Ankara Avrupa al ^^ malar ^^ Dergisi

Cilt: 7, No:1 (Gilz: 2007), s.69-89

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^ A, ENTEGRASYON KURAMLARI I ^ I ^ INDA TRK^YE-AVRUPA B ^ RL ^^^^ UYUMU

Elif TOPRAK'

zet Avrupa'da biitiinle ^me (entegrasyon); siyasi, ekonomik ve sosyal boyutlar ^ yla disiplinler aras^^ yakla ^^ m gerektiren bir aland^ r. Kreselle^menin dinamikleri sonucu, toph ^ mlararas^^ etkile ^ im, Uluslararas^^ ^li^kiler iin nemli bir faktr olmu ^tur. Sosyal/yap ^salc^^ argiimanlarm biitiinle^^ ne konusunu a ^klama kapasiteleri ve yakla ^^mlar^^ bu a^dan umut vericidir. Gnmzde toplumlar ^ n ortak d^nce ve de^erler olu^ turma sreleri ve bu fikirlerin ortak ^ kar ve politikalara dn^ebilmesi, biitiinle ^me a ^ s ^ ndan nemlidir. Ancak bu konularda, liberal kurumsal tezler, yap ^salc^^ yakla ^^ mlar kadar a^ klama getirememekte; ortak d ^nce ve de ^erleri ikincil faktr saymaktachr. Elit seviyesinde etkile ^ ime vurgu yapan ve sivil olu ^umlar, gzden ka ^ ran yakla ^^mlar; birey veya grup seviyesinde gerekle ^en, sade vatanda^lar aras ^ ndaki, ileti^im ve uyum abalar ^ n ^^ yans ^ tam ^yor. Avrupa Birli ^i (AB) a ^ s^ ndan bak^ ld^^^ nda, toplumlara^ y^ s ^^ uyumun art ^ r^ lmas ^ ; yeni ye ve aday lkelerle, sosyal etkile ^im ve uzla ^man ^ n sa^lanabilmesi iin sosyal yap ^ salc^^ yakla ^^ mlar nem ta^^yor. Bu al^^mada, Avrupa Birli^i btnk ^^ nesi, kuramsal etkileri sren neo finksiyonalizm ve gnmz yap ^salc^^ yakla ^^ mlar^^ erevesinde ele ahmn ^^ t ^r. Ayr ^ca Trkiye ve AB ili ^kilerinde sosyokltiirel farkl ^ l^ klar^n uyun ^^ beklentilerine etkileri tart^^^ hn ^^ t^ r. Bu ba^lamda, Avrupa'da ya^ayan Trklerin uyum glerinin art^r^ hnasma ynelik zm nerileri ,sunuhnu ^tur. Anahtar Kelimeler: Avrupa Birli ^i ve Trkiye Neo finksiyonaliz ^n, .yap ^ salc ^ l^ k, Avrupa entegrasyonu,

* Yrd. Do. Dr. Anadolu niversitesi ^retim yesi.

70

ELIF TOPRAK

Abstraet European integration is a phenomenon that necessitates multidisciplinary analyses. Under effects of the dvnamics of globalization, interaction among societies has become an indi spensable factor in International Relations. Social/constructive arguments are pro^nising in explicating integration. The societal process of ideational change has been foc ^^ s and the transformation of collective ideas and values into common interests and policies has been pivotal in these a ^-guments. Liberal institutional theori es take collective ideas as secondary fictors. They emphasize the interaction at elite level, but disregard the social civil dialogue that takes place at individual and gro^^p levels. For social integration and reconciliation at the European Union (EU) level, the social interaction with the candidate and new member states,. thus civil, social constructivist approaches deserve ^nore academie interest. In this paper, European integration is analyzed, in the framework of the lingering appeal of neo fl ^ nctionalism and contemporary constructivist approach. Furthermore, the effects of socio cultural differences between EU and Turkey, with regard to the expectations for Turkey's integration are dwelled on. In this connection, some suggestions are presented for social adaptation offirst Turkish people living in Europe and increasing their interaction with their host societies. Key Words: Neo functionalism, constructivism, European integration, European Union and Turkey

Giri ^^ Avrupa'da btnle ^ me (entegrasyon) dendi ^ inde, de ^ i ^ ik kuramsal erevelerde incelenen; siyasi, ekonomik ve sosyal boyutlanyla disiplinleraras ^^ yakla ^^m ^^ gerektiren bir alan kar ^^ m^ za ^ k ^ yor. Kreselle ^ menin h ^ zlanan dinamikleri sonucu toplumlararas ^^ etkile ^ imin artt ^^^^uluslararas ^^ ili ^ kilerde, uyum konusunda sosyal/yap ^ sal sylemler dikkat ekiyor. Gnmzde toplumlar ^n ortak d ^ nce ve de ^ erler olu ^ turma sreleri ve bu fikirlerin ortak ^kar ve politikalara dn ^ ebilmesi, zellikle btnle ^ me a ^ s ^ ndan nemlidir. Ancak bu konularda, liberal kurumsal tezler yeterince a ^ klama getirememektedir. Elit seviyesinde etkile ^ ime vurgu yapan ve sivil olu ^ umlar^^ gzden ka ^ ran yakla^^ mlar ise, birey veya grup seviyesinde gerekle ^ en, sade vatanda ^ lar aras ^ ndaki, ileti ^ im ve uyum abalar^ n ^^ yans ^ tam ^ yor. Avrupa Birli ^ i (AB) a ^ s ^ ndan bak ^ ld ^^^ nda, toplumlararas ^^ uyumun art ^ r^ lmas ^ , yeni ye ve aday lkelerle, sosyal etkile ^ im ve uzla ^^ n^ n sa^ lanabilmesi iin sivil, sosyal yap ^ salc ^^ yakla^^ mlar nem ta^^maktad ^ r. Bu al ^^ mada, Avrupa Birli ^ i btnle ^ mesi, neo fonksiyonalizm ve yap ^ salc ^^ yakla ^^ m erevesinde ele al ^ nm^^ t ^r. Ayr^ ca Trkiye ve AB ili ^ kilerinde sosyokltrel farkl ^ l ^ klar ^n uyum beklentilerine etkileri tart ^^^ lm ^^ t ^r. Bu a ^ dan, Avrupa'da ya ^ ayan Trklerin uyum glerinin art ^ r^ lmas ^ na ynelik zm nerisi ve rnek bir uygulama sunulmu ^ tur.

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ ICI 71

Neo Fonksiyonalizm David Mitrany'nin fonksiyonel i ^ birli ^ i kuram ^ ndan esinlenilen neo fonksiyonalizme gre Avrupa btnle ^ mesi, yay ^ larak geni ^ leyen ve kavramla anlat ^ lan bir sretir. Bu kavramlar s ^ ras ^ yla; fonksiyonel spill-over, siyasi spill-over ve ortak tercil^/ ^karlann olu ^ mas ^^ sreleridir. Fonksiyonel spill-over kavram ^ na gre, modern endstriyel ekonominin de ^ i ^ ik sektrleri kar ^^ l ^ kl ^^ birbirine ba ^^ ml ^ d ^ r. Farkl ^^ sektrlerden birinde ba ^ layan btnle ^ meye ynelik aktivitelerin ba ^ ar^ l ^^ olabilmesi iin, di ^ er alanlarda da benzer geli ^ meler gerekir. Siyasi spill-over ise, adapte olma, uyum gsterme srecidir. Bu a ^ amada beklentilerin, de ^ erlerin de ^ i ^ mesi ve ulus st ^ karlar ^ n olu ^ mas ^^ gerekir. Ortak tercih ve ^ karlar ^n olu ^ mas ^^ ise, devletlerin ortak politikalara ula ^ makta zorluk ektikleri zamanlarda, kar ^^ l ^ kl ^^ imtiyazlarla ortak de ^ erlerde bulu ^ maya al ^^ maland ^ ri . Srecin bu a ^ amas ^ nda, Avrupa Birli ^ i kurumlar ^^ arac ^ l ^k eder. Kurumlar sayesinde gerekle ^ en sosyalle ^ me, rne ^ in yelerin veto haklar^ n^^ kullanmalanru zorla ^ t ^ nr. Bu ^ ekilde merkezi kurumlar ^n bu a ^ aman ^ n sonunda daha fazla g kazand ^ klar^^ ne srlmektedir. Neo fonksiyonalizmin temel konusu, ulus devletlerin tamamen "egemen" olmaktan vazgeerek, kendi iradeleriyle, kom ^ ular^ yla btnle ^ me tercihinde bulunmalar^^ ve aralar ^ndaki sorunlar ^^ zmek iin geli ^ tirdikleri yeni teknikleri, egemenli ^ in temel kriterlerine tercih etmeleridir 2 . Bu srete, siyasi aktrler beklentilerini ulusal otoriteler yerine, kurumlar ^^ ulus devletlerin zerinde oldu ^u varsay ^ lan, yeni ve daha byk merkezlere yneltirler. Neo fonksiyonalizmin temel varsay ^ mlanna bak ^ ld ^^^ nda birincisi; Avrupa Topluluklan'nda temel strateji olan ve ncelik ta ^^ yan ekonomik i ^ birli^ ini te ^ vik etmek, yarat ^ lan idari organlar arac ^ l ^^^^ile btnle ^ meyi ilerletmek, ulusal ^ karlar ^ n bu hedefe engel olmas ^ n ^^ nlemektir. Bu ^ ekilde btnle ^ menin ilgili ba^ ka sektrlere de yay ^ laca^^ , ba ^ ka alanlarda da i ^ birli ^ ini tetikleyece ^ i beklenir. Ayr ^ ca, zaman iinde ba ^ l ^ l ^ klann, sosyal ihtiya ve ^ karlar^ n, ulusal iradeler yerine merkezi idari organlara ynelece ^ i d ^nlr. Bu varsay ^ma gre, ekonomik btnle ^ me daha fazla rgtlenmeyi gerektirecek ve sonuta siyasi btnle ^ meyi beraberinde getirecektir. Bu ^ ekilde, Avrupa'da bar ^^^kal ^ c ^^ olabilir. ^kinci varsay ^m ise, ulus st (supranasyonel) siyasi yap ^ lar kurabilmenin tek yolunun, David Mitrany'nin nerdi ^ i gibi teknokrasinin otomatik i ^ leyi ^ inde de ^ il de; kendi amalar ^ n^^ gerekle ^ tirmeye al ^^ an bilinli aktrlerin aktivitelerinde gizli olmas ^ d ^ r3 . Sz konusu aktrler; hem ulus tesi (transnasyonel), hem de devlet yap ^ s ^ nda yer alan ^ kar gruplar ^ , siyasi partiler ve blgesel kurumlard ^ r. Bu kurumlar, ^ kar gruplar ^ n^n geli ^ imini destekleyerek ve teknokratlarla aralar ^ nda ileti ^ im kurarak btnle ^ meyi te ^ vik ederler. Kurma gre bu srete hkmetlerin grevi daha ok tepkisel olup, devlet ii ya da devlet st bask ^ lar ^ , talepleri dengelemektir4. Btnle ^me; bu aktr ve gruplar ^ n aktivitelerine dayand ^ r ^ larak, o ^ulcu bir anlay ^^^
Burley Anne-Marie, Walter Mattli , "Europe Before the Court: A Political Theory of Legal Integration", International Organization, sy.47, K ^^^1993, no. 1, s.55-56. 2 Ibid., s.53. Ibid., 5.55. 4 Ibid., s.54.

