0

TRNG I HC THNG MI
B MN QUN TR TI CHNH








GIO TRNH
QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP











Ch bin: PGS,TS. Nguyn Th Phng Lin
ng tc gi: PGS,TS. Nguyn Vn Thanh
PGS,TS. inh Vn Sn












H Ni, thng 12-2006
1

LI NI U

Trong mi mt doanh nghip, nu hot ng qun tr sn xut kinh doanh l yu t
c nh hng n kt qu kinh doanh v sc cnh tranh ca doanh nghip thng qua nng
sut lao ng, cht lng v gi thnh sn phm th qun tr ti chnh c vai tr quan
trng trong vic m bo cc ngun lc ti chnh, mt iu kin khng th thiu thc
hin cc hot ng sn xut, kinh doanh. Mi quyt nh ti chnh c th khng ch nh
hng n tnh hnh kinh doanh hin ti, m cn tc ng n hot ng kinh doanh ca
doanh nghip trong 10, 20 nm, hoc lu hn na trong tng lai. Ni cch khc, s
thnh cng, hay tht bi ca mt doanh nghip ph thuc rt nhiu vo cc quyt nh ti
chnh ca n. V vy, hiu v bit cch phn tch, nh gi tnh hnh kinh doanh a ra
cc quyt nh ti chnh v t chc trin khai thc hin l yu cu c tnh bt buc i vi
cc nh qun tr ti chnh, cc ch doanh nghip. y l mt trong nhng phn kin thc
bt buc i vi cc chuyn ngnh qun tr kinh doanh ca trng i hc Thng mi.
Xut pht t tm quan trng nu trn v p ng yu cu ca cng tc o to
cn b qun l kinh t, b mn Qun tr ti chnh, trng i hc Thng mi t chc
bin son gio trnh Qun tr ti chnh. Sch c dng lm ti liu phc v ging dy,
hc tp cho sinh vin thuc cc chuyn ngnh qun tr kinh doanh ca trng v l ti
liu tham kho hu ch cho cc c gi quan tm n lnh vc ny.
Ngoi li m u, danh mc ti liu tham kho, ni dung cun sch bao gm 3
phn: l thuyt, h thng cu hi n tp v bi tp. Phn l thuyt c kt cu thnh 8
chng:
Chng 1: Nhng vn c bn v qun tr ti chnh
Chng 2: Qun tr ti sn c nh
Chng 3: Qun tr ti sn lu ng
Chng 4: Qun tr ngun ti tr
Chng 5: n by kinh doanh v chi ph s dng vn
Chng 6: Quyt nh u t di hn ca doanh nghip
Chng 7: Phn tch v d bo nhu cu ti chnh ca doanh nghip
Chng 8: Qun tr ti chnh doanh nghip trong mt s bi cnh c bit
Phn bi tp bao gm 30 bi tp ng dng c sp xp theo th t cc chng v
mt s bi tng hp.
Tham gia bin son gio trnh gm:
- TS Nguyn Th Phng Lin, trng b mn Qun tr Ti chnh, ch bin ng
thi bin son cc chng 1, 4, bi c thm, h thng cu hi n tp v bi tp.
- PGS, TS Nguyn Vn Thanh trng khoa Thng mi quc t bin son cc
chng 5,6, v 7.
-PGS, TS inh Vn Sn, Ph hiu trng trng i hc Thng mi, bin son
chng 2,3, v 8.
thc hin cng trnh ny, chng ti da vo mt s ti liu trong nc v nc
ngoi (c lit k trong danh mc ti liu tham kho) lm cn c v lun chng cho qu
trnh bin son. Chng ti cng nhn c nhng kin ng gp ht sc qu bu ca
cc nh gio, nh khoa hc: PGS, TS Vng Trng Ngha, trng i hc Kinh t quc
dn; TS Hong Vn Hi, trng i hc Thng mi; GS, TS, NGUT Nguyn Bch
2

Khoa, Hiu trng trng i hc Thng mi v tp th ging vin b mn Qun tr ti
chnh, trng i hc Thng mi. Chng ti xin chn thnh cm n cc tc gi ca
nhng ti liu m chng ti s dng; cm n s gp , phn bin ca cc nh khoa hc
c tn trn.
Mc d trong qu trnh bin son, tp th tc gi ht sc c gng cun sch
m bo c tnh khoa hc, hin i v gn lin vi thc tin Vit Nam, song do trnh
c hn, hn th na y li l ln u tin bin son gio trnh ny nn cun sch chc
chn khng th trnh khi nhng khim khuyt nht nh. Chng ti rt mong nhn c
nhng kin ng gp xy dng ca bn c c nhng chnh l, sa i trong ln ti
bn sau.

Thay mt tp th tc gi
Ch bin



TS Nguyn Th Phng Lin
3


Chng 1: NHNG VN C BN V QUN TR TI CHNH

Qun tr ti chnh c vai tr rt quan trng, nh hng n tt c mi hot ng
ca doanh nghip. Thc t hot ng qun tr cc doanh nghip cho thy hu ht cc
quyt nh qun tr u c a ra da trn kt qu kho st nghin cu, phn tch v d
bo v tnh hnh sn xut - kinh doanh, tnh hnh ti chnh hin ti v tng lai, trong
nhng nh gi v mt ti chnh l ht sc cn thit. Ni dung ca chng 1 s gii thiu
nhng vn c bn v doanh nghip v qun tr ti chnh doanh nghip nh:
- Cc hnh thc t chc doanh nghip v hot ng ti chnh doanh nghip,
- Mc tiu v chc nng ca qun tr ti chnh doanh nghip,
- V tr v t chc b my qun tr ti chnh doanh nghip,
- Cc chnh sch c bn ca qun tr ti chnh doanh nghip.

1.1. Doanh nghip v hot ng ti chnh doanh nghip
1.1.1. Cc hnh thc t chc doanh nghip v mc tiu ca doanh nghip
* Khi nim v doanh nghip
C nhiu quan im khc nhau v doanh nghip. Theo Lut doanh nghip nm
2005 th doanh nghip l t chc kinh t c tn ring, c ti sn v tr s giao dch n
nh, c ng k kinh doanh theo quy nh ca php lut nhm mc ch thc hin cc
hot ng kinh doanh.
* Cc hnh thc t chc doanh nghip
Doanh nghip c t chc theo nhiu hnh thc php l khc nhau, song nhn
chung c mt s hnh thc c bn sau:
- Doanh nghip t nhn: l doanh nghip do mt c nhn lm ch v t chu trch
nhim bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip.
C th ni rng doanh nghip t nhn l hnh thc t chc kinh doanh lu i nht
v n gin nht ca mt thc th kinh doanh. c im ni bt nht ca doanh nghip t
nhn l ngi ch phi chu trch nhim v hn i vi cc ngha v ti chnh ca n.
iu ny c ngha l ngi ch phi chu trch nhim i vi doanh nghip v mt ti
chnh khng ch trn phn vn u t ban u m khi cn cn phi em c ti sn c nhn
trang tri cho cc khon n ca doanh nghip.
Thun li ln nht ca doanh nghip t nhn l vic thnh lp rt n gin, d
dng. Ch doanh nghip l ngi c ton quyn quyt nh hot ng kinh doanh, c
nhn tt c thu nhp t kinh doanh sau khi thanh ton cc khon n. Nhng loi hnh
doanh nghip ny cng c mt s hn ch nh ch doanh nghip phi chu trch nhim v
hn i vi tt c cc khon n trong kinh doanh. So vi cc loi hnh doanh nghip khc,
cc hnh thc huy ng vn ca doanh nghip t nhn cng c gii hn nht nh. Doanh
nghip khng c quyn huy ng vn di bt k hnh thc pht hnh chng khon no.
V th quy m ca doanh nghip ph thuc vo tim lc ti chnh ca ngi ch cng nh
kh nng vay mn ca ng ta. Do , khng c g ng ngc nhin khi thy a s cc
doanh nghip t nhn u l doanh nghip nh.
- Cng ty hp danh l doanh nghip trong :
+ Phi c t nht 2 thnh vin l ng s hu chung ca cng ty, cng nhau kinh
doanh di mt tn chung (gi l thnh vin hp danh), ngoi cc thnh vin hp danh c
4

th c thnh vin gp vn.
+ Thnh vin hp danh phi l c nhn c trnh chuyn mn v uy tn ngh
nghip v chu trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v cc ngha v ca cng ty.
+ Thnh vin gp vn ch chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong
phm vi s vn gp vo cng ty.
Loi hnh cng ty hp danh c li th hn doanh nghip t nhn v kh nng huy
ng vn do c th c nhiu thnh vin tham gia gp vn kinh doanh.
- Cng ty trch nhim hu hn (TNHH): l loi cng ty do cc thnh vin gp vn
thnh lp v h ch chu trch nhim hu hn trn phn vn gp vo cng ty.
Vit Nam, theo Lut doanh nghip nm 2005, cng ty TNHH (hai thnh vin tr
ln) l doanh nghip trong :
+ Cc thnh vin chu trch nhim hu hn v cc khon n v cc ngha v ti sn
khc ca doanh nghip trong phm vi s vn cam kt gp vo doanh nghip.
+ Thnh vin c th l t chc, c nhn; s lng thnh vin khng vt qu 50.
Ngoi ra, cn c cng ty TNHH 1 thnh vin. y l doanh nghip do mt t chc
hoc mt c nhn lm ch s hu, chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti
chnh khc ca doanh nghip trong phm vi s svn iu l ca doanh nghip.
So vi 2 loi hnh doanh nghip nu trn, cng ty TNHH c thun li hn l cc
thnh vin ca n ch chu trch nhim hu hn trn phn vn m h gp.
- Cng ty c phn: l cng ty trong cc thnh vin cng gp vn di hnh thc
c phn hot ng.
Vit Nam, theo Lut doanh nghip nm 2005, cng ty c phn (CTCP) l doanh
nghip trong :
+ Vn iu l c chia thnh nhiu phn bng nhau gi l c phn.
+ C ng c th l t chc, c nhn, s lng c ng ti thiu l 3 v khng hn
ch s lng ti a.
+ C ng ch chu trch nhim v n v cc ngha v ti sn khc ca doanh
nghip trong phm vi s vn gp vo doanh nghip.
Cn c vo hnh thc pht hnh c phiu, cng ty c phn c hai loi: CTCP ni
b v CTCP i chng. Cng ty c phn ni b l loi cng ty ch pht hnh c phiu
trong cc c ng sng lp, cng nhn v nhng ngi quen thuc vi cng ty. Cng ty
c phn i chng l loi cng ty c pht hnh c phiu rng ri ra cng chng. Mc
rng ri nh th no tu thuc vo lut php ca tng quc gia.
So vi cc loi hnh doanh nghip khc, CTCP c li th v cc hnh thc huy
ng vn. Ngoi cc hnh thc huy ng vn nh cc doanh ngip khc, CTCP l loi
doanh nghip duy nht c php huy ng vn thng qua pht hnh c phiu.
- Doanh nghip nh nc (DNNN): DNNN l loi doanh nghip do nh nc i
din nm quyn s hu, qun l nhm phc v cho nhng mc tiu chung ca nn kinh t
v ca x hi. Vit Nam, theo lut DNNN nm 2003 th DNNN l t chc kinh t do
nh nc s hu ton b vn iu l, hoc c c phn vn gp chi phi, c t chc
di hnh thc cng ty nh nc, cng ty c phn, cng ty TNHH.
Trong nn kinh t th trng, Chnh ph thng u t thnh lp cc DNNN trong
nhng ngnh chm thu hi vn, kh thu ht vn t khu vc t nhn, hoc u t vo
nhng ngnh kinh t mi nhn nhm thc y cc ngnh kinh t khc pht trin
- Doanh nghip c vn u t nc ngoi Vit Nam: l doanh nghip c thnh
5

lp Vit Nam do cc nh u t nc ngoi u t mt phn, hoc ton b vn nhm
thc hin cc mc tiu chung l tm kim li nhun, c t cch php nhn, mang quc
tch Vit Nam, t chc v hot ng theo quy ch ca cng ty TNHH, CTCP v tun theo
quy nh ca php lut Vit Nam.
* Mc tiu ca doanh nghip
Hu ht cc doanh nghip trong kinh doanh u c mc tiu cng lm ra nhiu li
nhun v nng cao gi tr th trng ca doanh nghip cng tt. Tuy nhin th no l ti
a ha li nhun khng phi lc no cng c th d dng xc nh bi mc tiu ny chu
nh hng ca nhiu yu t nh thi gian, ri ro v c mi quan h tc ng n nhiu
vn khc trong doanh nghip cng nh nn kinh t - x hi. Do khng th coi ti a
ho li nhun l yu t duy nht tc ng n cc hot ng sn xut kinh doanh ca
doanh nghip. Ni cch khc, mt mc no , ti a ho li nhun khng phi l
mc tiu hnh ng trong nhiu tnh hung thc t.
Ti a ha gi tr th trng ca doanh nghip chnh l ti a ho gi tr ti sn
ca cc ch s hu hin ti ca doanh nghip. iu ny dn ti kt qu l th gi c phn
ca doanh nghip ngy cng cao hn. V th, y l mc tiu c cc c ng d chp
nhn. Nhng, cc nh qun tr cng rt kh c th nh gi chnh xc mc nh hng
ca mt quyt nh i vi gi tr ca doanh nghip, bi n chu tc ng ca rt nhiu
yu t. Hn th na, th trng ng ngha vi nhng bin i khn lng. Tuy nhin,
nh qun tr gii phi l ngi a ra c nhiu quyt nh ng hn l nhng quyt
nh sai lm v ti a ho gi tr ca doanh nghip phi lun l mc tiu ca mi hot
ng.

1.1.2. Hot ng ti chnh ca doanh nghip
Mc d c nhiu loi hnh doanh nghip, vi nhng hnh thc php l v b my
t chc khc nhau, c nhng c im ring v sn xut, kinh doanh, ti chnh nhng
ni dung cc hot ng ti chnh, mc tiu v chc nng ca qun tr ti chnh doanh
nghip th ging nhau.
Hot ng ti chnh ca doanh nghip kh phc tp v th hin thng qua nhiu
quan h kinh t gia doanh nghip vi cc ch th khc trong nn kinh t. Tuy nhin c
th xp chng thnh 3 nhm c bn: Quan h ti chnh gia doanh nghip vi nh nc,
quan h ti chnh gia doanh nghip vi th trng v quan h ti chnh trong ni b
doanh nghip.
- Quan h ti chnh gia doanh nghip vi nh nc c th hin qua vic doanh
nghip thc hin cc ngha v ti chnh ca mnh i vi nh nc nh np cc khon
thu v l ph (thu xut khu, nhp khu, thu tiu th c bit, thu gi tr gia tng, thu
thu nhp doanh nghip, thu mn bi, l ph trc b, l ph chng th v.v). Ngoi ra,
ring i vi DNNN, doanh nghip c nh nc cp vn hot ng theo chc nng
v nhim v c giao.
- Quan h ti chnh gia doanh nghip vi cc ch th kinh t khc trn th trng
nh: quan h thanh ton trong mua bn ti sn, vt t, hng ha, dch v; quan h vi
ngn hng v cc t chc tn dng khc trong huy ng vn v cho vay, u t vn, ti
sn; quan h vi cc t chc bo him trong tham gia bo him v nhn tin bi thng
bo him v.v
- Quan h ti chnh trong ni b doanh nghip c th hin thng qua cc hot
6

ng thanh ton tin lng, tin cng v thc hin cc khon tin thng, pht vi cng
nhn vin ca doanh nghip; hot ng phn chia iu ha vn gia cc b phn ca
doanh nghip; hot ng phn phi li nhun sau thu, phn phi v s dng cc qu ca
doanh nghip, hot ng chi tr c tc cho cc c ng.

1.2. Qun tr ti chnh doanh nghip
Qun tr ti chnh doanh nghip bao gm tng th cc hot ng ca nh qun tr
trong qu trnh nghin cu, d bo, phn tch, ra cc quyt nh ti chnh v t chc thc
hin cc quyt nh nhm thc hin cc mc tiu c xc nh.

1.2.1. Mc tiu ca qun tr ti chnh doanh nghip
*Mc tiu di hn: Hoch nh cc gii php ti u trong tng giai on thc
hin mc tiu ca doanh nghip, c th l:
- a ra cc quyt nh u t ng, hiu qu cao.
- a ra cc quyt nh ti tr hp l vi chi ph s dng vn thp.
* Mc tiu ngn hn: m bo nng lc thanh ton ca doanh nghip vi ngun
ti chnh ti u - tha mn iu kin v s lng, ng v thi gian.

1.2.2. Chc nng ca qun tr ti chnh doanh nghip
Qun tr ti chnh doanh nghip c cc chc nng c bn sau:
+ Th nht, hoch nh chin lc ti chnh doanh nghip
Ri ro ca mt doanh nghip c th c phn thnh ri ro kinh doanh v ri ro ti
chnh. Ri ro kinh doanh thng gn lin vi cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
Lnh o doanh nghip gi vai tr kim sot i vi mc ri ro kinh doanh thng qua
s la chn nhng d n u t, cng ngh v cc chin lc u t c th. Ri ro ti
chnh xut pht t s dng n vay. Mi doanh nghip khc nhau th c th c n cn n
khc nhau. V vy, hn ch ri ro ti chnh, nh qun tr ti chnh doanh nghip cn cn
c vo c im ngnh ngh kinh doanh, mi trng kinh doanh ca doanh nghip
hoch nh c cu vn mc tiu v ngun ti tr cho cc qu ca doanh nghip. C cu
vn mc tiu th hin s phi kt hp gia vn ch s hu v n trong tng vn kinh
doanh ca doanh nghip. Nhn chung doanh nghip c ri ro kinh doanh cao thng c
khuynh hng s dng t n hn nhng doanh nghip khc.
Bn cnh , vic hoch nh c cu ti sn cn u t v xy dng chnh sch
phn phi thu nhp cng l nhng ni dung quan trng nh hng trc tip n trin vng
pht trin trong tng lai ca doanh nghip.
+ Th hai, t chc thc hin cc chin lc ti chnh doanh nghip
y l qu trnh xc lp m hnh, phn cng v giao nhim v cho mi cp v mi
nhn vin trong doanh nghip thc hin cc chin lc, k hoch, chnh sch ti chnh
ca doanh nghip. Thc hin chc nng ny nh qun tr ti chnh cn quan tm n mt
s vn c th sau:
- T chc huy ng ngun vn cho u t, kinh doanh vi chi ph thp
Mi hot ng ca doanh nghip i hi phi c vn. V th, cn c vo cc d n
u t, cc k hoch sn xut kinh doanh c ph duyt, nh qun tr ti chnh phi
xc nh c nhu cu vn cn thit ca doanh nghip trong tng thi k. ng thi
thc hin c cc mc tiu trong di hn cng nh ngn hn, nh qun tr ti chnh cn
7

xem xt, cn nhc trn nhiu mt nh: li ch, bt li ca mi hnh thc huy ng vn, chi
ph s dng mi loi ngun nh th no? C th, thc hin tt chc nng ny, nh
qun tr phi tr li c cc cu hi: huy ng bao nhiu? vo thi im no? thi gian
bao lu (di hn hay ngn hn)? huy ng ngun vn no (vn ch s hu hay n), huy
ng ni t hay ngoi t?
- T chc s dng vn tit kim, hiu qu
Thc hin chc nng ny, nh qun tr ti chnh doanh nghip phi tm ra cc bin
php nhm gp phn huy ng ti a s vn hin c vo hot ng kinh doanh, gii
phng cc khon vn cn b ng. Theo di cht ch v thc hin tt hot ng thanh
ton cc khon phi thu, phi tr. Tm kim cc gii php thch hp m bo s cn
bng thu chi tin t, n nh tnh hnh ti chnh, m bo doanh nghip lun c kh
nng thanh ton cc khon n n hn.
- T chc thc hin tt qu trnh phn phi thu nhp
Thu nhp ca doanh nghip c to ra t nhiu ngun khc nhau. Theo ngun
hnh thnh, thu nhp ca doanh nghip bao gm: thu nhp sn xut kinh doanh, thu nhp
ti chnh v thu nhp bt thng. Trn c s xc nh chnh xc tng thu nhp ca doanh
nghip, nh qun tr phi xy dng c chnh sch phn phi thu nhp hp l, gii quyt
hi ho mi quan h v li ch gia nh nc, ch s hu doanh nghip v ngi lao
ng; m bo yu cu tch lu ca doanh nghip u t pht trin, tng trng doanh
nghip, ch trng li ch ca c ng v ngi lao ng trong doanh nghip Chnh
sch phn chia li tc c phn c nh hng trc tip n gi tr doanh nghip. V vy,
trc khi ra quyt nh v t chc qu trnh phn phi ny, nh qun tr cn xem xt k
cc nhn t tc ng nh: nhng quy nh php l, nhng c hi u t, tm l c ng,
thu v tnh hp dn i vi cc nh u t tim nng ca doanh nghip
+ Th ba, kim sot tnh hnh ti chnh doanh nghip
Kim sot bao gm vic thit lp cc tiu chun v lng ha cc kt qu t
c, tin hnh cc hot ng iu chnh nu kt qu khng ng vi mc tiu n nh.
Kim sot ti chnh c th thc hin kt hp theo nhiu hnh thc: kim sot nh k,
kim sot lin tc, kim sot bng mc tiu v kt qu; kim sot ton b, kim sot b
phn, kim sot c nhn v tin hnh c trc v sau khi trin khai thc hin cc hot
ng ti chnh.
Phn tch ti chnh l ni dung quan trng trong hot ng kim sot. Phn tch ti
chnh doanh nghip c thc hin thng qua cc ch tiu ti chnh v thng tin hnh
theo nhng nh k nht nh nhm nh gi tnh hnh hot ng ca doanh nghip,
nhng im mnh, im yu trong hot ng ti chnh cng nh thc trng tnh hnh ti
chnh ca doanh nghip. Trn c s c th a ra nhng quyt nh ng v kinh
doanh, ti chnh, m bo mi ti sn, tin vn v cc ngun ti chnh ca doanh nghip
c s dng mt cch c hiu qu nht.
Cc chc nng ca qun tr ti chnh c mi quan h mt thit v tc ng tng
h ln nhau. Vic hoch nh chin lc ti chnh cho php nh ra mt phng hng
chung cho mi suy ngh v hnh ng, mt kim ch nam hng dn cc quyt nh i
vi mi thnh vin ca doanh nghip. Vic t chc thc hin cc chin lc ti chnh gp
phn gip doanh nghip bin cc chin lc, k hoch kinh doanh, d n u t thnh
hin thc. Tuy nhin, vic hoch nh cng c hn ch nht nh, l: kt qu d bo c
th sai lm lm gim tc ng tch cc ca hoch nh. V vy, thc hin chc nng kim
8

sot khng ch m bo cho qu trnh t chc trin khai cng tc qun tr ti chnh i theo
ng nh hng chin lc vch ra, gp phn nng cao hiu qu ca qu trnh t chc
thc hin cc chin lc, k hoch v chnh sch ti chnh m cn c th kp thi a ra
nhng quyt sch, cc hnh vi ng x khi thc t pht sinh nhng tnh hung ngoi d
kin, hoc pht hin nhng hin tng vi phm quy trnh, chnh sch ti chnh trong qu
trnh t chc thc hin.
* Mt s im cn lu trong qun tr ti chnh doanh nghip
thc hin cc mc tiu ca doanh nghip, hot ng qun tr ti chnh doanh
nghip cn tun th mt s vn mang tnh nguyn tc sau:
- Tin c gi tr theo thi gian: Mt ng tin thi im hin ti lun c gi tr
ln hn mt ng tin thi im trong tng lai.
- S lng v thi gian phi c xem xt ng thi: cn i thu - chi, cung - cu
v tin ca doanh nghip phi bao gm c hai yu t: s lng v thi gian.
- Kh c th tm c cc d n hon ho: th trng l cnh tranh nn iu kin
nh gi v la chn cc d n u t cn bin ha, khng c nh theo cc khun mu
c sn.
- Mi ri ro u phi c n b tha ng: ri ro lun tn ti trong hot ng
ca doanh nghip nn li ch nhn c lun phi xem xt trong mi quan h vi ri ro.
- Chi ph s dng vn lun l tham s c bn: Chi ph s dng vn c nh hng
trc tip n kt qu v hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. V vy, cn la chn
ngun vn trn c s xem xt gi vn trn th trng v kh nng linh hot trong iu
chnh c cu s dng vn.
- S kch thch hp l vi ngi iu hnh doanh nghip: khi c s phn bit gia
quyn s hu vi quyn iu hnh th li ch ca ngi iu hnh s l gnh nng i vi
ngi s hu v nh hng ti cc la chn ti chnh di hn th hin bi cu trc vn v
chi ph iu hnh. V th, cn c chnh sch kch thch hp l vi ngi iu hnh doanh
nghip
- Chnh sch thu c nh hng n quyt nh kinh doanh: cc vn thu s c
nh hng n cc la chn ti chnh di hn, cc quyt nh v qun tr ngun ti tr v
ti sn ca doanh nghip... V vy, cn cn c vo mi trng thu ni doanh nghip hot
ng xy dng chnh sch qun l ti chnh thch hp, m bo yu cu tun th ng
php lut v c li cho doanh nghip.

1.2.3. V tr v t chc b my qun tr ti chnh doanh nghip
* V tr ca qun tr ti chnh trong b my t chc doanh nghip
Cc doanh nghip khc nhau c m hnh qun l khc nhau. thc hin cc mc
tiu c xc nh, mi doanh nghip u phi thc hin nhiu chc nng v nhim v
nh qun l sn xut, qun l nhn lc trong qun l ti chnh c vai tr, v tr then
cht.
Trong s t chc doanh nghip, b phn qun l ti chnh lun c xem l
mt b phn quan trng bn cnh ngi lnh o cao cp nht ca doanh nghip v lun
c nh hng rt ln n vic a ra nhng quyt nh quan trng i vi doanh nghip.
Tnh cht quan trng ny l do vn ti chnh bao trm mi hot ng ca doanh nghip
v thng tin ti chnh ca doanh nghip lun c quan tm bi mi ch th lin quan
n s tn ti v pht trin ca doanh nghip.
9


* Nh qun tr ti chnh l ai?
+ Gim c ti chnh: cc cng ty ln thng c cc gim c ti chnh, gip
tng gim c kim sot mi cng vic lin quan n ti chnh v k ton. Gim c ti
chnh l ngi trc tip qun l ton b tnh hnh ti chnh ca cng ty, tham mu cho
tng gim c trong vic ra cc quyt nh ti chnh.
+ Trng phng ti chnh: gip gim c ti chnh t chc v qun l cc hot
ng sau:
- Quan h vi ngn hng v cc t chc tn dng tm kim ngun ti tr vn
kinh doanh.
- Qun tr tin, chng khon,
- Qun tr tn dng thng mi (bn chu),
- Qun tr phn phi kt qu kinh doanh (KQKD),
- Qun tr ri ro ti chnh
+ K ton trng: thc hin mt s chc nng nhim v sau:
- T chc son tho cc bo co ti chnh (BCTC),
- Kim ton ni b (KTNB),
- K ton ti chnh,
- K ton thu.
Ngoi cc nh qun tr ti chnh cp cao, mi cn b qun tr ti chnh c trch
nhim qun l ti chnh b phn m mnh c phn cng ph trch.

1.3. Cc chnh sch ti chnh ca doanh nghip
Chnh sch ti chnh l mt b phn quan trng trong cc chnh sch ca doanh
nghip, n c cu thnh bi 3 chnh sch thnh phn: chnh sch u t, chnh sch ti
Hi ng qun tr
Tng gim c
Gim c
Marketing
Gim c
ti chnh
Gim c
nhn s
Gim c
sn xut
Trng phng ti chnh K ton trng
Qun tr
tin v
chng
khon
Son
tho
BCTC &
KTNB
K
ton
ti
chnh
Qun
tr ri
ro ti
chnh
Qun tr
phn
phi
KQKD
Qun
tr tn
dng
th.mi
K
ton
thu
Hnh 1: T chc b my qun l ti chnh in hnh
10

tr v chnh sch phn phi thu nhp. Mi chnh sch thnh phn c mc tiu ring. Song
s tng thch ca chng l iu kin cn thit chu trnh ti chnh vn hnh tri chy,
hay ni cch khc l to nn mt chnh sch ti chnh c tnh kh thi.
* Chnh sch u t
Chnh sch u t l tin cho vic trin khai hot ng kinh doanh ca doanh
nghip. Nhn vo chnh sch u t ca mt doanh nghip cho chng ta bit c xu
hng pht trin trong tng lai ca doanh nghip nh th no. Chnh sch u t ch ra
cc hnh thc u t, hoc mt danh mc u t v quy m u t ca doanh nghip trong
mt thi k nht nh, n nh thi hn u t, t sut li nhun m d n u t i hi.
Chnh sch u t ca doanh nghip chu tc ng bi mt s yu t nh: Mu
thun gia ngi iu hnh v ngi s hu doanh nghip, mi trng kinh doanh, kh
nng ti chnh ca doanh nghip, chnh sch qun l kinh t ca nh nc, nhu cu th
trng tim nng
* Chnh sch ti tr
Chnh sch ti tr l c s ca vic to vn, trong ch ra cc nh hng c bn
trong vic xc nh ngun, s lng, thi hn v thi im huy ng vn ca doanh
nghip trong mt thi k nht nh. Cc nh hng ra phi t c mc tiu ti thiu
ha chi ph s dng vn, trn c s tn trng rng buc chin lc v cu trc vn hn
ch chi ph iu hnh, cng nh rng buc v quy m pht trin v quan h vi mi
trng ca doanh nghip. Cn c xy dng chnh sch ti tr l chnh sch u t ca
doanh nghip.
Chnh sch ti tr ca doanh nghip chu tc ng bi nhiu yu t nh: hnh thc
php l ca doanh nghip, c cu vn mc tiu ca doanh nghip, s pht trin ca th
trng vn
* Chnh sch phn phi thu nhp
Chnh sch phn phi thu nhp th hin quan im v vic phn chia li nhun
doanh nghip, c bit l vn c trch lp cc qu doanh nghip khng? trch lp
nhng qu g v vi t l nh th no? Chia li cho cc c ng vi t l c tc l bao
nhiu, theo hnh thc no? Chia li tc c phn bng tin (chia c tc c phn thng k,
li tc c phn chia thm, li tc c phn c bit) hay chia li tc bng c phn?
Chnh sch phn phi thu nhp chu tc ng bi mt s yu t nh: Tnh cht s
hu v hnh thc php l ca doanh nghip, chnh sch qun l phn phi thu nhp doanh
nghip ca Nh nc, chnh sch thu, cu trc v tm l c ng
* Mi quan h gia cc chnh sch ti chnh

Chnh sch u t v chnh sch ti tr lin quan n nhau trong mi quan h cn
i gia nhu cu vn hnh thnh bi chnh sch u t v kh nng cung cp vn hnh
thnh t chnh sch ti tr. Quan h cn i ny phi c xem xt trn c hai phng
Chnh sch
ti tr
Chnh sch
u t
Chnh sch
phn phi TN
11

din s lng v thi gian khi xt n lch trnh ti tr v hon tr.
Chnh sch phn phi thu nhp xc nh t l thu nhp tch lu, nhm b sung
vn ch s hu cho m rng kinh doanh v hin i ho cng ngh, do n l c s
hoch nh phng thc huy ng ngun vn t bn ngoi, mt mng quan trng trong
chnh sch ti tr. iu ny s tc ng n cu trc ngun vn v nh hng n chi ph
s dng vn ca doanh nghip v do vy n tc ng ngc tr li n chnh sch phn
phi thu nhp.
Chnh sch u t tc ng n chnh sch phn phi thu nhp trong tng lai. Bi
v, quy m ca li nhun k vng s thu c t cc d n u t c th dn ti s iu
chnh trong chnh sch phn phi thu nhp v chia li c phn ca doanh nghip. Ngoi
ra, vic theo ui mt cu trc vn ti u cng vi mt chnh sch chia li c phn n
nh c th dn n s thng d ngn qu di hn ca doanh nghip. iu ny lm xut
hin cc quyt nh u t ti chnh do c im linh hot ca loi hnh u t ny so vi
u t trc tip.

