I UVOD

Jedinice intenzivne njege su one bolnike cjeline koje su mnogim pacijentima spasile ivot.Prikljuenje na savremene aparate i montore,koji su zvuno,svjetlosno i preko ekrana stalno pratili rad njihovih za ivot vanih ugroenih organa,registrovali stanje i slali poruke,bilo je od presudnog znaaja.Pacijenti u jedinici intenzivne njege su pod stalnim nadzorom medicinskih sestara i ljekara koji su spremni da ukoliko bude bilo potrebno preduzmu dodatne mjere spaavanja ivota. Ove jedinice se smatraju meu najveim uspjesima modern bolnice i izazivaju najvee divljenje,jer prihvataju respiratorno ugroene bolesnike koji zahtjeveju ventilatornu potporu i stalni nadzor strunih i sposobnih sestara i ljekara.Invazivna ventilacija podrazumijeva endotrahealnu intubaciju i povezivanje sa ventilatorom (respiratorom) koji omoguava insuflaciju plinske mjeavine u plua. Od vitalnog je znaaja da medicinska sestra intenzivne njege prui teko oboljelom bolesniku visoko kvalitetnu njegu,koristei odgovarajue tehnologije,ali takoe ukljuuje i mjere psihosocijalne njege.Ovo je esto jedan od najveih izazova za medicinske sestre intenzivnih njega.Nakon procjene stanja bolesnika vri se i razmatranje njegovog to boljeg komfora i dobrobiti.Iz tog razloga medicinska sestra intenzivne njege mora da odredi jedinstveni pristup koji e pozitivno utjecati na mehaniki ventiliranog bolesnika i pomoi progresiju ka eljenom ishodu. Briga za pacijenta na mehanikoj ventilaciji obuhvata irok dijapazon sestrinskih intervencija povezanih sa radom visoko razvijene sofisticirane invazivne i neinvazivne medicinske opreme za lijeenje i njegu pacijenta na mehanikoj ventilaciji,kao i upravljanje i praenje efekata planiranih i primijenjenih intervencija. 1.ANATOMIJA I FIZIOLGIJA RESPIRATORNOG SISTEMA Respiratorni sistem kod ljudi se sastoji od zranih puteva, plua i respiratornih miia koji pokreu zrak u i iz organizma. Unutar alveolarnog sistema plua razmjenjuju se molekule kisika i ugljen dioksida procesom difuzije izmeu zraka i krvi. 1.1.Anatomija respiratornog sistema Sistem organa za disanje sainjava skup sprovodnih disajnih puteva i plua. Disajni putevi se dele na gornje i donje. U gornje disajne puteve ubrajaju se nosna duplja (cavitas nasi) sa pridodatim sinusima (sinus paranasales), drelo (pharynx), kao i usna duplja (cavitas oris). Udahnuti vazduh iz nosne duplje dospeva do drela. Usta su pomoni disajni put. U donje disajne puteve spadaju grkljan (larynx), dunik (trachea), glavne dunice (bronchi pulmonales) i njihove grane koje su u sastavu plua. Gornji disajni putevi se nalaze u predelu glave a donji su