72

ELIF TOPRAK

sergilenmektedir. Gruplar, yeni ulus st karar vericileri tan ^ maya ba ^ larken, ayn ^^ zamanda bu yap ^ lar ^^ etkiler. Bunun sonucu olarak, Avrupa ap ^ nda ^ kar birlikleri olu ^ ur. Byle bir olu ^ um iinde, blgesel kurumlann ilgili sosyal gruplara do ^rudan ula^ abilmeleri gerekir. Dolay ^ s ^ yla, hkmetler ve brokrasiler yerine ^ kar gruplar ^^ aras ^nda ileti ^ imin etkin oldu ^ u ve geleneksel devletler aras ^^ diplomasiden farkl ^^ bir mekanizman^ n geli ^ mesi nemlidir'. Kuram ^ n ulus st olu ^ umlar zerine vurgusu, ekonomik btnle ^ meyi mutlaka siyasal btnle ^ menin izleyece ^ i tezine ba ^ l ^ d ^ r. Btnle ^ meyi tetikleyecek byle bir mekanizma, neo fonksiyonalizmin fikir babas ^^ Ernst B. Haas'a gre daha ok materyal ihtiyalar ^ n ve refah ^ n sa ^ lanmas ^ na ynelik ^ karlann kar ^^ lanmalar ^ n ^^ temel alacalct ^ 6 . Siyasetiler kadar ^ kar gruplan da sreci, kendileri iin kazan ^mlar sz konusu oldu ^ u takdirde destekleyecek ve ulus st aralar ^^ kullanmay ^^ tercih edecekti. Haas' ^ n bu o ^ ulcu tezine gre siyasi bir toplulu ^un olu ^abilmesi iin belli gruplann (elitlerin) beklenti, ideoloji ve davran ^^ lar^ n ^n; yeni merkezi sembol ve kurumlara yneltilmesi gerekmektedir 8 . Teknokrasinin anlam ^ , hkmetlerin ideolojileri uygulamak yerine, daha ok ynetimsel i ^ levler yuma ^^^haline gelmeleriydi. nk Haas, ideolojilerin halen varolduklann ^ ; ancak ekonomi, gvenlik, savunma gibi alanlar yerine; dini, etnik, kltrel ve e ^ itime ynelik konu ve politikalara kayd ^^^ n^^ savunuyordu. nc bir varsay ^ ma gre, neo fonksiyonalizmde, devlet st karar verici mekanizmalar ^ n i ^ lemesi, yerel teknokrasilerin zelliklerini kazanmalarma ba ^ l ^ d^ r. Ayr ^ca btnle ^ menin paras ^^olan devletlerde, yerel ^kar gruplar ^^ tecrbe ettikleri faydalar sonucunda, hkmetlerini lobi faaliyetleriyle btnle ^ me ynnde etkilerler. Teknokratlar da elbette bundan etkilenecektir. Bylece hkmetler, anla^ malar yapmak yoluyla, uluslararas ^^ blgesel rgtlere, yetkilerinin bir k ^ sm ^ n^^ devrederler9 . Drdnc neo fonksiyonalist varsay ^ ma gre, btnle ^ me dinami ^ ini, Haas' ^ n formle etti ^ i "spill-over" kavram ^^ anlatmaktad ^ r. Buna gre, ekonomide btnle ^ menin artmas ^ , ilgili sektrde daha fazla btnle ^ meyi ve ba^ ka sektrlere de bunun yans ^mas ^ n ^^ beraberinde getirecektir. Byle bir durum, Avrupa Birli ^ i seviyesinde (kurumsal) yetkinin artmas ^ na katalizrlk yapacakt ^ r. Artan btnle ^ menin kurumsal sonular ^^ olacak; derinle ^ en ekonomik btnle ^ me ile gelen ulus st dzenleyici otorite, ekonomiden sonra siyasi alanda da olu ^ acakt ^ r. Spill-over srecinin gerekle ^ mesi, ulusal ve uluslararas ^^ seviyede o ^ ulcu yap ^ n^ n yer alma durumuna gre de ^ i ^ ecektir. Bahsedilen yap ^ n^ n, kapitalizme gemi ^^toplumlar ile uluslararas ^^ o^ ulcu yap ^ lar bir araya geldi ^ inde gerekle ^ ti ^ i vurgulan ^ rw. Ancak Haas, gelen ele ^ tirilerin de ^^^^^ nda, sz konusu yay ^ lman ^ n (spill-over etkisi) ve etkile ^ imin gerekle ^ ebilmesi iin, bir yksek otorite taraf^ ndan ynlendirilmesi gerekti ^ ini a ^ klam ^^ t ^ r. Ba ^ ar^ s ^ z
Rosamond Ben, Theories of European Integration, Macmillan Press , New York, 2000, s. 56. Ibid., s.57. Haas, Emst B. "The Uniting of Europe" The European Union: Readings on the Theory and Practice of European Integration, Brent F. Nelsen and Alexander C-G. Stubb (eds), Lynne R ienner Publishers, Colorado US, 1998, s.142. 8 Ibid., 9 Rosamond , s. 59. I Haas, Beyond the Nation State, Stanford University Press, California US, 1964, s.456-458.
5

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLARI ISI ^ I 73

olan siyasi btnle ^ me abalar ^nda, eksi ^ in byle bir yksek otorite oldu ^ unun alt ^^ izilmi ^ tir. Srecin fonksiyonel i ^ ledi ^ i, gnlk hayatta insanlar ^n sonular ^n^^do^rudan hissedebilecekleri ve kltr, savunma gibi yksek neme sahip olmayan alanlar ^n btnle ^ me iin daha uygun oldu ^u tezi ne ^kar ^ lm ^^ t^ r. Siyasi bask ^^ grubu olan aktrlerin btnle ^ mede derinle ^ me a ^ s ^ ndan rolleri zerine Lindberg al ^^m ^^ t ^rll . Lindberg siyasi entegrasyonu bir sre olarak ele alarak, sonuta mutlak bir siyasi topluluk hedefi ortaya koymadan, sz konusu sreci; devletlerin i ve d ^^ i ^ lerini birbirinden ba ^^ms ^ z yrtme tercihlerini b ^ rakarak, ortak kararlar almalar ^ , karar verme srelerini merkezi organlara devretmeleri ve siyasi aktrlerin de beklenti ve aktivitelerini yeni bir merkeze kayd ^rma konusunda ikna olmalar^^ ^ eklinde tammlam ^^ t ^ r12 . Tan ^ m ^ n ikinci blm; yneticiler, parlamenterler, ^ kar grubu liderleri vb elitlerle ilgili olup, aktrlerin alg ^^ ve davran ^^ lar^^ zerinde durulmas ^^ gerekti ^ ini belirtir13. Ortak kararlar alabilmek iin bir araya gelen hkmet yetkilileri, sivil grevliler btnle ^ me srecini etkileyebilmek iin de ^ i ^ ik taktikler kullanarak, yeni karar mekanizmas ^na uyum sa ^ lanan Dolay ^ s ^ yla, btnle ^ meyi bir durum de ^ il, bir sre kabul eden Haas ve Lindberg, srecin, aktrlerin ^ karlar ^ n ^^ nas ^ l alg ^ lad ^ klanna ba^ l ^^ oldu^unu belirtmi ^ lerdir. ^ karlar^ n ortak alg ^ land ^^^^noktalarda btnle ^ me mmkn olabilecek ve ortak ^ karlar blgesel tan ^mlanmaya ba ^ lanacakt ^r. Demek oluyor ki, elit etkile ^ imi btnle ^ mede ortak de ^ er ve kararlar ^ n belirlenmesinde yn vericidir. Lindberg, siyasi entegrasyonu bir sre olarak incelerken Haas'a nazaran daha temkinli olmu ^^ve devletlerin zerinde, ortak yeni bir siyasi yap ^ n^ n olu ^ aca^^^ iddias ^^ yerine, analizlerinde ortak karar mekanizmalar ^n^n i ^ leyi ^ i ve siyasi aktrlerin davram ^ lan zerinde yo ^unla^ m ^^ t ^ r". Yeni kurumlar ^ n ve siyasi gruplar ^ n ta^^ d^^^^ btnle ^ menin srebilmesi iin, ye devletlerin ortak politikalarda derinle ^meyi istemeleri gerekir. Herhangi bir siyasi sreci incelerken grup davran ^^ lar^ na dikkat edilmesi gerekti ^ ini belirten Lindberg, uluslararas ^^ rgtlerin bireylere ve gruplara do ^rudan ula^ amad ^ klan iin siyasi btnle ^ menin gerekle ^ tirilemedi ^ i ve dolay ^ s ^ yla rgtlerin hkmetleraras ^^ i^ birli ^ i iin ortam olu ^ turmaktan teye gidemedikleri saptamas ^ n ^^ yapm^^t ^ r. Bu ele ^ tiri gnmzde de AB'ne ynelik olarak dile getirilmekte ve halklara daha yak ^ n ve me ^ ru bir ynetime ihtiya duyuldu ^ u tart ^^^ lmaktad ^ r. Bu anlay ^^ , ortak Avrupa kimli ^ i olu ^ turabilme a ^ s ^ ndan da, bireylere ula ^ man ^ n nemine dikkat ekiyor. Elitlerin nemi zerinde durulurken, etkin liderlik ve bireysel ba ^ ar ^ lann nemi konusunu da n plana ^ kartan Lindberg, uyumun ye devletler istemedike dinamik kazanamayaca ^^ m da a ^ ka vurgulam ^^t ^ rls . Zaman ierisinde ve zellikle de kuram AB gere ^ i ile s ^ nand ^ ka, yarat ^ c ^^ de ^ i ^ iklikler yap ^ lm ^^ t ^ r'. Bunlardan biri,
I Rosamond, s.62.
12 Lindberg, Leo ^^^ N., "Political Integration: Def ^ nitions and Hypotheses" The European Union: Readings on the Theory and Practice of European Integration, Brent F. Nelsen and Alexander C-G. Stubb (eds), Lynne Rienner Publishers, Colorado US, 1998, s.149. 13 Ibid. 14 Lindberg, Leon N., The Political Dynamics of European Economic Integration, Stanford University Press, California, 1963, s.6-7. 15 Ibid., s.11. 16 Rosamond , s.64.

74

ELIF TOPRAK

Lindberg'in stnde durdu ^ u, artan btnle ^ menin uyum h ^ z ^ n^^ yava^ latabilmesi durumudur. Bu varsay ^ma gre artan btnle ^ me, devletler aras ^nda sorunlu konular ^ n say ^ s ^ n ^^ art ^ rarak ve siyasi uzla ^ mazl ^ klara yol aarak, srecin ivmesini olumsuz etkileyebilir. Kuram ^^ ya ^ atmak ad ^ na Lindberg ve Scheingold, "spill-back" kavram ^ n ^^ formle ederek 1960'larda Avrupa'da btnle ^ menin ya ^ ad ^^^^s ^ k ^ nt ^^ ve gerilemeleri bu varsay ^ ma ba ^ layarak a ^ klamaya al ^^ m ^^ lard ^ r. Neo fonksiyonalizm, genel bir uluslararas ^^ ili ^ kiler kuram ^^ olmay ^ p, blgesel btnle ^ menin ^ artlar ^ n ^^ vurgulamaktad ^ rr . Haas, Avrupa Birli ^ inin, dnyan ^ n ba^ ka blgelerinde model al ^ n ^ p al ^ namayaca ^^ n ^^ incelerken, btnle ^ menin gerekle ^ ebilmesi iin ^ u temel ko ^ ullar^^ belirlemi ^ tir: 1. o ^ ulcu sosyal yap ^^ ( ^ kar gruplar ^ ; siyasi partiler; ticaret odalar ^ ; birbirleriyle rekabet ierisinde olan elit gruplar ^ n varl ^^^ )18 2. Yeterli ekonomik ve endstriyel geli ^ mi ^ lik seviyesi (uluslararas ^^ ticaret ve fmansta nemli yere sahip olmak) 3. Kat ^ l ^ mc ^ lar aras ^ nda ortak ideolojik yakla ^^ mlar 4. Parlamenter demokrasinin varl ^^^ ' 9 . Neo fonksiyonalizm, Haas taraf ^ ndan kar ^^ l ^ kl ^^ ba ^^ ml ^ l ^ k kuram ^^ ile ili ^ kilendirilmi ^ tir20 . Bu kuram ^ n nclerinden olan neo liberaller Keohane ve Nye ise, inceledikleri rgtsel yap ^ larda; artan etkile ^ im, olu^ an koalisyonlar, elit sosyalizasyonu ve ileti ^ imi sonucu, blgesel gruplar ^ n olu ^ tu ^unu ve bunlar ^ n da tan ^ narak etkilerini yayd ^ klar ^ n^^ belirtmi ^ lerdir. Bylelikle, devlet st yap ^ larla sonulanacak rgtlenmeler mmkn olabilmektedir. Nye, neo fonksiyonalist teoriyi gzden geiren yedi "sre mekanizmas ^ n ^ " analiz etmi ^ tir''. Bunun sonucunda, 1. Kurumlar ^ n fonksiyonel ba ^ lann ^ n veya spill-over kavram ^ n ^ n, otomatik i ^ lemedi ^ i ve btnle ^ me srecinin, grnen faydalar azald ^^^^takdirde, geriye dnk i ^ leyebilece ^ i (spill-back) kabul edilmi ^ tir. 2. Artan kar ^^ l ^ kl ^^ etkile ^ imin, siyasi aktrleri ulusal politikalarda daha etkin k ^ laca ^^ run alt ^^ izilmi ^ tir. 3. Koalisyonlar ^ n daha ok birbiriyle ili ^ kili konularda kurulabildi ^ i ve kamu deste ^ i al ^ nan oranda btnle ^ menin geli ^ tirilebilece ^ i belirtilmi ^ tir. 4. Elit sosyalizasyonu, zellikle de hkmet yetkililerinin srece kat ^ l ^ mlar ^ n ^ n, btnle ^ menin olumlu yrmemesi durumunda, elitlerin kendi

