You are on page 1of 193
NGUYEN BiNH DIEN TU CONG SUAT BAI TAP- BAI GIAI - UNG DUNG Tai ban cé sta chia NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT HA NOI LOI NOI DAU Ciung vdi su phat trién manh mé cia ky thudt va cong nghé ban dén dién, ngay nay dién tit cong sudt dé giit mét vai tro quan trong trong ky thudt dién néi chung. Mon hoc Dién tz cong sudt dé trd thanh mén hoc bat bude déi vdi sinh vien cée nganh hy thugt dién, tu dong héa. "“Dién tit cong sudt" vén duge coi la mét trong nhitng mon co sé ky thuat kho tiép thu vi né lién quan chat ché vdi céc mén hoc khac nhu li thuyét mach, ky thuat dién tt, todn cao cap: phuong trinh vi phan, chudi, todn tit, v.v.. Thé nhung "biét cach" thi khéng c6 gi kho cd: sau khi nghe bai gidng li thuyét, ta "hanh" bang vai bai tdp cé lai gidi chi tiét vdi sé ligu cu thé thi su hiéu bitt vdn dé sé théu déo hon. Cuén sdch nay gom 73 bai tap cher loc, 6 nute dé trung binh trd len, la nhitng bai todn thuong it nhiéu gay khé khan cho sinh vién. Noi dung ctia né duge chia thanh 5 phin, bao trim ede phan chinh cia mén hoc Dién tit cong sudt. Phin I: Chinh luu dibt, 17 bai. Phin I: Chink leu tiristor, 29 bai. Phin III: Bam dién ap mét chitu (hacheur, chopper), 5 bai Phan IV: Dieu chinh dién ap xoay chitu (gradateur), 10 bai. Phan V: Bién tan (onduleur), 12 bai. Dé bai va cde sé ligu duge bién sogn tit cdc tai lieu cha Nga, Hungary, Phap, Anh, Thuy Si, Canada la nhiing nude co nganh cong nghiép phat trién. = Cach gidi bai todn va 86 cée cong thite, phuong trinh duge van dung dé gidi trimg hop véi noi dung trinh bay trong cudn "Dién tt cong sudt" cita cing tée gid, xudt ban nam 2000. Tuc gid cd chi y dén dét sinh vién gidi bai todn theo titng bude. hat dau hode tit dinh nghia, dinh ludt hode tit phuong trinh todn li, sau do vén dung céng cu todn hee nhu phuong phap gidi phuong trinh vi phan, todn tit Laplace, chudi Fourier,... cho dén két qua cudi cing. Hy vong cudn sdch nay it nhieu giup ich cho sinh vien cdc truong dai hoc ky thuat va cde ban dang lam viée trong nganh ky thudt dign noi chung. Tac gid bay t6 long biét on déi vdi Phong dao tao, cae dong nghiep trong b6 mon Tu dong héa xi nghiép cong nghiep, khoa Dién, truong Dai hoe Béch khoa Ha Noi, cing nhu Nha xudt ban Khoa hoc va Ky thuat da khich lé, dong vien nhidu dé cudn sch sém dén tay ban doc. Tae gid chan thanh cém on nhitng y kién, nhan xét cia cde ban doing nghiép, ban doc xa, gan. Thu tit gop ¥ xin gui vé dia chi: "BO mén Tu déng héa xi nghiép cong nghiép, khoa Dién, truong Dai hoc Bach Khoa Ha Noi". TAC GIA MUC LUC Lai néi dau PHAN I. CHINH LUU DIOT Chinh luu dist mot pha: Bai sé 1 + 10 Chinh lwu diot ba pha: Bai 11 + 17 PHAN I. CHINH LUU TIRISTOR Chinh luu tiristor mot pha: Bai 18 + 31 Chinh luu tiristor ba pha: Bai 32 + 46 PHAN III. BAM DIEN AP MOT CHIEU Bai 47 + 51 PHAN IV. DIEU CHINH DIEN AP XOAY CHIEU Diéu chinh dién ap xoay chiéu mot pha: Bai 52 + 57 Diéu chinh dién ap xoay chiéu ba pha: Bai 58 + 61 PHAN ¥. BIEN TAN Bién tan mot pha: Bai 62 + 70 Bién tan ba pha: Bai 71 + 73 PHAN I CHINH LUU DIOT BAI SO 1 Cho so dé chinh Ivu diét mot pha, nua chu ky, hinh 1. Dong din tai iy cing 1a dong dién chay trong dit i, cd dang trinh bay trén hinh 1b. Khi didt dan dong, dién ap roi trong ban than no duge mo ta bang biéu thie: uy = 0,85 + 0,9.105.i,, Hay tinh tri trung binh cua cong sudt tén that P), khi tri trung binh cua dong tai la Ty = 200 A. oe — a 7 4, ZL bn | [ o x a) 4) Hioh 1 Bai gidi ‘Tri trung binh cia cong sudt tén that trong didt, theo dinh nghia, duge mé ta bang biéu thie: i i Py = 7 J upindt = FS 0.85 + 0,0000ip).ip.a 0,85 T 0,0009 7 ; ~——-J if, dt = 0,851) + 0,000912, © # J ipdt + 8 trong do I,, I la tri trung binh va tri higu dung cia dong chay trong diét. Trong so dd dang xét I, = Iy va theo dinh nghia, ta co ee Ip Wy = 5 J Iomsin 69 = OP [iz I 200 1=/— ag = Om ee gia Qn 2 Vay tri trung binh cia cong sudt tén thét trong didt 1a: Py = 0,85 . 200 + 0,0009 . 314? = 258,73 W. BAI SO 2 Cong sudt ton that trong tiristor la P; = 30 W. Nhiét do gidi han cia mat ghép la T; = 125°C. Nhiét do moi trudng la T, = 35°C. Cho biét dign trd nhiét gitta mat ghép va cénh tan nhigt la Ry, = 0,8°C/W. Hay tinh: a. Dién tré nhiét gitta cdnh tan nhiét va mdi truéng, R,,. b. Nhiét do vo thiét bi noi trén. Bai gidi ‘Téng nhiét trd cua thiét bi: Ry oR | Rd 125 - 35 th Rin = 3°C/w. Py Nhiét tr gitfa mat ghép va canh tan nhiét: R, = Ry + Ry = 0,8°CW Nhiét tro a cénh tan nhi R, = By - Ry, = 3 - 0,8 = 2,2°C/W. Nhiét do vo thiét bi: T,=T, +R, Py = 35 + 2,2 . 30 = 101°C. 2 va moi truéng: BAI SO 3 Cong sudt tén that trong mét tiristor 6 ché dd lam viée dinh mic 1a P,. = 300 W. Tong nhiét tré Ry, = 0,2°C/W. Nhiét do moi truong T, = 40°C. Nhiét do mat ghép khong duge vugt qua T,,, = 126°C. Hay tinh cng suat t6n that lén nhat cho phép Py, khi lam viée qua tai trong thoi gian ngén (~ 100 ms), trong khoang thdi gian nay nhiét tro qua dg chi con Ry, = 0,05°C/W. Bai gidi Nhiét do mat ghép khi tiristor lam viée 6 ché dé dinh mie: T, = T, + RyPy = 40 + 0,2 . 300 = 100°C. Nhiét do cho phép tang thém trong thdi gian lam viéc qua tai AT, = Ty - T, = 125 - 100 = 26°C. Cong sudt tén that cho phép tang thém trong thdi gian lam viéc qua tai AT, 25 AP, = —+ = —— = 500 W Ring 9,05 Céng sudt tén that lén nhat cho phép qua tai trong thai gian ng4n Pry = Py + AP; = 800 + 500 = 800 W. BAI SO 4 Cho so dé chinh luu didt mot pha, nia chu ky, trinh bay trén hinh 2a. Tri hiéu dung ctia dién 4p nguén bang 240 V, tan sd f = 50 Hz. Mach tal gom dién cam L = 0,1 H néi tiép vai dién tré R = 10 Q. Ra zese 7360" / / ae il Hinh 2 bh a. Xde dinh dang séng dong dién tai iy b. Tinh tri trung binh cia dién ap tai Uy va cia dong dién tai I, Bai gidi a. Xée dinh biéu thite dong dién tdi iy Khi dong ngudn dién xoay chidu, xem diot D IA phan tit If tuéng, co thé viét phuong trinh sau: dig a L an + Riy = u = V2Usinwt Van dung céng thiie (II.2), nghiém cia phuong trinh trén sé la: iy = 1,8in@ - yp) + I,sinp.e ?er , trong do: oL X 31,416 ter = pg te = 12626 rad. = 72°34 1 a ee 10,295 ; I,sinp = 9,81 mm VR7 +X! ~~ 32,97 ooo Biéu thiic cia iy: ig = 10,295.sin@ — 1,2626) + 9,81.e° 03!8 Goe dan dong cia diét, ky hiéu la 4, dude xdc dinh bang cach gidi phuong trinh siéu viét (II.3): sin — 1,2626) — 0,9528.¢03183 4 = 4,6251 rad. = 265° Dong dién tai i, dat tri cuc dai khi @ = 6, tng vi giao diém cua duong cong R.iy va duéng cong biéu dién dién ap ngudn. Dé xdc djnh 6, ta gidi phuong trinh: R1,sin(@, — y) + RI,e%icer = v2U.sind, @, = 2,7052 rad. = 155° Tri ewe dai cia dong dién tai: Tym = 10,295 sin(1,4426) + 9,816 98! 5 14,36 A. 6. Tinh tri trung binh Uy Ty. Ae 46251 Uy =— J V2Usinede = 54 f sinédé = 58,7 V at 10 A ly = J ig.de Qn i 1! _— in - Ci. ly = 5S ysin@ ~ pao + —f sinp.o Mer a9 1 Ae a = yy J lnsin a0 += J Tsing. #18? da o Iysin : eee cp) ee pe ye gy A 2a Qa.ctgp Ngudi ta thudng tinh: t, =! =287 = 5.87 a gudi ta thudng tinh: Ty =—! = = 5, . a Dudng cong biéu dién i, va uy duge trinh bay trén hinh 2b BAI SO 5 Cho so dé chinh luu diét mot pha, hai nwa chu ky, loc bang tu dién, xem hinh 3. u = v2.Usinwt; U = 70,71 V; R = 300 Q; f = 50 Hz; C = 333 uF. a. Viét cdc biéu thite (tri ttc théi) cla ig, i, i). b. Xac dinh t, la thdi diém dist D, bi khoa lai c. Viét biéu thitc (tri tic théi) cia u(t) trong giai doan tu dién C phong dién vao tai R. d. Xac dinh t, la thoi diém diot D, bat dau din dong. e. Tinh Uy, V8 ipgy im Hinh 3 Bai gidi a. Biéu thite cia céc dang dién: : vu ig = Qo: sinwt a = ig — = wC.v2.U.coswt dt . : v2U = ip = ig tig = iy sinwt + wC.v¥2.U.coswt i) = 0,383sinwt + 10,456.coswt b. Tink ty Khi D, bi khoa lai, i), = 0, bay gid ta cd: 10,456 tglwt,) = - = - 314 . 0,333 [| — 88°175 wt, = * [| 91°824 ‘Ta lay nghiém duang: wty = 91°824 hoac 1,6 rad. 6 ty) = = 0,0051 s. oid c. Biéu thie ‘ia u, trong giai doan phéng dién vao R. Khit = ty: u.(t)) = V2.U.sinwt, = 100 . 0,9995 = 99,55 V u, = 99,95.e VRC = 99,95.eM)), d. Tinh t 1 © ché do xac lap, thai diém bat dau din dong cia D, cing bang thai diém dan dong cia D, déi véi nita chu ky thich tng, do do co thé viét: u(t, — t)) = —v2Usinwt, 99,95.e1M'342) = — 100 sinwt, (ut, la giao diém cia dudng cong phong dién cig u, va dudng biéu dién dién 4p nguon trong nita chu ky thich ting véi D,, xem hinh 3). Day la phuong trinh siéu viet. Dé tim nghiém t, cd thé ding phuong phap do thj hoac may tinh dién tit 12 t, = 0,0137 s Ung voi t, la gée wt, = 314 . 0,0137 = 4,3 rad hoae 246°6. Goi 4, = wt, la goe ma cia didt D,: 4, = ot, - 1 = 4,8 - 3,14 = 1,16 rad hoac 66°6. t= oe 3,69 ms. 314314 Khoang thoi gian D, dan dong: A, - 6 1,6 — 1,16 con a = 14.10% s, chi bang 7% ctia mot chu ky. e&. Tink Uy v@ itymae Khi mot diot dan dong thi didt con lai phai chiu dién ap nguge U;, Ujy = 2V2U = 200 V. ia dong chay trong dit D, la: i, = 0,833sinwt + 10,456.coswt a) Lay dao ham cia biéu thie trén va cho bang khong, sé tim dude: wt’) = 1°824 hode 0,0818 rad, déi véi géc toa do la O. Vi biéu thite (1) chi dung trong khoang 6, < wt < 4, nén (wt), = (wt), + 8, = 0,0318 + 1,16 = 1,1918 rad hoae 68",32 Thé (wt),, vao (1) ta nhan duge tri cue dai cia dong ij, : = 0,3094 + 3,8626 = 4,172 A. Biéu thie jm BAI SO 6 Ngudi ta ding thiét bi chinh lwu c&u mot pha dé nap dién cho Acquy, cd stic dién dong E = 120 V, dong nap I, = 40 A. Tri hieu dung cia dién ap ngudn la 220 V, tan s6 f = 50 Hz a. Tinh t, 1A thdi diém thiét bi chinh luu bat dau cung cap dong nap cho Aequy trong timg nia chu ky. 1 thoi gidn din dong cua méi didt trong mot chu kj. b. Dien tré R phai bang bao nhiéu dé dam bao dong nap yéu cau. c. Tinh tri higu dung cia dong tai d. Tinh hiéu suat cia thiét bi. Bai gidi So dé chinh Ivu va dé thi dién ap chinh Ivu trinh bay trén hinh 4 a, Biéu thite dién ap ngudn dién xoay chidu: u = v2 U sind, trong dé @ = wt,w = 2nf = 314s7. Hinh 4. Thiét bj chinh Iuu bat dau cung cp dong dién nap dcquy khi 0 = V2.U sind, = E 4: 120 Vay sind; =—=—-— = 0,3857 v2.220 6, = 0,959 rad 4 t; = — = 1,26 ms. 314 wt = a — 2B, = 2,3482 rad 2,3482 t= = 7,478 ms. 314 6. Tinh R : Tri trung binh oiia dong tai, van dung cong thite (II.17): 2v2.U » cosy x : ae L ~ sp sind J 14 trong dé = 0,9226; sind, = 0,3856; T = 0,02 s; ly = 40 A. Ro 2v2220 [ 0,9226 _ 7,478.10° 40 x 0,02 c. Tri hiéu dung cia dong tdi, van dung cong thite (II.19): 0,3856 ] = 2,32 Q. (v2U - E) (¥2.220 — 120) —___ eeeaeaees ———— .v0,3739 = 50,38 A. R a. 2,32 d. Hiéu suat cta thiét bi, van dung cong thie: Ely 4800 oo = 44,9% Ely + RE 10688 BAI SO 7 Cho so do chinh lutu didt chu mot pha, hinh 5, U = 71 V, E = 48 V, R = 0,8 Q, f = 50 Hz. 2.V2.U 2 (1 + 5 cosdut) Dién ap tai uy = a. Tinh tri trung binh cia dong tai Ty. b, Tinh tri sé cia dién cAm L cin dau néi tiép vao mach tai dé tri higu dung I, cia thanh phn xoay chiéu cia dong iy chi con bing 10%], c. Vé cae dutmg cong ip), ipy ips. ing Va i. d. Tinh tri hiéu dung I Bai gidi a, Tinh 1, Van dung cong thie (11.17): 2v2.U cost Te | Ce. E 48 trong dé sind, = = = 0,478 100,4 Vay 6, = :28°5577 hoac 0,498 rad. wr = 1 — 20, = 2,1436 rad. 2,1436 1 =. = 6,826 ms 314 z — = 0,3413 T a 2V2.71 0,8783 ly = —— — 0,3413 . 0,478) = 29,26 A. 2 0,8 3,14 : 6. Tinh L. Van dung cong thitc (II.20): [ova 2 - = cosdut a 3 di, A : ~* =—— coswt, voi A = 42,6365, w, = 2w. dt L Biéu thttc cia thanh phan xoay chiéu ctia dong tai iy cd dang: oA A i, = J — coswitdt = — sinwt. aw L wy Tri hiéu dung caa thanh phan xoay chiéu I, ctia dong tai iy : A 42,6365 ~wLv2 2. 814.V2.L Néu I, = 0,11j = 2,926 A thi ngudi ta phai du néi tip vao mach tai mot dién cam cd trj sé: Hinh 5 16 ¢. Ve eae duong cong iy), ify, iyyy ipyy Vai Sau khi diu cugn cam L vao mach tai, ed thé xem dong tai iy duge nan thang, i; = I, : 2V2U x = 63,95 V 63,95 — 48 I, = ————_ = 20A 0,8 Cac dugng cong biéu dién dién ap u, va cdc ddng dién duge trinh bay trén hinh 5. d. Tinh I: I=Vv J dy?de Ts BAI SO 8 Cho hai so dé chinh lutu didt, xem hinh 6b, mét pha, hai nia chu ky va cAu mét pha, Tri higu dung cia dién ap ngudn xoay chiéu la U, = 240 V. Tai la mot dién cam lén, tiéu thy dong dién qy = 12 A = const. Dién ap trén tai la Uy = 150 V. Gia thiét dién dp roi trén méi diot la a Hay tinh toan chi tiét hai so dé trén va so sanh. Bai gidi Dang dién ap va dong dién trong hai so dé dang xét duge trinh bay trén hinh Ga a. Déi voi so dd chink tu didt mot pha, hai nita chu ky: Theo cong thie 11.7: 2v2U, - 0,7 = 150 V 167,4 V (tri higu dung eda dién ap mét cudn day thit c&p) dung cia dong dién chay trong méi cudn day thi cap: 4 5 oe y . a 2a GA Lyn 2A 6 2a Sho L- by a 2 1\% a . X 2 ‘al ‘og h 4, 4, 4, - ‘ 4 4 o > oo aon, e - bau eh aZ\a 6 ‘on 5 S ay . b) a) Hinh 6 7 12 ly = ido = —— = 848A 21 Ji VE U, — 167,4 Ti sé bién ap m = =— = 06975 U, 240 18 Tri tite thai cia dong dién so cap Tri higu dung cia dong dién so cip: eee i (m.i;)7d@ ae Fonte = 0,6975.12 = 837 A Cong suat biéu kién cia may bién Ap: a. 8, + 8, 2 S, = 240 . 8,37 = 2008,8 VA 2Wyl, = 2 . 1674 . 848 = 2839,1 2424 KVA “nap nguge eve dai méi diot phai chu: i 2v2U, = 473,5 V ‘Tri trun: binh etia dong chay qua didt: Iy paz 6A vv v6i sa dd cau mét pha: 2v2U, i= 2 _ 14 = 150V 1" do do: U, = 168,2V Ti s6 bién ap: U, _ 168,2 m = =~ = 0,7 U, 240 . Tri higu dung céa dong dién thi cap Z iz I, =\/f — Rao = = 12 A Tri higu dung cua dong dién so cap: I, = ml, = 84 A ng suat biéu kién cia may bién dp: S| = 240 84 = 2016 VA S, = 1682 . 12 = 20184 VA S = 2,018 kVA . Dién 4p nguge cue dai méi diét phai chiu: Um = ¥2U, = 238 V _ Tri trung binh cia dong chay qua diot: I, = 6A Két ludn: So dé cau uu viét hon vé kich thude may bién ap va vé dién 1,4 Om iny Nhung tén that dién ap trén didt lén hon: 77 so vi y5 5 7 dia 150 150 BAI SO 9 Cho so dé chinh luu didt cau mot pha duge nudi tit ngudn dién xoay chigu 50 V, 50 Hz. Dong dién tdi duge nan thang, I, = 60 A a. Tinh cae dién Ap roi do: - dign cAm ngudn L, = 0,1 mH; . méi didt cd dién 4p roi thuan 1a (0,6 + 0,002i) V; . dién tré cia ngudn va day néi 1a 0,002 b. Vé mach dién tuong duong ctia bd chinh Iitu Bai gidi So dé chinh hwu tiristor cau mét pha, khi géc mé « = 0, sé tré thanh sd dé chinh lu didt cu mot pha. a. Tinh cae dién ap roi Theo (IV.21) dién dp roi do dién cam ngudn gay nén a 2X1) 2. 21. 50. 0,1.107. 60 a la: = 0,021, = 1,2 V a Vi Ive nao cing cd hai diot dan dong nén dién ap roi trén didt la: 2AU,, = 20,6 + 0,002 . GO) = 1,44 V. Dién ap roi trén dién tré = 0,002 . 60 = 0,12 V. Dien dp chinh tu Ii tudng la: 2v2 U _ 2v2 . 59 x 7 Ju = 45,016 V 6. Mach dicen tuong duong duoc trinh bay trén hinh 7. 2 dF : meen encom. Pema. ty = 607. 4 oo oo 42V 8004.2 0022 0,002.2 . y, og 4 =P 45016 Cee —) Hinn 7 BAI SO 10 Cho so dé ba bé chinh luu diét cu mét pha, due nudi tit ngudn diéen ba pha, xem hinh 8a. Gia thiét: - dién Ap roi trén méi didt la AU, = 0,7 V; - dong dién tai duge nén thang I, = 60 A; - tri trung binh cua dién ap tai la Uy = 300 V. a. Tinh tri hiéu dung cia dién ap pha tht cap U,. b. Tinh tri trung binh va tri hiéu dung cia dong dién chay trong méi diot. c. Vé dang dién ap tai uy va dang dong dién day so cap in. d. So sanh so dé chinh Iuu nay véi so dé chinh luu didt céu ba pha thong thudng. Bai gidi a, Tinh U,. Tri tic thdi cuia dién ap tai bang téng dién ap ra ca ba cu mot pha. Trong khoang 0,0, trén hinh 8b ta co: Be ae eh eee Uy = v2U, [sind — sin(@ — 27/3) — sin(@ — 47/8)] = 2V2U,sind Tri trung binh cua dién 4p do mdi cau tao ra trén tai bang mot phan ba cia tri trung binh dién ap tai, do dé co thé viét phugng trinh: 300. 2V2U, oo va riit ra Uy = 112,627 V. - (2.07) Lic nao cing 6 6 didt din dong. Vi du, trong khoang 0,0, cac didt sau day dong thai din dong: DD. 0D, DD, O I Dé minh ching, co thé tinh tri trung binh cua dién dp tai nhu sau FG Uy = a. J 2V2 . 112,627.sin6de - (6 . 0,7) = Qn af = 304,2 — 4,2 = 300 V b. Tinh céc dong dién. Méi diot din dong dign tai Iy trong ntta chu ky Tri trung binh cla dong dién dist: i: io = 30A arr ny tee Tri hiéu dung cia dong dién dist: a 28 U, sino Ze 2a =f VV ba x a 4 i 4 4 qd 8 Leb oe % LQG i ba | by Tdi ; a 6 el 4b ho he |e bs a ! 