12

Chng 2: QUN TR TI SN C NH

Bt c mt doanh nghip no, d c quy m ln hay nh, d thuc lnh vc sn
xut ch bin, hay kinh doanh hng ha dch v, thc hin cc hot ng kinh doanh
u cn phi c cc yu t cn thit nh kho tng, ca hng, vn phng, my mc thit b,
phng tin vn ti, vt t, tin vn... Theo thi gian lun chuyn gi tr, ton b ti sn
ca doanh nghip bao gm: cc ti sn c thi gian s dng (hay thu hi, lun chuyn gi
tr) mang tnh ngn hn gi l ti sn lu ng (TSL) v nhng ti sn c thi gian s
dng (thu hi, hay lun chuyn gi tr) mang tnh di hn. Cn c vo hnh thi tn ti,
ti sn lun chuyn gi tr mang tnh di hn ca doanh nghip bao gm 3 loi: ti sn c
nh (TSC), u t ti chnh di hn v cc ti sn di hn khc. Ni dung chng ny
ch tp trung nghin cu v TSC v qun tr TSC.

2.1. Phn loi ti sn c nh
2.1.1. Khi nim
Bt c qu trnh kinh doanh no cng cn c s hin din ca 3 yu t c bn,
l: i tng lao ng, t liu lao ng v sc lao ng. B phn t liu lao ng c gi
tr ln v thi gian s dng, thu hi, lun chuyn gi tr manh tnh di hn (nh nh x-
ng, vn phng, my mc thit b, phng tin vn ti, gi tr quyn s dng t...) c
gi l TSC. Ni cch khc, TSC l nhng t liu lao ng c gi tr ln, thi gian s
dng (thu hi, lun chuyn gi tr) di.
Du hiu nhn bit TSC: Thng thng mt ti sn c coi l TSC nu tho
mn ng thi ba iu kin:
- Tham gia trc tip hoc gin tip vo qu trnh sn xut kinh doanh ca doanh
nghip vi t cch l t liu lao ng.
- C thi gian s dng di, thng t 1 nm tr ln.
- C gi tr ln, t n mt mc nht nh. Tiu chun ny ph thuc vo qui
nh ca tng quc gia trong tng thi k.
Nhng ti sn khng hi cc tiu chun k trn c coi l TSL ca doanh
nghip. Vic nhn bit v phn bit TSC vi TSL c ngha quan trng khng ch
trong cng tc nghin cu m cn gip cho doanh nghip c th qun l, s dng ti sn
mt cch tt nht.
Thc t Vit Nam hin nay: Theo ch qun l ti chnh hin hnh (Quyt nh
206/2003/Q-BTC), 1 ti sn ca doanh nghip nu tho mn ng thi 4 iu kin sau
th c coi l TSC:
+ Chc chn thu c li ch kinh t trong tng lai t vic s dng ti sn ;
+ Nguyn gi phi c xc nh mt cch tin cy;
+ C thi gian s dng t 1 nm tr ln;
+ C gi tr t 10.000.000 ng tr ln.

2.1.2. c im
C nhiu loi TSC khc nhau v c s dng trong nhiu lnh vc khc nhau,
song chng u c cc c im chung sau y:
+ TSC tham gia vo nhiu chu k sn xut kinh doanh ca doanh nghip vi vai
tr l cc t liu lao ng ch yu.
13

+ Trong qu trnh tn ti, hnh thi vt cht v c tnh s dng ban u ca TSC
hu nh khng thay i, song gi tr v gi tr s dng gim dn.
Trong qu trnh TSC tn ti v c s dng, gi tr v gi tr s dng ca n b
gim i do tc ng ca nhiu yu t. Hin tng ny c gi l s hao mn TSC. Ni
cch khc, hao mn TSC l s gim st v gi tr v gi tr s dng ca TSC. Trong
thc t c hai loi hao mn TSC: hao mn hu hnh v hao mn v hnh.
- Hao mn hu hnh ca TSC
y l s hao mn v hin vt v gi tr ca TSC trong qu trnh chng tn ti v
s dng. Hnh thc hao mn ny c biu hin di hai kha cnh:
V mt hin vt: gi tr s dng ca TSC gim i th hin s thay i trng thi
vt l, s gim st v cht lng v tnh nng cng dng ban u. Nu qu trnh ny c
tip din th n mt lc no TSC s khng cn s dng c na. Mun khi phc
li gi tr s dng ca n th phi sa cha, hoc thay th.
V mt gi tr: hao mn hu hnh l s gim dn gi tr ca TSC v phn gi tr
hao mn ny thng c cc nh qun l tnh ton v hch ton vo chi ph kinh doanh
hay gi thnh sn phm, dch v.
Nguyn nhn ca hao mn hu hnh l do cc tc ng c, ha hc xy ra vi
TSC khi chng tham gia vo qu trnh kinh doanh ca doanh nghip v do tc ng ca
iu kin t nhin nh nhit , m, nh sng ca mi trng s dng TSC. Mc
hao mn hu hnh ph thuc vo cng s dng TSC, vic chp hnh cc quy trnh
k thut v cht lng ch to TSC.
i vi TSC hu hnh, hao mn hu hnh c th hin c v mt hin vt v gi
tr. Tuy nhin, i vi TSC v hnh, hao mn hu hnh ch th hin v mt gi tr m
thi.
- Hao mn v hnh ca TSC
Hao mn v hnh l s gim i thun tu v mt gi tr (hay gi tr trao i) ca
TSC do tc ng ca tin b khoa hc k thut. C mt s nguyn nhn c bn sau dn
n hao mn v hnh TSC:
Mt l, TSC b gim gi tr trao i do s xut hin ca TSC nh c nhng vi
gi r hn. Nguyn nhn c bn ca hnh thc hao mn ny l do tin b khoa hc c
p dng vo sn xut, lm cho nng sut lao ng tng ln, kt qu l gi thnh sn xut
TSC gim xung, t doanh nghip sn xut ra TSC c iu kin h gi bn.
Hai l, TSC b gim gi tr trao i do xut hin nhng TSC mi, hon thin v
hin i hn v tnh nng k thut. Nguyn nhn c bn ca hin tng ny l do tin b
khoa hc c p dng vo sn xut to ra nhng TSC hon thin v hin i hn v
c th thay th TSC c, t lm cho gi tr trao i ca TSC c b gim.
Ba l, TSC b mt hon ton gi tr trao i do s kt thc chu k sng sn phm,
dn n nhng TSC s dng sn xut ra nhng sn phm cng b lc hu, mt tc
dng. K c trng hp cc my mc thit b, quy trnh cng ngh... cn nm trn cc d
n thit k song tr nn lc hu ti thi im . Do vy, hao mn v hnh xy ra i
vi c TSC hu hnh v v hnh.
Nguyn nhn ca hin tng k trn trc ht l do s pht trin ca khoa hc
cng ngh dn n s xut hin nhng sn phm mi thay th v lm kt thc chu k
sng ca sn phm c, hu qu l nhng TSC dng sn xut ra nhng sn phm c b
lc hu, gim hoc mt tc dng. Ngoi ra, trong nhiu trng hp, s kt thc chu k
14

sng ca sn phm khng phi do tin b khoa hc k thut m do cc nguyn nhn khc
nh thay i th hiu, tp qun... ca ngi tiu dng. Tuy vy, nguyn nhn c bn v
bao trm hin tng hao mn v hnh TSC l do s pht trin ca tin b khoa hc k
thut.
Vic nghin cu cc loi hao mn TSC v nguyn nhn gy ra chng l cn c
quan trng ra cc bin php hn ch v khc phc hao mn. ng thi, y cng l
mt trong nhng c s doanh nghip a ra cc quyt nh u t, khai thc s dng,
qun l, trch khu hao v i mi TSC ph hp vi tnh hnh ca doanh nghip.

2.1.3. Phn loi TSC
Phn loi TSC c hiu l vic phn chia, sp xp tng TSC ang thuc
quyn qun l, s dng ca doanh nghip thnh tng nhm, tng loi theo nhng tiu
thc c th nhm phc v cho mc ch nghin cu v qun l ca doanh nghip. Sau y
l mt s cch phn loi thng dng:
* Cn c vo hnh thi vt cht ca TSC
Theo tiu thc ny, tng TSC thuc quyn qun l v s dng ca doanh nghip
c chia thnh hai loi: TSC hu hnh v TSC v hnh.
+ TSC hu hnh: l nhng TSC c hnh thi vt cht c th. TSC hu hnh
bao gm:
- Nh ca, vt kin trc: y l cc TSC c hnh thnh qua qu trnh thi cng,
xy dng nh nh xng, vn phng, nh kho, hng ro, thp nc, sn bi, cc cng
trnh trang tr cho nh ca, ng x, cu cng...
- My mc, thit b: l ton b cc my mc, thit b dng cho hot ng kinh
doanh v cng tc qun l kinh doanh ca doanh nghip nh my mc thit b ng lc,
my cng tc, thit b chuyn dng, dy chuyn cng ngh, my vi tnh, phn mm my
tnh, thit b in t phc v qun l, thit b dng c o lng, kim tra cht lng, my
ht m, ht bi...
- Phng tin vn ti v thit b truyn dn: l cc loi phng tin vn ti nh vn
ti ng st, ng thu, ng b, ng hng khng; ng ng v cc thit b truyn
dn nh h thng in, h thng nc, h thng thng tin, ng kh t, bng ti hng
ho...
- Vn cy lu nm, sc vt lm vic v (hoc) cho sn phm: l cc vn cy
kinh doanh lu nm nh vn ch, vn c ph, vn cy cao su, vn cy n qu, thm
c, thm cy xanh, sc vt lm vic v (hoc) cho sn phm nh n voi, n b, n
tru, n nga...
- Cc TSC khc: l ton b nhng TSC hu hnh cha lit k vo cc loi k
trn nh tranh nh, tc phm ngh thut...
+ TSC v hnh: l nhng TSC khng c hnh thi vt cht c th n c th
hin bng mt lng gi tr m doanh nghip u t c lin quan, hay pht huy tc
dng trong nhiu k kinh doanh ca doanh nghip, v d nh quyn s dng t, thng
hiu, quyn pht hnh, bng pht minh sng ch, nhn hiu thng mi, bn quyn tc
gi...
Vic phn loi TSC theo tiu thc k trn gip doanh nghip thy c c cu
vn u t vo TSC theo hnh thi biu hin, t c th a ra cc quyt nh u t,
khai thc s dng TSC, hay iu chnh c cu ny sao cho ph hp v c hiu qu nht.
15

* Cn c vo mc ch s dng
Theo tiu thc ny, ton b TSC ca doanh nghip c chia thnh ba loi:
- TSC s dng cho mc ch kinh doanh: y l nhng ti sn doanh nghip s
dng trong cc hot ng c th khc nhau nhng cng nhm mc ch phc v trc tip,
hoc gin tip cho kinh doanh. V d: kho tng, ca hng, nh xng, my mc thit b,
gi tr quyn s dng t... dng cho cc hot ng sn xut kinh doanh.
- TSC s dng cho mc ch phc li, s nghip, an ninh, quc phng. y l
nhng TSC do doanh nghip qun l v s dng cho hot ng phc li, s nghip, an
ninh, quc phng trong doanh nghip. Chng hn nh nh n, nh tp th, cu lc b,
trm y t, phng c...
- TSC bo qun h, gi h: l nhng TSC khng thuc quyn s hu ca
doanh nghip nhng doanh nghip c trch nhim bo qun, gi h cho nh nc, hay
cho doanh nghip khc.
Vic phn loi nh trn gip doanh nghip bit c kt cu TSC theo mc ch
s dng, t c bin php qun l, khai thc s dng, trch khu hao thch hp v hiu
qu nht.
* Cn c vo tnh hnh s dng
Theo tiu thc ny, tng TSC ca doanh nghip c chia thnh cc loi sau:
- TSC ang s dng ti doanh nghip : y l nhng TSC ca doanh nghip s
dng cho cc hot ng sn xut kinh doanh, phc li, s nghip, an ninh, quc phng
ca doanh nghip.
- TSC cho thu: l nhng TSC do doanh nghip u t song hin ti doanh
nghip khng trc tip khai thc s dng m cho cc n v khc thu theo nhng iu
kin rng buc nht nh.
- TSC cha cn dng: l nhng TSC ca doanh nghip cn thit cho cc hot
ng ca doanh nghip song hin ti cha c a ra s dng, ang trong qu trnh d
tr, ct gi s dng sau ny.
- TSC khng cn dng ch nhng bn, thanh l: l nhng TSC khng cn
thit, hay khng ph hp vi hot ng ca doanh nghip, hoc h hng cn c
nhng bn, thanh l gii phng mt bng, thu hi vn u t.
Cch phn loi ny cho thy thc trng tnh hnh u t, khai thc s dng TSC
ca doanh nghip, t c th ra cc bin php qun l v nng cao hiu qu s dng
TSC.
* Cn c vo quyn s hu
Theo tiu thc ny, TSC ca doanh nghip c chia thnh hai loi:
+ TSC thuc quyn s hu ca doanh nghip: bao gm cc loi TSC c u
t bng ngun vn ca doanh nghip, hoc bng ngun vn vay, doanh nghip c quyn
s hu v s dng chng. Cc TSC ny c ng k ng tn doanh nghip.
+ TSC khng thuc quyn s hu ca doanh nghip: l nhng TSC ca n v
khc nhng doanh nghip c quyn qun l, s dng theo nhng iu kin rng buc nht
nh. Thuc nhm TSC ny bao gm ba loi: TSC nhn ca i tc lin doanh, TSC
thu ngoi v TSC nhn gi h, qun l h.
- TSC nhn ca i tc lin doanh l cc ti sn do i tc lin doanh gp theo
cc hp ng hp tc kinh doanh. Doanh nghip c quyn qun l v s dng theo cc
iu khon ca hp ng k. Khi kt thc hp ng, vic x l ti sn ny cng s
16

c tin hnh theo hp ng, hay theo tho thun gia cc bn.
- TSC thu ngoi c hnh thnh theo hai phng thc: thu ti chnh v thu
hot ng.
TSC thu ti chnh: l nhng TSC c hnh thnh theo phng thc thu ti
chnh. Vit Nam hin nay, ti sn thu ti chnh l nhng ti sn thu t cc t chc
kinh doanh c chc nng cho thu ti chnh (cng ty cho thu ti chnh) v hp ng thu
phi tho mn hai iu kin sau:
(1) Khi kt thc thi hn thu, bn i thu c quyn la chn mua li ti sn
thu, hoc tip tc thu theo cc iu kin tho thun trong hp ng thu ti chnh.
(2) Tng s tin thu ti sn quy nh trong hp ng thu ti chnh, t nht phi
tng ng vi gi tr ca ti sn trn th trng vo thi im k kt hp ng.
Nu cc hp ng thu ti sn khng tho mn bt k iu kin no trong cc iu
kin k trn th hnh thc thu c gi l thu hot ng.
Cch phn loi trn s gip doanh nghip nm bt c tnh hnh v c cu TSC
theo ngun hnh thnh v quyn s hu i vi TSC, t c th a ra cc bin php
qun l, s dng v trch khu hao thch hp.
Tnh hnh TSC ca doanh nghip trong mi thi k c phn nh tng qut
bng cn i k ton ca doanh nghip trong thi k (s gii thiu c th chng 7).

2.2. Cc phng php tnh khu hao TSC
2.2.1. Khi nim v mc ch khu hao TSC
Qua cc ni dung nghin cu trn cho thy, TSC b gim dn gi tr trong qu
trnh d tr v tham gia vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip, v n mt lc no
TSC s khng s dng c na cn phi i mi v thay th. c ngun ti chnh
u t TSC khi cn thit, doanh nghip phi tnh ton, xc nh phn gi tr hao mn
TSC v dch chuyn n vo chi ph sn xut kinh doanh, hay gi tr sn phm, dch v
to ra. Phn gi tr ny cn c thu hi thng qua hot ng khu hao TSC. Nh vy,
khu hao TSC l qu trnh tnh ton, xc nh v thu hi phn gi tr TSC hao mn
dch chuyn vo chi ph sn xut kinh doanh, hay gi thnh sn phm ca doanh nghip.
Trong thc t, vic xc nh chnh xc gi tr TSC hao mn l khng th thc
hin c. Hn na, mc ch ch yu ca khu hao l xc nh phn gi tr TSC cn
c thu hi v tch lu li nhm m bo ngun vn cho ti u t TSC. Cho nn vic
xc nh chnh xc gi tr hao mn TSC khng quan trng bng vic t c mc ch
ca khu hao. V vy, vic tnh khu hao theo phng php no cn ty thuc vo mc
ch thu hi vn, thc t s dng ti sn mi doanh nghip v c ch qun l khu hao
TSC ca Nh nc trong tng thi k. cng l l do gii thch ti sao, trong cng tc
k ton, vic khu hao c thc hin bng cch phn b gi tr TSC vo chi ph sn
xut kinh doanh. Hay, khu hao l vic tnh ton v phn b mt cch c h thng nguyn
gi TSC vo chi ph sn xut kinh doanh trong thi gian s dng ca TSC.
Phn gi tr hao mn (hay phn gi tr TSC phn b) c dch chuyn vo chi
ph sn xut kinh doanh, hay gi tr sn phm, dch v to ra c coi l mt yu t chi
ph v c gi l chi ph khu hao TSC. B phn chi ph ny th hin di hnh thi
tin t c gi l tin khu hao. Sau khi sn phm, hng ho, dch v c tiu th s
tin khu hao c tch lu li v tr thnh ngun ti chnh quan trng m bo ti u
t TSC ca doanh nghip. Trn thc t, khi cha c nhu cu u t TSC mi, ngun
17

vn thu hi c t vic khu hao tn ti di hnh thc l mt b phn ti sn lu ng
ca doanh nghip v doanh nghip c s dng linh hot b phn ny.

2.2.2.Cn c tnh khu hao TSC
tnh khu hao TSC, ngi ta thng da vo mt s yu t nh nguyn gi,
thi gian s dng TSC, sn lng theo cng sut thit k v sn lng thc t ca
TSC...
2.2.2.1.Nguyn gi TSC
Nguyn gi TSC l ton b cc chi ph thc t doanh nghip b ra c c
TSC tnh n thi im a TSC vo trng thi sn sng s dng. Ni cch khc,
nguyn gi TSC l ton b gi tr u t ban u vo TSC. Vit Nam hin nay,
nguyn gi TSC c xc nh nh sau:
*i vi TSC hu hnh
- TSC hu hnh c hnh thnh theo phng thc mua sm (k c mua mi v
c), nguyn gi TSC bao gm: gi mua thc t phi tr, cc khon thu (khng bao gm
cc khon thu c khu tr, c hon li) v cc chi ph khc tnh n thi im a
TSC vo trng thi sn sng s dng nh: li tin vay u t TSC, chi ph vn chuyn,
bc d, chi ph nng cp, lp t, chy th TSC, l ph trc b...
Trng hp mua TSC hu hnh theo phng thc tr chm, tr gp th nguyn
gi ti sn ny bao gm: gi mua tr tin ngay ti thi im mua, cc khon thu (khng
bao gm cc khon thu c khu tr, c hon li) v cc chi ph khc tnh n thi
im a TSC vo trng thi sn sng s dng nh: chi ph vn chuyn, bc d, chi ph
nng cp, lp t, chy th, l ph trc b... Khon chnh lch gia gi mua tr chm v
gi mua tr tin ngay c hch ton vo chi ph hot ng ti chnh theo k hn thanh
ton.
- TSC hu hnh c mua di hnh thc trao i. Khi doanh nghip em ti sn
ca mnh trao i ly mt TSC hu hnh khng tng t, hoc ly mt ti sn khc
th nguyn gi TSC nhn v c xc nh l gi tr hp l ca TSC hu hnh nhn v,
hoc gi tr hp l ca ti sn em trao i (sau khi cng thm cc khon phi tr thm,
hoc tr i cc khon phi thu v) cng (+) cc khon thu (khng bao gm cc khon
thu c khu tr, c hon li) cng (+) cc chi ph khc tnh n thi im a
TSC vo trng thi sn sng s dng nh: chi ph vn chuyn, bc d, chi ph nng cp,
lp t, chy th, l ph trc b...
- TSC hu hnh c hnh thnh theo phng thc doanh nghip t xy dng
hoc t sn xut. Nguyn gi TSC loi ny c cu thnh bi cc b phn nh: gi
thnh thc t ca TSC, chi ph lp t chy th, cc chi ph trc tip khc tnh n thi
im a TSC vo trng thi sn sng s dng (tr cc khon li ni b, cc chi ph
khng hp l nh vt liu lng ph, lao ng hoc cc khon chi ph vt nh mc trong
xy dng, hoc sn xut).
- TSC hu hnh do u t xy dng c bn hnh thnh theo phng thc giao
thu, nguyn gi ti sn ny l gi quyt ton cng trnh xy dng theo quy nh ti Quy
ch qun l u t v xy dng cng (+) l ph trc b v cc chi ph lin quan trc tip
khc.
- TSC hu hnh c cp, c iu chuyn n. Nguyn gi TSC loi ny
c xc nh theo gi tr cn li trn s k ton TSC cc n v cp, n v iu
18

chuyn, hoc gi tr theo nh gi thc t ca Hi ng giao nhn cng (+) cc chi ph m
bn nhn ti sn phi chi ra tnh n thi im a TSC vo trng thi sn sng s dng
nh: chi ph vn chuyn, bc d, chi ph nng cp, lp t, chy th, l ph trc b (nu
c),...
- TSC hu hnh c cho, c biu, c tng, nhn vn gp lin doanh, nhn
li vn gp... Nguyn gi TSC hu hnh loi ny l gi tr theo nh gi thc t ca Hi
ng giao nhn cng (+) cc chi ph m bn nhn phi chi ra tnh n thi im a
TSC vo trng thi sn sng s dng nh: chi ph vn chuyn, bc d, chi ph nng cp,
lp t, chy th, l ph trc b,...
* i vi TSC v hnh: Cch xc nh nguyn gi ca TSC v hnh ph thuc
vo tng loi ti sn theo phng thc hnh thnh.
- TSC v hnh mua sm: vic xc nh nguyn gi ca TSC ny tng t nh
cch xc nh nguyn gi TSC hu hnh loi mua sm.
- TSC v hnh c to ra t ni b doanh nghip: Trong trng hp ny,
nguyn gi TSC l cc chi ph lin quan trc tip n khu thit k, xy dng, sn xut
th nghim phi chi ra tnh n thi im a TSC vo s dng theo d tnh.
Ring cc chi ph pht sinh trong ni b doanh nghip c nhn hiu hng ha,
quyn pht hnh, danh sch khch hng, chi ph pht sinh trong giai on nghin cu v
cc khon mc tng t khng c coi l b phn cu thnh nguyn gi TSC v hnh
m hch ton vo chi ph kinh doanh trong k.
- TSC v hnh c cp, c biu, c tng: Nguyn gi ti sn ny l gi tr
theo nh gi thc t ca Hi ng giao nhn cng (+) cc chi ph lin quan trc tip phi
chi ra tnh n thi im a TSC vo s dng theo d tnh.
i vi mt s TSC v hnh c th, cch thc xc nh nguyn gi nh sau:
+ Quyn s dng t: Nguyn gi ca TSC l quyn s dng t (bao gm quyn
s dng t c thi hn v quyn s dng t lu di): l tin chi ra c quyn s dng
t hp php cng (+) chi ph cho n b gii phng mt bng, san lp mt bng, l ph
trc b... (khng bao gm cc chi ph chi ra xy dng cc cng trnh trn t), hoc l
gi tr quyn s dng t nhn gp vn.
Ring i vi trng hp doanh nghip thu t th tin thu t c phn b dn
vo chi ph kinh doanh, khng ghi nhn l TSC v hnh.
+ Quyn pht hnh, bn quyn, bng sng ch. Nguyn gi ca ti sn ny l ton
b cc chi ph thc t doanh nghip chi ra c quyn pht hnh, bn quyn, bng
sng ch.
+ Nhn hiu hng ha. Nguyn gi ca ti sn ny c xc nh l cc chi ph
thc t lin quan trc tip ti vic mua nhn hiu hng ha.
+ Phn mm my vi tnh. Nguyn gi ca TSC phn mm my vi tnh (trong
trng hp phn mm l mt b phn c th tch ri vi phn cng c lin quan) l ton
b cc chi ph thc t doanh nghip chi ra c phn mm my vi tnh.
* i vi TSC thu ti chnh: Nguyn gi TSC thu ti chnh phn nh n v
thu l gi tr hp l ca ti sn thu ti thi im bt u thu ti sn. Nu gi tr hp l
ca ti sn thu cao hn gi tr hin ti ca khon thanh ton tin thu ti sn ti thiu, th
nguyn gi c ghi theo gi tr hin ti ca khon thanh ton tin thu ti thiu. Chi ph
pht sinh ban u lin quan trc tip n hot ng thu ti chnh cng c tnh vo
nguyn gi ca TSC i thu.
19

Trong qu trnh s dng TSC, nguyn gi TSC c th thay i v cn xc nh
li khi c cc nghip v nng cp, tho d b phn, hay nh gi li gi tr TSC. Khi ,
doanh nghip phi lp bin bn ghi r cc cn c thay i v nguyn gi TSC c xc
nh nh sau:

2.2.2.2. Thi gian s dng TSC
Thi gian s dng TSC l thi gian doanh nghip d kin s dng TSC vo
hot ng kinh doanh ph hp vi cc thng s kinh t - k thut ca TSC v cc yu t
khc c lin quan n s hot ng ca TSC.
Thi gian s dng TSC c xc nh da vo mt s yu t c bn sau:
(1) Tui th k thut ca TSC theo thit k;
(2) Hin trng TSC khi u t (mi hay c, thi gian TSC s dng, th h
TSC, tnh trng thc t ca ti sn...);
(3) Tui th kinh t ca TSC: ph thuc vo iu kin s dng TSC thc t
(thi gian, cng v trnh s dng) ti mi doanh nghip.
Vit Nam hin nay, thi gian s dng cc loi TSC c xc nh nh sau:
* Thi gian s dng TSC hu hnh
- i vi TSC mi (cha qua s dng), doanh nghip phi cn c vo qui nh
hin hnh ca Nh nc v khung thi gian s dng TSC xc nh thi gian s dng
ca tng TSC.
- i vi TSC qua s dng (TSC c), thi gian s dng ca ti sn ny c
xc nh nh sau:

Trong :
Gi tr hp l ca TSC c l gi mua hoc trao i thc t (trong trng hp mua
bn, trao i), hoc gi tr cn li ca TSC (trong trng hp c cp, c iu
chuyn), hoc gi tr theo nh gi ca Hi ng giao nhn (trong trng hp c cho,
biu tng, nhn vn gp)
Trng hp doanh nghip mun xc nh thi gian s dng ca TSC khc vi
khung thi gian s dng do Nh nc qui nh, doanh nghip phi gii trnh r cc cn c
xc nh thi gian s dng ca TSC B Ti chnh xem xt, quyt nh.
Nu pht sinh cc hot ng (nh nng cp, hay tho d mt hay mt s b phn
ca TSC...) nhm ko di hoc rt ngn thi gian s dng xc nh trc ca
TSC, doanh nghip phi tin hnh xc nh li thi gian s dng ca TSC theo ba yu
Gi tr hp l
Ca TSC c
x
Thi gian
s dng
ca
TSC c
( qua s dng)
=
Gi bn ca TSC mi
cng loi
(hoc ca TSC tng
ng trn th trng)
Thi gian s dng
ca TSC mi cng loi
(xc nh theo qui nh
hin hnh ca nh nc
v khung thi gian
s dng TSC)
NG mi = NG c +
CF nng cp
(nu c)
-
Gi tr tho d cc b phn
(nu c)
20

t trn ti thi im hon thnh nghip v pht sinh, ng thi phi lp bin bn nu r
cc cn c lm thay i thi gian s dng.
* Thi gian s dng TSC v hnh: Doanh nghip t xc nh thi gian s dng
ca tng TSC v hnh nhng ti a khng qu 20 nm. Ring i vi TSC v hnh l
quyn s dng t c thi hn th thi gian s dng ca ti sn ny l thi hn c php
s dng t theo quy nh.
* Thi gian s dng TSC thu ti chnh: Nu trong hp ng thu ti sn, doanh
nghip i thu cam kt khng mua ti sn thu trong hp ng thu ti chnh, th doanh
nghip i thu xc nh thi gian s dng TSC thu ti chnh theo thi hn thu trong
hp ng lm cn c tnh khu hao ti sn ny. Ngc li, doanh nghip xc nh thi
gian s dng TSC thu ti chnh theo cch thc xc nh thi gian s dng TSC hu
hnh nu trn.

2.2.2.3. Cc cn c khc
Ngoi nguyn gi v thi gian s dng ca TSC, tnh khu hao TSC mt
cch linh hot v ph hp vi tnh hnh khai thc s dng TSC, ty theo phng php
khu hao ngi ta cn c th da vo mt s yu t khc nh s lng, khi lng sn
phm c sn xut trong k, sn lng theo cng sut thit k, din tch canh tc...

2.2.3.Cc phng php khu hao TSC
2.2.3.1.Phng php khu hao ng thng - Straight line depreciation method
Phng php khu hao ng thng (cn c gi l phng php khu hao
tuyn tnh c nh, khu hao bnh qun theo thi gian): l phng php khu hao m t l
khu hao v mc khu hao hng nm c xc nh theo mt mc c nh trong sut thi
gian s dng TSC. Cng thc xc nh mc khu hao hng nm nh sau:

Trong : + NG: nguyn gi ca TSC
+ N: thi gian s dng ca TSC (tnh theo nm)
+ M: mc khu trung bnh hng nm.
Hoc:

t T = 1 / N , T c gi t l khu hao bnh qun hng nm, ta c:
M = NG x T
Nu doanh nghip thc hin vic trch khu hao theo qu, hoc theo thng th ly
mc khu hao trung bnh nm chia cho s qu, hoc s thng trong nm.
Trng hp thi gian s dng, hay nguyn gi ca TSC thay i, doanh nghip
phi xc nh li mc trch khu hao trung bnh ca TSC bng cch ly gi tr cn li
trn s k ton chia cho thi gian s dng xc nh li, hoc thi gian s dng cn li (-
c xc nh l chnh lch gia thi gian s dng ng k tr thi gian s dng)
ca TSC.
V d: Cng ty ABC mua mt TSC dng cho hot ng kinh doanh vi nguyn
M =
1
x NG
M =
NG
N
N
21

gi c xc nh l 60 triu ng. Theo quy nh ca Nh nc, khung thi gian s dng
ca TSC ny t 4 n 8 nm, doanh nghip xc nh thi gian s dng l 5 nm. Cc kt
qu tnh ton nh sau:
T l khu hao ca TSC l : 1/5 = 0,2 (20%)
Mc khu hao trung bnh nm : 60 tr / 5 = 12 tr
Mc khu hao trung bnh thng : 12 tr / 12 = 1 tr
C th minh ha mc khu hao TSC trn bng th nh sau:

* u nhc im ca phng php:
Phng php khu hao theo ng thng c u im l cch tnh ton n gin,
mc khu hao c phn b u qua cc nm, to iu kin doanh nghip n nh chi
ph kinh doanh v gi thnh sn phm. Tuy nhin, phng php ny c nhc im l
mc khu hao khng phn nh chnh xc mc hao mn, cng nh nng lc phc v
thc t ca TSC trong cc thi k s dng khc nhau.
Vit Nam, theo Q 206/2003/Q-BTC, phng php khu hao ng thng c
th c p dng i vi mi TSC tham gia vo hot ng kinh doanh. Ring i vi
cc doanh nghip hot ng kinh doanh c hiu qu cao, c tnh khu hao nhanh nhng
ti a khng qu 2 ln mc khu hao xc nh theo phng php ng thng nhanh
chng i mi cng ngh. TSC tham gia vo hot ng kinh doanh c trch khu hao
nhanh phi l my mc, thit b, dng c lm vic o lng, th nghim, thit b v
phng tin vn ti, dng c qun l, sc vt, vn cy lu nm. Khi thc hin trch khu
hao nhanh, doanh nghip phi m bo kinh doanh c li.