Rosamond , s.69. Haas, Beyond the Nation State, s.476.477. 19 Haas, "The Uniting of E ^^ rope", s.143. 2() Tranholm-Mikkelsen, Jeppe. "Neofunctionalism: Obstinate or Obsolete? A Reappraisal in Light of the New Dy ^^ amisn ^^ of the European Community- Millenium, 1991, yol 20, s. 10. Haas, fikir babas ^^ oldu ^ u teoriyi adeta terk etmi ^ tir. 1975 y ^ l ^ nda teorinin eski ve demode oldu ^ una ili ^ kin yapt ^^^^ a ^ klaman ^ n ard ^ ndan ba ^ ka neo fonksiyonalist ara ^ t ^ rmac ^ lar da kar ^^ l ^ kl ^^ ba ^^ ml ^ l ^ k ve rejim teorileri alanlar ^ na kaym ^^ lard ^ r. Ancak neo fonksiyonalizm alandan silinmemi ^^ve etkilerini srdiirm ^ tilr. Nelsen, Brent F. and Alexander St ^^ bb (eds), The European Union (Readings on the Theory and Practice of European Integration), Contending Theories of International 21 Dougherty, James E. & Robert L. Pfaltzgraff, Jr. Relations, Harper Collins Publishers, NY, 1990, s.443-444.
ix

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^ A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ I ^ I 75

lkelerindeki ulusal politikalara yabanc ^ la ^ malar ^na yol aabilece ^ i ortaya konmu^ tur. 5. Blgesel grup olu ^ umunun, ulusal ^ kar gruplar ^na gre daha zay ^ f kalarak btnle ^ meyi zay ^ flatabilece ^ i n grlm ^ tr. 6. Ortak ideolojilerin uyumu glendirdi ^ i gibi, tepkisel olarak kar ^^t ulusal lider veya zel sektr gruplar ^ n ^^ da glendirebilece ^ i belirtilmi ^ tir. 7. D ^^^aktrlerin srece kat ^ l ^ mlann ^ n, ye olmayan devletlerin ve hatta di ^ er uluslararas ^^ rgtlerin uyumunu ivmelendirebilecekleri sonucuna var^ lm ^^ t ^ r. Nye' ^ n ortaya koydu^ u mekanizmalar ^n, uyum potansiyelini olumlu etkileyebilmeleri iin drt ko ^ ul belirlenmi ^^tir22: 1. ye devletlerin ekonomilerindeki simetri, paralellik, 2. De ^ i ^ ik ye devletlerdeki elitlerin ortak de ^ erlere sahip olmas ^ , 3. ye devletlerde o ^ ulcu toplumsal yap ^ , 4. ye devletlerin i i ^ lerindeki istikrardan kaynaklanan btnle ^ meyi uygulama ve adaptasyon kapasiteleri. Gnmzde bu ko ^ ullardan zellikle o ^ ulcu toplumsal yap ^^ n plandad ^r. Kreselle ^ meyle beraber, btnle ^ me yan ^ nda farkl ^ l ^ klar^ n ve e ^ itliliklerin de de ^ er kazanmas ^ , toplumsal yap ^^ ve toplumlararas ^^ ili ^ kileri nemli k ^ l ^ yor. Ortak de ^ erler ve uzla ^^ lar byle siyasi, sosyal ortamlarda olu ^ abilir. Neo fonksiyonalizmin AB'nde ya ^ am bulan kavramlanna bakarsak, ncelikle kuram ^ n sektrel, kurumsal anlay ^^^^ kar ^^ m ^ za ^kar23 . nk sektrel Topluluklarda ya^ am bulmu ^ , daha sonra Topluluklar, AB at ^ s ^^ alt ^ nda birle ^ tirilmi ^ tir. "Topluluk metodu" ad ^^ verilen karar verme mekanizmas ^ , AB kurumlar ^ n ^ n i ^ leyi ^^ ^ eklidir. Bu metot, Topluluk politikalar ^ = yrtlmesinden sorumlu olan Komisyon (ayn ^^ zamanda kurucu antla ^ ma-Roma Antla ^ mas ^ - ^ artlar ^ n ^^ gzetir) ve ulusal gr ^ lerin temsil edildi ^ i Bakanlar Konseyi aras ^ nda diyalog gerektiren bir mekanizmad ^ r24 . Bu denklemdeki di ^ er kurumlar da, yine ^ kar gruplar ^ n ^ n ve partilerin neo fonksiyonalizmde anlat ^ ld ^^^^gibi kar ^^ l ^ kl ^^ ileti ^ imiyle i ^ lemektedir. Ekonomide ba ^ ar ^ l ^^ olan btnle ^ me umut verici olmu ^^ve ye devletler sreci h ^ zland ^ rmak iin, Birli ^ in ulus st organlanndan olan Komisyon'a koordinasyon yetkisi vermi ^ lerdir'. Bu yetki asl ^ nda AT Kurucu Antla ^ mas ^ 'n ^ n 202. maddesi ile Konsey'dedir, ancak zellikle ekonomik alanda devletler inisiyatiflerini ulus st mekanizmalar lehinde kullanabilmektedir. Komisyon, antla ^ malarda belirtilen durumlarda karar yetkisi

Ibid., s.444-445. Kuram ^ n bu yn fonksiyonalizn ^^ kkenlidir. Temel kavramlar da, David Mitrany'nin fonksiyonel i ^ birli ^ i anlay ^^^^ve kavramlar ^ d ^ r. 24 Pentland, Charles., International Theory and the European Community Method of lntegration, Free Press, New York 1973, s.134. 25 Ibid., s.137.
22 23

76

EL ^ F TOPRAK

kullanabildi ^ i gibi, Konsey'in yetki devrine istinaden de yetki kullanabilmektedir. Komisyon'un ana grevi (AET Kurucu Antla ^ mas ^^ Madde 155), Ortak Pazar' ^ n olu ^mas ^n^ , sa^ l ^kl ^^ i ^ lemesini ve geli ^ mesini sa^ lamak olarak belirlenmi ^tir.26 Ancak grev alanlar ^na ba ^ l ^^ olarak Komisyon'un yetkileri farkl ^ l ^klar gsterebilmektedir. rne ^ in Gmrk Birli ^ i'nin sa ^ lanmas ^ nda geni ^^yetkilere sahipken, ye devletlerin ekonomi politikalann ^n yak^nla^ t ^ nlmas ^^ hususunda s ^ n^ rl ^^ yetkilerle donat ^ lm ^^ t^ r.2^ra ciddi anlamda yetki devrine ve yap ^ sal de^ i ^ ikliklere gelince, kuram ^ n teziAncaks yetersiz kalm ^^ t ^r. eli ^ en 'ulusal ^karlar durumu gle ^tirmi ^ tir. Bu durumu neo fonksiyonalist teorinin terminolojisine ba ^ l ^^ kalarak zetlersek "negatif entegrasyon", yani devletler aras ^ ndaki i ^ birli ^ inde engelleri kald ^ rmak ynnde ba^ ar^ , "pozitif entegrasyon" yani Toplulu ^ un karar verme mekanizmalar ^n^n st politik seviyelere ykselerek ortak politikalar retilmesinde ba ^ ans ^ zlik sz konusu olmu ^tur28. Ortak politikalara var ^ labilen alanlarda btnle ^ menin daha ok d ^^^etken ve bask ^ lara ba^ l ^^ olarak gerekle ^ ebildi^ i ele ^tirisi yap ^ lm ^^ t ^ r. Oysa So^uk Sava^^sonras ^^ dnemde AB politikalar ^^ incelenirse, pozitif entegrasyon dinami ^ i grlmektedir. Buna en belirgin rnek olarak "tek para birimine" gei ^ in gerektirmi ^^oldu ^ u i ^ birli ^ i ve koordinasyon gsterilebilir. Bu dinamik, gnmzde neoliberal yakla ^^ mlarca, kurumlara ve rasyonel devlet politikalar ^ na vurgu yap ^ larak a ^ klanmaktad ^ r. Neo fonksiyonalist sylemin, tan ^ ms ^ z sivil inisiyatifleri yani sivil toplum rgtlerinin de d ^^^ nda kalan sade vatanda ^ lar^ , etkile ^ im a ^ s ^ ndan srece dahil etmemesi kuramsal bir zay ^ fl ^ kt^ r. Btnle ^ me anlay ^^^n^ n temelleri ka ^^t zerinde ortaya konulurken, sadece elit tabanl ^^ yakla ^^ mlar^ n benimsenmesi, uyum al ^^ malar ^ na s ^ n^r izmektedir. Gnmzde AB zerine yap ^lan demokrasi tart ^^ malar ^^ ve Birlik politikalann ^ n halklar^n iradesine ba ^ l ^^ olup olmad^^^^sorusu da, asl ^ nda bu noktadan do ^ uyor. Yeni ye kabul veya ortak anayasa gibi lunlma noktalar ^ nda dzenlenen referandumlar, halklar ^ n srete etkin oldu ^una i^ aret etse de, btnle ^ me kuramlarm ^ n temelindeki elit tabanl ^^ anlay ^^ , toplumlararas ^^ uyumu a ^klam ^ yor. Btnle ^ menin kurumsal alt yap ^ s ^^ izilirken, toplumsal yap ^ lar^ n, toplumlar aras ^^ ileti ^ imin de dikkate al ^nmas ^^ gerekir. 1990'11 y ^ llardan itibaren kreselle ^ menin artan etkileriyle, ileti ^ ime dayal ^^sosyolojik yakla ^^ mlar n plandad ^r. Ancak bunlar da yine kurumsal brokrasiler seviyesinde odaklanmaktad ^ r. Btnle ^me, Hkmetleraras ^^^^ birli ^ine ^ndirgenebilir mi? Btnle ^meyi, hkmetleraras ^^ i ^ birli ^ i (intergovemmentalist theory) ile a ^klayan S. Hoffmann ve A. Moravcsik gibi rasyoneller; uluslararas ^^ili ^ kilerde bask ^n ^reti olan realizmin etkisi ile, btnle ^ menin devletlerin kendi iradelerine ba ^ l ^^ ve ulusuluk ile s ^ n^ rl ^^ oldu ^ unun alt ^ n ^^ izmi ^ lerdir. Realizme gre uluslararas ^^ arenada temel aktrler olan ulus devletler, yaln ^zca ulusal ^ karlanyla rt ^t ^nde, di^er devletlerle

26 Gen, Mehmet., Avrupa Topluluklar ^ n ^ n Kurumsal ve Hukuksal Yap ^ s ^ , Uluda ^^ niversitesi Bas ^ mevi, Bursa, 1993, s.92. 2 Ibid., s.93. 28 Harrison, R.J. , Frameworks for International Cooperation, A. J. R. Groom & P. Taylor (eds), St. Martin's Press, New York 1990, s.143.

