap Tesislerine Dearjnda ngrlen Atk su Standartlar (Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii)
Parametre Ya ve gres (mg/l) Katran ve petrol kkenli yalar (mg/l) Kanalizasyon Sistemleri Tam Artma ile Sonulanan Atk su Altyap Tesislerinde 250 50 Kanalizasyon Sistemleri Derin Deniz Dearj ile Sonulanan Atk su Altyap Tesislerinde 50 10

Su rnleri Ynetmeliine gre alc ortama ait kabul edilebilir deerler ve sulara boaltlabilecek atklar listesi izelge 2.34 ve izelge 2.35de verilmitir. izelge 2.34 Alc Ortama Ait Kabul Edilebilir Deerler (Su rnleri Ynetmelii)
Kimyasal Maddenin Ad Ya ve Gres (Evsel Atklardan) Ya ve Gres (Endstriyel Atklardan) Kabul Edilebilir Deer (mg/l) 3.0 1.0

izelge 2.35 Sulara Boaltlabilecek Atklar (Su rnleri Ynetmelii)

Parametreler Ya ve Gres (Evsel Atklardan) Ya ve Gres (Endstriyel Atklardan) Kabul Edilebilir Deer (mg/l) 30.0 10.0

Aklamalar:(1) Atk suda bu parametrelerin birden fazlasnn bulunduu hallerde, her parametrenin tespiti iin ayr ayr analiz yaplr. llen deerlerin, kabul edilebilir deerler ierisindeki % oranlar hesaplanr. Bu % deerlerin toplam 100 geemez.

82

2.6

Gemilerden Kaynaklanan Kirliliin nlenmesine likin Uluslararas

Mevzuat 2.6.1 Denizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesine Dair

Uluslararas Szleme MARPOL 73/78 Denizlerin gemilerden kirlenmesinin nlenmesine ynelik uluslar aras szlemeler 20. yzyln ortalarndan itibaren grlmeye balamaktadr. Denizlerde petrol tamacl 19. yzyln sonunda balamtr (IMO, 2002). 1976 ylnda imzaya alm bulunan "Akdeniz'in Kirlenmeye kar Korunmas" szlemesi ve ilgili protokollerin tamam yrrle girmitir. Trkiye bu anlamaya imza atm ve taraf olmutur (MEDPOL) . 1973 ylnda "Denizlerin Gemilerden Kirlenmesini nleme Szlemesi" ve 1978'de bulunla ilgili protokol imzaya alm, dnya deniz ticaretinin % 50 grostonuna sahip 15 lkenin kabulnden sonra yrrle girmitir. (MARPOL). Szlemenin amac; 1. Denizin petrol artklar ve dier zararl maddelerle kirletilmesinin tamamen nlenmesi, 2. Kaza ile olabilecek kirletmelerin en aza indirilmesidir (Samsunlu, 1995). Gemilerden kaynaklanan deniz kirliliinin en aza indirilmesi, uluslararas kurallara uymakla salanabilir. Trk karasularnda deniz ortamnn gemilerden kaynaklanan kirlilikle bozulmasn nlemek ve deniz kirlenmesinin en aza indirmek amac ile limanlarda yeterli atk alm tesislerinin kurulmasn, iletmesini, denetlemesini temin etmek gerek ulusal gerekse lkemizin taraf olduu uluslararas szlemeler gerei bir zorunluluktur. Denizlerin deniz ve ky kaynakl olaylarla kirlenmesinin nlenmesi fikri ciddi olarak 1950li yllarda nemsenmeye balanmtr. Deniz kirlilii gemilerden kaynakland

83

oranda belki daha da fazlasyla karadan kaynaklanmaktadr. Kanalizasyonlarn, byk fabrika atklar yannda akarsularla tanan ehir pislikleri, tarm yaplan blgelerdeki gbre ve bcek ilac artklar denizi nemli lde kirletmektedir. Denizden kaynaklanan kirlenmelere ya olaan gemi ilemleri ya da denizde meydana gelen kazalar sebep olmaktadr. Alnan tm nlemlere ramen deniz kaynakl kirlilik nlenebilmi deildir. Birlemi Milletler in konu ile ilgili eksperlerinin verdii rapora gre her yl yaklak 2.35 milyon ton petrol denize karmaktadr. Bunun %15 kadar doal petrol szntlarndan kaynaklanmakla beraber gemilerden kaynaklanan miktar alnan nlemlerle daha az orana inmektedir. Bu azalmann en nemli sebebi deniz kirlilii ile ilgili olarak uluslararas alanda almalarn srdren IMO ve bata MARPOL olmak zere deniz kirliliinin nlenmesi ile ilgili tm dzenlemelerdir. Gemi sanayinin ve deniz tamaclnn uluslararas doas sebebiyle denizcilik ilemlerinde gvenliin gelitirilmesi ve sorunlarn zlmesi her lkenin tek bana almas yerine uluslar aras dzeyde tm lkelerin ibirlii ile hareket edilmesiyle baarya ulalabilecei aktr. Ancak bununla birlikte birok uluslararas szleme yaplm olmasna ramen bu szlemelerin uluslararas alanda uygulanmasnn salanmas ve lkeler arasnda koordinasyonun kurulmas bu szlemelerin onaylanmas kadar nem tamaktadr. IMO kurulduu tarihten bu yana deniz kirlilii problemine nem vermi ve bu konudaki almalarn yllar iinde daha da younlatrmtr. 1954 tarihli Petrol Kirlilii Antlamas (OILPOL), petrol kirliliinin etkilerini denetim altnda tutmak iin dzenlenmi ilk byk antlamayd. Ancak takip eden yllarda kirlilik nlenemez bir ekilde art gstermitir. Bunun zerine 1962 ylnda toplanan bir konferansta 1954 OILPOL Antlamasnda deiiklikler yaplarak yeni nlemler konulmutur. 1967 ylnda meydana gelen Torrey Canyon kazas, zc bir ekilde dzenlemelerin kapsamlarnn yeterli olmadna ve petrol tamaclnn deniz evresine verebilecei zararlarn ne kadar byk olduunu gzler nne serdi. Bu felaketi takiben IMO 1969 ylnda 1954 Antlamasn tadil eden bir seri antlamalar ve protokoller ortaya koydu. Ayn yl iki antlama kabul edildi. Birincisi, sahil

84

devletlerinin ak denizlerdeki petrol kirliliine sebep olacak olaylara mdahale hakk tanyan, Ak Denizlerde Petrol Kirlilii Douracak Kazalar Olduu Takdirde Mdahale le lgili Uluslararas Szleme ve ikincisi de, gemi ya da yk sahibini petrol sahibinin petrol kirliliine sebep olan kaza sonucu olarak katlanlan zarardaki hukuki sorumluluklar ile ilgili Deniz Kirlenmesi Zararlarnda Hukuki Sorumluluk Hakknda Uluslararas Szleme idi. Bu antlamalarla konulan sorumluluk limitlerinin yeterli olmad grleri baz olaylarda da kantlannca 1971 ylnda IMO tarafndan Petrol Kirlilii Zararlarnn Tazmini in Uluslararas Fon Kurulmas Hakknda Antlamay kabul eden bir konferans dzenlendi. Bu antlama 1978 ylnda yrrle girdi. Merkezi Londrada bulunan Petrol Kirlilii Zararlarnn Tazmini in Uluslararas Fon (IOPC) Tekilat tarafndan ynetilen bu fon, gemi sahibine sorumluluk ykleyen Hukuki Sorumluluk Antlamasndan farkl olarak, kirlenmeye sebep olan kaza sonucu madur olanlara Hukuki Sorumluluk Antlamas uyarnca mevcut tazminat aan miktarlar bakmndan ek tazminat salamak iin kurulmutur. Bylece tazminatn arl gemi sahipleri ile yk ilgilileri arasnda eit olarak paylatrlm olmaktadr. Genel Olarak Marpol ve Kurallar: Gemi kaynakl deniz kirlenmesinin nlenmesi konusunda ilk uluslar aras szleme 1954 tarihli Denizin Petrol ve Trevleri le Kirlenmesinin nlenmesi Szlemesi (OILPOL, 1954)dir. 1954 tarihinde imzalanan bu szleme ile petrol ve trevleri ile denizin kirlenmesini nleyici kurallar getirilmitir. zellikle petrol ve trevlerini tayan tankerlerin sefer boyunca tadklar petrol ile kark balast sularn hibir artmadan geirmeksizin denize basmalar, gemiler yolu ile oluan deniz kirliliinin en nemli sebeplerinden biridir. Bu szleme ile tankerlerin kirli balastlarn ve dier gemilerin makine dairelerinde oluan yal sintine sularn direk denize basmalarna yasak getirilmitir. Gemiler kirli balast ve sintine sularn ancak artma yaparak ve kydan belli mesafede denize basabileceklerdir. 1958 ylnda yrrle giren Denizin Petrol ve Trevleri ile Kirlenmesinin

nlenmesi Szlemesi, 1962, 1969 ve 1971 tarihlerinde baz deiikliklere

85

uramtr. Bu szlemenin sadece petrol ve trevleri ile oluan kirlilie dair ykmllkler getirmesi ve uluslar aras ortamda fazla uygulanmamasndan dolay yeni bir szlemenin yaplmas ihtiyacn dourmutur. Bu ihtiyalar gidermek petrol ve trevleri dnda gemilerle tanan btn zehirli svlarla oluan kirliliin nne gemek iin 1974 ylnda Gemilerin Neden Olduu Kirlenmenin nlenmesine Dair Uluslar aras Szleme (MARPOL) kabul edilmitir (IMO 2002). Gemiler tarafndan meydana getirilen deiik kaynakl kirlenmelere ilikin kurallar Szlemenin 5. Ekinde yer almaktadr. Szlemeye taraf olmak iin iki eki kabul etmek gerekir. Dier ek ise ihtiyaridir. EK I - Denizlerin petrol ile kirletilmesini nleyici kurallar. (2/10/1983'de btn taraflarca kabul edilerek yrrle girdi.) EK II - Dkme zehirli sv maddelerin meydana getirdii kirletmenin kontrol iin gerekli kurallar. (6/4/1987'de btn taraflarca kabul edilerek yrrle girdi.) EK III - Ambalajl bir ekilde veya konteynrlarda, portatif tanklarda veya kara ve demiryolu tank vagonlarnda deniz yoluyla tanan zararl maddelerle kirlenmenin nlenmesi iin kurallar. EK IV - Gemilerden kan pis sulardan denizlerin kirlenmesini nlemek iin kurallar. EK V - Gemilerden atlan plerle deniz kirlenmesini nleyecek kurallar. (31/12/1988'de btn taraflarca kabul edilerek yrrle girdi.) Ana szlemenin 5nci maddesinin drdnc fkrasnda: "Szlemeye taraf

olmayanlara ait gemiler sz konusu edildiinde, bu szleme gereklerini ve bu gemilere kar hogrl davranlmamasn salayacak ekilde uygulayacaklardr" denilmektedir. 1973 ylnda kabul edilen MARPOL 73/78 Szlemesi 15.1.1974 tarihinde imzaya alm ve ancak 2 Ekim 1983de yrrle girmitir. 1978 ylnda szlemenin

86

kabul ve onaynn ok yava olduunun grlmesi (1978 ylnda sadece 3 lke bu szlemeyi onaylamt ki bunlarn dnya deniz filosundaki yeri nemsemeyecek kadar kkt) 1976/1977 knda meydana gelen tanker kazalarnn okluu, 6-17 ubat 1978 tarihleri arasnda Tanker Gvenlii ve Kirliliin nlenmesi Hakknda Uluslararas Konferans nn (TSPP The International Conference on Tanker Safety and Pollution Prevention) dzenlenmesine sebep olmutur. Bu konferansta, ham petroln ykanmas gibi teknik ilemler ve korumal yerletirilmi safra depolar trnden deitirilmi koullar ieren, daha fazla tedbire yer veren, MARPOL 1973 Szlemesinin kurallarn daha abuk ve kapsaml olarak yrrle konulmasn kabul eden bir protokol kabul edildi. Szlemenin ve bu protokol ve eklerinin hkmlerinin tek bir metin gibi birlikte okunacak ve yorumlanacak oluu Szlemenin MARPOL 73/78 olarak bilinmesine ve anlmasna yol amtr. O gnden bu yana onaylayan lke says 95e ve bu szlemeyi onaylayan lkelerin ticaret gemilerinin tonajlar toplam dnya toplam tonajnn %93.48ine ulamtr. Bu anlamaya imza koymu olsun olmasn, bir lkenin gemileri, anlama koullarna uymad takdirde dnyann byk limanlarna sokulmamaktadr. Anlama hkmlerinden kamak isteyen gemiler, anlamaya taraf olmayan lkelerin ve denizlerde denetim yapamayan lkelerinde karasularnda ve hatta i sularnda denize basmaktadrlar. MARPOL anlamas, uygulama asndan ana dalda incelebilir; 1.Gemilerin denize basacaklar petrol artklarn ieren sularn, suya baslmadan nce, iindeki ya orannn belli bir dzeye indiren teknik donanmlar, bu donanmlarn uygun bir ekilde alp almadn kendiliinden denetleyen (monitring) mekanizmalar, bu donanmlara sahip olmad takdirde denize atk su basmayacan taahht eden gemiler iin dzenlenen muafiyet belgeleri ve sertifikalar. 2. Petrol ykleme boaltma terminallerinde, onarm yaplan limanlarda, atk gemi sularn alacak ve bunlar artacak uygun tesislerin bulundurulmasnn zorunlu klnmas.