2.2.3.2. Phng php khu hao theo s d gim dn c iu chnh - Declining
balance depreciation method
Khu hao theo s d gim dn c iu chnh l phng php khu hao trong
mc khu hao trong nhng nm u ca thi gian s dng TSC c xc nh bng
cch ly gi tr cn li ca TSC nhn vi mt t l khu hao iu chnh. Cn trong
nhng nm cui ca thi gian s dng TSC th mc khu hao c xc nh theo
phng php ng thng da trn gi tr cn li v thi gian s dng cn li ca TSC.
T l khu hao iu chnh v mc khu hao hng nm c xc nh theo cc cng thc
sau:
M(i) = G(i) x T
c

T
c
= T x H
Trong : M(i) : Mc khu hao nm th i.
G(i) : gi tr cn li ca TSC u nm th i.
M (triu ng)

12
1
2
3 4 5
N (nm)
22

i l s nguyn v nm trong on [1-N]
T
c
: T l khu hao iu chnh
T : l t l khu hao xc nh theo phng php ng thng
(T = 1 / N)
H : H s iu chnh, c xc nh nh sau:
H = 1,5 nu N 4 nm
H = 2,0 nu 4 nm < N 6 nm
H = 2,5 nu N > 6 nm
Ring nhng nm cui, khi mc khu hao nm xc nh theo phng php s d
gim dn ni trn bng hoc thp hn gi tr trung bnh (tnh bng cch ly gi tr cn li
chia cho s nm s dng cn li ca TSC), th k t nm mc khu hao c tnh
bng gi tr trung bnh k trn.
Trong phng php khu hao ny, nu doanh nghip mun thc hin vic trch
khu hao hng qu, hoc hng thng th ly mc khu hao nm chia cho s qu, hoc s
thng trong nm.
V d: Mt doanh nghip u t mt TSC l thit b sn xut c nguyn gi l
100 tr v c thi gian s dng c xc nh l 5 nm. Nu khu hao theo phng php
ny th kt qu khu hao nh sau:
N = 5 =>H=2; T = 1/N = 1/5 = 0,2 v T
c
= TxH = 0,2 x 2 = 0,4 (40%)

t G(i) T
c
Cch tnh s khu
hao hng nm
M(i)
(tr)
Khu hao lu
k (tr)
Gi tr
cn li
1
2
3
4
5
100,0
60,0
36,0
21,6
10,8
40%
40%
40%
--
--

100 x 40%
60 x 40%
36 x 40%
21,6 : 2
21,6 : 2
40,0
24,0
14,4
10,8
10,8
40,0
64,0
78,4
89,2
100,0
60,0
36,0
21,6
10,8
0
* u nhc im ca phng php:
Phng php khu hao theo s d gim dn c iu chnh c u im l cho php
doanh nghip c th thu hi phn ln vn u t TSC ngay t nhng nm u (do mc
khu hao ca TSC trong nhng nm u l rt cao). T to iu kin thun li cho
doanh nghip c th s dng ngun ti chnh ny nhanh chng i mi TSC, gim
hao mn v hnh. Tuy vy, phng php ny cng c mt s nhc im l: mc khu
hao cha phn nh chnh xc mc hao mn thc t ca TSC, lm cho chi ph v gi
thnh khng n nh, cch tnh tng i phc tp, khng thng nht trong sut thi gian
s dng TSC.
C th minh ha mc khu hao hng nm ca TSC trn bng th sau:
23


Vit Nam, theo Q 206/2003/Q-BTC, phng php khu hao theo s d gim
dn c iu chnh ch c p dng i vi nhng TSC l cc loi my mc, thit b,
dng c lm vic, o lng, th nghim u t mi (cha qua s dng) tham gia vo hot
ng kinh doanh ca doanh nghip.

2.2.3.3.Phng php khu hao theo t l khu hao gim dn - Declining rate
depreciation method
Phng php khu hao theo t l khu hao gim dn (cn gi l phng php khu
hao lu thoi) l phng php khu hao theo mc khu hao hng nm c xc nh
bng cch ly nguyn gi TSC nhn vi t l khu hao gim dn qua cc nm. T l
khu hao v mc khu hao hng nm c xc nh nh sau:
M(i) = T(i) x NG

Trong : M(i): mc khu hao ca TCS nm th i
T(i): t l khu hao nm th i
NG : nguyn gi TSC
N : thi gian s dng ca TSC (nm)
i: s th t nm s dng
1 i N, i l s nguyn.
T(i) =
S nm s dng cn li ca TSC
Tng s cc s th t nm s dng ca TSC
=
(N-i+1).2
N(N+1)
M(i)
0.00
10.00
20.00
30.00
40.00
50.00
Nm
M(i)
M(i) 40.00 24.00 14.40 10.80 10.80
1 2 3 4 5

24

V d: Mt TSC nguyn gi 100 tr, thi gian s dng d kin l 4 nm. T l
khu hao v mc khu hao theo phng php ny c tnh nh sau:
i = 1 T(1) = 2(4-1+1)/4(4+1)= 8/20 = 0,4 hay 40%
v M(1) = T(1) x NG = 40% x 100 = 40 tr
Tnh tng t nh th cc nm tip theo ta c bng kt qu sau:

i T (i) M(i) Khu hao lu k Gi tr cn li
1
2
3
4
40%
30%
20%
10%
40
30
20
10
40
70
90
100
60
30
10
0
C th minh ha mc khu hao TSC trn bng th sau:
0.00
10,000,000.00
20,000,000.00
30,000,000.00
40,000,000.00
50,000,000.00
Nm
M(i)
M(i) 40,000,000.00 30,000,000.00 20,000,000.00 10,000,000.00
1 2 3 4


* u nhc im ca phng php:
Phng php khu hao theo t l khu hao gim dn c u im l mc khu hao
nhng nm u s dng TSC ln, gip doanh nghip c th thu hi phn ln vn u
t ngay t nhng nm u. T , to iu kin cho doanh nghip nhanh chng ti u t
i mi TSC, ngn nga hn ch c hao mn v hnh. So vi phng php khu hao
theo s d gim dn c iu chnh th phng php ny cn c u im l cch tnh ton
mc khu hao hng nm c thng nht trong sut thi gian s dng TSC. Tuy nhin,
phng php ny cn c nhc im l mc khu hao khng phn nh ng mc hao
mn thc t ca TSC, mc khu hao gim dn qua cc nm cho nn lm cho chi ph
kinh doanh v gi thnh sn phm khng n nh, thm vo vic tnh khu hao theo
phng php ny cng phc tp.

2.2.3.4.Phng php khu hao theo sn lng
y l phng php khu hao theo t l khu hao v mc khu hao c xc
nh trn c s s lng, khi lng sn phm (gi tt l sn lng) m TSC thc t sn
xut c trong k v sn lng biu hin thi gian s dng hu ch (sn lng theo thit
k) ca TSC. Cng thc tnh nh sau:
Mi = NG x (Si / So)
Trong : Mi: Mc trch khu hao TSC trong k i
NG: Nguyn gi TSC
Si: Sn lng thc t m TSC sn xut c trong k i
S
o
: Tng sn lng theo cng sut thit k ca TSC.
y, S
o
biu hin thi gian s dng hu ch ca TSC, cn Si phn nh mc
25

thc t khai thc, s dng TSC.
Trng hp cng sut thit k, hoc nguyn gi ca TSC thay i, doanh nghip
phi xc nh li mc trch khu hao ca TSC theo cng sut mi hoc nguyn gi mi.
V d: Cng ty ABC mua my trn b tng mi vi nguyn gi 400 triu ng.
Cng sut thit k ca my trn b tng ny l 2 m
3
/gi. Tng sn lng theo cng sut
thit k ca TSC ny l 20.000 m
3
. Khi lng sn phm t c trong nm th nht
ca my trn b tng ny l:

Thng Khi lng sn phm
hon thnh (m
3
)
Thng Khi lng sn phm
hon thnh (m
3
)
1 400 7 400
2 450 8 500
3 480 9 560
4 460 10 540
5 500 11 560
6 550 12 550

Mc trch khu hao ca my trn b tng theo phng php khu hao theo sn
lng c xc nh nh sau:

Thng Sn lng thc t
(m
3
)
Mc trch khu hao
(triu ng)
1 400 400 x (400/20.000) = 8,0
2 450 400 x (450/20.000) = 9,0
3 480 400 x (480/20.000) = 9,6
4 460 400 x (460/20.000) = 9,2
5 500 400 x (500/20.000) = 10,0
6 550 400 x (550/20.000) = 11,0
7 400 400 x (400/20.000) = 8,0
8 500 400 x (500/20.000) = 1,0
9 560 400 x (560/20.000) = 11,2
10 540 400 x (540/20.000) = 10,8
11 560 400 x (560/20.000) = 11,2
12 550 400 x (550/20.000) = 11,0
C nm 119,0

* u nhc im ca phng php:
Phng php khu hao theo sn lng c u im l mc khu hao gn lin vi
mc khai thc s dng TSC. Do , n phn nh tng i chnh xc mc hao
mn TSC do khai thc s dng. Bn cnh , vic khu hao khng l thuc vo thi
gian s dng TSC nn to iu kin cho doanh nghip ch ng tn dng khai thc
trit cng sut, cng dng ca TSC nhm nhanh chng thu hi vn i mi
TSC.
Tuy vy, phng php ny cng c mt s nhc im sau:
26

- Phm vi p dng phng php ny b gii hn bi v khng phi TSC no cng
c thng s biu hin i sng kinh t hu ch ca n. Thm vo , vic xc nh cc
thng s trong nhiu trng hp gp kh khn do s khng n nh ca mi trng khai
thc, s dng TSC. Chng hn, cng mt my mc thit b nu s dng trong mi
trng c nhit khng cao, m thp v chp hnh tt cc quy nh s dng v bo
qun th i sng kinh t hu ch s cao hn so vi trng hp s dng mi trng c
nhit v m cao v bo qun khng tt, hay mt phng tin vn ti nu s dng
trn ng loi 1 v bo m ti trng theo quy nh th i sng kinh t s di hn so vi
phng tin vn ti trn ng loi 2,3... v qu ti trng.
- Trong trng hp mc khai thc, s dng TSC thp th mc khu hao s
khng th phn nh mc hao mn do tin b khoa hc k thut v do iu kin t
nhin gy ra dn n ko di thi gian khu hao. Do , trnh xy ra trng hp ny,
ngi ta ch p dng phng php khu hao theo sn phm khi cng sut khai thc TSC
phi t mc ti thiu nht nh.
Trong thc t phng php khu hao k trn c vn dng trong nhiu ngnh nh
xy dng c bn, giao thng vn ti, sn xut cng nghip... Tuy nhin, thng s tnh
khu hao lc khng phi l sn lng m l s km vn chuyn, s ca my hot ng,
din tch canh tc...
Vit Nam, theo Q 206/2003/Q-BTC, phng php khu hao theo sn phm
ch c p dng i vi nhng TSC tho mn cc iu kin:
- TSC l cc loi my mc, thit b tham gia vo hot ng kinh doanh v trc
tip lin quan n vic sn xut sn phm;
- Xc nh c tng s lng, khi lng sn phm sn xut theo cng sut thit
k ca TSC;
- Cng sut s dng thc t bnh qun thng trong nm ti chnh khng thp hn
50% cng sut thit k.

2.3. Qun l TSC
TSC l b phn ti sn quan trng v khng th thiu c i vi mi doanh
nghip. Mt khc, qu trnh u t, s dng nhng ti sn ny c th b tht thot, lng
ph do b h hng trc thi hn, ng khng s dng, doanh nghip kinh doanh thua l
nn khng th thu hi c vn, gi tr ti sn b gim st do tc ng ca lm pht tin
t, t gi... Do , doanh nghip cn phi qun l v nng cao hiu qu s dng TSC
nhm bo ton, pht trin gi tr ca chng v gp phn nng cao hiu qu s dng tng
ti sn ca doanh nghip. Trong qun l TSC, cn quan tm gii quyt mt s vn
sau:
2.3.1.Khai thc, to lp ngun vn hnh thnh, duy tr quy m v c cu TSC
thch hp
Khai thc v to lp ngun vn hnh thnh v duy tr quy m TSC thch hp
l hot ng u tin trong cng tc qun tr TSC. Vic khai thc v to lp ngun hnh
thnh TSC s quyt nh n quy m v nh hng n s tn ti ca cc TSC. Do
, to lp ngun vn thch hp, trc ht cc doanh nghip cn phi xc nh c cu
ti sn v nhu cu vn u t TSC. ng thi cn nm bt c c im v thi gian
lun chuyn ca tng loi ti sn. Sau , phi xc nh c mt c cu ngun ti tr
TSC p ng c cc yu cu ca c cu vn mc tiu, gim thiu chi ph s dng vn
27

v mang tnh kh thi.
u t TSC, doanh nghip c th khai thc la chn, hoc s dng kt hp
mt s ngun vn sau:
+ Qu khu hao, qu u t pht trin, li nhun li ca doanh nghip.
+ Vn ngn sch Nh nc (i vi doanh nghip Nh nc).
+ Vn vay, vn huy ng qua pht hnh chng khon.
+ Vn lin doanh, lin kt.
+ Cc ngun khc: thu ti chnh, thu hot ng...
Mi ngun vn u c u, nhc im ring vi iu kin khai thc v chi ph s
dng khc nhau. Vn ny s c nghin cu k hn chng 5. Doanh nghip cn
cn nhc la chn xc lp mt c cu ngun vn thch hp.
2.3.2.Qun l qu trnh s dng TSC
* V mt hin vt, cng tc qun l TSC ca doanh nghip phi quan tm ti cc
ni dung sau:
+ Thc hin ng quy ch v qun l u t v xy dng. Tt c cc d n u t
hnh thnh TSC ca doanh nghip u phi c lp, thm nh, t chc thc hin v
qun l ng theo cc quy nh ca Nh nc. Cng tc ny s gip cho doanh nghip c
c cc d n u t TSC mang tnh kh thi v c hiu qu nht.
+ Xy dng v t chc thc hin ng cc quy trnh s dng, bo qun, bo dng
v sa cha TSC nhm duy tr nng lc phc v ca ti sn v ngn nga, hn ch tnh
trng TSC b h hng trc thi hn s dng. Nu phi sa cha ln TSC cn phi
cn nhc hiu qu kinh t ca nghip v ny.
+ Khai thc ti a cng sut, cng dng ca ti sn, trnh tnh trng TSC khng
s dng, b ng, b mt mt.
+ Nhng bn v thanh l nhanh chng nhng TSC khng cn dng v h
hng gii phng mt bng, m bo an ton lao ng v thu hi phn gi tr TSC b
ng.
* V mt gi tr, bo ton v pht trin b phn gi tr u t vo TSC,
doanh nghip cn thc hin tt cc cng tc sau:
- Xc nh v phn nh ng nguyn gi v thi gian s dng d kin ca TSC.
y l c s xc nh ng quy m vn u t ban u v l cn c tnh khu hao
chnh xc.
- nh gi ng gi tr cn li ca TSC xc nh ng quy m vn hin c,
quy m vn phi bo ton, ng thi iu chnh kp thi gi tr TSC, to iu kin tnh
ng, tnh chi ph khu hao.
- Qun l cht ch qu trnh lun chuyn ca b phn gi tr u t vo TSC.
Do c im ca TSC l tham gia vo nhiu chu k kinh doanh ca doanh nghip, trong
qu trnh y, hnh thi vt cht ban u ca TSC hu nh khng i, song gi tr ca
TSC b gim dn v dch chuyn vo chi ph sn xut kinh doanh, nn gi tr TSC d
b tht thot. Chnh v th, nh qun tr ti chnh cn phi qun l v theo di cht ch qu
trnh lun chuyn ca b phn gi tr ny. l:
8Xc nh ng phm vi khu hao TSC
V nguyn tc, mi TSC ca doanh nghip c lin quan v phc v cho cc hot
ng kinh doanh ca doanh nghip trong k th u phi trch khu hao. Mc trch khu
hao c hch ton vo chi ph sn xut kinh doanh trong k. Nhng TSC khng lin
28

quan v khng tham gia vo hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip th khng
trch khu hao.
Vit Nam hin nay, cc TSC sau c trch khu hao:
+ TSC ca doanh nghip ang c s dng vo cc hot ng sn xut kinh
doanh ti doanh nghip nhng cha khu hao ht.
+ TSC ca doanh nghip dng cho kinh doanh nhng ngng s dng v l do
thi v.
+ TSC ca doanh nghip cho thu hot ng.
+ TSC doanh nghip nhn ca cc i tc gp vn theo hnh thc lin doanh, lin
kt.
+ TSC ca doanh nghip em th chp, cm c vay vn.
+ TSC thu ti chnh. Mc d y khng phi l TSC ca doanh nghip nhng
doanh nghip c trch nhim qun l, s dng v trch khu hao nh l TSC thuc
quyn s hu ca mnh.
Cng theo quy nh hin hnh ca Nh nc, nhng trng hp TSC khng
c trch khu hao bao gm:
+ TSC i thu hot ng, bo qun h cho n v khc.
+ TSC thuc d tr Nh nc giao cho doanh nghip qun l h, gi h.
+ TSC phc v cho hot ng phc li trong doanh nghip nh: nh tr, cu lc
b, nh truyn thng, nh n... Cc ti sn thuc cc n v s nghip, an ninh quc
phng trong doanh nghip.
+ TSC phc v cho nhu cu chung ca ton x hi, khng phc v cho hot ng
kinh doanh ca ring doanh nghip nh p, cu cng, ng x... m Nh nc giao
cho doanh nghip qun l.
+ TSC ca doanh nghip khu hao ht nguyn gi song vn cn s dng vo
hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
+ TSC ca doanh nghip cha khu hao ht nguyn gi nhng h hng ch
x l (doanh nghip phi xc nh nguyn nhn, quy trch nhim n b, i bi thng
thit hi, tin hnh thanh l....)
+ TSC ca doanh nghip trong thi gian ngng s dng tin hnh nng cp
hoc sa cha, tho d theo k hoch.
+ TSC v hnh l quyn s dng t lu di ca doanh nghip. y l TSC c
bit, khng c hao mn nn doanh nghip ch ghi nhn nguyn gi v khng tnh khu
hao.
+ TSC khc khng tham gia vo hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
Ring i vi cc TSC ca doanh nghip phc v cho cc hot ng phc li, s
nghip... doanh nghip khng trch khu hao nhng phi qun l, theo di cc TSC ny
nh i vi cc TSC dng trong hot ng kinh doanh v tnh mc hao mn ca cc
TSC ny (nu c); mc hao mn hng nm c xc nh bng cch ly nguyn gi
chia cho thi gian s dng ca TSC xc nh theo quy nh hin hnh. Nu cc TSC
ny c tham gia vo hot ng kinh doanh th trong thi gian TSC tham gia vo hot
ng kinh doanh, doanh nghip thc hin tnh v trch khu hao vo chi ph kinh doanh
ca doanh nghip theo mc hao mn tnh trn.
Nguyn tc phn nh nguyn gi v tnh khu hao TSC: Theo quy nh hin
hnh, vic phn nh tng (gim) nguyn gi TSC trn s sch k ton c thc hin ti
29

thi im pht sinh nghip v tng (gim) TSC m bo tnh kp thi trong cng tc
hch ton k ton. Vic trch khu hao, hoc thi trch khu hao i vi cc TSC c
thc hin bt u t ngy (theo s ngy ca thng) m TSC tng, gim, hoc ngng
tham gia vo hot ng kinh doanh.
8La chn phng php khu hao v xc nh mc khu hao thch hp
Mc ch ca khu hao l nhm thu hi b phn gi tr u t vo TSC. Do
, v nguyn tc mc khu hao phi phn nh ng mc hao mn v nng lc phc
v thc t ca TSC. Nu mc khu hao thp hn gi tr hao mn thc t ca TSC th
s khng m bo vic thu hi vn y , kp thi, lm cho s vn thc t cn li
TSC nh hn gi tr s sch v kt qu kinh doanh b thi phng ln mt cch gi to.
Ngc li, nu mc khu hao cao hn gi tr hao mn thc t ca TSC th s lm tng
chi ph v gi thnh mt cch gi to, lm gim li nhun ca doanh nghip. Do ,
doanh nghip cn xem xt mc tiu, yu cu trong u t v thu hi vn, c im ca
tng loi TSC cng nh cc mi quan h gia chi ph, gi thnh vi gi bn sn phm
c phng php khu hao thch hp, va m bo thu hi vn, va khng gy ra
nhng t bin trong gi c.
8Qun l, s dng tin khu hao theo ng ngun hnh thnh TSC
TSC c hnh thnh t nhiu ngun khc nhau, do phi theo di v qun l
cht ch tin khu hao theo tng ngun hnh thnh. V nguyn tc, TSC c hnh
thnh bng ngun vn vay th tin khu hao phi dng tr n vay, TSC c hnh
thnh t ngun lin doanh, lin kt th tin khu hao c tch lu li hon tr vn gp
cho i tc khi kt thc hp ng lin doanh, cn TSC c hnh thnh t ngun vn
ch s hu th tin khu hao c tch lu li ti u t TSC khi cn thit, hoc tm
thi b sung vn lu ng ca doanh nghip.
30

Chng 3: QUN TR TI SN LU NG

Trong cc doanh nghip, gi tr TSL thng chim t trng kh ln trong tng
gi tr ti sn. V vy, qun l v s dng mt cch hp l cc loi TSL c nh hng
rt ln n vic thc hin mc tiu ca doanh nghip. Thc t cho thy, mc d hu ht
cc v ph sn, lm n thua l trong kinh doanh l h qu ca nhiu yu t ch khng
phi ch do vic qun l TSL yu km, nhng c th khng nh rng s bt lc trong
vic hoch nh, kim sot TSL v cc khon n l mt nguyn nhn quan trng dn
n s tht bi ca nhiu cng ty. Ni dung ca chng 3 tp trung gii quyt cc vn
sau:
- Gii thiu cc loi TSL theo mt s tiu thc nghin cu.
- Lun gii nhng yu cu v ni dung c bn ca hot ng qun tr 3 b phn
chnh ca TSL, l: qun tr tin, qun tr khon phi thu v qun tr hng tn kho.

3.1. Phn loi TSL ca doanh nghip
3.1.1. Khi nim
Nh cp trong chng 2, tin hnh cc hot ng sn xut kinh doanh vi
bt k quy m no, ngi kinh doanh cn phi c mt s ti sn nht nh. Nu cn c
vo vai tr ca ti sn i vi qu trnh ti sn xut, ti sn ca doanh nghip bao gm: t
liu lao ng v i tng lao ng. T liu lao ng thng c cu thnh bi 2 b
phn l TSC v cc cng c lao ng. Cc cng c lao ng ny cng vi i tng lao
ng hp thnh TSL ca doanh nghip.
Vit Nam hin nay, theo h thng chun mc k ton, chun mc s 21 v trnh
by bo co ti chnh, ti sn ngn hn (hay TSL) l nhng ti sn tha mn mt trong
cc c im sau:
- c d tnh bn hoc s dng trong khun kh ca chu k kinh doanh bnh
thng ca doanh nghip.
- c nm gi ch yu cho mc ch thng mi, hoc cho mc ch ngn hn v
d kin thu hi hoc thanh ton trong vng 1 thng k t ngy kt thc nin k ton.
- L tin hoc ti sn tng ng tin m vic s dng khng gp mt hn ch
no.
Nh vy, TSL ca doanh nghip l ton b nhng ti sn thuc quyn s hu ca
doanh nghip c thi gian s dng, thu hi, hoc lun chuyn gi tr trong vng mt nm,
hoc mt chu k sn xut kinh doanh ca doanh nghip.

3.1.2. c im ca TSL
TSL bao gm nhiu loi khc nhau, nhng nhn chung chng c mt s c im
sau:
- Trong qu trnh sn xut kinh doanh TSL lun vn ng, thay th v chuyn
ha ln nhau, m bo cho qu trnh sn xut kinh doanh c tin hnh lin tc.
- Mi b phn TSL c c im lun chuyn gi tr khc nhau. B phn TSL l
hng ha, hoc nguyn vt liu th lun chuyn gi tr ton b mt ln trong mt chu k
kinh doanh. B phn TSL l cng c lao ng th lun chuyn dn dn tng b phn gi
tr ca chng.
- TSL lun chuyn gi tr nhanh hn TSC.
31

- TSL trong cc doanh nghip c lnh vc, ngnh ngh, nghip v sn xut kinh
doanh khc nhau th c im lun chuyn gi tr cng khc nhau.

3.1.3. Phn loi TSL
Phn loi TSL l vic phn chia, sp xp TSL ca doanh nghip ra thnh tng
nhm nhm p ng yu cu ca cng tc qun l TSL. Ty theo ngnh ngh, lnh vc
kinh doanh m TSL ca doanh nghip c cu thnh bi cc b phn khc nhau. Sau
y l mt s tiu thc phn loi thng c s dng.
* Da vo cc khu trong qu trnh sn xut kinh doanh TSL c chia thnh
TSL trong khu d tr, TSL trong khu sn xut v TSL trong khu lu thng.
+ TSL trong khu d tr bao gm nguyn vt liu, nhin liu, ph tng thay th,
cng c lao ng d tr m bo hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip
c th tin hnh c thng xuyn, lin tc.
+ TSL trong khu sn xut bao gm sn phm d dang, bn thnh phm. Trong
doanh nghip thng mi thun tu th khng c b phn TSL khu ny.
+ TSL trong khu lu thng bao gm thnh phm, tin, cc khon th chp k
qu k cc ngn hn, tin trong thanh ton
* Da vo hnh thi biu hin ca ti sn th TSL ca doanh nghip c chia
thnh: vt t, hng ho v tin.
+ Vt t, hng ho bao gm nguyn nhin vt liu, cng c, dng c, bao b, vt
ng gi, sn phm d dang, bn thnh phm, thnh phm v hng ho ang c d tr
cc khu v a im ca qu trnh kinh doanh nh: hng mua v hng bn ang i trn
ng, hng i kim nghim, hng gi bn, hng ti kho v cc im bn hng.
+ Tin: bao gm tin mt ti qu, tin gi ngn hng, tin ang chuyn, cc khon
vn trong thanh ton.
* Vit Nam, theo c ch qun l ti chnh doanh nghip hin hnh, TSL ca
cc doanh nghip bao gm:
+ Tin, bao gm: tin mt tn qu, tin gi ngn hng, tin ang chuyn.
+ Cc khon phi thu, bao gm: phi thu t khch hng (ngi mua), phi thu t
nh cung cp (ngi bn) trong trng hp tr trc tin hng, phi thu t nh nc v
thu gi tr gia tng c khu tr, phi thu ni b, cc khon phi thu khc v d phng
cc khon phi thu kh i.
+ Vt t, hng tn kho, bao gm: Hng mua ang i trn ng; nguyn liu, vt
liu, cng c, dng c, thnh phm, hng ha tn kho; hng gi bn, d phng gim gi
hng ha tn kho.
+ TSL khc, gm: tm ng, chi ph tr trc, ti sn thiu ch x l, cc khon
cm c, k cc, k qu ngn hn.
Vic phn loi TSL c ngha quan trng trong cng tc qun tr ti chnh
doanh nghip. Qua nghin cu gip nh qun tr thy c tnh hp l hoc khng hp l
ca cc b phn ti sn cng nh c cu vn u t ca doanh nghip, t c bin php
iu chnh cho ph hp.
Tnh hnh TSL ca doanh nghip trong mi thi k c phn nh tng qut
bng cn i k ton ca doanh nghip trong thi k (s c gii thiu c th trong
chng 7).

32

3.2. Qun tr tin
3.2.1. ng c ca vic gi tin
Tin l mt b phn TSL khng sinh li hoc t l sinh li rt thp. Hn na, do
sc mua ca tin t lun c xu hng gim i do nh hng ca lm pht, nn c th ni
t l sinh li thc ca tin l mt s m. Bi vy vic duy tr mc tin hp l nhm tho
mn cc nhu cu chi tiu tin l mt vn quan trng lin quan n hiu qu kinh doanh
chung ca doanh nghip.
Bt c doanh nghip no cng cn gi mt lng tin nht nh bi cc l do
chnh sau y:
- Mt l, thc hin cc giao dch: ng c ch yu ca nm gi tin trong
doanh nghip l lm thng sut cc giao dch kinh doanh. Tin l ti sn c tnh lng
cao nht. T tin doanh nghip c th chuyn ngay sang cc hng ha khc. Nu doanh
nghip khng gi tin m ch gi cc ti sn khc th cc chi ph giao dch c th rt cao,
hn na li mt nhiu thi gian cho mt giao dch kinh doanh thng thng v cc ti sn
khc c tnh thanh khon thp hn. T ti sn ang nm gi doanh nghip phi chuyn n
thnh tin, sau mi dng tin mua hng ha m doanh nghip cn. ng c ny gi
l ng c kinh doanh.
- Hai l, p ng nhu cu chi tr v thanh ton: Ngoi nhu cu s dng tin
mua ti sn, hng ngy hng gi doanh nghip cn phi dng tin thanh ton cc
mn n, cc khon phi tr, phi np khc nh: tr lng cng nhn, np thu nh
nc Nu khng c tin thanh ton cc khon phi tr, phi np tt yu cng gy
nn nhng kh khn v bt li nht nh i vi doanh nghip.
- Ba l, d phng v u c: Dng tin vo v ra ca doanh nghip i khi
khng th d on trc c. Do vy, doanh nghip cn phi gi mt lng tin nht
nh phc v cho cc nhu cu ngu nhin, khng xc nh c trc. iu gip
doanh nghip duy tr c kh nng thanh ton, n nh tnh hnh ti chnh ca doanh
nghip mi thi im. Ngoi ra, tin cn c dng tha mn li th mua sm ca
doanh nghip khi c c hi kinh doanh. Ngun tin ny c gi l ngn qy u c.
u im ca vic nm gi tin:
- Thanh ton nhanh cc ngha v i vi ch n,
- C nhiu c hi kinh doanh,
- C c hi nhn c chit khu,
- p ng c nhu cu vn lu ng thay i theo ma.

