Pendahuluan

Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai penduduk yang berbilang bangsa dan keturunan. Sabah pula merupakan sebuah negeri di bawah naungan Malaysia yang mempunyai lebih 30 suku kaum dan kira-kira 80 dialek bahasa. Penduduknya terdiri daripada kaum Kadazan atau Dusun, a!au, Murut, "ungus dan lain-lain. Sehubungan dengan itu sebagai se#rang guru kita hendaklah memahami latar belakang budaya pela!ar dan menggunakannya se$ara bermana%aat untuk membina strategi penga!aran dan pembela!aran yang e%ekti%. Disamping itu !uga guru harus memilh pedag#gi yang rele&an budaya yang menggunakan pengetahuan budaya, pengalaman, ru!ukan dan gaya pesembahan yang berbeza mengikut perbezaan etnik pela!ar untuk men!adikan pembela!aran lebih berkesan dan bermakna.

Persekitaran Bilik Darjah Mesra Budaya Persekitaran bilik dar!ah bukan sekadar melibatkan unsur-unsur %izikal saha!a tetapi turut melibatkan unsur em#si dan hubungan kemanusian. Kedua-dua unsur ini perlu digabung dan diserasikan untuk mewu!udkan persekitaran bilik dar!ah mesra budaya. Mesra budaya dapat diwu!udkan apabila amalan yang

mendatangkan keselesaan dan kegembiraan guru dan murid dapat dilihat melalui perlakuan yang p#siti% sewaktu berlangsungnya penga!aran dan pembela!aran

Pengurusan Persekitaran Fizikal Bilik Darjah

K#nsep pengurusan %izikal harus melewati bukan hanya dari aspek kemudahan prasarana serta kemudahan %izikal saha!a namun hasil dari pengurusan persekitaran %izikal dapat mewu!udkan satu suasana serta iklim pembela!aran yang k#ndusi% dengan mengambil kira keunikan perspekti% dari pelbagai latar budaya dan s#sial.

Susun atur meja dan kerusi 'uru perlu berperanan dalam mengetahui latar belakang pela!ar, dan kepelbagaian perbezaan indi&idu pela!ar apabila mengatur dan melakarkan pelan bilik dar!ah mesra budaya.Susun atur me!a dan kerusi murid yang baik dapat mewu!udkan suasana pembela!aran yang k#nduksi% dan mesra budaya. (empat duduk murid di bilik dar!ah disusun atur dengan menyusun atur tempat duduk murid yang terdapat kesamarataan taburan di antara murid-murid dari pelbagai kumpulan etnik dan tidak hanya satu kumpulan etnik dikel#mp#kkan dalam satu kumpulan. )leh yang demikian murid dapat berkenalan dan mengenali serta memahami budaya #rang lain se$ara tidak langsung. Murid !uga dapat berk#munikasi dengan kerap dengan murid yang mempunyai etnik yang berbeza dengan mereka. *pabila ada perbin$angan kumpulan atau akti&iti-akti&iti kumpulan ahli-ahli kumpulan akan terdiri dari pelbagai kaum etnik. Se$ara tidak langsung kepelbagaian kumpulan etnik dapat mewu!udkan serta memupuk satu suasana mesra budaya.

Hiasan Bilik Darjah +iasan bilik dar!ah yang mesra budaya b#leh dilakukan dengan akti&iti menge$at dinding dan melukis mural #leh guru dan murid . *dalah sesuai sekiranya tema lukisan mural berkisar mengenai perayaan-perayaan serta kebudayaan perihal

pelbagai kaum etnik di negara ini. *kti&iti sedemikian !uga merupakan salah satu akti&iti yang sesuai yang b#leh dilakukan #leh murid-murid dari pelbagai latar belakang kumpulan etnik supaya dapat memupuk perasaan kekitaan dalam kalangan mereka. Perbin$angan serta persediaan untuk lukisan mural se$ara tidak langsung akan dapat memupuk nilai serta bela!ar untuk bert#leransi dan beker!asama. Se$ara tidak langsung guru telah ber!aya se$ara tidak langsung untuk memu!udkan persekitaran mesra budaya. Selain daripada itu akti&iti lain yang b#leh di!alankan untuk menghias bilik dar!ah adalah seperti menyediakan ruang untuk pameran arti%ak budaya dan se!arah, menyediakan !adual bertugas, mengantung langsir dan sebagainya.