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ I ^I 77

i ^ birli ^ ine giderler. Liberal veya rasyonel kurumsal yakla ^^ma gre; devletleraras ^^ i ^ birli ^ i, sistemde var olan g da ^^ t ^ m ^ na ve devletlerin ^ karlar ^ na gre ^ ekillenir. Kuramlar ^^ ya^ atan ve biimlendiren, iinde bulunduklar ^^ entelektel ortamlard ^ r29 . Siyaset bilimci Cox'un da belirtmi ^^oldu ^ u gibi, kuramlan zaman/ mekandan ba ^^ ms ^z d ^nmek mmkn de ^ ildir30 . Neo fonksiyonalizm 1970'li y ^ llardaki siyasi geli ^meler yznden olduka ele ^ tirilmi ^^ve sorgulanm ^^ t ^ r. Hatta Avrupa Birli ^ i al ^^ malar ^^ hkmetleraras ^^ i ^ birli ^ ine indirgenmi ^ tir. Ancak 1980'li y ^ llarda ekonomik btnle ^menin ivmelenmesi, o ^ ulcu yakla^^ mlar ^ n (kar ^^ l ^ kl ^^ ba ^^ml ^ l ^k gibi) tezlerini desteklemi ^ tir. zellikle So ^ uk Sava ^^ n ard ^ ndan, yap ^ salc ^^ yakla^^ mlar^ n popler olmas ^ n^ n nedeni; ok kltrl ve ok dilli Avrupa'da, rasyonel yakla ^^ mlar^ n ortak diyalog zemini olu ^ turmada ve bunlan a ^ klamada zay ^ f kalmas ^ d ^ r. Birli ^ in geni ^ lemesi; ortak kimlik ve aidiyet kavramlar ^ n^ n incelenmesini gerektiriyor. Neo fonksiyonalist izgide al ^^ malar ^^ olan Wayne Sandholtz, kurumsal normlar ^^ incelerken, bir ad ^ m ileri giderek, AB'ne yeli ^ in ulusal tercihlerin olu ^ umuna nemli etkileri oldu^unu, k ^ sacas ^^ Birlik normlann ^ n ulusal ortamlarda "de ^ er" olarak kabul grdklerini yani iselle ^ tirildiklerini belirtmi ^ tir31 . Bu sylem, yap ^ salc ^^ analizlere yak ^ nd ^r. Zira, gayri resmi (informal) ve hiyerar ^ ik olmayan ortamlar ileti ^ ime daha a ^k olduklar ^ndan, byle ortamlarda ortak de ^ er ve kavramlar daha kolay olu ^ abilmektedir. Rasyonel sylemlerin, btnle ^ me a ^ s ^ ndan olumsuz olan geli ^ meleri zellikle de siyasi k^izleri, ulusal ^ karlara dayand ^ rma e ^ ilimleri yan^ nda, sosyal yap ^ salc ^^ al ^^ malar da filizlenmi ^ tir. Btnle ^ me, hkmetleraras ^^ i ^ birli ^ ine indirgenmemeli, uluslararas ^^ ynyle ve bunun yan ^ nda toplumsal bir olgu olarak incelenmelidir. Uluslararas ^^ ili ^ kilerde, kar ^^ l ^ kl ^^ ba ^^ml ^ l ^ k kuram ^^ sayesinde, egemen ulus devletler aras ^ ndaki ili ^kiler yan ^ nda; uluslararas ^^ rgtler, ulus a ^^r^^ gruplar, ok uluslu ^ irketler ve hatta alt ulusal gruplar aras ^ ndaki ili ^ kiler, toplumlar aras ^^ ok tarafl ^^ ili ^ ki ve etkile ^ imler analiz edilmeye ba ^ lanm ^^ t ^ r32 . Artan "kar ^^ l ^ kl ^ l ^ k", uluslararas ^^ rejimleri, ilkeler ve kurallarla kurumsalla ^t ^ rarak, kurulan ili ^ kilerin kendi dinamiklerini kazanmas ^ m ve srmesini sa ^ lamaktad ^ r. Ayn ^^ zamanda kurumsal erevede sosyalle ^ me, devletlerin al ^^^ la geldi ^ i ^ ekilde i ^ birli ^ ine devam etmelerini sa ^ lamakta ve rejimler sayesinde at ^^ an ^ karlar^ n uzla^ mas ^^ kolayla^maktad ^ r33 . Haas'a gre, kar ^^ l^ kl ^^ ba^^ ml ^ l ^ k, i ^ birli ^ inin sonland ^ r ^ lmas ^ n ^^ maliyetli hale getirmektedir. Uluslararas ^^ rejimlerin devletlerin zerkli ^ ini artt ^ rd ^^^^ynndeki argman tart ^^ mal ^ d ^ r; zira rejim ili ^ kileri, devletlerin belirledi ^ i ^ ekilde dzenlendi ^ i gibi, ayn^^ zamanda devletleri ba ^ lay ^ c ^^ ve s ^ n^ rlay ^ c ^ d ^ r. Devletler bu yzden dn vermek durumunda da kalabilmektedir34 .

Rosamond, op.cit., s.189. Ibid., s.194. 31 Risse-Kappen, Thomas, "Exploring the Nature of the Beast: International Relations Theory and Comparative Policy Analysis Meet the European Union", Journal of Common Market Studies, yol 34, no 1, March 1996, s.69. 32 Tayyar Ar ^ , Uluslararas ^^ ^ li ^ kiler Teorileri, Alfa Bas ^mevi, ^ stanbul, 2002, s.422. 33 Ibid., s.497. 33 Ibid., s.509.
29 3

78

ELIF TOPRAK

Neo fonksiyonalist teorinin temel ald ^^^^topluluk kavram ^ ; belli normlar ^^ kabul eden, fikir birli ^ ine, uzla^ maya dayal ^ , o ^ ulcu bir yap ^^ olarak tarnmlanm ^^ t ^ r35 . So ^ uk Sava ^^sonras ^ nda, ok kutuplu uluslararas ^^ sisteme bak ^ ld ^^^ nda, neorealist yazarlar ^ n ngrdkleri gibi, AB yesi devletlerin greli btnle ^ me kazanlar ^ n ^^ gzden geirerek gvenlik endi ^ elerini n plana ^ kard ^ klar ^^ bir dnem olmad ^ . Buna kar ^^ l ^ k, 1990'11 y ^ llar^ n uyuma h ^ z kazand ^ ran geli ^ melere de tan ^ k oldu^ u grld36 . Maastricht Antla ^ mas ^^ ile "tek para birimi" hedefi konmu ^ , Amsterdam Antla ^ mas ^^ ile "nitelikli oy o ^ unlu ^ u" esas ^ yla karar verilecek politikalar ^ n say ^ s ^^ artt ^ r^ lm^^^ve ulus st kurumlara s ^ n ^rl ^^ da olsa yetki devri gerekle ^ tirilmi ^ tir. Artacak olan ye say ^ s ^^ da dikkate al ^narak "esnek entegrasyon" terimi geli ^ tirilmi ^^ ve derinle ^ me garanti alt ^ na al ^ nmaya al ^^^ lm ^^ t ^ r. Nice Antla ^ mas ^ 'ndan arp ^ c ^^ bir rnek ise, zellikle kk ye devletlerin AB kurumlar ^ nda seslerini artt ^ rmaya ynelik temsil de ^ i ^ iklikleri olmas ^ d ^ r3". Moravcsik, "Tek Avrupa Senedi" ya da "Maastricht Antla ^ mas ^ " gibi geli ^ meler konusunda ulus st aktrlere, spill-over etkilerine veya uluslararas ^^ i ^^evrelerinin koalisyonlanna de ^ il, gl ye devletlerin tercihlerinin kesi ^ ti ^ i noktalarda ad ^ m ad ^m btnle ^ meye inanmaktad ^ r. Peki bu tercihlerin olu ^ umu bahsedilen faktrlerden soyutlanabilir mi? Bu de ^ erlerin olu ^ umunda toplumlararas ^^ diyalo ^ un yeri byktr.

Kreselle ^me ve Yeni Ynetim Anlay ^^lar ^^

Gnmzde, devletlerin birbirlerine gittike artan ekonomik ba ^^ ml ^ l ^ klar ^ ; ulusal s ^ n^ rlar ^^ a ^ an sermaye, mal, hizmet ve para ak ^^ lar', zellikle ekonomide devlet otoritesinin azal ^ p azalmad ^^^^sorusunu gndeme getirmektedir. Kreselle ^ menin teknoloji aya ^^^olan telekomnikasyon teknolojileri bilgi ak ^^^ n^^ h ^ zland ^ rmakta ve bu ynyle s ^ n ^ rlar ^^ anlams ^ z k ^ lmaktad ^ r. Kltrel anlamda, toplumlar kendi kimliklerini sahiplenme konusunda daha bilinlenseler de, ortak bir "bat ^ " kltr ve ya ^ ama biimi, insanlar ^^ birle ^ tiriyor. Bir ortak ya ^ am biiminde, farkl ^^ kltrlerin etkile ^ imi sz konusu. Kreselle ^ meyi do ^uran en nemli etkenlerden biri bilgideki art ^^t ^ r. Haas da btnle ^ me ve uluslararas ^^ sistemdeki dn ^ m bilgiye ba^ lam ^^ t ^ r38 . nk bilgi seviyesinde art ^^ , ^ karlar ^ n yeniden tan ^ mlanmas ^ na yol aar. ^ karlar ^ n alg ^ lanmas ^ nda edinilen bilgi ve de ^ er yarg ^ lar^^ nemlidir. Bilgi toplumu; mikro elektronik, biyoteknoloji, telekomnikasyon ve genel olarak sanayideki geli ^ meler sayesinde olu ^ mu^ tur. Telekomnikasyon ve ula ^ t ^ rmadaki yenilikler uzaklar ^^ yak ^ n k ^ lm ^^ t ^ r. Bilgi yzy ^ l ^ , insanlar^^ kendi kimlikleri konusunda daha bilinli k ^ larken ayn ^^ zamanda toplumlar ^^ temel baz ^^ evrensel de ^ erler etraf^ nda toplamay ^^ ba ^ arm ^^ t ^ r. Teknolojik devrim kadar So ^ uk Sava^^ n sona ermesi de kreselle ^ menin etkilerini belirginle ^ tirdi.

Harrison, op. cit. , s.147. Pollack, Mark A., "International Relatio ^^ s Theory and European Integration", Journal of Common Market Studies, vol.39, Haziran 2001, no. 2, s.223. 3- Ibid., s.224. 38 Ar ^ , s.345.
36

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^ A, ENTEGRASYON KURUMLAR^^I ^ I ^ I 79 Devletler gn getike daha fazla alanda birbirine ba ^^ ml ^^ hale gelmekte, bu da

i ^ birli^ ini gerektirmektedir39 . Bu i ie geen ili ^ kiler a ^^ n ^ n ynetimi iin devletler kadar devletler st yap ^^ ve kurumlar^n ve bununla beraber devletlerin iindeki alt birimlerin, gruplarm da etkin hale gelmi ^^oldu^ unu ve dolay ^ s ^ yla l bir ynetim yap ^ s ^n^n gnmz ynetim anlay ^^^ n ^^ olu^ turdu ^unu syleyebiliriz 40 . Ekonomik, siyasi ve sosyal hayat ^ n uluslararas ^^ olmas ^^ ve bu ili ^kilerin kurumsalla^ mas ^ , devletler arac ^ l ^^^^ile oldu^ u kadar, gayri resmi kanallardan da gerekle ^ mesi dikkat ekici. Devletlerin i ve d ^^^politikalar^ n^^ birbirinden kesin hatlarla ay ^rmalar ^^ mmkn olmay ^ p; ulus st, ulus tesi yan ^nda alt ulus birimler, halen temel yetkiye sahip egemen ulus devletler ile beraber, de ^ i ^ ik seviyelerde odaklanan ve kurumsalla ^ an bir idare ^ eklini payla ^maktad ^r. E ^ er kreselle ^ meyi, ili^ kilerin, konular ^ n uluslararas ^^ hale gelmesi ve ileti ^ imin artmas ^^ olarak zetleyecek olursak, bu ili ^ kilerin devletlerin btnle ^ mesine ivme kazand ^ raca ^^^ a ^ kt ^ r. Rosenau gibi AB'ne "de ^ i ^ ik seviyelerde ynetim" gzl ^ ile bak ^ ld^^^nda, kompleks yap ^^ iinde devletlerin ulus st ve yerel birimlerle beraber ve e ^ it neme sahip olmak zere yer ald ^ klan grlyor'''. Sosyal yap ^ salc ^ l ^^ a gre egemen devlet, kurumsal olarak de ^ i ^ ik seviyelerde ynetimin sadece bir katmamd ^ r. Dolay ^ s ^ yla AB, de ^ i ^ ik seviyelerde, hkmetlerin kesi ^ en yetkileri ve siyasi aktrlerin bu de ^ i ^ ik seviyelerde etkile ^ imleri anlam ^ na gelmektedir42 . Neo fonksiyonalizm ve hkmetleraras ^^ i ^ birli^ i anlay ^^ lar^^ aras ^ndaki tart ^^ maya, bir orta yol bulunabilir. Bu da, "de ^ i ^ ik seviyelerde ynetim yakla ^^m ^ "d ^ r (multi level governance), ulus st kurumlann artan fonksiyonlann ^ n nemine de ^ inen bu gr ^ , AB'nin devletler st yeni bir otorite olmas ^^ gibi bir iddia ta ^^mamaktad ^ r43. Devlet temelli bir yakla ^^m olmas ^na ra^men, devletler aras ^^ ileti ^ imin tek yol olmad ^^^ n^^ belirtmektedir. nk idari yap ^ lar ok kompleks ve esnek bir hal alm ^^t ^r44 . AB kararlann ^ , sadece devletleraras ^^ pazarl ^ k olarak grmek, kurumlann AB karar mekanizmas ^n^^ nas ^ l etkilediklerini anlamay ^^ engeller. Devletleraras ^^ pazarl ^ k AB'nin yaln ^zca bir yndr45 . rne ^ in AB Komisyonu, ye devletlerden birinin belli bir konudaki politikas ^ n^^ AB mevzuat ^ na ayk ^ r^^ bulursa, uyanlan ye, bu politikay ^^ ve ilgili davran ^^ lann ^^ AB mevzuat ^na dayal ^^ bir argmanla a ^klamak zorundad ^ r. Bu savunmada, yaln ^ zca "ulusal ^ kar" sav ^ n^^ kullanmak yeterli olmayacakt ^ r.46 Komisyon otonom bir kurum olarak yelere AB mevzuat ^ n ^^ ba^ lay ^ c ^^ k ^ lmaktad ^r, zellikle
Buendia, H. Gomez, The Limits of the Global Village, World Institute for Development Economics Research, Eyll 1995, s.11. 441 Rosenau, James N. , Along the Domestic-Foreign Frontier: Exploring Governance in a Turbulent World, Cambridge University Press, Great Britain 1997, s.353. 41 Pollack, op.cit., s.227. 42 Aalberts, Tanja E., "The Future of Sovereignty in Multilevel Governance Europe-A Constructivist Reading" Journal of Common Market Studies, yol 42 (1), 2004, s.24. 43 Ibid., s.28. 44 Ibid., s.29. 45 Sandholtz Wayne, "Membership Matters: Limits of the Functional Approach to Europea ^^^ Institutions" Journal of Common Market Studies, yol 34, no:3, Eyll 1996, s.405. 46 Ibid., s.408.
39