87

3. Btn bunlara ramen denizi kirletmeye teebbs eden gemilerin denetimi, tehisi, yakalanmas ve gerekli meyyidelerin uygulanmasn salayacak tekilat. Ek-1 Petrol le Kirlenmenin nlenmesine likin Kurallar Drt ana blmden olumaktadr: lk blmde genel kavramlara ve tanmlara yer verilmitir. kinci blm, Gemilerin letilmesi Srasnda Kirlenmenin Kontrol in Kurallar baln tamakta ve petroln boaltmnn kontrol ve zellikle zel alan olarak kabul edilen yerlerde yasaklanmas ve kirlenmenin kontrol iin uygulanacak metotlar ve gemilerin dolanm bu blmn ieriini oluturmaktadr. Gemilerde eitlerine gre genel olarak kirliliin nlenmesi tedbiri olarak tehiz edilmesi bu ek ile zorunlu tutulan sistem ve dzenler olarak balklar halinde yledir: a) Petrol boaltm izleme ve kontrol sistemi (PBK) ve kayt aleti, bir petrol tankeri msaade edilen miktar ve oranda denize petrol boaltabilmesi iin Tekilat tarafndan gelitirilmi PBK artname ve esaslarna uygun yaplm bir sistemle donatlmas gereklidir. b)Slop tank dzeni, tankerlerde yk tanklarnn temizlenmesi ile ve bu tanklardan kacak kirli balast kalntlar, tank ykama sularnn ve sv atklar denize uygun ekilde boaltmn salamak iin aktarlaca tanklarn tahsis edilmesi ve uygun imkanlarn, tertibatlarn salanmas gereklidir. c) Petrol filtre cihaz, sintine boaltmn kontrol iin petrol tanklarnda balast suyu tamayan 400 ve daha yukar gros tondaki ve 10000 gros tondan daha kk her gemi tarafndan bulundurulmak zorundadr. d)Petrol atklar (Sludge) iin tanklar, 400 ve daha yukar gros tondaki gemilerde, makine tipi ve seferin uzunluuna gre akaryakt ve yalama yann temizlenmesi

88

ve makine hacimlerindeki ya szmas sonucu ortaya kan ve ilenemeyen petrol kalntlarn almak zere tanklar bulunmaldr. nc blm, Petrol Tankerlerinin Borda ve Karinalardaki Hasarlar Yznden Meydana Gelebilecek Deniz Kirlenmesinin En Alt Dzeye ndirilmesi in Yaplmas Gerekenler bal altnda, yk tankerlerinin dzeni ve boyutlarnn snrlandrlmas, blmeleme ve denge hususlarnda teknik hesaplamalara ilikin dzenlemelere yer vermektedir. Drdnc blm, Petrol Kirlilii Olaylarndan Kaynaklanan Kirlenmenin nlenmesi hakknda olup 4 Nisan 1993de yrrle girmitir. Bu blm altnda Petrol Kirlenmesi Acil Durum Plan dzenlenerek 1990da tm gemilerin Petrol Kirlilii Acil Durum Plan tamasn zorunlu klan, Petrol Kirliliine Kar Hazrlk, Mdahale ve birlii Hakknda Uluslar aras Szleme (OPRC) Szlemesi ile bir uyum yaratlmas dnlmtr. Ek-1e ait 3 adet eklenti mevcuttur: 1 Sayl Eklentide, Petrol Listesi yer almaktadr. 2 Sayl Eklenti Petrol Kirlenmesinin nlenmesi in Uluslararas sertifikasnn (IOPC) Formunu ve ilavelerini gstermektedir. 3 Sayl Eklenti, Petrol Kayt Defterlerinin eklini ve kaydedilecek hususlar gstermektedir. Petrol ile kirlenmenin nlenmesine ilikin kurallar, yal atk sularn denize dearjnn izin verilebilir limitlerini belirler ve szlemeyi imzalayan devletler iin uyulmas mecburidir. Bu limitler dahilinde k dearjnn mmkn klan ekipman ve gerekli yalarn ina koullarn kontrol etmeyi ve dzenlemeyi amalar. Yal su karmlar iki kategoriye ayrlr. Fuel-oil/su Kargo-oil/su Makine dairesinden gelen sintine suyu Petrol tankerlerinin kargo tanklarndan oluan su

Fuel-oil su karmnn gemiden denize dearjnda bu sularn ayrlmas ve filtrelerden geirilmesi gereklidir. Limitlerin zerindeki yal su karmlarn gemide tutmak iin amur tanklar gereklidir.

89

Tankerler sz konusu ise, balast tanklarn temizlemek ve ham petrol atklarnn ykanmas iin tanklar bulunmaldr. Kirli balast atklarnn ve kargo tanklarnn ykama suyunun gemide bekletilmesi iin de tanklar bulundurulmaldr. Gemiden denize dearjn istenilen limitler dahilinde tutulabilmesi iin bir ya izleme ve kontrol sistemi gereklidir. Ham petrol ve petrol rn tankerlerinde tanan yklerden dolay oluan petrol kaynakl atklar. Bu atklar aadaki gibi balca gruplara ayrabiliriz; Kullanlm yalama ya, Kirli balast suyu, Fuel atklar, Petroll tank ykama sular, Petroll sintine sular, Petroll amur kalntlar. (Satr ve Alkan, 2004).

EK-2 Dkme Zehirli Sv Maddelerle Deniz Kirlenmesinin Kontrol in Kurallar 6 Nisan 1987 tarihinde yrrle girmitir. Bu Eke ilikin 5 adet Eklenti mevcuttur: Eklenti-1 Zehirli Maddelerin Snflandrlmas lkeleri bal altnda zehirli sv maddeleri 4 kategoriye ayran esaslar belirtilmitir. Eklenti-2, Dkme Olarak Tanan Zehirli Sv Maddelerin Listesi bal altnda altnda tek tek sayma yoluyla tankerlerle tanan ve zehirli sv madde olarak kabul edilen maddeler belirtilmitir. Eklenti-3, Dkme Olarak Tanan Zehirli Sv Maddelerin Listesini

dzenlenmitir.

90

Eklenti-4, Zehirli sv maddeleri dkme olarak tayan gemiler iin bulundurulmas zorunlu olan belgelerden Yk Kayt Defterinin eklini ve kaydedilecek hususlarn listesi dzenlenmitir. Eklenti-5, Zorunlu belgelerden olan Zehirli Sv Maddelerin Dkme Olarak Tanmas in Deniz Kirlenmesini nleme Uluslararas Belgesi, 1973 formu yer almaktadr. EK-3 Denizyolu ile Ambalajl Olarak Tanan Zararl Maddelerle Kirlenmenin nlenmesine likin Kurallar 1 Temmuz 1921de yrrle girmitir. Bu Ekin uygulamasnda yeknesaklk salanmas iin Uluslararas Denizde Tanan Tehlikeli Maddeler Kodunun (IMDG Code) dikkate alnmas kararlatrlm ve Ocak 1991de yrrle giren deiikliklerle de, deniz de kirletici olarak saptanan 600 madde sz edilen Kodun kapsam iine alnm ve bunlarn tanmas hususunda detayl hkmler getirilmitir. EK-4 Gemilerden Atlan Pis Sularla Kirlenmenin nlenmesine likin Kurallar Halen yrrle girmemi bir Ek olup bu Eki onaylayan lke says 37yi ve tonajlar toplam ise dnya tonajnn %40n bulmutur. gemilerden atlan pis sularla kirlenmenin nlenmesi uluslararas sertifikasnn eklinin dzenlendii bir adet eklentisi vardr. EK-5 Gemilerden Atlan plerle Kirlenmenin nlenmesine likin Kurallar 31 Aralk 1988de yrrle girmitir. Kapsamna tm gemileri almaktadr. Bu Ek hkmlerinin uygulanmas ve hayata geirilmesi iin ayrca ayrntl bir ynetmelik kartlmtr.

91

Marpol 73/78 szlemesi, taraf lkelere limanlarna gelen gemilerin kat ve sv atklarn almak zere atk kabul tesisi oluturma zorunluluunu getirmitir. Szleme kurallarna gre gemilerin denize ya, ya karm, p ve pis su dkmesi yasaklanmtr. Denize dklmesi yasaklanan atklar, limanlardaki atk kabul tesislerine boaltlmak zere gemilerdeki tanklarda biriktirilecek ve bu atklar geminin gittii limandaki atk kabul tesislerine boaltlacaktr. Denizlerde gemilerden oluan kirlilik olaylarnda tanker kazalar daha popler olmasna karn sintine ve kirli balast sularnn denize baslmas, pissularn ve plerin denize dklmesi olaylar daha sk gerekletiinden kirlilik etkisi daha byk olmaktadr. Szleme iinde gemilere, denizlere boaltlmas yasaklanan uygun yerlerde biriktirmek zorunluluu getirirken, limanlara da sintine ve balast sularn, pis su ve pleri gecikmeye meydan vermeyecek ekilde alacak atk kabul tesisi oluturma ykmll getirmitir (Saytay, 2002). 2.6.2 Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmasna Dair 1976 Barselona Szlemesi Szlemeye taraf Akdeniz lkeleri blgenin kirlenmesine kar tm nlemleri alacaklarn ve birbirleri ile dayanma ierisinde koruma yapacaklarn taahht etmilerdir. Szlemenin sekreterlii BM evre Program (UNEP) stlenmi olup taraf devletlerden birisinin dier bir taraf devleti ikayet etmesi halinde konunun bir hakem mahkemesine gtrlmesi benimsenmitir. Bu szleme erevesinde 1980 ylnda Akdenizin Gemilerden ve Uaklardan Vaki Olan Boaltma Sonucunda Kirlenmeden Korunmasna Dair Uluslararas Protokol onaylanarak yrrle girmitir. Protokol ekindeki listelerde boaltma yasa olan ve her defasnda ayr ayr zel izin alnmas ve belgelendirilmesi gereken maddeler saylmtr. Keza, 1980de onaylanan Fevkalade Hallerde Akdenizin Petrol ve Dier Zararl Maddelerle Kirlenmesine Kar Yaplacak Mcadele ve birlii Uluslararas Protokol ile acil durum planlarnn hazrlanmas pilot ve kaptanlarn ikaz dzenlenmitir. Bunlar gibi yine ayn szleme erevesinde Akdenizin Kara Kkenli Kaynaklardan Kirlenmeye Kar Korunmas Hakknda Uluslararas Atina Protokol ile

92

Akdenizde zel Koruma Alanlarna likin 1982 Cenevre Uluslararas Protokol imzalanarak yrrle konulmutur (evre Bakanl Yayn,1998). 1976 tarihli Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmasna Dair Konvansiyonda tanmlanan alan iinde deniz evresine, bir veya daha fazla Akit Tarafn kylarna veya ilgili menfaatlerine kaza sebebi ile byk miktarda petrol, trevleri veya dier zararl maddenin karmas veya denizi kirleten veya kirletme tehlikesi yaratan kk miktardaki boaltmlarn birikmesi dolays ile ciddi ve yakn bir tehlike durumu ile karlaan bir Akit; Kaza ve acil durumun nitelii ve kapsamn veya petrol ya da dier zararl maddelerin cinsini ve yaklak miktarn ve denizde yaylm bu maddelerin srklenme hz ve ynn deerlendirmeli, Kirlenmenin etkilerini azaltmak veya ortadan kaldrmak zere uygulanabilecek btn nlemler almal, Kirlenmeye kar alm olduu veya alaca herhangi bir nlemi veya yukarda belirttiimiz deerlendirmeyi, dorudan veya Blgesel Merkez aracl ile dier Akit Taraflara vakit geirmeksizin bildirilmeli, Durumu gzlemeye mmkn olduu kadar uzun sre devam etmeli ve dier Taraf ve Akitlere rapor etmelidir (Ttnc, 2004). 2.6.3 Karadenizin Kirlenmeye Kar Korunmasna Dair 1992 Bkre Szlemesi ve Ekli Protokoller 21 Haziran 1992 tarihinde Karadenize kys bulunan 6 lke tarafndan imzalanm, lkemiz asndan 6 Mart 1994 tarihinde yrrle girmitir. Karadeniz lkeleri tarafndan deniz evresinin ve canl varlklarn korunmas da gelime salamak zere imza altna alnmtr. Balang ilkelerinde Karadenizin kendine zg hidrolojik ve ekolojik zellikleri ile flora ve faunasnn suyun scaklnda ve bileiminde