3.2.2.Ni dung qun tr tin
Qun tr tin cp n vic qun l tin mt, tin ang chuyn v tin gi ngn
hng. i vi doanh nghip, ni dung ca qun l tin bao gm: Tng tc thu hi tin,
gim tc chi tiu v lp ngn sch thu chi tin t. Tuy nhin cn lu rng, vic thc
hin mc tiu y nhanh tc thu tin v gim tc chi tiu c mi quan h trc tip
vi chnh sch qun l hng tn kho, chnh sch tn dng thng mi ca doanh nghip v
mc tiu trn khng phi lc no cng thc hin c. Trn thc t vn c nhng thi
im hoc thi k doanh nghip phi tng chi v gim tc thu tin.
* Tng tc thu hi tin
Mt nguyn tc n gin trong qun l tin l tng tc thu hi tin. Nguyn tc
ny gip cng ty n nh tnh hnh ti chnh, tnh hnh thanh ton v tng kh nng sinh
33

li trn khi lng tin thu hi sm v do c th tng vn cho u t.
C nhiu bin php tng tc thu hi tin:
- p dng cc bin php khuyn khch khch hng thanh ton sm bng cch a
li cho khch hng cc mi li nh p dng chnh sch chit khu i vi cc khon n
c thanh ton trc, hay ng hn.
- p dng cc phng thc thanh ton ph hp vi tng i tng khch hng.
- La chn cc phng tin chuyn tin v a im thanh ton thch hp.
- T chc cng tc theo di v n c thu hi cng n.
* Gim tc chi tiu
Cng vi vic tng tc thu hi tin, doanh nghip cn c th thu li bng cch
gim tc chi tiu c thm tin u t sinh li. C mt s chin thut m doanh
nghip c th s dng chm thanh ton cc ho n mua hng nh:
- Tn dng ti a thi gian chm thanh ton trong gii hn cho php.
- La chn phng thc, phng tin v a im thanh ton thch hp.
- Thay v dng tin thanh ton sm cc ho n mua hng ngi qun l ti chnh
c th tr hon vic thanh ton trong phm vi thi gian m cc chi ph ti chnh, tin pht,
hay s suy gim v th tn dng ca doanh nghip thp hn nhng li ch t vic thanh
ton chm mang li
* Lp ngn sch thu chi tin t
Vic tng tc thu hi tin v gim tc chi tiu trong phm vi nhng gii hn
v v th tn dng ca doanh nghip l nhng ni dung quan trng ca qun l tin. Tuy
nhin, iu khng h tr cho cc nh qun l ti chnh trong vic tho mn cc nhu
cu chi tiu v u t sinh li bng tin ca doanh nghip. Bi vy, mt ni dung quan
trng khc ca qun l tin l vic hoch nh ngn sch (k hoch) thu chi tin. lp
c k hoch ny doanh nghip phi d bo c tng thu v nhu cu chi tin trong k.
Tng lng tin thu c trong k thng bao gm:
- Bn hng k trc thu tin trong k ny (tin hng bn chu k trc).
- Bn hng k ny thu tin trong k ny (tin hng bn tr ngay).
- Bn hng k sau thu tin trong k ny (tin hng ngi mua tr trc).
- Cc khon thu khc.
Tng lng tin chi trong k thng bao gm:
- Mua hng k trc tr tin trong k ny (tin hng mua chu k trc).
- Mua hng k ny tr tin trong k ny (tin hng mua tr ngay).
- Mua hng k sau tr tin trong k ny (tin hng tr trc ngi bn).
- Tr lng cn b cng nhn trong k.
- Tin thu phi np trong k.
- Li vay phi tr trong k.
- Cc khon chi khc.
K hoch thu chi tin t thng c xy dng theo qu, thng v tun. Yu t
quan trng nh hng n tnh xc thc ca ngn sch thu chi tin l nhng d bo v
doanh s bn hng, mua hng v tnh hnh thanh ton.
Kt qu d bo v tnh hnh thu chi tin l c s quan trng gip nh qun tr ti
chnh c th a ra cc gii php thch hp nhm m bo n nh ti chnh v nng cao
hiu qu s dng ti sn ca doanh nghip. V d: khi d bo thy tin d tha, doanh
nghip c th s dng s tin ny u t chng khon c kh nng thanh khon cao,
34

ngc li khi thiu ht cn t chc huy ng ngun thch hp bo m kh nng thanh
ton.
Bng 3.1 di y cho thy mt mu v hoch nh ngn sch thu chi tin ca
doanh nghip.
Bng 3.1: D BO THU CHI TIN T CA DOANH NGHIP

Khon mc Thng
12 1 2 3 4 5 6
Thu
1. Doanh s bn
2. Bn chu
3. Thu sau 1 thng
4. Thu sau 2 thng
5. Thu tin bn hng tr ngay trong thng
6. Tng thu trong thng

Chi
1. Tr gi nguyn vt liu mua trong thng
2. Tr tin ng.vt liu mua trong thng
3. Tr tin ng.vt liu mua chu k trc
4. Tr lng + thng
5. Cc khon chi ph khc
6. Thu
7. u t vo TSC
8. Chia li tc c phn
Tng chi trong thng (2+3++8)

Chnh lch thu chi trong thng
Mc tin cn duy tr trong thng
S d (thiu ht) tin so vi mc tiu

* M hnh v mc tn tr tin ti u
Sau y chng ta xem xt ni dung c bn ca m hnh v mc tn tr tin ti u
ca doanh nghip do nh kinh t hc ngi M Wiliam J. Baumol a ra nm 1952.
Hnh 3.1 cho thy s bin ng ca mc d tr tin v mc d tr tin bnh qun
ca doanh nghip. Trc ht m hnh ny da trn mt s gi nh sau:
- S tin vt qu mt mc tiu chun nht nh s c u t vo cc chng
khon.
- Lng tin d tr n nh trong k l xc nh.
- Thi gian chuyn hon chng khon thnh tin l khng ng k.
- Chi ph chuyn chng khon thnh tin c tnh c nh, khng ph thuc vo
ln ca kim ngch chuyn hon.
- Ngi chu trch nhim qun l tin ca doanh nghip lun hng ti mc tiu
ti thiu ho chi ph d tr tin.

35


Vi nhng gi nh ny, tng chi ph lin quan n vic d tr tin bao gm:
- Chi ph c tnh c nh pht sinh khi chuyn hon chng khon thnh tin.
- Chi ph ca vic duy tr mc d tr tin, tc l s li tc mt i do khng th u
t s tin ny vo cc chng khon c gi (mt dng ca chi ph c hi).
Nu k hiu: T l tng kim ngch (nhu cu) chi tin trong mt thi k nht nh,
B l chi ph mi ln chuyn cc chng khon ang lu gi thnh tin,
C l kim ngch (th gi) chng khon mi ln chuyn hon,
i l t sut sinh li ca chng khon (t l sinh li c hi do gi tin).
Ta c, s ln chuyn hon trong mt k l T/C v tng chi ph chuyn hon
trong k l (T/C).B
Mt khc chi ph duy tr lng tin d tr c xc nh cn c vo lng tin
d tr bnh qun (C/2) nhn vi i tc l (C/2).i
Nh vy tng chi ph lin quan n vic lu gi tin ca doanh nghip trong mt
k l:

tng chi ph d tr tin l nh nht, ly vi phn ca K theo C sau cho bng
khng s tm c kim ngch chuyn ho ti u mi ln C* l:

V d: Gi s mt doanh nghip d on tng kim ngch chi tin trong 8 tun l
400 triu ng. Chi ph cho vic chuyn i chng khon thnh tin mi ln l 0,25 triu
ng, t sut li tc trong 8 tun l 2% (ly li sut trn th trng l 13%/nm: 52tun x
8 tun). Khi kim ngch chuyn hon ti u l:

K =
T
C
x B +
C
2
x i
c
c/2
0
Thi gian

Hnh 3.1. S bin ng ca mc d tr tin v mc d tr bnh qun
2BT
C
*
=
i
36


iu ny c ngha l cn cn tin s c b sung hai tun mt ln bng cch bn
cc loi chng khon c gi tr 100 triu ng. Trong 8 tun, theo k hoch s c 4 ln
giao dch (400 tr : 100 tr) v ch ph giao dch l 4 x 0.25 tr = 1 tr, chi ph c hi l
(100/2) x 0.02 = 1 tr. Vi bt k gi tr no ca C khc 100 tr th doanh nghip u phi
chu mt lng chi ph ln hn.

3.2.3. Qun tr u t chng khon thanh khon cao
Vic qun l tin lin quan cht ch vi vic qun l cc loi tch sn gn vi tin -
cc loi chng khon c kh nng chuyn i thnh tin (tnh thanh khon - Liquidity)
cao. Cc loi tch sn ny ng vai tr nh mt lp m cho tin: s d tin c th d
dng u t vo cc loi chng khon c tnh thanh khon cao ng thi cc loi chng
khon ny c th c bn rt nhanh vi chi ph thp tho mn nhng nhu cu cp
bch v tin. Hnh 3.2 cho thy mi quan h gia dng tin v cc chng khon thanh
khon cao c s dng duy tr tin mc mong mun.

















Hnh 3.2. Mi quan h gia dng tin v chng khon

Cc loi chng khon c tnh thanh khon cao l nhng cng c ti chnh c
mua bn trn th trng tin t, hay th trng vn c tnh linh hot rt cao. Nhiu cng c
ca th trng tin t c thi gian o hn ngn hn mt nm c coi l nhng tch sn
gn nh tin. Trong cng tc qun l ti chnh, cc nh qun l thng u t cc khon
tin nhn ri vo cc loi chng khon c tnh thanh khon cao trong trng hp mc tn
qu tm thi cao hn mc n nh. Ngc li, khi cn cn tin ca doanh nghip gim
thp hn mc n nh, cc loi chng khon ny c dng chuyn i nhanh thnh
tin.
2 x 0,25 x 400
C
*
=
0,02
= 100 triu ng
Cc loi chng khon c tnh
thanh khon cao
u t tm thi bng cch
mua chng khon c tnh
thanh khon cao
Bn chng khon c tnh
thanh khon cao gi
cn bng thu chi tin
Dng thu tin
- Bn hng thu tin ngay
- Thu tin bn hng tr
chm
Dng chi tin
- Chi mua hng
- Thanh ton ho n
mua hng
Tin
37


Cc chng khon thanh khon cao thng c thu nhp thp hn cc loi ti sn
ang hot ng. Mc d vy, cc doanh nghip thng vn u t vo cc loi chng
khon ny bi cc l do sau:
- Dng thay th tin di hnh thc ti sn gn tin. Khi ht tin doanh nghip
c th d dng bn chng khon ti to vn tin t cn thit.
- L hnh thc u t tm thi. Hnh thc ny thng xut hin trong mt s doanh
nghip kinh doanh c tnh ma v.
Khi u t vo cc loi chng khon, cn xem xt, cn nhc k cc bin s sau:
* Tnh thanh khon: tc l kh nng chuyn i chng khon thnh tin. c tnh
ny c xt trn hai mt: Gi bn ca chng khon v thi gian cn thit bn chng.
Hai yu t ny c mi quan h vi nhau, chng hn thi gian bn s rt ngn nu c mt
s nhng b v gi bn. Mt chng khon c coi l c tnh thanh khon cao nu n c
th c chuyn nhng nhanh chng m ngi bn khng phi c nhng nhng b
quan trng v gi bn.
* Tnh ri ro: Ri ro trong u t chng khon thng bao gm:
- Ri ro khnh tn ti chnh: l loi ri ro m ngi pht hnh chng khon khng
c kh nng chi tr tin li v gc theo lch trnh thanh ton. Tr cc loi chng khon do
Chnh ph pht hnh, tt c cc loi chng khon cng ty u c ri ro ny mt mc
no .
- Ri ro li sut: l nhng ri ro v s thay i gi tr th trng ca cc loi chng
khon m ch yu l do nhng bin ng ca cc loi li sut trn th trng lm cho li
sut thc ca chng khon thp hn li sut danh ngha ca n.
- Ri ro v sc mua: l loi ri ro xy ra khi sc mua thc t ca tin t ti thi
im nhn c li nhun u t b gim xung do tc ng ca lm pht. Loi ri ro ny
hu nh khng ng k trong cc hot ng u t ngn hn.
- Ngoi ra, hot ng u t chng khon cn c th c cc ri ro khc nh: ri ro
hi oi, ri ro thanh khon,
* Li nhun k vng: T l sinh li k vng ca mt chng khon l mt yu t rt
quan trng cn c nh gi thn trng khi la chn u t vo cc loi chng khon.
Mt khc, gia li nhun k vng v ri ro c mi lin h vi nhau, ri ro cng cao th li
nhun k vng cng ln. So vi c phiu, tri phiu cng ty v cc cng c u t di hn
khc, cc chng khon ngn hn c mc ri ro thp nn tnh thanh khon ca chng cao
hn.
* Kh nng chu thu: Phm vi chu thu ca nhng khon li nhun do u t
chng khon mang li l mt s cn nhc quan trng khi nh gi li nhun thun k
vng ca cc chng khon. Ti mt s nc, li nhun do cc loi tri phiu Chnh ph
mang li c min thu thu nhp, cn li nhun t cc loi chng khon khc u phi
chu thu. Bi vy, trc khi ra quyt nh u t v mt loi chng khon no cn
phi xem xt t l sinh li sau thu l bao nhiu.
* Thi gian o hn: Khi cn phi bn gp mt loi chng khon no th vic
phi nhng b v gi c l iu kh trnh khi. hn ch n mc thp nht vic phi
bn t xut cc loi chng khon cn phi thit lp mt danh mc u t chng khon
c nhiu mc o hn khc nhau ph hp vi nhu cu ti chnh ca doanh nghip.

38

3.3. Qun tr khon phi thu
Trong thc tin kinh doanh, cc doanh nghip thng phi bn chu hng ho ca
mnh trong mt thi gian nht nh. Trong khi ch thu cc khon tin ny, doanh nghip
vn tip tc bn hng v do s li xut hin cc khon bn chu mi. ng thi doanh
nghip cng c cc khon mua chu hng ho t cc doanh nghip khc. Nh vy, vic
mua chu, bn chu l cng vic thng xuyn pht sinh trong qu trnh kinh doanh ca
doanh nghip.
ln khon phi thu ca doanh nghip ph thuc vo nhiu yu t nh tc
thu hi n c, tc to ra n mi v s tc ng ca cc yu t nm ngoi s kim sot
ca doanh nghip nh chu k suy thoi ca nn kinh t, khng hong tin t. Doanh
nghip cn c bit ch ti cc yu t m mnh c th kim sot c nhm tc ng ti
ln v cht lng ca khon phi thu, trong ng lu l chnh sch tn dng.

3.3.1. Chnh sch tn dng v cc nhn t nh hng n chnh sch tn dng
* Chnh sch tn dng
Bn chu hng ho l mt hnh thc doanh nghip cp tn dng cho cc khch hng
ca mnh (tn dng thng mi) v l nguyn nhn pht sinh cc khon phi thu. ln
v ri ro ca cc khon phi thu ph thuc vo nhiu yu t, trong chnh sch tn dng
l mt nhn t quan trng. Chnh sch tn dng ca doanh nghip c thc hin thng
qua vic kim sot cc bin s sau:
- Tiu chun tn dng. Nguyn tc ch o l phi xc nh c tiu chun tn
dng tc l sc mnh ti chnh ti thiu v c th chp nhn c ca cc khch hng
mua chu. Nu khch hng c sc mnh ti chnh hay v th tn dng thp hn nhng tiu
chun th s b t chi cp tn dng theo hnh thc bn chu hng ho. Tiu chun tn
dng ph thuc vo nhiu yu t nh chnh sch ca doanh nghip trong mi thi k, gi
tr sn phm cao hay thp
- Chit khu thanh ton: l bin php khuyn khch khch hng tr tin sm bng
cch thc hin vic gim gi i vi cc trng hp mua hng tr tin trc thi hn.
- Thi hn bn chu (thi hn tn dng): l quy nh v di thi gian ca cc
khon tn dng.
Chit khu thanh ton v thi gian bn chu ch r hnh thc ca khon tn dng.
Chng hn, mt thng v mua bn c quy nh 2/10 net 30. iu c ngha l doanh
nghip p dng t l chit khu 2% nu ho n bn hng c thanh ton trong vng 10
ngy k t ngy giao hng. Mt khc, s tin hng phi c thanh ton trong vng 30
ngy, nu khng ng hn s phi chu li sut pht (li sut qu hn).
- Chnh sch thu tin: bao gm cc quy nh v cch thc thu tin nh thu 1 ln
hay nhiu ln, hay tr gp v bin php x l i cc khon tn dng qu hn.
* Cc yu t tc ng n chnh sch tn dng
C nhiu yu t tc ng n chnh sch tn dng ca doanh nghip. Sau y l
mt s yu t c bn:
+ iu kin ca doanh nghip
c im v sn phm, ngnh ngh kinh doanh v tim lc ti chnh l nhng yu
t tc ng trc tip n chnh sch tn dng ca doanh nghip . Doanh nghip c quy m
ln, c tim lc ti chnh mnh, sn phm c thi gian s dng lu bn thng cho php
m rng chnh sch tn dng hn cc doanh nghip t vn, sn phm d h hng, mt
39

phm cht, kh bo qun. i vi nhng doanh nghip sn xut kinh doanh c tnh thi
v, trong thi k sn phm ca doanh nghip c nhu cu tiu th ln cn khuyn khch
tiu th thu hi vn.
+ iu kin ca khch hng
iu kin ca khch hng c nh gi da vo cc phn on sau:
(1) Vn hay sc mnh ti chnh (Capital): l thc o v tnh hnh ti chnh ca
mt doanh nghip, n nh hng n ri ro thanh ton. Yu t ny c xc nh da vo
quy m vn ch s hu, tng gi tr ti sn ca doanh nghip, kh nng sinh li t hot
ng kinh doanh.
(2) Kh nng thanh ton (Capacity): c nh gi qua cc h s thanh ton
chung, h s thanh ton nhanh, h s thanh ton li vay ca khch hng.
(3) T cch tn dng (Character): l thi t gic i vi vic thanh ton n ca
khch hng. Yu t ny c coi l rt quan trng v mi mt giao dch tn dng c
ngm hiu l mt s ha hn thanh ton.
(4) Vt th chp (Collateral): l ti sn khch hng dng m bo cho mn n ca
mnh.
(5) iu kin kinh t (Condition): l s pht trin ca nn kinh t ni chung v
mc pht trin ca tng vng a l ni ring c nh hng n vic thanh ton ca
khch hng i vi mn n.
Thng tin v khch hng c th thu thp c thng qua vic iu tra trc tip nh
phn tch bo co ti chnh ca khch hng, phng vn trc tip, phn tch thng tin thu
thp t cc nh cung cp trc , n thm khch hng ng thi, c th thu thp
thng tin t cc trung tm x l d liu v v th tn dng ca cc doanh nghip.
Kt qu iu tra l cn c quan trng xc nh chnh sch tn dng i vi
khch hng. Nu khch hng c tim lc ti chnh hn ch, uy tn (hay t cch tn dng)
thp khng th thc hin mt chnh sch tn dng ni lng nh nhng khch hng c tim
lc ti chnh mnh, lun gi ch tn trong quan h thanh ton.
+ Li ch kinh t t c khi thc hin chnh sch tn dng
nh gi li ch kinh t t c khi thc hin chnh sch tn dng, doanh
nghip cn d bo, tnh ton cc thng s sau:
- S lng v gi bn sn phm, hng ha, dch v d kin tiu th. Thng thng,
doanh thu s c xu hng tng ln khi cc tiu chun tn dng c ni lng, t l chit
khu tng, thi gian bn chu di v phng thc thu tin bt gt gao.
- Cc chi ph pht sinh do tng cc khon n: chi ph qun l n phi thu, chi ph
thu hi n, chi ph ri ro.
- So snh li nhun gp do doanh s bn tng ln vi nhng chi ph tng thm do
s thay i ca chnh sch tn dng gy ra.
+ v.v
Vic thit lp chnh sch tn dng c nh hng rt ln ti tnh hnh kinh doanh
ca doanh nghip. Bi v, nu cc tiu chun tn dng qu cao c th loi b nhiu khch
hng tim nng, do lm gim li nhun. Ngc li, nu tiu chun tn dng qu thp
c th lm tng doanh s bn nhng ng thi cng lm cho ri ro tn dng tng, gia tng
cc khon n kh i, chi ph thu tin cng tng ln.

3.3.2. Phn tch, nh gi cc khon phi thu
40

Ngi lm cng tc qun l ti chnh phi m s theo di chi tit cc khon phi
thu, ng thi thng xuyn n c khch n thu hi ng hn. Theo nh k nht
nh, doanh nghip phi tin hnh phn loi tng n phi thu v chi tit theo tng khch
n. Tng n phi thu c th phn loi theo cc tiu thc sau:
- Nhm 1, n tiu chun - n loi A (n c tin cy cao): thng bao gm
cc khon n trong hn m doanh nghip nh gi c kh nng thu hi ng hn. Cc
khch n ny thng l nhng doanh nghip vng chc v ti chnh, v t chc, uy tn v
thng hiu.
- Nhm 2, n cn ch - n loi B (n c ri ro thp): thng bao gm cc khon
n qu hn di 90 ngy v cc khon n c cu li thi hn n. Cc khch n ny
thng l nhng doanh nghip c tnh hnh ti chnh kh tt, khch n truyn thng, c
tin cy.
- Nhm 3, n di tiu chun - n loi C (n qu hn c th thu hi c):
thng bao gm cc khon n qu hn t 90 ngy n 180 ngy v cc khon n c
cu li thi hn tr n qu hn di 90 ngy theo thi hn c cu li. Cc khch n ny
thng l nhng doanh nghip c tnh hnh ti chnh khng n nh, hin ti c kh khn
nhng c trin vng pht trin hoc ci thin.
- Nhm 4, n nghi ng - n loi D (n t c kh nng thu hi v n qu hn kh
i): thng bao gm cc khon n qu hn t 181 n 360 ngy v cc khon n c
cu li thi hn tr n qu hn t 90 n 180 ngy theo thi hn c cu li. Cc khch n
ny thng l nhng doanh nghip c tnh hnh ti chnh xu, khng c trin vng r rng
hoc khch n c khng thanh ton n.
- Nhm 5, n c kh nng mt vn - n loi E (n khng th thu hi c):
thng bao gm cc khon n qu hn trn 360 ngy v cc khon n c cu li thi
hn tr n qu hn trn 180 ngy theo thi hn c cu li. Cc khch n ny thng l
nhng doanh nghip ph sn hoc chun b ph sn khng c kh nng tr n hoc khng
tn ti.
Kt qu phn loi n l c s quan trng gip nh qun tr xc nh ng thc
trng v tnh hu hiu ca cc chnh sch thu tin ca doanh nghip. Nu t l n xu
(bao gm cc khon n thuc nhm 3, 4, 5) cao, chng t cht lng qun tr khon phi
thu ca doanh nghip cn yu km. Doanh nghip cn nhanh chng trin khai cc bin
php gii quyt thch hp. ng thi, y cng l cn c xy dng chnh sch tn dng
trong cc k tip theo.

41

Bng 3.2: BNG XP HNG N CA DOANH NGHIP
STT Nhm
n
Xp
hng
Cc du hiu
c trng
Cc bin php
kim sot n
1 N c
tin cy cao
A Khch n l nhng doanh
nghip vng chc v ti
chnh, v t chc, uy tn v
thng hiu
S dng cc bin php
kim sot n thng
thng, duy tr mi quan
h tt vi khch n.
2 N c ri
ro thp
B Khch n l nhng doanh
nghip c tnh hnh ti
chnh kh tt, khch n
truyn thng, c tin cy.
S dng cc bin php
kim sot n thng
thng.
3 N qu hn
nhng c
th thu hi
C Khch n l nhng doanh
nghip c tnh hnh ti
chnh khng n nh, hin
ti c kh khn nhng c
trin vng pht trin hoc
ci thin.
Theo di cht ch thu
n, c gii php c bit
ph hp vi tng mn n.
4 N t c
kh nng
thu hi v
n qu hn
kh i
D Khch n l nhng doanh
nghip c tnh hnh ti
chnh xu, khng c trin
vng r rng hoc khch n
c khng thanh ton n.
p dng cc bin php c
bit, theo di cht ch, tn
dng c hi thu n.
5 N khng
th thu hi
c
E Khch n l nhng doanh
nghip ph sn hoc chun
b ph sn khng c kh
nng tr n hoc khng tn
ti.
N thuc nhm phi xa
x, khng lm pht sinh
thm chi ph kim sot n.
Xc nh chi ph tn tht
trong kinh doanh.

Ngoi ra, theo di cc khon phi thu (KPT) c th s dng cc cng c sau:
(1) K thu tin bnh qun (The Average Collection Period - ACP)
K thu tin bnh qun (cn gi l s ngy ca mt vng quay cc khon phi thu)
phn nh s ngy cn thit bnh qun thu c cc khon phi thu. N c tnh bng
cch ly s d bnh qun khon phi thu nhn (x) vi 360 ngy ri chia cho tng doanh
thu trong k.

V d: S d khon phi thu ca cng ty ABC ngy 1/1/N l 500 triu ng, ngy
31/12/N l 650 triu ng. Doanh thu nm N ca cng ty l 5.950 triu ng. K thu tin
bnh qun nm N ca cng ty c xc nh nh sau:

K thu tin
bnh qun
=
360
S vng quay KPT
=
S d bnh qun KPT
Doanh thu trong k
x 360
42



K thu tin bnh qun ngn, chng t doanh nghip khng b ng vn trong khu
thanh ton. Ngc li, nu k thu tin di chng t thi gian thu hi khon phi thu chm.
Tuy nhin, nh gi thc trng ny tt hay xu cn ph thuc vo chnh sch tn dng
thng mi v thc t thanh ton n ca tng khon phi thu. Trong nhiu trng hp do
cng ty mun chim lnh th trng thng qua bn hng tr chm, hay ti tr cho cc chi
nhnh i l nn dn ti k thu tin bnh qun tng ln.
(2) Phn tch tui ca cc khon phi thu
Phng php phn tch ny da trn thi gian biu v tui ca cc khon phi thu
tc l khong thi gian c th thu c tin ca cc khon phi thu phn tch.
V d: Doanh s bn chu ca cng ty ABC trong thng 1 l 26,4 triu ng, thng
2 l 48,0 triu v thng 3 l 24,6 triu ng. n ngy 31/3, gi tr ho n bn chu cha
thu c tin bao gm: 10% doanh s thng 1, 30% doanh s thng 2 v 90% doanh s
thng 3. Nh vy, tng gi tr cc khon phi thu ngy 31/3 l:
0,1 x 26,4 + 0,3 x 48,0 + 0,9 x 24,6 = 2,64 + 14,4 + 22,14 = 39,18 triu ng
Da vo cc s liu bng sau ta bit c tui ca cc khon phi thu n ngy
31/3.

Tui ca cc khon phi thu
(ngy)
T l % (lm trn s) so vi tng s tin
phi thu tnh n ngy 31/3
0-15
16-30
31-45
46-60
61-75
75-90
30%
26%
21%
16%
4%
3%
100%

Tng s n phi thu theo s liu trn l 39,18 triu ng trong 2,64 triu ng
(gn 7%) l tin bn hng trong thng 1 cha thu c nn thi gian n l t 61 n 90
ngy (90 ngy i vi mn n pht sinh ngy 1/1).
Tng t nh vy, s tin cha thu ca thng 2 l 14,4 triu ng (chim gn 37%)
c s ngy phi thu l t 31 n 60 ngy. Cui cng, khon tin 22,14 triu ng (chim
trn 56%) ca thng 3 c s ngy phi thu l t 0 n 30 ngy.
Xc nh tui ca cc khon phi thu cho php nh gi mt cch chi tit hn
quy m v di thi gian tng ng ca cc khon phi thu ti mt thi im nht
nh. y l cn c quan trng doanh doanh nghip la chn cc bin php qun l v
chnh sch thu tin thch hp.
(3) M hnh s d khon phi thu
Phng php ny o lng quy m doanh s bn chu cha thu c tin ti thi
im cui cc thng do kt qu bn hng ca thng v ca cc thng trc . Thc t
K thu tin
bnh qun
=
(500 + 600) :2
5.950
x 360 = 34,8 (ngy)
43

cho thy, khi lng hng bn chu ph thuc nhiu vo c im ca ngnh v mt hng
kinh doanh, iu kin ca khch hng tng khu vc a l. Do nu ch da vo
nhng con s trong m hnh ny so snh v nh gi thc trng khon phi thu ca
tng chi nhnh/ b phn cc khu vc khc nhau trong mt cng ty th s khng ph
hp. Bi vy, cch tt nht l nn phn loi v theo di s d n ca tng nhm khch
hng theo tp qun thanh ton ca h.
Bng di y l mt v d ca phng php m hnh s d khon phi thu.

Thng bn hng T l % khon phi thu cn tn ng cui thng
1 2 3 4
Thng hin ti
Trc 1 thng
Trc 2 thng
Trc 3 thng
92%
36%
14%
3%
86%
31%
12%
2%
90%
30%
10%
0
87%
29%
8%
2%

Mi ct trong bng cho thy cc khon phi thu vn cn tn ng thi im cui
thng, nhng khon tn ng ny bao gm nhng khon phi thu ca thng v c
nhng khon n ca thng trc chuyn sang. Chng hn ct cui thng 1 cho thy 92%
doanh s bn chu ca thng vn cha thu c tin, ng thi n thi im ny doanh
s bn chu cha thu c tin ca cc thng trc vn cn tn ng l: thng 12 l 36%;
thng 11 l 14% v thng 10 l 3%.