80

ELIF TOPRAK

ekonomik konularda: rne ^ in Ortak Pazar ile ilgili konularda Komisyon kararlar ^^ ba^ lay ^ c ^^ olabilmektedir. Komisyon'un ye devletler ve Konsey kar ^^s ^ nda ba ^^ ms ^ z al ^^ mas ^ n^^ sa^ layan unsurlardan baz ^ lar^^ ^ unlard ^ r; (1) Komisyon'un yelik seimlerinde salt ki ^ isel beceri k ^ stas ^^ geerlidir, (2) Komisyon yeleri grevlerini yrtrken hkmetlerden talimat almaks ^z ^ n tam bir ba ^^ ms ^ zl ^ k iinde al ^^^ rlar, (3) Komisyon yelerinin subjektif davranma olas ^ l ^klar ^ n ^^ s ^ n ^ fland ^ rmak amac ^ yla grevleriyle ba ^ da^ mayacak davran ^^ lardan, siyasi etkinlik veya maddi kazan sa ^ lay ^ c ^^ mesleki etkinliklerden men edilmi ^ lerdir4- . Antla ^ malara dayanarak yetkilendirilen Komisyon, karar yetkisi kullanabilece ^ i gibi, Konsey ve Parlamento'nun kararlar ^ n ^ n haz ^ rlanmas ^ na da kat ^ l ^ r. Ba ^^ ms ^ z gleri olan uluslararas ^^ rgtler ve onlar ^ n kurumlar ^ , bilgiye eri ^ imi ve dolay ^ s ^ yla koalisyonlan, politikalar ^^ etkileyebildikleri iin, siyasi aktr haline gelebilir ve de ^ i ^ ik seviyelerde ynetim anlay ^^^ n' geli ^ tiren siyasi ortama da katk ^ da bulunabilirler 48 Moravcsik, devletlerin kurumlara yetki devrini, di ^ er yeler zerinde kontrol ve yapt ^ r^ m sa^ lama amac ^na ba ^ lamaktad ^r. Bu ba^ lamda, egemenli ^ in ask ^ya al ^ nmas ^^ ya da devri, ye devletler zerinde yapt ^ r ^m sa ^ lanabilmesini amalamaktad ^ r. Moravcsik kurumlardan elde edilecek faydan ^ n da hkmet karar ^^ oldu^ unun alt ^ n^^ izmektedir49 . Moravcsik gibi rasyoneller, kurumlan resmi kurallar btn olarak grrken; yap ^ salc ^ lar kurumlar ^ n aktrleri ^ ekillendirdi ^ ine ve tercihlerini belirlediklerine inanmaktad ^ r50 . Bu bak^^^ a ^ s ^ yla yap ^ salc ^ lar, kurumlar ^ n ve normlar ^n, aktrleri yap ^ land ^rd ^^^ n ^^ ne srerler". Kurumsal sosyalle ^ me ve ^ renme kavramlar ^^ da buradan do ^ mu ^ tur. Ancak kurumsalla^ ma yine elit seviyesinde ve brokratiktir. Uyum iin, Avrupa vatanda ^ l ^^^^ kavram ^n ^ n iselle ^tirilmesi iin bunlar ^ n tesinde bir kurumsalla ^ ma ve ^ renme srecinin halklara yans ^ mas ^^ gerekir. Bu, do ^ rudan ileti ^ im ile sa^ lanabilir.
.

Yap ^ salc ^l^ k Sosyoloji kkenli olan yap ^ salc ^ l ^ k, henz siyaset bilimine girmeden nce, 1950'li y ^ llarda Karl Deutsch ve 1980'li y ^ llarda E. Haas taraf^ ndan, "sosyal etkile ^ im ve ileti ^ imin uluslararas ^^ ili ^ kilerdeki nemi" al ^^^ l ^ yordu52 . zellikle Haas, uluslararas ^^ i ^ birli^ i kavram ^ n^ , ^renmeye dayal ^^ sosyolojik bir sre olarak al ^^ m^^ t ^ r. Bu al ^^malar, 1990'l ^^ y ^ llarda Adler ve P. Haas taraf^ ndan yap ^ salc ^^ erevede srdrlm ^ tr53 . Jeffrey T. Checkel de btnle ^ menin sosyal de ^ i ^ kenlerini temel alan al ^^ malar ^ nda, kurumlar ^ n ^ kar/tercih ve kimlik de ^ i ^ imine olan etkilerini incelemi ^ tir.

Gen, s.91-92. Sandholtz, s.411. 49 Pollack, s. 232-233. 5 Ibid., s.234. 51 Ibid., s.237. 52 Adler, Emanuel, Constructivisn ^^ and International Relations, Carls ^^ aes, Walter, Thon ^ as Risse & Beth A. Simmons (eds), Handbook of International Relations, Sage Publications, London, 2002, s.99. 53 Adler, Haas' ^ n fikirlerini temel alarak, bili ^ sel geli ^ im kavram ^ n ^^ geli ^ tirmi ^^ve bu kavramla ortak de ^ erlerin bulunmas ^ , seilmesi, uluslararas ^^ yay ^ lmas ^^ ve kurumsalla ^ mas ^ n ^^ incelemi ^ tir.
4" 48

NEO FONKSIYONALIZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ I ^ I 81

Checkel de, ^renme sreci zerinde durmu ^ tur54 . Normlann iselle ^tirilmesi iin gerekli olan ^ renme sreci, elitler taraf ^ ndan gerekle ^ tirilir. Bu yakla ^^ mda, Bakanlar Konseyi'nin al ^^ ma gruplar ^^ veya Komisyon'un Avrupa ap ^ ndaki ileti ^ im a^ lar ^ , rnek olarak gsterilir55 . Yap ^ salc ^^ yakla^^m ile uluslararas ^^ ili ^ kilerin sosyal bir olgu olarak incelenmesi gerekti ^ i kabul edilmektedir. Wendt'e gre, zaman ierisinde devletleraras ^^ ortakl ^ klar artt ^ ka; ortak "kltrel de ^ erler" de, uluslararas ^^ ili ^ kilerde g ve ^ kar kavramlar ^^ gibi, temel faktrler olmaktad ^ r'6 . Wendt'in yap ^ salc ^^ yakla ^^ m ^^ da devlet merkezlidir. nk: Bu kuramda orta vadede egemen devletler uluslararas ^^ sistemin temel aktrleri olarak grlmektedi ^^ . Ayr ^ ca yeni yap ^ lar^ n olu ^ umu da devletler arac ^ l ^^^^ile gerekle ^ ecektir. Kimlikler, devletleraras ^^ ileti ^ ime ba^ l ^^ olarak de ^ i ^ mekte olup, devletler ortak normlar ^^ payla ^ t ^ ka ortak kimlikler olu ^maktad ^ r. Bu anlay ^^ ta, devlet egemenli ^ i de sosyal bir rol olup, tek tarafl ^^ yarat ^ lamayaca ^^^iin, ba ^ ka devletlerce kabul/tan ^ nmay ^^ gerektirir. Dolay ^ s ^ yla, kurumsal bir olgu olan egemen devlet anlay ^^^ , zamana ba ^ l ^^ bir de ^ i ^ ken olarak kabul grmektedir 58 . Aktrlerin davran ^^ lar ^ nda temel olan, evrelerindeki objelerin ta ^^ d^ klann ^^ d ^ ndkleri anlamlard ^ r. Bu bak ^^^a ^s ^ yla, devletlerin politikalar ^^ da devletleraras ^^ alg ^ lar, beklentiler, kendilerine ve di ^ erlerine (teki) kar ^^^geli ^ tirdikleri kavramlara gre ^ ekillenmektedir59 . Kurumlar^ n ortak bilgi havuzu, alg ^^ ve de ^ erler sonucunda olu ^ makta ve kabul grmektedir. Devletlerin davran ^^ lar ^^ ile ^ ekillenen uluslararas ^^ sistem, yine devletlerin ili ^ kileri; sistemi ve di ^ er aktrleri nas ^ l alg ^ lad ^ klar ^^ ile ba ^ lant ^ l ^^ olarak de ^ i ^ im gsterece ^ inden; kimlik (aidiyet), ^ kar ve ileti ^ im kavramlar ^^ analiz edilmelidir60 . Bu da sosyolojik bir bak ^^^a ^ s ^^ ile mmkn olabilir. rne ^ in kimlik, tamamen toplumsal bir olgudur, kimlik edinme sreci ba ^ kalar ^^ ile beraber ya da ba ^ kalar ^ na kar ^^^olu ^ ur'''. Dolay ^ s ^ yla ba ^ kal ^ k yani teki kavram ^^ olmaks ^ z ^ n kimlik tan ^ mlanamaz. rne ^ in Trk kimli ^ i, Avrupa kimli ^ inin tan ^ mlanmas ^ nda "teki" say ^ lm ^^ t ^r62 . Trkiye'nin AB ile uyum srecinde kar ^^ s ^ nda duran sosyokltrel farkl ^ l ^ klar, bu yarg ^ dan da kaynaklanmaktad ^ r. Kimlik ve kltrel de ^ erlerdeki farkl ^ l ^ k, uzla ^^^ve uyumun sa ^ lanamayaca ^^^anlam ^ na gelmez. Avrupa iindeki di ^ er kltrel zenginlik ve farkl ^ l ^ klar korunabildi ^ ine gre, Trkiye'nin Avrupa ile

S4 Checkel, Jeffrey T., "Social Construction and European I ^^ tegratiol ^ " Nelsen, Bre ^^ t F. & Alexander St ^^ bb (eds), The European Union (Readings on the Theory and Practice of European Integration), Lynne Rienner Publications, Colorado, 2003, s. 352-354. Checkel, "Social Construction s.354-355. 56 Aalberts, s.35. Ibid., s.36. Ibid., s.38. S9 Wendt, Alexander "Anarchy is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics" International Organization , 46, 2, Spring 1992, s.397. 60 Ibid., s.403. 61 Yurdusev, Nuri "Avrupa Kimli ^ inin Olu ^ umu ve Trk Kimli ^ i" Atila Eralp (ed) Trkiye ve Avrupa, ^ mge, Ankara, 1997, s.I 8-19. 62 Ibid., s.68.