smeteni u vratu i grudnoj duplji. Plua (pulmones) se nalaze u bonim delovima grudne duplje, obmotana plunom maramicom (pleura). Nosna duplja (cavitas nasi) Nosna duplja je poetni, proireni deo disajnih puteva smeten u prednjem delu sredinjeg predela glave, ogranien nekim kostima lobanje i veinom kostiju lica. Iznad nosne duplje nalaze se prednja i srednja lobanjska jama, spolja sulevai desna ona duplja a ispod je usna duplja. Nosna duplja ima etiri zida i dva otvora - prednji i zadnji, a nosnom pregradom je podeljena na dve priblino simetrine polovine, koje se napred otvaraju nozdrvama (nares). Svojim zadnjim otvorima (choanae) nosna duplja je iroko otvorena prema gornjem, nosnom spratu drela. Nosna duplja je iroka u svom donjem delu dok se iduinavie postepeno suava. Ispred no sne duplje na sredini lica nalazi se piramidalno ispupenje spoljanji nos (nasus externus). Zidovi nosne duplje su gornji, donji, spoljanji i unutranji. Gornji zid, krov nosne duplje grade nosne kosti (ossa nasalia), horizontalni list sitaste kosti (lamina cribrosa) i telo klinaste kosti (corpusossis sphenoidalis). Na njemu se nalazi nepravilan otvor preko kojeg se otvara klinasti sinus (sinus sphenoidalis). Donji zid, pod nosne duplje ini tvrdo nepce (palatum durum). Spoljanji zid nosne duplje izgrauje vei broj kostiju, a najveim delom telo gornje vilice (corfia maxillae) i labirint sitaste kosti labyrinthus ethmoidalis). Zidovi nosne duplje su obloeni sluznicom koja je dobro prokrvljena. Na spoljanjem zidu nalaze se tri nosne koljke gornja (concha nasalis superior), srednja (concha nasalis media) i donja nosna koljka (concha nasalis inferior) koje obrazuju tri nosna kanala (meatus nasi superior, medius et inferior). Na spoljanjem zidu nosne duplje nalazi se otvor preko koga se u srednji nosni kanal otvaraju eoni sinus (sinus frontalis) i gornjovilini sinus (sinus maxillaris). Prednji deo sitastog sinusa (sinus ethmoidalis) otvara se u srednjem nosnom kanalu, dok se njegov zadnji deo otvara u gornjem nosnom kanalu. Unutranji zid nosne duplje gradi nosna pregrada (septum nasi) koja ima tri dela, kotani, hrskavini i koni. Sluzokoa donjeg ireg dela nosne duplje ima nekoliko uloga. Ona kao filter iz udahnutog vazduha odstranjuje estice praine, poveava vlanost i temperaturu udahnutog vazduha. U sluznici krova nosne duplje nalaze se receptori ula mirisa koji reaguju na isparljive supstancije. Paranazalni sinusi (sinus paranasales) U velikim kostima, koje ine zidove nosne duplje nalaze se upljine paranazalni sinusi. Paranazalni sinusi su eoni sinus (sinus frontalis), smeten unutar eone kosti (os frontale) na mestu spoja njenog uspravnog i horizontalnog dela, sitasti sinus (sinus ethmoidalis) koji lei u bonim masama sitaste kosti (os ethmoidale), klinasti sinus (sinus sphenoidalis) smeten u upljini tela klinaste kosti (os sphenoidale) i gornjovilini sinus (sinus maxillaris) koji se nalazi u upljini tela gornje vilice (maxilla). eoni sinus, gornjovilini i sitasti sinusi otvaraju se u srednjem nosnom kanalu, Klinasti sinus se otvara na krovu nosne duplje. Grkljan (larynx)