3.3.3. Phng nga ri ro v x l i vi khon phi thu kh i
* Phng nga ri ro
Khi doanh nghip ni lng chnh sch tn dng thng gp phn lm m rng th
trng tiu th, tng doanh thu nhng cng cha ng nhiu ri ro tim n. V vy,
phng nga ri ro i vi khon phi thu l nhu cu cn thit i vi mi doanh nghip
n nh tnh hnh ti chnh, tng hiu qu ca chnh sch tn dng. Ri ro i vi khon
phi thu thng bao gm:
- Ri ro do khng thu hi c n (ri ro tn dng).
- Ri ro do tc ng ca s thay i t gi, li sut...
phng nga thc t pht sinh khon phi thu kh i, ngoi vic phi tm hiu
k khch hng xc nh gii hn tn dng nh nu trn, cn c vo kt qu phn
loi n phi thu doanh nghip cn phi lp d phng i vi khon phi thu kh i. Vic
lp d phng c th xc nh theo nhng t l % nht nh trn tng loi khon phi thu,
hoc theo khch n ng ng. Cch thc ny gip doanh nghip c th ch ng i ph
khi ri ro xy ra.
Vit Nam hin nay, theo quy nh qun l ti chnh doanh nghip hin hnh, cn
c ghi nhn khon n phi thu kh i phi l nhng khon n qu hn t 2 nm tr
ln, doanh nghip i nhiu ln nhng vn cha thu c n, hoc nhng khon n
cha qu hn 2 nm nhng con n ang trong thi gian xem xt gii th, ph sn. Mc
lp d phng khng c vt qu 20% tng s n phi thu ca doanh nghip ti thi
im 31/12 hng nm v m bo doanh nghip khng b l.
i vi cc ri ro do tc ng ca t gi, li sut c th la chn cc nghip v
kinh doanh trn th trng trng ngoi hi v th trng tin t nh: nghip v k hn,
44

quyn chn, hon i tin t v li sut, la chn loi tin vay
* X l i vi khon phi thu kh i
Trn c s phn loi cc khon n qu hn, tm nguyn nhn ca tng khon n
(khch quan v ch quan), doanh nghip phi c cc gii php thch hp nhanh chng
thu hi tin vn trong thanh ton theo nguyn tc hiu qu, linh hot v kin quyt. Ty
tng trng hp c th, doanh nghip c th la chn hoc s dng kt hp mt s gii
php sau:
- C cu li thi hn n: doanh nghip c th iu chnh k hn n, hoc gia hn
n cho khch hng nu doanh nghip nh gi khch hng suy gim kh nng tr n
nhng c th tr n y theo thi hn n c cu li.
- Xa mt phn n cho khch hng.
- Thng qua cc bn hng ca khch n gi hng.
- Bn n.
- Tranh th s gip ca cc ngn hng, cc t chc tn dng phong to ti
sn, tin vn ca khch n.
- Khi kin trc php lut

3.4. Qun tr tn kho
3.4.1. Cc nhn t nh hng n tn kho d tr
Tn kho d tr ca doanh nghip l nhng ti sn doanh nghip lu gi sn
xut hoc bn ra sau ny. Trong cc doanh nghip, tn kho thng bao gm nguyn liu,
nhin liu d tr sn xut, sn phm d dang, thnh phm hng ha ch tiu th. Ty theo
ngnh ngh kinh doanh m t trng cc loi ti sn trn c khc nhau. Trong cc doanh
nghip sn xut, nguyn liu, nhin liu d tr thng chim t trng ln. Trong cc
doanh nghip thng mi, tn kho ch yu l hng ha ch tiu th.
Vic qun tr tn kho trong cc doanh nghip l rt quan trng, khng phi ch v
trong doanh nghip tn kho d tr chim mt t trng ng k trong tng ti sn ca
doanh nghip. iu quan trng hn l nh c d tr ng mc, hp l s gip cho doanh
nghip khng b gin on trong kinh doanh, khng b thiu sn phm hng ha bn,
ng thi gip doanh nghip s dng vn tit kim, gim chi ph tn kho
Mc tn kho d tr ca doanh nghip nhiu hay t thng ph thuc vo mt s
yu t c bn sau:
- Quy m sn xut v nhu cu d tr nguyn vt liu cho sn xut kinh doanh ca
doanh nghip. Nhu cu d tr nguyn vt liu, hng ho ca doanh nghip thng bao
gm: d tr thng xuyn, d tr bo him, d tr thi v.
- Kh nng sn sng cung ng ca th trng.
- Thi gian vn chuyn hng t nh cung cp n doanh nghip.
- Xu hng bin ng gi c hng ha, nguyn vt liu.
- di thi gian chu k sn xut sn phm.
- Trnh t chc sn xut v kh nng tiu th sn phm ca doanh nghip.
- Kh nng xm nhp v m rng th trng tiu th sn phm
Qun tr tn kho bao gm vic lp k hoch, t chc v qun l cc hot ng
nhm vo ngun nguyn liu v hng ho i vo, i ra khi doanh nghip. Qun tr tn
kho phi tr li c cc cu hi:
- Lng hng t l bao nhiu chi ph tn kho l nh nht?
45

- Vo thi im no th bt u t hng?

3.4.2. Chi ph tn kho
Chi ph tn kho c lin quan trc tip n gi vn ca hng bn. Bi vy cc quyt
nh tt lin quan n khi lng hng ha mua vo v qun l hng tn kho d tr cho
php doanh nghip tit kim chi ph, tng thu nhp.
Cc chi ph gn lin vi hng tn kho (gi l chi ph tn kho) bao gm:
- Chi ph t hng: bao gm cc chi ph lin quan n vic chun b v pht hnh
n t hng nh chi ph giao dch, qun l, kim tra v thanh ton. Chi ph t hng cho
mi ln t hng thng tng i n nh khng ph thuc vo s lng hng c
mua. Trong mi k kinh doanh chi ph t hng thng t l vi s ln t hng trong k.
Khi khi lng hng ca mi ln t hng nh th s ln t hng tng ln v chi ph t
hng do vy cng tng ln v ngc li.
- Chi ph lu kho (hay chi ph bo qun): Chi ph ny xut hin khi doanh nghip
phi lu gi hng bn, bao gm chi ph ng gi hng, chi ph bc xp hng vo kho,
chi ph thu kho, bo him, khu hao kho v thit b kho, chi ph hao ht, h hng hng
ho, li vay... Cc yu t chi ph ny ph thuc vo khi lng hng ha mua vo. Nu
khi lng hng t mua mi ln ln, th chi ph lu kho tng v ngc li.
- Cc chi ph khc:
+ Chi ph gim doanh thu do ht hng: C th xem y l mt loi chi ph c hi
do doanh nghip ht mt loi hng no m khch hng c nhu cu. Doanh nghip c
th x l tnh trng ht hng bng cch hi thc mt n t hng t ngi cung cp loi
hng . Chi ph hi thc cho ln t hng s bao gm chi ph t hng b sung cng vi
chi ph vn chuyn (nu c). Nu khng doanh nghip s mt mt khon doanh thu do ht
hng.
+ Chi ph mt uy tn vi khch hng: y cng c xem l mt loi chi ph c hi
v c xc nh cn c vo khon thu nhp d bo s thu c t vic bn hng trong
tng lai b mt i do vic mt uy tn vi khch hng v vic ht hng gy ra.
+ Chi ph gin on sn xut
Cn lu rng mt s yu t chi ph lin quan n vic ra quyt nh v hng tn kho
v qun l hng bn khng tn ti trong h thng k ton hin hnh. Chng hn chi ph c
hi l mt yu t chi ph quan trng nhng khng c ghi chp trong h thng k ton.

3.4.3. M hnh t hng hiu qu (Economic Ordering Quantity - EOQ)
M hnh EOQ l mt m hnh qun tr tn kho mang tnh nh lng, c th s
dng n tm mc tn kho ti u cho doanh nghip.
Yu t quyt nh trong qun tr hng tn kho l d bo chnh xc khi lng cc
loi hng ha cn d tr trong k nghin cu - thng l mt nm. Nhng doanh nghip
c nhu cu d tr hng ha mang tnh thi v c th chn k d bo ph hp vi c
im kinh doanh ca mnh.
Sau khi c s liu d bo chnh xc v mc d tr hng nm, doanh nghip c
th xc nh s ln t hng trong nm v khi lng hng ha trong mi ln t hng.
Mc ch ca nhng tnh ton ny l tm c c cu tn kho c tng chi ph nm mc
ti thiu.
Gia chi ph t hng v chi ph bo qun hng tn kho c mi quan h tng quan
46

t l nghch. Khi s ln t hng nhiu, khi lng hng ha tn kho bnh qun thp, dn
ti chi ph tn kho thp song chi ph t hng cao. Ngc li, khi s ln t hng gim i
th khi lng hng trong mi ln t hng cao, lng tn kho ln hn, do chi ph tn
tr hng ha cao v chi ph t hng gim.
Nh vy, vn quan trng u tin ca vic qun l hng tn kho l quyt nh
cn t mua bao nhiu i vi mt loi hng nht nh. M hnh t hng hiu qu (EOQ)
xc nh s lng hng mua ti u trong mi ln t hng d tr. M hnh ny gi
thit rng:
- Lng hng mua trong mi ln t hng l nh nhau.
- Nhu cu, chi ph t hng v chi ph bo qun l xc nh. Thi gian mua hng
(Purchase order lead time) - thi gian t khi t mt n hng ti khi nhn c hng
cng l xc nh.
- Chi ph mua ca mi n v khng b nh hng bi s lng hng c t. Gi
thit ny lm cho chi ph mua hng s khng nh hng n m hnh EOQ bi v chi ph
mua hng ca tt c cc hng ho mua vo s nh nhau bt k quy m n hng vi s
lng hng t l bao nhiu.
- Khng xy ra hin tng ht hng: mt l do bin h cho gi thit ny l ch
chi ph cho mt ln ht hng l qu t. Chng ta phi lun duy tr mt lng tn kho
thch hp m bo hin tng ht hng khng xy ra.
Vi nhng gi thit ny, phn tch EOQ b qua cc chi ph c hi nh nh chi ph
gim doanh thu do ht hng, chi ph mt uy tn vi khch hng, chi ph gin on sn
xut... xc nh EOQ, chng ta phi ti thiu ho chi ph t hng v chi ph bo qun.
Tng chi ph tn kho = Tng chi ph t hng + Tng chi ph bo qun.
= (D/EOQ) x P + (EOQ/2) x C
Nh vy theo l thuyt v m hnh s lng hng t c hiu qu th:

2DP
EOQ = C

Trong :
EOQ: S lng hng t c hiu qu
D : Tng nhu cu s lng 1 loi sn phm cho mt khong thi gian nht nh.
P : Chi ph cho mi ln t hng.
C : Chi ph bo qun trn mt n v hng tn kho.
Cng thc cho thy EOQ t l thun vi nhu cu v chi ph t hng, t l nghch
vi chi ph bo qun.
V d: Ca hng Huy Hong kinh doanh cc hp bng video trng, ng thi cho
thu cc bng phim v cc s kin th thao. Ca hng ny mua cc hp bng video t
hng Sontek vi gi 140.000/hp. Hng Sontek chu ton b chi ph vn chuyn. Chi ph
kim tra l khng cn thit v hng Sontek c uy tn cao trong vic giao hng c cht
lng. Nhu cu mi nm l 13.000 hp vi mc tiu th mi tun 250 hp. Ca hng Huy
Hong i hi li nhun 15% hng nm cho cc khon u t. Thi gian mua hng l 2
tun; ng thi bit thm cc thng tin sau:
- Chi ph t hng mi ln l 2.000.000
- Chi ph bo qun mi hp mt nm l:
47

+ Li yu cu hng nm ca khon u t: 15% x 140.000 = 2.100
+ Chi ph bo him, bo qun, hao ht hng nm l 31.000.
EOQ ca ca hng Huy Hong l:

2 x 13.000 x 2.000.000
EOQ = 21.000 + 31.000 = 1.000

Nh vy, ca hng nn t 1.000 cun bng mi ln ti thiu tng chi ph t
hng v chi ph bo qun.
S ln t hng mi nm l: 13.000 : 1000 = 13 (ln)
Tng chi ph t hng trong nm l: 13 x 2000.000 = 26.000.000
Tng chi ph bo qun hng tn kho l: (1000 : 2) x 52.000 = 26.000.000
Tng chi ph tn kho mi nm: 26.000.000 + 26.000.000 = 52.000.000
Hnh 3.3 di y s cho thy s phn tch bng th ca tng chi ph t hng
c lin quan hng nm (DP/Q) v chi ph bo qun (C.Q/2) theo cc m hnh t hng
khc nhau (Q) v phn nh s cn bng ca hai loi chi ph. S lng hng t cng ln
chi ph bo qun hng nm cng tng nhng li cho php gim c chi ph t hng
trong nm. Tng chi ph trong nm l nh nht khi tng chi ph t hng bng tng chi ph
bo qun.















EOQ = 1.000
Hnh 3.3. Phn tch m hnh t hng hiu qu

By gi chng ta s xem xt tip vn khi no t hng th s hp l nht v cn
phi d tr hng nh th no trnh tnh trng ht hng xy ra.
* Xc nh thi im t hng li
Quyt nh quan trng th hai lin quan n qun tr tn kho l vn khi no th
t hng. im ti t hng (Reorder Point) l ch tiu phn nh mc hng ti thiu cn
li trong kho khi pht mt yu cu t hng mi. im ti t hng c tnh ton
n gin nht khi c nhu cu v thi gian mua hng l xc nh.
im ti S lng hng bn Thi gian
Tng chi ph nm
Tng chi ph t hng (nm)
Chi ph bo
qun (nm)
8000
6000
5200

4000

Tng chi ph
48

t hng = trong mt n v thi gian * mua hng
Trong v d trn, khi chn n v thi gian l mt tun, ta c:
+ S lng hng t c hiu qu: 1.000 hp
+ S lng hng bn mi tun: 250 hp
+ Thi gian mua hng: 2 tun
Do : im ti t hng l 250 x 2 = 500 hp
Nh vy, ca hng Huy Hong s t hng vi mc l 1.000 hp mi ln khi mc
d tr trong kho gim xung cn 500 hp.
Hnh 3.4 sau y cho thy s vn ng ca hng tn kho vi gi thit nhu cu hng
ho mi tun l u n. Khi thi gian mua hng l 2 tun, mt yu cu t hng mi s
c thit lp khi mc tn kho gim n 500 hp 1000 hp v s nhn vo thi im
khi hng tn kho l 0.
















Hnh 3.4: Mc tn kho v im ti t hng
* Lng d tr an ton
Gi thit rng nhu cu v thi gian t hng l xc nh. Khi ca hng bn l
khng c s n nh v nhu cu v thi gian mua hng hoc s lng hng m ngi
cung cp c th p ng, h thng phi duy tr mt mc d tr an ton (Safety Stock).
D tr an ton l mc tn kho c d tr mi thi im ngay c khi lng tn kho
c xc nh theo m hnh EOQ. N c s dng nh l mt lp m chng li s tng
bt thng ca nhu cu, hay thi gian mua hng, hoc tnh trng khng sn sng cung cp
ca cc nh cung cp. Trong v d trn, nhu cu k vng l 250 hp mi tun, nhng
ngi qun l hng c th thy xut hin nhu cu ti a l 400 hp 1 tun. Nu ngi
qun l ca hng cho rng cn phi loi tr hon ton chi ph ht hng, h c th quyt
nh duy tr 1 mc d tr an ton l 300 hp. Trong iu kin thi gian mua hng l 3
tun, s lng ny cho php tho mn mc vt nhu cu ti a l 150 hp mi tun. Vic
xc nh mc d tr an ton ph thuc vo d bo nhu cu. Ngi qun l thng da
vo nhu cu theo kinh nghim thit lp dy s v nhu cu mi tun. Vic theo di cc
s liu hng ngy, hoc hng tun trc s gip cho vic xc nh c cc chi ph i
km vi vic duy tr d tr an ton.
1 2 3 4 5 6 7 8T
0
500
1000
Thi gian mua hng Thi gian mua hng
49

Gi s d bo cc mc nhu cu trong khong thi gian 2 tun mua hng ca ca
hng Huy Hong s xy ra vi cc xc sut sau:
Tng nhu cu hai tun 200 300 400 500 600 700 800
Xc sut 0,06 0,09 0,2 0,3 0,2 0,09 0,06
Chng ta thy rng 500 l mc nhu cu c kh nng ln nht v xc sut xy ra l
ln nht. Chng ta cng nhn thy rng mt xc sut 0,35 xy ra vi mc nhu cu trong
khong 600,700 hoc 800 hp (0,2 + 0,09 + 0,06). Nu 1 khch hng gi ti ca hng
mua bng VIDEO v trong kho ht hng, iu c th dn ti mt khon chi ph (chi
ph ht hng) l 40.000 ng mi hp.
Mc d tr an ton ti u l lng d tr an ton cho php ti thiu chi ph ht
hng v chi ph d tr. V d trn, chi ph bo qun ca ca hng l 52.000 ng trn
mi sn phm 1 nm.
Bng 3.3. PHN TCH CHI PH HT HNG V CHI PH BO QUN

Mc
d
tr
an
ton
Nhu
cu
dn
ti
ht
hng
S
Hng
thiu
Xc
sut
ht
hng
Chi ph
ht hng
S
lng
n
t
hng
1 nm
Chi ph
ht hng
d kin
Chi ph
bo qun
Tng
chi ph
1 2 3=2-1 4 5=3x40.000 6 7=4x5x6 8=1x52.000 9=7+8
0



100


200
300
600
700
800

700
800

800

100
200
300

100
200

100
0.20
0.09
0.06

0.09
0.06

0.06
4.000.000
8.000.000
12.000.000

4.000.000
8.000.000

4.000.000
13
13
13

13
13

13
13
10.400.000
9.360.000
9.360.000
29.120.000
4.680.000
6.240.000
10.920.000
3.120.000
0



0


5.200.000
10.400.000
15.600.000



29.120.000


16.120.000
13.520.000
15.600.000

Bng 3.3 cho thy tng chi ph ht hng v chi ph bo qun khi im ti t hng
l 500 n v. Chng ta ch cn quan tm n mc d tr an ton l 0, 100, 200 v 300
n v bi v nhu cu s vt qu 500 n v tn kho ti im ti t hng l 0 nu nhu
cu l 500, 100 nu nhu cu l 600, 200 nu nhu cu l700 v 300 nu nhu cu l 800.
Tng chi ph ht hng v chi ph bo qun 1 nm s l nh nht 13.250.000 khi duy
tr mt mc d tr an ton l 200 hp . Nh vy trong v d v ca hng Huy Hong, theo
m hnh EOQ = 1.000 n v th im ti t hng khi tnh ti c d tr an ton s l 700
n v.
50

Chng 4: QUN TR NGUN TI TR

p ng nhu cu vn cho vic thc hin cc d n u t, cc k hoch sn
xut kinh doanh, mi doanh nghip - tu theo hnh thc php l, iu kin ca doanh
nghip v c ch qun l ti chnh ca cc quc gia c th tm kim nhng ngun ti tr
nht nh. Tuy nhin, mi ngun ti tr u c nhng c im ring, c chi ph khc
nhau. V vy gim thiu chi ph s dng vn, nng cao hiu qu kinh doanh, n nh
tnh hnh ti chnh, m bo nng lc thanh ton mi doanh nghip cn tnh ton v la
chn ngun ti tr thch hp. Ni dung ca chng 4 s gii thiu mt s ngun ti tr
ch yu, u nhc im ca mi ngun, cch xc nh chi ph v nhng phng hng
chung trong vic la chn ngun ti tr.

4.1.Phn loi ngun ti tr
C nhiu cch phn loi ngun ti tr. Su y l mt s tiu thc thng c s
dng:
4.1.1.Cn c vo quyn s hu
Theo cch ny, ngun vn ca doanh nghip bao gm: vn ch s hu, cc khon
n v cc ngun vn khc.
* Vn ch s hu: l s vn thuc quyn s hu ca ch doanh nghip, doanh
nghip c y cc quyn chim hu, chi phi v nh ot.
Xt theo qu trnh hnh thnh v pht trin ca doanh nghip, vn ch s hu bao
gm:
- Vn u t ban u: L s vn do ch doanh nghip u t khi thnh lp doanh
nghip v c ghi vo iu l ca doanh nghip (gi l vn iu l). Vn iu l m ch
doanh nghip u t khi mi thnh lp nhiu hay t ty thuc vo kh nng ti chnh ca
ch doanh nghip nhng ti thiu phi bng mc vn php nh do Nh nc quy nh
(Vn php nh l mc vn ti thiu phi c theo quy nh ca php lut thnh lp
doanh nghip). Cc doanh nghip do khc nhau v hnh thc php l nn ch th gp vn
ch s hu cng khc nhau. Doanh nghip nh nc, vn ch s hu c u t bng
ngun vn ca NSNN v ca cc ch u t khc (nu c), cng ty c phn vn ch s
hu do cc c ng ng gp, cng ty TNHH vn ch s hu do cc thnh vin gp,
doanh nghip t nhn do ch doanh nghip u t.
- Vn b sung trong qu trnh kinh doanh ca doanh nghip
Trong qu trnh kinh doanh, vn ch s hu ca doanh nghip c th tng ln hoc
gim i do ch doanh nghip ngh tng hoc gim vn iu l, doanh nghip t b
sung vn t li nhun cha phn phi hoc s dng cc qu ca doanh nghip. i vi
cng ty c phn, vn ch s hu ca doanh nghip cn tng ln nh vo vic pht hnh
c phiu mi.
Vn ch s hu l ngun vn quan trng ca doanh nghip, l mt trong cc ch
tiu nh gi tnh hnh ti chnh v kh nng huy ng vn bo m an ton trong hot
ng thanh ton cui cng ca doanh nghip.
* Cc khon n: l cc khon vn c hnh thnh t vn vay ca cc NHTM, cc
t chc ti chnh khc, vn vay thng qua pht hnh tri phiu, vn vay t ngi lao ng
trong doanh nghip, cc khon n pht sinh t hot ng mua bn chu hng ha (cn gi
l tn dng thng mi) v i thu ti sn di cc hnh thc thu hot ng v thu ti
51

chnh.
N l mt ngun ti tr m doanh nghip phi tr chi ph d kinh doanh c hiu
qu hay khng c hiu qu, nn nhn chung doanh nghip khng th phn chia ri ro cho
cc ch n. Ty theo hnh thc vay, thi gian vay v ch th ti tr khc nhau m chi
ph s dng vn cng khc nhau. Tuy nhin, li nhun t hot ng kinh doanh cng cao,
nu doanh nghip tng t l n s cng lm tng t sut li nhun trn vn ch s hu. V
vy, vi nhng d n u t, k hoch kinh doanh c kh nng mang li thu nhp cao v
n nh th nn tng cng s dng ngun ti tr ny. Ngc li, vi nhng d n u t
mo him, thu nhp bp bnh th nn tng cng vn ch s hu. Bng 5.1 di y s
cho chng ta thy mt s im khc nhau gia ngun vn ch s hu v n.
Bng 4.1: Nhng khc bit c bn gia ngun vn vn ch s hu v n

Ngun ti tr
N Vn ch s hu
1.Nhng ngi ti tr cho doanh nghip
khng phi l ngi ch s hu doanh
nghip
2.Phi tr li cho nhng khon tin vay

3.Mc li sut phi tr cho cc khon n
vay thng theo mt mc n nh c
tha thun khi vay.
4.C thi hn. Ht thi hn doanh nghip
phi tr c gc v li hoc gia hn mi.

5.Li vay c tnh trong chi ph hp l khi
tnh thu thu nhp.
1.Do cc ch s hu doanh nghip ti tr.


2.Phi chia li tc c phn cho cc ch s
hu.
3.Tr c phiu u i, li tc c phiu
thng ph thuc vo li nhun m cng ty
thu c.
4.Doanh nghip khng phi hon tr khon
tin huy ng c tr khi doanh nghip
ht thi gian hot ng hoc ph sn.
5.C tc khng c tnh trong chi ph hp
l khi tnh thu thu nhp m ly t li
nhun sau thu tr.

* Cc ngun vn khc: Ngoi cc ngun vn nu trn, vn kinh doanh ca doanh
nghip cn c th c ti tr bng cc ngun khc nh: cc khon n tch ly, ngun
vn lin doanh, lin kt
N tch lu bao gm cc khon phi tr, phi np nhng cha n hn tr nh:
lng cng nhn, thu phi np ngn sch nh nc
Ngun vn lin doanh lin kt l cc ngun vn c hnh thnh t vn gp ca
cc bn tham gia lin doanh lin kt theo cc hp ng hp tc kinh doanh. Vn gp lin
doanh c th bng tin, hoc hin vt nh: my mc thit b, dy chuyn cng ngh
y l mt ngun vn quan trng m doanh nghip c th s dng bi doanh nghip c
th tn dng c cc li th ca bn gp vn, ng thi phn chia c ri ro cho i
tc khi hot ng kinh doanh khng hiu qu. V vy, hnh thc huy ng vn ny nn s
dng trong cc d n hoc k hoch kinh doanh m ri ro tim n d kin cao.

4.1.2. Cn c vo thi gian s dng vn
Theo thi gian s dng, ngun ti tr vn kinh doanh ca doanh nghip c chia
thnh 2 loi: ti tr ngn hn v ti tr di hn.
52

- Ti tr ngn hn bao gm cc ngun ti tr c thi gian hon tr trong vng 1
nm. Ti tr ngn hn c th hin ch yu di cc hnh thc nh n tch lu, mua
chu hng ho, vay ngn hn (t cc t chc tn dng, ngi lao ng trong doanh
nghip) v thu hot ng.
- Ti tr di hn bao gm cc ngun ti tr c thi gian o hn di hn 1 nm. Ti
tr di hn c th hin ch yu di cc hnh thc: huy ng vn c phn (vn ch s
hu) qua pht hnh c phiu, vay n di hn, pht hnh tri phiu v thu ti chnh.
Li sut n vay ngn hn thng thp hn li sut n vay di hn. Tuy nhin ri ro
khi s dng ngun ti tr ngn hn li thng cao hn. Mc ri ro cao hn c biu
hin hai yu t sau:
Th nht, li sut ngn hn hay thay i nhiu hn li sut di hn. Hn th na,
bng cch s dng n di hn doanh nghip c th c nh cc chi ph tr li trong sut
thi gian vay mn. Tri li, vic s dng vn ngn hn ko theo mt nhu cu phi
thng xuyn ti ti tr vi nhng mc li sut c th dao ng rt ln v phi chu cc
chi ph khc pht sinh trong qu trnh huy ng n.
Th hai, nu n ngn hn c s dng ti tr cho u t di hn s to ra thm
mt ri ro tim n khc, l ti cc thi im thanh ton n vay ngn hn, doanh nghip
khng c, hoc khng c tin tr n do vic thu hi vn t hot ng u t di hn
cng c thc hin trong mt thi gian di, ph hp vi thi gian pht huy tc dng ca
ti sn hnh thnh t ngun vn vay , dn n tnh trng doanh nghip thiu hoc mt
kh nng thanh ton. y chnh l mt trong nhng nguyn nhn a doanh nghip n
b vc ph sn.
Xut pht t nhng c im trn, gim chi ph s dng vn, gim thiu ti a
nhng ri ro c th xy ra, nng cao hiu qu kinh doanh, mi doanh nghip cn cn c
vo iu kin c im c th ca doanh nghip, nhu cu ti sn cn ti tr trong tng
thi k m xc nh c cu v ngun ti tr thch hp. Trn thc t, mt m hnh ti tr
thng c cc doanh nghip s dng ph bin l: ti sn lun chuyn chm (ti sn c
nh) cn c ti tr bng cc ngun di hn nh vn ch s hu, vay hoc pht hnh
tri phiu di hn, thu ti chnh. Ti sn lun chuyn nhanh (ti sn lu ng) c th ti
tr mt phn bng ngun vn di hn hay ngun vn thng xuyn nh vn ch s hu,
mt phn bng ngun vn vay ngn hn. Vn ny s c nghin cu k hn trong
mc 4.4.

4.2.Cc ngun ti tr ngn hn
4.2.1.Cc khon n tch ly (ngun ti tr ngn hn khng do vay mn)
Cc khon n tch ly ch yu gm: cc khon phi tr cng nhn nhng cha n
hn tr, thu phi np ngn sch nh nc, tin t cc ca khch hng. Cc khon n
tch ly ny thng t pht thay i cng vi cc hot ng kinh doanh ca doanh
nghip. Khi doanh nghip m rng hot ng, cc khon n cng tng ln v khi thu
hp sn xut kinh doanh th chng cng gim theo. N tch ly l ngun ti tr min
ph bi l doanh nghip c th s dng tin m khng ph tr li cho n ngy thanh
ton. Tuy nhin phm vi s dng cc khon n ny l c gii hn. Doanh nghip ch c
th tr hon np thu trong iu kin cc k kh khn v ti chnh v phi chu pht, hay
nu doanh nghip chm tr lng s gim tinh thn lm vic ca cng nhn

53

4.2.2.Tn dng thng mi (tn dng nh cung cp)
Trong nn kinh t th trng, cc doanh nghip c th s dng ti tr bng cch
mua chu ca nh cung cp. Phng thc giao dch mua nguyn liu, hng ho tr chm
(tr mt ln, hoc tr gp) tr thnh mt hnh thc cp tn dng cho doanh nghip.
Tin mua hng c a vo bng cn i k ton vi tn gi khon phi tr. Khon phi
tr ny th hin tng s tin m doanh nghip n cc nh cung cp. Tn dng thng mi
l ngun ti tr ngn hn c cc doanh nghip a chung bi thi hn thanh ton rt
linh hot. Cng c thc hin loi hnh tn dng ny ph bin l dng hi phiu v lnh
phiu.
Mc s dng tn dng thng mi ca mt doanh nghip tu thuc vo nhiu
yu t, trong chi ph ca khon tn dng l yu t quan trng.
* Trng hp cng ty mua chu thanh ton mt ln
V d: mt giao dch tn dng thng mi quy nh hnh thc thanh ton l: 2/10
net 30. Tc l nh cung cp s chit khu 2% trn gi tr ho n mua hng nu ngi
mua tr tin trong thi gian 10 ngy k t ngy giao hng. Nu ngi mua tr tin trong
thi gian t ngy th 11 n ngy th 30 k t ngy giao hng th phi thanh ton ton b
gi tr ho n. Trong trng hp ny ngi mua mt i mt khon tin chit khu v
c th coi l chi ph m doanh nghip phi tr khi thanh ton tin hng trong 20 ngy sau.
Chng hn, nu gi tr ho n mua hng l 100 $ th vi nhng iu kin nh
trn, ngi mua hng s ch phi tr 98 $ nu tr trong thi gian 10 ngy u v tr 100$
nu tr trong 20 ngy tip theo. Nh vy t l li m cng ty phi tr trong thi gian 20
ngy l (100-98)/98 = 0,0204 hay 2,04%. Do chng ta c th tnh c mc li sut
trong thi hn 1 nm nh sau:
2,04% x (360/20) = 36,7%
Nu tnh li theo phng php li ghp th li sut cn cao hn:
(1 + 0,0204)
18
- 1 = 0,438 hay 43,8% (18 = 360 : 20)
Nh vy, nu cng ty mua chu v ton b tin hng c thanh ton mt ln th
chi ph ca khon tn dng thng mi (hay li sut phi tr) l chi ph m cng ty phi
tr do khng thanh ton c trong thi hn hng chit khu v c th tnh theo cng
thc sau:





V d: cng ty in t ABC bn hng theo thi hn tn dng 3/10 net 45. iu ny c
ngha l thi hn thanh ton n l 45 ngy. Nhng khch hng thanh ton ht s n trong
vng 10 ngy u, s c hng chit khu 3%.
Chi ph ca khon tn dng thng mi ny c tnh nh sau:

Trn thc t do nhiu nguyn nhn khc nhau m nh qun tr ti chnh c th tn
dng tn dng thng mi bng cch tr hon thanh ton cc khon tin mua tr chm
T l CP =
3
100 - 3
x
360
45 - 10
= 31,8%
T l CP =
% chit khu
100 - % chit khu
x
360 ngy
Thi hn TD Thi hn c hng chit khu
54

vt qu thi hn phi tr. Khi vic tr hon thanh ton c p dng v khng b nh
cung cp pht th chi ph ca khon tn dng thng mi gim xung. iu ny cng
thng xy ra trn thc t v t khi c nh cung cp no li p dng cc bin php sit n,
hay tnh tin pht trong trng hp ngi mua i khi thanh ton chm mt vi ngy so
vi thi hn quy nh trong hp ng. Mc rng lng tu thuc vo tng nh
cung cp v cc iu kin kinh t, cnh tranh ti thi im din ra giao dch.
Vn v d trn, nu khch hng thanh ton n vo ngy 60 (chm tr 15 ngy) th
chi ph ca khon tn dng ny l:

Bng 4.2 minh ha v tnh hnh thay i chi ph ca khon tn dng khi ngi mua
chm thanh ton theo hp ng.
Bng 4.2. nh hng ca vic tr hon thanh ton i vi chi ph
ca khon tn dng thng mi
S ngy t khi
c ho n n
khi tr tin
S ngy tr
hon thanh ton
iu kin tn dng
1/10 net 30 2/10 net 30 3/10 net 30
30
45
60
90
0
15
30
60
12,8%
10,4%
7,3%
4,5%
36,7%
21,0%
14,7%
9,2%
55,7%
31,8%
22,3%
13,9%

* Trng hp cng ty mua hng tr gp
V d: Cng ty VITRONIC bn ti vi mu 14 inh hiu ETRON theo hai phng
thc thanh ton: Theo phng thc tr ngay, gi bn 1 ci ti vi l 2.900.000 ng. Theo
phng thc tr gp, khch hng phi tr ngay 500.000, s cn li s tr dn trong 12
thng vi li sut 3% thng. Vy s tin khch hng phi tr hng thng l bao nhiu
cui nm hon tr ht s n?
Gii:
Gi tr hin ti ca s tin cn li phi thanh ton dn trong nm l:
2.900.000 - 500.000 = 2.400.000
T cng thc tnh hin gi ca chui tin bng nhau, ta c:

Tra bng: hin gi ca chui tin bng nhau vi i = 3% ; n = 12 ta c tha s gi tr
hin ti l 9,9540 2.400.000 = 9,9540 x A A = 241,109 /thng.
Ngc li, nu bit c s tin tr gp mi ln th li sut tr gp (i) c th xc
nh theo cng thc gn ng sau:
12
1
(1+3%)
t

t=1
2.400.000 = A
T l CP =
3
100 - 3
x
360
60 - 10
= 22,268%
55


Trong : NPV
1
: gi tr hin ti rng ng vi i
1
; NPV
1
>0
NPV
2
: gi tr hin ti rng ng vi i
2
; NPV
2
<0

V d: Cng ty XYZ bn xe my tr gp vi iu kin sau: khch hng tr ngay
750$, tng s tin tr gp trong 2 nm tip (mi thng mt ln) l 720$. Tuy nhin nu
khch hng thanh ton ngay ton b th s tin phi tr l 1.300$. Hi nu chp nhn mua
tr gp th khch hng phi chu li sut l bao nhiu % mi thng?
Gii:
Gi tr hin ti ca 720$ l: 1.300$ - 750$ = 550$
S tin tr gp mi ln l: 720$ : (2 x 12) = 30$
Da vo cng thc tnh gi tr hin ti ca dng tin u:

ta c:

Suy ra tha s gi tr hin ti bng 550 : 30 = 18,3333
Tra bng: Gi tr hin ti ca chui tin t vi n = 24 th thy 18,3333 nm trong
khong li sut i=2% v i=3%.
Chn i
1
= 2% v i
2
= 3% ta c:
NPV
1
= 30 x 18,9139 - 550 = 17,417
NPV
2
= 30 x 16,9355 - 550 = - 41,935
Thay kt qu ny vo cng thc tnh li sut tr gp ta c:

Vic xc nh li sut ca khon tn dng thng mi gip doanh nghip c cn c
so snh vi li sut ca cc hnh thc tn dng khc la chn ngun ti tr vn kinh
doanh ca doanh nghip.