0 2 0, 5 | je pe 4, 8°‘ ba if 7 ae Dy 4) a) 22 1 i 7 f Rado = 42,42 A Tri hiéu dung cia dong dién thi cap may bién ap 1, = 1, = 60 A c. Cae duong cong biéu dién Cae dutng cong biéu dién uy va ip = ij, — ij, duge trinh bay trén hinh 8b. d. So sénh véi so dd chinh Iwu cau ba pha. $6 dé $6 dd dang xét Cau ba pha || Chi tiéu \ Ue v2U, veU, ioe i Wgl2 1/3 AUg ! BAU 2AUp s N26P 4047Pd Qua so sanh cac chi tiéu ghi trong bang trén, co thé rat ra két luan: Chi nén ding so dd dang xét trong trudng hgp dién 4p tai cao. BAI SO 11 Thiét bi chinh luu diét ba pha hinh tia, ba dit cap dong cho mét mach tai gm s.dd E = 120 V, R = 5 Q. Tri hiéu dung cia dién 4p pha la U = 220 V, tan sé ngudn dién xoay chiéu la f = 50 Hz. a. Vé dutng cong cia dong dién i, chay trong tai va cia ip chay trong mét dist. b. Tinh trj trung binh ctia dong iy va cia dong ip. Tinh tri hiéu dung caa dong chay trong méi cudn day thi cép may bién ap. 3v6U cosdut c. Néu xem biéu thie giai tich cia uy 1a wy ee ave _) tinh dién cam L can néi tiép vao mach tai dé tr higu dung cia thanh phan xoay chidu ciia dong tai iy la I, chi bang 0,11, Bai gidi v2U a Vi a > E nén i, la dong lién tuc. Méi diot dan dong trong 1/3 chu ky v2U - E jum = ip.max = aes = 38,22 A; xem hinh 9. [ee \ oe = an a 2x "hs 54K wt Hinh 9 b. Tri trung binh cla dong tai: 3 57/6 V2U sind - E 1 8v6U Uy - EB I, =—fS a - BE) = Qn 3/0 R R 2 R 257,43 — 120 = 27,48 A 5 . Tri trung binh cia dong chay trong didt: 1 57/6) y2Usind - E i Co dg = = 916A. Cae | R ) 3 Tri hiéu dung cla dong tht cap bién dp 24 1 5/6 y2U sind - E v2U —-E 7 Ce —— 2.46 = 156A e Qn “xj0 R ) R 27 t trong dé wr = 2n/3, —— = 0,166. 2T c. Tinh L. Theo cong thie (11.25): uy = Uy + u, 3v6U di, u, = —— cos8wt = Ri, + L — 81 : dt 3v6U - cosw jt, Voi wy = Bu 81 3V6U i = sin? 810 ,L Vay BAI 12 Thiét bi chinh hu diot cAu ba pha cung cap dong cho mach tai gdm, sd.d E = 200 V, R = 6 Q. Tri hiéu dung cia dién 4p pha cia ngudn dién xoay chiéu la U = 220 V, tan sé la f = 50 Hz. a. Vé cdc dutng cong biéu dién cdc dong digén: - trong mach tai, iy - trong mot didt, i, - trong méi pha cia nguén dién xoay chiu i b. Tinh tri trung binh I, va Ip c. Néu biéu thte gidi tich cia dién 4p trén mach tai la 1 3V6U. wy 2 2 (L +—— cos6wt) a 35 Tinh dién cam L can néi tiép vao mach tai dé tri higu dung cia thanh phan xoay chiéu ciia iy 1a 1, = 10%Iy 25 Bai gidi a, So dd chinh hi va cdc dudng cong biéu dién cdc dong dién trinh bay trén hinh 10. Méi dist din dong trong 1/3 chu ky. 4 inh 10 26 ie BY s iN /\ A / / a eo p\ SN EX e 0) vao 29 catot cia D, khién D, bi phan eye ngugc, do dé D, khong thé chuyén dong dién tai sang D, nhu binh thudng dug, D, tiép tuc don din them mot khoang nita, cho dén khi sy chuyén mach tit D, sang D, két ths. ‘Tinh hinh dién ra giéng nhu cdc diét 1a nhiing tiristor véi goc mé @ nao 4 Dé xac dinh géc a, cd thé xem so dé dang xét 1a so dé chinh Juu tertor Hinh 11 cau ba pha, cé gée mé la a va goc tring din la « = 60° Van dung cong thitc (IV.34): . 2X Ty Jag = OM cos + cosa — cos(60 + a) = 0,5806 30 a = BS Duong cong biéu dién ‘dién ap tai u’y va dong dién ngudn i, ip) — iyg duge trinh bay trén hinh 11b, véi géc a duge vé lén hon mét chit. BAI SO 15 Cho sd dé chinh luu didt cau mot pha va so dé chinh uu didt chu ba pha. Gid thiét dong dién tai duge nan thang iy = I, va bo qua dién dp roi trén cac phan ttt. bé qua hién tuong tring dan. a. Ve dang dién dp tai va dong dién nguén xoay chiéu cia hai so dé chinh luw b. Xac dinh hé s6 cong sudt dau vao cosy va ti sé séng co ban T,, cua dong dién ngudn xoay chiéu cia hai so dé chinh uu. Bai gidi a. Dién dp tdi uy va dong dién ngudn xoay chiéu i, cd dang trinh bay trén hinh 12. b. Xac dinh cosp va T,, Theo dinh nghia ng sudt trung binh cia tai sive Alegre IE rae ge" va Cong suat biéu kién cua nguoén De Lo trong do 'I va 1 JA tri hiéu dung cua thanh phan song co ban cia dong dién ngudn i, va tr hiéu dung caa dong dién ngudn Dang dién ngudn i, cia cA hai so dd co dang "hinh sin chit nhat" va “hinh sin gan chit nhat". Ching 1a nhung ham s6 lé, co chu ky 2L = 27 Khai trién Fourier cia chung co dang: 1 , = bsinwt + bjsindut + ... b,sinnwt + ..., trong dé b, la bién d@ cue dai cia sing bac n b a n= 1, 2, 3... in Ff ‘dW iF ’ crete Doi véi so dé cu mot pha: 31 7 ly, 1 — cosna be J Iysinnodo = -( oe) x0 x n 4, sindut —sindBwt —sin7wt = (sinot ———— + + + ). a 3 5 7 D6i vi so dé cau ba pha Sate 214 cosna/6 — cosdna/6 —— f Iysinnsds = <4 ¢ ——— at alt x n : sindut sin7ut — sinllwt — sinl3ut Iysinot — - + + 5 7 ul 13 Truang hop so dd cau mot pha : Ugly He 36 cong sudt cose =—"-* , 2v2 U trong dé: Uy = I 1 — 2v2 Uly ae fy cosp =——-—"" = 0,9 Y On ST UT, Tri higu dung cata thanh phan sdng cd ban cia dong dién ngudn i,: [oe a2 Ti sé song ca ban: y Ty Ta = -_= —— = 0,9 Tro, Truong hop sa dd cau ba pha: Vala cosp = ——=~ , trong do: ) 1 5A/6, 2 — jae =v = Wy Hao cosp =—— = 0,9549 x Tri higu dung cia thanh phan co ban cia dong di¢n nguon i,: pa uy at WYN NYNN { | ' i : i | ' : i : 1 9 o t ' o = 2E lem of te ott yy * ° ° i . t - o0 t e o a 4 q So + es 4 2 jae S[roo me a nh 2h ; “| F 2b ~ a) ») Hinh 12 33 2v3Iy yy = v2 Ti s6 sdng co ban: 2VBl, il = 0,9549 “7.V5.0,81651, BAI SO 16 Cho so dd chinh Iuu didt ba pha, kiéu tia nhu trén hinh 13. Mach tai gdm dién trd R néi tip voi dien cam L. Bang cdc dung cu do lung, ngudi ta do duge cdc s6 ligu sau: Ug = 217 V; U, = 190 V; £ = 50 Hy; I, = 500 A. a. Tinh R b. Tinh dién cam chuyén mach L, va gée tring dan u. Hinh 13 Bai gidi Do cé xét hign tugng trang din (L, # 0) nén dign 4p chinh hwu dich thyc do duge la U’y = 217 V. a. Quan hé gitta tri trung binh cia dong tai va tr higu dung cia dong b. Dién dp sut do hién tugng tring dan gay nén la: BL ly 3V6.U, Au, = Uy - Uy = 7 217 = 5,8263-V fe L, = 2n.5,8263/3 . 314 . 866 = 41uH. Phuong trinh chuyén mach: 34 cosa ~ cos(a + x) = 2X 1yV6.U,. Trong trudng hgp dang xét, a = 0. Ta co: 1 ~ cos = 2.X,1/V6.U, cosy = 1 — (2. 314 . 41.10°.866)/V6.190 = 0,952 w= 1798 = 0,81 rad. BAI SO 17 Cho so dd chinh Iuu dit ba pha, kiéu tia, day quén méy bién ap ddu theo kiéu Y/Z (sao-ziczdc), xem hinh 14a. Dien 4p day cia ludi dién la U = 415 V. Mach tai gom dién trd R néi tiép voi dién cam L (L = «). Tri trung binh cia dign dp tai la Uy = 200 V va cia dong tai 1a Ty = 30 A. a, Vé cae dong dién in, ing iy. b. Tinh cong sudt cia may bién dp. Bai gidi Dat U; la tri hi¢u dung cia dién ap méi cugn day tht ep méy bién 4p (c6 6 cudn day thit cp cd s6 vong bang nhau). uy, = V2U,sind uy, = V2U,sin@ — 27/8). uz, = V2U,sin(@ - 47/3) Dién ap dat trén diot D, cd dang: up, = V6U,sin@ + 2/6) Up, Va Up; cham sau up, mot géc bang 2n/3 va 4n/3 tuong ting. Van dung cong thie (VIII.12): i, = (NIN) Mig — Pay) trong dé N, va Nz la s6 vong day cia méi cugn day so cp va thd cap tuong ing. 3 = ina Cée dugng cong biéu dién dién ap va dong dién duge trinh bay trén hinh 14b. © day i’) 5 ins} Pog = tay I b. Tinh cong suat may bién 4p. Tri higu dung cia dién Ap dat trén diot, ky higu la Up ip U,; =—=— = V3U. Lf v2 - Tri trung binh cia dién ap tai: 3V6.U, Uj = 200 V 2a 22.200 = =—— = v3u i 3v6 . Tri hiéu dung cia dién 4p méi cuon day thi cp may bién Ap: 27.200 > =——— = 98,73 V “ 3v18 U; 9873 Ti sO bién Ap: =— = = ee 0 ions = 0,412. Hinh 14 b) 36 Tri hiéu dung cia dng dién thi cap: I, = Iyv3 = 30/3 = 17,82 A Tri hieu dung cua dong dién so cép may bién Ap: [2 Lam. vo. y= 0412. Cong sudt phia thi c&p: S$, = GUjI, = 6 . 98,73 . 17,32 = 10,260 kVA Cong suat phia so cap 30 = 10,09 A 415 $8, = 3U,], = ee . 10,09 = 7,253 kVA Cong suat may bién 4p: S = (S, + S,)/2 = (10,26 + 7,253)/2 = 8,76 kVA. 37 PHAN II CHINH LUU TIRISTOR BAI SO 18 Cho so dd chinh luu tiristor mt pha, nia chu ky, trinh bay trén hinh > 15a. Tri hiéu dung cua dién 4p ngudn bang 240 V, tan sé f = 50 Hz. Mach tai gdm dién cam L = 0,1 H néi tiép véi dién tro R = 10 Q. Gée mé tiristor a = 90°, a. X4c dinh dang sdng dong dién tai i, b. Tinh tri trung binh cia dién 4p tdi Uy va dong dién tai I. Hink 15 Bai gidi a. Xéc dinh biéu thite cia dong di¢n tai ig. Khi c&p xung diéu khién mé tiristor ta cd phuong trinh: a + Rig = V2Usin@ + a) / Van dung cong thttc (IV.2). Nghiém cta phuong trinh trén sé 1a: iy = 1,8in(@ + a — y) — I,,sinla — p).c%oRr , 38 fone do te ee BR 10 v2.U In =PRIg RT = 10.295; Insin(@ - y) = 3,123 iy = 10,295sin(@ + 0,308) — 3,123¢03183 Xem 1’ la géc tét cia dong dién iy, tihh tir thdi diém c&p xung mé tiristor, ta cé quan hé sau: sin’ + 0,308) = 0,3034.6°.318¢" 4? = 2,705 rad. = 155° Duong cong biéu dién iy duge trinh bay trén hinh 15b. 6. Tinh tri trung binh U, Van dung cong thiic (IV.4): = 1, yp = 1,2626 rad. = 72°34 U, a + a) is =z [= = cos(d’ + «| v2.240 [° = cos(4,275) | = 22,88 V Uy 2268 es = 229 A R 10 BAI SO 19 Ngudi ta ding tranzitor mot mat ghép (UJT) dé diéu khién mot tiristor, xem hinh 16. So dd 6 cdc théng sO sau: ba cugn day thi cdp may bién 4p, véi tinh eye ghi trén hinh vé, cd cig tri higu dung cia dién 4p 1a 110 V, tan s6 f = 50 Hz. Dién ap 6n 4p cia diét Zener D, la Uz = 15 V,R = 15 kQ, C = 02 uF, 7 = 0,5 (hé 86 cau tric cia UST). (Cho phép xem R, = 0 khi dién 4p gitta hai cue cda D, nhé hon U;). a. Tinh thoi gian xudt hién xung thit nhat do UJT phat ra. b. Tinh chu ky xung. c. Chi ra nhiing xung nao la xung ddng bd. 39 Hinh 16 Bai gidi Dién 4p gitfa hai cuc cua D, la u duoc vé trén hinh 17a, la ngudn dién ap nap dién cho ty dién C. Trong ving 0 < t < t,, cd thé xem u la mot ham tuyén tinh, u = at. Trong ving t, < t < T/2 thiu = U, = 15 V. a. Xée dinh t,, va a. u(t,) = V2.110sin814t, = 15 = at, V 15 314t,, = arcsin(—=—— ) = 0,09657 ¥2.110 t, = 0,307 ms. 15 — = 48771. Tu dién C duge nap dign qua hai giai doan. re Giai doqn 1:0 (eM + bt - D 48771 "333,33 Hét giai doan 1, dién 4p trén tu dién C la u, = 0,74 V. u(t.) (e%.023 4+ 333,33 . 0,307.103 - 1) = 0,74 V. sv \ | Thei diéin ma’ tristor b) Hinh 17 f Giai doan 2. t > t,. Phuong trinh mach nap: RC 41 Viét dudi.dang toan tt Laplace véi so kién: khi t? = 0 thi u, = u, 15b pU.(p) — u, + bU(p) =—— P _ 1b 0,74 “Se +b “pee 15(1 - e& PY) + 0,74.e° = 15 — 14,26e" >" Khi u, = 7U, thi UJT phat ra xung thi nhat. 0,5. 15 = 15 — 14,26 >" 14,262" 333.33" = 7,5 t = 1,927 ms. Vay thoi gian xuat hién xung dau tién 1a: t, = t, + t? = 0,307 + 1,927 = 2,234 ms. Bay gio 6, = wt, = 314t, = 0,7 rad hoae 40°2. b. Tink chu ky xung Up) Van duns cong thie: T = RCin = 3.103In2 = 2,08 ms. tan s6 xung: f = 481 Hz. c. Qua hinh 17) thay rang, UJT phat ra 8 xung trong mot chu ky. Bon xung dau (duéng dam nét), dong pha voi nita chu ky duong cla uy déu cé kha nang mé duge tiristor. Thé nhung tiristor mé cho dong chéy qua khi eye diéu khién cia né nhan dugc xung dau tién. Ba xung con lai ton tai nhung khéng co téc dung. BAI SO 20 Cho so dé chinh luu tiristor mot pha, 2 nita chu ky, xem hinh 18. U,= 100 V; f = 50 Hz; L = 1 mH; @ = 2x/3 a. Viét biéu thite cua dong tai ig: 42 b. Xae dinh géc tat dong A. c. Vé dubng cong biéu dién iy. d. Tinh tri trung binh ctia dong tai I, va cha ding tiristor Ly 7 4 a. talons | Ju f% , ; 7 Boot 4 " = a Hinh 18 Bai gidi a. Biéu thie cia iy. Khi T, mé cho dong chay qua ta cd phuong trinh: ae dig dig V2.Uysinnt = Lt = at dwt Giai phuong trinh trén, duge: v2.U2 ig= f sinwt.dwt + A oL v2.0, “coswt + A L Hang s6 A duge xéc dinh thong qua so kién: Khi wt = « = 2n/8 thi iy = 0. v2.U, tAs ob vou, Cui cing ta e5 iy = ——? (cosa — coswt) wl 43 6. Xe dinh goc A Biét rang khi wt = A thi iy = 0, bay gid co dang thie: cost = cosa Co hai nghiém: 4 = @ vad = Qn - a Vid > « nen lay nghiem A = 21 — @ = 47/3 c. Duting cong iy cd dang trinh bay trén hinh 18b. Dang tai i, IA dong gidn doan. d. Tinh tri trung binh I, va I). 2 4 v8u, (cose — coswt)dwt cose — sind + sina] v3 OO | = 98,3 A 3 2 2 BAI SO 7% Cho so dé inh lvu hén hgp mot pha, 2 nita chu ky, gdm hai diét va hai tiristo. Tai lién tré thuan R. Cac tiristor va didt déu 1a nhitng phan tr ly tudng. ay quan thd cép ym bén cuén day co sé vong bang nhau; xem hinh 19. ‘Tri higu dung cia dién 4p so cap va tht cip la U, = U = 100 V, Cho R = 10, a = a2 a. Vé duing cong Hinh 19 44 biéu dién u,. b. Vé cae dung cong biéu dién ip), ify pz ip2 VA iy. c. a 4. . Tinh tri trung binh cia dién 4p chinh luu Uy. 4 N m™ ' 1 1 I y Ve dung cong biéu dién dong dién so cap i, . Ve cdc dutang cong biéu dién dién ap andt - catét cia T, va D, . Tinh tri hiéu dung cia dong so cap 1). 2 ts \ Hinh 20 Bai gidi Vi a # 0 nén D, dan dong trude T,. Trong nita chu ky duong céa dién ap ngudn, trong khoang 0 < @ < x/2, D, din dong, dién 4p dat trén T, la u. Khi 6 = 2/2, T, bat dau dan ap dat trén D, la -u. dong, Trong nia chu ky am cia dién ap ngudn, trong khoang x < 6 < 32/2, diot D, din dong, dién ap trén D, 1a —2u con dign dp trén T, la —3u Khi 6 = 3n/2, T, bat dau dan dong, dién ap trén D, 1a —3u con dién ap trén T, la —4u, 45 Cac didt D, va D, lam viée véi dién 4p u. Cac tiristor T, va T, lam viée véi dién ap 2u. a. Dién 4p chinh luu uy cd dang trinh bay trén hinh 20a. b. Trong khoang 0 < 6 < x/2, dong ip, = u/R; Trong khoang 2/2 < 6 < 2, dong iy, = 2u/R. Cung tuong ty nhu vay, cd thé vé ip, va iy, trong ntta chu ky am cua dién ap ngudn. Cac dudng cong biéu dién céc dong dién phia tht cdp dugc trinh bay trén hinh 20b, c, d. e. Dat m = wu, = iffy. Khi cae dit dan dong: u, = u; m = 1, i Khi céc tiristor din dong: u, = 2u; i, = 2u/R, i, = 2i, = 4uiR. Dung cong biéu dién dong dién so cp duge trinh bay trén hinh 20d. d, Dudng cong biéu dién uz, va up, duge trinh bay trén hinh 20d. 4. Tri hiéu dung 1, m2 1 v2U 1% — f ( — sino)*de +— fF to 8 mah U : 4v2U 2 sind)*d0 i tT V8,5 = 29,15 A R e. Tri trung binh Uy. bla ae 3v2.U Ug =— ( f V2.Usine do + f2v2U.singde) =——— = 135 V a oO m2 nu BAI SO 22 Cho so dé trén hinh 21a, thiét bi bién déi lam viée 6 ché d6 nghich luu phu thudc. U, = 200 V; E = 180 V; f = 50 Hz; L. = 1 mH; R = 0,29; L = «; Iy = 200 A. : a. Tinh goc mé @ tudng thich véi cdc sé liéu trén. b. Tinh géc tring dan. c. Vé céc dudng cong biéu dién i,, va dién 4p nguge uy. 46 Ape lle 7 us, R é - ae 3 pore co |. a ng of Le a) 4) Hinh 24 Bai gidi Do L = = nén dong tai iy la dong lién tuc va duge nén thing, iy = Ty Do L, # 0 nén-trj trung binh cia dién 4p chinh Iuu sut di mét ft, chi con bang U’, 2V2.U. xel U'y = Ug - AU, = 2 cosa — —S-4 = = trong dé X, = whe. a, Gée mé a. 2V2.U, Xdy +— cosa - —* : x x | R (xR + B14.L)1y — 2E cosa = aU, (0,22 + 0,314)200 — 1807 2V2.200 a@ = 131°76 b. Gée tring dén y. Van dung phuong trinh chuyén mach (IV- 14): cose — cosu + a) = (X1y/V2U, cos + a) = cosa - (K1p/V2U, (ua + @) 131°76 Seite 0,888 cos( + @) = cos -— = 0 v2.200 w+ a = 152°628 = 20°87 ¢. Cae dutng cong biéu dién ip, va uy, duge trinh bay trén hinh 21b. Bién do cita i,, bang Iy = 200 A. BAI SO 23 Cho so dé chinh luu tiristor cau mot pha (hinh 22). Biét rang khi géc m6 a = 0 thi goc tring din x = 30°. a. Xéc dinh géc trang din » khi géc mé a = 45° va dong dién tai Khong déi. b. Ve dang sdng dién dp tdi va dang cdc dong dién trong hai trusng hop. Hinh 22 48 Bai gidi a. Theo (IV.20) phutong trinh chuyén mach cia so dd nay cd dang: 2X dy WU, Khi dong dién tai khong déi ta co thé viét phuong trinh: cos0" — cos(30° + 0°) = cos45° — cos(u + 45°) Do dé « = 10°04. b. Khi goc a = 0, trong giai doan chuyén mach tit T,, sang T,, theo (IV.19") ta cd: cose — cos(u + a) = Eisele = {1 = cost] ina = pa [1 - cos6] Khi goc a = 45° U et [cosas — cos(@ + 45°)] c v2u fa = OR [cos5° — cos(@ + 45%] . Trong giai doan trang din (chuyén mach), cdc dong dién bién thién theo dang ham cosinus. Cae duang cong biéu dién dién ap tai va cdc dong dién duce trinh bay trén hinb 22 BAI SO 24 Ngudi ta cung edp dién 4p phan ting cho dong co dién mot chiéu cong sudt nhé, kich tit doc lap, tit ngudn dién xoay chitu 240 V, 50 Hz qua thiét bi chinh luu tiristor cAu mét pha khong déi xting, xem hinh 23a. . C&ec théng sé cia phan ting dong co: L = 0,06 H, E = 150 V,R=62 Hang s6 tit thong C = 0,9 N.m/A (Virad/s). Gée mé a = 80° a. Xac dinh tri tie théi cia dong dién phan ting. b. Tinh tri trung binh cia mémen, t6c dé dong ca. Bai gidi a, Tri tite thai cia dang dién phan ing iy. Khi @ = of, ngudi ta mdi tiristor T,, phan ting duge ndi véi ngudn nudi. Lay 6, lam géc toa dd, cd thé viét phuong trinh mach dién nhu sau: diy : Ry - L— + Riy + E = v2U;sin(@at + a), () Dat R/L = a va viét (1) duéi dang todn tu Laplace: 49 E v2U. i ply(p) - iy(o) + aly(p) + a = Ei Rides Mat acest Ls pt + wo v2Ux QU sino ee ‘ 4, YBUasina P L (p+a) (p? +w*) L (pta(p? +02) E a ey, oe 2 Hinh 23 Van dung cic quan hé ham anh — ham géc Ham énh : Ham gée 1 1 oe 2 =p (Oo +— . sinwt — coswt) (p + ap? + w*) at w w P 1 . —— +=—, (-ae™" + acoswt +wsinwt) (p + ap? + w*) at + we SS l-«# pip + a) va dat: x R x wh = X, VR? +X? = 2, — = sinp, — = dosp, = tap. 2 z Qua vai phép bién déi sé nhan duge biéu thie téng quat cia dong dién phan ting: 50 iy = LL in(@ + a — y) —sinla - preter] . z (1. etary + i(oveter, @) trong dé: I, = ve ig(o) 1a tri cia iy khi kich mé T. m VR? + xed , e : ' Truwng hgp iy la dong dién gidn doan thi i,(o) = 0 Giai doan nay két thac 6 0,, xem hinh 23b. 0, = 7 — « (tinh tit géc toa d6 6,) Tri cia dong dién phan tng tai 6): E E ig.) = If sine ~ 9) - sinla — phere] - = +S etat sé la so kién cia dong dién phan tng trong giai doan sau. Giai doan tit 6, dén 6, Trong giai doan nay, phan tng dong co bj diét D, lam ngén mach. Lay 6, lam géc toa dé, cd thé viét phuong trinh sau: dig i +Riy+t+E=0, (6) at Viet (5) dudi dang toan ti Laplace: Typ) = iy(@;) + aly(p) = 1S aS ply(p) — ig(@2) + aly(P Da i@) ef a (ee pta R p(p + a) Do do dong dign phan tng trong giai doan nay cd dang: E iy = iy(@,).e Wer — — (1 - eo Mer), (6) ‘ 2 R Khi 6 = 0, iy = 0, do do: i4@,) + E/R 0, = tgp ln ( aa , ( . Ung dung @ = 80° = 1,3962 rad; L tgp — = 38,1416, y = 1,2626 rad 51 v2U TES = 17,158 A; a — py = 0,1336 rad 0, = — a = 1,744 rad. iy(@,) = 17,158] sin1,879 — sin(0,1336).