82

ELIF TOPRAK

birlikteli ^ ine de engel de ^ ildir63 . Ancak bu yakla ^^ mlar^n tamamen devlet merkezli ^ ekillenmesi, sokaktaki insanlann alg ^ lar ^ n ^ n gzden ka ^ r^ lmas ^^ anlam ^na gelecektir. Yap ^ salc ^ l ^ k temelde neo fonksiyonalizm gibi bir btnle ^ me kuram ^^ de ^ il, sosyal bilimler felsefesinde temel bir yakla ^^ md ^ r64 . 19801i y ^ llarda rejim kuramc ^ lar^^ pozitivist bak ^^^a ^ s ^^ ile normlann al ^^^ lamayaca ^^ n ^^ d ^ nyordu6s . Kavram olarak normlar, subjektiflik ta ^^ maktad ^ r. Ancak rejim analizinde subjektifli ^ in varoldu ^ unun kabul, devletleraras ^^ sosyal ileti ^ imin, uluslararas ^^ sistemin yap ^ s ^m etkiledi ^ inin kabul ile yap ^ salc ^ l ^ k, uluslararas ^^ ili ^ kilerde de yer almaya ba ^ lam ^^ t ^ r66 . AB, siyasi ve hukuki organlar ^^ d ^^^ nda, ortak norm, m ^ terek kabul grm ^^kurallar, karar verme mekanizmalar ^^ ve sonu olarak, ortak Birlik mktesebat ^ ndan meydana gelir. Ortak de ^ erler dendi ^ inde ise; ileti ^ im, dil n plana ^ kmaktad ^ r. Yap ^ salc ^ lar, btnle ^me kuramc ^ lann ^ n "topluluklar ^n nas ^ l olu ^tu ^ u" sorusuna yan ^tlar aramaktad ^rlar. Ulusal ya da uluslararas ^^ dinamikler sonucu, kimlikler ve daha sonra ^karlar^ n de ^ i ^ mesiyle btnle ^ menin mmkn oldu ^u savunulmaktad ^ r. Neo fonksiyonalizmin elit i ^ birli ^ i anlay ^^^ , gnmzn yap ^ salc ^^ yakla ^^ m ^na da temeldir. AB'nde politika retebilmek iin, kurumlar ^ n birbirlerine ba ^ l ^^ oldu ^ u bir sistem/a ^, gereklidir. Bu srete, Konsey, Komisyon ve Parlamento i ^ birli ^ i halindedir. Zira, devletler ulusal politika ile uluslararas ^^ sistem aras ^ nda tek ba ^^de ^ ildir. Pratikte, de^ i ^ ik seviyelerde (ulusal, uluslararas ^ , uluslar st) gerekle ^ en bir ileti ^ imin sz konusu oldu^ u Kreselle ^ me bu etkile ^ im ve ileti ^ im a ^^ n^^ yap^ land ^rm ^^ t ^ r. Peki aktrler tercihlerini nas ^ l belirler? Sistem yakla ^^ m^ na gre, aktrlerin kimlikleri, tercihlerini belirler. Bu da aktrn uluslararas ^^ sistemde oynad^^^^roln belirleyici oldu ^ u anlam ^ na gelir. Norm/kltr yakla ^^ m^na gre ise, iinde bulunulan kltrel ortam ^ karlar ^^ belirler. Ortak kurallar, d ^^^politika tercihlerinin de temel belirleyicisidir. Di^ er taraftan, rasyonel yakla ^^m, tercihleri siyasi neden-sonu ili ^ kilerinin belirledi ^ ini vurgular. Burada ulus devletler kadar, ulus tesi ili ^ kiler de yn gstericidir 68 . Demek oluyor ki tm yakla ^^ mlarda evre faktr, uluslararas ^^ sistem veya toplumun kltrel de ^ erleri olsun, belirleyici rol oynar. Ernst Haas, neo fonksiyonalizmi zellikle nc yap ^ sal yakla ^^ ma (rasyonel anlay ^^ a) yak ^ n grmektedir. Buna gre aktrler, kendi ^ karlar^ na uygun de ^ erlendirdikleri politikalar ^^ benimserler. Aktrler incelenirken, birey ve grup seviyesindeki analizlerin, elitler ve rgtl kurumlarla s ^ n^ rland ^ r^ lmas ^ , uyum srecini anlamay ^^ gle ^ tirerek, daha fazla etkile ^ im iin gerekli ileti ^ im giri ^ imlerini geciktirmektedir. Etkile ^ im iin daha ok say ^ da informal ortam gerekiyor. Ynetim tercihlerinin temelini olu ^ turan d ^ nce ve de ^ erler de ^ i ^ ti ^ inde, ^ karlar da de ^ i ^ mektedir. Demek ki, uyum iin at ^ lmas ^^ gereken temel ad ^ m, toplumlararas ^^
Ibid., s.69. Christiansen, Thomas; Knud Erik Jorgensen; Antje Wiener, "The Social Construction of Europe" Journal of European Public Policy, 6:4, 1999, s. 530. Ibid., s .532. 66 Ibid., s.539. 6- Marks G., L. Hooghe, K. Blank, "European Integration from the 1980s: State Centric vs. Multi Level Governance", Journal of Common Market Studies, vol 34, Eyll 1996, no:3, s.372. 68 Haas Ernst B. "Does Constn ^ctivisn ^^Subsume Neo-functionalism?" Thomas Christiansen (ed). Social Construction of Europe, Sage Publications, London, 2001, s.26.
63 64

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^ A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ I ^ I 83

diyalog ile n yarg ^ lann silinmesidir. Bu de^ i ^ im, ynetim seviyesini de etkileyecektir. nk tabandan gelmeyen de ^ i ^ im, suni ve zay ^ f kal ^ yor. Avrupa halklar ^n ^ n Trkiye ile btnle ^ me konusundaki olumsuz yarg ^ lannda oldu^u gibi. Henz AB ile mzakereleri srdren Trkiye'nin, tam ye olarak AB kurumlar ^ nda elit seviyesinde sosyalle ^ me sreci ba ^ lamadan, farkl ^^ kltrlerin birbirlerini daha fazla tan ^ ma ve anlamalanna ynelik al ^^ malar desteklenmelidir. Resmi ileti ^ im kanallann ^ n, sivil a ^ larla evrildi ^ i, kreselle ^ meye devam eden uluslararas ^^ ili ^ kiler a ^ s ^ ndan bakt ^^^ m ^ zda, btnle ^me kuramlar ^ n^ n da siville ^ mesi gerekti ^ i grlyor. Trkiye AB Uyumu zerine Yap ^salc ^^Bir De ^erlendirme Avrupa'da, varolan kurumsal mekanizmalarda; devletlerin, birey ve gruplar ^ n sosyalle ^ mesi nemi idir69. Sosyal ^ renme a ^ s ^ ndan, bireylerin alg ^ lann ^n de ^ i ^ iminde; birlikte zaman geirme, kurumsal ortamlar ^ , normlar ^^ payla^ ma n plana ^ kar. Neo fonksiyonalist kuramdan itibaren dikkat ekmi ^^olan bu konu, "ortak zaman ^ n" niteli ^ ini, yani ili ^ kilerin yo ^ unlu^ unu sorgulamam ^ za neden olmaktad ^r. Bu konu Trkiye ve AB ili ^ kileri a ^ s ^ ndan irdelendi ^ inde, mzakerelerin ba ^ lat ^ lm^^^ oldu^ u da gz nnde bulundurulursa henz Trk brokratlar ^^ ile ve sivil toplum kurulu ^ lar^ yla ad ^ m ad ^ m ba^ lam ^^^olan srete, halklar ^ n da bilinlendirilmesi gerekiyor. Sosyalle ^ me ve ileti ^ im ihtiyac ^ n ^ n sadece elitler seviyesinde takibi yeterli olmayacakt ^ r. Nitekim AB'nin gelece ^ i ile ilgili nemli kararlar (AB anayasas ^ , yeni ye kabul gibi) ye lkelerde yap ^ lan referandumlara ba ^ l ^ d ^r. Ancak mzakerelerin sekiz ba^ l ^ kta ask ^ ya al ^ nmas ^^ karar ^ nda oldu ^u gibi (14.Aral ^ k.2006), AB'nin baz ^^ ye devletlerinin tercihleriyle ^ ekillenen ve ortak kabul gren siyasi kararlar ^ , mzakere dolay ^ s ^yla n sosyalle ^me srecine de zarar veriyor. Mzakere srecinin uzamas ^ , sosyalle ^ me srecinin halka inmesini ertelemekte ve hatta al ^ nan kararlar kamuoyunu olumsuz etkilemektedir- . Rasyonel bir bak ^^^a ^ s ^ yla bak ^ ld ^^^ nda, siyasi kararlar ve AB yesi hkmetlerin tercihleri sreci etkiliyor. Bunun yan ^ nda, zellikle AB'nin yeni ye lkeler ve aday lkelerle ili ^ kileri a ^ s ^ ndan, ortak norm ve de ^ erlerin iselle ^tirilmesinde yap ^ salc ^ lar dil/ileti ^ im ^ eklinin belirleyici oldu ^unun alt ^ n^^ iziyorlar. Checkel'in zerinde durdu ^ u, sosyal psikoloji ve ileti ^ im kuramlanna dayand ^rd ^^^^ikna srelerinin i ^ leyebilmesi, bireylerin/gruplann birbirlerini gerekten anlamas ^ yla mmkn olabilir -1 . Henz AB yesi olarak Avrupa kurumsal mozai ^ inin bir yesi olmayan Trkiye iin s ^ n ^ rl ^^ say ^ da sosyalle ^ me platformu bulunuyor. Bu ortamlar da, brokrat ve elitlerin girdi ^ i
Checkel, Jeffrey T. "International Institutions and Socialization in the New E ^^rope", ARENA Working Papers WP01/11, <http://www.arenamio.no/publications/wp01_11.htm >, 1 Mart 2007 -`) Toprak, E., S. Banar & B. zkanal. "European Council Decision to Partially Suspend TurkeyEU Negotiations: A Content Analysis of News in Turkish Press" (Avrupa Konseyi' nin Trkiye ile Mzakereleri K ^ smen Ask ^ ya Alma Karar ^ : Trk Bas ^ n ^ ndaki Haberler zerine Bir Ierik zmlemesi") 5. Uluslararas ^^ Milenyumda ^ leti ^ im Sempozyumu, Indiana niversitesi, Bloon^ ingto ^^ , Indiana, May ^ s 16-18, 2007 <http://cim.anadolu.edu.tr/Archives/?year=2007& s=papers> Checkel, Jeffrey T. "Constructivist Approaches to European Integration" ARENA Working Paper No. 6, Febn ^ ary 2006, Center for European Studies, University of Oslo, <http://www.arena.uio.no > eri ^ ini tarihi 1.Mart. 2007.
69

84

ELIF TOPRAK

ortamlard ^ r. Buralarda elbette sylemlerin nas ^ l dile getirildi ^ i, sat ^ r aralar ^^ nem ta ^^ makla beraber, yap ^ salc ^ lar ^ n incelemeleri gereken bir konu da, halklara bu ileti ^ imin nas ^ l, ne kadar yans ^ d ^^^ d^ r. Gnmzde, Avrupa btnle ^ mesinin, me ^ ru ve demokratik k ^ l ^ nmas ^ nda, en nemli ko ^ ulun halklara hitap etmek oldu ^u tart ^^^ l ^ yor. Demek oluyor ki, halklar ^ n birbirini tan ^ mas ^^ ve anlayabilmesi gittike daha fazla nem kazan ^ yor. Bu noktada, Trkiye ve AB'nin temel sorunu, ileti ^ im eksikli ^ i olarak kendini gsteriyor. Trk kltrnn yeterince ve do ^ ru ^ ekilde Avrupa'da tan ^ nmamas ^ nda, Trke'nin Avrupal ^ larca bilinmemesi, konu ^ ulmamas ^^ da nemli bir faktrdr. Kreselle ^ me ile e ^^zamanl ^^ geli ^ en farkl ^ la^ ma e ^ itimleri, ok kltrllk ve e ^ itlili ^ i (diversity) koruyarak btnle ^^ ne kavramlar ^ n ^ n geli ^ imine yol am ^^ t ^ r. Bu felsefeyi temel alan AB politikalar ^^ da, Avrupa'da kltrel mozai ^ in tan ^ nmas ^^ ve korunmas ^ n ^^ hedefliyor. Bu kapsamda, Trk kltr ve Trk dilinin tan ^ nmas ^^ ve kltrel zenginli ^ in bir paras ^^ olarak benimsenmesi nemlidir. nk burada kastedilen e ^ itlilik, Trklerin Avrupa dillerini ^ renmeleri kadar, Trkenin de Avrupal ^ lar taraf^ ndan ^renilmesine dayal ^ , kar ^^ l ^ kl ^^ bir anlay ^^ t ^ r. Etkile ^ im ve uyumu getirecek olan sa ^ l ^ kl ^^ yakla ^^ m budur. AB normlann ^ n ne kadar iselle ^ tirildi ^ i, Kopenhag yelik kriterlerinin Trkiye'nin adayl ^ k srecine etkileri, AB Komisyonu ilerleme Raporlar ^^ ile belirlenmekte, takip edilmektedir. Trkiye ile mzakere sreci, 3 Ekim 2005 tarihinde ba ^ lad ^ . Gerekle ^ tirilen reformlar ve kat edilen yola ra ^ men, Trkiye'nin kar ^^ s ^ nda hala siyasi temelli sorunlar ^ n olmas ^ , konular^ n do ^ ru alg ^ lanmas ^^ ve AB lkeleri taraf^ ndan anla^^ labilmesi iin ileti ^ imin artmas ^^ gerekti ^ ini ortaya ^ kar^ yor. lkenin nndeki engeller K ^ br ^ s sorunu gibi siyasi tercihlere dayal ^^ olunca; Trkiye'nin kendini daha fazla platformda, daha iyi ifade etmesi gerekti ^ i grlyor. zellikle, ba ^ ta Avrupa'da ya ^ ayan Trkler olmak zere, yurtd ^^^ ndaki Trklerin yans ^ tt ^ klar ^^ ya ^ am tarz ^^ ve ya^ ad ^ klar ^^ lkelerdeki sosyal payla ^^ mietkile ^ im dzeyleri analiz edilmeli ve iyile ^ tirilmelidir. Avrupa lkelerinin karar vericileri ve halklar ^^ aras ^ nda, Trkiye'nin Avrupal ^ l ^^^^konusunda ^ phesi olanlar o ^ unluktad ^ r 2 . Avrupa'da ya ^ ayan Trklerin iinde ya ^ ad ^ klar ^^ toplumlara uyum sorunu, Trkiye'nin AB ile uyum sorunu olarak alg ^ lanmaktad ^ r. Oysa Avrupa'daki Trk varl ^^^ n ^ n g nedeni, ko ^ ullar ^^ ve yz yze olduklar ^^ sorunlar bu de ^ erlendirmelerde gz ard ^^ ediliyor. Ayr ^ ca bu sorun, Trkiye'ye tam yelik d ^^^ nda alternatiflerle yakla ^^ lmas ^ na yol amamal ^ , zira nceki tm adaylar ^ n kat ^ l ^ m mzakereleri tam yelikle sonulanm ^^ t ^ r 3 . Asl ^ nda bir taraftan da, AB gnmzde kltr politikalanna byk nem vermektedir. Maastricht Antla ^ mas ^ 'mn ard ^ ndan kltrel alanda i ^ birli ^ i ve btnle ^ me a ^ s ^ ndan Avrupa halklar ^ n ^ n daha yak ^ n birli ^ i hedeflenmi ^ tir. Amsterdam Antla ^ mas ^^ (Madde 151), kltrel e ^ itlili ^ in gzetilmesi temas ^ n^^ ta ^^ maktad ^ r. Avrupa halklann ^ n kltrlerinin ve tarihlerinin tan ^ nmas ^^ konusunda AB yeleri aras ^ nda i ^ birli ^ i te ^ vik
-2 Aybet, Glnur. "T ^^ rkey and the EU After the First Year of Negotiations: Reconciling Internal and External Policy Challenges" Security Dialogue, Decen ^ ber 2006, yol. 37 (4), 529-549, http://sdi.sagepub.comicgi/content/abstract/37/4/529 eri ^ ini tarihi 16.Temmuz.2007, s.546-7. Ibid., s.529.