4.2.3. Tn dng ngn hng
4.2.3.1.Cc hnh thc vay vn
Quan h tn dng ngn hn gia doanh nghip vi ngn hng, hoc vi cc t chc
ti chnh trung gian khc (sau y gi chung l ngn hng) c th c thc hin di
nhiu hnh thc khc nhau nh: vay tng ln, vay theo hn mc tn dng, tn dng thu
chi, chit khu chng t c gi, bao thanh ton, vay theo hp ng...
* Vay tng ln
i = 2% +
17,417 (3% 2%)
/17,417/ + /-41,935/
= 2,29%
24
1
(1+i)
t
t=1
550 = 30
n
1
(1+i)
t

t=1
PV = A
i = i
1
+
NPV
1
(i
2
i
1
)
/NPV
1
/ + /NPV
2
/
56

Vay tng ln l hnh thc vay trong vic vay v tr n c xc nh theo tng
ln vay vn.
Th tc vay: mi khi c nhu cu vay doanh nghip cn lm n xin vay v gi n
ngn hng cc giy t chng minh iu kin vay. Sau khi thm nh h s vay vn,
nu iu kin vay, ngn hng s thng bo cho doanh nghip v hai bn s tin hnh
k kt mt hp ng tn dng, hoc ngi vay lp kh c nhn n. Kh c nhn n
thng bao gm mt s ni dung c bn nh: Tng s tin vay, thi gian vay, cc k hn
tr n gc, mc tr n trong mi k hn, li sut vay v cch thc tr li.
Cho vay tng ln thng c ngn hng p dng i vi cc khch hng c tim
lc ti chnh hn ch, c quan h vay tr khng thng xuyn, khng c uy tn vi ngn
hng. Xt v pha ngi i vay, hnh thc vay tng ln c mt s bt li, l: tn nhiu
thi gian cho vic thc hin cc th tc vay vn tng ln, doanh nghip c th lm vo
tnh trng b ng v ngun vn nu khng c iu kin vay ngn hng. Mt khc,
trong qu trnh s dng vn vay vn nh qun tr ti chnh cn phi thng xuyn theo
di tnh hnh ti chnh ch ng tr n ngn hng nu iu kin ti chnh cho php
nhm rt ngn thi gian vay v gim thiu chi ph tr li vay.
* Vay theo hn mc tn dng
Cho vay theo hn mc tn dng l phng php cho vay trong vic cho vay v
thu n c thc hin ph hp vi qu trnh lun chuyn vt t hng ho ca ngi vay,
vi iu kin mc d n ti bt k mi thi im trong thi hn k kt khng c
php vt qu hn mc tn dng tho thun trong hp ng.
Hn mc tn dng l mc d n vay ti a c duy tr trong mt thi hn nht
nh m ngn hng v khch hng tho thun trong hp ng tn dng.
Cho vay theo hn mc thng c ngn hng p dng i vi cc khch hng c
quan h vay tr thng xuyn, c tn nhim vi ngn hng, c tc lun chuyn vn lu
ng v vn vay nhanh.
Th tc vay vn: trc k k hoch (thng l qu), ngi vay phi gi ti ngn
hng cc loi giy t sau:
- Bo co kt qu kinh doanh v bng cn i k ton (qu).
- K hoch lun chuyn vt t hng ho, k hoch vay vn v tr n.
- Cc hp ng kinh t lin quan, cc chng t, d ton chi ph...
Sau khi thm nh h s xin vay, nu chp nhn cho vay, ngn hng v khch
hng s k hp ng tn dng theo qu, trong c xc nh r mt s ni dung c bn
nh: Hn mc tn dng, s vng quay vn vay, tng doanh s tr n trong qu.
Sau khi k hp ng tn dng, khi c nhu cu s dng vn vay, ngi vay ch cn
lp bng k chng t xin vay np cho ngn hng. Ngn hng s pht tin vay cho khch
vay nu chng t hp l v cn hn mc tn dng.
Tr n vay: Khi c tin thu bn hng, ngi vay phi np ton b vo ti khon
tin vay m bo doanh s tr n v vng quay vn vay cam kt trong hp ng tn
dng, phn cn li chuyn v ti khon tin gi s dng. Li vay thng c ngn
hng tnh v thu vo ngy cui ca cc thng.
Ht thi hn hp ng, hai bn tin hnh thanh l hp ng tn dng, trn c s cc
iu khon k kt. Nu s vng quay vn vay thc t thp hn s vng quay k kt,
ngn hng tin hnh truy thu li n qu hn i vi ngi vay.

57

Li thu D n Li sut Li sut S ngy
thm i thc t n qu hn - ghi trong HTD n
vi n = bnh qun x -------------------------------------- x qu
qu hn mt ngy 30 hn

S ngy S vng quay S vng quay S ngy ca
n = vn vay - vn vay x mt vng quay
qu theo thc vn vay
hn hp ng t theo hp ng

Nh vy nu doanh nghip c vay theo phng thc ny s gip doanh nghip
gim c cc th tc v thi gian cn thit trong mi ln vay vn, qua gp phn gim
chi ph thc khi s dng vn vay, ng thi cn gip doanh nghip ch ng v ngun
vn thc hin cc k hoch kinh doanh.
* Tn dng thu chi
Tn dng thu chi l mt hnh thc cho vay trong ngn hng cho php khch
hng chi tiu vt s d ti khon tin gi trong mt gii hn (hn mc tn dng) v thi
gian nht nh trn ti khon vng lai.
c im:
- Ngn hng quy nh mt hn mc tn dng trn c s nhu cu ca khch hng,
nh m khch hng c ch ng s dng qu s d trn ti khon vng lai ca mnh
n hn mc tha thun trong mt thi gian nht nh.
- Khch hng c s dng hn mc tn dng ny mt cch ch ng bng cch
pht hnh sc, hoc cc cng c thanh ton khc mang tn ti khon vng lai (TKVL l
loi TK m 2 bn tha thun m cho nhau ghi n, ghi c v nhng nghip v pht sinh
lin quan n tnh hnh tin gi v tin vay ca khch hng. Thc cht y l loi ti
khon lng tnh thay cho 2 ti khon: ti khon tin gi v ti khon tin vay).
- Trong thi gian hp ng, doanh s vay n trn TKVL c th ln hn nhiu ln
hn mc tn dng bi hn mc tn dng l s d n ti a m khch hng c php c
trn TKVL ti bt c thi im no trong thi hn hp ng.
iu kin ph bin khch hng c cp tn dng thu chi l doanh nghip phi
c nng lc ti chnh mnh, c quan h vay tr thng xuyn v c uy tn vi ngn hng.
Quy trnh nghip v thu chi: sau khi k hp ng tn dng thu chi, khch hng
c quyn ch ng pht hnh chng t thanh ton (sc bo chi, rt tin mt chi tr
lng) vt s d ti khon tin gi p ng nhu cu chi tr tm thi.
u im ca tn dng thu chi (xt v pha ngi vay): ngi vay khng phi th
chp ti sn, khng phi lm cc th tc vay vn mi khi pht sinh nhu cu chi tr tm
thi, m bo tnh ch ng trong qu trnh thanh ton.
So snh cho vay theo hn mc tn dng v tn dng thu chi
+ Ging nhau:
- C 2 hnh thc u b rng buc bi mt hn mc tn dng (mc d n ti a m
khch hng c php s dng trong thi hn nht nh c ghi trong hp ng).
- C 2 hnh thc ny u ch p dng vi nhng khch hng c tin cy cao vi
ngn hng.
+ Khc nhau:
58

- Mc tn nhim ca khch hng c vay theo hnh thc thu chi thng i
hi cao hn so vi tn dng theo hn mc.
- Hn mc tn dng trong cho vay theo hnh thc thu chi thng thp hn so vi
cho vay theo hn mc tn dng.
- Mc ch cho vay theo hnh thc tn dng thu chi thng p ng nhu cu
thanh ton b thiu ht c tnh cht tm thi. Do vic xc nh hn mc tn dng trong
hnh thc cho vay ny khng da vo vic thm nh cc d n, hay k hoch kinh doanh
v nhu cu vn thc hin cc d n, hay k hoch kinh doanh . Tri li, cho vay theo
hn mc tn dng p ng nhu cu vn cho sn xut kinh doanh nn hn mc tn dng
c xc nh da vo nhu cu vn thc hin cc k hoch kinh doanh ca doanh
nghip.
- Cc chng t cn thit trong cho vay theo hn mc tn dng phc tp hn cho
vay theo hnh thc tn dng thu chi. Trong vay vn theo hn mc tn dng, ngoi cc
chng t gc nh ho n, vn n, cc chng t thanh ton, ngi vay cn phi lp
bng k chng t xin vay; cn khi vay theo hnh thc thu chi ngi vay ch cn pht
hnh cc chng t thanh ton mang tn ti khon vng lai, min l mc chi tiu ghi trn
chng t thanh ton phi ph hp vi hn mc tn dng c php..
- Trong cho vay theo hnh thc tn dng thu chi ngn hng hch ton qua ti
khon vng lai, cn cho vay theo hnh thc cho vay theo hn mc tn dng ngn hng
hch ton vo ti khon tin vay (c lp vi ti khon tin gi ca doanh nghip).
* Chit khu chng t c gi
Chit khu chng t c gi l hnh thc tn dng ngn hn m ngn hng cp cho
khch hng di hnh thc mua li b chng t cha n hn thanh ton. S tin mua li
quyn th hng ny chnh l mc ti tr chit khu, n c tnh bng phn cn li gi
tr ca chng t sau khi tr i li chit khu cng vi ph dch v theo cng thc:
Md = M x [ 1 - (Rd x T/360)] - C
Trong : Md: mc ti tr chit khu chng t
T: thi hn cn li ca chng t (tnh theo ngy)
Rd: li sut chit khu chng t
C: ph dch v
M: mnh gi (gi tr) chng t.
Trong nghip v chit khu, li sut chit khu ngn hng p dng c khi cng
thm khon t l ph tri nhm chng ri ro ti tr. T l ny ph thuc vo kh nng
truy i ngi tr tin chng t c gi.
C hai hnh thc chit khu:
- Chit khu min truy i: l hnh thc chit khu trong ngn hng chit khu
khng c quyn i tin ngi xin chit khu nu n ngy thanh ton chng t ngn
hng khng i c tin t ngi tr tin chng t c gi.
- Chit khu truy i: l hnh thc chit khu trong ngn hng chit khu c
quyn i tin ngi xin chit khu nu n ngy thanh ton chng t ngn hng khng
i c tin t ngi tr tin chng t c gi.
Trong hai hnh thc chit khu trn, chit khu min truy i ri ro tim n i vi
ngn hng chit khu cao hn. V vy, hnh thc chit khu ny thng ch c thc
hin i vi nhng chng t m ngi tr tin chng t l nhng ch th ng tin cy, li
sut chit khu thng cng cao hn so vi chit khu truy i.
59

* Bao thanh ton (Factoring)
Bao thanh ton l hnh thc cp tn dng ca t chc tn dng cho bn bn hng
thng qua vic mua li cc khon phi thu pht sinh t vic mua bn hng ha c
bn bn hng v bn mua hng tha thun trong hp ng mua, bn hng.
Cc phng thc bao thanh ton: Khc vi chit khu chng t c gi (ch thc
hin i vi tng chng t ring bit), bao thanh ton c th c thc hin tng ln hoc
bao thanh ton theo hn mc.
Bao thanh ton tng ln: n v bao thanh ton v bn bn hng thc hin cc th
tc cn thit v k hp ng bao thanh ton i vi cc khon phi thu ca bn bn hng.
Bao thanh ton theo hn mc: n v bao thanh ton v bn bn hng tha thun
v xc nh mt hn mc bao thanh ton duy tr trong mt khong thi gian nht nh.
Hn mc bao thanh ton l tng s d ti a ca cc khon phi thu c bao
thanh ton trong mt khong thi gian nht nh theo tha thun ca n v bao thanh
ton v bn bn hng trong hp ng bao thanh ton. S d bao thanh ton l s tin m
n v bao thanh ton ng trc cho bn bn hng.
Bao thanh ton cng c hai hnh thc: bao thanh ton c quyn truy i v bao
thanh ton khng c quyn truy i.
Khi nhn ti tr bng hnh thc bao thanh ton, doanh nghip phi tr li v ph
cho ngn hng bao thanh ton. Li c tnh cn c vo s vn m n v bao thanh ton
ng trc v mc li sut th trng. Ph c tnh theo mt t l % nht nh trn gi tr
khon phi thu chi tr chi ph b p ri ro tn dng, chi ph qun l s sch bn hng
v cc chi ph khc trong hot ng ngn hng.
Trong quan h tn dng vi ngn hng, ty theo tim lc ti chnh, uy tn ca
doanh nghip vi ngn hng m ngi vay c th phi th chp hoc khng th chp ti
sn. Trn thc t ngi vay phi th chp ti sn l iu kin c tnh ph bin.

4.2.3.2.Chi ph ca cc khon vay ngn hn
Cc nh ch ti chnh c th s dng rt nhiu phng php tnh tin li i vi
cc khon cho vay. Mt s chnh sch tnh li thng c cc ngn hng p dng l: li
n, li chit khu, li tnh thm, k qu bo m tin vayV vy c c s so
snh v la chn ngun ti tr, da vo li sut danh ngha cng b, nh qun tr phi tnh
ra mc li sut thc cho tng khon vay.
* Chnh sch li n: Theo chnh sch ny, ngi vay nhn c ton b khon
tin vay v tr vn gc v li thi im o hn.
V d: mt ngi vay mt khon tin 10 triu ng, li sut 13% nm, li tnh theo
phng php li n. Vi chnh sch ny, ngi vay s nhn c 10 triu ng hin
ti v sau 1 nm s phi tr c gc (10 triu) v li l 1,3 triu ng. Li sut thc (r
e
=
effective rate) c tnh nh sau:
Re = (1,3 : 10) x 100% = 13%
Trng hp khon vay c thi hn ngn hn 1 nm th li sut thc c tnh theo
phng php li ghp.
Re = [ 1 + (i :k) ]
k
- 1
Trong : i l li sut danh ngha tnh theo nm
k = 360/N hoc 12/N (N l thi hn ca hp ng tn dng, tnh theo
ngy hoc thng).
60

V d: khon tin vay c thi hn 3 thng th li sut thc 1 nm c tnh nh
sau:
Re = [ 1 + (0,13 : 4) ]
4
- 1 = 13,65%
* Chnh sch li sut chit khu: Theo chnh sch ny, ngn hng cho ngi vay
khon tin vay bng khon tin vay danh ngha tr phn tin li tnh theo li sut danh
ngha. Khi o hn, ngi vay s hon tr cho ngn hng theo gi tr danh ngha ca
khon tin vay.
Vn v d trn, nu vay theo chnh sch chit khu th s tin vay ngi vay thc
nhn c l: 10tr - 1,3tr = 8,7tr. Li sut thc tr cho khon vay c tnh nh sau:

Nu thi hn vay ngn hn 1 nm th li sut thc (nm) cng tnh theo phng
php li ghp. Chng hn khon vay trn c thi hn 3 thng th tng chi ph tr li l:
10 x 3 x (0,13 : 12) = 0,325 triu ng
Li sut k hn 3 thng tnh nh sau:

Li sut nm l: Re = (1 + 0,03359)
4
- 1 = 0,1413 hay 14,13%

Nh vy li sut thc (nm) ca khon vay c thi hn di 1 nm c xc nh
theo cng thc sau:

Vi k = 360/N hoc 12/N (N l thi hn vay tnh theo ngy hoc thng)

* Chnh sch li sut tnh thm: thc cht ca chnh sch ny l cho vay tr gp,
tin li c cng vo vn gc v tng s tin (gc v li) phi tr c chia u cho mi
k tr gp.
V d: Mt khon tin vay 10 triu ng, thi hn vay 1 nm vi li sut danh
ngha c cng b l 14% nm, ton b gc v li c tr dn trong 12 thng. Tin tr
n hng thng c tnh nh sau:

tm li sut thc hng thng chng ta t gi tr hin ti ca ton b cc khon
tin tr n bng s tin cho vay:
10 x (1+0,14)
12
= 0,95 triu ng
Re = (1 +
Tng s li phi tr trong thi hn vay
Tng s tin vay thc nhn
)
k
1
0,325
10 0,325
= 0,03359 hay 3,359%

Re =
Tin li
Khon tin vay thc nhn
=
1,3
10 1,3
= 0,1494 hay 14,94%
61


Suy ra tha s gi tr hin ti bng 10,5263158. Tra bng gi tr hin ti ca chui
tin vi n = 12 ta thy 10,5263158 nm trong khong li sut 2% v 3%. Chn i
1
= 2% v
i
2
= 3% ta c:
NPV
1
= 0,95 x 10,5753 - 10 = 0,046535
NPV
2
= 0,95 x 9,954 - 10 = - 0,5437
0,046535 x (3% -2%)
i = 2% + = 2,0788% (thng)
/0,046535/ + /-0,5437/
Suy ra li sut thc mt nm l: Re = (1+0,020788)
12
- 1 = 0,28 hay khong 28%

* Chi ph k qu duy tr kh nng thanh ton
Khi vay vn ngn hng c th yu cu ngi vay phi duy tr mt khon k qu
m bo kh nng thanh ton. Khon k qu ny c th coi l mt loi chi ph thay th
cho cc loi ph trc tip khi vay mn. Tu theo chnh sch ca mi ngn hng v uy tn
ca ngi vay m khon tin k qu khc nhau.
Li sut thc ca phng thc vay mn ny c xc nh theo cng thc sau:
Li sut danh ngha
Re =
1 - t l k qu
V d: mt doanh nghip vay 100 triu ng, li sut vay 12% nm, doanh nghip
phi duy tr khon k qu l 15%. Li sut thc ca khon vay ny l:
0,12% : (1- 0,15) = 0,1412 hay 14,12%
Nu thi hn vay ngn hn 1 nm th li sut thc (nm) c xc nh ging nh
trng hp li sut chit khu.


4.2.4. Thu vn hnh
* Thu vn hnh (cn gi l thu hot ng, hay thu dch v) l hnh thc thu
ngn hn, bn i thu c th hy hp ng v bn cho thu c trch nhim bo tr, ng
bo him, thu ti sn.
* Quyn li v trch nhim ca ngi cho thu v ngi thu
Ngi cho thu:
- Nm quyn s hu ti sn v em cho thu trong thi gian ngn.
- Cung cp ton b cc dch v vn hnh v mi chi ph phc v s hot ng ca
ti sn.
- Chu mi ri ro v thit hi lin quan n ti sn cho thu.
- C quyn gia hn tha thun v nh ot ti sn khi kt thc thi hn cho thu.
Ngi thu:
Re = (1 +
Tng s li phi tr trong thi hn vay
Tng s tin vay thc nhn
)
k
1
1
(1+i%)
t

10 = 0,95
12
t=1
t=1
62

- Tr cc khon tin thu b p cc chi ph vn hnh, bo tr, v cc dch v
khc km theo.
- Khng chu ri ro v thit hi i vi ti sn i thu.
- C quyn hy b hp ng thu bng mt thng bo gi ngi cho thu.








S 4.1: Phng thc thu vn hnh
* c im ca thu vn hnh
- Thi hn thu thng rt ngn so vi ton b i sng hu ch ca ti sn. iu
kin chm dt hp ng ch cn bo trc mt thi gian ngn (c th hy ngang hp
ng).
- Ngi cho thu phi chu mi chi ph vn hnh ca ti sn nh chi ph bo tr,
bo him, thu ti sn. cng mi ri ro v s st gim gi tr ca ti sn.
- Do thu vn hnh l hnh thc cho thu ngn hn nn tng s tin m ngi thu
phi tr cho ngi cho thu c gi tr thp hn nhiu so vi ton b gi tr ca ti sn. Khi
hp ng ht hn, ngi ch s hu c th bn ti sn , hoc gia hn hp ng cho
thu, hoc tm mt khch hng thu khc.
Thu vn hnh c lch s lu i nn cn c gi l thu mua kiu truyn
thng. Ngy nay cc loi ti sn c s dng cho thu vn hnh rt a dng nh: nh ,
vn phng, my mc, thit b, phng tin vn ti.
* Vai tr ca ngun ti tr thu vn hnh
- To iu kin cho cc doanh nghip hn hp v ngn qu c c s vt cht thit
b s dng, bi l thu ti sn khng b hn ch bi ti sn th chp, cm c hoc hn
mc tn dng nh trong quan h tn dng ngn hng.
- Gip bn thu trnh c ri ro v tnh lc hu v li thi ca ti sn do khng
phi u t mt lng vn ln c ti sn phc v sn xut, kinh doanh.
- i tng ti tr c thc hin di dng ti sn c th gn lin vi mc ch
kinh doanh ca bn i thu, v vy mc ch s dng vn c bo m, t to tin
hon tr tin thu ng hn.

4.3.Cc ngun ti tr di hn
4.3.1. Pht hnh c phiu thng
i vi cng ty c phn, c phiu l phng tin hnh thnh vn ch s hu
ban u ca cng ty v cng l mt phng tin huy ng thm vn ch s hu trong
qu trnh kinh doanh. Da vo quyn li m c phiu a li cho ngi nm gi chng
(c ng) c th phn bit c phiu thng (c phiu ph thng) v c phiu u i. Ch
s hu c phiu thng c mt s quyn ch yu sau:
- Quyn tham gia bu c v ng c vo Hi ng qun tr, quyn c tham gia
quyt nh cc vn quan trng i vi hot ng ca cng ty.
Quyn s dng
ti sn, dch v
Tr tin thu

Ngi
thu

Ngi
cho thu
63

- Quyn i vi ti sn cng ty: quyn ny c th hin trc ht l quyn c
nhn phn li nhun ca cng ty chia cho c ng hng nm di hnh thc li tc c
phn v phn gi tr cn li ca cng ty khi thanh l sau khi thanh ton cc khon n,
cc khon chi ph v thanh ton cho c ng u i.
- Quyn chuyn nhng c phiu.
* Cc hnh thc huy ng vn qua pht hnh c phiu thng
p ng nhu cu tng thm vn m rng hot ng kinh doanh, cng ty c
phn c th la chn phng thc pht hnh c phiu thng. Vic pht hnh thm c
phiu mi tng vn c th c thc hin bng cc cch sau:
+ Pht hnh c phiu mi vi vic dnh quyn u tin cho cc c ng hin hu
(quyn mua c phiu mi hay chng quyn).
y l hnh thc ph bin c cc cng ty c phn nhiu nc s dng khi
quyt nh tng thm vn ch s hu. Cch pht hnh ny nhm bo v quyn li cho c
ng hin hnh. S bo v ny c th hin ch:
- Mt l, bo v quyn kim sot ca c ng hin hnh. Vic dnh quyn u tin
mua gip h duy tr v gi vng t l s hu hin hnh ti cng ty.
- Hai l, bo v cho c ng trnh s thit hi v s st gi ca c phiu trn th
trng khi pht hnh c phiu mi.
Nh vy, bo v quyn li ca c ng hin hnh, cc cng ty c phn thng
pht hnh v phn phi phiu ghi quyn u tin mua c phiu cho c ng. Phiu ny
c gi l chng quyn. S chng quyn pht hnh bng s c phiu c ang lu hnh.
Chng quyn do cng ty c phn pht hnh vi gi c c xc nh (thng thp hn
th gi) v c gi tr trong mt thi gian nht nh thng l kh ngn.
S lng c phiu mi cn pht hnh v s chng quyn cn c c mua 1 c
phiu mi c xc nh nh sau:

S lng S tin cn huy ng
c phiu mi =
cn pht hnh Gi bn 1 c phiu theo quyn

S chng quyn S c phiu c (s c phiu ang lu hnh)
cn c mua c =
mt c phiu mi S c phiu mi

+ Pht hnh c phiu mi bng vic cho bn c phiu cho nhng ngi c quan
h mt thit vi cng ty (ngi qun l, ngi lao ng, cc i tc,)
Cch pht hnh ny mt mt gip cng ty tng c vn kinh doanh, mt khc
tng cng c mi quan h li ch v to ra s gn b cht ch hn gia cng ty v
nhng ngi thng xuyn c quan h vi cng ty. Tuy nhin cn thy rng, thc hin
vic pht hnh theo hnh thc ny phi c s tn thnh ca i hi c ng.
+ Pht hnh rng ri c phiu mi ra cng chng.
tng thm vn u t cng ty c phn cng c th la chn con ng pht
hnh rng ri c phiu mi ra cng chng bng vic cho bn cng khai. Phng thc
ny thng c s dng khi khi lng vn cn huy ng ln v vic huy ng thng
c thc hin di hnh thc bo lnh pht hnh thng qua cc t chc ti chnh.
64

Mi quc gia u c nhng quy nh c th v iu kin pht hnh. Vit Nam
hin nay, theo N144/2003 ca Chnh ph, mt CTCP mun pht hnh c phiu rng ri
ra cng chng cn tha mn cc iu kin sau:
(1) C vn iu l gp ti thi im pht hnh ti thiu 5 t ng.
(2) Hot ng kinh doanh nm lin k phi c li.
(3) C phng n kh thi v vic s dng vn t t pht hnh.
* Nhng li th v bt li khi huy ng vn bng pht hnh c phiu thng
Mt trong nhng u th c bn ca cng ty c phn l c kh nng s dng cng
c c phiu huy ng tin nhn ri trong cng chng nhm p ng nhu cu to ln v
vn u t cho vic m rng hot ng kinh doanh. Vic tng vn u t bng cch pht
hnh c phiu thng ra cng chng l vn ht sc quan trng i vi s pht trin ca
mt cng ty c phn. V vy i hi cng ty phi xem xt cn nhc mt cch thn trng
trn c hai mt: li th v nhng bt li khi huy ng vn bng cch pht hnh c phiu
thng.
+ Nhng li th:
- Th nht, doanh nghip tng c vn u t di hn nhng khng b bt buc
c tnh php l phi tr khon chi ph cho vic s dng vn. Khi kinh doanh b thua l,
cng ty khng phi chia li tc c phn cho c ng.
- Th hai, doanh nghip khng c ngha v hon tr vn cho c ng theo k hn
c nh, iu gip cng ty ch ng s dng vn m khng phi lo gnh nng n nn.
- Th ba, huy ng vn qua pht hnh c phiu thng lm gim h s n v tng
mc vng chc v ti chnh ca cng ty, qua lm tng thm kh nng huy ng vn
v mc tn nhim cho doanh nghip,
+ Nhng bt li:
- Mt l, vic pht hnh c phiu thng ra cng chng lm tng thm c ng
mi t phi phn chia quyn b phiu v quyn kim sot cng ty cho s c ng mi,
gy bt li cho c ng hin hu. Mt khc, nu cng ty hot ng kinh doanh c hiu
qu cao, pht hnh c phiu thng huy ng vn s khng c li cho cng ty bng
cch pht hnh tri phiu hay vay vn t cc t chc tn dng.
- Hai l, chi ph pht hnh c phiu thng ni chung cao hn chi ph pht hnh c
phiu u i v tri phiu.
- Ba l, theo ch qun l ti chnh ca nhiu nc, li tc c phn khng c
tnh vo chi ph kinh doanh hp l gim tr thu nhp chu thu, trong khi li tc tri
phiu hay li vay c tnh vo chi ph kinh doanh lm gim mc thu thu nhp m
doanh nghip phi np

4.3.2. Pht hnh c phiu u i
C phiu u i l chng ch xc nhn quyn s hu trong cng ty c phn, ng
thi cho php ngi nm gi loi c phiu ny c hng mt s quyn li u i hn
so vi c ng thng.
C nhiu loi c phiu u i, nhng u i v c tc l ph bin hn c. Vit
Nam, cng ty c phn c th pht hnh cc loi c phiu u i sau:
- C phiu u i biu quyt: loi c phiu ny ch pht hnh cho t chc c
Chnh ph y quyn v c ng sng lp. Thi gian hiu lc ca c phiu l 3 nm k t
khi c cp giy chng nhn ng k kinh doanh, sau chuyn thnh c phiu thng.
65

- C phiu u i v c tc.
- C phiu u i hon li.
- C phiu u i khc (do iu l cng ty quy nh).
C phiu u i c tc c mt s c trng ch yu sau:
- Quyn u tin v c tc v thanh ton khi thanh l cng ty. Khc vi c phiu
thng, c phiu u i a cho ngi nm gi n c hng 1 khon li tc c phn
c nh v c xc nh trc khng ph thuc vo kt qu hot ng ca cng ty.
Mt khc c ng u i cng c nhn c tc trc c ng thng. Khi gii th hay
thanh l cng ty, c ng u i c thanh ton gi tr c phiu ca h trc cc c
ng thng.
- S tch ly c tc: Phn ln c phiu u i ca cc cng ty pht hnh u l c
phiu u i tch ly. iu c ngha l, nu mt nm no cng ty gp kh khn
trong kinh doanh th c th tuyn b hon tr li tc c phn u i v s c tc c
tch ly li v chuyn sang k k tip v c tr trc khi cng ty cng b tr c tc cho
c ng thng. Vic quy nh ny c coi l mt bin php bo v c ng u i.
- Khng c hng quyn b phiu: khng ging vi cc c ng thng, cc c
ng u i thng khng c hng quyn b phiu bu ra Hi ng qun tr v
quyt nh cc vn v qun l cng ty. Ngoi ra mt s cng ty c phn cc nc,
khi pht hnh c phiu u i c iu khon quy nh c ng u i c quyn biu quyt
nu cng ty khng tr c li tc c phiu u i trong mt thi k nht nh, v d:
Php thng quy nh, nu 3 ti kha lin m cng ty khng chi tr c li tc c phiu
u i th v ng u i c quyn biu quyt, v quyn ny s ht hiu lc khi li tc
c phn n nhng nm trc c thanh ton .
Nhng c trng ca c phiu u i ging c phiu thng l:
- Cng th hin quyn s hu i vi cng ty.
- Khng c thi hn thanh ton vn gc.
- Li tc c phn khng c tnh gim tr khi tnh thu TNDN.
- Khi cng ty gp kh khn trong kinh doanh thu c t li nhun hoc khng thu
c li nhun th c th hon tr li tc c phn u i m khng b e da bi nguy c
ph sn.
Nhng c trng ca c phiu u i ging tri phiu l:
- Li tc c phiu u i c tr theo mt mc c nh.
- Khi cng ty thu c li nhun cao th c ng u i khng tham gia d vo
vic phn chia phn li nhun cao (nu l c phiu u i khng tham d), ngc li
nu cng ty kinh doanh st km cng ty vn phi c trch nhim thanh ton li tc cho c
ng u i, tuy nhin cng ty c th hon tr vo k tip theo.
- V c bn c ng u i khng c quyn biu quyt.
* Nhng li th:
C phiu u i cng l mt phng tin quan trng ca cng ty c phn huy
ng vn thc hin m rng hot ng kinh doanh. Vic s dng c phiu u i p ng
nhu cu tng vn v a li cho cng ty pht hnh nhng li th sau:
- Mc d phi tr li tc c nh nhng khc vi tri phiu cng ty khng nht
thit b bt buc phi tr ng hn hng nm m c th hon tr sang k sau, iu gip
cng ty khng b ph sn khi gp kh khn trong thanh ton.
- Trnh c vic chia phn kim sot cho c ng mi thng qua quyn biu
66

quyt.
- Vic pht hnh c phiu u i khng c thi hn hon tr nn vic s dng c
phiu u i c tnh mm do v linh hot hn tri phiu.
* Bt li:
- Li tc c phiu u i cao hn li tc tri phiu.
- Li tc c phiu u i khng c tnh vo chi ph lm gim thu nhp v thu
thu nhp phi np.
Xut pht t nhng li th v bt li nu trn, nhn chung vic s dng c phiu u
i tng vn t ra thch hp hn trong tnh th m iu kin ca cng ty cho thy vic
s dng c phiu thng hoc s dng tri phiu u a li nhng bt li i vi cng
ty. Tnh th thng l khi cng ty c kh nng m rng hot ng kinh doanh t c
doanh li vn mc cao nhng cng ty c h s n kh cao, ng thi cng ty rt
coi trng vic gi nguyn quyn kim sot ca cc c ng hin hu.