Grkljan je poetni proireni deo donjih disajnih puteva i organ u kome se stvara glas, pa je njegova graa posebno prilagoena ovoj funkciji. Grkljan se prua od otvora, koji se nalazi ispred donjeg sprata drela, do i poetnog dela dunika (trachea). Grkljan se nalazi u sredinjem delu prednjeg dela vrata, u nivou V i VI vratnog prljena, ispod podjezine kosti, iznad dunika, ispred drela i izmeu levog i desnog renja titne lezde. Prednja strana grkljana je jasno ispupena, posebno kod mukaraca (Adamova jabuica), to predstavlja jednu od sekundarnih polnih karakteristika. Zidovi grkljana su veoma sloene grae. Njihovu osnovu ini veliki broj hrskavica (cartilagines laryngis) koje se meusobno spajaju pomou dva pokretna zgloba, kao i pomou vie drugih veza i miia. Glavne velike hrskavice grkljana su titasta (cartilago thyroidea), kapana (cartilago epiglottica), parne zdelaste (cartilagines arytenoideae) i prstenasta (cartilago cricoidea). Na hrskavicama grkljana pripajaju se miii grkljana. Zidovi grkljana ine duplju grkljana. Unutranjost duplje grkljana obloena je sluznicom respiratornog tipa (tunica mucosa laryngis) koja je uzdignuta u vidu dva parna nabora koji se pruaju horizontalno, u sagitalnoj ravni, od prednjeg do zadnjeg zida grkljana. Gornji parni nabori sluznice nazivaju se tremne, lane glasne ice (plicea vestibulares). Donji parni nabori sluznice grkljana nazivaju se prave glasne zice (plicae vocals). Duplja grkljana (cavitas laryngis) ima na uzdunom preseku izgled peanog sata. Glasne ice je dele na tri sprata-gornji, srednji i donji. Gornji sprat, predvorje grkljana (vestibuliim laryngis) je najprostraniji, pru a se od ulaznog otvora grkljana, nanie do tremnih ica (plicae vestibulares). Srednji sprat, komora grkljana (ventriculus laryngis) je jako suen deo koji se nalazi izmeu tremnih ica i glasnih ica. Donji sprat (cavitas infraglottica) prua se od glasnih ica (plicae vocales) nanie do poetnog dela dunika. Duplja grkljana (cavitas laryngis) se prua od ulaznog otvora grkljana (aditus laryngis) nanie do upljine dunika. Ulazni otvor grkljana (aditus laryngis) je njegov gornji otvor koji povezuje upljinu drela sa dupljom grkljana. Ovaj otvor zatvara kapak (epiglottis) iju osnovu izgrauje kapana hrskavica grkljana obloena sluznicom. Pod dejstvom nekih miia grkljana dolazi do otvaranja i zatvaranja ulaznog otvora grkljana. Pri gutanju, kapak refleksno zatvara ulazni otvor grkljana tako da hrana nesmetano prolazi prema jednjaku. Izmeu leve i desne glasne ice nalazi se glasnicka pukotina ili otvor (rima glottidis). Glasnika pukotina i obe glasne ice predstavljaju organ za stvaranje glasa nazvan glotis (glottis). Do stvaranja glasa dolazi zatezanjem, primicanjem i odmicanjem pravih glasnih ica pod dejstvom miia grkljana. Glas se stvara treperenjem glasnih ica (plicae vocales), koje nastaje izdisanjem vazduha i njegovim prolaskom kroz suenu glasniku pukotinu (rima glottidis). Pri tome, miii grkljana svojim dejstvom utiu na irinu glasnog otvora i zategnutost glasnih ica, to dovodi do promene jaine i visine glasa. Gornji vazduni putevi, drelo, nosna i usna duplja vrse oblikovanje, artikulaciju glasa, dajui mu osobenu boju koja karakterie govor pojedine osobe. Najaktivniji pri artikulaciji su jezik, meko nepce i usne, koji stvaraju samoglasnike i suglasnike. Dunik(trachea) Dunik je hrskavino-opnasti cevasti organ koji poinje od donje ivice prstenaste hrskavice (cartilago cricoidea) grkljana a zavrava se u visini petog grudnog prljena duninom ravom (bifurcatio tracheae). Dunik se svojim gornjim delom nalazi u sredinjem delu prednjeg dela