93

meydana gelen deiikliklere kar ar duyarll dikkate alnmtr. Kirlilik kaynaklar tespit edilmi ve nlemler alnmas hkme balanarak Karadenizin kara kkenli kaynaklardan, petrol ve dier zararl maddelerle kirlenmesine karn acil durumlarda yaplacak ibirlii ve denize kirli madde boaltm ile ilgili ayr protokol bu szleme ekinde yer almtr. Karadenizin Kirlenmeye Kar Korunmas Komisyonu ve Sekretaryas stanbulda kurulmutur. 2.6.4 Tehlikeli Atklarn Snrlar tesi Tanmasnn ve Bertarafnn Kontrolne Dair 1989 Basel Szlemesi Bu szleme BM yesi lkeler tarafndan tehlikeli atk maddelerin snrlar tesi yasad trafiinin yaratt kayglar dolays ile imzalanmtr. Szleme ekinde kontrol edilecek atk kategorileri, zel deerlendirmeye tabi tutulacak atk kategorileri, tehlikeli zellikler listesi, bertaraf ilemleri yer almaktadr. Szlemenin 4. maddesi uyarnca taraflar bertaraf amac ile tehlikeli atklarn veya dier atklarn ithalini yasaklayabilirler. Bu durumda yasak koyan devletin bildirimi zerene dier devletlerin bu lkeye bu mallarn ihracna yasak koymas gerekmektedir. Szleme uyarnca tm atklar kaynak lkelerinde nlem alnmak suretiyle zararsz hale getirilecektir. BM evre rgt (UNEP) szlemenin sekretaryaln yapmaktadr. 2.6.5 Petrol Kirliliine Kar Hazrlk, Mdahale ve birlii Hakknda Uluslar aras Szleme (OPRC 1990) Szleme" (OPRC) 1990 ylnda IMO tarafndan benimsenerek, imzaya almtr. Bu szleme, petrol kirliliine kar hazrlkl olma ve mdahale konusunda taraflar arasnda uluslararas koordinasyon ve ibirlii salamak, bilgi, eitim ve teknik yardm hususlarn kapsamakta olup, IMO' ya yeni bir sorumluluk getirmektedir Szlemenin amac; tanker kazas gibi acil ve kritik durumlarda lkelerin imkan ve kabiliyetlerini gelitirmektir (Onur, 2004). Szleme ile MARPOL 73/78'den sonra, ciddi bir petrol kirlilii olaynn evreye yarataca zararlar asgariye indirmek zere, taraf lkelere blgesel planda da ortak hareket etme sorumluluklar getirilmitir. Bu tr olaylarda, talep zerine dier bir lkeye yardm eden tarafn masraflar talepte

94

bulunan lke tarafndan karlanacaktr. lkeler, IMO tarafndan belirlenen esaslar uyarnca gemilerinde, limanlarnda, petrol tesislerinde ve deniz platformlarnda (kendi sorumluluundaki) petrol kirliliine kar acil eylem plan bulunduracaklardr. OPRC Szlemesi, 13 Mays 1995 tarihinde yrrle girmitir. Trkiye, anlan szlemeye 18 Eyll 2003 tarihinde taraf olmu, ulusal uygulama almalarna devam etmektedir. 2.6.6 Petrol Kirlilii Zararlarndan Doan Hukuki Sorumluluk Szlemesi (CLC-69) ve (CLC-92) CLC-69, gemilerden kaynaklanan petrol kirlilii hasar iin gemi sahiplerinin sorumluluk kapsamn belirleyen, mecburi sorumluluk sistemi getirmektedir. Szleme hkmlerine gre; taraf bir devlette kaytl olan ve 2000 tondan fazla dkme halinde hidrokarbon yk tayan bir geminin sahibi kirlilik zararlarndan dolay sorumluluunu karlamak zere, sigorta yaptrmak veya bir banka garantisi ya da uluslar aras bir tazminat fonu tarafndan dzenlenmi bir sertifika gibi bir mali teminat vermekle ykmldr. 27.01.2000 tarih ve 4507 sayl kanunla katlmamz uygun bulunan ve 26.04.2001 tarih ve 4658 sayl kanunla katldmz, 1992 Petrol Kirliliinden Doan Zararn Hukuki Sorumluluu ile lgili Uluslar aras Szlemeye (CLC-92) dayanlarak hazrlanmtr. 1992 CLC Protokol, petrol kirlilii hasar iin gemi sahiplerinin sorumluluunu belirtmekte ve gemi sahipleri iin kat prensipler ortaya koyarak Mecburi Sorumluluk Sigorta Sistemi yaratmaktadr. Petrol kirliliinden doan zararlarn hukuki sorumluluu ile ilgili uluslararas szlemede, Akit taraflardan birisinin karasular dahil, lkesinde ve uluslararas hukuka gre belirlenen, Akit Tarafn mnhasr ekonomik blgesinde, bu devlet tarafndan uluslararas hukuka gre belirlenmi ve karasularn lld hattan itibaren 200 deniz mili uzanan karasularnn bitiiindeki blgede meydana gelen kirlenme zararlar ile bu zararlar nlemek veya snrl tutmak iin alnan korunma tedbirleri geerli olduu ve bu

95

zararlarn nlenmesi ve en aza indirgenmesi iin alnacak nleyici tedbirlere mnhasr olduu belirtilmektedir ( www.denizcilik.gov.tr). 2.6.7 Petrol Kirlilii Zararlar in Uluslar aras Tazminat Fonu Kurulmasna likin Uluslar aras Szleme (FUND 71) Szleme, ye lkelerin petrol kirliliinin tazminine ynelik olarak kurulan uluslar aras fona katkda bulunulmas ve kirlilik durumunda zararlarn bu fondan tazminini ngrmektedir. Szlemeye gre; 150 000 tondan fazla petrol alan ahs IMO bnyesinde kurulan Fona yllk katk pay demektedir. lkemiz anlan szlemenin 1992 tarihli protokolne 2001 tarihinde taraf olmutur (Onur, 2004). 2.6.8 Gemilerde Kullanlan Zararl Anti Fouling Boyalarn Kontrol

Edilmesine Dair Szleme Gemilerde kullanlan deniz ekosistemi iin zararl anti fouling boyalarnn kullanmn nlemek amacyla yeni ve mevcut gemiler iin nlemler gelitirmek zere hazrlanmtr. Henz dnya apnda yrrle girmeyen szleme ile anti fouling sistemlerde kullanlan organotinler yasaklanmtr (Onur, 2004). 2.6.9 Gemilerin Balast Suyu ve Sedimanlarn Kontrol ve Ynetimi Hakknda Uluslar aras Szleme Szlemenin amac, gemilerin balast sularnn ve sedimanlarn kontrol yoluyla zararl sucul organizmalar ve patojenlerin transferinin nlenmesi, azaltlmas ve tamamyla giderilmesidir. Szleme 13 ubat 2004 tarihinde imzaya almtr (Onur, 2004).

96

2.6.10 1954 Tarihli Denizin Petrol ve Trevleri le Kirlenmesinin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon Milletleraras konvansiyon, en erken, petrol ve trevleri hakknda dzenlenmitir. Petrol ve trevlerini tayan tankerler, yklerini boalttklarnda tanklarda bu maddelerden bir miktar kalr. Bu kalntnn gemi yeniden yklenmeden nce temizlenmesi, geminin gvenlii ve tamann gvenli bir ekilde yaplabilmesi asndan nem tar. Bunu yapmann yollarndan biri, bo yk tanklarnn deniz suyu ile ykanmas ve bu suyun denize boaltlmasdr. Ayrca tankerler yklerini boaltp, bu ekilde seyrettiklerinde deniz suyunu safra olarak kullanmaktadrlar. Bylelikle yk tankndaki kalntlar ile karan safra suyu, gemi yeniden yklenmeden nce, bu karmlarla birlikte denize pompalanr. Ayn durum, tankerler dndaki gemiler iin de sz konusu olur. te denizin bu ekilde kirlenmesine engel olmak iin, 1954 tarihli Konvansiyon yaplmtr. Bu Konvansiyon ncelikle tankerlerin normal almasndan kaynaklanan yukarda belirttiimiz kalntlarn denize boaltmnn nlenmesi amacn tar. Deiikliklerin yaplmasndan nceki ilk ekliyle 1954 Konvansiyonu, en yakn karaya, 50 mil uzaklktaki btn deniz alanlarnda ve Kuzey Denizi, Adriyatik ve Avustralya Zonu gibi Ek Ada tanmlanan baz zel alanlarda, milyonda yz ksmdan (100 ppmden) fazla yal madde ieren petrol ve trevinin tankerlerden denize boaltlmasn yasaklamtr (madde 3 ve Ek A, madde 1-2.). Bu yasak tankerler dndaki baz gemiler iin, gemi, petrol ve trevlerinden birini ieren karmlarn boaltlabilecei alm tesislerinin bulunmad bir limana doru ilerliyorsa uygulanmayacaktr (madde 3/2). Her ana limanda, safra suyunun tanmasnda kullanlan mazot tanklarnn makine boluklarndan kan yal madde ihtiva eden kalntlarn boaltmlarnn yaplabilecei alm tesislerinin bulundurulmas uygun grlmtr (madde 8).

97

Yine, petrol ve trevlerinden ibaret yk ve kalntlarn, yklemeden boaltma kadar geen sre iindeki hareketini gstermek zere tasarlanan bir kayt defterinin (record book) tutulmas ngrlm olup, buna ilikin form Konvansiyona eklenerek belirtilmitir (Ek B). Boaltma dair bu standartlar, 1962 ylnda yaplan bir deiiklikle daha da sertletirilmeye allmtr. 11 Nisan 1962 tarihli bu Deiiklikle ncelikle, Konvansiyonun kapsam, Akid devletlerden herhangi birinin lkesinde tescil edilmi gemilerden baka, herhangi bir Akid Tarafn lkesinde tescil edilmi olmamakla beraber, tabiiyetinde (milliyetinde) bulunan gemilere de uzatlmtr (madde 2). Deiiklik ncesinde mevcut olan yasaklamalar iin getirilmi tonaj snrlamalar bakmndan ise yeni belirlemeler yaplmtr (madde 3). Boaltmn yasakland Ek Ada tanmlanan zel alanlara, Akdeniz ve Karadeniz blgelerini kapsamak zere yeni alanlar ilave edilmitir. Petrol ve trevlerini ieren atklarn boaltmnn yaplaca kydaki alm tesislerinin gelitirilmesi ve yaygn bir hale getirilmesi iin yeni bir program kabul edilmi ve petrol ve trevleri ve bunlara ilikin kalntlarnn tutulmas konusunda ok daha geni kapsaml dzenlemeler ngrlmtr (madde 9). 1954 tarihli Konvansiyon ile, yasak blgeler dndaki alanlarda petrol ve trevlerinin denize salverilmesi hususunda bir hkm yer almazken, 1962 Deiiklii ile salverilecek petrol ve trevini ieren safra ve temizleme suyu miktar belirlenmitir (madde 3/c). 1954 Konvansiyonu ve 1962 Deiiklii, denizlerin iradi olarak kirlenmesinin azaltlmas ve ortadan kaldrlmas asndan etkili bir dzenleme olamamtr. Bu husus, bir yandan, boaltmn izin verilen miktarn zerinde olduunu ya da belirtilen yasak blgeler iinde meydana geldiini kantlamann ve ihlalleri izlemenin zorluundan, te yandan, takibe gemekle ykml olan Devletlerin isteksizliinden kaynaklanmtr (Ttnc, 2004).

98

Bylelikle, petrol ve trevlerinin denizlere yaplan boaltmn nlemek zere yeni seenekler aranmtr. 1960l yllarda, ksaca stne ykleme (load on top) sistemi denilen sistem gelitirilmitir. Bu sistemde petrol ve trevleri, karm halde iinde bulunduklar sudan gemi iinde ayrlr. Bu ekilde temizlenen su, tekrar denize salnr. Yeni yk ise, tanklardaki yal madde kalntlarnn zerine yklenir. 1954 tarihli Konvansiyonda, 1969 ylnda yaplan ikinci Deiiklikle, petrol ve trevleri veya karmlarnn tankerlerden denize boaltlmas kural olarak, yasaklanmtr. Ancak tankerin bir rotada ilerlemesi, petrol ve trevlerini ieren yal madde boaltmnn miktarnn her mil bana 60 litreyi gememesi, safra ile yolculuklarda, petrol ve trevlerini ieren maddelerin denize boaltlan toplam miktarnn, toplam yk tama kapasitesinin 15 000de birini gememesi durumunda bir kural uygulanmayacaktr. Boaltmn yaplabilecei bu durumlarda, stne ykleme sisteminin kullanlmas ile gerekletirilmelidir (Ttnc, 2004). Tankerler dndaki btn gemiler asndan ise, yukarda tankerler iin belirttiimiz ilk iki koul ayn olmak zere boaltmdaki petrol ve trevlerini ieren karmn her milyonda 100 ksmdan az olmas ve boaltmn mmkn olduu kadar karadan uzakta yaplmas hali dnda, petrol ve trevlerini ieren karmn her milyonda 100 ksmdan az olmas ve boaltmn mmkn olduu kadar karadan uzakta yaplmas hali dnda, petrol ve trevlerini ieren karmlarn denize boaltlmas yasaklanmtr (Ttnc, 2004). 1969 tarihli Deiikliin en nemli yenilii tankerlere, petrol ve trevleri veya bunlar ieren karmlarn ya stne ykleme sisteminin uygulanmas ya da yolculuk sonunda kydaki alm tesislerine boaltlmas iin, gemide alkoyulmas ykmllnn getirilmesidir. Tankerler dndaki gemiler iin ise, uygun bir ayrc vastas ile petrol ve trevlerini ya da bunlar ieren karmlarn bulunduu suyu denize boaltma veya ar akaryaktn kmesi ile biriken kalntlar gemide alkoyarak, kydaki alm tesislerine boaltma ykmll ngrlmtr (Ttnc, 2004).