Sudut-Sudut Pembelajaran dan Bacaan

Selain daripada sudut-sudut mata pela!aran guru !uga b#leh mewu!udkan sudut baru seperi sudut budaya, sudut se!arah dan sudut patri#tik. Sudut-sudut ini dapat mendedahkan murid-murid kepada pelbagai agama, adat resam, kebudayaan serta keper$ayaan dari pelbagai kaum etnik di negara ini. Se$ara tidak langsung murid-murid dapat memupuk nilai-nilai murni seperti sabar, t#leransi serta h#rmatmengh#rmati yang merupakan k#mp#nen penting untuk mewu!udkan perpaduan kaum . 'uru !uga b#leh menyediakan pelabagai akti&iti - akti&ti multimedia atau interakti% di setiap sudut pembela!aran tersebut untuk menarik minat murid-murid. Kepentingan sudut ini diwu!udkan untuk meyedarkan murid-murid betapa pentingnya perpaduan antara kaum-kaum dari pelbagai latar belakang etnik untuk mewu!udkan sebuah negara yang aman dan makmur. Se$ara tidak langsung ini akan mewu!udkan satu suasana mesra budaya dalam bilik dar!ah. Selain daripada sudut-sudut pembela!aran, guru !uga b#leh menyediakan sudut ba$aan di mana bahan ba$aan adalah terdiri dari buku-buku atau risalahrisalah dari Sabah dan Sarawak atau sebaliknya yang mengandungi in%#rmasi mengenai sesuatu kaum atau kumpulan etnik. Sudut pembela!aran elektr#nik adalah penting, di mana murid dari pelbagai latar belakang etnik dapat menggunakan perisian -s#%tware. yang di sediakan #leh guru seperti akti&iti interakti% dan multimedia untuk dapat melaksanakan tugasan

dalam kumpulan. Semasa membuat tugasan murid-murid dapat memupuk serta menghayati nilai-nilai seperti beker!asama, t#l#ng men#l#ng serta t#leransi.

Penggunaan Bahan Bantu Mengajar Penyediaan dan penggunaan bahan bantu menga!ar yang sesuai sangat

penting untuk membantu guru menerangkan sesuatu k#nsep. Dalam mewu!udkan pembela!aran yang mesra budaya guru b#leh menggunakan pelbagai agama, adat resam, kebudayaan serta keper$ayaan dari pelbagai kaum etnik di negara ini untuk menyediakan bahan bantu menga!ar seperti membuat b#neka pelbagai bangsa, wayang kulit, Slaid p#wer p#int dan sebagainya.

Pedagogi Relevan Budaya dan

e!elbagaian kelom!ok

Pemilihan strategi penga!aran yang tepat !uga mampu membuatkan penyampaian maklumat dan pelaksanaan penga!aran men!adi lebih berkesan terutama akti&iti yang melibatkan interaksi akti% murid yang terdiri daripada pelbagai budaya dan latar belakang.Sebagai se#rang guru dalam abab ini, adalah penting kita sebagai pendidik untuk memahami k#nsep kepelbagaian pela!ar /perbezaan indi&idu0. Kesedaran dan ke%ahaman k#sep kepelbagaian pela!ar ini harus melewati bukan hanya mengenal dan menta%sir k#nsep saha!a tetapi b#leh men$erakin serta mengambil kira keunikan perspekti% budaya dan s#sial dalam pelaksanaan pedag#gi yang berkesan. Pedag#gi yang rele&an dan berkesan ialah apabila kita sebagai se#rang guru ber!aya men$ari pendekatan sesuai untuk menghubungkan pengalaman murid di rumah dengan pengalaman disek#lah serta memenuhi tuntutan dan keperluan kurikulum. Kita !uga seharusnya menerima kepelbagaian latar belakang murid yang berbeza dari segi budaya, etnik, bahasa, dan kelas s#sial se$ara p#siti%. Dimana kita tidak b#leh bersi%at pre!udis dan pilih kasih terhadap murid kita. Mereka seharusnya dilayan sama adil tanpa membeza-bezakan etnik dan buadaya mereka. 1#nt#hnya sebagai guru disek#lah anak #rang asli kita perlu bangga dengan tugas kita untuk membimbing dan mendidik anak-anak #rang asli sehingga ber!aya.