4.3.3. Pht hnh tri phiu
Ngoi c phiu, cng ty c phn ni ring, cc doanh nghip ni chung (tr doanh
nghip t nhn) cn c th huy ng vn bng mt cng khc qua th trng chng
khon, l tri phiu doanh nghip. Tri phiu doanh nghip l chng ch vay vn do
doanh nghip pht hnh, th hin ngha v v s cam kt ca doanh nghip thanh ton s
li tc v tin vay vo nhng thi hn c xc nh cho ngi nm gi tri phiu.
Doanh nghip l ngi pht hnh v vi t cch l ngi i vay. Thng qua vic s dng
tri phiu doanh nghip c th thc hin vay vn trung v di hn qua th trng chng
khon vi mt khi lng ln. Ngi mua tri phiu l ngi cho vay, gi l tri ch.
Nh vy, huy ng vn di hnh thc pht hnh tri phiu thc cht cng l vay
n. Tuy nhin hnh thc vay n ny c nhng im khc so vi cc quan h tn dng
thng thng (tn dng ngn hng). Trong quan h tn dng vi ngn hng, mi iu
khon lin quan n hp ng tn dng do 2 bn tha thun. Cn khi pht hnh tri phiu,
doanh nghip l ngi ch ng a ra cc iu kin vay (thi hn vay, li sut vay, cch
thc tr gc v li, loi tri phiu, mnh gi tri phiu) Nu nh u t chp nhn cc
iu kin doanh nghip a ra th s tin hnh mua tri phiu - cho doanh nghip vay tin.
V vy, c th huy ng c lng vn cn thit trong thi gian xc nh, i hi
doanh nghip phi phn tch, d bo, nh gi xc ng v cc iu kin vay. Nu cc
iu kin vay khng hp l, vic pht hnh tri phiu s gp nhiu kh khn, doanh
nghip khng nhng khng huy ng c vn m cn b mt uy tn trn th trng.
Xt trn gc doanh nghip, c phiu v tri phiu u l chng khon v l
cng c m doanh nghip c th s dng huy ng vn. Tuy nhin c phiu (thng)
v tri phiu c nhng im khc nhau c bn sau:
- C phiu l chng khon vn, cn tri phiu l chng khon n. Vic pht hnh
c phiu lm tng vn ch s hu, cn pht hnh tri phiu lm tng n.
- C phiu khng c k hn thanh ton, ngi mua c phiu khng th trc tip rt
vn ra khi cng ty m ch c th chuyn nhng cho ngi khc. Tri phiu c k hn
thanh ton v c xc nh trc.
- Nhn chung li tc tri phiu c xc nh trc khng ph thuc vo kt qu
kinh doanh ca cng ty c phn. Li tc c phiu ph thuc vo kt qu hot ng ca
cng ty. Khi cng ty thanh l, gii th, ngi mua tri phiu c thanh ton trc ngi
67

c c phiu.
- Ngi mua c phiu l c ng - ch s hu cng ty c quyn qun l cng ty
ng thi cng l ngi gnh chu ri ro ca cng ty. Cn ngi mua tri phiu l ngi
cho vay khng c quyn tham gia vo vic qun l cng ty v ni chung khng phi chu
ri ro ca cng ty.
Tri phiu doanh nghip c nhiu loi khc nhau.
Theo kh nng chuyn nhng ca tri phiu ngi ta thng phn bit tri phiu
ghi tn v tri phiu khng ghi tn.
Da vo li tc tri phiu c th phn bit tri phiu c li sut c nh v tri
phiu c li sut th ni.
Theo mc bo m thanh ton ca ngi pht hnh c th chia tri phiu doanh
nghip ra thnh tri phiu c bo m v tri phiu khng c bo m.
Ngoi ra cn nhiu loi tri phiu c bit khc nh tri phiu chit khu, tri
phiu tr li theo thu nhp, tri phiu chuyn i
Mi loi tri phiu u c nhng c im ring, v vy pht hnh tri phiu vi
khi lng bao nhiu, pht hnh loi no, bng phng thc g, iu ny ph thuc vo
nhu cu vn, iu kin, kh nng thc t ca doanh nghip v mi trng kinh t - x hi
vo thi im d kin pht hnh.
Vit Nam hin nay theo N 144/2003 ca Chnh ph, t chc kinh t l doanh
nghip mun pht hnh tri phiu ra cng chng huy ng vn phi p ng cc
iu kin sau:
- L cng ty c phn, cng ty TNHH, DNNN c mc vn iu l gp ti thi
im ng k pht hnh ti thiu l 10 t ng.
- Sn xut kinh doanh phi c li trong mt khong thi gian nht nh tnh n
thi im xin pht hnh chng khon (ti thiu 1 nm lin k vi thi im xin php pht
hnh chng khon).
- C phng n kh thi v vic s dng v tr n s vn huy ng c t t pht
hnh tri phiu.
- Phi c t chc bo lnh pht hnh, tr trng hp bn thn t chc pht hnh
tri phiu l t chc tn dng.
- T chc pht hnh phi xc nh i din ngi s hu tri phiu.
* Nhng li th i vi doanh nghip khi huy ng vn bng cch pht hnh tri
phiu:
- Li tc tri phiu c gii hn mc nht nh. Nu doanh nghip kinh
doanh c trin vng thu li nhun cao s lm tng mc doanh li vn ch s hu.
- Chi ph pht hnh tri phiu thng thp hn pht hnh c phiu.
- Khi pht hnh tri phiu, nhng ngi ch s hu doanh nghip khng b phn
chia quyn kim sot doanh nghip cho nhng tri ch.
- hu ht cc nc, li tc tri phiu c tnh vo chi ph kinh doanh lm gim
thu nhp v thu thu nhp phi np.
- Khi pht hnh tri phiu mua li doanh nghip c th ch ng iu chnh c cu
vn mt cch linh hot.
* Bt li i vi doanh nghip:
- Doanh nghip c ngha v tr gc v li tc cho cc tri ch ng k hn. Nu
n thi im tr n cng ty gp kh khn v ti chnh s dn n tnh trng mt kh nng
68

thanh ton, tng nguy c b ph sn.
- Vic tng vn bng pht hnh tri phiu c th dn n h s n cao. Nu cng ty
kinh doanh thua l s lm tng mc thua l trn vn ch s hu, lm gim vn ch s
hu, gim gi c phiu ca cng ty

4.3.4.Thu ti chnh
Thu ti chnh l hot ng tn dng trung di hn thng qua vic cho thu my
mc thit b, phng tin vn chuyn v cc ng sn khc trn c s hp ng cho thu
gia bn cho thu vi bn thu. Bn cho thu cam kt mua my mc thit b theo yu
cu ca bn thu v nm quyn s hu i vi ti sn cho thu. Bn thu s dng ti sn
thu trong sut thi hn thu c hai bn tha thun. Khi kt thc thi hn thu, bn
thu c quyn la chn mua li ti sn thu hoc tip tc thu theo cc iu kin
tha thun trong hp ng cho thu ti chnh (Ngh nh 16/2001/N-CP ngy 2/5/2001
ca Chnh ph).
Nh vy, thu ti chnh l hnh thc tn dng trung di hn, trong mc ch ca
ngi cho thu cng ging nh mc ch ca ngi cho vay l thu li trn vn u t,
cn mc ch ca ngi i thu l s dng vn. Ngi cho thu cp tn dng di hnh
thi hin vt, ch khng phi bng tin, nhng thc cht l cung cp ti chnh (cho thu
quyn s dng vn) nn gi l cho thu ti chnh.
Trong cc giao dch thu ti chnh thng bao gm cc ch th sau:
Bn i thu l cc doanh nghip c nhu cu s dng ti sn nhng khng c vn
u t hoc xt thy vic u t em li hiu qu khng cao.
Bn cho thu thng l cc cng ty cho thu ti chnh, cc cng ty ny dng vn
ca mnh u t mua sm my mc thit b theo yu cu ca ngi i thu cho thu
nhm thu hi vn v tm kim li nhun.
Nh cung cp my mc thit b l cc hng sn xut hoc cc i l phn phi ca
cc nh sn xut.
Mi quan h gia cc bn lin quan trong mt hp ng thu ti chnh c th minh
ha bng s 4.2 di y.
















Hp ng thu TS
Quyn s dng TS
Tr tin thu TS


Ngi cho thu


Ngi thu
Hp
ng
mua
ti
sn
Quyn
s
hu
ti
sn
Tr
tin
mua
ti
sn

Giao
ti
sn
Bo
tr &
ph
tng
thay
th
Tr
tin
bo tr
& ph
tng
69











S 4.2: Phng thc thu ti chnh

c im ca thu ti chnh:
- Thi gian thu thng di. Ni cch khc, thu ti chnh l mt phng thc ti
tr tn dng trung hay di hn. Theo phng thc ny, ngi cho thu thng mua ti
sn, thit b m ngi thu cn v thng lng t trc cc iu kin mua ti sn
vi nh cung cp; hoc ngi cho thu cung cp ti sn ca h cho ngi i thu. Tu
theo quy nh ca tng quc gia m c cc iu kin c th v thu ti chnh. Tuy nhin,
cc giao dch cho thu thng c coi l thu ti chnh khi thi hn thu chim phn ln
i sng hu ch ca ti sn.
- Cc loi chi ph bo tr, vn hnh, ph bo him, thu ti sn thng do ngi
thu chu v tng s tin m ngi thu phi tr ngi cho thu thng b p
nhng chi ph mua ti sn ti thi im bt u hp ng.
- Trong thi hn thu, cc bn khng c hy ngang hp ng nu khng c s
nht tr chung.
- Khi ht thi hn thu, ti sn c th thuc quyn s hu ca bn i thu, hoc
bn i thu c tip tc thu ti sn , hoc bn i thu c mua li ti sn vi gi
r hn gi tr cn li ca chng, hoc bn i thu nhn lm i l bn ti sn Thc
hin x l ti sn bng cch no, do hai bn thu v cho thu tho thun.
Tiu chun nhn dng mt giao dch thu ti chnh:
Theo y ban tiu chun k ton quc t - IAS, mt hp ng thu ti sn nu tha
mn 1 trong 4 tiu chun sau th c coi l thu ti chnh, nu khng tha mn 4 tiu
chun l thu vn hnh. Bn tiu chun l:
- Quyn s hu ti sn c chuyn giao cho bn thu ti thi im chm dt hp
ng.
- Hp ng thu quy nh bn thu c quyn chn mua ti sn vi gi tng
trng ti thi im chm dt hp ng.
- Thi hn thu chim phn ln thi gian hu dng ca ti sn.
- Gi tr hin ti ca cc khon tin thu tng ng hoc ln hn gi th trng
ca ti sn ti thi im bt u hp ng.
Vit Nam, theo quyt nh s 206/2003/ Q-BTC ca B trng b Ti chnh
ban hnh ngy 12/12/2003 th ti sn thu ti chnh phi l nhng ti sn thu ca cng ty
cho thu ti chnh. Khi kt thc thi hn thu, bn thu c quyn la chn mua li ti
sn thu, hoc tip tc thu theo cc iu kin tha thun trong hp ng thu ti chnh.
Tng s tin thu mt loi ti sn quy nh ti hp ng thu ti chnh, t nht phi tng
70

ng vi gi tr ca ti sn ti thi im k hp ng. Mi hp ng thu ti sn nu
khng tha mn cc quy nh c coi l ti sn thu hot ng.
Cc phng thc giao dch cho thu ti chnh
Cho thu hay thu ti chnh bao gm nhiu loi khc nhau ty theo tiu thc
nghin cu.
* Cn c vo s bn tham gia, cho thu ti chnh bao gm:
- Cho thu ti chnh hai bn: theo phng thc ny, trc khi thc hin nghip v
cho thu, ti sn cho thu thuc quyn s hu ca bn cho thu bng cch mua ti sn
hoc t xy dng. Phng thc ny thng do cc cng ty kinh doanh bt ng sn v
cc cng ty sn xut my mc thit b thc hin.
- Cho thu ti chnh ba bn: theo phng thc ny, bn cho thu ch thc hin vic
mua ti sn theo yu cu ca bn i thu v c hai bn tha thun theo hp ng
thu. Quy trnh ti tr c s tham gia ca ba bn: bn cho thu, bn thu v bn cung cp
* Cn c vo tng gi tr cc khon tin thu trong thi hn c bn, cho thu ti
chnh bao gm:
- Cho thu ti chnh hon tr ton b (cho thu tr ht) l phng thc cho thu
trong ngi cho thu nhn c tng s tin thu trong thi hn c bn ca hp ng
b p ton b cc chi ph mua sm ti sn, li sut hon vn ti tr, chi ph qun l,
hao mn v hnh v em li li nhun hp l cho ngi cho thu.
Kt thc thi gian c bn ca hp ng, quyn s hu ti sn thng chuyn giao
cho bn thu theo gi tng trng (gi thp hn so vi gi tr cn li ca ti sn). Phng
thc cho thu ti chnh ny c p dng ph bin v c a chung do nhng ngun
li v tin ch ca n mang li cho c hai bn: cho thu v i thu.
- Cho thu ti chnh hon tr tng phn: l phng thc cho thu m sau khi kt
thc thi hn c bn ca n, tng s tin tr gc nhn c khng hon tr chi ph b
ra ban u mua sm ti sn. V vy, thu hi vn v c li nhun, ngi cho thu s
phi cho thu tip.
Kt thc thi hn c bn, cc bn c quyn t do la chn tip tc thu ti sn
thm 1 thi gian (gi l thi hn gia hn ty chn) hay mua chng theo gi c hp l
Do tnh khng chc chn ca vic tip tc cho thu sau thi hn c bn, ngi cho thu
thng tng tc khu hao tc l tng tin thu trong thi hn c bn. Tin thu trong
thi hn gia hn ty chn thng thp hn nhiu so vi thi hn c bn. Hp ng cho
thu ti chnh dng ny cng a ra cho ngi thu nhiu s la chn khi kt thc thi
hn c bn th tin thu cng cao.
Ngoi cc phng thc cho thu ti chnh nu trn cn c cc phng thc c
bit khc nh: ti cho thu, cho thu hp tc, cho thu gip lng

4.3.4. Vay ngn hng v cc t chc ti chnh trung gian
p ng nhu cu vn trung v di hn, doanh nghip c th vay vn ngn
hng, cc t chc ti chnh khc theo cc hnh thc sau:
* Vay theo d n u t
T chc tn dng (TCTD) cho doanh nghip vay vn thc hin cc d n u t
pht trin sn xut, kinh doanh, dch v. Khi c nhu cu vay vn, doanh nghip vay phi
hon tt h s vay vn theo yu cu ca TCTD. Sau khi thm nh h s vay vn, nu
iu kin cho vay, TCTD thng bo cho doanh nghip v hai bn s tin hnh k kt hp
71

ng tn dng trung v di hn. TCTD s pht tin vay theo tin thi cng cng trnh
hon thnh , hoc tin thc hin d n.
* Vay tr gp
Vi phng php ny, khi cho vay, TCTD v khch hng xc nh v tho thun
tng s li tin vay phi tr cng vi s n gc c chia ra tr n theo nhiu k hn
trong thi hn cho vay tho thun.
p dng cng thc tnh gi tr hin ti ca chui tin u cui k:



Suy ra:




Trong : A l s n gc v li phi tr trong mi k hn
PV l tng s tin vay
i l li sut tnh cho mt k hn tr n
t l th t cc k hn tr n
n l s k hn tr n

V d: Gi s cng ty ABC vay ngn hng mt khon tin l 22.000 tr vi li sut
12% nm, thi gian tr n 6 nm. S tin phi tr c vn gc v li cc nm l nh nhau
v thanh ton nh k vo cui nm. Hi mi nm cng ty phi tr mt khon n l
bao nhiu? Lp bng khu tr khon n.
Gii: Thay s vo cng thc trn ta c:

Tra bng: hin gi ca chui tin bng nhau vi n = 6, i =12% ta c tha s gi tr
hin ti l 4,1114. Thay vo phng trnh trn ta c: 22.000 = 4,1114 x A A = 5.351
Nh vy cui mi nm, ngi phi tr mt khon tin 5.351 tr, c th thanh
ton ht khon n 22.000 tr trong 6 nm.
BNG 4.3: THANH TON N
n v: tr
Nm N gc
u k
S tin tr n
mi k
Tr
tin li
Tr
vn gc
N gc
cui k
(1) (2) (3) (4)=(2) x LS (5)=(3)-(4) (6)=(2)-(5)
1 22.000 5.351 2.640 2.711 19.289
2 19.289 5.351 2.315 3.036 16.253
3 16.253 5.351 1.951 3.400 12.853
4 12.853 5.351 1.542 3.809 9.044
n
1
(1+i)
t

t=1
PV = A
6
1
(1+12%)
t

t=1
22.000 = A
A =
PV
n 1

t=1 (1+i)
t
72

5 9.044 5.351 1.085 4.266 4.778
6 4.778 5.351 573 4.778 0
Cng 32.106 10.106 22.000

* Vay hp vn
Cho vay hp vn l phng php cho vay trong mt nhm TCTD cng cho vay
i vi mt d n hoc phng n vay vn ca khch hng. Trong cho vay hp vn, mt
TCTD lm u mi dn xp, phi hp vi cc TCTD khc. Hnh thc ny thng thc
hin vi nhng d n ln, i hi lng vn u t nhiu.
So vi huy ng vn thng qua pht hnh chng khon, vay n di hn thng c
u im l thi gian huy ng vn nhanh hn. Do vic vay vn c thc hin trn c s
m phn trc tip gia ngi cho vay v ngi i vay, nn cc th tc chng t thng
t hn ng thi cng khng tn thi gian cho bn chng khon. Tuy nhin, vay vn
cng c nhng hn ch nht nh. l, ngi vay thng phi th chp ti sn. Nu
khng c ti sn th chp theo quy nh, ngi vay s khng c TCTD p ng nhu
cu vn cn ti tr

4.4.La chn m hnh ngun ti tr
4.4.1. C cu ti sn ca doanh nghip v ngun hnh thnh
hot ng ca doanh nghip din ra bnh thng, lin tc doanh nghip cn phi
c TSC v TSL vi mt c cu hp l ph hp vi tnh cht, c im v quy m hot
ng kinh doanh ca doanh nghip. Cc ti sn ny c hnh thnh t nhiu ngun khc
nhau, trong vn ch s hu v n l hai ngun chnh. Mi quan h gia ti sn v
ngun vn c th biu din mt cch khi qut qua hnh 4.1.















Hnh 4.1: Ti sn doanh nghip v ngun hnh thnh

i su phn tch thnh phn ca TSL cho thy, TSL c hai b phn: b phn c
tnh bin ng gi l TSL tm thi, b phn c tnh c nh gi l TSL thng xuyn.
Nh vy, tng ti sn thng xuyn ca doanh nghip bao gm: TSC v TSL thng
xuyn. Mc chnh lch gia tng gi tr ti sn vi tng gi tr ti sn thng xuyn l gi

Tng ti sn
TSL v u t
ngn hn
TSC v u t
di hn
N ngn hn
N di hn
Ngun vn
ch s hu

73

tr TSL tm thi. Trong qu trnh kinh doanh ca doanh nghip quy m TSL thng
bin ng do c im lun chuyn ca vn lu ng v do tnh cht thi v... Ngoi ra,
cn c th xut hin nhng nhu cu chi tiu khn cp, hoc khng th thu tin theo d
tnh nn doanh nghip cn phi c mt khon d tr an ton. Hnh 4.2 cho thy r hn
iu .


4.4.2.La chn m hnh ngun ti tr
duy tr quy m ti sn, m bo kh nng chi tr v hot ng bnh thng ca
doanh nghip, m bo gim thiu chi ph s dng vn v hn ch ri ro doanh nghip
cn phi la chn c m hnh ti tr thch hp. C ba phng n ti tr:
- S dng ton b ngun di hn ti tr cho tng ti sn. (hnh 4.3.a):
Kim
ngch

Thi gian
Hnh 4.2: Cc b phn ti sn ca doanh nghip
D tr an ton
TSL
TSC
TSL tm thi

TSL thng xuyn
74


- S dng ngun di hn ti tr cho ti sn thng xuyn (TSC v TSL thng
xuyn) v ngun ti tr ngn hn cho TSL tm thi (Hnh 4.3.b)


- Ton b ti sn thng xuyn v mt b phn ti sn tm thi (b phn d tr an
ton) c ti tr bng ngun vn di hn, phn ti sn tm thi cn li c ti tr bng
ngun vn ngn hn (hnh 4.3.c).
Kim
ngch

Thi gian
Hnh 4.3.b: M hnh ti tr theo phng n 2
D tr an ton
TSL
TSC
Tng nhu
cu TS
Ti tr di hn
cho TS thng
xuyn
Ti tr ngn
hn cho TS L
tm thi
Thi gian
Hnh 4.3.a: M hnh ti tr theo phng n 1
D tr an ton
TSL
TSC
Tng nhu
cu TS
Ti tr di hn
cho Tng nhu
cu TS
Kim
ngch

75


Cn lu rng, khi p dng gii php huy ng vn nh trn th trong nhng giai
on doanh nghip khng c nhu cu ti tr mang tnh thi v, hoc bt thng th s vn
nhn ri tt yu s phi gnh chu mt lng chi ph nht nh, dn ti lm tng chi ph
kinh doanh ca doanh nghip.

Nhn xt: Nu la chn phng n 1, doanh nghip s c ri ro thp nhng chi ph s
dng vn cao. Nu la chn phng n 2, ri ro tim n i vi doanh nghip s cao hn
nhng chi ph s dng vn thp hn. Phng n 3 l trung gian gia hai phng n trn,
do c ri ro v chi ph s dng vn mc hp l. Bi v:
- Li sut ngun ti tr ngn hn thng thp hn li sut ti tr di hn.
- Li sut ngn hn bin ng thng xuyn hn li sut di hn.
- Dng ngun ngn hn ti tr cho u t di hn s tng nguy c ri ro thanh
ton.
Kim
ngch

Thi gian
Hnh 4.3.c: M hnh ti tr theo phng n 3
Ti tr ngn hn
cho TSL tm thi
D tr an ton
TSL
TSC
Tng nhu
cu TS
Ti tr di hn
cho TS thng
xuyn v d tr
an ton

76

Chng 5: N BY KINH DOANH V CHI PH S DNG VN

Trong vt l cng nh trong chnh tr, khi nim n by (Leverage) c s dng
kh ph bin ch nhng lc lng hoc nhng nh hng c bit cho php to ra
nhng kt qu ln hn mc thng thng t mt hnh ng nht nh. Trong kinh doanh,
khi nim n by cng c s dng nhn mnh vic s dng cc chi ph c tnh cht
c nh nhm khuych i thu nhp ti mt mc hot ng nht nh ca doanh nghip.
Tuy nhin, cng cn lu rng, n by cng nh con dao hai li, n c th gip to ra
kt qu cao hn khi mi vic din ra thun li nhng cng c th gy ra nhng kt qu
khng mong mun trong nhng iu kin bt li.
Chng hn, trong ngnh hng khng ca nhiu nc trn th gii, l mt ngnh c
lng chi ph c nh l rt ng k, nhiu nm trc y c thu nhp cao nh cc iu
kin kinh t thun li, doanh s cao v li sut ca cc khon n l kh thp. Nhng bc
vo nhng nm 90, n by di dng chi ph cao ca cc ti sn c nh v li sut
y ngnh cng nghip ny vo th ht sc kh khn, thm ch khng t hng hng khng
phi tuyn b ph sn hoc bn li.

5.1 Khi lc v n by trong kinh doanh
Gi s bn ang tip cn vi mt c hi c th bt u hot ng kinh doanh
ca ring mnh. Bn s tin hnh cc hot ng sn xut v tham gia vo mt phn ca th
trng cng nghip. Bn s phi i mt vi 2 quyt nh cn bn. Th nht, bn phi
quyt nh lng my mc thit b v cng xng c chi ph c nh s c dng cho
qu trnh sn xut. Bng cch lp t cc thit b tinh vi v hin i, bn c th loi tr
ng k lng lao ng trong qu trnh sn xut. Nu khi lng sn xut v tiu th l
ln, cng vic ca bn s tt v hu ht chi ph ca bn l c nh. Tuy nhin, nu sn
lng sn xut v tiu th nh, bn s phi i mt vi kh khn do phi chi tr cho cc
chi ph mang tnh c nh ca cc my mc thit b v cng xng ca mnh. Nu quyt
nh s dng lao ng t hn thay cho my mc, bn s lm gim c hi thu li nhng
ng thi bn s gim c ri ro ca mnh bi trong trng hp kh khn, bn c th sa
thi mt phn lao ng gim chi ph.
Th hai, bn c th cn nhc vic quyt nh cch thc ti tr cho hot ng kinh
doanh ca mnh. Nu da vo ti tr bng n v hot ng kinh doanh thnh cng, bn s
to ra mt lng li nhun ng k cho mnh vi t cch l ch s hu v ch phi tr
khon chi ph c nh ca n. Tuy nhin, nu hot ng kinh doanh din ra khng tri
chy, trch nhim theo hp ng i vi cc khon n c th s y bn ti ph sn. Mt
gii php thay th l bn quyt nh bn c phn thay v i vay, mt cch thc s lm
gim li nhun tim tng nhng li cho php gim ri ro cho hot ng kinh doanh.
Trong 2 tnh hung trn, bn s phi a ra nhng quyt nh r rng v vic s
dng n by. Trong trng hp bn quyt nh hnh ng theo hng s dng chi ph c
nh cho hot ng kinh doanh ca cng ty, bn ang ng dng n by hot ng. Trong
trng hp bn quyt nh s dng n ti tr cho hot ng ca cng ty, bn ang ng
dng n by ti chnh. Trong cc phn tip theo chng ta s xem xt chi tit hn v mi
loi n by ny v vic kt hp nh hng ca chng trong hot ng kinh doanh ca
cc cng ty.

77

5.1.1 n by hot ng
n by hot ng l khi nim phn nh bi cnh trong cc cng ty s dng
cc chi ph hot ng mang tnh c nh trong qu trnh kinh doanh nhm nng cao li
nhun ca mnh. Thng thng, cc chi ph hot ng ca mt cng ty c th c phn
thnh cc chi ph c nh, chi ph bin i hoc chi ph na bin i. Cc chi ph c nh
thng bao gm: chi ph thu mua; chi ph khu hao; tin lng hnh chnh v thu ti
sn (nu c). Cc chi ph bin i thng bao gm: Nguyn vt liu; tin lng ca cc
b phn sn xut v hoa hng bn hng. Cc chi ph na bin i c th bao gm: chi ph
sa cha v bo dng; mt s chi ph dch v. Trong thc t, thng kh tch bit hon
ton gia cc loi chi ph ny, nht l tch bit gia chi ph bin i v chi ph na bin
i. thun tin v n gin ho cho qu trnh phn tch, chng ta kt hp chi ph bin
i v na bin i thnh chi ph gi chung l chi ph bin i. Mt khc, cn lu rng,
vic phn chia chi ph nh trn ch mang tnh tng i v xt trong di hn mi chi ph
u l bin i. Trong phn tip theo chng ta s s dng k thut phn tch ho vn
nh gi ngha ca vic s dng nhiu ti sn c nh i vi mt cng ty.
Phn tch ho vn
Hnh 5.1 di y s c s dng nhm xem xt mi quan h gia chi ph, li
nhun vi sn lng v tm ra mc ti sn c nh hiu qu nht cng ty nn p dng.
Trong hnh ny, s lng sn phm lm ra v tiu th c th hin trn trc honh, thu
nhp v chi ph c th hin trn trc tung.
