99

1969

Deiikliiyle,

Konvansiyonda

ngrlen

boaltmn

yaplabilecei

durumlarda, stne ykleme sisteminin kullanlmas ykmll getirilmek suretiyle bu sisteme ilerlik kazandrlmtr. 1969 Deiiklii, petrol ve trevlerinin ve bunlar ieren karmlarn yasak blgeler iinde olmamak koulu ile denize boaltmna cevap veren 1954 Konvansiyonu ve 1962 Deiikliine esasl bir deiiklik getirerek, boaltma, ancak yal maddeler denize belirli bir ekilde datlrsa izin verilmesi esasna dayandrlmtr (Ttnc, 2004). Ancak 1969 Deiiklii de tam anlamyla etkili olamamtr. Zira, ksmen stne ykleme sisteminin her zaman kullanlamamas ve 1954 Konvansiyonunda Akit Taraflarn petrol ve trevlerini veya bunlar ieren atklar boaltabilecekleri alm tesislerinin salanmas ykmnn ngrlmesine ramen, pek ok limanda halen dahi yeterli alm tesisleri bulunmamas gibi nedenlerin olumsuz etkileri grlmtr. Bu eksiklikleri gidermek zere yeni bir konvansiyon hazrlanmas giriimleri olmutur. Ancak, daha nce 1954 Konvansiyonunun bir kez daha deitirildiini belirtmeliyiz. Bu deiiklikle gemilerin sadece normal almasndan kaynaklanan boaltmlara deinilmeyip, kazalar nedeniyle boaltmlara ilikin dzenlemeler de yaplmtr (Ttnc, 2004). 1954 tarihli Konvansiyonda baz deiiklikler yaplmakla beraber, deniz yolu ile tanan kimyevi maddelerin miktarndaki art dolays ile, denizin, yalnzca petrol ve trevlerinden deil, gemilerle tanan btn zararl maddelerle kirlenmesinin nlenmesi ihtiyac ortaya kmtr. te bu ihtiyaca cevap vermek ve 1954 Konvansiyonunun ve Deiikliklerinin eksikliklerini gidermek zere, 1973 tarihli Gemilerin Neden Olduu Kirlenmenin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon kabul edilmitir (Ttnc, 2004).

100

2.7

Kirliliin

nlenmesi,

zlenmesi,

Temizlenmesi

ve

Kirletenlerin

Cezalandrlmas le lgili Uygulamalar Kirlilikle etkili bir ekilde mcadele edilebilmesi iin yeterli ve uygulanabilir ulusal acil durum planna sahip olmak gerekir. Taraf olduumuz Akdenizin ve Karadenizin Kirlilie Kar Korunmas Szlemesi eki protokollerinden olan Acil Durum Protokolleri uygulamaya konulamamtr (Saytay Raporlar 2002/1). Gemilerden kaynaklanan kirlilikle mcadelede, izleme ve cezalandrma son derece nemlidir. Ulusal dzenlemelere gre bu grev Bykehir belediyeleri, Mlki idare amirlikleri ve Sahil Gvenlik Komutanlna verilmitir. Gerek merkezde gerekse yerinde yaplan incelemelerde bata Mlki idare amirlikleri olmak zere Bykehir belediyelerinin izlemeyi yapacak yeterli ara, gere ve nitelikli personelle donatlmad grlmtr. zleme grevi verilen kurumlar arasnda koordinasyon ve bilgi ak kirlilikle mcadele asndan son derece nemli olmasna ramen kurumlar aras koordinasyon ve bilgi paylam yok denecek dzeydedir. evre Bakanl, koordinasyon ve bilgi ak salama konusunda kilit role sahip olmasna ramen bu fonksiyonunu yeterince yerine getirememektedir (Saytay Raporlar 2002/1). Mevcut ceza sistemi bugnk yapsyla kirlilikle mcadele konusunda birok eksiklik iermektedir. Kirlilikle mcadelede asl olan kirliliin olumasn engelleyici dzenlemelerin getirilmesidir. Ceza sistemi, nleyici olma yaklam yerine kirlilik olduktan sonra cezalandrma yaklamyla oluturulmutur. Cezalar, gemilerin grostonuna gre verildiinden kirliliin eidi, boyutu, kirletenin kast veya iyi niyeti gibi unsurlar gz nnde bulundurulmamaktadr. Gemilere verilen cezalar adil ve nleyici nitelikte deildir. zleme grevi olan kurumlar, bu grevlerini havadan, karadan ve denizden srekli ve etkin bir biimde yapmak durumundadr. zleme iin yeterli aralara sahip olunmad iin kirleticileri etkili bir ekilde izlemek ve ceza vermek mmkn olmamaktadr. Sahil Gvenlik Komutanlnn elinde bulunan hava aralar dnda hibir kurumun elinde havadan izleme yapmaya uygun ara bulunmamaktadr.

101

stanbul Bykehir Belediyesi dndaki belediyelerin ve mlki amirliklerin denizden izleme yapacak olanaklar ise son derece yetersizdir (Saytay Raporlar 2002/1). 5491 sayl evre Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunla bu Kanun hkmlerine uyulup uyulmadn denetleme yetkisi Bakanlka; il zel idarelerine, evre denetim birimlerini kuran belediye bakanlklarna, Denizcilik Mstearlna, Sahil Gvenlik Komutanlna, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayl Karayollar Trafik Kanununa gre belirlenen denetleme grevlilerine veya Bakanlka uygun grlen dier kurum ve kurululara devredilir. Denetimler, Bakanln belirledii denetim usl ve esaslar erevesinde yaplr (madde.9) MARPOL, kirlilik yaratan aykr hareketlere, taraf devletlerin uygulayaca yaptrmlarn erevesini dzenlemitir. Buna gre; "szleme gereklerine aykr olan her trl hareket yasaklanacak, byle bir hareket vaki olduu zaman idari mevzuatta cezai hkmler bulunacaktr. dare, aykr bir hareketi rendiinde ve varl iddia olunan bu aykr harekete ait kantlar bulunmas halinde, mmkn olduu kadar abuk yasal takibata giriecektir. Szleme hkmlerine kar olan aykrlklar, szlemeye taraf olan devletin yasama yetkisi dhilinde yasaklanacak ve cezai hkmler nerede olursa olsun aykr hareketlere cesaret ettiremeyecek kadar sert olacaktr" (Saytay Raporlar 2002/1). Ulusal mevzuatmzda, gemilerden kaynaklanan kirlilikle ilgili temel dzenlemeler 2872 sayl evre Kanunu ile bu kanuna dayanlarak kartlan Gemi ve Deniz Aralarna Verilecek Cezalarda Suun Tespiti ve Cezann Kesilmesi Usulleri ile Kullanlacak Makbuzlara Dair Ynetmelik de yer almaktadr. Gemi ve deniz vastalarndan Trk karasular ile serbest ve mnhasr ekonomik blgeler iinde kalan denizler, i denizler, boazlar, krfezler, limanlar, tabii ve suni gller, akarsular, kanallar ve bunlara ait kylara dorudan veya dolayl biimde balast ve sintine tahliyesi yapmak, her trl atk ve art dkmek ilgili mevzuat gerei yasaklanmtr. Kirletme yasana uymayan gemilere verilecek ceza kategorileri ile 2006 ylnda verilen ceza miktarlar izelge 2.36 da gsterilmitir.

102

Uluslararas Denizcilik rgt (IMO) tarafndan hazrlanan Marpol Szlemesinin iki temel amac; denizlerin petrol, zehirli svlar, ambalajl zararl maddeler, pis sular ve pler ile kastl kirletilmesinin nlenmesi ve gemilerin neden olduu kaza sonucu doabilecek deniz kirlenmesinin en aza indirilmesidir. Bu amalarn gerekletirilmesi iin lkelerin gemilerin sevk ve idaresinde her trl teknik ve ynetsel nlemi almalar, liman ve ky tesisleri ile ekiplerini hazrlamalar, gerekli kurumsal yaplanma ile mevzuat eksikliklerini tamamlamalar gerekir (Saytay Raporlar 2002/1). izelge 2.36 evre Bakanlnn 2001/23 Sayl Genelgesine gre 2006 yl ceza miktarlar A- Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden; -1000 (dahil) gros tona kadar olanlara 7.850, 00 YTL, -1000 ila 5000 (dahil) gros ton arasndakilere 15.701, 00 YTL, -5000 gros tondan fazla olanlara 78.507, 00... YTL, B- Tankerler dahil dier btn gemilerin her trl atk ve artk dkmeleri, sintine tahliyesi yapmalar ve tankerler haricindeki gemilerin kirli balast basmalar halinde; -18 (dahil) ila 1000 (dahil) gros ton arasndakilere 7.850, 00 YTL, -1000 gros tondan fazla olanlara 15.701, 00 YTL, C- 18 (hari) gros tona kadar olan gemiler ve gemi tarifine uymayan deniz vastalarndan denizi kirleten veya sintine basanlara (iki zamanl ktan takmal ve benzine ya kartrarak alan motorlu teknelerin ekzos kirletmeleri hari) 471, 00... YTL, para cezas verilmektedir.

103

2.7.1 Denizlerin Gemi Kaynakl Kirlenmesinin Azaltlmas, Kontrol Altna Alnmas veya Ortadan Kaldrlmas in Kabul Edilen Standartlarn Dzenlenmesi ve Uygulanmasnda Yetki Bu konudaki belirleme iin, ilgili ok tarafl milletleraras antlamalara baklmas gereklidir. Bu antlamalarn banda, 1954 tarihli Denizin Petrol ve Trevleri ile Kirlenmesinin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon ile, 1973 tarihli Gemilerin Neden Olduu Kirlenmesinin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon gelir. 1954 tarihli konvansiyon 1958de yrrle girmitir. (Bundan sonra ksaca 1954 Konvansiyonu olarak kullanlacaktr.) Trkiye bu konvansiyona taraf olmamtr. Gemi kaynakl kirlenmenin azaltlmas, kontrol altna alnmas veya ortadan kaldrlmasna ilikin yetkinin belirlenmesi iin her eyden nce, bu konuda kural koyma veya hukuku dzenleme yetkisi ile hukuku uygulama yetkisini birbirinden ayrmak gerekir. Zira Devletin lkesi, yeryznn, o Devletin egemenliine tabi klnm olan belirlenmi bir kesimidir ve corafi bakmdan kara, hava ve deniz lkesi olmak zere ksma ayrlmtr (Ttnc, 2004). Milletleraras hukuk uyarnca, devletin deniz lkesi farkl hukuki rejimleri ieren ksmlardan oluan bir btndr. yle ki, denizlerin bir ksm, devletin lkesinin bir blmn tekil eder ve kural olarak o Devletin egemenliine tabidir (i sular ve karasular rejimleri); denizin bir dier kesimi ise, Devletin lkesinin bir blm deildir, kural olarak ak denizler rejimine tabidir ama, o deniz kesimi zerinde ky Devletleri, zel bir rejimin lehlerine tesis ettii haklardan yararlanrlar (bitiik blge, kta sahanl, mnhasr ekonomik blge rejimleri). Bu alanlar dnda ise, hi bir Devletin yetki alanna girmeyen ve milletleraras toplumun ortak kullanmna ak milletleraras bir deniz alan bulunur (Ttnc, 2004). te bu alanlarda, gemi kaynakl kirlenmeye ilikin kontrol asndan Devletlerin yetkisi farkldr. Bu yetkinin, yani hangi kuraln kirlenmenin nlenmesi, kontrol ve azaltlmas bakmndan belirli bir ekilde davranlmasn ngren bir hukuk kural olduunu belirlemeye ilikin yetki ya da ksaca kural koyma veya dzenleme