NEO FONKS ^ YONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ ler 85

edilmektedir74 . Kltrler aras ^^ diyalo ^ un geli ^ tirilmesini amalayan, Erasmus, Jean Monnet gibi programlara Trkiye de kat ^ l ^ yor. AB Komisyonu 2008 y ^ l ^ n^^ Avrupa Kltrler aras ^^ Diyalog Y ^ l ^^ ilan etmi ^ tir 5 . Buradaki ama, dzenlenen aktivitelerle, sivil toplum kurulu ^ lar^ n ^ n hareketlili ^ ini (uluslararas ^^ mobiliteyi) sa ^ lamak; kltr, e ^ itim ve genlik konular ^ na e ^ ilmektir. Bir arada ya ^ amak ve al ^^ mak isteyen AB halklar ^ n' yak ^ nla^ t ^ rmak iin ncelik verilen bir di ^ er konu da, ok dillilik (multilingualism) politikas ^^ ve dil e ^ itimidir. Gnmzde AB'nin ncelikli konular ^^ aras ^ nda olan kltr ve dil alanlar ^ nda Trkiye'nin kendi de ^ erlerini tan ^ tmas ^^ ve bu yolla Avrupa de ^ erlerini ve dillerini de daha iyi anlayabilmesi iin olanakl ^^ bir ortam sz konusudur.

Trkiye AB Uyumu zerine rnek Uygulama

Trkiye AB uyumu konusunda nemli ip ular ^^ veren iki ara ^ t ^ rma, geti ^ imiz y ^ l Anadolu niversitesi'nden bir ekip taraf ^ ndan yap ^ ld ^ . Anadolu niversitesi Bilimsel Ara^ t ^ rma Projeleri kapsam ^ nda yap ^ lm ^^^olan Avrupa'da Trke Ana Dil E ^ itimi ve Avrupa'da Trke ^kinci Dil ^ retimi Ara ^ t ^ rmalar ^ , Ekim 2005-Mart 2006 tarihleri aras ^ nda, 7 Avrupa lkesinde (Danimarka, Almanya, Belika, Hollanda, ^ngiltere, Fransa ve Norve'te) gerekle ^ tirildi. Ana Dil E ^ itimi Ara ^ t ^ rmas ^ ; yeti ^ kinler dzeyinde anadil altyap ^ s ^ n ^^ de ^ erlendirmek ve Trke ile kk-kltr ba ^^ n ^^ kurma ihtiyac ^ n^^ saptamak zere desenlendi. Ayr ^ ca, Avrupa'da ya ^ ayan Trklerin, Trke altyap ^ lar ^ n ^n a ^ k ve uzaktan ^ renme yolu ile desteklenmesi olana ^^ n ^ n ara ^ t ^ nlmas ^^ hedeflendi-6 . ^ kinci Dil ^ retimi ara ^ t ^ rmas ^^ ise, Avrupal ^ lar ^ n Avrupa'daki Trk varl ^^^^ ile ve Avrupal ^ lar ^ n Trkiye'deki Trklerle ileti ^ im ihtiyac ^ n^^ saptama parametreleri zerine desenlendi - . Her iki ara ^ t ^ rma da; (1) yeti ^ kinler dzeyinde anadil ve ikinci dil olarak Trke altyap ^ lar ^ n ^^ belirlemek (2) a ^ k ve uzaktan ^renme yoluyla, anadil ve ikinci dil olarak Trke altyap ^ lar ^ n^ n desteklenme olanaklar ^ n ^^ netle ^ tirmek ve (3) anadil ve ikinci dil olarak Trke ile kk-kltr ba ^^ n ^^ kurma ihtiyac ^ n ^^ alg ^ lama derecesini sapta ^ nak zere tasarland ^ 8 . Sz konusu ihtiya analizi ile, Avrupa'da ya ^ ayan Trk varl ^^^ na ve Avrupal ^ lara ynelik olarak haz ^ rlanacak "Uzaktan ^ retim Sistemiyle Trke E ^ itim Projeleri" iin gereken bilgi altyap ^ s ^ n ^ n olu ^ turulmas ^^ hedeflendi. Nitel/nicel yntemlerin beraber kullan ^ ld ^^^^ara ^ t ^ rmalarda, anket ve yan yap ^ land ^ r ^ lm ^^^derinlemesine gr ^ meler uyguland ^ . Elde edilen veriler, Avrupa'daki Trklerin anadil ^ reti ^ nine, yak ^ n gemi ^ te oldu ^ undan daha farkl ^^ nedenlerle ihtiya duydu ^ unu ve bu fark ^ n da Avrupa'daki sosyokltrel, siyasal ve ekonomik de ^ i ^ imden kaynakland ^^^^gsterdi. Daha nce Avrupa dillerini daha iyi ^ renebilmek ve Trkiye ile sorunsuz ileti ^ im kurmak iin duyulan ihtiya, gnmzde Trkiye'ye dn ^^ olas ^ l ^^^ n ^ n artmas ^^ nedeniyle
Reber, Kamuran. Avrupa Birli ^i Mevzuat ^ . Ezgi Kitabevi, Bursa, 2003, s.133. http://ec.europa.eu/culture/eacklialogue/year2008_en.html eri ^ im tarihi 18.Temmuz. 2007. Avrupa'da Trke Anadil E ^ itimi Ara ^ t ^ rmas ^^ (Proje No: 050735), T.C. Anadolu niversitesi Yay ^ nlan, No. 1720, Eski ^ ehir 2007. Avrupa'da Trke Ikinci Dil ^ retimi Ara ^ t ^ rmas ^^ (Proje No: 050734), T.C. Anadolu niversitesi Yay ^ nlar^ , No. 1719, Eski ^ ehir 2007. -8 Avrupa'da Trke Anadil E ^ itimi Ara ^ t ^ rmas ^^ (Proje No: 050735)
- 4 - 6

86

ELIF TOPRAK

yo ^ unla ^ maktad ^r. Trkler kk kltr ile ba ^ lar^n^^ artt ^ rma ihtiyac ^ n^^ daha fazla hissetmektedir. Ara ^ t ^ rman ^ n bir bulgusu da, geli ^ en ileti ^ im teknolojilerinin destekledi ^ i ve yayg ^nla ^ t ^ rd ^^^ , uzaktan ^retim olanaklar ^ n^ n artan bir ekicili ^ e sahip olmas ^ d^r. Trkiye-AB ili ^ kileri a ^ s ^ndan de ^ erlendirildi ^ inde, tam yelik durumunda Trke nfus oran ^ na gre en ok konu ^ ulan dillerden biri olacakt ^ r. Ara ^ t ^rman^ n yap ^ ld^^^^ 7 lkede ya ^ ayan Trkler, anadil e ^ itiminin gereklili ^ i ve anadil-kltr ba^^ n ^ n kurulmas ^ n^ n nemi konular ^nda bilgili, ancak ilgisiz bulunmu ^ tur 9 . Anadil e ^ itiminin, Trklerin kendi aralar ^ndaki sosyokltrel ili ^ kilerinde payla^^m ^n art ^ r^lmas ^^ kadar, anadil-kltr ba ^^^kurularak, ya ^ anan lkedeki dili ^renme ve yabanc ^^ kltre uyum gsterme bak ^m ^ ndan da faydal ^^ olaca ^^^konusunda alg ^^ olduka yksektir. Avrupal ^^ hkmetlerin Trke e ^ itimine verdikleri deste ^ i azaltmalar ^ , anadil e ^ itiminin okul d ^^^^saatlere kaymas ^ na ve de ^ i ^ ik siyasi gruplar ^n suistimallerine a ^ k hale getirmi ^tir. Byle bir ortamda, entelektel a ^ dan zay ^ f olan birinci ku ^ ak yeti ^ kinler, genlere ve ocuklara gerekli ortam ^^ haz^ rlama konusunda demoralize olmu^ tur. Avrupa dil politikalar ^ n^ n dayand ^^^^temel ilkelerin aksine Trke e ^ itiminin s ^ n^ rland ^ r^ lmas ^ , Avrupal ^^ yetkilileri, anadil ve kltrn tan ^ yamayan dolay ^ s ^ yla Avrupa kltrne de hi uyum sa ^ layamayan, okul ba ^ ar^ s ^^ d^k ikinci ve nc ku ^ ak genler ve ocuklarla yz yze b ^ rakm ^^ t ^r. Avrupa'da ya ^ ayan Trklerin bu uyum sorununun, genel anlamda Trkiye'nin AB'ne uyum sa ^ layamayaca ^^^konusunda kan ^ t say ^ lmas ^ , bu nedenle zay ^ f bir tezdir. Trkiye'nin AB yeli ^ ine kar ^^ t olan Birlik yeleri, zellikle yelik sonras ^^bir g selinden ekinmekte ve Trklerin ya ^ ad ^ klar^^ lkelerdeki uyum sorunlar ^na dikkat ekerek, Trkiye'nin kltrel anlamda Avrupa'ya uymad ^^^n^^ savunmaktad ^ rlar80 . Ancak bu sosyokltrel sorunu, anadil-kk kltr ba ^ m ^^ kuramayan Trkler daha yo ^ un olarak ya ^ amaktad ^ r. Trke'ye ilgisizlik yeni nesillerin kendilerine yabanc ^ la,^ malanna yol aarken, onlar ^n ya ^ ad ^klar ^^ lke toplumlar^ na uyumlann ^^ kolayla ^ t ^rmam ^^ t ^ r. Elbette ya ^ ad ^ klar ^^ toplumlara uyum sa ^ lam^^^Trkler de vard ^r. Ancak bu ki ^ ilerin dil sorunu olmayan e ^ itimli insanlar olmalar ^ , bir kez daha dil e ^ itimini, uyum konusunda n plana ^ karmaktad ^ r. Uyum, iki ynl bir sre olarak alg ^ land ^^^ nda, ya ^ anan ortam ^ n da buna elveri ^ li k^ l ^ nmas ^^ gerekti ^ i a ^ka grlr. Gnmzde, Trkiye ile Avrupa sivil toplum rgtlerinin bu konuda diyaloglar ^^ ba ^ lam^^ t ^ r81 . 1960'11 y ^ llarda, Avrupa'ya g etmi ^^olan Trkler, hala Trkiye'den yap ^ lan evlilikler yoluyla ailelerini geni ^ letmektedir. Oysa, zellikle yelik sonras ^ nda, daha donan ^ ml ^ , e ^ itimli Trkler de al ^^ mak ve ya^ amak iin Avrupa lkelerini tercih edecektir. Trkiye'deki profesyonel i ^ gc, ayn ^^ uyum sorununu ya ^ amayacakt ^ r. Bu s ^ rada ikinci ve nc ku ^ ak Trk varl ^^^ n^ n entelektel olarak geli ^ tirilmesi iin, nce

79

Ibid., s. 47.