+asil pembela!aran guru !uga tidak hanya ber%#kus pada pen$apaian akademik semata-mata tetapi turut berhasrat untuk mempertahankan identiti dan warisan budaya. Murid men!adi sebahagian daripada penyumbang dalam menggalakkan pembela!aran dan ke$emerlangan akademik apabila murid mudah memahami kandungan sesuatu pela!aran yang dikaitkan dengan pengetahuan sedia ada murid iaitu pengalaman mereka dalam k#muniti dan budaya masing-masing.

Malaysia sebuah negara pelbagai budaya, guru perlu peka kepada penga!aran seperti dinyatakan 'ay /20000 -$ulturally resp#nsi&e tea$hing as using the $ultural kn#wledge, pri#r e3perien$es, and per%#rman$e styles #% di&erse students t# make learning m#re appr#priate and e%%e$ti&e %#r them, it tea$hes t# and thr#ugh the strengths #% these students.. 4lasan yang utarakan 'ay memberitahu bahawa kita perlu ambil perhatian guru-guru bagi menghadapi murid-murid berlatarkan pelbagai budaya. "asi#nalnya supaya suasana penga!aran dan pembela!aran lebih #ptima dan berkesan bagi semua murid. 'uru perlu memahami hakikat bahawa perlaksanaan pedag#gi mereka dalam bilik dar!ah murid pelbagai budaya memerlukan mereka hadapi situasi penga!aran dengan keperihatinan s#sial budaya. 'uru perlu beri perhatin terhadap k#nsep ini dengan pertimbangan bi!ak supaya pengel#laan, pengurusan dan penga!aran mereka mengambil kira sensi&iti budaya.

'uru harus peka dan pandai meng#lah penga!aran dan pembela!aran pelbagai budaya harus berinteraksi dengan lebih p#siti% dapat memupuk kebangaan budaya masing-masing bagi memangkin kematangan intelek. -1ulturally rele&ant pedag#gy $alls %#r instru$ti#n t# be made rele&ant t# the student by %inding an interse$ti#n between /a0 the student5s kn#wledge and skills and /b0 s$h##l5s kn#wledge and skills by engaging the student in a$ti&e in&estigati#ns s# she $an dis$#&er the $#nne$ti#ns between what she kn#ws and what tea$hers want her t# kn#w. /6ee 78820. Penga!aran rele&an budaya membantu kese%ahaman dan permua%akatan antara guru dan murid supaya kesepaduan per#lehan ilmu, kemahiran dan sikap yang h#listik b#leh men$apai hasrat dikehendaki #leh 9alsa%ah Pendidikan Kebangsaan dan "ukunegara.