104

yetkisinin ve bu konuda kabul edilen hukuku uygulama yetkisinin, Devletin, bayrak, ky ya da liman Devleti olmasna gre deiebileceini belirtmeliyiz. Bu da bizi gemilerin tabiyeti ve elverili bayrak meselesine getirir. Dolaysyla bu konuda ayrntya gemeden nce gemilerin tabiyeti (milliyeti) konusunun aklanmas, geminin bayra ve tescili gibi kavramlarla, bunlarn milletleraras hukuk bakmndan Devletle mnasebetinin anlalmasnda yararl olacaktr (Ttnc, 2004). 2.7.2 1954 Tarihli Denizin Petrol ve Trevleriyle Kirlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyon ve 1973 Tarihli Gemilerin Neden Olduu Kirlenmenin nlenmesine Dair Milletleraras Konvansiyonda Dzenleme Yetkisi Ky Devletinin, yabanc gemilerin deniz evresine olumsuz etkileri konusuna olan ilgisi ok ncelere dayanmamaktadr. 1954 tarihli Konvansiyon ncesinde ise milletleraras toplumun kirlenmeye dair meselelerle ilgisi yok denecek kadar azdr. Konvansiyona hazrlk almalarnn yapld 1954 tarihli Konferans (1954 tarihinde toplanan bu konferansa dnya gemicilik tonajnn %95ini temsil eden 32 devlet katlmtr), en yakn karaya 50 millik bir mesafede bir yasak blgesi oluturulmasn kabul eder ancak, bayrak Devletinden ky Devletine yetki geirmek suretiyle milletleraras hukuktaki bayrak Devletinin ak denizlerde mnhasran yetkili olmas kuralndan daha deiik bir dzenleme ngrmez. Dolays ile, klasik hukukta kabul edilen deniz alanlarnn Devletin egemenliine tabi deniz ve ak deniz rejimleri olarak ayrm 1954 Konvansiyonunda ve sonrasnda varln korumutur (Ttnc, 2004). Konvansiyon ile, Akit Devletlerinin, milli yetkiye tabi deniz alanlarnda petrol ve trevlerinin boaltmna ilikin nlem alma ve dzenleme yapma yetkisi snrlandrlm deildir. u halde, antlama dzeni altnda, ky Devleti, kendi i sularnda ve karasularnda kirlenmeye ilikin kural koyma yetkisini haizdir. 1973 tarihli Konvansiyonda ise, Akit Taraflara, Konvansiyonda kabul edilen koullara uymayan her trl hareketin, geminin yetkisi altnda faaliyette bulunduu Devlet mevzuatnda cezai hkmlerle yasaklanan bir su sayld hukuki

105

dzenlemeler yapma ykm yklemitir. Bu sebeple, o Akid Tarafn mevzuatna, gemilerden kaynaklanan kirlenmeye ilikin hkmlerin konmas gerekir (Ttnc, 2004). Konvansiyon, Akit Taraflarn sz konusu yetkisinin, Konvansiyonun uygulad veya yorumlad srada yrrlkte bulunan milletleraras hukuka gre anlalmas gerektiini belirtir (Ttnc, 2004). Bu balamda, 1973 Konvansiyonunda, Akit Taraflarn kirlenmeye kar dzenleme yetkisinin uygulama alanna, i sular ve karasularnn girdiinde phe yoktur. Ancak, Konvansiyonun biimlendirdii 1973 tarihli Konferansta, ilgili madde, o tarihlerde tartlmakta olan ky Devletinin baz zel yetkilerinin snrlarnn tespit etme grevinin nc Deniz Hukuku Konferansna braklmasyla bir uzlama zemini bulmutur (Ttnc, 2004). 2.7.3 Kazalar Dolaysyla Meydana Gelen Kirlenmenin nlenmesi in Kabul Edilen nlemler Gemilerin sebep olduu kirlenmenin bir ksm, kazalar neticesinde meydana gelir. Bu kazalar sebebiyle petrol, trevleri veya dier zararl maddeler denize karabilir. Kazalarn nlenmesi iin tank boylarnn snrlanmas gibi kaza meydana geldikten sonra deniz kirlenmesinin kapsamn azaltmay amalayan hkmlerin yan sra ilk planda kazann meydana gelme tehlikesini azaltmak amacyla kabul edilmi milletleraras kurallar da vardr. Bu kurallar, gemilerin denize elverililiinin dzeltilmesi, mrettebata ilikin niteliklerin tespiti, deniz trafiinin youn olduu sularda trafiin dzenlenmesi gibi hususlarla ilgilidir (Ttnc, 2004). 1958 tarihli Ak Denizler Konvansiyonunun 10. maddesi her Devletin, genel kabul grm milletler aras standartlara uyan gemilerin denize elverililii, haberleme, ina, techizat, mrettabat koullar, atmalarn nlenmesine ilikin tedbirlerin alnmasn salamakla ykml olmasn ngrmtr. 1982 tarihli B.M Konvansiyonu da ayn yaklam benimser. Fakat, gemilerin denize elverililiinin

106

dzenli bir ekilde denetlenmesi, mrettebatn yeterli zellikleri haiz olmas, kazalara veya dier bir seyrsefer olayna ilikin soruturma almas gibi ykmler dahil daha ayrntl bir dzenleme kabul edilmitir (Ttnc, 2004). lgili hkm uyarnca, bayrak Devletinin kendi bayran tayan gemilerin isim ve zelliklerini ieren bir denizcilik sicili tutma ykm vardr. Bayrak Devleti denizde gvenlii salamak iin, gerekli nlemleri almaldr. Bu nlemlerin yerine getirilip getirilmediini kontrol etmek zere gemilerin uygun aralklarla denetlemelidir. Denizde gvenliin salanmasna dair nlemleri alrken, milletleraras genel kabul grm kural, usul ve uygulamalar uymal ve bunlara uyulmas iin de gerekli btn dzenlemeleri kendi i mevzuatnda yrrle koymaldr. Bayrak Devletinin gemisinde, uygun yetkilerin kullanlmad veya kontrollerin yaplmad hususunda ciddi gerekeleri olan her Devlet, olaylar bayrak Devletine rapor edebilir. Bu durumda, olay bayrak Devletince soruturularak, gerekli nlemler alnacaktr (Ttnc, 2004). Uygulamada, deniz ticaretinin gelimesi neticesinde denizlerde gvenlii salamak zere, pek ou IMOnun nclnde eitli konvansiyonlar yaplmtr. Bu konvansiyonlarda, denizde gvenlie dair standartlar tespit edilerek yeknesak bir dzen oluturulmaya allmtr. Bu konudaki eitli yasal ilemlerle dzenlenen Trk mevzuat da, milletleraras dzenlemelere benzeyen hkmler iermektedir (Ttnc, 2004). 2.7.4 Ky Devletinin Kirlenme Douran Kazalara Mdahale Eylemi Denizlerde bir kaza meydana geldiinde, Devletler kylar yaknndaki bir kaza dolaysyla meydana gelen kirlenmenin azaltlmas ve nlenmesi iin ne gibi tedbirler alabilirler. Gemi karasularnda ise, sadece geminin gei srasnda kasti ve ciddi bir kirlenmeye neden olmas durumunda uygun tedbirler alabilir. Zira bu durumda geiin zararszl bozularak zararl hale gelmektedir (Ttnc, 2004).

107

Gemi karasularnda deil ak denizlerde ise durum ne olacaktr? Bunu en iyi rnekleyen olaylardan bir Torrey Canyon olay olmutur. Bu olay 1967 ylnn 18 Martnda 117 bin ton ham petrol tayan Liberya Bandral tankerin, ngilterenin Carnwall kylarndaki Seven Stones mevkiinde karasularnn tesinde (o tarihte 3 mil) bir deniz alannda karaya oturarak ngiltere ve Fransa kylarnda nemli bir kirlenmeye sebep olan byk bir miktarda petroln denize karmas ile meydana gelmitir. Karaya oturma sonucunda meydana gelen delikten ilk iki gn iinde 30 bin ton ham petrol denize yaylmtr. Gemide ykl olan geriye kalan petroln karmasn nlemek ve kyya bitiik deniz alanndaki bu kirlenmeyi en aza indirebilmek iin gemi sahibi tankeri yeniden yzdrerek yedeine almak ve kayalk olan bu alann dna karmak iin bir kurtarma ve yardm irketi ile anlam ancak 26 ve 27 Martta tankerin paraya ayrlmas neticesinde 30 bin ton petrol daha denize karmtr. Bunun zerine kurtarc irket bu operasyonu brakmtr. ngiltere hkmeti kalan petrol yakarak yok etmek iin tankeri havadan bombalamtr. Bombalama 28 Martta balam ve btn petroln yaklmas amacnda baarl olunmutur. Bu eylemle ilgili zel taraflardan ve ne de geminin bayrak Devleti Liberya da dahil olmak zere bunlarn hkmetlerinden protesto grmemitir (Ttnc, 2004). ngiliz hkmeti, davran iin hibir hukuki gereke ileri srmemitir ancak eitli vesilelerle durumun ok u bir tehlike arz ettiini ve bombalama kararnn uygulanan btn dier kurtarma vastalarnn baarl olmamas zerine alnd hususunu vurgulamtr (Ttnc, 2004). 1969 ylnda Torrey Canyon tankerinin sahipleri Fransa ve ngiltereye bu konudaki taleplerin halli iin 3 milyon pound demeyi ve ayn zamanda zarara ilikin zel talepleri de gz nne alarak bunun dnda, zel talep sahiplerine de kendi isteiyle deme yapmay kabul etmitir (Ttnc, 2004). Bu olay etkilerini milletleraras alanda da gstermitir ve IMOnun ak denizlerde kaza dolaysyla ortaya kan kirlenme tehlikesinin azaltlmas ve ortadan

108

kaldrlmas iin nlem alnmas gerekli olduunda, bu yetkinin dzenlenecei ok tarafl bir antlamann hazrlanmas giriimlerinde bulunmasna neden tekil etmitir (Ttnc, 2004). Milletleraras Hukuk Komisyonu raporlarnda konvansiyonel dzeydeki bu dzenlemeye ramen, bu kurallarn kapsamad alanlarda zaruret haline dayanlarak ayn sonuca ulalabilecei gr vardr. Bu durumda hayati nemi haiz olan evresel bir menfaate ciddi ve yakn tehlike oluturan bir tehdidin milletleraras ykmllklere uygun olmayan byle bir devlet davrannn ak denizlerde veya dier bir Devletin egemenliine giren bir alanda yaplp yaplmadna baklmakszn engellenmesi maksadyla bu ilkeye dayanabilir (Ttnc, 2004). 2.7.5 Ulusal politika ve kurumlar aras ibirlii Gemilerin denizleri kirletmesini nleme ve kirlilikle mcadele etme konusunda politika oluturmakla grevli kurumlar, evre Bakanl ile Denizcilik Mstearldr. Gemilerin denizleri ve limanlar kirletmesini nleme ve kirlilikle mcadele konusunda grevi olan dier kamu kurumlar Sahil Gvenlik Komutanl, Bykehir belediye bakanlklar, mlki idare amirlikleri ve liman iletmeleridir. Ky Emniyeti ve Gemi Kurtarma letmeleri Genel Mdrl ise, bu konuda dorudan grevi olmayan ancak konuyla ilgili nemli fonksiyonlar ifa eden bir kamu kuruluudur. evre Bakanl, evre politikalarnn tespit ve koordinasyonuyla; Denizcilik Mstearl, kirlenmeyi nleyecek her trl tedbirleri almak ve denizcilikle ilgili hedef ve politikalar belirlemekle; Sahil Gvenlik Komutanl, Mlki dare Amirlikleri ve Bykehir belediye bakanlklar kirletenleri izlemek ve uygun cezalar vermekle; Ky Emniyeti ve Gemi Kurtarma letmeleri Genel Mdrl ise seyir gvenliini salamak ve kaza halinde acil mdahalede bulunmakla ve liman iletmeleri, atk kabul tesislerini iletmekle grevlidir. Politika oluturmakla grevli olan kurumlarn grev ve yetkilerinin yeterince ak bir ekilde belirlenmemesi, yetki atmalar ve grev rtmeleri, politikalarn oluturulmasn olumsuz ekilde etkilemektedir. Bu olumsuz ortam, uluslararas

109

anlamalarla

uyumlu

yasal

dzenlemelerin

ve

uygulamalarn

yaplmasn

gletirmektedir. Grev ve yetki belirsizlikleri yznden kirlilii nleme ve kirlilikle mcadelede nemli bir unsur olan atk kabul tesislerinin yapm ve iletilmesinden asl olarak hangi kurumun sorumlu olduu aka belli deildir. Ayn ekilde meydana gelen kirliliin temizlenmesinden hangi kurumun sorumlu olduu da aka belirlenmemitir. Ayrca, kirliliin izlenmesi ve cezalandrlmas konusunda yetkili klnan ok sayda kurum vardr. Grev, yetki ve sorumluluklarn ak ve net bir biimde belirlenmemesi bu faaliyetlerin baarl bir ekilde yrtlmesini engellemektedir (Saytay Raporlar 2002/1).