¢7 17454") — 25 + 25.7 N74S4in i,@,) = 4,38 A 4,38 + 26 #, = 3,1416.1n ——>=——. = 0,5071 rad. = 29° (tinh tit g6e 8,) 6, Tinh mémen va tée dd dong co . Tri trung binh cia dién 4p phan tng: a 1 0 . 1 Uy == f ude =— [| f Edo + J v2U;sin6d6] es me LO a I =— [ 150.c1,3962 — 0,507) + 339,4(cos1,3962 + »] = 169,25 V a . Tri trung binh cia dong dign phan ing: . Tri trung binh cua mémen dong co: M = Cl = 0,9. 32 = 2,88 Nm . Tée dé dong co: Xudt phat ti biéu thc: E = Cw E150 wv = — = —— = 1666 radjs. c 09 Ne cote eh “27.09 ee wei BAI SO 25 Cho so dé truyén dong T-D (chinh luu tiristor—dong co dién mot chiéu) trinh bay trén hinh 24. Tai la phan wing dng co dién mot chidu kich tit doe lap. Ngudi ta diéu chinh dién ap phan ting dong co nhd cdu chinh luw tiristor mét pha khong d6i xttng. Cho biét: = 240 V, a = 110,R =6Q. Dong dién phan thg dong co kéo dai thém mét khodng bang 50° tinh ti théi diém khi u, = 0. Hang s6 momen — dong dién, ky higu la C = 1 N.m/A, (M = C.D. Hay xac dinh téc do dong co khi M = 1,8 Nm. Hinh 24 Bai gidi Khi céip xung diéu khién mé T,, dong dién tai iy chay qua D, va Ty: VD ane Dist D, bi khda, ip, = 0. Néu dién cam mach tai la L = 0 thi i, = 0 tai diém O” khi U, = EB. S6 di iy > 0 sau O' la vi L > 0. Khi u, < 0, diot D, phan eve thuan, din dong, ip, >0, dign ap tai uy = 0. . Tri trung binh cua dién ap tai, cing tic 1a dién 4p dat trén phan tng dong ca: 53 107 180) 1 _- Uy =— [ J Edo + f v2.240 sin6de] a 50 410, 180" 180" Uy = 0,833E + 71 . Tri trung binh cua dong dign phan ting khi M = 1,8 Nm. [Te oe. . . Phuong trinh mach tai Uy =E+ RIy = 0,3338E + 71 7.6, 1,8 7 E = = 90,25 V . 2nN Tit bigu thie E = Cw = 1, Rat ra t6e do dong co: 60 . 90,25 ax 4 N= 861,8 vg/ph. BAI SO 26 Ngudi ta cung c&ép dién 4p phan tng cho mot dong co dién mot chiéu kich tir doc lap ti ngudn dién 240 V, 50 Hz, qua mét bd chinh luu tiristor cAu mot pha. Cac thong s6 cia mach phan ting la: L = 0,05 H; R = 2 Q; hang a6 tit thong C = 1 Nm/A (C = V/rad/s) a. Bé qua cdc tén hao cia b6 chinh luu, vé dang sdng dién 4p tai uy va dong dién phan tng iy khi a = 60° va téc do dong co la w = 150 rad/s Tinh momen dong co. b. Tinh goc mé a khi momen tai tang 50%, t6c dd khong déi w = 150 rad/s. Vé dang sdng dign Gp va dong dign phan tng. Bai gidi a. Vé uy va ig, tinh mémen dong co. a . Xée dinh goc tdt cha dong dign phan ting. Van dung biéu thie cia dong dign phan tng, da ching minh trong bai tap sé 24, biéu thite (3): 54 iy = Tf sin@ +a — 9) - sinla@ - pe Mer = E - 0 i - Alt — Rl or Mar) + Ifo). Mer, Biéu thie nay viét vdi géc toa do tai 4). D6i vdi nua chu ky dau tién igo) pale Theo sé liéu cho trong bai, ta co: v2.U, 15,7 im “Rag ge 7 2b44 Ai tap =—>— = 7,85; yp = 144 rad. @ = 60° = 1,047 rad; sin(a - ) GiA thiét dong dién phan ing tat khi 6 = : E Ey Tysin, + @ — 9) — = [Iasin(a Oo ] er nitey 21,44sin(@, — 0,893) — 75 = —83,21.0° 82/785 Day la mét phuong trinh siéu viét, khong gidi bang phuong php dai 56 duge. Cé thé gidi bang "phuong phap md mam’. @, = 2,7 rad = 155°. (tinh tit gc 6,) Cac dung cong iy, Uy duge trinh bay trén hinh 25a. iy 1a dong dién gién doan. . Tri trung binh cia dién ap phan tng: 1 « O, ee Us =—[ J Edd + f V2U,sin(@ + ado] a léya-e 0 150 3 9,4 1,047 =—— (1,047 — 0,605) + cos n 2,74 1.047 Uy = 163,95. Tri trung binh ca dong dign phan tng: Uy - E_ 163,95 — 150 Ro Tri trung binh cla momen dong cs: M=CI=7Nm. TA. a 55 & 4 < 6 i { bea /-nf 7 ae i oN tN ae (ae 1 Vt Wy \ ol ie Sid i 6 ig & a) 4) Hinh 26 6, Tinh géc mé a khi momen tang 50%, téc dé git nguyén w = 150 rad/s, Lie nay Iy = 1,5. 7 = 10,5 A va'E = 150 V. Uy = E+ RIy = 150 + 2. 10,5 = 171 V. Uy > EB, dong tai iy 66 lién tuc. Dién ap ra cia sd do chinh luu tiristor cau mét pha: 2v2.U, a= cosa = 171 V 11a cose = = 0,7914 2V2.240 @ = 0,658 rad = 37°7. Biéu thie cia dong dién phan tng: ig = 21,44sin(@ — 0,786) + (90,17 + ig(o)).e° 9/7%5 — 75, trong dé ig(o) 14 so kign eta iy trong nita chu ky dang xét. Déi voi nita chu ky dau tién, ig(o) = 0. Khi 6 = z: ig(z) = 0,58 88 la so kién d6i véi nita chu ky tht hai. Sau 7 chu ky iy (a) ditng lai & tri 1,76 © trang thdi xdc lap, iy ed dang: ig = 21,44sin(@ — 0,786) + 91,93.e° 9785 — 75, Duong cong uy va iy duge trinh bay trén hinh 25b, i, la dong dign lien tuc. BAI SO 27 Bo bién déi la mét cau tiristor mét pha duge néi véi phan ting cua dong co dign mét chiéu kich tit doc lap. Nguon dien xoay chiéu co dién 4p U, = 240 V, tan sé f = 50 Hz, xem hinh 26a. Cac théng sé cla mach phan ting cua dong co 1a: L = 0,05 H; R = 2 Q; hang sé tit thong C = 1 Num/A. (C = Vjrad/s); tée do dong co w = 150 rad/s. BO bin déi lam viée 6 ché do nghich uu ham tai sinh. a. Vé dang sdng dién ap tai u, va dong dién tai iy khi a = 150°. Tinh momen dong ca M = ? b. Xdc dinh géc « khi iy la dong lién tuc va mémen dng co la M = 11 Nim. Vé dang song uy va iy. Bai gidi Ché d6 nghich luu phu thudc cdn goi 1a ché d6 nghich Ivu ham tai sinh. a, Ve uy va iy. © ché do nghich luu ham tai sinh, ngudi ta phai ddo tinh cue cia E. Khi 6 = a = @, (xem hinh 26b) ngudi ta mdi T,, T,. Lay 6, lam géc toa a6, co thé viét phuong trinh mach dién nhit sau: di, . Ly + Riy — E = V8Ujsin(@ + a). Nghiém cua phugong trinh co dang: = I[ sino + a — y) - sinla — g) o Pater] E Lod. eter) + ig(oyen oer, (Xem cach, gidi phuong trinh trén trong bai s6 24) vu, trong do: Le = 21,44 A; ed : m VR? +X? etep = = 01274; p = 1,44 rad. 57 E = Cw = 1. 150 = 150 V; a = 2,618 rad Trong nia chu ky dau tién cia dién ap ngudn i,(o) = 0. 21,44[ sino + 1,178) — 0,9238.e° 9.12740] 4°75 (1 — 97 0.12740), iy = 0 khi # = 6, = 2,061 rad = 118°08 < 180” 2V2U, nén i, la dong gian dogn, vi vay khong thé ding biéu thie Uy = . Cosa q ie a duge. Phai xAc dinh trj trung binh cia dién dp tai theo dudng cong uy tren hinh 26b Hinh 26 58 Tri trung binh cua dién dp tai (dién 4p phan tng): i “« o) _ : Uy =— [ — f Edo + f V2U,sin@@ + a6) x > alo a 1 2.018 2.06 = [ — f 150d0 + f 339,4sin@ + 2,618)d0] =~ 1415V 0 I's3o4 6 Tri trung binh cia dong dién tai: 141,5 + 150 = 4,25 A 2 Momen dong co: M = C.ly = 4,25 Nm Cac dutng cong iy va uy duge trinh bay trén hinh 26b. Dong dien iy 1a dong gian doan. 6. Xdc dinh géc a khi M = 11 Nim. Trong ché do dong tai lién tuc, , = x (tinh tit goc toa do 6,). Tri trung binh cia dién Ap tai: 1 “ oe 2v2U, Uy =— [- J Ede + f V2U,sin(@ + ad9] = ab op@-a M Khi M = 11 Nm, ly =—— = HA c Bay gid cd phuong trinh: Uy = - E+ Riy= - 150+ 2.11 = - 128V 2v2.240 cosa = - 128 V a Do dé a = 2,2 rad = 126°82. Tri cua dong dién tai khi lan dau tién kich mo T.Ty: i ~ sites E > Oshtep ig = In[ sin, +a -y — sinla — ).e are] fod 2) ie = 21,44 [ sino + 2,2 — 1,44) — sin(2,2 — 1,44).e° | + (1 — eo 2/785) 2 59 ig(@,) = 0,084 A. Cae dung cong i, va uy duge trinh bay trén hinh 26c. BAI SO 28 Ngudi ta cung cAp dign 4p phan tng cho dong co dién mot chidu cong sudt nho, kich tit doc lap, tix nguén dién xoay chiéu 240 V, 50 Hz, qua thiét bi chinh lwu tiristor chu mot pha khéng déi xing, xem hinh 27. Cac thong sé cia phan tng dong co: L= 006 H,R=6Q9 Hang sé tit thong C = 0,9 N.m/A (Virad/s) Mach diéu khién hé truyén dong la mach vong kin nham duy tri téc 49 khong déi N = 1000 vgiph khi momen tai bién dong tit 0 dén 4 Num. Hay xac dinh goc mé a dé thoa man diéu kién téc do khong déi. Hinh 27 Bai gidi Khi t6e 49 dong co duge duy tri 6 1000 vg/ph, stic phan dién dong: 0,9.277.1000 E = Cw = = 94,25 V = const. 60 Tir cdc biéu thie: Uy -E M = Cly va yy = 60 co nhan xét, mun tang M thi phai tang Uy ttc la phai giam a. Van dung cdc cong thitc da chting minh trong bai tap s6 24: 6=2-4 E E i,(@,) = [sina — ane Oise iy@) = I,sina — yp) + [ RT Insin(a | eo Py a iy@.) + ER 6, = tgp.Inf 2 le | 1 ~ = [Be — 63) + V2U,1 + cosa) ] x vau, trong d6: Tq = Spay = 17,158 A; E = 94,25 Vi p = 1,2626 rad ‘ wL — 100z.0,06 ee . Ghi chi: Gée 6, tinh tit géc 6, = a. Gée 6, tinh tit goo 4). U, = 240 V; f = 50 Hg; L = 006 HR = 6 &; E = 9425 V; » = 12626; toy = 2 Deg. 140 130 120 110 100 90 “nag | 24434 2.2689 20946 192 17453 157 Osa - 0,698 08726 14047 42217 13962 . 187 sinfa — y) | 09249 0448 o739 ost oaeda 03033 exp(— Hala) 08 0.7575, O75 06778 0.6412 0.6067 g(t). A 0516 156 281 438 54 7.02 4, rad oa 0.298 osi77 or4ea 0.9286 ust Ug. v 95,58 977 1013 106,39 113,74 120,27 My, A 022 05765 W775 202 3,25 433 | M, Nm 0.198 0.5189 105 182 2.92 39 DE mé dude tiristor, 6, < a — = 0,22 A, M = 0,198 N.m. Cho « giam dan, bang c4ch tuong tu nhw vay, co thé lap duge bang s6 oe ! 1504 | _&X =H) | 1004 | — | i ‘50 M : —————— t ae cy 4 Num Hinh 28 liéu nhu trén. Dudng cong biéu dién quan hé a = f(M) duoc trinh bay trén hinh 28. BAI SO 29 Cho so do chinh luu tiristor cAu mét pha khong d6i xting, co sit dung didt D, dau song song nguge véi mach tai, xem hinh 29. Ngudn dién xoay chiéu: U = 120 V, L. = 3 mH, f = 50 Hz. Dong dién tai I, = 10 A = const. B6 qua dién ap roi trén cdc titistor va didt, hay vé dang cia dién dp tai va cla cdc dong dién, khi gc mé a = 90°. Bai gidi Gia thiét T, va D, dang dan dong, iy) = 1, dusng dam nét trén hinh vé. Didt D, bat dau dan dong dién khi dién ap ngudn bang khong (bét dau tir diém O,). Lay O, lam gc toa dé, co thé viét phuong trinh: v2Usin# = Hinh 29 tang dan, dong i,, i; gidm dan \ Khi i, = 1y = 10 A thi ip, = 0, iy, = 10-A, ket thc qua trinh chuyén 63 dong dién tai tir T, sang D,. Qua trinh nay xAy ra trong géc f1. Tit (1) ta co: 10 = 180 (1 — cos f,) B, = 19°,2. T, va D, khéa lai, dong dien tai khép kin mach qua diét D, Khi cap xung diéu khién mé 1}, do D, dang dan dong, ta co phuong trinh: =, di. v2Usind = X,—* ao Néu chuyén géc toa dé sang diém O,, phuong trinh trén tré thanh: = = di, V2Usin(# + 90%) = V2Ucos) = X, —S ao v2u ° v2u — feosede = . sing, (2) 3 X. Dong i;) = i, tang dan, dong iy, = Iy — i, giam dan. Khi i, = Jy = 10 A, thi ip, = 0, iyy = Ty, két thuc qua trinh chuyén dong dién tai tir D, sang T,, Qua trinh nay xay ra trong goc p). Tit (2) ta cs: 10 = 180 sinf, By = 3°18 Dong dién nguon 1a i fr ~ bye Cac dutng cong biéu dién dién dp tai va cdc dong dién duge trinh bay tren hinh 29, Dé nhan biét duge ro rang, géc B, duge vé lén hon gid tri cua no. BAI SO 30 Cho so dd chinh luu tiristor cau mét pha déi xting va so dd chinh hu tiristor cau mot pha khong déi xting (gdm hai tiristor va hai diot). Gia thiét dong dién tai duge ndn thang, i, = Iy, bd qua hién tugng tring dan va dién Ap roi trén dién trd va cdc phan ti. ! a, Vé dang clia dién 4p tai uy va cla dong dién ngudn xoay chiéu i,. b. Biéu dién hé sé cOng sudt dau vao theo tri trung binh cia dién 4p tai cla ca hai so dé. 64 Bai gidi a. Dién dp tai uy va dong dién ngudn xoay chiéu i, cé dang trinh bay trén hinh 30 b. Theo dinh nghia: Ua; UI trong do U, I Ja tri hiéu dung cia dién ap va dong dién ngudn xoay chiéu. aM . Déi vdi so dd ctu mot pha déi xing (gdm 4 tiristor): 2vau Theo (IV.17): Uy = “cose (2) x Van dung khai nigm don vi tuong déi: Us —*— = Us, = cose, (3) 22x Tei, (4) 2v2 Thé (2) va (4) vao (1) duge cosp = —— cosa = 0,9c0sa, (5) X Lap bang tinh sau: Up, | 0 02 O4 06 | 08 A cosy | oO 018 036 054 | 072 09 Déi vdi so dd cau mot pha khong déi xiing: v2u 2v2U 1 + cosa Theo (IV.23): Uy = — (1 + cosa) = a x d, (2) a 2 Ua 7: 1 + cose : ) 2V2U/a 2 I= : (a) x Thé (2’) = (4’) vao (1), ta duge: Vir(1 + cosa) i cosp = : (8) aN ~ @ Lap bang tinh sau: 65 Up, ° 02 4 06 08 1 cose =1 -06 -02, 02 06 J | cosy 0 03314 0.5454 070 0857 09 Cac duéng cong biéu dién cosp = f(U pp duge trinh bay trén hinh 30. ae a ae i i Vy ° a y uw 4 | [Tar u 4, | [Wai o— o—4 4 4 x s ie aw 6 s . ae 2 iad 4 X | 44 4 {4 ‘@ aa a 1 6 t e cos 10 08 06 66 Hinh 30 BAI SO 31 Cho so dé chinh uu hén hop, gdm cAu chinh luu tiristor mot pha néi tiép vdi cau chinh luu diét mot pha. Cau tiristor duge nudi boi dién ap thu cép pha c cia may bién ap ba pha, con cau didt duge nudi béi dién ap th cap pha b. Cha y cuc tinh, xem hinh 31. u, = v2.U,sind u, = V2.U,sin(@ — 27/3) u, = V2.U,sin(@ — 47/3) U, = 100 V; f = 50 Hz R = 13,5 Q; @ = 2/3; L = &. a. Vé dudng cong biéu dién uy, b. Tinh tri trung binh Uy, ly. c. Tinh tri higu dung cia dong so céip méy bién ap, biét rang ti s6 bién 4p m = N,N, = 1 ba Hinh 34 67 Bai gidi Do L = @ nén dong chinh lvu duge nan thang, i; = Iy. Cau dit chi cd thé lam viéc khi cAu tiristor lam viéc. Trong diéu kién cla-bai toan cho L = © va a = 2/3, cdc bo bén phan tt sau day dong thdi cho dong chay qua trong 180°: Do ta Do Dt Dién 4p trén tai 1a uy do hai cau chinh lwu cung cap: Or ee Ud te ae a, Duéng cong biéu dién u, trinh bay trén hinh 32. b. Tri hieu dung Uy va Iy. ee 2v2.U, Ug, = — J V2.0, sind.a9 = ——= no x foe 20; Use = J v2.U, singde = —— Hoa 2V2U, = -V2.U, 3V2.100 gt = = dV. a 1 x Uy _ 136 y= ={, = 110A R 13,5 c. Tinh tri higu dung cla cae dong so cp Thy Ty Tye. Dang thit cap iy, iz, cd dang "sin chit nhat”, bién dd bang Iy = 10 A, duge trinh bay trén hinh 32. May bién 4p co ba tru, ky hiéu la tru a, b, c. Site tit déng trén tru tht k theo (VIII.6): i = Hee Nile Aan eG ZF trong dé k = a, b, c vai = a, b, c déu 1A chi s6 chi tru cua mach tit. Viét cong thifc trén sang dang trién khai: a. . oe : . e =Niitn — Naina = S INjita — Noizg +Nuig — Naian +Nutic ~ Noiael Fy =Nilin — Naloy = UN tite ~Nolae + Nite — Nain + Nitic — Noize 68 o . a ae bb 00, : a 20, tx ae 2% . 0 — 4G 2 bg A ~3h : oO 1 Lg ek 6 o 4e A 6 o Hinh 32 F. =Nii. - N. 1 =a Mite ~Noloa + Nitin ~ Nolan + Nile ~ Naina Trong trudng hgp dang xét: N,=N i}, + i, + ij, = 0 Gay quan so cap déu kiéu Y) i,, = 0. Két qua 1a: “ 1 . a in = — 3 dan + bad : : i : 2. iS iin = tay — —Z Gan + fad = rine — — hz : : A i a A Fe . Cae dudng biéu dién i,,, iy ij, duge trinh bay trén hinh 32. fir 2) 2 Ia = VSS Wao = 2 dy = 666 A ro ee! a: lip = le = ¥ — Sy Yao => = 3,33 A. X e| BAI SO 32 Cho so dé chinh luu tiristor, ba pha, kiéu tia, cd tai thuan cam, xem hinh 33a. U; 20 V; f = 50 Hz; L = 1 mH; a = 2/2. a. Viét biéu thite cia dong tai iy b. Vé céc duang cong i;, va iy. c. Tinh trj trung binh 1, va L,. Bai gidi a. Biéu thie cha i, Khi T, mé cho dang chay qua, ta cd phuong trinh: “n di V2.U,sind = wh so » V6 O = wt, iy = ig v2, 2 sind do + A in =f v2.U. = ~ = coo + A oL Van dung so kién: Khi 6 = a + 2/6 = a’, thi iy = i; = 0, tinh duge: 20, = cosa’, oL v2.U, Vay ig = (cosa’ — cos6), trong dé & = a/6 + a = 2/3. Xem 4 la goc tat eda dong i; Khi @ = A thi ip, = 0, bay gid ta co dang thie: cosd = cosa’ % Hinh 33 7 C6 hai nghiem: A = @’ vad = 22 - a’, Vi A >a’ nén lay nghiém 2x — a’ = 2x — 2x/3 = 4/3 b, Dudng cong biéu dién i;, va iy duge trinh bay trén hinh 33, d. Thiet bi lam trén ranh gidi gitta dong lién tuc va dong gian doan. c. Tri trung binh I, va I, : 3 4 v2U, Su = af ae (eosa? — cosh).de. 3Vv2.220 an a v3 v3 l= => —)+— + —] = 3244 A 2.3,14.0314 3 2 2 2 1 4 vV8u, Jy Ip == (cosa? — cos#).d9 = —“- = 108,13 A. Qn a wL 3 BAI SO 33 Cho so do chinh luu tiristor ba pha, kiéu tia, xem hinh 34. Mach tai gom dién tro R néi tigp voi dien cam L. Cho R = 4 Q, a = 80°. Hay tinh xem L phai bang bao nhiéu dé thiét bi chinh Iwu lam viée trén ranh gidi gitta dong lién tuc va dong gian doan. Bai gidi Khi tiristo T, mé cho dong chay qua, ta cd phuong trinh: di : i + Rig = VE U;sinwt. Dong i, gdm hai thanh phiin: thanh phan xdc lap va thanh phan qué do: — v2, R ig = n oC tee ao a wL trong dé 6 = wt; Z = VR* + (wL)*; tgp on Thiét bi lam viée trén ranh gidi gitta dong lién tuc va dong gidn doan, tic la khi @ = «° = 2/6 + a, T, bat dau dén, dong iy = i,, = 0. Khi 6 = A = a’ + 2n/3, T, bi khoa lai, ip, = iy = 0. Trong truéng hgp dang xét: @ = 30° + 80° = 110° A = 110° + 120° = 230°. Thay 6 6 (1) bang a’ va bang J, nhén dugc hai dang thc sau: v2.U, a 2 sin(a’ - p) + A exp( - —) = 0, (2) tep sin - y) + Acxp(- “eo 3) ter Tir (2) va (8) rdt ra: @ VEU, : Aexp( a =. oC 2 Gc 2 2 = exp( —— )) tep Thay két qua trén vao vé trai cha (2) sé nhan duge phuong trinh siéu viét sau day: / 2n/3 sin(230° — ) a) Cy | | ae sin(110° — ) 73 Tu (4) xéc dinh (bang cach tinh gan ding) duge p = 66°42. 