vrata. Donji deo dunika je smeten u gornjem sredogruu (mediastinum superius) grudne duplje. Iza dunika lei jednjak. Prednji i boni zidovi dunika su ispupeni i u osnovi su izgraeni od hrskavinih poluprstenova koji podseaju na potkovice, a oznaeni su kao hrskavice dunika (cartilagines tracheales). Zadnji zid dunika (paries membranaceus) je zaravnjen i izgraen od mekih tkiva, predstavljenih glatkim miiem i vezivnom opnom. Od zavrne rave polaze dve, desna i leva, glavne dunice (bronchi principals) koje su usmerene ka ulaznom polju plua (hilum pulmonalis). Glavni bronhi (bronchi principales) Glavne dunice nastaju grananjem dunika, odakle se pruaju koso i nanie prema ulaznom polju plua (hilum pulmonis) gde se dele na reanjske dunice plua (bronchi lobares). Desna glavna dunica (bronchus principalis dexter) je kraa, ira i strmije poloena. Leva duniea (bronchus principalis sinister) je dua, manjeg promera i prua se nanie manje strmo. Graa glavnih dunica je ista kao i graa dunika. Ispred glavne dunice nalaze se funkcionalni krvni sudovi plua, pluna arterija (a. pulmonalis) i dve plune vene (vv. pulmonales). Iza glavne dunice nalaze se nutritivni krvni sudovi plua, dunine arterijske grane i dunine vene (rr. bron chioles et vv. bronchiales) i pluni ivani splet (plexus pulmonalis). Neki elementi (arterije i ivci) ulaze, a drugi (vene i limfni sudovi) izlaze iz plua i zajedno grade pluni koren(radix pulmonis). Plua (pulmones) Plua su glavni deo sistema organa za disanje jer unutar plunog parenhima dolazi do razmene gasova. Plua se sastoje iz dva pluna krila, desnog(pulmo dexter)i levog(pulmo sinister).Pluna krila su smetena u bonim delovima grudne duplje koji se nazivaju pluno-maramini prostori(regiones pleuropulmonales).Pluna krila su u celini obavijena plunom maramicom(pleura).Oblik plunog krila lii na polovinu uzduno preseene kupe. Oba pluna krila su razmaknuta a izmeu njih se nalaze organi sredogrua. Svakom plunom krilu opisuju se dve strane baza i vrh, dve jasno uobliene ivice. Baza plua(basis pulmonis)okrenuta je nanie naleui na odgovarajuu polovinu preage(diaphragma),pa se zbog toga naziva donja, preana strana(fades diaphragmatica).Vrh plua(apex pulmonis)je gornji ui deo plunog krila koji se nalazi iznad ravni drugog rebra. Strane plua su spoljanja i unutranja. Spoljanja strana je ispupena i okrenuta rebrima pa se zbog toga naziva rebarna strana(fades costalis).Unutranja strana je izdubljena i okrenuta prema sredogruu,(fades mediastinalis).U sredinjem delu ove strane nalazi se trouglasto ulazno polje plua(hilum pulmonis)kroz koje u plua ulaze, odnosno iz njega izlaze elementi plunog korena(radix pulmonis).Kroz sredinji deo ulaznog polja u plua ulazi odgovarajua glavna dunica(bronchus principalis).Ispred glavne dunice u plua ulazi odgovarajua pluna arterija(a. pulmonalis),a izlaze dve plune vene (vv.pulmonales).Iza glavne dunice u plua ulaze arterijske dunine grane(rr. bronchiales)praene nervnim vlaknima, koje grade pluni ivani splet(plexus pufmonalis),a izlaze dunine vene (vv.bronchioles).Zadnji deo plua, koji nalee na bonu stranu kimenog stuba je zaobljen i tu se bez jasne granice nastavljaju, jedna na drugu, spoljanja i unutranja strana plua. Ivice plua su prednja(margo