110

3. MATERYAL VE METOD rnekleme 2005 yl ubat, Nisan ve Mays aylarnda Antalya ve stanbul limanlarnda bulunan yk ve akaryakt gemilerinin sintinelerinden olmak zere 7 gemiden numuneler alnmtr. Ayn zamanda, gemilerin bal bulunduklar yerdeki deniz suyundan da rnekler alnm ve gemilerden alnan numunelerle deniz suyundan alnan numuneler belli oranda kartrlmtr. Gemilerin sintineleri ve karm numuneleri dahil olmak zere toplam 14 adet numune iindeki ya-gres analizleri yaplmtr. Akaryakt gemilerini Antalya Limannda bulmak g olduundan stanbul/Yenikap limannda akta demirli bulunan akaryakt gemilerinden numuneler alnmtr. 3.1 Ya ve Gresin nemi Fiziksel karakteristikleriyle niteliksel olarak tanmlanan benzer madde gruplarnn aksine znebilen organik zclerin kendi znebilirliklerinin tam miktar ya ve gresin tanmnda llmemitir. Ya ve gres, zcde znebilen herhangi bir malzemenin geri kazanlmas gibi tanmlanr. Test srasnda uamayan (slfr bileikleri, organik boyalar ve klorofil gibi) alkalize rneklerinden zclerle ekstrakte olan dier materyalleri kapsar. Standard Metotlarn 12. basks doal ve kullanlm sular iin zc gibi petrol eterleri ve kirlenmi sular iin tf-hekzan kullanmn tavsiye eder. 13. baskda triklorotrifloro etan tm rnek tipleri iin seimli olarak ilave edilmitir.14. baskdan 17. baskya kadar sadece triklorofloro etan belirlenmitir. Bununla beraber, evresel problemlerden dolay kloroflorokarbonlarla ilgili alternatif zc (%80 tf-hekzan ve %20 metil-tert-btil eter) 19. baskda gravimetrik metotlarda dahildir. 20. baskda (infrared metodlarda 5520C de alkoyulmu) triklorofloraetan hekzann yerine geen tm gravimetrik ilemlerden bytlmtr (U.S. EPA,1995). Solvent iyiletirici teknikler dahil ve solvent kazanm olduka tavsiye edilir. baz bileenlerden farkl ayr kimyasal elementleri temsil eden iyonlar, bileikler veya bileik gruplar, ya ve gres kararl metotlarn kullanlmasyla tanmlanr. Grlmtr ki ya hekzan veya 80/20 tf-hekzan/metil-tert-btil triklorofloro etanla elde edilen farkl sonulardan istatistiksel olmayan sonular ortaya km, ou

111

komplex organikleri ieren almalar detaylandrlmtr. Buna ramen 5520 B ya atk sularn ekstraksiyonu iin zc sistemlere ya da u anki tavsiye edilen hekzann EPA amalarn dzenlemeyi dikkate alr. Biyolojik lipidler ve mineral hidrokarbonlar iin burada sunulan metotlar uygundur. Ayrca ou endstriyel atk sular veya atk sulardan etkilenen bu materyaller, kark rneklere ramen analitik zelliklerinin eksikliinden dolay ya dk veya yksek sonular kabilir. 850Cin zerindeki scaklklarda buharlaabilen dk kaynama blmlerinin llmesi iin metot kabul edilemez (U.S. EPA, 1995). Ya ve gres analizi ile belirlenen belirli ierikler atk su alm sistemlerini etkileyebilir. Eer ok fazla miktarlarda ise, anaerobik ve biyolojik ilemleri etkileyebilir ve atk su almnn verimliliini azaltmaya yol aabilir. Atk su dearj edildii zaman veya atk ileme tabi tutulduu zaman, evresel bozulmaya yol aarak yzey tabakay ve sahil hattn etkileyebilir. Ya ve gersin miktar bilindii zaman atk su alm sistemlerine uygun tasarm ve ilemlerde yararl olur ve ayn zamanda belirli ilem glklerine dikkat edilebilir. zellikle deiime uram endstriyel rnlerin yokluunda, ya ve gres aslnda hayvansal ve bitkisel kaynaklardan oluan yal maddelerden ve petrol orijinli hidrokarbonlardan meydana gelir. Bu iki kaynan her birindeki ya ve gres miktar Method 55207 ile saptanabilir. rnein nispi bileiminin bilinmesi materyalin ana kaynann saptanmasndaki gl azaltr ve atk su alm tesislerinde ya ve gres probleminin dzeltilmesi kolaylatrr ve akarsu kirliliini azaltr (U.S. EPA,1995). 3.2 Metod Seimi Sv rnekler iin metot mevcuttur. Bunlar; blnme-gravimetrik metot (B), blnme-kzltesi metot (C) ve Soxhlet metod (D) udur. Matris rnekleri iin formle edilen metot C buharlaabilen hidrokarbonlar matrislerini ierebilir aksi takdirde gravimetrik muamelede eritici sv-uzaklatrma ilemlerinde kaybolacaktr.

112

Method D olduka kutupsal, ar petrol krlmalar mevcut olduu zaman, veya kalc gres dzeylerinde eritici sv (solvent) nn znrlk limitleri deitii zaman tercih edilen metoddur. Ya ve gresin dk dzeyleri iin (<10 mg/L), seilen metod Method C dir. nk gravimetrik metot gerekli hassasl salamaz (U.S. EPA,1995). Method Soxhlet metodunun bir deiimidir. Sulu amur ve benzeri materyaller iin uygundur. Method F ise B, C, D, or ya ve gres lmne yerine veya ilaveten hidrokarbonlarn miktarn saptayacak E metodlarnn bileimi ile kullanlabilir. Bu metot iki kutupluluk kaynanda (polarite) toplam ya ve gres miktarndan hidrokarbonlar ayrmak iin silis gel kullanlr. 3.2.1 rnek Toplama, Koruma ve Stoklama Sabunla ykanm, suyla durulanm, geni azl mat cam ieye temsilen grab rnei toplanr ve son olarak analize karabilecek her bir mat atklar uzaklatrmak iin eriyici sv (solvent) ile ykanr. Eriyici sv (solvent) banyosu yerine, ince alminyum ie kapa en az bir saat 200 ile 250C lik frnda piirilir. rnek ieler iin PTFE kapl kapaklar kullanlr, astarlar yukardaki gibi temizlenir fakat scaklk 110 ile 200C arasnda snrlanr. Ya ve gres tespiti iin ayr rnek toplanr. Konteynra (kap) rnek taacak ekilde doldurulmaz ve rnek laboratuarda tekrar blnmez. rnekler kopya analizi veya bilinen-ek QA denetimleri iin kopya ile oaltlr. Kopyalar, hzl dizilerde, paralel, mekanik kartrcl geni bir konteynrda (sonraki durumda, sifonun tek paralar) toplanr. Karakteristik olarak yaklak olarak 1l atk su rnekleri toplanr. Eer rnek younluu 1000 mg karlabilir madde/L den daha fazla olmas beklenilirse, olduka kk hacimlerde toplanr. Eer analiz 2 saatten daha fazla bekletilirse, 1:1 HCl veya1:1 H2SO4 ile eksiltilir veya pH 2 asitlenir ve souk tutulur. Uzun bir periyoda ortalama gres bileimi hakknda bilgi toplanmas gerektiinde, bileik rnei toplamas sresince rnekleme ekipman zerindeki gres kayplarn elemine etmek iin EPA,1995). tanmlanan zaman aralklarnda toplanan mnferit paralarn incelenmesi gerekir (U.S.

113

Sulu amur rneklemesinde, temsilen bir rnek belirlemek iin olas her trl tedbir alnr. Analiz 2 saat iinde yaplamad zaman, rnekler 1l konide HCI/80 g saklanr ve souk tutulur. rnekler asla CHCl veya sodyum benzoate ile korunmaz. rnekler 1 litrelik az kelepeli numune kaplarna alnm ve hidroklorik asit (HCI) ilave edilerek pH<2 hale getirilip analiz iin muhafaza edilmitir. Alnan bu numuneler iindeki ya-gres konsantrasyonun belirlenmesinde gravimetrik analiz metodu kullanlmtr. 3.2.2 Gravimetrik Analiz Metodu znm ve emlsifiye olmu ya ve gres zcnn ekstraksiyonu ile sudan ekstrakte edilir. zellikle doymam yalar ve ya asitleri, okside olabilenler gibi baz ekstrakte edilenlerden dolay zel tedbirler alnarak scaklk ve zc buharn etkisini minimize etmektedir. Organik zclerin baz rneklerle kartrlmasyla altta krlmas ok zor olan emlsiyon tabakas oluturulabilir. Bu metot byle emlsiyonlarn ilenmesi anlamna gelir. zclerin toplanmas grlr, zclerin toplanmas buhar emisyonlaryla havaya atlmas azalabilir Aletler Ayrma hunisi, 2-L, vana Cam distilasyon borusu, 11cm apl filitre kad, Sv cam hunisi Santrifj, 2400 veya daha fazla devir saysnda en az 400ml dndrlebilen 100ml cam santrifj tp 85 0Cyi koruyabilen su banyosu Vakum pompas Damlamay salayan damtma adaptr. zellikle mevcut zcy ayran Desikatr veya zc iin kullanlan atk deposu

cam santrifj

ekipman ticari olarak kullanlr. Soutma banyosu.

114

Kimyasallar Hidroklorik asit veya slfrk asit, her ikisi asit ve kimyasal su hacimleri eit olarak 1:1 orannda kartrlr. n-hekzan, 69 0C kaynama noktas. Damtmaya eer ihtiya varsa, zc buharlamadan arta kalan llemeyen ksm brakr. Tama kab ile zc arasnda transferi salayan herhangi bir plastik boru kullanlmaz. Metilteribtil eter (MTBE), Kaynama noktas 550C den 560Cye kadardr. Damtmaya eer ihtiya varsa, zc buharlamadan arta kalan llemeyen ksm brakr. Tama kab ile zc arasnda transferi salayan herhangi bir plastik boru kullanlmaz. Sodyum slfat, susuz kristal Solvent karm %80 hekzan veya %20 MTBE. Aada ekil 3.1de Distilasyon Dzenei grlmektedir.

ekil 3.1 Distilasyon Dzenei (Antalya evre l Mdrl Laboratuar, 2005)

115

rnekler laboratuara getirildii zaman her iki iaretli rnek ie tartlr, daha sonra rnek hacimlerine karar verilir. Eer rneklere daha nce asit ilave edilmemise, 1:1 orannda HCl veya 1:1 orannda H2SO4 pH 2 veya daha az (genellikle 5ml 1l rnek iin yeterlidir) ilave edilir. Sv hunisi kullanlarak, ayrma hunisine rnekler ayrlr. Dikkatlice 30 ml ekstraksiyon zcsyle rnek ie alkalanarak (her ikisi %100 olan hegzan, f 3b, veya zc karm, f 3e) ve ayrma hunisinde ykanan zc ilave edilir. Hareketli bir ekilde 2 dakika alkalanr. Tabakalar ayrlr. Orijinal rnek kabnn iine kk sulu organik tabakalar boaltlr. zc filtre kad ieren huniye doru 10 gr sodyum slfat boaltlr ve damtma iesi temizlenir daras alnr. Eer temiz zc tabakas elde edilemiyorsa, 5mlden fazla emlsifiyon k, 5 dakikada yaklak 2400 devir santrifj ve cam santrifj tpnn iine zc tabakas ve emlsiyon boaltlr. Santrifj edilen materyal uygun ayrma hunisine ve filtre kadna boaltlarak 10 gr. Sodyum slfat alkalama ncesi distilasyon iesi temizlenerek atlr. Ayrma hunisinde katlar veya sulu faz ve kalan herhangi bir emlsiyon yeniden birleir. rnek 5ml emlsiyondan kk ise, filtre kad slanmadan nce 10 gr. Sodyum slfat zc tpne boaltlr ve ayrma hunisinde katlar veya herhangi bir emlsiyon ve sulu faz yeniden birletirilir. 30 ml.zc her zaman ikiden fazla ekstrakte edilir. Fakat ilk alkalama rnei tama kabnda her bir zc orann ierir. Eer emlsifiyon sonraki ekstrasyon aamalarnda kararlysa santrifjleme tekrarlanr.10ml den 20 ml ye ilave edilen sodyum slfat zcs iede filtrenin son alkalanmasyla distilasyon iesinden ekstraksiyonla birletirilir. Her iki solvent sistemleri iin 850Cde su toplama iesinden zc damtlr. zcy en yksek seviyede iyiletirme, damtma adaptryle donatlm soutma odasndan alnan zcnn toplanmasdr. Grnen zc younlamas durduu zaman, su toplama iesinden yeniden geri tanr. Su toplama kabnn zeri kapatlr ve kurutma iesinin en st ksm 850C toplama kabyla 15dak.iin rtlr. En sonunda vakumla cam iede havas 1dak. alnr. En azndan 30 dak. desikatrde soutulur ve tartlr.nceki rnek hacimlerini saptamak iin, her iki rnek suyla iaretli ieye ve saf suyun olduu kademeli silindirin 1-L kademesine kadar doldurulur veya bo

116

tama kap arl alnr ve nceki arlk farkyla rnek hacmi hesaplanr (U.S. EPA,1995). Hesaplama Eer organik zcler serbest kalrsa, arlk kayb ya ve gresten dolay damtma iesinden uzaklatrlr. Toplam arlk kayb A, zc kabndan arta kalan hesaplama B, ya ve gres miktar rnekteki gibi hesaplanr.