4.tg(66°42) pb =e) = 29,18 mH. 314 Vi t 2291 2h ne i ooo] ae ep 7 BAI SO 34 Cho so dé chin Iuu tiristor ba pha, hinh tia. Ngudn dién xoay chiéu; tri hiéu dung dién ap pha la U = 150 V, tan s6 1A f = 50 Hz, dién cam va dién tro méi pha Tan higt la L, = 1,2 mH va R = 0,07 Q. Gia thiet dien Ap roi trén méi tiristor la AUy = 1,5 V va tri trang binh cia dong dién tai la Ty = 80 A. Hay tinh tri trung binh cia dién ap tai khi cdc gée mé @ 1A 0°, 30°, 60". Bai gidi Dién Ap roi trén tiristor la 1,5 V. Dign 4p roi trén dién tra ngudn xoay chiéu 1a 0,07 . 30 = 2,1 V. Dién ap roi do dién cam ngudn xoay chiéu gay nén, theo (IV.31) la: . 2x. 50. 1,2.107.30 AU, = = 54V Qn + dién ap tai: ‘6.150 Ue; cose — (1,5 + 2,1 + 5,4) Uy = — 48.cosa - 9 U'y = fla) duge ghi trong bang sau: ee | oO 30 60 Uy Vv 166,43 142,93 7871 BAI SO 35 Cho so dé chinh luu diéu khién 3 pha, hinh tia, tai L + R + E, xem hinh 35. Thay vi mét tiristor, 6 day ngudi ta ding mot diét néi tiép voi mot 74 transistor. Céc xung diéu khién B,, B,, B, dat vao bado cia transistor tuong ting, co do rong 6, = 2/3. Nguén dién xoay chiéu ba pha déi xting: U, = 220 V, f = 50 Hz. Mach tai: E = 145 V, L = 100 mH, R = 0,2 Q. a. Vé dutng cong biéu dién Uy, iy ine Ep) b. Tinh tri trung binh cua dién ap tai Uy c. Tinh tri trung binh cia dong dién tai Ty 4. Tinh Oy khi Uy = U X.max d.max" 4. Tinh do nh&p nho cia dong dién tai Aly. Minh 35 Bai gidi a, Cée dutng cong uy iy, inp ip duige vé trén hinh 36. b. Tri trung binh cia dién Ap tai va cia dong tai: 3V2.220 (cos1/3 ~ cos2n/3) = 148,55V 148,55 — 145 = 17,76 A 0,2 wi) 1 Hinh 36 c. Khi @ = On thi dién dp chinh Iu Ién nhat, bang dién ap dau ra cia so dé chinh Iutu didt ba pha hinh tia: 3V6U, ne d. Xe dinh dé nhép nho cia dong dién tai Uy = 2 VAY Oxmax = 2/8 Dien ap tai uy 1a mot chudi xung dién dp chém sin. M6i xung nay cd thé duge thay thé bang mét xung chit nhat cd cing dién tich, ky hiéu 1a U, xem hinh 37. : oe 3v2U, : — f v2U,cossa9 = = 2971 V Ke ~Ax/2 bi 76 Bay gid cdc dién bién cua dién dp tai va dong dién tai giéng nhu trong so dé bam dién dp voi tai L + R + E. © ché do xac Mp, dong dién tai dao dong gitta hai bién tri I, va I, I -1 D6 nhap nho cia dong dién tai: Aly = Theo céng thitc (V.14’): (1. = eeTU, Aly = ————* , 2L trong dé T la chu ky bam, ¢ Ia ti sé chu ky, U, la dién 4p ngudn dién mot chiéu. Trong trugng hgp dang xét, ta cé: a O% 1 T=—t[n -( w )] = 6,66 ms, (0,5)0,5 . 6,66.107.297,1 . 2.01 C6 nhiing tai ligu dinh nghia do nbép nho cia dong dién tai la 2AT, = 2.247 = 4,95 A. Aly = 247A 4 & A ET RE h- 7 Hinh 37 17 BAI SO 36 Tim biéu thie téng quat cia tri trung binh dién 4p dau ra ctia so do chinh luu tiristor cd chi s6 dap mach bac p. Bai gidi Chiing ta gid thiét dong dién tai 1a dong lién tuc. Trén hinh 38 trinh bay dang dién 4p tai u, cla mot sé so dd chinh Iuu tiristor thudng gap. - Déi véi chinh luu diéu khién mot pha, hai nita chu ky (sd dO dang may bién ap cé diém giita, so dé cau mot pha): hinh 38a. - Déi véi chinh luu diéu khién ba pha, hinh tia: hinh 38b. - Déi vai chinh Iu diéu khién cu ba pha: hinh 38c, d. Hinh 38 78 Dién ap tai u, khong phai la dudng thang, ma gdm nhidu xung dien ap ké tiép nhau. Dién ap tai uy chia p xung dién 4p trong mot chu ky cia dign ap ngudn. Cac xung dién ap nay déu co dang giéng nhau. Tri trung binh cia dién Ap tai, theo dinh nghia, duge xdc dinh theo cong thw: 2x Uy =— f ude, ae S6 hang tht hai cua biéu thitc trén 1a dién tich ma duéng cong u, cing véi truc hoanh tao a. Khi chuyén géc toa dd sang diém O’ thi uy= v2Ucos6. Doi vdi hinh 38a, b, ta co thé viét: x at u; -~ J? v8Ucoseae v2U uy == [sine +7) = sine -— | 2a P P pv2U ox Uy =P. sin cosa , x P trong do U 1a tri higu dung cia din ap pha. Déi vdi so dé chinh Iuu cau ba pha, dién tich do uy cing véi truc hoanh tao ra lén gap 2 lan dién tich tuong ting trong so dd ba pha hinh tia, xem hinh 38c, do ds: pv2U Uy ci ee dip = 8 n P Hoac theo so dd hinh 38d, ta cd thé viét: «comp Vv6U Uy = 2 f veUcosa9 =P cose, voi p = 6. Qn ie nlp BAI SO 37 Cho so dd/chinh Iwu cau ba pha khong déi xting, gdm ba tiristor va ba didt. Mach tai gdm dign cdm L néi tiép véi dién tré R, xem hinh 39a. U, = 110 V; f = 50 Hz, R = 1,289 2; L = @ Cong sudt phia dong dién mot chiéu la Py = 12,85 kW. 79 a. Tinh gée mé a b, Vé cae duang cong biéu dién: uy, ip, Igy i c. Tinh tri trung binh ca dong dién chy trong tiristor 1A I) va trong diot 1a Ip d. Tinh trj hiéu dung cla dong dién Bai gidi a, Dau bai da cho: Py = 2.R = U2/R = 12850 W, do do U, = VPyR = VI2850. 1,289 = 128,7 V. Van dung cong thie (IV.36): . 4% «OM 2H PD) fog a e a : 5 2 af, TH f 6) Hinh 39 80 3,14 . 128,7 3V6.110 W ° ee cceec aus: b. Do L = @ nén dong chinh Iu iy duge nén thang, iy = Iy. Méi diot, indi tiristor dan dong trong 1/3 chu ky, ttc 1A 27/3 i, = ity — ing Cac duéng cong biéu dién dong dién duge trinh bay trén hinh 39b. c. Tri trung binh Ly va I): 1, = UyR = 128,7/1,289 = 99,84 A 1 Bale ly = Ty =— Ty.d0 = Ty = 33,28 A. d. Tri hiéu dung cia dong thit cp may bién 4p I, fale a Eo=— J 246; 1, = lyv2 = 706A re Co thé kiém tra lai tri sé cla Uy. Dién 4p chinh wu uy gdm ba manh trong mot chu ky (dién tich gach soc trén hinh 39b): 3 76 g Talo uy = — J (uy, — u,)d¢ = — f V6U,sin(@ — x/6)d6 = 2a ai * . 2n dni = 128,7V. BAI SO 38 Cho so do trén hinh 40, thiét bi bién déi lam viée 6 ché 46 nghich luu phu thugc. Mach tai la phiin ting cha mot dong co dién mot chiéu, gid thiét R=0vaL=- Cho U, = 0,05 Q/pha. Dién ap roi trén méi tiristor 14 AU, dién tai duge nan thang iy = Iy = 60 A 9,6 V; f = 50 Hz; a = 145°; X, = 0,3 Qipha; R. = = 1,5 V; gia thiét dong Tinh E va goc trang dan «. 81 Bai gidi - Khi cdc phan tit trong so dd duge xem IA cdc phan tit If tuéng (R, = 0, L, = 0, AU, = 0) thi tri trung binh cia dién 4p trén tai 1A 3v6U COSa? a . Trong trudng hgp dang xét, tri trung binh cia dién ap trén tai la Uy = Uy - AU, ~ 2R Jy - 2AU, 3V6.239,6 3.03 . 60 =———— . cos] 45° — ———____ - 2. 0,05 . 60 - 2. 1,5 x x = — 459,09 - 17,188 - 6 — 3 = —485,28 V Khi bé bién déi lam viéc 6 ché d6 nghich luu, ta co E+U’,y a Vi dién tré mach tai la R = 0 nén E = — U’, = 485,28 V. Xac dinh goc trang dan j.. Xuat phat tir phuong trinh chuyén mach (IV.33) 2X, cosa — cos(u + a) = geads inh 40 82 2. 0,3. 60 cos( + a) = cosl45° — ——______ = -0,88 V6.239,6 M+ @ = 15197 = 6,7 BAI SO 39 . Cho so dé chinh hu tiristor cau ba pha, hinh 41a. Tri higu dung ca dién ap pha thit cp may bién 4p IA U, = 100 V. Gia thiét dien Ap roi trén Bién op cute duong ela tdi a a 50 vo} diéhe trung tinh 4 o yanaey . Hinh 41 83 méi tiristor 14 AU, = 1,5 V. a. Tinh tri trung binh cia dién 4p tai khi goc mé a = 75°. b. Vé dang dién ap trén tiristor T, khi « = 75”. Bai gidi a. Tri trung binh cia dién ép tdi: Uy et ee 1,5) U, = 57,54 V 6. Ve Uy, Khi T, va T, hoge T, dan dong, ta co phuong trinh: =0 Uppy = Uy,, = V6U,sin(6 — 7/6) Khi T, va T, hoage T, dan dong, ta cd phuong trinh: a Up = Ugg, = V6U,sin(@ + 1/6) Dien 4p giita anot-catot cua tiristor T, cd dang trinh bay trén hinh 4le. . a ere BAI SO 40 Cho so dé chinh luu tiristor cau ba pha khong déi xting, xem hinh 42a. Tri hiéu dung cia dién Ap tht c&p may bién 4p la U, = 100 V. Bé qua dién Ap roi trén cac tiristor va didt a. Vé dang dién ap tai uy khi goc md a = 0%, 80°, 60%, 90°, 120° va 150°, : b, Vé duéng cong biéu dién tri trung binh cua dién dp tai theo géc mé @, Uy = fle) Bai gidi a. Gia thiét di¢n ap cdc pha thi cép may bién 4p ba pha cd dang: u v2U,sind : uy, = V2U,sin@ — 27/8) u,, = V2U,sin@ - 42/3). Uy, M4 244,95 Hinh 42 l ab ae ca ee tN Na 85. Bay gid dién ap day tht cap may bién Ap sé 1a: Uy = VEU,sin@ + 1/6) Une = VEU,sin(@ ~ 7/2) Ugg, = V6U,sin(@ ~ 7/6) Tri ttc thdi cia dién ap tai uy ludn luon bang khoang cach thang ding gitta hai dugng bao. Dé nhan biét dugc dé dang, nén lay truc hoanh lam chudn khi vé uy. Sd dung hé dién ap day. Cac tiristor duge ky hiéu T,, T;, Ts Cac didt duge ky higu D,, D,, D3. Dé cdc hinh vé dugc ro rang, cd sit dung cdc ky hiéu quy ude: Thay vi u,,,, sit dung ab Thay vi T,D, dfn dong, sit dung 12. Goce mé a duge tinh tit giao diém cdc nua hinh sin: O,, 03, Os. Dudng cong biéu dién uy ting voi cdc gdc mé a khac nhau duge trinh bay trén cdc hinh 42b. Dé nhan thay rang, xudt phat tit @ = 0, néu ta dich chuyén cdc truc tung dé chay qua O,, 03, O; vé phia bén phai khi o tang dan, ta ln lugt nhan duge cac duéng cong u, tuong tng. b. Tri trung binh cia dién dp tai duoc tinh theo cong thie (IV.36) va 4 200 100 ! 0 1 1 1 i L ri 302 60° 90° 120 150° 180° Hinh 43 86 duge trinh bay trén hinh 43 3v6U, a= (1 + cosa) = 116,95 (1 + cose) rt | 30 60 90 120 150 180 fy v_ | 2839 218,24 175.43 1695 5847 15.67 | BAI SO 41 Cho so dd chinh luu tiristor cau ba pha va so dé chinh htu tiristor cau ba pha khong déi xting (gdm ba tiristor vA ba di6t), xem hinh 44. Gia thiét dong dien tai duge nan thang, i, = Iy. BO qua hién tugng tring dan va dién Ap rai trén cdc phan tit Tinh hé sé cng sudt dau vao cia méi so dé khi dién ap dau ra ca ching bang mét nifa dién ap dau ra cuc dai. Bai gidi . Déi vi so dé chinh luu tiristor cAu ba pha déi xting, (xem hinh 44a): 3v6U a= . coser x 3v6U Uamax = x 1 DE Uy = ~-Uumox thl cose phai bing 0,5, gde md a = 7/3. Dang dién nguén xoay chiéu i, Cée khong duong va Am cia i, bang 27/3. Tri hieu dung céa dong dién ngudn: ys 5 Gao = Vv a Ty = 0,81651y Ko Ute _ SVBULWVE gaan S56 6 t att = = 0,477. ur = rou es, Déi véi sa d® chinh Iu tiristor cau ba pha khong déi xing, xem hinh 44b: lee ae 87 U, aay at ) Fare cose 3véu Usmax = 1 Dé Us = — Udnax tl cose phai bing khong, géc md a = 7/2. Hinh 44 Dong dién ngudn xoay chiéu i, = ip, — ipy. Cac khoang duong va 4m cia i, bang 7/2 Tri higu dung cia dong dién ngudn: 1 I= — £ Rao = 0,7071y Hé s6 cong suat: Ugh, BV6U.1y v2 cosy =—24 = DOL 0551. 3UI 27.38Ul, Cae dutng biéu dién uy, ix, ij, i, cla cA hai so dé duge trinh bay trén hinh 44. BAI SO 42 Cho so dé chinh luu tiristor c&u ba pha khong déi xting (gdm ba tiristor va ba dit, hinh 45a. Ngudn dién xoay chiéu cd cdc thong s6 sau: - Tri hiéu dung dién 4p day la 220 V, f = 50 Hz. - Dién khang mi pha: X, = 0,24 Q Gia thiét dong dién tai duge nén thang, I, = 40 A, va bé qua dién Ap roi trén céc dién tré va cdc phan tu. Hay xac dinh trj trung binh cua dién 4p tai va vé dang cla dién 4p tai, cia dong dién ngudn khi gée md a = 45° va ly = 40 A. Bai gidi Co thé xem so dé chinh luu ba pha khong d6i xing tung duong vdi mét nhém chinh luu tiristor ba pha hinh tia, néi tiép vi mot nhém chinh uu diét ba pha hinh tia, cing phéi hgp tao nén dién dp tai. . Xée dinh gée tring dan Van dung phuong trinh chuyén mach (IV.28) . déi véi so do tiristor: 2X, v6U code — cos(uy + a) = “ trong do: 220 a = 45°, U =~ = 127 V, X_=0,24 &, Ty =40 A; do do my = 4°8 89 . déi véi so do didt: thé a = 0 vao phuong trinh chuyén mach (IV.28) ta duge: io. _2%dy v6u Dodd yy = 20°2. Dang cia dién 4p tai u’y va cua dong dien ngudn i, = i;, — ip, dude trinh bay trén hinh 45b. Hinn 45 90 Xée dink tri trung binh cia dién ap tdi U’y. Phan dién 4p tai do nhom chinh luu tiristor tao ra: 3aveu 3X Jy Theo (IV.81’) U’y, = —— .cost5° - “<4 = 100,44 V. Qa Qa Phan dién ap tai do nhém diét tao ra: 3v6U 3X, PQ = —— - BX dy = 143,94 Qn Qn a + Uy, = 2444 V. PRET] “ 4! a) 4) Hinh 46 91 BAL SO 43 Cho so dé chinh luu tiristor chu ba pha, giita céc cue cia mach tai ngudi ta ndi mot didt hoan nang lugng D,, xem hinh 46a. Gia thiet tri higu dung cua dién 4p pha tht cp 1A U, = 100 V, bd qua dién ap roi trén tiristor va didt. a. Ve va gidi thich dang dién ap tai u, khi géc md @ = 90°. b. Tinh tri trung binh cia dién dp tai theo géc «, Uy = fla) Bai gidi a. Dang did Ap tai uy. . Tri tite thoi cia dién Ap tai uy luén luén bang khoang cach’ thang diing gitfa hai duong bao: Ug = Ug) ~ Uy Diot D, ndi song song nguge voi mach tai, sé dén dong dién tai iy khi Yn 7 Yaz = 0. Khi goe mé « = 120° thi uy = 0. Dang dién ap tai uy va dong dién thi cap may bién 4p i, = ip, ~ ipg duge trinh bay trén hink 46b. b. Tri '..., binh cia dién ap tai Uy = f(a) 6 ce Uy =5— _ Y2L00sinpd9 = 116,911 + cosa) ~ 67,5sina a Oo : 20 40 60 80 100 120 Ug 233.8 203.7 63 16,9 707 30,1 o Duong cong biéu dién Uy = f(a) duge trinh bay trén hinh 46c. BAI SO 44 Cho so dé chinh luu tiristor c&u ba pha. Nguon dign xoay chiéu co dign ap day U = 416 V, f = 50 Hz, L, = 0,9 mH. Gia thiét dong dién tai dude nan thang va bé qua dién dp roi trén cdc c tiristor va dién tré ngudn. 92 a. Lap bang tinh tri trung binh cua dién 4p tai theo géc md a, Uy = fia), khi dong dién tai 1y = 60 A. b. Lap bang tinh tri trung binh cia dign 4p tdi theo dong dién tai Iy, fil), khi gc mé a = 380°, U ‘» dién Ap tiristor U, va dién 4p day u,, khi c. Vé dang ap tai U a = 80° va Ty = 60 A Bai gidi a, Duéng cong U’y = fla). Dien ap tai U'y = Uy - AU, trong ds Uy = 2602 fi Up =o. = ange v; rong dé =——— . cosa, véi =——- = 239,6 V; es d = 25 3X1, 3. 2x . 100 . 0,9.10°3.60 AU, => = ——_______—._ = 162 v. x n U’y = 560,45.cosa — 16,2 [ie 0 10 20 30 40 50 60 70 80 | 8834 Uy, V |.5442 | 5257 | S104 | 46a | 4431 | 344 | 266 | 755 | By ° b. Duong cong U’y = f(y) khi a = 30° U’, = 485,36 — 0,271, ly A 0 0 20 30 40 50 60 Us 4853 4826 480 A772 4745 ang 4691 c. Dang cac dién ap khi a = 30° va ly = 60 A. . Dien ap tai uy, Trude hét phai xac dinh géc trang dan Theo (IV.34) va (IV.35) cd thé viét phuong trinh: 3V6L “——* feosa — cos (uw + @)] = AU, = 16,2 93 “u = 6°08 Tri tue thdi cia dién dp tai u’y bang khoang cach thang diing giita hai duong bao trén va dudi truc hoanh. Dutng cong u’, duge trinh bay trén hinh 47 Hinh 47 . Dien dp tiristor Khi T, dan dong: up, = 0 94 Khi T, khong ddn dong: u,, lién quan dén céc dién ap sau, xem bang a va hinh 48a: uy, + Up + uy Uy, + Uy any Sg ge te Di v6i uy, xem bang b va hinh 48b. . Dién Gp day ug, i = > Upy xem hinh 48c. : Chi y: Trén céc hinh vé co sit dung ky hiéu rit gon, vi du: Uy tact - thay u,, st dung a. - thay vi u,, = u, — uy, sit dung ab. - thay vi (u, + u,)/2, stl dung (a + b)/2. Bang a. Don dan | Tring dan Bigu thc uz, = Te. |, +T. 2 uy + Up = oan Soe a8 Yac Yap vecren = us + U, . eae aa ss % 2 Lar __] ‘ole Yap a (tpets aS eee Tate ge Bang b Don dan Trung dan Bigu thie uy, = Ts. Tete is aoe Tea ela Ts oa Tee Tf Ty + Tp 1 us TrTe Tate Ye 95 96 Hinh 48, BAI SO 45 Cho so dé trén hinh 49, thist bi bién déi lam viée 6 ché do nghich luw phu thusc. Mach tai la phan tng cia mot dong co dién mot chiéu. Cho U, = 220 V; f = 50 Hz; E = 400 V;R=12;L = wa = 120°, Tinh cong suat hitu ich tra vé Iw6i dién xoay chiéu, vé cdc duéng cong biéu dién dién ap uy va dong dién chay trong tiristor ip cho hai trusng hop: a. Khi bé qua dign cam chuyén mach L, = 0. b. Khi L. = 2 mH. Bai gidi a. Trudng hgp L, = 0, ttc 1A khong xét hién tuong tring dan. Biéu thiic cia cong suat hitu fch: Py = Ugly. Van dung cong thie: 3v6.U, 3V6.220 Uy =——* cose = ——— cos(120°) = -257,3 V. = x E+ Uy — 400 — 2573 ROOT TA, Py = -257,3 . 142,7 = -36,7 kW. © day, ddu "—" mang y nghia tra nang ltgng vé ngudn nudi. Cae duong cong biéu dién uy = uy, — uy) va iy duge trinh bay trén bE, Hinh 49 97 hinh 50a. Co thé tinh kiém tra trj trung binh Uy thong qua dudng cong uy, hinh wt N ie . Trong mot chu ky, uy gom 6 manh dudng cong ghép lai. L,=0 Vv “\ \ | | a “td 1] i ae ae ® oe] ® See oe ds — e * x _ ° r= - ~ @ . x 5 xe © = > — oo 98 Biéu thitc gidi tich cia doan dudng cong bao dién tich gach soc la: Uy, — Uy, = U, = V6U,sin(@ + 30) 6 Talo _ uy =— f V6.U,sin@ + 2/6).d9 = —257,5 V. 2n 52/0 b. Truong hop L, = 2 mH, ttc la cd xét hién tugng tring dn. Van dung cong thtc: E+ Uy ly pe R 3v6U, 3X... trong dé Uy = Uy - AU, = eee eae ee m a aX, Iy(R +——! ) = E + Uy = 400 — 257,38 = 142,7 V. x 142,7 ly =-_——___ = 89,18 A 1 + 3.0,628/0 U'y = — 257,5 — (3 . 