anterior)i donja(margo inferior).Oba pluna krila su dubokim pukotinama podeljena na renjeve plua(lobi pulmonum).Desno pluno krilo, koje je neto vee, ima dve pukotine, kosu(fissura obliqua)i horizontalnu(fissura horizontalis)koja ga dele na tri renja-gornji(lobus superior),srednji(lobus rnedius)i donji reanj(lobus inferior).Levo pluno krilo poseduje jednu kosu pukotinu(fissura obliqua)i dva renja-gornji(lobus superior)i donji(lobus inferior).Manji delovi renjeva su segmenti plua, koji su morfoloki i funkcionalno potpuno nezavisni. Desno pluno krilo ima 10 a levo 8-10 segmenata.
1.2. Fiziologija disanja
Fiziologija disanja ovjeka je podruje medicinske fiziologije koja prouava procese disanja neposredno povezane s potronjom kisika i oslobaanjem ugljinog dioksida, koji imaju za cilj stvaranje i osobaanje energije potrebne u ovjekovom ivotnim procesima. Svi poznati ivi organizmi vre razmjenu plinova s njihovimm okoliom. Ova razmjena je poznat kao disanje. Za odravanje ivota, kisik se mora udisati u plua, zatim procesom difuzije preko alveolokapilarne membrane, hemoglobin i plazme krvi prenjeti do tkiva i potom prenjeti u stanice tkiva u kojima se obavlja aerobni metabolizam. Procesi disanja su; disanje, vanjsko disanje unutarnje disanje i

regulacija disanja Disanje se moe opisati kao spontani, ritmiki mehaniki proces. Grenjem i oputanjem miia tijekom disanja nastaje kretanja plinova iz vanjske sredine u plua i obratno, imetijelo dobija jedan plinoviti medij za razmjenu plinova. Vanjsko disanje se odvija u alveolama plua. Zrak, koji sadri kisik, iz vanjske sredine mehanikim procesom disanja ulazi u alveole plua. Iz udahnutog zrak u alveolama, kisik difuzijom prelazi u krvotok. U isto vrijeme, ugljini dioksid difuzijom iz venske krvi prelazi u alveole odakle sa izdahnutim zrakom naputa plua. Disajni ciklus je nesvestan proces koji se neprekidno ponavlja, osim ako je zbog poremeaja svijesti nastao poremeaj u njegovoj regulaciji. Vanjsko disanje odvija se u dvije faze: Aktivna faza-Udisanje

Kretanje zraka prema pluima je aktivna faza vanjskog disanja, ili udisanje. Ono je uzrokovano irenjem zida grudnog koa i sputanjem preage nanie. Udah poveava volumen plua i u njima stvara podruje niskog tlaka. Budui da je vei tlak izvana, zrak prodire u plua. U tijeku mirnog disanja intrapleuralni tlak, u odnosu na atmosferski na poetku udisanje, je oko ( -2,5 mmHg) i smanjuje se na priblino (-6 mmHg) na kraju inspirijuma. Za to vrijeme tlak u pluima varira u rasponu od 0 do -1,2 mmHg, tj. postaje blago negativan.

Pri maksimalnom udahu promjer grudnog koa poveava se za 20%. Normalna broj di nih ciklusa je 12 udisaja u minuti, a zapremina udahnutog zraka pri jednom udahu je oko 500 ml. Prema tome, minutni volumen disanja(ili koliina zraka koja proe kroz plua), prosjeno je oko 6 litara u minuti. Pasivna faza-izdisanje

U pasivnoj fazi vanjskog disanja - izdisanje, oit se podie navie a zid grudnog koa se suava, to dovodi do poveanja tlaka unutar plua. Nakon to se otvori glotis, tlak unutar plua izbacuje zrak, zajedno sa osloboenim CO2 iz krvi, u atmosferu. Unutarnje disanje je proces koji se odvija na razini tkiva i stanica, koje iz kisikom obogaena krvi koriste kisik a u nju vraaju ugljini dioksid. Ovaj mehanizam, poznat je i kao metaboliki procesa, proizvodnje energije neophodne za ivot. Unutarnje ili stanino disanje je isti proces, koji se odv ija postupno, u nekoliko koraka, a iji je rezultat pretvaranje energije pohranjene u molekulima glukoze u upotrebljivu kemijsku energiju u obliku ATP-a.