(A-B) X 1000 mg ya ve gres /l = ml rnek

Hassasiyet ve Sapma Metot B ile 80:20 hegzan /MTBE kartrlr ilenmemi atk sular sadece laboratuarda test edilir. Ya ve gres konsantrasyonlar 22.4 mg/l dir. rnekler 30mg balk ar mineral ya ierir. Standart sapmas 1,2 mg/l ile %84.2 ya ilavesiyle iyiletirilir. Metot B zc olarak hegzanla test edilir. Metot tespit limiti 1,4mg/l de kararldr. Belirte suyu yaklak olarak her biri 20 mg/l olan stearik asit ve hegzadecane ile kuvvetlendirilir. lk duyarllk ve iyiletirme limit standartlar srasyla %10, ve %83den %101dir. Kabul edilebilir iyiletirme limitleri laboratuarda dzeltilmi matris veya laboratuarda dzeltilmi matris kopyas ve laboratuar kontrol standartlar %79 ile%114 arasndadr buna yzde rlatif fark limiti %18 dahildir (U.S. EPA,1995).

117

4. BULGULAR 4.1 Gemilerden Alnan Sintinedeki Ya-Gres Miktarlar: Gemilerden alnan sintine sularnn analizi Antalya evre l Mdrl ve Antalya Hfzshha Enstits Blge Mdrl Laboratuarlarnda yaptrlmtr. Sintine sularndaki ya-gres miktar mg/l olarak tespit edilmitir. Ayrca alnan rnekler deniz suyuyla kartrlarak da karmn iindeki ya-gres oran belirlenmitir. Sintine rneklerinin alnd gemiler yk ve akaryakt gemileri olup, Trk ve yabanc gemilerdir. izelge 4.1 de grld gibi, yakt cinsi motorin olan sintine, petrol/kimyasal tanker II, sv yk, akaryakt, kuru yk, kargo gemilerinin DWTlar (geminin tayabilecei toplam arlk) 300 ile 3800 ton; Sintine tank kapasiteleri de 1-45 ton arasnda deimektedir. Ayrca oununda sintine seperatr bulunmamaktadr. stanbul/Kumkap limanna ait Can-D isimli gemi, sintine gemisidir. Yaplan grmeler sonucunda, geminin sintine seperatrnn altrlmad belirtilmitir. Ayn zamanda sadece 1 adet olan sintine gemisinin Kumkap liman iin yeterli olmad ifade edilmitir. Tespit edilen ya-gres miktarlar izelge 4.2 ve ekil 4.1, ekil 4.2 de verilmitir. izelge 4.1 Numune Alnan Gemilerin Genel zellikleri (M/T : Motor Tanker, M/V :Motor Gemi)
Gemi Ad (S)
Can-D (S1) M/T Novajo (S2) Makka kab (S3) M/T Anez (S4) Gaye-I (S5) MVVictor (S6) Recep Reis-I (S7)

Bayra

Gemi Tipi
Sintine Gemisi Petrol/Ki myasal Tanker II Sv yk gemisi (Ayiei ya ) Akaryakt -I Akaryakt -II Kuru yk Kargo gemisi

Eni/Boyu (m)
6.13/41.16

DWT/ Net/Gros tonu (ton)

300 112/183 3400 1084/2440

Yakt cinsi
Motorin

Sintine Tank Kapasit esi (ton)

4

Sludge Tank Kapasit esi (ton)

442

Sintine seperatr var m?

Var

T.C

MALTA

7.30/79.80

Motorin

Yok

RUSYA

5.2/117.8

3800 861/1871 850 291.6/485 1300 409/778 2000 895/1206 1450 536/893

Motorin

Yok

T.C T.C K.K.T.C T.C

8/61.70 10/64 13/71 9/71.8

Motorin Motorin Motorin Motorin

45 2 1 4

_ 1.5 1 1

Yok Yok Var Var

118

izelge 4.2 Gemilerden Alnan Sintine Suyundaki ve Sintine Suyunun Deniz Suyu ile Karmndaki Ya-Gres Miktarlar (mg/l) (Karm: Sintine+Deniz Suyu)
NUMUNE ALINA N GEM ADI

Numuneler
SNTNE SUYU (mg/l) KARIIM (mg/l)

Sintine Gemisi 19000 10000

Petrol/Kim yasal Tanker II 75000 39000

Sv yk gemisi 13000 7000

Akaryakt -I 14000 7800

AkaryaktII 8400 5000

Kuru yk 620 300

Kargo gemisi 222 111

Ort.
(mg/l)

26000 10000

1ton petrol =7.4 varil ham petrole edeerdir (http://www.bp.com/liveassets/bp _internet/bp_caspian/bp_caspian_en/STAGING/local_assets/downloads_pdfs/xyz/B TC_English_Oil_Spill_Resonse_Plans_Turkey_Content_6_Spill_Assessm-ng_r3_04 feb.pdf). Gemilerden alnan sintine suyunun ortalama deeri olan 26000 mg/l = 0,26 ton/m3 bu deer de yaklak 2 varile, karm olan sintine+deniz suyunun ortalama deeri 10000 mg/l = 0,10 ton/m3, 0,74 varile tekabl etmektedir.
80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0
G Pe em t ro is l /K i im ya sa lT an ke rI I t-I I is i i ge m is y k ge m Ak ar ya k Ak ar ya k Ku ru t-I

Ya -gres (mg/lt)

Ka rg o

y k

Num une alnan gem iler

ekil 4. 1 Gemilerden Alnan Sintine Suyundaki Ya-Gres Miktar (mg/l)

S v

Si nt in e

119

45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0

Pe G em t ro is l /K i im ya sa lT an ke rI I t-I I is i i ge m is y k ge m Ak ar ya k Ak ar ya k Ku ru t-I

Ya-miktar (mg/lt)

Ka rg o

y k

Num une alnan gem iler

ekil 4.2 Sintine + Deniz Suyundaki Ya-Gres Miktar (mg/l) Marpol szlemesine gre iinde 15 ppm den daha az ya bulunan su, temiz su olarak kabul edilir ve hibir snrlama olmadan denize pompalanabilir (Samsunlu,1995). 4.2 Sahil Gvenlik Komutanl Tarafndan 1997 ile 2004 Yllar Arasnda Kesilen Deniz Kirlilii Cezalarnn Blgelere, Yllara ve Kirlilik Trlerine Gre Dalm ekil 4.3, ekil 4.4 ve ekil 4.5de 1997-2004 yllar arasnda Sahil Gvenlik Komutanl tarafndan kesilen Deniz Kirlilii cezalarnn blgelere, yllara ve kirlilik trlerine gre dalm verilmitir.

S v

Si nt in e

120

70 60 50 40 30 20 10 0 Karadeniz Marmara Ege Akdeniz

Frekans (%)

Blgeler
ekil 4.3 1997-2004 Yllar Arasnda Sahil Gvenlik Komutanl tarafndan kesilen deniz kirlilii cezalarnn blgelere gre dalm (Sahil Gvenlik Okul Komutanl, 2005)

30

Frekans (%)

25 20 15 10 5 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Yllar
ekil 4.4 1997-2004 yllar arasnda Sahil Gvenlik Komutanl tarafndan kesilen deniz kirlilii cezalarnn yllara gre dalm (Sahil Gvenlik Okul Komutanl, 2005)

121

60 50 40 30 20 10 0 p Pis susintine Petrol ve trevleri Kirli balast

Frekans (%)

Kirlilik trleri
ekil 4.5 1997-2004 yllar arasnda Sahil Gvenlik Komutanl tarafndan kesilen deniz kirlilii cezalarnn kirlilik trlerine gre dalm (Sahil Gvenlik Okul Komutanl, 2005) Sahil Gvenlik Komutanl tarafndan kesilen deniz kirlilii cezalarnn blgelere gre ve kirlilik trlerine gre dalmna bakldnda (ekil 4.3 ve ekil 4.5) Deniz kirlilii cezalarnn en fazla Ege blgesinde kesildii ve pissu ve sintine suyundan kaynaklanan kirlilik tr olduu grlmektedir.

122

5.

TARTIMA VE SONU Marpol szlemesine gre iinde 15 ppm (mg/l)den daha az ya bulunan su,

temiz su olarak kabul edilir ve hibir snrlama olmadan denize pompalanabilir. Bu szlemeye gre numunelerde tespit edilen ya-gres miktar deerlendirilecek olursa elde edilen tm deerlerin 15mg/l nin stnde olduu grlmektedir. Elde edilen deerler Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmeliinde yer alan ya ve

gres miktarlarna ait standart deerlerle karlatrldnda; Deniz Suyunun Genel Kalite Kriterlerine gre ham petrol ve petrol trevlerinin snr deerinin 0,003 mg/lt olduu, hatta su, biyota ve sedimanda ayr deerlendirilmeli ve tercihen hi bulunmamaldr. Petrol Sanayiinde (Petrol Dolum Tesisleri ve Benzerleri) ya-gres miktar, 2 saatlik kompozit numunede (belirli zaman aralklarnda ayn noktadan numunenin alnmas) 40, 24 saatlik kompozit numunede ise 20mg/l dir. Tersaneler ve gemi skm tesislerinde 2 saatlik kompozit numune 20 mg/l, 24 saatlik kompozit numune ise 10 mg/l olarak belirtilmektedir. Alc ortama ait kabul edilebilir deerler asndan, evsel atklara ait ya ve gres miktar 3.0mg/l, endstriyel atklarn 1.0mg/l, sulara boaltlabilecek atklarn evsel atklara ait ya ve gres miktar 30 mg/l, endstriyel atklarn ise 10 mg/l dir. Tez almas srasnda gemilerden alnan sintine suyunun ortalama ya gres

deeri 26000 mg/l ve sintine+deniz suyunun ortalama ya gres deeri 10000 mg/l olarak tespit edilmitir. Elde edilen bu deerler anlan ynetmeliklerde yer alan deerlerin olduka zerindedir. Bunun en nemli sebebi numune alnan gemilerin ounda sintine seperatrlerinin bulunmamas ve sintine seperatrleri mevcut olan gemilerde de seperatrlerin altrlmamasdr. Sintine sular dnda gemilerde kullanlan deterjan, sintine temizleyicisi, boya gibi eitli maddeler de sintine dairesinde toplanr ve sintine suyu oluumuna katkda bulunur. Yksek kirlilik ieren sintine atk suyunun varsa mevcut imkanlar dahilinde

123

artlmas yada uygun biimde gemilerden alnmas ve artma ilemini takiben uzaklatrlmas (dearj) gerekmektedir. u anda lkemizde, zellikle byk limanlarn ounda p ve sintine suyu kabul iin tesisler mevcuttur. Ancak bu tesislerin ou liman iletmecilerine kanuni bir zorlama veya yaptrm olmad iin altrlamamaktadr. Baz iletmelerde, gemilerden p kabul iini cret otomatikman kesilmesine ramen hizmet verilmemekte, gemi kaptan da parasn dedii halde pn verememekte ve denize atmaktadr. Baz limanlarda artma yaplmad iin gemilerden alnan sintine sular tanklarda dinlendirilerek ayrtrlmaktadr. Sintine sular dinlendirilerek ayrtrld iin sularn toplanaca tanklarn kapasitesi yetersiz kalmakta ve atn vermek isteyen her gemiden sv atk alnamamaktadr. Atklarn kabul ve artlmas ile ilgili, liman iletmelerinde ihtiyaca uygun kapasitede atk kabul ve artma tesisi bulundurulmas bu sorunu ortadan kaldracaktr. Denize elverililik belgesi ile liman seferine msaade edilen teknelerin (gnlk tur, gezi tekneleri vb.) pis su ve sintine tanklarna ait denize k devrelerinin mhrlenmesi ve sz konusu teknelerin sadece kara tesisleri veya vidanjorlere atk brakmasnn salanmas maksadyla tekneler tarafndan Liman Bakanlklar veya Sahil Gvenlik Komutanl birimlerinin kontrolne ak jurnal tutulmas, Denize elverililik belgesi ile kabotaj seferine izin verilen teknelerin (ticari yat, zel yat, balk v.b)liman k evraklarnn dzenlenmesi aamasnda sintine, pis su ve atk brakmaya ilikin jurnalin ibraznn art koulmas, Limanlara giri yapan yabanc bayrakl teknelere gmrk ilemleri esnasnda bakanlk tarafndan oluturulacak Trk karasularndaki deniz kirliliinin nlenmesine ilikin hkm ve cezalar ierir brorlerin datlmas, Sintinenin geri kazanlabilen ve ekonomik deeri olan bir rn olmas nedeniyle, limanlarn gemilere yapt bu hizmetten cret talep edilmemesi ve

124

tm yat limanlar, marina ve balk barnaklarna sintine ve evsel atk su ile kat atk kabul tesislerinin yaptrlmas, Tur tekneleri ve balk tekneleri gibi limanla ilikisi youn olan deniz aralarnn sintine ve evsel atk sularnn bertarafnn Mlki Amirliklerce dzenli olarak kontrolnn salanmas, Yeni gemi inasnda Marpol 73/78in dikte ettii hususlara uygun depolama, artma ve discharge (tahliye, boaltma) sistemlerinin seim ve montajnn yaptrlmas, Gemilerde mevcut artma sistemlerinin IMO standartlarna uygun artmay salamas hususunda tedbirlerin alnmas, Artma sistemi olmayan gemilere depolama ve discharge devrelerinin monte edilmesi, Personel eitiminin arttrlmas ve iletim kusurlarnn ortadan kaldrlmas sintine sularndan kaynaklanabilecek deniz kirliliinin nlenmesinin nne geecektir. Deniz ulam ve deniz kazalar sonucunda oluan kirlenmeleri nleyebilmek iin yetkililerin her trl nlem, mdahale ve kontrol konularndaki eksikliklerini giderecek dzenlemeleri sratle hayata geirmeleri byk nem tamaktadr.