0,002 . 314 . 89)/n = - 310,9 V. Cong sudt tac dung tra vé ludi dién xoay chiéu: Py = U'yly = — 310,9.89,18 = — 27,67 kW Xée dinh gée tring dan Van dung phuong trinh chuyén mach: 2X 1y cose ~ cos(u + a) = =o v6.U, : ; cago) — 2-20:002 . 814. 89 Ace cos( + a) = co: ey - mt =- 0, a ¥6.220 wt «= 185° # = 185° — 120° = 15°, Cae dudng cong uy = uy, — Uy3, ip, dugc trinh bay trén hinh 50b. BAI SO 46 Cho so dé truyén dong dao chiéu quay, hinh 51a, gom dong co dién mot chiéu M duse cung cap dién mot chiéu tir bé bién déi dao dong. Hinh 51 Tri higu dung 4p pha lA U, = 220 V; f = 50 Hz; Iy = 1000 A; L = 0; a, = 30"; a, = 150°. a. Vé cac xung dong tuan hoan i.,, chay tit G, sang G, va cdc xung dong tuan hoan i, chay tit G, sang G,. b. Tinh tri cia mdi cuén cam L, dé sao cho tri trung binh cua dong tuan hoan chi bang 2% cia Ij. Bai gidi Khi cau G, lAm viée 6 ché dé chinh luu thi cau G, lam viée 6 ché d6 nghich luu phy thude va nguge lai. Dong tuan hoan i...) chay tir nhom tiristor catot chung cia G, vao nhém tiristo anét chung cia G,. Dong tuan hoan i.9, chay tit nhom tiristo catot chung cia G, vao nhém tiristor anot chung cia G,. Cac dong tuan hoan khéng chay qua mach tai (phan tng dong co). Vi dang thé nén khong co dong chay tit T, vao T’, (va T’, vao T,), tit T, vao T’, (va T’, vao T,), tit T, vio T’, (va tit T’s vao T,). Dé viét duge biéu thie cia cac dong tudn hoan can xem gidn dd dan dong cia cdc tiristo lién quan, trén hinh 51. a. Biéu thite cha dong tuan hoan i,,,. Tren hinh 51b thay ring: trong khodng OO, cd hai tiristo T, va T’, mé, dong tuan hoan i ici» chdy tit pha c qua Ts vao T’, vé pha a. Do do co thé viét phuong trinh vi phan sau: digi - aLw M2 2 uy = VEU,sin(@ + 150°) ae Néu dich chuyén géc toa do sang diém 0’, ta cd: di, a ae wv HE = YB.Uzsin(@ + 150° + 30%) = — V6.U; sind VEU; . Do d6 ig = J sinsdd + C = cosd + C t 2wL, le Van dung so kién: Khi 6 = —30° thi i, = 0, do do: eu : only 22 le 101 Cuéi cing nhan duge biéu thitc: aU, QwL, Cang véi cach lap luan nhu trén sé nhan duge két qua sau: : vB ig? = (cos - 5). Trong mét chu ky cia dién 4p ngudn xoay chiéu, cd ba xung dong i.,7 va ba xung dong i,,,. Cac xung dong i,,) va i,j, dan xen nhau, hinh 51 b, c. &. Tri sé cia dién cam L,. Tri trung binh cia dong tuan hoan: 3 7 VEU, v3 3v6.U, v3x ly =— J (cos? - — ).d@ =~ (1 -——) 2 2n ajo QL, 2 AnwLe 6 Dé cho I, = 2%1y = 20 A, can phai co: 3V6.220 v3x - ——) = 1,9 mH. 6 * 47.314 . 20 PHAN III BAM DIEN AP MOT CHIEU (CHOPPER) BAI SO 47 Cho so do trén hinh 52, thiét bi bam dién dp mét chiéu duge ky hiéu bang chit H. Mach tai gdm dién cam L néi tiép véi dién tré R va sd.d E. Didt hoan nang lugng D, duge du song song nguge véi mach tai. Cho U = 750 V; L = 5 mH; E = 600 V; R = 0,1 Q, ti sé chu ky ¢ = 0,866, tan sé bam f = 200 Hz. a. Tinh tri trung binh dong dién tai I, cua dong didt I. Dé nhap nho cia dong tai Al... b. Do su cé nén dién ap ngudn m6t chiéu tré thanh U’ = 675 V, phai chinh cho «’ bang bao nhiéu dé van R git dugc tri trung binh cua dién ap dat trén mach tai la Uy nhu ct. Néu van git nguyen khoang thoi gian dong cia thiét bi H la T, nhu ci thi tan sé bam f’ phai bang bao nhiéu? Hinn 52 Bai gidi a. Tinh cée tri trung binh Van dung gic cong thie (V.13, 14, 19) - tri trung binh cia dong tai: rU - E _ 0,866 . 750 — 600 7 — = 495 A R 0,1 103 - tri trung binh cia dong diét: 1, = (1 - eI, = (1 — 0,866)495 = 66,33 A - dO nhdp nhé cia dang tai 6 — 6)U.T 0,866.(1 — 0,866).750 ig ae aa ae errr att 2L 2. 0,005 . 200 AL, 7 6. Ti 86 chu ky U 0,866 . 750 Vi &’U’ = eU = U, = 750 V nén e’ = 0,962 Uv 675 Tan sé bam 7 0,962.200 Vi T; = eT = eT = e'/f’ nen f = ———— = 222 Hz 0,866 ° BAI SO 48 Cho so do trén hinh 58a. Thiét bj bam dién ap mot chiéu duge ky hieu bang chit H, mach tai gdm dién cam L néi tiép voi dién trd R va s.d.d E. Didt hoan nang lugng D, déu song song nguge voi mach tai. Cho U = 500 V, L = 10 mH, E = 300V, R = 0,12. Chu ky bam dién ap la T = 4 ms, ty sé chu ky e = 0,63 a. Tinh cac trj trung binh U, va I.. b. Tinh cae tri bién cia i, 1a I, va 1, bang cong thite gidn luge. c. Tinh I, va I) bang cong thtic chinh xéc. 4 of co j i » a) 104 Bai gidi a, Tri trung binh U, va I, Van dung cdc cong thite (V.1,13): U, = eU = 0,63.500 = 315 V. I, = (U, — B)/R = (315 — 300)/0,1 = 150 A. 6. Tinh 1, va I, bang cong thite gién luge Van dung cac cong thie: Al, = (1 = ©)eU.T/2L = 0,63 . 0,37 . 500 . 0,004/(2.10.10%) = 23,31 A. T, = 1, + Al, 150 + 23,31 = 173,31 A I, = I, — Al, = 150 — 28,31 = 126,69 A. c. Tinh I, va 1, bang cong thic chink xac. u Do thi biéu dién dien ap tai u, va dong tai i, 6 ché d6 xdc lap duge trinh bay trén hinh 53b. T, la khoang théi gian H 6 trang thai déng, T, = eT; con T, la khoang thoi gian H 4 trang thai mé, T, = (1 — eT), + Khi H dong, ta co phuong trinh: co . Ri, = U-E dt R trong dé t = LR = 0,01/0,1 = 0,1. Van dung so kién: khi t = 0 thii, = 1; A= 1, - U - ER Vay khi H dong, ta cd biéu thttc cua dong dién tai: _ ve ES [l _U-E ye" va nghiém 1a i, + Aet?, i, = 2000 + (1, — 2000)e%", a + Khi H md, mach tai bi cét khdi ngudn nudi, dong i, chay qua diot Dy, i, = ip. Bay gid ta ed phuong trinh: To + Rip = - E dt 105 va nghiém 1a -E : ey eee Van dung so kién cia giai doan nay: khi t = T, = eT thi i = 1, B= 1, + BR = 1, + 3000. Vay khi H mé, ta eo biéu thite eta dong dién tai: i, = iy = —8000 + (1, + 3000).e71U ~ °D, (2) Qua hinh 5b thay rang: khi t = eT thi i, = I, va khi t = T thi i, = 1, do do tit (1) va (2) rut ra 1, = 2000 + (1, — 2000)e1™T 1, = -8000 + (1, + 3000)e1 ~ 97 Giai hai phvong trinh trén, duge: I, = 173,87 A va I, = 126,77 A. Nhu vay, st¢ dung cong thttc gian luge dé tinh todn I, va I, cing nhan duge két qua kha chinh xic va dd tén théi gian, BAI SO 49 Cho so dé thiét bi bam dién ap trén hinh 54. Dién ap ngt_n dién mot chiéu 1a U co thé bién dong ti: Uj, = 170 V dén Una #2" V. Dong dién 1 Led thé bign dong tit Ij, = 10 A dén I... = 50 A Mach tai go ién tré R a dién cam L (xem L = &), Théi gian khon cla T, 1A ty = 50 ps. Thoi gian dong, mé cia T, la T, = T, = 10 ms Tri cue dai cia dong dién cho phép cia Ty I Tyan = 80 A. a, Tinh tri sé caa cac phn tit chuyén mach: C, L.. b. Tinh tri trung binh cua cée dong dién igy ity ipo ipr Bai gid ! a. Tiristor T,, duge khda bang phuong phép “dié ap nguge". Van dung cong thtte (V.26) tinh dién dung cua tu dién C néu khong xét hé s6 an toan: 106 Tt, Cc =—— Dé dam bao khoa chéc chan T, trong diu kién lam viée nang n® nhit, ta ly I = Thuy = 50 A, va lay U = Us, = 170 V. Bay giv 50 . 50.10% Cs 5 ay 170 Khi tiristor T, mé, tie la khi H dong mach, dong dién chay qua no gom hai thanh phan: dong dién tai va dong dién do ty dién C phong theo mach: ct ip Cc c Vay Trpmie = Imax + Ipemax Do 6 Tyce = Trpmae — Tmax = 80 - 50 = 30 A b. Biéu thie ciia ing. Hinh 54 Khi T, md, C phong dién qua T, ~ L, — Dy néu bé qua dién tré trong mach ta ed phugng trinh: hoac: mM 1 Dat we on va viét (1) dudi dang toan tu Laplace: “Le p'U(p) ~ pu(o) + w2 Up) = 0 107 P Usp) = uo) P. 3 p+ we u(t) = u(0).cosw,t = —Upy-cosw,t (u,(0) nguge dau véi u, vi dé L, c6 tri lén can thiét, lay uo) = —Umay) - 4 du, a ine = ce = Cy. U pe Sint c ing = Una sinwst = Inc maSinwet. Lc . Nhu da xét 6 trén, Tyce = 30 A, va C = 14,7 uF, vay tinh duge L, Unix \2 220 L, = C(——™ / = 14,7.10%.( ——)? = 0,79 mH. Tocmax 30 : 1 0 TCE w = = 9280 s1. Tyemax = 14,7.10°.9280 . 220 = 30 A b. Tri trung binh cia cac dong dién: Chu ky bam dién ap la T = T, + T, = 20 ms. Chu ky dao dong cia dong ij, 1A T, = 2x/w,, = 0,676 ms. Cae dung biéu dién cdc dong dign duge trinh bay trén hinh 55. Tye 30 2 Ine == S Tnema-Sinw,t-dt = cosw,t | = Tu yy Toa 30.10°.2 = ———_ _ = 0,323 A. 20 . 9280 iy 50 Typ say J Imadt + Ine = Zo + 0,828 = 25,828 A. a 50. 2 . 50.10% t = ——__—"—_ = 0,25 A. 20.10% 50(10.10% — 2.0.10 20.104 Ghi chi: Dé don gian trong tinh todn, d day lay thdi gian din dtug ota T, bang 2ty¢ VAT = Tae 108 Ly oO a, —_=sCLc? t +d "Wg oS — & o — ie } S06 ‘on . vr Hinh 55, BAI SO 50 So dd bam dién 4p cig dd thi dién bién ciia dong dién iy, dién ap u, cho trén hinh 56. Cho U, = 200 V; L, = 20 wH; L, = 10 wH; L, = 50 ”H; C = 50 uF; R, = 0,05 2; L = » 51, = 100A a. Tinh thdi gian can thiét dé dong ij) gidm xudng dén tri zero b. Tinh thai gian danh cho tiristor T, khoi phuc tinh diéu khién. Bai gidi a. Thai giar cain thict dé dong igy gidm én tri zero. Gia thiét tiristor T, dang dén dong, i,,, = 1, (vi dién cam mach tai 1a L = © nén dong dién tai duge ndn thang, iy = 1,). Lay thdi diém cap xung diéu khién mé tiristor T, lam géc thdi gian dé tinh todn (Idy t, trén hinh 109 vé lam géc thai gian) t, - ty = t, lA thai gian cin thiét dé i,, gidm dén tri zero Van dung cae cong thtic (V.82) va (V.33): i, = Cw,U,, sinw,t 110 Cw,U.y)Sinw,t, = Ty qy ty =— . aresin( ——1_.) , 7 Can, Ue t do: 2 1 rong ds: yrs z 8 Se Theo (V.29): Uny = Uppers : 1 2 trong do: a So ade Ch 4 Ty Theo (V.40): Ugg = Uy + Cc. 1 trong do wt = ———_ cd, + L,) Bay gid thay sé ligu vao cdc biéu thie tren: | 108 10° 2 = .____ = 0,66.10", w, = 25820 radi [23 50 @0 10) ° oo 100.10° = 200 77 ag Vv 50 . 25820 10° 10° 0,05 10° i w= 7 : 0,4.10”, w = 20.000 rad/s 50 «50 4 50 Ug = 277,46.07 4.009 2 956,5 V. | 10° 10° : wk =———— = 2.10", w, = 44721,36 rad/s * "50 10 1 100.10° ty ~ ga721,36 “"°"" G0. 44721,96 . 256,5 t, = 22,36.10°.are.sin(0,17435) = 3,94s &. Thai gian dank cho T,, khoi phuc Iai tink dieu khién Thoi gian tiristor T, chiu dién 4p 4m, ky hiéu la t, cing la théi gian danh cho T, kh6i phye tinh diéu khién cia n6, duge xac dinh theo biéu thie (V.37): CU. t= : \y trong do Ug, = Ugg cosayty = 252,6 V 50.10%.252,6 De do) oummedinesten | ogg 100 BAI SO 51 Mot xe du lich 4 ché ngdi chay bang dién. Xe sit dung hé théng truyén dong H — D (thiét bi bam dién ap va dong co dién mét chiéu kich tit doc lap). Nguoén dién nudi dong co la mot bo accqui 150 V. Doi héi xe phai chay duge duong déc 10% véi tée dd 50 km/h. Cho biét. . Khéi lugng ctia xe khi day tai la m = 1500 kg. Hé s6 ma sat gitta banh xe va mat duong C, = 0,015. . Luc ma sat noi F, = 20% téng cac lye can. Hiéu suat ca dong co dién » = 85%. Luc can khong khi ti 1é thuan vi binh phugng cla téc do; hé sé ti Ie C, = 0,56 Nm*s?. Nang luong ctia bd acequi W,, = 35 kWh. a. Xde dinh cong suat dong co dién P,,. b. Tinh tc dé téi da ca xe khi chay trén dung bang Vi... c. Tinh quang duéng xe chay duge trén duéng bang L néu: - Chay vdi tée do toi da Vii - Chay vi tée do 80 km/h. Bai gidi Gian do lye tac dong nhu 6 hinh 57. a, Xée dinh cong sudt déng co dién . Lye do trong lyfe cia xe: F, = mgsina Lye ma sat gitta ede banh xe va mat dung: F, 1) = Cpm.g.cosa M2 Lye can cla khong khi: F, = C,v2 Luc ma xat ndi: F, = 0.2 (PF, + F, + F) Téng luc can phai khac phue: foe ee Be F, = 1,2.m.g.cosa[tga + c.v2 + Cp + m.g.cose © téc dé 50 km/h va tga = 0,1: F, = 2156 N. Hin 57 Cong suat dinh mie trén truc dong co: 50.10% P, = F,.V = 2156( ) = 29,95 kW. 3600 Cong suat dinh mie dong co tiéu thu: P, — 29,95 Pi, = = —— = 35,23 kW. 1 0,85 6. Khi xe chay tren duong bang: a = 0; F, = 0 F, = Cymg = 220,725 N Fy = C.Vinw = 0:56 Viva F, = 0,2 (F, + F) = 44,145 + 0,112V2.,, F, = F, + F, + F, = 265,45 + 0,672V2, t ‘max Tit quan hé P, = FV, khi V = Vig ta cd: max 265,45Vinge + 0672V3,,. = 29950 Hoac V3, + 395Vixy = 44568,45 max?= 114,300. km/h. c. Quang dang xe chay duge vdi tée dé t6i da Vix: Cong suat dong co tiéu thu P,,, = 35,23 kW 113 114 Thoi gian xe chay: W, 35 = =—— = 0,993 h Pon 35,23 Quang duéng xe chay duge: L = Viyet = 113,500 km: c’. Quang duong xe chay duoc vdi tée dé 80 kmigia. Cong suat can thiét trén truc déng co: 80.000 ,,, 80.000 P=F.Ve= [265,45 + 0,672 (Ses57 yy}. cen | 13,273 kW t 3600 ng sudit dong co tiéu thu: P 13,273 Pi, =— = = 15,615 kW 1 0,85 Thoi gian xe chay: Ww, 35 ee oa Pp, 15,615 Quang duéng xe chay duge: L = Vt = 80. 2,24 = 179,3 km. PHAN IV DIEU CHINH DIEN AP XOAY CHIEU (GRADATEUR) BAI SO 52 Trén so dé diéu chinh dién ap xoay chiéu mot pha, tai R thuan tré, hinh 58, thay vi hai tiristor dau song sons ngugc, 6 day ngudi ta dung mot triac. Cho u = V2Usinwt, U = 220 V, f = 50 Hz, R = 31 2 dién dién ap tai u, khi goe md « = 60° dién. a, Ve duiing cong bi b. Tim biéu thie tri higu-dung cia dién dp tai theo gée mé a, U, = flee) i ©. Xae dinh ge. khi Uy = 5-0. a. Tim biéu thite toan hoc cia dudng cong dién ap tai u, Bai gidi a, Dang dién ap tai u, duge vé trén hinh 59. b. Biéu thie tri hiéu dung cia dién ap tai Theo dinh nghia vé tri hiéu dung ta co thé viet: Hinh 58 Trong truéng hgp dang xét ta co wt Hinh 59 le 2 6 d 2 U, = /— so/BUsine.de = v. /— ¢ = - —. sine) | * Ne x 2 4 a 2n — 2a + sin2a U, = U\/ —————_ () Qn c. Xée dinh a khi U, = U/2 Thé U, = U/2 vao biéu thie (1), qua vai phép bién déi ta nhan duge quan hé sau: 2a — sinda = 2n/2, (2) Day 14 mot phuong trinh siéu viét, khong gidi bang phuong phap dai s6 dude. Co thé gidi bang phuong phap "mo mdm": « = 1,987 rad = 113°84; hoac bang phuong phap dé thi. Dat —— = Uf 1a tri tuong déi cla dién dp tai. Van dung (1) lap bang so liéu sau day roi vé duéng cong Uf («) trén hinh 60. o x19 216 21/6 31/6 45/6 57/6 a 1 og95 | o985 | ogs7 | o7o7 | 0442 0,69 ° xac dinh gan dung duge goc « = 0,5 thi a = 1,955 rad hoac 112° dién: 6 Hinh 60 d. Biéu thie toan hoc ctia dién 4p tai. Dién dp tai u, la mét sng hinh sin gidn doan, cd chu ky 2L = 2n Biéu thie ton hoc ctia né cd dang: ae Py) 2x0 nx £(@) ao + aj.cos L + a).cos —— + ... + ap.cos ——~ + + x0 _ 2x6 na b,sin— + b,sin—— + ... + bysin —— +. L L L la mot chuéi Fpurier; a, va b, 1 cdc hé 6: ae ele ai. nao J £(0).cos cy dé,n= 0,1, 2, 3... 17 12 nx6 by = S £0).sin dé, n = 1, 2, Quan sat dudng cong u,(4) ta cd hai nhan xét sau: Trong mét chu ky, u,(#) cing véi truc hoanh tao ra hai manh dién tich, manh dién tich trong ntta chu ky duong bang manh dién tich trong nita chu ky am, do dé a, = 0. {16 + 1) = = (4), do dé khong ed séng diéu hoa bac chan. Nhitng cong thtic can st dung khi xc dinh cdc hé sé Fourier: : Lo inx.cosxdx = a sin“x : x 1 feinexdx =— — — sindx 2 4 1 : Jsinx.cosmxdx =— —— (cosmx.cosx + msinmx. sinx) m* = sing] — m)x — sin(1 + m)x fsinx.sinmxdx,_ =—————_- — ——____ 21 - m) 20 + m) 1 sinc.sinf = 7 [cos(x — p) — cos(e + f)] cosee.cosp [costa — fp) + cosle.+ I Khi n = 1, ta co: 1 ee Au a, =~ U V2Usin#.costd? + f V2Usin#.cosd. ao] =- sin’a. ate uf J ; sin?od0 + 7 “sin*oad] au [z-« + sinde] nt Fa Khi n = 3, ta co: v2u : ay = [ f sin@.cos80.d0 + ; ay cosspdo] 1 “ ate cos4a + 4 v2u , 7 on by = — [f siné.sin36dé + f sind.sin36. ao] a le ate vau 1 1 = [ — —. sinda +— sind] 2 4 x Néu ding 6 n = 3 ta co thé viét: u, = a,.coswt + a,cos8ut + bjsinwt + bysin3wt. BAI SO 53 Nguoi ta ding ba triac lam bo diéu chinh dién 4p xoay chiéu ba pha dé diéu khién mot tai ba pha thuan tré. Gia thiét téng cong sudt la 15 kW Cho biét tri hiéu dung cia dién ap day cia ngudn dién xoay chiéu la 415 V Hay xac dinh: a. Trj higu dung cia dong dién chay trong méi triac. b. Tri hiéu dung ctia dong dién chay trong méi tiristor néu thay mdi triac bang mét cap tiristor ddu song song ngudc. Bai gidi a. Tri hiéu dung cua dong dién day cing la tri higu dung cia dong dién chay trong méi triac duge tinh theo céng thite: Téng cong suat = V3UI l= a = 20,87 A. V3.415 b. Tri hiéu dung cia dong chay trong mdi tiristor. Tri hiéu dung cla dong dién mét pha tai duge xac dinh theo dinh nghia: 17 v2U; |. U, [2x — 2a + sina I= — f ( —. sin6)4e = qa R R Qa Méi tiristor chi dAn dong trong nita chu ky nén tri hi¢u dung ctia dong dién chay trong mdi tiristor duge xac dinh theo dinh nghia: i you; 5 Ip . siné)-d@ =—— R v2 cof! Trong trugng hop dang xét: 9 20,87 tps = 1475 A BAI SO 54 Thiét bi diéu chinh dién 4p xoay chiéu mét pha, hinh 61, lam viéc véi tai thuan cam. Cho tri hiéu dung cia dién ap nguon U = 220 V; f = 50 Hz; L = 1 mH; a = 60", 90°, 120° a. Vé cac dudng cong biéu dién dién dp tai u,, dong dién tai i, va dién 4p trén tiristor uy. b. Tinh tri trung binh va tri hiéu dung cia dong dién tai va cla dong tiristor. Bai gidi a. Biéu thitc gidi tich cia dong dién tdi déi vdi gdc ma a néi chung. Khi T, mé, ta cd phuong trinh vi phan: di. c= v2U.sinwt = V2.U sind v2.U va nghiém la J singda + © o Biét rang khi @ = a@ thi i, = 0. Vay hang sé tich phan: cosa wo v2U wL Va goc tat cia dong dién tai i, la A = cos(2m — a), vi khi @ = A thi cosh = cosa, i, = 0. i, (cosa — cos6). Cac dutng biéu dién u,, i, (dung nét lién) vasuy (dudng nét duit) dugc trinh bay trén hinh 61, ting véi cdc géc a da cho. ~ b. Tinh tri trung binh va tri hiéu dung cua cde dong dién. 120 o—_—_—_+4 ~ fe u Uy L oe e y =) a fe a / ie Ud / ) L ~ o [2x o i — / / | / = 30° 4 Wad fe Qo er o aN & = 120° f ‘ a e Z a Hinh 64 121 - Khi « = 60°. Tri trung binh ca dong dién tai cing 1a tri trung binh ctia dong tiristor 1 e. v20 In = Br Fp (rosa — cost.da v2U = —— [1 - a).cosa + sina] awk v2.220 = ———--—._ [2,09 . 