'uru perlu mengel#lakan pedag#gi dalam bilik dar!ah pelbagai budaya dengan melihat penga!aran sebagai -an art rather than a s$ien$e. supaya guru seperti akan ber%ikiran kreati% dan b#leh menyesuaikan diri dengan murid pelbagi budaya. 'uru !uga mesti mempunyai pandangan bahawa semua murid b#leh bela!ar dan men$apai ke!ayaan. 'uru !uga b#leh berhubung dan berk#munikasi dengan ibu bapa murid berlainan budaya. Diasamping itu guru !uga perlu mempunyai si%at mudah mesra dengan murid dan sentiasa bersedia berk#ngsi maklumat, pengetahuan, kemahiran dengan murid pelbagai budaya. *nda yang menga!ar kelas yang terdapat murid pelbagai budaya perlu mempelbagaikan kaedah dan teknik penga!aran anda dengan mengambil kira k#nsep perbezaan indi&idu. Sebagai $#nt#h guru digalakkan gunakan kaedah dan teknik berikut: "# aedah !embelajaran kolaborati$ dan ko!erati$ 'uru yang mengunakan strategi pemusatan murid ini, mengalakkan murid berbin$ang dan sesi buzz melibatkan ahli-ahli kumpulan pelbagai budaya. 1#nt#hnya dalam kumpulan perbin$angan ahli kumpulan terdiri daripada +assan /melayu0, Seng ;an /$hina0, Semah/sabah0 dan Kumaran /india0. Murid digalakkan berinteraksi dan beker!asama dalam suasana h#rmat-mengh#rmati. Sesi pembentangan perlu mempamerkan ke!ayaan semangat pasukan dan setia kawan. 'uru perlu memudah $ara $etusan idea ahli kumpulan, memberi penghargaan se$ara k#lekti% melambangkan harm#ni sesuatu kumpulan pelbagai budaya. K#lab#rati% dan k#perati% perlu dipupuk diperingkat sek#lah rendah lagi bagi mendapat persekitaran pembela!aran yang sihat dan b#leh menyatu-padukan murid pelbagai budaya dalam kelas.

%# Penemuan

'uru meran$ang penga!aran melalui penemuan, $#nt#hnya bagi (a!uk : udaya masyarakat ma!muk. "usnah dan 9auziah diberi ta!uk : udaya )rang 1hina, *h Seng dan *h +ai diberi ta!uk : udaya )rang <ndia dan Sar#!ini dan Sel&arani diberi ta!uk : udaya )rang Melayu. +akim dan Daniel diberi ta!uk #rang Kadazan. Strategi rentas budaya mengkehendaki pela!ar mener#ka dan membina pengetahuan serta pengalaman supaya %aham budaya #rang lain, Sesi

pembentangan mereka dikukuhkan dengan terdapat perk#ngsian maklumat dengan murid lain dari pelbagai budaya memberi maklumat, hurai atau memperbaiki persepsi budaya masing-masing &# Projek Kaedah ini memerlukan pembinaan kumpulan yang terdiri daripada murid pelbagai kaum dan budaya. (a!uk yang sesuai dan melambangkan kepelbagaian budaya diberi keutamaan. 1#nt#hnya murid diberi ta!uk: *dat Perkahwinan. *hli kumpulan terdiri daripada bangsa berbeza supaya mereka b#leh k#ngsi pengalaman dan buat ker!a lapangan di k#muniti yang berbeza. Murid b#leh mendapat sumber pengetahuan terus daripada kaum yang mengamalkan budaya yang berbeza. *pa yang selalu kita perhatikan murid kaum tertentu hanya akan buat pr#!ek berkaitan dengan bangsa sendiri tanpa ada rentasan budaya.

'uru menggunakan bahasa untuk menyampaikan penga!arannya. 'uru !uga menggunakan bahasa untuk membimbing dan menasihati murid-muridnya. Malaysia merupakan sebuah =egara yang mempunyai rakyat yang terdiri daripada pelbagai etnik, sehubungan dengan itu, guru-guru perlu memahami latar belakang murid yang dia!ar terutama %akt#r budaya yang mempengaruhi perlakuan muridnya sama ada perlakuan berbahasa atau perlakuan bukan bahasa. Penggunaan bahasa sangat berkait rapat dengan latar belakang murid terutama budaya di mana murid itu dibesarkan dan men!alani kehidupannya.

ahasa yang dipertutur #leh manusia adalah suatu anugerah (uhan kepada manusia kerana dengan bahasa manusia menyampaikan hasrat, meluahkan rasa dan mengemukakan pandangan. ahasa merupakan alat perhubungan manusia dalam kehidupan s#sialnya se!ak manusia di$ipta #leh (uhan. Maka, keupayaan manusia berbahasa perlu disyukuri kerana bahasa sebagai alat penting kepada manusia sehingga manusia mampu men!alani kehidupan bermasyarakat dengan sempurna. ahasa menyampaikan makna dalam kehidupan s#sial dan apabila digunakan dalam k#nteks k#munikasi, bahasa dikaitkan dengan budaya yang pelbagai dan k#mpleks.