Regulacija disanja
ivani sustav prilagoava veliinu alveolarne ventilacije potrebama organizma. Zahvaljujui pri tome, da se tlakovi kisika i ugljinog dioksida u krvi minimalno mijenjaju i kod tekih optereenja respiratornog sustava. Centar za disanje se nalazi u produenoj modine i ponsu, a regulacija disanja se odvija kontinuiranim emitiranjem impulsa. Krajnji cilj disanja je odravanje povoljnih koncentracija kisika, ugljinog dio ksida i vodikovih jona u tjelesnim tekuinama. Poveanje ugljinog dioksida ili vodikovih jona utjee na respiraciju, tako to nadrauje centar za disanje i dovodi do uklanjanja vika plinova ubrzanjem respiracije. Regulacija ugljinog dioksida se vri mehanizmom povratne sprege, tako da u toku pneumonija, emfizema i drugih plunih bolesti, ovaj sustav moe poveati alveolarnu ventilaciju -disanja 5-7 puta. Zrak iz dunika nastavlja kretanje nanie kroz bronhije i bronhiole, ka sve manjim prolazim, ili duktu sima, dok ne dospije u alveole plunog tkiva. Glavna dunica, po ulasku u plua, silazi koso nadole i obrazuje bronhijalno stablo. Pluni renji, je osnovna jedinica grae plua, ima oblik piramide, veliine oko 1 cm. Kroz njegov vrh ulazi bronhiola koja se grana dajui sitne alveole, poluloptasta proirenja njezinih zidova. Bronhiola formira strukture koje lie na grozd a svaka bobica predstavlja alveolu Alveola je najvaniji dio plua, oblika mjehuria promjera 0,3 mm i u prosjeku ih ima oko 150 milijun a. Alveole su tvorevina vrlo tankih zidova, kojih u pluima ima oko 300 milijuna, sa ukupnom povrinom koja je u kontaktu sa kapilarima od oko 70 m. Svaka mala alveola okruena je mreom kapilara kojima se pridruuju arterije i vene. Na mikroskopskom pregledu kapilara se vidi da promer njegovog zid ini samo jedna elija. Pluni kapilara su toliko uski da se crvena krvna zrnca mogu kretati kroz njih samo u jednom nizu. Razmjena plinova CO2 i O2 se odvija na razini alveola.

Funkcije disanja
Disanje ima nekoliko funkcija; Unos kisika u tijelo, Uklanjanje ugljinog dioksida iz tijela, Regulacija tjelesne temperature,

 Regulacija acido-bazne ravnotee u tijelu. Primarna funkcija disanja je unos kisika. Kisik ulazi u tijelo putem disajnog suustava, a zatim se u tijelu kroz cirkulatorni sustav dostavlja do svih njegovih dijelova. Sve stanice u tijelu za potrebe metabolizma hrane imaju potrebu za kisikom. Ugljini dioksid je jedan od nusproizvoda u metabolikim procesima. Ugljini dioksid se otapa u krvnoj plazmi, koja ga zatim prenosi iz tkiva do plua odakle se on izbacuje iz tijela. Kada ugljini dioksid ue u kapilare, on reagira s vodom, te nastaje ugljina kiselina. Ta reakcija se ubrzava fermentima do 5000 puta. Ve u sljedeem trenutku ova kiselina disocira na bikarbonatne jone i u ovom bezopasnom stanju se prenosi do plua. Ovim procesom je omogueno da se ugljini dioksid 15 20 puta lake transportira. Tjelesna temperature se obino odrava u rasponu od (36.1 do 37,0C). Isparenje tjelesnih tekuina (kao to je znojenje) je jedna od metoda koja pomae uklanjanju topline i odravanju toplinske ravnotee tijela. Vlaan zrak tokom izdisanja takoer pomae u procesu eliminacije topline. Negativan efekt moe biti gubitak velike koliine topline zbog velike povrine plua. U tijelu postoji sloena ravnotea izmeu koliine kisika i ugljinog dioksida. Kretanje ugljinog dioksida i kisika odvija se kroz brojne kemijske promjene u hemoglobinu i krvnoj plazmi. Poremeaj u radu ovih kemijskih puteve mijenja kemijsku ravnoteu tijela. Pod normalnim uvjetima, relativni nivo acido-bazne ravnotee (pH razina) u tijelu je u rasponu od 7,35 do 7,45. Tijekom disanja raste parcijalni tlak ugljinog dioksida, poveava se razina kiselosti, i pH vrijednost se sniava na manje od 7,3. Isto tako, previe malo ugljinog dioksida izaziva porast bazne reakcije krvi i porast pH vrijednosti. Budui da ljudsko tijelo odrava acido-baznu ravnoteu unutar uskih granica, disajni centar mozga reagira pri svakoj promjeni pH i parcijalnog tlaka ugljinog dioksida (pCO2) u krvi. Kada doe do promjena acido-bazne ravnotee i pH, kemijski receptore aktiviraju disajni proces kako bi se pCO2 i pH razina normalizirali. Raspon od 7,2 do 7,6 je kritina granica nune za kretanje kisika kroz krv i ulazak kisika u tkiva.