0,5 + 0,866] = 603 A. 0.314 . 3,14 Tri hiéu dung Te a 7 aa [ (cose — cos6)]}?.d¢ ia dong dién tai cing 1a tri hiéu dung cua dong tiristor 0 a ee = Tgp Wr = 1 + Boose) + Bsine.cose] = 833 A. - Khi « = 90". Truong hop nay, tri trung binh cia dong dién tai bang 0. Tri hiéu dung cia dong tai: U 220 I= — = 700A oL 14 Tri trons ah cia dong chay trong tiristor: 17 v21 _ 2.700 Ty J v2.1sing.d@ =—- =—-—— = 315A a n 3,14 Tri higu du) da dong « Ay trong tiristor: 700 =e = 195 AL v2 - Khi @ = 120", Trung hgp nay, tri trung binh ctia dong tai bang khong Tri trung binh ctia dong tiristor: I a ( 34) = —— (cose - cos pe ree a v2U = ~ (ur — @).cose + sina] i awl 122 Tri hiéu dung cua dong tai: 1 2u, I Jt S ai {(cose — cos6)]2.d0 wo ee vu / = ik @L + 2cos’a) + Bsina.cosa] wh a - 1 bees (1,046.1,5 - 1,3] = 290 A 0,314 3,14 Tri higu dung ciia dong tiristor: I cae 205 A. oe BAI SO 55 ‘Thiét bi diéu chinh dién Ap xoay chidu mot pha, lam viée véi mach tai gom dién cam L néi tiép voi dién trd R, xem hinh 62 Cho tri hiéu dung eta dién ap nguén la U = 110 V; f = 50 Hz; R = 42; L = 9,55 mH; @ = 90". a. Vé dudng cong biéu dién dong dién tai i, va dién dp tai u,. b. Tinh tri hiéu dung eta dién Ap tai ¢. Tinh cong suat trén tai Bai gidi a. Khi tiristor T, m6, ta cd phuong trinh vi phan sau: di, : L— + Ri, = V2U.sinut dt va nghiém 1a v2U i. [sin@ - y) — sinle — p).e@ — Ons] VRE + : t x trong dé @ = wt, X = ol, tgp = = 0,75, do dé p = 36°87 va cosp = 0,8: 123 a) Minh 62 Goe tat ctta dong tai la A duge xde dinh bang cach thé @ = A va dat i 0. Bay gid co quan hé; sind — y) = sinla — y).e ~ Ofer Quan hé nay duoc biéu dién bang toan dé trinh bay trén hinh 63 270° a [ 0s P=0 | az} 24 260 el] —t f \ eee Y 08 tp : + 210 09 aaa { ZEEE oS eee cial + | 10 160 Li 4 Io o 30 60 30 120 150 780° Hinh 63 124 Trong trudng hop bai todn dang xét, véi cosp = 0,8 va géc a = 90" thi géc tat dong la A = 21425. Dudng cong biéu dién dong tai i, duge trinh bay trén hinh 62. b. Tri higu dung cia dién Ap tai: Tne = a v — f (V2Usine)2a9 = U ma i a ar a 2a (213 - 90) 2 sin426" ee = oy ST 7 SED = 110.V0,538 = 80,7 V a 180 2. 3,14 c. Tinh cong suat. Néu chuyén géc toa dd sang O’ (cach géc O mot géc a = ) ta ed: w = v2Usin(@ + a) = V2U.cos# = U,,.cosé iv 2 [sin(@ ) in (« Hiteey = Gra 7) = 0 = Fee [sin @ — 9) — sinle — p)e ? = I,cosp’sind +1,,siny’.cosd — Tsing’. va = @ = 214°25 — 90° = 124°25 = 2,1674 rad 1s ie P = — f wi’dd =— [f A,cos*ade + Hs a) i a J A,sin@.coséde — f Aje"”.cos#.d6}, trong do —-U,, = V2U = V2.110 = 155,56 V U 155,56 sey, = = 311A ice yp =a — gp = 90" — 36°87 = 53°13 sing’ = 0,8; cosp’ = 0,6 1 as-—= — 1,333 tgp Udy sing’ = 8872 Ul -cosp? = 2904 A, = Uy),,sing’ = 3872 1 P =-— [329623 + 993,66 — 1980,4] = 735,5 W. n BAI SO 56 Thict bi dieu chinh, di¢n ap xoay chiéu mot pha lam viée véi tai gom di¢n chm L néi tiép vdi ste dién dong e,, xem hinh 64. Tan s6 cia e, bang tan sO ctia dién ap ngudn xoay chidu u, va e, cham sau u mét géc f = 30°. Cho U = 190 V, E, = 76 V, L = 10 mH, « = 90°. a, Vé cie duing cong biéu dién dong tai, i, va dién ap tai u,, b. Tinh tri hieu dung ciia dong tai 1, va tri trung binh cia dong tiristor Bai gidi Dd thi vécto, hinh 64b, cho phép xéc dinh tri hiéu dung cia dién ap trén dién cam 1a U, va ge p (gée cham sau ciia i, déi vai u) U, = VOe + BE 866 = 129,86 V. 76 ee 02906 U; 129,86 y = 17 va gp = 90° ~ 17" = 73" a. Biéu thite giai tich chia dong tai, i, Khi T, mé ta co phuong trinh vi phan sau: i = oL— = wy = v2-U, sine + y) da v2.U, ; sind + y).do + C wo cosi# + y) + C Biét rang, khi @ = @ thi i, = 0. Vay: v2, leosle + 7). wL Cudi cing ta ed: - cos + y) ], dy 126 Gee tat ctia dong i, 1a A duge xdc dinh bang cach thé @ = 1 va cho ae = 0. Bay gid ta cd quan hé sau: cos + y) = cos(a + y) hoae A+ty=2-(@+y) A = 2n - @ — 2y = 360° — 90° — 34° = 236°. Tri trung binh cua dong tiristor: I Be 0 de =— . +y)- y Toe! en [cos ae + y) - cos + | 236 — 90 k= 44134 — 0,2923.( —__— )x - sind” | mo 180 Wo = L805 = 9.3182 (—0,7444 + 1,9122) = 10,87 A. Hinh 64 Biéu thie (1) chi ding trong khoang 90° < @ < A = 236°. Cho @ bién 236° ta nhén duge tri sé cha i,, ghi trong bang thien trong khoang 90° 127 duéi day: 4 90° 140° 138° 62° 186° 210° 234° i A 0 2127 35,91 4138 36,74 22,79 194 Duong cong biéu dién i, duge trinh bay trén hinh 64c. b. Tinh tri hiéu dung 1, va tri trung binh I: trong dé i2 wo — 2cos(a + y).cosi? + | v2.U, 1 i. oe ry: 2 a Zh [cos%e + yp) J dO + J cos*@ + y).d(O + y). . - 2eosle + y) f cosé + y).d(6 + | trong do @ = «@ + y = 90° +17 = 107 = 1,865 rad. R= A + 7 = 236° + 17° = 253" = 4,4134 rad. ; 20, ., 1 (236 - 90) @ singe’ 44134 R=-(—t YS [9.0855 an + (+ ) + ol = 2 4 — isoss aan + 0.5847 sin?’ | Lx605 2 = 1089,[0,2177 + 1,5534 — 1,118) 1, = 26,67 A. BAI SO 57 Thiet jeu chinh dién ap xoay chiéu mo pha lAm viéc véi nguén dién uw = V3.220.sinet va voi mach tai gom dién tré R = 2Q néi tiép voi site phan dién dong e, = V2.182.sinwt + 30°), (cing tan sé nhung vugt truée u mot gée 6 = 30") 128 Cho gee mé tiristor a = 90°, xem hinh 65a. a. Vé cée duéng cong biéu dién dign dp tai u, va dong tai i, b. Tinh tri higu dung cia dong tai I, va tri trung binh cia dong tiristo, I). c. Tinh tri cyc dai cla dién 4p ngugc dat trén tiristor Vin Bai gidi Truéc hét, ta vé dd thi vécto dién ap ngudn u va site phan dién dong e,, xem hinh 65b - Tri higu dung cia dién dp trén dign tré tai la Uy duoc xac dinh thong qua dé thi vécto. U, = VU? +82 -2UE,,coss = v220?+132? — 2. 220 . 182 . 0,866 =124,6 V. - Xde dinh goe g Thong qua do thi vécts, cd thé viét cdc quan hé sau: AB = E,sinf; AB = Ux-sing. Vay: EB, i392 1 sinp =——".. sinB = .— = 0,53, Up 1246 ° 2 dodé: yp = 32". a. Vé u,. Khi i, # 0 thi u, = u; Khi i, = 0 thi u, = e, Thong qua hinh 65b, nhan thay: + trong khong O, < 6 < O,: T, bi khda vi dign thé catot e, lén hon dign thé anot u va T, chia mé vi chua cd xung diu khién. Do dé i, = 0 va u, = e,, W ° - trong khoang O, < @ < Oj: T, bi khoa ma T, cha mé nén i, va u. =e. Duong cong biéu dién dién ap tai u, duge vé bang dudng nét lien trén hinh 65b. Biéu thitc giai tich cla dién 4p ug. uz, = Ri, = V2.U,sinwt - ¢), trong dé Uy’ = 124,6 V va p = 32° Dong tai i, tring pha véi up: i Ty sin(wt — 32°) = 88sin(wt — 32°), 129 nhung trong cac khoang 0,0, va 0,0, thi i, = 0. Duong cong i, duge trinh bay trén hinh 65c. Hinh 65, 30 b. Tinh I, 1, Néu chuyén géc toa dO song 0’ cach O bang géc y I, Sinwt va gdc « tré thanh a? 32° thi i, = a — p = 90" — 32° = 58° Bay gid I / ta ee es (ae @ sina’ dy gio I = v — . = — | Ps oan aa ee 4 [1 58 0,898 = 8a.v — (1 - —_) + = 56,4 A. 2 180 12,56 ie i Ty =<— J I,sind.d9 = (cosa? — cost) = Qn 8 = —— (0,53 + 1) = 214A. 6,28 c. Tinh Us, Tiristor T,, T, chi chiu dién 4p nguge trong cac khoang 0,0, va 0,0, tuong ung: Uim = Upm = V2-124,6.sine’ = 149,43 V. BAI SO 58 Cho so dé diéu cinh dién ap xoay chiéu ba pha, gém ba cap tiristor dau song song ngudc, xem hinh 66a. Tai thuan trd. a. Vé dang dién ap tai pha a la u,. b. Xac dinh biéu thitc cua cong sudt tai ba pha. c. Vé duéng cong biéu dién cong suat tai ba pha bién thién theo goc mé a, P = f(a) cho trudng hgp tri hiéu dung cia dién pha ngudn la U = 220 V va R = 10 Q. Hinh sea 131 oe hung dia it, + 1 it co 6 6 td i Cee | t = 7 ee a et, 61 Le 42 tas Khodng dir 23 reac cua tung tiristor a4 as as 58 ne oe sh ple Ble bl Bs 5) cae tiristor Pete eet bs 6} 3 bls 5) sag thor dah aig $6 VEL 2; 2]4l4 i ily (sla ial la lel « (a) ak Cae firistor déing thd dar dan 24, og oe is Hinh @8b, ¢, 4, 6 132 Bai gidi Nguyén téc vé dién ap mot pha tai, vi dy vé u,.. 1. Cée tiristor duge diéu khién theo thi ty 1, 2, 3, 4, 5, 6, 1, ... 2. Khi cap tin higu di@u khién mé tiristor T, thi dong thai cp tin hiéu digu khién mé tiristor T,,. 3. Gée mé « duge tinh tit giao diém gitta true hoanh va dién 4p pha ngudn lién quan véi tiristor dang xét. 4, Khi ba tiristor 6 ba pha cing mé cho dong dién chay qua thi dién Ap pha tai bang dien 4p pha tuong ting cia ngudn, 5. Khi chi co hai tiristor 6 hai pha mé cho dng dién chay qua thi dién 1 4p pha tai dang xét bang nia dien ap gia hai pha lién quan, u,. = 5u,, hose a a = 5 Gia thiét dién ap ngudn 3 pha déi xing: u, tu, + u, = 0. u, = v2Usinwt uj, = V2Usin(wt — 27/3) u, = VBUsin(wt — 42/3) Uy, =U, — Uy, = VoUsin@wt + 7/6) uy. =U, ~ u, = VUsin(wt — 2/6). 1 1 Truéc hét vé cdc dudng cong: u,, Uy, Uo | Ugh | a,. Xét truong hop « = 45°, xem hinh 666 Gia thiét T, va T, dang din dong, dong dién chay trong T, va T, 1a A + 1 : ATi ee ti mo — u), wD Dong dién i,, xudt hién tit khi moi T, va ton tai, vé nguyén tac, ching mag 50 6 Nhung khi T, va T, dang dan dong, néu ta mdi T,, do u, > u, sé xuat hién thém do mot dong dién nita la i,, chay tit pha b qua T,, qua tai va T, vé nguon pha a: 133 i a 42) Luc nay dong dién chay trong T, la: : : : i 3u, Oe _—™—_—™—————— Tiristor T, sé khda lai khi i,, = 0, tte IA khi u, = 0. Suy ra: T, va T, sé khéa lai khi u, T, va T, sé khéa lai khi u, = 0 0. Dudng cong biéu dién dién dp tai pha a la u,, trong nita chu ky gom 5 doan duce trinh bay trén hinh 66b. Co lic ba tiristor din dong, co luc chi cé hai tiristor dan dong. Khi a = 60" thi u,. chi con gdm 2 doan trong nifa chu ky. 6. Biéu thitc cia cong sudt tdi ba pha khi 0 < a < 60° 302, = 3PR=—, R trong do U, la tri higu dung cia dién 4p tai pha a. Theo dinh nghia vé tri hiéu dung: fe 2a U2 = = S(u,)?.d0 Trong truéng hop dang xét ta cd: 1 as a tnd v6 2a/3 U2 =-[ J (V2Usine)2a0 . J 7 Usino)*de + d C, y2Usin6)*a0 + x 4 nil te 6 7 s( — Usine)’do + f (v2Usin6)*d6] 2 22/3 +a ald Ba 3 = U%~1 — — + — sin2a) Qn” An 2 Be 3 ! P= ae fe ay sin2a), (4) R 2a 4a a,. Xét truang hop a = 75°, xem hinh 66d. 134 Gia thiét T, va T, dang din dong, u, T, va T, la: 1 gUaw dong dién chay trong in) = ire = ine = 5G, — Up) 2R Nhung khi T, va T, dang din dong, néu ta cp xung md T,, ta od: in = Ge a - 4d 2R Do d6 ip, = iq, - ity = (ue — uy) < 0 2R Tiristor T,, bi khda lai, tigp theo la T, va T, dan dong, 1 Altera ac Khi T, va T, dang dan dong, néu mdi T; ta cd: 1 ips, = Re — u,), vi'uy > uy. s : : 3u, Bay gi iy = ity, — tps “RR Vi hic nay u, < 0 nén T, bi khéa lai, T, va T, dén dong, khong lien quan dén tai pha a, u,, = Suy ra: Khi méi T, thi T, bi khoa lai, Khi mdi T, thi T, bj khoa lai, Khi mdi T, thi T, bi khéa lai, Khi mdi T, thi T, bi khoa lai, Khi mdi T, thi T, bi khda lai, Khi mdi T, thi T, bi khoa lai. Duong cong biéu dién u,, khi « = 75°, trong nita chu ky gdm hai doan lign nhau. Lic nao cing chi cd hai tiristor din dong: T, va T,; T, va Ts T, va Ty Ty va Ts. Khi a >90", trong nia chu ky, u, gdm hai doan khong li8n nhau. b). Biéu thitc cong sudt tdi ba pha khi 60° < a < 90° Q ea VE U2 =— [sf (—Usine)*.a9 ] : a Lalora 2 195 1 8 3v3 U2 = U% —+— . sin2a + — .cos2a) : 2 bs 8x Sue 1 6 3v3 = —(— + —. sinda + .cos2a), 6) Ro 2 a 8x a, . Xét truong hop « = 105°, xem hinh 66d. T, va T, ddn dong cho dén khi u,, = 0. 0 Dung cong biéu dién uy khi a = 105°, trong nia chu ky gom hai doan khong lién tuc. Khi a = 150° thi u,. = 0 6,. Biéu thite cong sudt tdi ba pha khi 90S a = 150° T, va T, dan dong cho dén khi u,, 2.2 veu. 5 8a BVBcos2a + Ssin2a us ie .sind)*do = U{— -— + ) OR aloe 2 4 Qn 8x 3sU2 5 Ba BV3.cos2a + Ssin2a P=—.(— ~— +——____—__ ), (6) c. Cong sudt tdi ba pha, P = fia) Trung hop U = 220 V, R = 10 Q, cong sudt tai duge ghi trong bang duéi day va biéu dién trén hinh 67. Pt iw 15 15 30 45 60 75 $0 15 120 5 0) Xe Hinn 67 136 Gradateur digu khién hoan toan, tal ba pha thuan tra U= 2200, R= 102 je, rad} 0 m/2 | 2a/t2 | 3x/12 | 47/12 Sa N2 Gx/l2 [7x2 | Bx/12 | 9a/2 | Wx/12 au? 5 Be Céng | 3u? Be Bsind | BU? 1 Ysinze 3v3eosze} R 4 = 2a thic | —= (I~ — + ae + x a R ls 4n eve 8x 87 3V3cos2x + 3sin2rc = ee 87 PkW} 1452 | 14.44 | 1389 | 1254 | 1026 726 426 | 198 | 062 | 008 | 0 BAI SO 59 Cho so dé diéu chinh dien ap xoay chiéu ba pha ban diéu khién, gom ba cap tiristor — didt dau song song ngugc. Tai thuan tré R, xem hinh 68a. a. Vé dang dién 4p tai pha a 1a u,. b. Xac dinh biéu thie cia cong sudt tai ba pha. c. Vé dutng cong biéu dién cong suat tai ba pha bién thién theo goc mé a, P = fic) cho trugng hop tri hiéu dung cia dién 4p pha ngudn la U = 220 V va R = 10. Bai gidi Cée tiristor duge diéu khién mé theo trinh tu 1, 3, 5, 1, 3, 5. Dé vé dién ip mét pha tai, tham khdo nguyén tac, 3, 4, 5 di néu trong bai tap sé 58. a,. Xét trang hop a = 45°, xem hinh 68b. Gia thiet T, va D, dang dan dartg: ise yg (Ue 7 Khi moi T,: T,, Ts D, dn dong: u,. = u, AG con (a, — u,) Dang dign chay trong T, 1a : Buy OR irae bee Als, 137 =n Hinh 68 138 Vay khi u. < 0 thi is = 0, T, bi khoa lai va D, bat dau dan dong, ta cé té hgp T,, D,, D, din dong: a iw = 5m Os — Uy : 1 in = yg Ma ~ 89 = oR te 7 3u, inn = fig + bn = — SS De 16 126 aR Vay khi u,, 2 0 thi ip, = 0, T, bi khéa lai, chi con T, va D, dan dang: 1 Ye = tac Khi T, va D, dang din dong: iy = gg Ma ~ Ye Néu moi T,: T,, D, va T, dan dong: u, = u, a : 1 inn op Uw — Dong dién chay trong T, 1a: . . , __34a a ee) ea Vay khi u, < 0 thi i;, = 0, T, bi khda lai va D, bét dau din dong, ta e6 té hop D;, Ty, Dy din dong: u, = u 1 ig => (uy, - ud : 1 im “pp (uy - u,) fla =z Wa — Yd Bue Oe eg Mae tM ee ol 139 Vay khi u, = 0 thi iy, = 0, D, bi khda lai, chi con T, va D, dan dong: uy = BM Co thé rut ra quy luat sau: Khi mét tiristor va mot diét 6 hai pha khdc nhau dang dan dong, néu méi tiristor 6 pha tht ba thi dién 4p pha tai bang dién Ap pha ngudn cho dén khi dit bi phan cue nguge. Dudng cong biéu dién u,. gm 5 doan lién nhau trong mét chu ky. Khi a >90", dugng cong u,. khong con la dudng cong lién tuc nita b,. Bidu thie cia cong sudt tdi ba pha khi 0 < @ < 90° oa ata . an/3 U2, =— [J J (V2U.sine)2d0 + JC. Using)*do + f(v2U.sine)"de + or Dade Baie VG + J ( — Usingyde + ju. sind)? 6] ay? Anidea 38a 3sin2a = UL - — + = 4a 8x Cong suat tai ba pha: BU; BU? | Ba Bsin2a R R an a a,. Xét truang hop « = 105°, xem hinh 68¢. Khi mai T,: T,, D,, D, dan dong: u, = u ae 1 iy =p ia — Up) aR iy =< (uy - uD ha gy Os in = GR We ~ uy) Dang dién chay trong D, Ia: . . : 2uy, : ipo = tio + ln = — GR Vay khi uj, 2 0 thi i,, = 0, D, bi khda lai, chi con T, va D, dan dong 140 va u, u,, cho dén khi u,, = 0. eceeg unc Khi mdi T,: Ty, D,, D, dan dong: u,. = u bo Bon an a to) i = yg (tn Wo : L iy yg Ma - 90) Dong dién chay trong D, 1a: ip2 = ikg + iy = - = 2k Vay khi u, = 0 thi i,, = 0 va D, bj khda lai, chi con T, va D, din dong i vA uy = gt cho dén khiu, = 0. . Khi mai T;: T,; D,, Dy din dong: is, === (u. — u,) % = 3R n is = Gq (te — tw ing =—— (uy, - u,) i Sp Ub i Dong dién chay trong D, la: . . . 38u, UDA ced A ae Sone. Khi u, = 0 thi ip, = 0, Dy bi khoa lai, chi con T, va D, ddn dong, khong lién quan dén tai pha a, u,. = 0. Dung cong biéu dién u,. gom 5 doan khong lién tue trong mot chu ky. Khi « = 120° thi u,. chi cdn lai 2 doan trong mét chu ky. de van by. Biéu tite cia cong sudt tdi ba pha khi 90° < a < 120° aa 1 V6 aD i = — [ J (V2Usin#)-do + fC — Usin)*dd + f (V2Usind)*de + J ax be a 2 2apaew 141 27 Vi Qn a + fl or Using)’a9 + f (v2Usiné)240 ini 4a/3eu 11 Te ee 2a Cong suat tai ba pha: 3u2 3t?