Manusia tentang dunia

mengungkap yang

kata-kata

berdasarkan Kata-kata

pengalamannya yang

yang

menyampaikan %akta, idea dan peristiwa yang meru!uk kepada pengetahuan mereka dik#ngsi bersama. diungkapkan menggambarkan sikap, keper$ayaan, %ahaman, dan pandangan dan sekali gus bahasa sebenarnya suatu realiti budaya. Manusia menggunakan bahasa bukan sekadar untuk membuktikan pengalaman yang dilalui, sebaliknya bahasa yang dipertutur men$ipta pengalaman yang baharu apabila bahasa mampu men!adi medium perhubungan antara manusia.

Dalam k#nteks Malaysia yang terdiri daripada pelbagai kaum, bahasa Melayu merupakan bahasa rasmi yang tuturkan #leh rakyat Malaysia, namun begitu, Malaysia mempunyai pelbagai !enis bahasa etnik yang masing-masing membawa identiti budaya yang tersendiri. >alau pun bahasa Melayu merupakan bahasa rasmi yang men!adi bahasa pengantar rakyat pelbagai kaum di Malaysia, namun pelbagai etnik Malaysia dibenarkan bertutur dalam bahasa masing-masing tanpa sebarang sekatan. 'uru memainkan peranan yang sangat penting untuk membentuk !ati diri murid yang menghayati bahasa rasmi dan budaya nasi#nal di samping menerap nilai-nilai mengh#rmati perbezaan bahasa dan budaya menurut etnik.

*ntara peranan yang dimainkan #leh guru ialah mengadakan pelbagai akti&iti bahasa, sastera dan budaya dalam kalangan murid-muridnya. *kti&iti yang memartabatkan bahasa Kebangsaan b#leh dilakukan di dalam bilik dar!ah atau di luar bilik dar!ah. Selain akti&iti penga!aran dan pembela!aran, kegiatan k#kurikulum adalah saluran terbaik untuk memartabatkan murid. agi mengekalkan warisan budaya dan bahasa kepelbagaian etnik di Malaysia, guru b#leh menyelitkan unsur-unsur warisan budaya etnik-etnik lain dengan menggunakannya sebagai sumber penga!aran dan pembela!aran, $#nt#hnya, menggunakan $erita rakyat etnik <ban dalam penga!aran ahasa Melayu, menggunakan lagu etnik Kadazan dusun dalam penga!aran dan pembela!aran muzik, menggunakan tarian <ndia dalam Pendidikan ?asmani. Malahan pelbagai ahasa kebangsaan melalui kepelbagaian akti&iti dan pr#!ek yang kreati%, menyer#n#kkan serta meman%aatkan

permainan tradisi#nal milik etnik-etnik ini dapat digunakan sebagai pendekatan -'ames based learning. dalam penga!aran dan pembela!aran. Penggunaan sumber P@P dengan menggunakan kepelbagaian unsur budaya bukan saha!a memupuk kese%ahaman kalangan murid yang tediri daripada pelbagai etnik, malahan ruang tersebut akan mend#r#ng murid memahami dan menguasai k#sa kata bahasa etnik rakan-rakan mereka. Sekiranya guru mampu meneruskan dan mentadbirkan hal ini dengan berkesan, setiap etnik tidak berasa tersisih, sebaliknya men!adikan Malaysia kaya dengan &ariasi bahasa dan budaya.

Penutu!
Pemahaman guru terhadap perhubungan kel#mp#k etnik dan peranan guru sebagai e!en pembinaan perpaduan dan intergrasi nasi#nal akan mampu mewu!udkan persekitaran bilik dar!ah yang mesra budaya. Pedag#gi rele&an budaya b#leh diaplikasikan #leh guru dalam men!amin keberkesanan penga!aran dan pembela!aran dan antara kaedah yang b#leh menghasilkan penga!aran dan pembela!aran yang $emerlang.