Izmjena plinova u pluima i tkivima

Kisik je zastupljen sa oko 20,9%, (21%) u gasnoj smei nae atmosfere, a njegov parcijalni tlak je 160 mmHg u suhom zrakuna razini mora, na temperaturi od oko 15C. Daltonov zakon ;''navodi da su parcijalni (djelomini) pritisci plina u gasnoj smei jednaki pritisku plina koji bi on ostvario ako bi sam zauzimao taj prostor. Svaka plinska komponenta u zranoj meavina vri pritisak koji je proporcionalan udjelu koji ona ima u mjeavini. Meutim ove vrijednosti se mijenjaju kada udahnuti zrak dospije u plua. Suv atmosferski zrak izloen je zasienoj vodenoj pari, na tjelesnoj temperaturi od (37C), i djelominom tlaku vodene pare od 47 mmHg. U duniku dakle parcijalni tlaka kisika iznosi (760 - 47) ili oko 150 mmHg. Prolazei kroz traheju ka alveolama, kisik se mijea i sa ugljinim dioksidom. Tako da kada doe do alveola gdje se odvija proces difuzije parcijalni tlak kisika postaje jo manji. Parcijalni tlak ugljinog dioksida u alveolama iznosi oko 40 mmHg i parcijalni pritisak kisika u najnioj toki respiratornog sustava dostie konanu vrijednost koja predstavnjea respiratorni koeficijenti iznosi 103 mmHg.

Difuzija kisika (i ugljinog dioksida u suprotnom smjeru) odvija se na razini od respiratornih bronhiola nanie. Ipak veina difuzije odvija se u alveolama, koje su praktino okruene krvnim kapilarima. Povrina alveolarno-kapilaran mree je IZNENAUJUE velika, izmeu 90 i 100 m2. Ako bi rairili alveole, dobili bi povrinu koja pokriva dva teniska terena. Plune membrana je izuzetno kompleksan sustav koji se sastoji od 6 slojeva. Unato velikom broju slojeva i izuzetnoj sloenosti, ukupna debljina plune membrane iznosi od 0,2-0,5 mikrometra. Ukupna koliina krvi u plunim kapilarima iznosi u prosjeku 60-140 ml. Difuzija u alveolama odvija se uz pomo razlike tlaka kisika izmeu alveola i krvi. Kisik dospeo u alveole, ima parcijalni tlak oko 100 mmHg. U venskoj krvi koja se vraa u plua parcijalni (pO2) kisika krvi je oko 40 mmHg. Ova razlika tlaka omoguuje kisiku iz alveola, tj. dabiz podruja vieg tlaka prelazi u kapilare u kojima je nia vrijednost parcijalnog tlaka kisika.