_ 11 P= Se R R 8 a, Xét truong hop 3a Qa 135°, xem hinh 68d. PakW 5 15 30 45 60 75 30 105 120 135 150 165 180 OX? Hinh a9 ae Khi moi Ty: Ty) va Dz dn dong, uy = tye cho dén Khi tye = 0 1 Khi mdi Ty: T; va Dy dén dong, u,- uy cho dén khi u,, = 0 b,. Biéu thite cita cong sudt tdi ba pha khi 120° < « < 180° e 17 v6 U2 =— Js ( —.Usine)*.d0 1 tealy 2 t : a 3a: 3sin2a —- 8V3Bcos2a UR = U{— - — + - —— : 8 16 16x Cong suat tai 3 pha 142 7 BUR _ BU? (oe Sane | BV3cos2a R R 8 4n 16x 16x : Khi « = 180" khong thé mé duge cac tiristor, u,. = 0, P = 0. c. Cong sudt tdi ba pha, P = fla) Trung hop U = 220 V, R = 10 Q, cong suat tai duge ghi trong bang dudi day va biéu dién trén hinh 69. Gradateur bén didu khién, tdi be phe thuan tré U= 2200V,R= 02 fad o ait 2alt2 3/12 4a/t2 Salt2 6rN2 Tae Bx/12 Céng au? Be Bsindee sun Be thie P= — ) eee ey R 4a 87 fie. | 3, PkW 14,52 448 42 1353 12,39 10,85 907 726 544 «, fad 9al2 100/12 Ta /12 a Bsin2« - 3V3c0s2e Céng thuc es Pe 16x PkW 367 213 098 o BAI SO 60 Cho so dé thiét bi diéu chinh dién 4p xoay chiéu (gradateur), ba pha, hinh 70. Tai ba pha d6i xting, thuan cam, dau theo kiéu Y. Dién ap pha U = 220 V, f = 50 Hz, L = 5 mH, a = 120° a. Vé dutng cong biéu dién dong dién pha A, ig. b. Tinh tri trung binh cla dong dién chay trong tiristor T,, ly, Bai gidi Goe « = “ tinh tir giao diém cia dién ap pha dang xét va truc hoanh. Trinh ty cap xung diéu khién: 1, 2, 8, 4, 5, 6, xung no cach xung kia 143 af a & Hinh 70 mét goe bang 7/3. . Trong khoang O,, O): T, va T,, dat duéi dién 4p u,),, din dong . Trong khoang 0,0,: T, va T,, dat duéi dien ap u,,, dan dong. Trong khoing 0,0,: T, va Ty, dat dudi dién ap ug,, dan dong. . Trong khong OO,: T, va T,, dat dudi dién ap u,.,, ddn dong. . Méi tiristor dan dong trong 2z/3. a. Biéu thite ctia in. ig = ip, ~ dea Xae dinh iy, ‘Trong khoang a < @ < 1, cac tiristor T, va T,, dat dudi dién dp uy, mé cho dong chay qua, ta co phuong trinh sau: d : ax! 2 v6 Usinie + 7/6) dé VS. 1 = v6.U( — sing +— cos#) 2 2 v6.U v3 1 t inp = > J — -sind.d6 + J —cos0.d6) + C 2x 2 2 v6U x : ip) = ao cos(6 oe y+ C. 144 Khi @ = « = 2n/3 thi i,, = 0, do do: 6U -v6U v3 — cosiz/6 = — 2x 2X ed [ou 4 a oot ge, (ta) Trong khoang x < 6 < 4n/3, cac tiristor T, va T,, dat dudi die¢n ap U,c» mé cho dong chay qua, ta cd phuong trinh sau: diy, = ox" = véusin@ — ) do 6 nghiém cilia no 1a: : v6U v3 ic a (1b) ip, =—— [ - — — costo - — ox [ 2 6 ] Xac dinh i,, Trong khoang 51/3 < @ < 2n, céc tiristor T, va T, dat dudi dién ap Ug, = Yay, md cho dong chay qua, ta cd phvong trinh: diy, . x— = - veUsine + 2 ao i . v6U v3 a iw = [ -—— + cos(@ +) ] (2a) 2X 2 6 ‘Trong khoang 0 < @ < < 2/3, céc tiristor Ts va T, dat duéi dién 4p uc, = -u,,, mé cho dong chay qua, ta ed phuong trinh: ox “4 2 — veusine - 2) de 6 veu vB n ina =e EH Zt 2088 + ] (2b) Trong cac biéu thie trén: v6U V6.220 — sas = «21772, 62 A. x 2. 314 . 5.10 Dang dién pha A, i, = iy, — ipg duge m6 ta bang cdc biéu thie (1a), (1b), (2a), (2b). Dutng cong biéu dién i, dugc trink bay trén hinh 71. Két qua tinh toan ghi trong bang sau. 145 qt 2a/s Hinh 71 AG | - ing = — Thea — 4 + cos(# — 30°} ig = 17162 [- 4 = cosi# + 30)) 4 0 6 30 45 so | wo | ws | 150 | 165 180 ip o | 114 | -23 | -714| 0 o fmm | 2s | me | oo | v3 v3 ig, = TV62l_— “> - cose ~ 30°) wing = — T7162 [- > + cos(# + 30)] L 4 wo | 15 | 20 | 225 | 240 | 300 | 35 | 330 | 345 | 360 | i o | wa | 23 | wa} 0 Ce | al Oo . 6. Tinh tri trung binh Ip, iy) = 171,62[ - “F - cos + 80],a <0 <2 1? a a x Ly = J iy a0 [ — f Ado — f Acostie+ f B.sinoao ], a is ni 24/3 2a trong do: A = 1486272 B= 85,81 ry = (-49,5424 + 40,992 + 13,664) = 5,1 A. BAI SO 61 Cho so dé thiét bj diéu chinh dign ap xoay chiéu (gradateur) ba pha Tai trd cam, dau theo kiéu "A", xem hinh 72 Dién ap pha U = 240 V, f = 50 Hz, R = 27 Q, L = 0,09 H, « = 90" Hay ve duimg cong biéu dién dong dién pha a, i, trong nita chu ky dau cia no Bai yidi Gee diy khién « duge tinh tit giao diém cla dién dp pha dang xét vdi truc hoanh Cac tiristor duge diéu khién mé theo trinh ty 1, 2, 3, 4, 5, 6. Dién ap pha va dién ap day ca ngudn dién xoay chiéu duge vé trén 147 hinh 73. Trong khoAng 0,0, cae tiristor T, va T), dat duéi dan & of & dien Ap yy dong. Trong khodng 0,0, cac tiristor T, va T,, dat dudi dién Ap uy, dan ne? long. Trong khoang 0,0, cde tiristor T, va T,, dat dudi dién ap u,, dan dong. Trong khoang 0,02, Ty mé cho dong chay qua, ta cd phuong trinh: va Ty, Hinh 72 di, . L = + Rigy = V6.U.sin@ + 7/6) it. Néu chuyén géc toa dé sang O, (cach O mét gée diing bang a = 2/2), ta cd: véu 7 sin(@ + 2n/3), aw a] Van dung cac quan hé ham anh — ham géc sau: il pt+b p-siny + weosy —— sinfot + y) pot 148 1 b (et +— sinwt — coswt) (p + bp? + w) be + w? ” P os ae —__ > es 3(—be'+beoswt — wsinwt) (p + b\(p* + w) b? + w? Viét (1) dudi dang to4n ti Laplace: A V6.U psiny + weosy pl(p) — iy,(o) + bi(p) = a pee ae V6U psiny + w.cosy ‘i igy(o) Ip) =———_—__-——- —— PT @ + bp +02) pth trong do: b == »X = wL = 314 . 0,09 = 28,26 Q x Z = VR? + xX? = 39,08 Q; tgp = 1,046 Qn 46°33 = 0,808 rad; y =— eee 3 = So 0,955 ee ee 7 7 x Qua it phép bién déi nhan duge: eu i a : iy = ine + yA) + sinly ~ wre] + iyy(O.0 (2) Trong giai doan dau nay i,,(0) = 0, ta cd: iy, = 15sin(@ + 1,285) - 14,4.0°-755°, (3) == = = ~ 7,5.sin(@ + 1,285) + 7,2.0055, (4) a ig 22,5sin(9 + 1,285) — 21,660.95, 6) = ig, = -22,5sin(@ + 1,285) + 21,6.00.9SS? b= The a Khi @ =+.—, cho xung md T, Bay gi: i(r/3) = 5,56 A i, (1/3) = -2,78 A Ye! 149 Hai s6 liéu nay sé la so kién cho giai doan tiép sau do. Giai doan 0,0”, (xem hinh 73): x Khi 6 = cho xung mé T,. Lite nay T,, T,, T, déu mé (T, chi khéa lai khi i,, = 0). Lay O, lam géc toa dé, ta cd: = v6U.sin@ + x) Ma Une = VoU.sin@ + ) = m u,, = V6U.sin(e a ae 5a = V6Usin(o ig ). Trong giai doan nay, biéu thie chung ciia cac dong dién pha cd dang nhu (2), chi khéc nhau é so kign va gée w (gée pha trong cdc biéu thite cia dién ap): i. 15[sinco +1 -¥) + sin(p — 7).0] + 556.2% = l5sin(@@ + 2,332) — 5,3%.955, v) Bn Bn igy = 15[sin(@ + —-p) + sin(y -— ).e* ]— 2,78 ie [sim gf) + sine de ] fe = 15sin(@ + 4,428) + 11,604.55" , (8) x ine = 15[sin(o a ~ 9) + sinlp —— 0 ]- 2,786 = 15.sin@ + 0,238) ~ 6,3266%.95% , (9) aii = 15.sin(@ + 0,238) ~— 15sin(@ + 2,332) — 1,026.6095%? 22,5sin(@ + 0,238) — 13.cos(@ + 0,238) — 1,026.e0-955¢, Dat 22,5 = A = VA? + B2.cosp 13 = B = VA? + Besing tg = 0,577; B = 0,524 rad; VA? + B? = 26. i, = 26 [cosssin + 0,238) — sinf.cos(@ + 0,238)] = 1,026,60.955? 26.sin(@ — 0,286) — 1,026.05, + (10) 0 khi @ = 0,3152 rad, hoae 18°068 ~ 18° i, = By 7 Nea = 15.sin(@ + 2,332) -— 15sin(@ + 4,428) — 16,9.6°. 150 Thuc hién phép bién déi nhu da lam dé co biéu thie (10), sé nhan duge: = 26sin(@ + 1,8) — 16,9.60%.959. dy Khi @ = 1 8° hoae 0,314 rad, (ki hiéu bang goc y), ta cd: iy) = 8,2 AS ig) = 6,4 A; igo) = 3,2 A. Ba s6 liéu nay sé la so kién cia giai doan tiép sau do. . Giai doan 07,0, (chi con T,. T, mé cho dong chay qua). Lay 0’, lam gc toa dd, ta cd: 30 60 90 120 150 180° Hinn 73 151 u,, = V6Usin(@ + 2 + y) u,. = V6Usin(@ + +7) i ba v6Usin(o > +” 1 =15fin cae +y - 9) + sinlp <= - vert - 64.0% = 15.sin(@ + 4,74) + 8,6.00°.5%, (12) ii ‘s = — 7,5.sin(@ + 4,74) — 4,3.2°955, (13) — i, =—22,58in@ + 4,74) — 12,9.60.959", a4) Két qua tinh toan duge ghi trong bang dudi day, Duong cong biéu dién i, trong nia chu ky dau (cho dén khi mé T,) dugc vé trén hinh 73 i, Biéu thc (5) Biéu thie (11) Biéu thie (14) } 0.5233] 0,785 | 1046 | 0,104 | 0,209 | 0,314 | 0,2616 }0.5233| 0.785 | 1046 vad) 0 | 026% gss | 835 | 927 | 97 | o74 | 51 | 34 | 937 | 597 ig A} 0 | se7 876 | 152 PHAN V BIEN TAN (ONDULEUR) BAI SO 62 Cho sg do bién tan (onduleur) mét pha, lam viée véi tai thuan cdm. Sa dd chi gom hai tiristor va hai didt dau song song ngugc vi tiristor, nhung nguon dién mot chiéu cd diém giita, xem hinh 74 E = 100 V; L = 50 mH; f = 50 Hz. a. Viét biéu thie giai tich cla dong tai i, biét rang: - khit = 0 thii = — 1, fo ~ khit = > thi = +1, b. Vé cae dutng biéu P fea dién cée dong dign: iy, in» ipy iy, va dong i). ec. Tinh tri trung binh cia dong dién tiristor, I; 4 ‘i va cia dong dién diot 1,,. Bai gidi . ; a. Biéu thic cia i Hinh 74 Khi cho xung mé T,, ta co phuong trinh: di L— =E dt L E va nghiém la ‘i aoc . Van dung so kién dau, xéc dinh dugc hang s6 tich phan: 153 Ca. ie it etn ise Van dung so kién thit hai, xéc dinh duge tri s6 cia I,,: BT 100 T= = 10A m™4L 200. 50.103 Biéu thitc cla dong tai i: E a i =—.- (t - —) = 2000t ~- 10 L 4 b, Cac duimg hiéu dién c4c ddng dién duge trinh bay trén hinh 75. u Hinh 75 154 c. Tinh Ty, Ip 172 i i Se 2 100 | sot 9250 “5080s fe Ti E Uy ly = Ip. = - a t - 7 = 1,25 A. BAI SO 63 Cho so dd bién tan mét pha lam viéc véi tai thuan cam, xem hinh 76a, @ day khong vé cae phan ti chuyén mach, bao dam: khi mé T, thi T, bi khéa lai va nguge lai; cing nh khi md T, thi T, bi khda lai va nguge lai. E = 10 V; L = 1 wi; f = 100 He a. Viét biéu thie gidi tich ca dong dién tai i biét ring: - khit = 0 thii = -I, - khi t = 1/2 thii = I, b. Vé cae duang cong biéu dién cdc dong dién: i, ins tpi tre ipa va iy c. Tinh tri trung binh cla dong tiristor, Ip, va cla dong didt Ip. Bai gidi a. Biéu thite cia i Khi T, va T, mé cho dong chay qua, ta co phuong trinh: va nghiém 1a tee Van dung so kién dau, xéc dinh duge hang s6 tich phan C =~I,y vay: sist In Van dung so kién thit hai, xc dinh duge tri sé cia I, : tak 10 eS oe 4 107.4 . 100 155 d) f) ) Hinh 76 g 156 Cuéi cing, biéu thite ca dong dién tai cd dang: ae T i= as (ae a ) b. Dong tai i c6 dang tuyén tinh, xem hinh 766, la dong dién cua mach tai mang tinh cam khang nén ta khong duge phép cat dot ngot. Cau diot dau song song ngude, D, + D, lam nhiém vu nay. Khi t = 0, tuy cho xung mo T, va T; nhung khong co hiéu qua vi i < O, D, va D, dan dong, lam ngan mach T, va T, a = ma néu van con xung diéu khién 4 tac dong vao T, va T, thi hai tiristor nay méi bat dau dan dong. c Tinh, Phai ch dén khi ij,,, = 0 tic lat 1 V2 E Iy =—— f idt — . tt - —)at TM L 2 1200 L 1 L = 10" [> | - ao! Bo 7 Gop] = 3128 4 2 liso ~ 400° 200° 400 1 4B T : Wy = qe ah pat = aie a. Méi diot va méi tiristor chi cho dong chay qua trong thdi gian T/4. Dong dien ngudn, i, = ip, + by — iy, — iyy e6 dang rang cua Cae duong cong biéu dién céc dong dién duge trinh bay tren hinh 76b = 76g. BAI SO 64 . Cho so dé bién tan mét pha. Mach tai gom dién cam L ni tiép véi dién tré R, xem hinh 77a, 6 day khong vé cdc phan tu chuyén mach, bao dam: khi mo T,.thi T, bj khda lai va ngugc lai; cing nhu khi md T, thi T, bi khoa lai ya nguge lai. E = 10 V; L = 1 mH; R = 0,4 Q; f = 100 Hz. a, Viet biéu thife gidi tich cita dong dién tai i, biét rang: + khit = 0 thii = -I, 157 b. Ve cdc dudng cong biéu dién cdc dong dién i, iy, ij). c. Tinh tri trung binh cia dong tiristor, I, va cia dong diét 1), Bai gidi a. Biéu thite cia i Khi cho xung mé T, va T, ta cd phuong trinh vi phan: di L + Ri = E, a) dt Viet (1) duéi dang toan tt Laplace: E plip) — i(0) + altp) =—— , Lp trong doa = 400; (0) = - 1, Ip) = a Lip + a)p pta va nghiém etia (1) la: a = ee ee (2) z : Van dung so kién thi hai, xac dinh duge: Bel enue LS ee ee er Vay i = 250 = eo — 19e = 25 - 44.04, (3) b. Vé cac duong cong biéu dién cae dong dién. Dé lam duge viée nay ta phai biét thai gian dan dong cia diot. Dist D, din dong tit khi t = 0 dén khit = t, i), = 0. Vay ta co: 0 = 25 - 44.0% = 400t, = In(0,5682) t, = 1,41 ms. 158 Dong dién i cd dang ham mu. Cac dudng cong biéu dién céc dong dién duge trinh bay trén binh 77b, c, d. 7 ie “ a 4 i t 1 4) : 4, 1 ' Lo] HE t Te ! t 2 | log i A ON oO 4 d) t Hinh 77 c. Tink I, Ty yt TI T/2 I, == f idt = 100(25 f dt — 44 f ef at) Te tu 4 T 2 4,504 = 2800-5 = t)) + 11(e? — e564) = 42 A 7 Ip = - 7 Ss idt = - 2500t, — 11e%", + 11 = 121 A. 159 BAI SO 65 Cho so do bién tan mot pha. Mach tai gdm dién cam L dau song song v6i dién tré R. xem hinh 78, trén hinh khong vé cdc phan ti chuyén mach. E = 10 V, L = 1 mH, f = 100 Hz. Cho biét: ~ Khit = 0, i, = -1,,, 7 ~ Khi t =>— , i), = Im a. Viét biéu thie ca ij b. Vé cac duéng biéu dién i, i, trong mot chu ky va tinh tri trung binh cia dong diot I,,, cia dong tiristor, 1, cho hai trugng hgp: R = 1 Q vaR = 04 2 Bai gidi . a. Dién ap dat trén mach tai la u, cd dang "hinh sin chit nhat", véi bien do + E, xem hinh 79a. Khi T, va 'T, mé cho dang chay qua, ta cd cae phitong trinh sau: E Coe ai fl dt E Do dé: i) =— t + © L Van dung so kién thit nhat, xac dinh duge hang sé tich phan: 7 q mm Van dung xo kién thit hai, xée dinh duge tri sé eta 1) .: [ee 5 A ore 4. 100.103 s = 1046 - 25 qa) 160 b. Trugng hop R = 1Q. Khi T,, T, dan dong, ta co: i= i, t+ ip E E le = 104t - 15, (2) Khi T,, T, dan dong: T i. Dubng hiéu dién i duge trinh bay trén hinh 79b Trong mot chu ky, khi i cé cing dau vai u thi nguon dién mot chidu cung cfip dién nang cho tai, dong dién chay qua cac tiristor, i, > 0; con khi chung nguge dau nhau thi mach tai tra nang ligng dién vé cho nguén, dong dien chay qua dist i, < 0 Duimg biéu dién i, duoc trinh bay tré1 hinh 79c. Thoi gian dan dong cia D, va D, trong mot chu ky la ty. Thay t = t,, va cho i = 0, (biéu thite (2)): 15 ao 1,5 ms. Thoi gian din dong cia T, va T, trong mot chu ky 1a ty: T oe (5 — 1,5)107 = 3,5 ms. Tri trung binh cua dong dist: th, > = 1,5tp) ] = 11254. 1 1 Ty sap fF dole ~ 15)ae =-— [A108 Tri trung binh ctia dong tiristor ae 1 10" We 1, =— f Gott - 15)dt = — [ — (—- th) - 15t;] ia To 1 = ro a 1,125.10% - 5,25.10%) = 6,125 A. . Trugng hyp R = 0,4 Q Khi T, va T, din dong, ta cs: 161 E E aoe i=—~.t-Iyt— yt L R ze = 104 - 25 + 25 = 104. | Khi T, va T, dan dong, ta _ 6: L i= -10' - Ty2) $ I eae Cac duang biéu dién i, i, % Ie % duge trinh bay trén hinh 79d, @ ty = Ova ty = T/2 . Hinh 78 Vay I, = 0 va: ve 2 + ly =-- f 10%dt = 10° — = 12,5 A. Te 8 we. 7 a) o aoe baaieseana cease ten te tle °) Hinh 79 162 AD & ~Y wi te BAI SO 66 So do bién tan (onduleur) mét pha cho trén hinh 80a. E = 10 V, L = 1 mH, f = 100 Hz. T, + T, ed thé la nhitng thiét bi bam dién ap hoac tiristor GTO (Gate Turn Off). Dé cé thé diéu chinh duge dién dp trén tai 1a u, ngudi ta thuc hién luat phat cic xung md, khoa tiristor trinh bay trén hinh 80b a. Hay vé dugng cong biéu dién dién ap tai, dong dién tai i, dong dién trong cic tiristor, cae didt, dong dién ngudn i, : b. Tinh tri trung binh cla dong dién trong céc tiristor va cdc didt Hinh 80. Bai gidi a. Mach {ai mang tinh cAm khang nén dong tai i khong thé dao chiéu mot cich dot ngdt dude. ‘Truée khi_phat xung mé T,, T,, dang dién tai chay theo mach: 163 B-A-D,-E-D,-B Dien ap trén tai lau = +E Khi # = 0 cho xung mé 7, ‘I, Hai tiristor nay dang bi D,, D, lam ngan mach, ching 6 trang thai cho, Chi khi i = 0 va néu van con xung digu khién thi T,, T, mé cho dong chay qua theo chiéu tit A dén B. Bay gid dién ap trén tai cing van la: u = +E. - Khi 6 cho xung khéa T, dong dién tai chay theo mach A-~B-D,-T,-A Dien ap trén tai la u = 0 Khi # = 7. Cho xung khda T, va mé T,, T, dong dién tai chay theo mach: A-B-D,-E-D,-A Dién ap trén tai u = - E Khi i > 0 thi T;, T, bi Dj, Dy lam ngdn mach, khi i = 0 thi T,, Ty méi md cho dong chay qua theo chiéu B- A- T,- E- T,- Bvau =-E . Khi @ = 31/2 cho xung khoa T,, dong dién tai chay qua T, va Dj, dién ap trén tai u = 0. Khi@ = mach: 2n cho xung khoa T, va mé T,, T,, dong dién tai chay theo B-A-D,-E-D,-B sd dé trd lai trang thai lam viéc ban dau. Dién Ap trén tai co dang trén hinh 81a. Dong dién tai dude xac dinh theo biéu thite: Lf = +E dt Trong nita chu ky duong cia dién ap tai ta co ai £ ; at ob Cm L 164 uy Za 12 Ta Tr ‘ 2a : He x a) i +In 5 —— 1 o a : b) by 1 ly oO o) G, iy i “bry 6 Ts ly ; ; . = “d) lo, £0, a ts, ; 2a 0 e) | iL t “ f NG o 2 i —~ 2 ° f) is4 pe 6 : 2a p Hinh 81 165 - ET 10 Do @§ In = $= = gapqop 7 128A Dong dién tai cd dang trinh bay trén hinh 109b. Dang dién ngudn i, in + — iy) — ip, ed dang trinh bay trén hinh slg Dong dién trong cac tiristor va diét trinh bay trén hinh 81c, d, e, f. b. Tri trung binh ctia cdc dong dién: 1 TAB 12 Ty = Ty = Ip2 = Ips == eee gee eee n= Tay = Tp2 = Ios =p fot ~ tndt +f Int] 10.000 , , 4 7 T T = 100f ~ 125 - =) + 125 >] Ts 4 8 4 = 3,906 A 1 1s ee Oe a 100. Bee y= 12,5. Z 0,781 A. - —>—( = % ~ 125—] = 0, ; [ 2 8 8 ] Khi u va i nguge dau nhau thi dong tai chay qua hai didt. Khi u va i cing du nhau thi dong tai chay qua hai tiristor. Khi u = 0 thi dong tai chay qua mot tiristor va mot didt. BAI SO 67 Cho so dé bién tan mét pha, lam viéc khong tai, hinh 82, L = 1 mH, C = luk, f = 100 Hz. Hay vé dutng cong biéu dién dién ap u va dong dién i. Bai gidi Khi cho xung diéu khién mé T, vA T,, ta cd phuong trinh: Pg di : Ppa Sy @ dt @u : : hoae = —, + wtu = Ew, (2) 166 du isco | trong do: . dt Viet (2) dudi dang toan ti Laplace: p'Utp) = pul) - u'(0) + v2 Ulp) ead Pp u(0) Ja gid tri dién ap trén ty dién khi t = 0 (khi T,, T, mé cho dong chay qua) cs a E Hinh 82 Ky hiéu w0) = U,, so kién dién ap nay ngwoe chiu voi u we P et) oo plp- + we) feeecateeetecct Van dung quan hé giita ham anh, ham géc: ; oe coset Pot we ss 1 = cosw,t py + wy Nhan dyoe uit) = B - (U, + Bocosw,t, (3) du U, +E ty = CS = 27 sinwgt, ry at ke, 167 Tan s6 phat xung ditu khién la f = 100 Hz, chu ky la T = 0,01 s. Tan sO riéng cia mach dién 1a f,: Yo 1 1000 Se ace) i Qn QxvaLC 2 . 