125

6. KAYNAKLAR

Akdeniz Blgesel Deniz Kirlenmesi Acil Yant Merkezi (REMPEC).URL: h.p://www.rempec.org/ oil_tra.c.html. Andelin J., Bioremediation for Marina Oil Spills, Asistant Director, OTA Science, nformation and Natural Resources Division Avrupa evre Ajans evre Sorunlar Raporu, No 35., (Avrupada yakn tarihlerde yaanan doal felaketlerin ve teknolojik kazalarn etkilerinin incelenmesi ) Cairns Z., Ship Specific Tagging of Oil Contaminated Discharges, Marine Polluton Bulletin, evre Bakanl Yayn, Trkiyenin evre Konusunda Taraf Olduu Uluslar Aras Szlemeler, (Szleme metinlerinin temin edildii kaynak), Ankara, 13-46, 361-380(1998). oban E., 1991.Gemilerden Kaynaklanan Sintine Atksular ile Deniz Kirlenmesi ve Pilot lekte Bir Artlabilirlik almas, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Deniz Bilimleri ve Corafya Enstits Deniz Fizii Kimyas Blm, stanbul. EEA, 2002: Petrol Tankeri Kazas Sonucundaki Szntlar. Gsterge verileri, Kopenhag: Avrupa evre Ajans. (son derleme Temmuz 2002). Egemen, ., evre ve Su Kirlilii, Ege niversitesi Su rnleri fakltesi Yaynlar No: 42, 1999 Genel Kurmay Bakanl Dz.Kuvvetleri Komutanl, Gemicilik Szl, stanbul, 1991 stikbal C., 2002. Dnya Gazetesi Denizcilik Eki, 1 Temmuz 2002 Kushmaro. A., Henning G., Hofmann D.K., Benayahu Y., 1997 Metamorphosis of Heteroxenia fuscescens Planulae is Inhibited by Crude Oil: a Novel Short Term Toxicity Bioassay, Marine Environmental Research, Vol.43, No. 4, pp. 295-302, Odman, N., Rodopman K., Belirdi N., Yaln R., Gemilerin Denizlerden Kirlenmesinin nlenmesi Hakknda Uluslar aras Szleme MARPOL 73/78 eviri, Yaynclk, stanbul, 1-4 (1988). ztrk B., ztrk A.A. ve Algan N., 2001, Ship Originated Pollution In The Turkish Straits System, Proceeding Of The International Symposium On The Problems Of Regonal Seas 2001, Ataky Marina, stanbul, Turkey, May 1214.

126

ztrk B., TDAV Bakan 22-02-2005 Balast Sular Konusunda Son Gelimeler Sahil Gvenlik Komutanlnn dari ve Adli Grevlerine likin Tzk Samsunlu A, 1995. Deniz Kirlilii ve Kontrol, stanbul Teknik niversitesi Rektrl, stanbul. Saytay Raporlar 2002/1 engl, F ve Mezzinolu, A., 1993, evre Kimyas, Dokuz Eyll niversitesi evre Mhendislii Blm, zmir. Ttnc A.N., 2004. Gemi Kaynakl Deniz Kirlenmesinin nlenmesi, Azaltlmas ve Kontrol Altna Alnmasnda Devletin Yetkisi, Doktora Tezi, stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Devletler Umumi Hukuku Anabilim Dal, stanbul. Uluslararas Tanker Sahipleri Kirlilik Federasyonu Limited (ITOPF), 2003: Denize Petrol Szntlarnn Etkileri. Adresi h.p:// www.itopf.com/e.ects.html. Uslu O, Benli H.A, Mart 1998, Ulusal evre Eylem Plan T.C Babakanlk Devlet Planlama Tekilat, Ankara. stn S., 2004.Sintine Atk suyu ve Artm, Bitirme devi, Dokuz Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm, zmir. Yaln C, 2004. Trk Klavuz Kaptanlar Dernei Ynsel F., 2004, Deniz Ulam ve Deniz Kirlilii, stanbul Teknik niversitesi ,Gemi naat ve Deniz Bilimleri Fakltesi, Deniz Teknolojisi Mhendislii Blm, stanbul. Zrhl , 2004. stanbul'u evreleyen Denizlerde Gemi Kaynakl Evsel Atk su ve Sintine Suyu Kirlilii, Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul. U.S. Environmental Protection Agency. 1995. Report of the Method 1664 Validation Studies. EPA-821-R.-95-036, U.S. Environmental Protection Agency, Washington, D.C. U.S. Environmental Protection Agency. 1995. Method 1664. EPA-821-B-94-004B, U.S. Environmental Protection Agency, Washington, D.C. http://www.greenpeace.es/gp2/petroleo/ petroleo7.htm/. http://st.fatih.edu.tr/~cenkakman/Denizkirliligi.html http://www.bilgidunyasi.net/parasut/denizler.htm http://www.biyoturk.com/grup_petrol.htm http://www.hendese.org/Hendese2/Hendese2/03.pdf http://www.sayistay.gov.tr/rapor/perdenrap/2002/2002cevrekirliligi/denizkirmucrapor.htm http://www.turkishpilots.org.tr http://www.turkishpilots.org.tr/DOCUMENTS/C_YALCIN_09_09_2004_Yuzyilin_ En_Onemli_Tehdidi.htm

127

http://www.turkishpilots.org.tr/DOCUMENTS/C_YALCIN_30_04_2004_Atik_Ali m_Tesisleri_Yonetmeligi.htm http://www.wwf.org.tr/tr/docs/wwf_bogazlar_akdeniz.pdf http://www.denizhaber.com/index.php?sayfa=yazar&id=11 http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/bp_caspian/bp_caspian_en/STAGING/loc al_assets/downloads_pdfs/xyz/BTC_English_Oil_Spill_Resonse_Plans_Turkey_Con tent_6_Spill_Assessm-ng_r3_04feb.pdf

128

7.

EKLER

GEMLERDEN KAYNAKLANAN ATIKLARIN TRANSFER FORMU Form No T.C. EVRE VE ORMAN BAKANLII GEMLERDEN KAYNAKLANAN ATIKLARIN TRANSFER FORMU 1-ATIK VEREN GEM / TANKER Bayra: IMO Numaras: Sahibinin / Firmann Ad: Firmann Adresi : Faaliyet Alan: Atk Kodu (2): Atk Tr (2): Arlk: .ton ............kg-lt Ekte Yer Alan Dier Detaylar: Ambalaj Tr (3): Ambalaj Says: Atk Transferi Tarihi: Atk Transferi Balama Saati: Atk Transferi Biti Saati: Telefon No: Faks No: BM snf (1): Geminin Ad: Halen Koordinatlar: Bulunduu Yerin (1) H Numaras : Gemi / Tanker Sorumlusunun Ad Soyad : Unvan : mzas : 2-ATIK ALMA GEMS Bal Olduu Liman Bakanl Blgesi Lisans No: Sahibinin / Firmann Ad: Telefon No: Faks No: Atk Transferi Tarihi: Atk Transferi Balama Saati: Atk Transferi Biti Saati: Atk Sorumlusunun Ad Soyad : Unvan : mzas : Alma Gemisi

Telefon No: Faks No: lkemizdeki Acentesinin Ad: lkemizdeki Acentesinin Adresi:

129

Bulunduu Limann Ad: Lisans No: Telefon No: Faks No:

3-ATIK KABUL TESS Atk Transferi Tarihi: Atk Transferi Balama Saati: Atk Transferi Biti Saati: Atk Alma Tesisi Sorumlusunun Ad Soyad : Unvan : mzas :

Bulunduu Limann Adresi:

Atn Alnd Deponun Numaras: (1) BM snf ve H numaras:

Zehirli sv madde atklarna ait BM snf iin Marpol EK-IIde verilen kodlar kullanlacaktr. H numaras:
H kodu H1 H2 H3-A H3-B H4 H5 H6 H7 H8 H9 H10 H11 H12 Alm Patlayc Oksitleyici Yksek oranda tutuabilen Tutuabilen Tahri edici Zararl Toksik Kanserojen Korozif Enfeksiyon yapc Teratojenik Mutajenik Hava, su veya asitle temas etmesi durumunda zehirli veya ok zehirli gazlar serbest brakan madde veya preparatlar Atklarn bertaraf esnasnda ortaya kan madde veya preparatlar Ekotoksik

H13 H14

(2)

Atk Tr ve Atk Kodu:

ATIK KODU 13.04 13.06 Bo braklacak Bo braklacak Bo braklacak 20

ATIK TR Sintine suyu Sla, dier yal atklar Zehirli sv madde at Slop Pissu p

130

Her bir atk trnn ismi ak ve detayl ekilde yazlacaktr.

(3)

Ambalaj Tr:

Bu ksm sadece p iin doldurulacaktr. 1) Varil (Durum) 2) Ahap f 3) Bidon 4) Kutu 5) Torba 6) Kark ambalaj 8) Balya 9) Dier

131

SNTNENN ALINDII GEM ETLER

ekil 7.1 stanbul Ahrkap demir sahasnda petrol tankeri (M/T Novajo),2005

ekil 7.2 stanbul Ahrkap demir sahasnda petrol tankeri (M/T Novajo),2005

132

ekil 7.3 stanbul Ahrkap demir sahasnda sv yk gemisi (Makkakab),2005

ekil 7.4 stanbul Ahrkap demir sahasnda sv yk gemisi (Makkakab), 2005

133

ekil 7.5 Makkakab adl sv yk gemisine ait Oil Discharge Monitor, 2005

134

ekil 7.6 Makkakab adl sv yk gemisine ait Oil Discharge Monitor, 2005

135

ekil 7.7 Oil Discharge Monitor

ekil 7.8 Oil Discharge Monitor

136

ekil 7.9 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi (Rosa Mersk Frederika ), 2005

ekil 7.10 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi (Rosa Mersk Frederika ), 2005

137

ekil 7.11 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi (Rosa Mersk Frederika ), 2005

ekil 7.12 stanbul Ahrkap demir sahasnda akaryakt gemisi (Opet),2005

138

ekil 7.13 stanbul Ahr kap demir sahasnda bulunan akaryakt gemileri, 2005

ekil 7.14 stanbul Ahr kap demir sahasnda bulunan akaryakt gemisi, 2005

139

ekil 7.15 stanbul Yenikap-Limanii mevkii, 2005

ekil 7.16 stanbul Yenikap-Limanii mevkiinde bal bulunan gemiler, 2005

140

ekil 7.17 stanbul Yenikap-Limanii mevkiinde bulunan akaryakt gemisi, 2005

ekil 7.18 stanbul Yenikap-Limanii mevkii, 2005

141

ekil 7.19 stanbul Yenikap-Limanii mevkii, 2005

ekil 7. 20 Kuru yk gemisinden sintinenin alnd yer, Antalya, 2005

142

ekil 7. 21 Sintine Toplama Tank, Antalya, 2005

ekil 7.22 Antalya Limannda Balk Gemisi, 2005

143

ekil 7.23 Antalya Limannda Balk Gemisi, 2005

ekil 7.24 Antalya Limannda Balk Teknesi, 2005

144

ekil 7.25 Antalya Limannda Kargo Gemisi, 2005

145

ATIK SU ANALZ RAPORU

146

147

148

149

8. ZGEM Ad Soyad: Necla DEMRAY Doum Yeri: Divrii Doum Yl: 02.03.1972 Medeni Hali: Evli Yabanc Dil: ngilizce renim Durumu: Lise: Antalya Gazi Lisesi (1985-1988)

Lisans: Cumhuriyet niversitesi Mhendislik Fakltesi evre Mhendislii Blm (1991-1995) Yksek Lisans: Sleyman Demirel niversitesi Mhendislik Mimarlk evre Mhendislii (2003-2006) Grevler: Grev: Sahil Gvenlik Eitim ve retim Komutanl evre ve Deniz Kirlilii retmeni. Antalya (1998-......) Fakltesi