Na razmjenu plinova kroz plune membrane utjeu sljedei imbenici; Debljina povrina alveolarne membrane. Promjena debljine i redukcija povrine membrane znatno umanjuje difuzijski kapacitet plua, to smanjuje koliinu kisika i zasienje hemoglobina u krvi i utjee na pojavu hipoksije. Ove promjene nastaju kada se u alveolama esto nakuplja tekuina, tj.. kad postoji otok plua (edem), nadutost plua (emfizem) zatimfibroza plua, ali i mnoge druge bolesti plua mogu dovesti do ovih poremeaja. Zadebljanje membrane moe nastati i kao obrambena reakcija organizma na poveane vrijednosti kisika u zraku npr., kod umjetnog disanja i inhalacije 100% kisika preko maske ili u respiratorima i hiperbarinim komorama. Difuzijski kapacitet plinova. Difuzijski kapacitet plinova ovisi od stope difuzijenekog plina koja je srazmjeran njegovoj otopljivosti i gradijentu tlaka (ugljini dioksid, koji je vie rastvorljiv nego kisik, ima bru stopu difuzije). Razlike u deliminom (parcijalnom) pritisku plinova Uloga eritrocita i hemoglobina u dinom procesu Kada kisik dospije u plune alveole, ona prolazi tanku staninu barijeru alveola i kree sa prema plunim kapilarama gdje se u krvi vee u labavu vezu sa hemoglobinom. Dakle, dolazi do zasienje hemoglobina u eritrocitima krvi kisikom. Glavnu ulogu u ovom procesu obavljaju eritrociti, kojih u organizmu ima 25 000 milijardi. Poto se kisik prenosi slobodnom difuzijom, potrebno je da eritrocit primi molekul kisika. Prisustvo hemoglobina u eritrocitima omoguava krvi da prenese 30 -100 puta vie kisika, nego to bi mogla prenijeti da je kisik rastvoren u plazmi (svega 0,3%). U svakoj molekuli hemoglobina ima 4 atoma eljeza, a svaki atom eljeza vezuje jedan molekul kisika. Molekul hemoglobina tijekom disanja mijenja svoj oblik, a to je najmanja molekularna struktura koja die. Kada hemoglobin vee kisika - skuplja se, a kada otputa kisika - iri se. To je

paradoksalan proces u odnosu na onaj koji se dogaa u pluima. Hemoglobin pokazuje izuzetnu kompleksnost i fleksibilnost da bi odigrao ulogu stalnog koordinatora koliine kisika i ugljinog dioksida. Ugljini dioksid difuzijom iz krvi prelazi u alveole na isti nain. Parcijalni tlak ugljinog dioksida (pCO2) u venskoj krvi u kapilara je oko 46 mmHg, u odnosu na pCO2 od 40 mmHg u alveoli. Pri prolasku kroz krvne kapilara plua, CO2 se kree iz podruja vieg pCO2 u kapilari u podruje nie vrijednosti pCO2 u alveoli. Nakon ovoga CO2 tijekom pasivna faze - izdisanja naputa tijelo. Izmjena kisika i ugljinog dioksida izmeu tkiva i kapilara se odvija na isti nain kao i izmeu alveola i kapilara. U tkiva tlak kisika pada s poveanjem udaljenosti od kapilara i najnii nivo se nalazi na sredini izmeu dva kapilara. Ako parcijalni tlak kisika padne ispod 3 mmHg, u tkivima se razvija anaerobni metabolizam. Pod normalnim uvjetima tlak ugljinog dioksida (pC02) raste u tkivima i nastajemlijena kiselina koja uzrokuje proirenje kapilara. U miiima kapilari se mogu poveati i do 200 puta, a veina je kapilara proirena i za vrijeme mirovanja, za razliku od mozgaiji se kapilari mogu poveati samo 4 puta. To je razlog zato se hipoksija prvo javlja u mozgu a tek na kraju u miiima, kao i zato reverzibilne (trajne) posljedice u mozgu nastaju ve nakon 5-10 minuta a u miiima nakon 2 i vie sati.