3,14v0,002 a 1 Chu ky la T, =— = 0,00028 s. Vi f,, > f nén mach dién dao dong ngat quang. 6E 2E ‘ . i é 0 y i t i eens -8E Hinh 83 Gia thist khi bat dau chu ky digu khién thi nbét, khi cho xung mé T, va T;, U,, = 0. Ta cd cdéc phuong trinh: 7 u = E(1 — cosu,t) ‘i E ‘, i= sinw,t. Le 168 Tq, Khi t =— 2 w= Ung = 26; i = 0. fe 2 Bay git hai tiristor T), T, tw khoa lai va do —- < > nen chua e6 “ i ; cc di xung dén mé T,, T,, bo bién tan ngimg lam vige, chd dén khi t = 5, od xung diéu khién mé T, T,, méi tip tuc lam viée nhung véi so kién U,, = 2B. Sau méi chu ky, U,, lai tang lén va do do i tang lén, cho dén khi pha héng thiét bi, xem hinh 83. BAI SO 68 Cho so dé bién tan (onduleur) mét pha, lam viée khong tai, xem hinh 84a. E = 10 V; L = 1 mH; C = 1 pF; f = 100 Hz. Cac tiristor, didt, tu dién, dign cAm déu la nhitng phan ti ly tudng. a, Ve duting cong biéu dién dién ap u va dong dién i,. i 86 cla R néi tiép véi cdc dist, xem hinh 84b, sao cho dong tuan hoan i, (0) = 0 truéc khi chuyén mach, va tinh trj trung binh cla cong sudt tén that AP trong méi lAn chuyén mach. Bai gidi a. Khi cho xung diéu khién mo bat ky cap tiristor nao, vi du T,, T; chang han, dong dién i chay theo mach: E - L — T,; - C — T; - L - E, ta cd phuong trinh vi phan sau: di a— +u=E, @ at hoae: @u : —> +ulu= 2 E, : (2) at; 1 1 trong do i : eo “PES ~ Va10710* Tan s6 riéng cha mach dién: 169 i a & R ee a 2) Hinn 94 f, = 3560 Hz, {, > ¢ Viet (2) dui dang toan tt Laplace: p-Uipy — pul) + v2 .U(p) = = . Pp ug ot oma por + w2) pe t+ wo trong dé ui) =. ngitge dau vai u. Vay us Ee = cosu,t) — U,cosw,t, (4) (5) du ~ = (U,, + B).Cw,sinw,t, dt . + Trong nifa chu ky dau, 0 t< z So kién: 10) = 0 va uO) = w= Ed = cosw,t) i = Co Bsinw,t. Dien Ap u tit 0 tang dan lén; dén khi u = E thi cae diot D, va D, mo, dong dién i, kbep kin theo ede mach L - T, — D, va L - Dy - Ty Thai gian bat dau xuat hién dong dién tuan hoan i, 1a t, duge xac dinh 170 tit ding thite E = EU — cosw,t,) coset, = 0; Dods ty = 10 us Bay giv i, = ilt) = Cw,E = 10%.22,4.10°10 = 0,2236 A. Do cae phiin tt mach dién déu 1a nhing phan tit ly tuéng nén dong dién tuan hoan i, = CoE, gitt nguyén bien da, noi trén cho dén khi t =T/2, khi Sp tuc chay trong hai mach kin 5 xung diéu khién md cap tiristo T,, T, Trong nia chu ky sau: T/2 < t < T. So kién: 160) = Cw,B; 0) = B. Dién ap trén tu dién dao dau, dong dién i cing dao chiéu u = — E + 2E.cosu,t, 6) du FF, dt i, = Co,E + 2C., B.sinw,t D cae di6t D,,D, mé, dong dién tuan hoan i, chay theo cc mach: L — D,- T, va Lb — D, - Ty. Chuyén gée thai gian sang ‘T/2 dé xét khi nao lai xudt hién dong dién tun hoan. Thay u = E, ta ed: E = -E + 2E.cow,t, x ot = ty = 70 ys 2, Bay gid i(t,) = 3C.u,E gitt nguyén bién do, chay trong hai mach kin néi trén cho dén khi t = T Nhu vay, & khi pha hiy duoe trinh bay trén hinh 85. au _méi lin chuyén mach i, lai tang lén, ct! nhu thé cho dén ic phan tu trong mach Cac dudng cong biéu dién u va i, 171 Hink 85 b. Thai K va AP Ngudi ta du néi tiép dién tré R véi mdi diot nham lam tiéu tan nang lugng tich liy trong cdc cuén cam L truée khi chuyén mach. Nhu vay, dong i, sé suy giam theo kiéu ham mi véi hang sé théi gian la + =L/R, trong khoang thai gian cd dong dién tuan hoan, T/2 - t, Néu ta yéu cau: sau khoang thoi gian bang 51, dong dién tuan hoan phai tat, thi R dude tinh nhw sau: T BL = 2 R BL 5.103 ee io Tt ee 0,005 - 70.10% Qua (7) ni thay rang, tri cue tiéu cia dong dién tuan hoan I, ,, sau méi Yan chuyén mach chi con 1a: In = 2Cw,E = 2.10%.22,4.108.10 = 0,448 A (sé hang C.w,,E khong con nita vi da tiéu tan trong nita chu ky dau). 172 Nang lugng tich tu trong hai cuén cam méi lan chuyén mach 1a: 1 2w, = 2 a Lf = 107.0448? = 0,2 J Trong méi chu ky co hai lan chuyén mach nén tri trung binh cha cong sudt tén that 1a 4 AP =— BAI SO 69 Cho so do bién tan (onduleur) mot pha, hinh 86, E = 100 V; f = 100 Hz; R = 10 2; L = 100 mH. ny Ti s6 bien ap k = — = 2 n Dién ap sut trong tiristor va trong didt: AU, = AU, = AU = 1V. Dang dién Iém nhat chay qua tiristor khi chuyén mach la I, = 20 A Thai gian khoa cua tiristor la t, = 25 as. a. Tinh c: : phan tu chuyén mach L,, C, b. Kiém tra xem dong dién tufin hoan i), cd kip “tat” trude khi chuyén “ ay ee fe a a = —~t—o+ 7 4 Hinh 96 173 mach khong. Bai gidi a. Tinh Lo va Cy Dé tinh duge hai phin ti chuyén mach nay cAn biét tri sé dong dién tai chay qua tiristor khi bat dau chuyén mach, sau dé sit dung toan dé. - Mach dién ttong duang Gia thiét dau khi cho xung digu kbién md T,. Bay giv so do 3 hinh 86 duge mo ta bang hé phuong trinh sau: : di veu = Ri+bL—, a) dt u. = 2u,, (2) i + iy, (a iS ki, (4) du, is (5) . dt du, : The (2) van (), duae 2c 16) dt du, a Thé 6) vao (3), duge i, = iy — 20. — , @ : dt du, Thé (7) vao (4), duge iy = ki + AC (8) t trong do i la nghiém eta (1): i Set Tene (9) iu | ki =——— 1 - eV) = ket 0) R u Dik Ee ee ap Ra The (11) vao (8), duge: Ny Jan + jay (12) du, du, dt dt Biéu thie (8) cho phép l4p mach dién tuong duong cia onduleur khi trong dé ig = 4C, chuyén mach, xem hinh 87. Hinh 87 Hinn a8 Hinn a9 Dien ap u, co dang "sin chit nhat" vai bién do bang * E Dong iy, ¢6 dang ham ma, c6 tri s6 khi bat dau chuyén mach 1A Ty 5, (xem hinh 89) duge x4c dink nha biéu thie: E 1- eter 100-21 = Ru = 98 A J an = l+e 25° + 175 Tinh dai lugng tuong doi: [oie 20 | Iq m 9,8 Tit I. = 2, qua ton do d hinh 88, xe dinh duge Lt = 2. Ti Li = 2, cang qua todn dé nay, xde dinh duge Ct = 2,3 100 Tinh R* = — = 1022 qa mn 9,8 Tinh L. va C, theo cae cong thie: L. = R'Lg tig = 10,2. 2. 25.10% = 0,51 mH. 2,3. 25.10° = SS = 56 uF 10,2 = 14 «F b. Kiem tra dang tutin hoin iy. Dién cam L, han ché téc dé tang trudng cua dong tiristor khi khdi dong va kbi chuyén mach. Khi chuyén mach, iy = ipim * tm > Tsun Dé bai cho iy, = ij = Ie = 20 A. Vay: itm = Ine 7 Naum = yl) = 20 - 9,8 = 10,2 A Thai gian suy gidm cla dong dién tuan hoAn duge tinh nhu sau: Le) 0,51.107.10,2 = ——————_ = 2,6 ms. 2 eee ~ eS 1 Thai gian nita chu ky: ao 00 = 5 ms. t.. T/2 ) ims. Nhung néu xem dién ap sut trong D, va T, la Au, = Au, = 1 V thi thai gian tat sé la: L.1,(0) T = 0,79 ms <—— 2 BAI SO 71 Cho so dé tier van ba pha, tai ba pha thuan cam, dau theo hinh "sao" (Y), xem hinh 93a, E = 9 V, L = 1 mH, f = 100 Hz. a. Vé cic duéng cong biéu dién dién ap cdc pha tai u,, 4), uy b. Tinh va ve dong dién cac pha tai: i), i, ifva dong dién ngudn i, biét ring: - khit = 0,i, = -I, knit oe ek my 180 c. Tinh tri trung binh cua dong dién chay trong tiristor, I,, va cla dong chay trong didt I), Bai gidi a. Lan lugt cho xung diéu khién mé cdc tiristor theo trinh tu 1, 2, 3, 4, 5, 6. Xung no cach xung kia 60" di n. Thiét bj chuyén mach (khong vé trén sd dé) dam bdo: khi mé T, thi khoa T, va nguge lai, khi mé T, thi khoa T, va nguge lai, khi mé T, thi khoa T, va nguge lai. Dien thé tai cdc diém 1, 2, 3 so véi diém N (cyc 4m cia ngudn dién) la Uyy. Ung, Uyy dtge trinh bay trén hinh 93b Dien thé tai cac diém 1, 2, 3 so vi diém trung tinh cta tai, diém 0, duge xac dinh theo cac cong thie: 1 oy = AU yy = Tay ~ Uy) i up ay (2 ~ Ua — Un) 1 uy =-j Ua ~ Vin ~ Uay) va duoc trinh bay trén hinh 93b 6, Dong dign tai. Do tai déi xting, dong dién cac pha tai léch nhau 120° dién. Dién ap pha co dang 6 bac, bién do la E/3 va 25/3. Biéu thttc cua dong i, duge xéc dinh tng véi timg bac dién 4p. Tri cuéi cia bac nay sé 1a so kién cia bac ké tiép no - Trong khoang 0 < t < 1/6, ta oé phuong trinh: ‘dk dt 8 E va nghiém lA i = —-t + A Van dung so kién dau bai cho: khi t = 0,i = — I,, ta cd: b= yt le a : 3L = 181 E.T + khi t = 7/6, ta co i(T/6) =——— - I, 3.L.6 oe Ce oe - Trong khoang T/6 < t < 2T/6, ta cé phuong trinh: di L— = 25/3 dt . - aoe 2E -. va nghiém la i = or (t ~ T/6) + Tay, + khi t = 27/6 ta co i(2T/6) = ‘mi = 15-1, ==] - Trong khong 2T/6 < t < T/2, co phuong trinh: m2? di E L— = E/8, va nghiém la i =— (t — 27/6) + Iy3, a oe ee es m2: E.T + khit = T/2 ta cd i(T/2) = —_ + 15 - I, 3.L.6 = 20-1, Theo dau bai, khi t = T/2, i = I, nén tit (3a) rut ra: Ty = 20/2 = 10 A. - Trong khoang T/2 < t < 4T/6, ta co phuong trinh: di L =— - £8 at en va nghim Iai =< . ET ' khi t = 47/6 ta cs (47/6) = - —— + i a os it aL . = 5 = lng f - Trong khoang 4T/6 < t < 5T/6, ta cd phuong trinh: d a dt 182 (la) (2) (2a) (3a) (4) (4a) I i a Lj, The 2 Te 4% 514 T &n = t oO Soy b) Hinh 03 183, va nghiém IA i = 2E ea oe ot at Ee 6) + khi t = 5/6 ta co i(5T/6) = - 5 = Ins (5a) - Trong khoang 51/6 < t < T, ta cd phwong trinh: di L— = - E/3 dt va nghiem la i = — 2 (t ~ 5116) + Ins (6) + khi tt = T ta co iT) = - 10 A = -I,, (6a) Dong dién tai i, cd cae tri cuéi cli caéc bac nhu sau: Tn ee Tins =o i = Tn =10A Tye = —Tq = -10 A. Dang dién céc pha tai ij, ij, i, duge trinh bay trén hinh 93b. Vi tai thudn cdm nén tiristor va didt song song nguge véi né thay nhau dan dong, méi thiét bi dan dong trong khodng T/4 trong mét chu ky cia dién ap tai. Cac dubng cong biéu didn i,,, ips ips va ip), ipg ips duge trinh bay trén hinh 93b. Dong dién ngudn i,, lA duong khi nguén cung cAp nang lugng cho tai, va la am khi tai tra nang lugng vé nguon: iL = py + iggy + ips — fig, + py + ips) co dang nhu rang cua, dugc trinh bay trén hinh 93b. Véi bién do + 5 A. c. Tri trung binh I, va I). . 7 T He T beetn = plage + Gta tl | f 5 i: 15 1 100 | eis oe | = 1,458 A. BAI SO 72 Cho sa dé tan ba pha, hinh 94. MGi tiristor cho dong chay qua trong T/2 méi chu ky, theo trinh ty 1, 2, 3, 4, 5, 6 Ngudn dién mot chiéu EB = 240 V Tai la dong co dién ba pha, léng sdc, 2,7 kW. Méi pha co dién tra R = 4Q va dién cam L = 8 mH. Dong co lam viéc 6 tan s6 f = 50 Hz a. Vé dang dién ap day dat trén tai: Ups, Ure b. Tinh va vé dong dién pha ig, ig. c. Vé dong dién day ig. + + * ( t i | N & oe Hinh 94 Bai gidi a, Lay diém N (cue am cia nguén E) lam diém chudn. Dien thé etia cae diém R, S, T duge trinh bay trén hinh 95a, b, c. Van dung cong thite: | Van oe Von Vir ae Vin ane Van ap day Ugg va Up, duge trinh bay trén hinh 954d, e. 6. Biéu thitc cia dong tai i, 185 Khi T, va T, mé cho dong chay qua, ta cd phuong trinh di, L— + Rip = Ups dt Viet phuong trinh duéi dang toan tu Laplace: aUgs iO) cP) = ~ Rp(p + a (p + a) ii) UBS he) + LEM c fF (e™, : R 4 trong do a= = Gyr = 500 T Trong khoang 0 < t < 3, Ups = E = 240 V, voi i,(0) = 0 (chu ky dau) 240 ao. ea): (D 7 uy Khi t = a. i. oy ) = 6011 — 6333) = 57,86 A. t T . poe . Trong khoang 5 < t = 5, Ups = 0, io) = 57,86, dong ic. o6 dang: ig = 57,86.e50 ~ 13) (2) 1 T ite 57,86.e1" = 10,93 A. 7 ST. . Trong khoang 5 < t $ “Gg: Ups = — EB, (0) = 10,93 A, dong i. ed. dang: ig =~ GOL = & C12) + 10,93.0°5000172) (3) oT oT Phi fs ic 7 ) =- 601 — e343) + 10,938.23 = — 57,47 A. 6 ST. . — Trong khodng “gS t = T: Ups = 04 ic(o) = —87.47, dong ic 6 dang: ig = -57,47. 05000 ~ 5176), 4) Khi t = T, i.(T) = —57,47e%" = — 10,85 A. 186 2 7 ft Nigwlo-ky h) o Hinh 95 187 Tri sO i. (T) = —10,85 sé duge ding lam so kién cho i. trong chu ky thit hai Xét chu ky thi hai a =. Trong khong 0 < t S$ 3: Ugg = E; ic(0) = -10,85 i = GOL — 5) — 10,85.650", ay T ict) = OTATZ A v T Trong khoing = t = >—: Ups = 05 ig(@) = 57,472 ig, = 57,472e 01), (2) T ic (— ) = 10,855. 2 T 5T : Trong khoang 5S t 3 —— : Ups = — EB; ic(0) = 10,855 ig = -GOCL — e502) 4 10,8550 500172), (3) oT i (—= ) = -57,47. 6 : 5T : Trong khong ——-s t = Ts Ups = 05 (0) = ~ 57,47 —57,47.e 50ST), (4’) i(T) = — 10,85 A. Nhu vay, sau hai chu kj dong ic. da xde lap. Dang i, vugt trude dong iy. vé thai gian la T/3. Dang iy = i. — ip. c. Cac dung cong biéu dién i,, i,, ig duge trinh bay trén hinh 95f, g, h. Dong iy. duoc vé nhé cac biéu thtic (’ + 4’). BAI SO 73 : Nguoi ta ding thiét bi bién tan dong hang lam ngudn nudi mét dong co khong dong bo ba pha (hinh 96) cé cac sé li¢u dinh mic sau: 188 P, = 1,1 kW; U, = 190 V (dién Ap gitta hai day); cosp, = 0,8; 7 = 0,8; f = 50 Hz; X = wh = 4,22 Q (dién khang tan) a, Ve tc dong dién ig, ig, ip b. Tinh tri dinh mitc cia dong dién mot chiéu do khau trung gian cung cap Ty, c. Tinh dién dung cia tu dién chuyén mach. d. Tinh cac s6 liéu can thiét dé chon cdc phan tt ban dan cong suat. d. Xie dinh dién cam L, ndi tiép véi mdi tiristor dé han ché su bién déi di cua dong dién tiristor néu — a = 100 Alus. max Hinh 96 189 Bai gidi a. Khodng dan dong cta cdc tiristor va dong dién céc pha tai duge trinh bay trén hinh 98. b. Xae dinh trj dinh mic cua dong dién mot chiéu do khau trung gian cung cap Ty. Cong sudt trén truc dong co: P, = 1100 W Cong suat dong co lay tit ngudn cung c&p: Py = VBU,T,cosp, Tri hiéu dung cua dong dién pha tai: Py 1100 =a es = .NBU,cosp, —-0,8.V3.190 . 0,8 Dong dién pha tai 1a mot ham co chu ky 2L = 27; cd dang "gan sin chit nhat" Xét dong tai i,. Biéu thie gidi tich cua ig 1a mot chuéi Fourier. Viéc xdc dinh cae sé hang Fourier sé thuan tién hon néu ta chon géc toa dé nh trén hinh 97 i a sU, Hinh 97 Khai trién Fourier cia dong dign pha khong chita thanh phan hang vi dién tich trong nita chu ky duong bang dién tich trong nta chu ky 4m, va cling khong chia sé hang bac chan vi {(@) = —f( pt 6). Tom lai: ig = bjsind + bysin8¢ +... + b,sinnd + ... ) 2 Salo trong dé sb, =f Iy.sinnddd ae 190 2v8 nt =+ fone 1 6 7, 1 13) . lay dau "+" doi voi n = 1, 11, 13, + lay dau "-" déi voi n = 5, 7, 17, 19,... Song co ban cia dong dién pha R 1a: 2vi fin = Aysind = V2I,sind wtb 1 me 1% WD ® a Hinh 98 c. Tinh dign dung ciia tu dién chuyén mach. Duéi day sé xét mét qué trinh chuyén mach, vi dy qua trinh chuyén dong dien tai I, tit pha R sang pha S. Cac song oo ban cita ig, ig, i iy tao thanh hé dong dién xoay chiéu ba 191 pha ddi xting. Chung tao ra tit trugng quay trong stato dong co. Tu cdc séng cd ban trén cé thé vé ug, uy va wy, xem hinh 99: uy = V2Usin (6 + 7/6) ug = V2Usin(@ — 2/2) u, = v2Usin (@ - 7/6), trong dé U la tri hiéu dung cia dién ap pha Gia thiét T, va T, dang dan dong, ip = Ty ig = 0; iy = vee Ae -U, Uy = ye = 0 Ua = Ue, = -U, Khi @ = 6, cip xung md T, (xem hinh 96). Tiristor nay md, dat dien 4p u,, = — U,, lén Ty, khién T, bi kha lai. Dong dién 1, lap tute chuyén sang T,, roi ré thanh hai nhanh: — nhanh thi nhat la i, = 5 I, nap dién cho C, theo chiéu ngugc. 1 - nhainh tht hai la igg = gy = 3 Ty nap dién cho C, va C, (nguge). Dong dién hai nhanh hop lai chay qua D, vao pha R roi ra tai pha T qua D; va T, Mie Me te v, Diot D, van cdn bi khoa. .Khi @ = 6 uc, = — tgs = — V6Usin(@, + 1/3) = —Vv6Usina uy, = 0 Diot D, bat dau dan dong. Theo mach vong ABSRA co thé viét: d pa - L—l& - I) = wm Yer oe at iu 2 a trong dé Ya = Spdgdt ~ VbUsina, (2) Tai diém O° cia mach tai ta cd: ig + ig + iy : di, dig Lic nay iy = Ty do ds — my (3) at dt Thé (2) va (3) vao (1) va ldy 8, lam géc toa dO, ta cd: 192 di 2 = = 2L—* + — ff igdt -— V6Usine + V6Usin(wt + «) = 0 dt 3C Vi Uxy bién thién cham nhiéu so véi uy, nén dé don gidn viée tinh todn co thé xem sin(wt + @) = sinc. Cusdi cing ta ed: ei, 1 ay + — ig dt> 3LC Viet (4) dudi dang toan ti Laplace =0, (4) P'I,(p) — piz(o) + w2I,(p) = 9, trong do: iO) = Ty : 1 wo? = 3LC , 1a tan sd géc cong hudng. 1, Tgp) = Pt pot up igtt) = Iy.cosw,t, (5) Biéu thie nay lay gée toa dé tai 0. Dién Ap trén tu dién C,: 2 _— + u.,(o) 21y 3Cw, Khi wt = 2/2 thi ig = 0, didt D, bi khda lai, is = Ij. Két thie qua trinh chuyén dong dién tai ti’ pha R sang pha S. sinu,t — v6Usina, (6) ty iB . Lue nay uj, = U, = —" - V6U.sine 3Cw, Hoac WU, = Body — V6Usine , 7) Tri cue dai cia dién ap trén tu dién chuyén mach (khi @ = 37/2): Um = 2Le,ly + V6U (8) Trong trutng hgp dang xét: I, = 6,7 A; w = 814 rad/s, U = 190/v3 = 193 110 V, L = 4,22/ = 0,0134 H. Néu cho w, = Tw thi U, = 2. 184.1047 . 314. 6,7 + V6.110 = 664 V d. Tinh cae 86 ligu can thiét: - Déi vi dist: Unim = VEU + U, V6.110 + 664 = 933,4 V Jy _ 6,67 bey oe = 222 A - Déi vdi tiristor: Unim = Ung = 664 V I. = 1) = 222 A d. Xac dinh L, U, 2L. 2 om = 2h | mn 1, =o 5.5 2. 100.10° ' Hinh 99 194 {> DIEN TU CONG SUAT BAI TAP - BAI GIAI - UNG DUNG Tac gia : NGUYEN BINH Chiu trich nhigm xudt ban: PGs. Ts. TO DANG HAL Bién tap: NGUYEN NGOC Stra ché ban: PHAM VAN ve bia: HUONG LAN NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT 70 Tran Hung Dao - Ha Noi 7 6T03 Ma aer-a9on 978-52 36/11/2001 i In 1000 cuén khé 16x 24 cm, tai Cong ty in Hang khéng Gidy phép xuat ban sé 787- 58 - 18 / 8 / 2003. \n xong nép luu chiéu quy 4/2003 195

You might also like