8 Erzan, Refik & Kemal Kiri ^ i, Introduction in Turkish Studies, Vol. 7, No. 1, Mart 2006, s.111. Trkiye'nin tam ye olmas ^^ durumunda dahi, serbest dola ^^ m hakk ^ n ^ n tan ^ nmaya^^^a ^ kt ^ r.
81 Ibid., s.4. Ayr ^ nt ^ l ^^ bilgi iin bkz "Promotion of the Civil Society Dialogue Between European Union and Turkey" Proje a ^ r ^^ Metni <http://ec.europa.euienlargementipdf/turkey/scd_leafiet_ en.pdf>, eri ^ ini tarihi 30.Temmuz.2007

NEO FONKSIYONAL ^ ZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLARI I ^ I ^ I 87

anadilleri ile ba ^^ kurmaya ihtiyalar ^^ bulunmaktad ^ r. Anadillerini bilmeden ya ^ ad ^klar^^ lkenin dilini ya da di ^ er Avrupa dillerini ^ renme olanaklar ^^ da s ^ n^rlanmaktad ^ r. Bu da ilerdeki ya ^ amlar^ nda i ^^olanaklar ^ n ^^ ciddi anlamda azaltmaktad ^r. Avrupa'daki Trk varl ^^^ n ^n durumu, Avrupal ^ lar Trkiye'nin Birli ^ e yeli ^ i konusunda eli ^ kiye d ^ ren nemli bir faktrdr. Birinci ku ^ ak Trk varl ^^^ n ^n ocuklar ^ n ^n e ^ itimleri konusuna daha ciddi ^ ekilde e ^ ilmeleri sa ^ lanmal ^ d ^ r. Burada ncelik ana dil e ^ itimine verilmelidir. Trkiye-AB yelik mzakereleri, Avrupa'da Trke'nin ikinci dil olarak ^ retimi konusunda da ilgi ve ihtiyac ^ n artmas ^ na neden olmu ^ tur. Avrupal ^ lar, btnle ^ mede derinle ^ me kavram ^ n ^n yayg ^ nla^ mas ^^ ile beraber, kendi lkelerinde daha fazla uyum, sosyokltrel diyalog ve i huzur aramaya; birlikte ya ^ ayan toplumlar ^ n bireysel ve kurumsal dzeyde daha fazla ileti ^ im kurmas ^^ gerekti ^ ine inan ^ yor'. Avrupa'daki Trk varl ^^^^ile ileti ^ im kurabilmek iin Trke ^ renmek zellikle baz ^^ meslek gruplar ^^ iin (kamu personeli) zorunluluk halini alm ^^ t ^ r. Kendi lkelerinde, daha uyumlu ya ^ ama ihtiyac ^ n ^ n yan ^^ s ^ ra, Avrupal ^ lar Trkiye'deki ekonomik potansiyellere de artan ilgi gstermektedir. Ticari ili ^ kiler kadar, evre sorunlar ^^ nedeniyle (zellikle Belika, Hollanda ve Danimarka'da) Trkiye cazip bir ya ^ am co ^rafyas ^^ olarak da tan ^ nmaktad ^ r83. Avrupal ^ lar, kresel ^ s ^ nma, ekonomik durgunluk gibi nedenlerle Trkiye'ye Avrupal ^^gnden bahsediyor. Sadece Trklerle artan ileti ^ im nedeniyle bile (evlilik, i ^^ortakl ^^^ , kom ^ uluk ili ^ kileri gibi) Trke ^ renmeye ilgi duyan bir kesim bulunmaktad ^ r. Sonu olarak, sz konusu olan sadece turistik bir ilgi de ^ il. Tm bu ara^ t ^ rma sonular ^ , anadil ve ikinci dil olarak Trke ^ retimine ara ^ t ^ rman ^n yap ^ ld ^^^^ 7 lkedeki ihtiyac ^^ ortaya koymaktad ^ r. nemli bir saptama da bu ihtiyalann giderilmesinde uzaktan ^retim teknolojilerinin enQiinceli olan internete dayal ^^ e ^ itim imkanlanna olan ilgi ve deste ^ in de ortaya ^ km ^^^olmas ^ d ^ r. Bu noktadan hareketle, Anadolu niversitesi, web tabanl ^^ Trke Sertifika Program ^ n^n ^ retim tasar ^ m^ n ^^ gerekle ^ tirmi ^ tir. Anadolu niversitesi A ^ k^ retim Fakltesinin uzman oldu ^ u, a ^ k ve uzaktan ^retim konusunda gerekle ^ tirdi ^ i bu ilk, ara^ t ^ rma bulgulanyla ortaya konan ihtiyalar ^^ kar^^ lama amac ^ n ^^ ta^^ yor". rne ^ in bu projenin hayata geirilmesi, ileti ^ im sorunlar ^ n ^ n giderilmesinde nemli bir ad ^ m olacakt ^ r. Benzeri, ileti ^ imi art ^ rmaya ynelik projelere ihtiya bulunmaktad ^ r.
Sonu

Neo fonksiyonalizmin nclk etti ^ i ve yap ^ salc ^^ yakla^^ mlar ^ n vurgulad ^^^ , sosyal etkile ^ im ve ileti ^ im ihtiyac ^ n ^ n, sadece lkelerin elitleri aras ^ nda de ^ il, daha geni ^^ tabanl ^^ d ^ nlerek, toplumlararas ^^ diyaloglar ^ n glendirilmesinde benimsenmesi gerekiyor. Bu yakla ^^ m, somut olarak Trkiye AB ili ^ kilerine uygulan ^ nca, kar ^^ m ^za ileti ^ im ve uyum sorunlar ^ na neden olan dil yetersizlikleri de ^ k ^ yor. Her ne kadar yap ^ salc ^ lar, "dil" vurgular ^ yla, ileti ^ imde benimsenen, seilen anlat ^ m ^ eklini
Avrupa'da Trke Ikinci Dil ^ retimi Ara ^ t ^ rmas ^^ (Proje No: 050734), s.6. Ibid., s.viii. '" Anadolu niversitesi Trke Sertifika Program ^ n ^ n (TSP), ALTE (Association of Language Testers in Europe) standartlar ^ na gre A 1 seviyesinde haz ^ rlanan ilk modlii; e-Ders, eTelevizyon, e-Kitap, e-S ^ nav bile ^ enlerinden olu ^ uyor. <http://www.tsp.anadolu.edt ^ .tr>
83 82

88

ELIF TOPRAK

belirtiyorlarsa da, ileti ^ im kurma ihtiyac ^ n ^n temel arac ^^ olarak gerek anlamda dil gereksinimleri nemli. Bu noktada, bir ba ^ lang ^ olarak, Avrupa'daki Trk varl ^^^ n^ n uyumu a ^ s ^ ndan, Trkenin hem anadil hem de ikinci dil olarak Avrupa'da, uzaktan ^retimin esnek yntemleriyle ^ retilmesi bir modeldir. rne ^ in, uzaktan ^retimin zaman ve mekan a ^ s ^ ndan sa ^ lad ^^^^esneklikler ve webe dayal ^^ ^retimin zengin, grsel-i ^ itsel aralar ^^ sayesinde, geni ^^kitlelere ula ^^ larak, ncelikle dil engeli a ^^ labilir ve bu sayede kltrel etkile ^ im art ^ r ^ labilir. Tabi bu yakla^^ m ancak, hkmetlerin bu yndeki politikalar ^^ benimsemeleri ve desteklemeleri ile yayg ^ n etkiye sahip olabilir. Ortak d ^ nce ve de ^ erlerin, tercih ve ^ karlan olu ^ turdu ^u varsay ^ m^^ ile yola karsak, Avrupa ap ^ nda aktrlerin, bu etkile ^ imin gereklili ^ ine inanmalan nemlidir. ^ Karar mekanizmalannda etkin olan sivil toplum kurulu ^ lar^ yla ileti ^ im kurulmas ^^ ve onlar ^ n destekleriyle ba ^ lat ^ lan, ncelikle Avrupa'daki Trkleri destekleme ve Avrupal ^ lara Trkiye'yi do ^ ru bir ^ ekilde anlatma abalar ^ ; siyasi engellere tak ^ larak, glkle ilerleyen tam yelik mzakerelerine ivme kazand ^ rabilir. Sosyal ^renme sreleri ile Trkiye'nin yeli ^ ine ili ^ kin ortak olumlu de ^ erler yarat ^ lmas ^ nda, bireysel ve kurumsal dzeyde kurulan ili ^ kiler byk nem ta ^^ maktad ^ r. Avrupa'daki Trkler nde olmak zere, var olan etkile ^ im mekanizmalar ^^ daha etkin kullan ^ labilmeli, bunun iin dil dahil, her trl ileti ^ im sorunu ortadan kald ^ r^ lmal ^ d ^ r. Hkmet temsilcilerinin kararlar ^ n ^ n ve politikalar ^ n ^ n daha geni ^^tabanl ^ , ve toplumsal ortak de ^ erlerle uyumlu oldu^ u varsay ^ m ^ ndan yola ^ karak"; n yarg ^ lann silinmesi ve Avrupa'da a ^ k fikirli bir kamuoyunun olu ^ umu iin Trkiye-AB diyalo ^ unun art ^ nlmas ^^ gerekir. Ancak bu ^ ekilde, Trkiye'ye ynelik yeni yakla ^^ mlar, d ^ nceler olu ^ abilir ve AB yesi lkelerin tercihleri Trkiye a ^ s ^ ndan olumlu ynde de ^ i ^ ebilir. Trkiye AB ili ^ kilerinde zellikle Aral ^ k 2006 zirvesinde al ^ nan, mzakerelerin sekiz ba ^ l ^ kta ask ^ ya al ^ nmas ^^ karar ^ ndaki diplomasi incelendi ^ inde, Trkiye'nin gerekle ^ tirdi ^ i reformlar yerine, K ^ bns sorununun karar ^^ ynlendirdi ^ i grlyor. Bu karar ^ n al ^ nmas ^ nda, Almanya Ba ^ bakan ^^ Angela Merkel ve Frans ^ z Cumhurba^ kan ^^ Jacques Chirac' ^ n liderli ^ inde Avrupal ^^ yetkililer ortak irade kulland ^ lar. Burada AB'nin nde gelen iki yesi Fransa ve Almanya'n ^n liderlerinin, Trkiye ile mzakerelerin ask ^ ya al ^nmas ^^ ynnde d ^ nmeleri byk rol oynam ^^ t ^ r. Checkel'in de belirtti ^ i gibi, bir grubun nde gelen yelerinin grup iinde ortak politika olu ^ turulurken belirleyici rol bulunmaktad ^ r". Bir di ^ er yap ^ salc ^^ sylem ise d ^ nce ve de ^ erlerin kriz dnemlerinde de ^ i ^ ti ^ idir. Mzakerelerin sekiz ba ^ l ^ kta dondurulmas ^^ karar ^n ^ n Trk gazetelerine nas ^ l yans ^ d ^^^^incelendi ^ inde, yaz^ l ^^ medyada AB kar ^^ t ^^ gr ^ lerde art ^^^gzlenmi ^ tirr . Ancak bu olumsuz alg ^ lann, politikalara ne kadar yans ^ d^^^^konusunun da incelenmesi gerekir. Trk yetkililer, AB ile mzakerelerin srmesi gerekti ^ ini ve tam yelik d ^^^ nda imtiyazl ^^ ortakl ^ k gibi nerilere s ^ cak bak ^ lmayaca^^ n ^^ a ^ klad ^ . Trkiye, di ^ er yeni ye ve aday lkelere uyguland ^^^^gibi, Kopenhag kriterlerine gre, e ^ it ^ artlarda de ^ erlendirilmeyi bekliyor. lkenin farkl ^^
Moravcsik, Andrew "Col ^ str^^ ctivisn ^^ and European Integration: A Critique" Thomas Christianse ^^^ (ed). Social Construction of Europe, Sage, London, 2001, s.177. 86 Ibid., s.181. 8- Toprak, Banar, zkanal; s. 217 <http://cim.anadolu.edu.tr/Archives/?year=2007&s=papers >
83

NEO FONKS ^ YONALIZMDEN YAPISALCILI ^A, ENTEGRASYON KURUMLAR ^^ ^^^^^^89

co ^rafyas ^^ ve kltrnn; Avrupa'dan izolasyon nedeni de ^ il, tam tersine, kreselle ^ en dnyada, Trkiye'nin yelik nedeni olmas ^^ gerekti ^ inin, AB yesi lke halklar ^ na anlat ^ lmas ^^ gerekir88. Sadece elit seviyesinde politikalarla bunun gerekle ^ emeyece^ i grlyor. Entegrasyon kuramlann ^ n vurgulad ^^^^kurumsal tabanl ^^ ili ^ kilerin, sivil politikalar ile desteklenmesi nemli. rgtlenmemi ^^halk kitlelerin belirleyici oldu ^ u bu ortamda ancak bireylerin ileti ^ im engelleri ortadan kald ^r^ l ^ rsa etkile ^ imin sa^ lanaca ^^^gzden ka ^nlmamal ^ . Trkiye'nin Avrupa ile ileti ^ im eksikli ^ i iki ynldr. Genel olarak, AB kltr ve dil politikalann ^ n vurgusu da bu ihtiya zerinedir. Entegrasyonun tek ba ^ anl ^^ rne ^ i olan AB projesi, kreselle ^ meye olanak sa^ layan ortam ^^ ile Trkiye iin de d ^^ a a ^ lman ^ n en uygun yolu olarak zaten benimsenmekte. AB ve Trkiye bu gelecek vaat eden birlikteli ^ in kazammlann ^^ yitirmemek iin, diplomatik kanallann yan ^^ s ^ra, sosyal projeler ve a ^ l ^mlarla, yeni ortakl ^klar yaratma yolunu geni ^ letmelidir.

xx Ibid., s. 209.