Tng
thu
Thu nhp v chi
ph (triu ng)
160



120

100


60

40
20 40 50 60 80 100
S lng sn phm
sn xut v tiu th
Chi ph c
Chi ph
bin i
Tng
chi ph
L

Li
im
ho vn
Hnh 5.1 Biu ho vn: cng ty c n by
78

Trc ht lu rng chi ph c nh l 60 triu ng khng ph thuc vo sn
lng v chi ph bin i l 800 ng trn 1 n v sn phm c cng thm vo xc
nh tng chi ph ti bt k im no. ng tng thu nhp c xc nh bng cch nhn
n gi (2000 /1sn phm) vi tng sn phm tiu th.
ng tng chi ph v ng tng thu nhp giao nhau ti im ho vn, ti s
lng sn phm tiu th l 50.000 n v.
im ho vn i vi cng ty cng c th c xc nh n gin bng cng thc
sau:
Chi ph c nh
BE = (5.1)
n gi - chi ph bin i trn 1 sn phm

Hay BE = FC/(P VC)
Trong : BE l lng sn phm ti im ho vn
FC l chi ph c nh
P l n gi sn phm
VC l chi ph bin i trn 1 sn phm.
Thay vo v d trn ta c
BE = 60.000.000 / (2000 800) = 50.000 sn phm.
Trong v d trn, ta c mc ng gp bin (n gi - chi ph bin i trn mi sn
phm) l 1.200 ng b p cho chi ph c nh ca mi sn phm, nn doanh s bn ti
thiu 50.000 sn phm s cho php b p hon ton tng chi ph c nh (60.000.000 ).
Trn mc ny chng ta s dch chuyn ti nhng im c kh nng sinh li cao, trong
mi n v sn phm bn c s mang li cho cng ty 1.200 tin li. Tuy nhin vi sn
lng sn phm sn xut v tiu th di 50.000 cng ty s phi chu nhng khon l
tim tng. Mt s kt qu c th c tm tt trong bng di y:
Bng 5.1 Phn tch li nhun-tng chi ph: cng ty c n by

Nh m t trong th trn, cng ty c m t gi thit l ang hot ng
vi mc n by cao (Chng hn nh cng ty hng khng). V vy, khi doanh thu c th
tng cao, li nhun ca cng ty s tng ln mt cch nhanh chng.
Mt cch tip cn thn trng hn
Khng phi tt c cc cng ty c th la chn hot ng vi mc n by hot
ng cao nh m t trn hnh 5.1. Lo ngi v vic khng th t ti mc 50.000 sn
Lng
sn phm
bn ra
Tng CF
bin i
(1000)
CF c nh
(1000)
Tng CF
(1000)
Tng thu
nhp
(1000)
Li (l) hot
ng
(1000)
0
20.000
40.000
50.000
60.000
80.000
100.000
0
16.000
32.000
40.000
48.000
64.000
80.000
60.000
60.000
60.000
60.000
60.000
60.000
60.000
60.000
76.000
92.000
100.000
108.000
124.000
140.000
0
40.000
80.000
100.000
120.000
160.000
200.000
- 60.000
- 36.000
- 12.000
0
12.000
36.000
60.000

79

phm ti im ho vn lm cho mt s cng ty ngi ngn trong vic s dng nhiu ti sn
c nh. Cc yu t sn xut c chi ph bin i t hn c th c s dng thay th
cho cc my mc v thit b t ng. Chng ta hy xt mt tnh hung sau. Gi s rng
chi ph c nh i vi mt cng ty thn trng (l cng ty khng mun s dng nhiu ti
sn c chi ph c nh) c th gim xung cn 12.000.000 nhng chi ph bin i s
tng t 800 ln thnh 1.600 trn mi sn phm. Nu gi thit gi mi sn phm vn
gi nguyn l 2.000 th lng sn phm ti im ho vn s l:
BE = Chi ph c nh / (n gi - chi ph bin i trn mi sn phm)
= 12.000.000 / (2000 1.600) = 30.000 sn phm
Vi chi ph c nh gim t 60.000.000 xung 12.000.000 l tim tng i vi cng ty
s nh i v mc hot ng ti im ho vn s gim xung cn 30.000 sn phm. Tuy
nhin, vic p dng cch tip cn khng n by s lm gim kh nng thu li tim tng
ca nhng cng ty thn trng hn. iu ny th hin trong hnh 6.2 di y.



Nh th trn hnh 5.2 cho thy, i vi cng ty thn trng, ngay c khi t mc hot
ng cao, li nhun tim tng ca cng ty vn l kh b. Bng 5.2 di y cho ta thy r
hn iu ny.
Bng 5.2 Phn tch li nhun-tng chi ph: cng ty thn trng
Lng sn
phm bn
ra
Tng chi
ph bin
i (1000)
Chi ph c
nh
(1000)
Tng chi
ph
(1000)
Tng thu
nhp
(1000)
Li (l) hot
ng
(1000)
0 0 12.000 12.000 0 - 12.000
Hnh 5.2 th ho vn i vi cng ty thn trng

160



120



100


60

40
20 40 50 60 80 100
S lng sn phm
sn xut v tiu th
Chi ph c
Chi ph
bin i
Tng
chi ph
L

Li
im
ho vn
Thu nhp
v chi
ph (triu
Tng thu
nhp
80

20.000
30.000
40.000
60.000
80.000
100.000
32.000
48.000
64.000
96.000
128.000
160.000
12.000
12.000
12.000
12.000
12.000
12.000
44.000
60.000
76.000
108.000
140.000
172.000
40.000
60.000
80.000
120.000
160.000
200.000
- 4.000
0
4.000
20.000
36.000
28.000

Cc nhn t ri ro
Vic cc nh qun l ca cng ty la chn con ng pht trin cng ty theo
hng c n by hay thn trng tu thuc vo nhn thc ca h v tng lai. Nu cc
thng tin t cc nh lnh o ca t nc cho thy c nhng du hiu lo lng v cc i
kin kinh t trong tng lai, mt k hoch thn trng c th s c p dng.Trong nhng
thi k c trin vng tt ca chu k kinh doanh, cc nh qun l c th la chn duy tr
tnh trng n by cao. Tnh trng cnh tranh trong lnh vc cng ty ang hot ng cng
c th tc ng ti quyt nh v mc n by ca cng ty. Vic cng ty mun duy tr
tnh trng n nh lu di hay mun tr thnh ngi dn u th trng cng s tc ng
ti vic cc nh qun l quyt nh mc n by ph hp vi kh nng chu ng ri ro
ca mnh. Tuy nhin, chp nhn cc mc ri ro khc nhau trong kinh doanh khc vi
hnh ng liu lnh trong kinh doanh. Khng t ngi phi tr gi, thm ch phi vo t
v s liu lnh m qung ca mnh khi tham gia kinh doanh. iu quan trng l phi cn
bng c gia mc thu nhp c th chp nhn c vi mc ri ro mong mun.
Ch : Trong phn tch ho vn, c th p dng c phn tch bng cch s dng
lung tin mt phi chi thay cho tng chi ph c nh. Tuy nhin, phn tch ny ch c
ngha hn ch trong ngn hn, nht l khi cng ty ang trong tnh trng kh khn v ti
chnh. V vy phn tch dng ny t c s dng.
Xc nh mc n by hot ng
Mc n by hot ng (DOL Degree of Operating Leverage) c nh ngha
nh l phn trm thay i ca thu nhp hot ng ny sinh do kt qu ca phn trm thay
i ca s lng sn phm tiu th hay:
Phn trm thay i ca thu nhp hot ng
DOL = (5.2)
Phn trm thay i ca lng sn phm tiu th
Bng mt s php bin i ton hc, DOL cng c th c tnh theo cng thc
sau:
Q (P - VC)
DOL = (5.3)
Q (P VC) - FC
Trong :
Q l sn lng ti DOL c tnh ton
P l gi ca n v sn phm
VC l chi ph bin i trn 1 n v sn phm
FC l chi ph c nh
i vi cc cng ty c mc n by cao, nh cc cng ty trong ngnh ch to
t, thng c thu nhp tng ng k khi sn lng tng. Trong khi , cc cng ty thn
trng hn thng c thu nhp tng chm hn trong bi cnh ny. DOL cho thy mc
81

nhy cm ca thu nhp hot ng so vi nhng thay i trong sn phm tiu th ca cng
ty. Bi vy, i vi cc cng ty thn trng, gi tr ca DOL thng nh hn so vi cc
cng ty c mc n by cao. thy r hn iu ny chng ta tr li xt cc s liu v 2
cng ty (c n by v thn trng) nu cc phn trn. Cc s liu c th tm tt trong
bng 5.3 di y.
Bng 5.3 Thu nhp hoc l hot ng (1000 )
Lng sn phm Cng ty c n by Cng ty thn trng
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
- 60.000
- 36.000
- 12.000
12.000
36.000
60.000
- 12.000
- 4.000
4.000
12.000
20.000
28.000

By gi hy xt xem iu g s xy ra i vi thu nhp hot ng khi lng sn
phm tiu th tng t 80.000 sn phm ln 100.000 sn phm.
S dng cng thc tnh mc n by trn ta c:
i vi cng ty c n by:
DOL = (24.000.000/36.000.000) / (20.000/80.000)
= 67%/25% = 2,7
i vi cng ty thn trng:
DOL = (8.000.000/20.000.000) / (20.000/80.000)
= 40% / 25% = 1,6
Kt qu tnh ton cho thy DOL cng ty c n by ln hn nhiu so vi cng ty
thn trng v cho thy rng, ti mc 80.00 sn phm 1% tng ln trong sn lng ca
cng ty ny s to ra 2,7% thay i ca thu nhp hot ng ca n. Trong khi mc
thay i ny cng ty thn trng ch l 1,6%.
Ch : Khi s dng cng thc 5.3 chng ta cng s tnh c DOL cho 2 cng ty
vi kt qu tng t nh tnh trn.
Hn ch ca phn tch
Trong ton b qu trnh phn tch trn, chng ta gi thit rng tn ti mt
hm khng i hay tuyn tnh gia thu nhp v chi ph khi sn lng thay i. Chng hn
chng ta s dng gi bn gi thit l 2000 ng ti tt c cc mc hot ng. Tuy
nhin, trong thc t, cng ty c th phi i mt vi vic gi s gim i khi c gng tng
s lng sn phm trn th trng, hoc cng ty s phi i mt vi s gia tng chi ph
khi c gng vt qua mc hot ng ti u. Bi vy, cc mi quan h ny l khng c
nh nh gi thit.
Tuy nhin, dng c bn chng ta nghin cu l c ngha i vi hu ht cc cng
ty trong mt phm vi hot ng nht nh (trong v d l khong 20.000 n 100.000 sn
phm). Ch trong nhng trng hp c bit, gi thit tuyn tnh mi hon ton b ph v.

5.1.2 n by ti chnh
Trong phn trn chng ta xem xt nh hng ca chi ph c nh ti hot ng
ca mt cng ty (n by hot ng). Phn tip theo s xem xt loi n by th hai phn
nh lng n m cng ty s dng trong cu trc vn ca n, l n by ti chnh. Bi
82

v n cha ng khon thanh ton mang tnh c nh v li vay, cng ty s c c hi
khuych i kt qu ca mnh ti cc mc hot ng khc nhau. Bn c th tng nghe
chuyn Tay khng bt gic v nhng nh u t bt ng sn l nhng ngi vay 100%
gi tr cc d n ca anh ta v s c hng khon li khng l t vn u t bng 0 ca
mnh nu d n din ra tri chy. l mt v d in hnh v s dng n by ti chnh.
Nh vy, n by ti chnh l mt khi nim phn nh bi cnh trong cng ty s dng
cc chi ph ti chnh mang tnh c nh nhm khuych i li nhun ca mnh.
S d hnh dung hn nu chng ta coi n by hot ng nh l yu t tc ng
ch yu n v tri ca bng cn i k ton (Ti sn), cn n by ti chnh tc ng ch
yu n v phi ca bng cn i (N). Trong khi n by hot ng chu nh hng ca
s pha trn gia cc loi my mc v thit b, n by ti chnh li chu nh hng ca
vic ti tr cho hot ng ca cng ty nh th no. Hai cng ty c nng lc hot ng nh
nhau nhng c th thu c kt qu hot ng rt khc nhau do n by ti chnh khng
ging nhau.
Tc ng n thu nhp
Nhm xem xt nh hng ca n by ti chnh, chng ta hy xt hai k hch ti
chnh i vi mt cng ty, trong , mi k hoch s dng mt lng n khc nhau ng
k trong cu trc vn ca n. Tng ti tr l 200.000.000 ng hnh thnh cc ti sn
cn thit ca cng ty. Cc d kin c th hin c th trong bng sau:
Bng 5.4: C cu ti tr
Tng ti sn 200.000.000 ng

N (Li sut
8%)
C phn thng
Tng ti tr
K hoch A (C n by)
150.000.000 (li 12.000.000 )
50.000.000 (8000 CP, gi 6250
)
200.000.000
K hoch B (Thn trng)
50.000.000 (4.000.000 li)
150.000.000 (24.000 CP, gi
6250)
200.000.000

Theo k hoch c n by A, cng ty s vay 150.000.000 v bn 8000 c phiu
vi gi 6.250 /CP b sung lng vn l 50.000.000 . Trong khi , vi k hoch
thn trng B, s vay 50.000.000 v thu ht thm 150.000.000 bng cch pht hnh
24.000 c phiu vi gi 6.250 /CP.
Trong bng 5.5 di y chng ta s tnh thu nhp trn mi c phiu cho 2 k
hoch ti cc mc thu nhp trc li v thu - EBIT khc nhau. Ch tiu ny phn nh
thu nhp hot ng ca cng ty trc khi khu tr phn ngha v ti chnh ca n. Chng
ta gi thit EBIT ti cc mc l 0; 12.000.000; 16.000.000; 36.000.000 v 60.000.000 .
Bng 5.5 Tc ng ca cc k hoch ti tr n thu nhp trn c phiu.
K hoch A K hoch B
1. EBIT (0)
Thu nhp trc li v thu (EBIT)
Li (I)
Thu nhp trc thu (EBT)
Thu (T)
Thu nhp sau thu (EAT)
S c phiu
Thu nhp trn mi c phiu (EPS)

0
(12.000.000)
(12.000.000)
(6.000.000)
(6.000.000)
8.000
(750)

0
(4.000.000)
(4.000.000)
(2.000.000)
(2.000.000)
24.000
(80)
83

2 EBIT (12.000.000)
Thu nhp trc li v thu (EBIT)
Li (I)
Thu nhp trc thu (EBT)
Thu (T)
Thu nhp sau thu (EAT)
S c phiu
Thu nhp trn mi c phiu (EPS)
3 EBIT (16.000.000)
Thu nhp trc li v thu (EBIT)
Li (I)
Thu nhp trc thu (EBT)
Thu (T)
Thu nhp sau thu (EAT)
S c phiu
Thu nhp trn mi c phiu (EPS)
4 EBIT (36.000.000)
Thu nhp trc li v thu (EBIT)
Li (I)
Thu nhp trc thu (EBT)
Thu (T)
Thu nhp sau thu (EAT)
S c phiu
Thu nhp trn mi c phiu (EPS)
5 EBIT (60.000.000)
Thu nhp trc li v thu (EBIT)
Li (I)
Thu nhp trc thu (EBT)
Thu (T)
Thu nhp sau thu (EAT)
S c phiu
Thu nhp trn mi c phiu (EPS)

12.000.000
12.000.000
0
0
0
8.000
0

16.000.000
12.000.000
4.000.000
2.000.000
2.000.000
8.000
250

36.000.000
12.000.000
24.000.000
12.000.000
12.000.000
8.000
1.500

60.000.000
12.000.000
48.000.000
24.000.000
24.000.000
8.000
3.000

12.000.000
4.000.000
8.000.000
4.000.000
4.000.000
24.000
170

16.000.000
4.000.000
12.000.000
6.000.000
6.000.000
24.000
250

36.000.000
4.000.000
32.000.000
16.000.000
16.000.000
24.000
670

60.000.000
4.000.000
56.000.000
28.000.000
28.000.000
24.000
1.170

Nh kt qu ca bng 5.5 cho thy, tc ng ca hai k hoch ti tr n thu nhp
trn mi c phiu ca cng ty l khc nhau rt ng k. Mc d c hai k hoch gi thit
c cng thu nhp hot ng, hay EBIT, khi so snh, chng ta thy ti mi mc thu nhp,
thu nhp trn mi c phiu l rt khc nhau. Cc kt qu phn tch cho thy k hoch thn
trng (B) s cho kt qu tt hn ti cc mc thu nhp thp, cn k hoch c n by (A)
s to ra thu nhp trn c phiu tt hn khi thu nhp hot ng gia tng. Vi mc thu
nhp hot ng l 16.000.000 cng ty s c kt qu nh nhau cho c hai k hoch. Hnh
5.3 s cho chng ta thy hnh nh r hn v cc phn tch ny.
Hnh 5.3 K hoch ti tr v thu nhp trn c phiu
84


Vi EBIT l 16.000.000 chng ta s c thu nhp 8 % trn tng ti sn
200.000.000 . T l thu nhp ny ng bng t l % li vay ca cng ty nn vic dng
n hay khng dng n s khng nh hng ti cu tr li. Trn mc 16.000.000 , k
hoch A, do p dng n by ti chnh cao nn thc s mang li hiu qu, cho php
cng ty m rng thu nhp trn c phiu i vi mi kt qu thay i ca EBIT. Chng
hn khi EBIT t mc 30.000.000 s cho php t c kt qu thu nhp 18% trn ti
sn v n by ti chnh r rng mang li li ch thit thc khi thu nhp m rng.
Mc n by ti chnh
Cng tng t nh n by hot ng, n by ti chnh o lng nh hng ca
s thay i trong mi mt bin s n bin s khc. Mc n by ti chnh (DFL
Degree of Financial Leverage) c nh ngha l t l phn trm thay i trong thu nhp
(EPS Earnings per share) ny sinh do kt qu ca mi phn trm thay i trong thu nhp
trc li v thu (EBIT Earnings Before Interest and Taxes). C th:
Phn trm thay i trong EPS
DFL = (5.4)
Phn trm thay i trong EBIT
Hay cng thc trn cn c th c bin i thnh dng:
DFL = EBIT / (EBIT I) (5.5)
Chng hn trong k hoch A v B trn, ti mc EBIT l 36.000.000 chng ta s
c cc kt qu sau:
K hoch A
DFL = EBIT / (EBIT I)
= 36.000.000 / (36.000.000 12.000.000) = 1,5
K hoch B
DFL = EBIT / (EBIT I)
= 36.000.000 / (36.000.000 4.000.000) = 1,1
ng nh d tnh, k hoch A c mc n by ti chnh cao hn so vi k hoch


3

2


1

0,2
5
0

- 1


0 12 16 25 50 75
100
EPS (1000 )
K hoch A
K hoch
B
85

B nn ti mc EBIT bng 36.000.000 , 1% tng ln trong thu nhp s to ra 1,5% tng
ln trong thu nhp trn mi c phiu trong k hoch A, trong khi ch to ra 1,1% tng ln
trong k hoch B. DFL c th c tnh cho bt k mc hot ng no v n s thay i
t im ny ti im khc, tuy nhin, k hoch A lun cao hn k hoch B.
Hn ch ca vic s dng n by ti chnh
Mt sinh vin thng minh c th nhn thy rng, nu n l mt ngun vn tt nh
vy, ti sao cng ty li vn phi bn c phiu tng vn? Vi vic ti tr hon ton bng
n, ti mc EBIT l 36.000.000 , chng ta s c ch tiu mc n by ti chnh l 1,8.
Tuy nhin, cn lu rng, ti tr bng n v n by ti chnh ch mang li nhng
li th nht nh trong mt gii hn no . Khi vt qu gii hn ny, ti tr bng n c
th gy tn hi cho cng ty. Chng hn, khi chng ta m rng s dng n trong cu trc
vn, nhng ngi cho vay s nhn thc c ri ro ti chnh cao hn i vi cng ty, do
, h c th yu cu tng mc li sut trung bnh b p cho ri ro hoc a ra
nhng hn ch i vi cng ty. Mt khc, nhng c ng thng c th lm gim gi c
phiu, y chng ta khi mc tiu l ti a ho gi tr tng th ca cng ty trn th trng.
Bi vy, tc ng ca n by ti chnh phi c cng ty cn nhc mt cch ht sc thn
trng. Phn tch ny khng c ngha rng n by ti chnh khng mang li li ch cho
cng ty m ch mun lu rng n ch c ngha khi c vn dng mt cch khn
ngoan.

5.1.3 Phi hp n by hot ng v n by ti chnh
Nu c n by hot ng v n by ti chnh u cho php chng ta khuych i
thu nhp th chng ta s t c n by ti a thng qua vic phi hp s dng chng
di dng n by kt hp. Chng ta thy rng, n by hot ng tc ng ch yu
n cu trc ti sn ca cng ty, trong khi , n by ti chnh tc ng ti s pha trn
n v vn ch s hu (CSH). Xut pht t mt bo co thu nhp, n by hot ng
quyt nh thu nhp hot ng trong khi n by ti chnh quyt nh vic kt qu s
c phn b nh th no cho ch n v quan trng hn l cho c ng, di dng thu
nhp trn c phiu. Bng 5.6 di y cho thy nh hng kt hp ca n by hot ng
v n by ti chnh n bo co thu nhp ca cng ty.
Bng 5.6 Bo co thu nhp
Doanh s bn (80.000 sp, 2000 /sp)
Chi ph c nh
Chi ph bin i (800 /sp)
Thu nhp hot ng
Thu nhp trc li v thu
Li
Thu nhp trc thu
Thu (50%)
Thu nhp sau thu
S c phiu
Thu nhp trn c phiu
160.000.000
60.000.000 n by
64.000.000 hot ng
36.000.000
36.000.000
12.000.000
24.000.000 n by
12.000.000 ti chnh
12.000.000
8.000
1.500

T bng trn c th thy rng, trc ht, n by hot ng nh hng ti na u
ca bo co thu nhp quyt nh ti thu nhp hot ng. Mc cui trong phn n by
86

hot ng, thu nhp hot ng, sau tr thnh khon mc u tin quyt nh n by
ti chnh. Thu nhp hot ng v thu nhp trc li v thu l mt v th hin thu nhp
dnh cho cng ty sau qu trnh sn xut, marketing trc khi thanh ton tin li v
thu. Phn th hai ca bo co thu nhp cho thy khun kh qua thu nhp trc li v
thu c chuyn thnh thu nhp trn c phiu. Hnh 5.4 di y cho chng ta thy hnh
nh r hn v vn ny:























Mc n by kt hp (DTL Degree of Total Leverage) dng trong bo co thu
nhp tng th v cho thy nh hng ca s thay i trong doanh thu hoc sn lng n
yu t cui cng l thu nhp trn c phiu. Mc n by hot ng v n by ti chnh,
trn thc t, l lun kt hp vi nhau.
Mc n by kt hp c tnh theo cng thc sau:
% thay i trong EPS
Mc n by kt hp (DTL) = (5.5)
% thay i trong doanh thu (sn lng)
Bng 5.7 di y cho thy iu g xy ra i vi kh nng sinh li khi doanh thu
ca cng ty tng t 160.000.000 (80.000 sn phm) ln 200.000.000 (100.000 sn
phm).

Bng 5.7 n by hot ng v n by ti chnh
80.000 sn phm 100.000 sn phm
Doanh thu (2000 /sn phm)
Chi ph c nh
160.000.000
60.000.000
200.000.000
60.000.000
Thu nhp
pht sinh EPS = 1.500
n by
ti chnh
n by
hot ng
Doanh thu =
160.000.000
Thu nhp hot ng = EBIT

36.000.000 36.000.000
Tc ng n by

Hnh 5.4 Kt hp n by hot ng v n by ti chnh
87

Chi ph bin i (800 /sn phm)
Thu nhp hot ng = EBIT
Li
Thu nhp trc thu
Thu (50%)
Thu nhp sau thu
S c phiu
Thu nhp trn c phiu
64.000.000
36.000.000
12.000.000
24.000.000
12.000.000
12.000.000
8.000
1.500
80.000.000
60.000.000
12.000.000
48.000.000
24.000.000
24.000.000
8.000
3.000

S dng cc s liu ca bng 5.7 chng ta c:
% thay i trong EPS
Mc n by kt hp (DTL) =
% thay i trong doanh thu (sn lng)
= (1.500/1.500) / (40.000.000/160.000.000)
= 4
Nh vy, mi phn trm thay i trong doanh thu s dn n 4% thay i trong thu
nhp trn c phiu ti mc hot ng ny ca cng ty.
Cng thc (5.5) trn cng c th c bin i v tnh bng cng thc sau:
Q (P VC)
DTL = (5.6)
Q (P VC) FC I
S dng cng thc ny tnh vi cc s liu bng trn chng ta cng c kt qu
DTL bng 4 nh kt qu trn.

5.2 Chi ph s dng vn ca cng ty
5.2.1 Khi qut v chi ph vn ca cng ty
Cng ty xc nh chi ph ca cc ngun ngn qu, hay chnh xc hn, chi ph ca
cc ngun vn ca n nh th no? Gi s cng ty mun vay tin vi li 6% mua mt
h thng vn chuyn trong khi mt nh qun l b phn gi rng c phiu s c bn
vi chi ph hiu qu l 12% pht trin mt sn phm mi. Khng nhng s l ng ngn
khi nh gi mi d n s dng nhng phng tin ti tr nht nh dng cho vic thc
thi chng m iu cn lm cho vic ra cc quyt nh u t khng r rng. Chng
hn, s chng c ngha g khi so snh ti tr cho h thng vn chuyn c th t mc
thu nhp 8% bng ngun n c li 6% vi vic u t cho sn phm mi c thu nhp 11%
nhng ti tr bng c phiu thng vi mc chi ph 12%. Nu cc d n v ti tr c
xem xt phi hp theo cch ny, d n vi thu nhp thp hn c chp nhn v d n
vi thu nhp cao hn b t chi. Trong thc t, nu c phiu v n (di dng pht hnh
tri phiu) c bn huy ng vn vi hai phn bng nhau, chi ph ti tr trung bnh s
l 9% (mt na n 6% v mt na c phiu 12%). Vi 9% chi ph ti tr trung bnh, by
gi chng ta s t chi h thng vn chuyn 8% v chp nhn sn phm mi 11%. y s
l mt quyt nh hp l v ng n. Nh vy, mt d n u t c ti tr bng n c
chi ph thp thot nhn c v chp nhn c nhng vic s dng n c th lm tng ri
ro tng th ca cng ty v thm ch c th lm cho tt c cc dng ti tr tr nn t hn.
Bi vy, mi d n phi c nh gi so vi chi ph vn tng th ca cng ty. Sau y
chng ta s xem xt chi ph vn ca cng ty trong mt khun kh tng th hn.
88

Cch tt nht c th hiu r vic xc nh chi ph vn ca cng ty l hy xt cu
trc vn ca mt cng ty gi nh cng ty Vit An, trong bng 5.8. Lu rng, chi ph
ca mi ngun ti tr l chi ph sau thu, tip n l trng s ca mi ngun v cui cng
l chi ph bnh qun gia quyn (Chi ph cn nhc ti y phn nh cc ngun ngn qu
mi c th dng cho ti tr trong tng lai thay v cc chi ph lch s).
Bng 5.8 Chi ph vn ca cng ty Vit An
Tiu ch K
hiu
Chi ph
(sau thu)
%
Trng
s
(%)
Chi ph
bnh qun
(%)
- N
- C phiu u i
- C phiu thng
(thu nhp li)
- Chi ph vn bnh
qun gia quyn
K
d

K
p

K
e


K
a

7,05
10,94
12,00

30
10
60
2,12
1,09
7,20

10,41

Trong phn tip theo chng ta s xem xt chi tit v chi ph ca cc loi vn ca
cng ty.

5.2.2 Chi ph ca n
Chi ph ca n c o lng bng li sut hay li tc tr cho cc tri ch. Chng
hn, tri phiu 1.000.000 tr li 100.000 hng nm s to ra mt li tc l 10%. Vic
tnh ton c th s phc tp hn nu tri phiu c nh gi theo mc khu tr hoc gia
tng so vi mnh gi.
Gi s cng ty chun b tng vn bng cch pht hnh tri phiu (tng n). xc
nh chi ph ca n mi trn th trng, cng ty s xc nh li tc trn cc khon n hin
hnh ca n. y khng phi l mc li ti cc khon n c c pht hnh m l mc
cc nh u t yu cu hm nay. Gi s n mi (tri phiu mi pht hnh) tr 101.500
li hng nm, thi hn 20 nm v gi bn hin nay l 940.000. tm c li tc o
hn hin hnh i vi khon n ny, chng ta cn s dng phng php th v sai
tnh. Tc l, chng ta s th vi cc mc li chit khu n khi tm c mc lm cn
bng gi hin hnh ca tri phiu (940.000) vi khon thanh ton li 101.500 trong 20
nm v khon thanh ton khi o hn l 1.000.000. Chng ta cng c th dng cng thc
gn ng sau y xc nh li tc o hn (Y):
Khon tin gc Gi tri phiu
Khon tr li hng nm +
S nm n khi o hn (5.7)
Y =
0,6 x gi tri phiu + 0,4 x khon tin gc

Thay cc s liu v tri phiu gi thit ca chng ta trn vo cng thc ny chng
ta s c:
1.000.000 940.000
101.5000 +
20
89

Y =
0,6 x 940.000 + 0,4 x 1.000.000

Y = 104.5000 : 964.000 = 10,84%
Trong nhiu trng hp, bn s khng phi tnh li tc o hn m cc thng tin
ny s do cc t chc chuyn hot ng trong lnh vc ti chnh hoc cc t chc nh gi
tn nhim cung cp. Trong trng hp li tc tri phiu c xc nh thng qua tnh ton
hoc cc biu c sn, bn cn cn nhc ti yu t thu bi cc thng tin v li tc o hn
phn nh khon tin cng ty phi tr cha tnh ti thu. Tuy nhin cng cn lu rng
khon tr li i vi n l khon chi ph c khu tr thu. Bi v tin li vay c khu
tr thu, chi ph thc ca n l t hn chi ph thng bo. Chi ph sau thu ca n, do ,
bng li tc o hn nhn vi 1 tr i thu sut. Tc l:
K
d
(chi ph ca n) = Y (Li tc).(1 T) (5.8)
Thut ng li tc trong cng thc ny phn nh li tc o hn hoc xp x li tc
o hn (Li tc o hn gn ng). Khi s dng cng thc li tc o hn gn ng
trn, chng ta xc nh c li tc ca n l 10,84%. Chng ta s gi s n mi c th
c pht hnh vi mc tng ng li sut th trng v cng ty chu thu vi mc l
35%. Nh vy, khi iu chnh c tnh ti thu, chi ph sau thu ca n s l:
K
d
= Y (1 T)
= 10,84% (1 0,35) = 7,05%.

5.2.3 Chi ph ca c phiu u i
Chi ph c phiu u i cng tng t nh chi ph ca n ch n cng to ra mt
khon thanh ton c nh hng nm, nhng c im khc ch n khng c ngy o hn
ti phi thanh ton khon tin gc. Vic xc nh li tc i vi c phiu u i n
gin hn so vi xc nh li tc ca n. Cng vic phi lm l chia li tc c phiu hng
nm cho gi hin hnh ca n. Kt qu ny th hin t l thu nhp ca c phiu u i
cng nh l chi ph hng nm i vi cng ty do vic pht hnh c phiu u i.
Chng ta cn c mt iu chnh nh trong qu trnh ny bng cch chia khon
thanh ton li tc c phiu cho gi thun, hay s tin thu c ca cng ty. S d phi lm
nh vy l v mt c phn mi ca c phiu u i c khon chi ph pht hnh (Flotation
cost), s tin cng ty thu c bng gi bn trn th trng tr i chi ph pht hnh. Do
vy, chi ph ca c phiu u i c tnh theo cng thc sau:
K
p
= D
p
/ (P
p
F)
Trong : K
p
l chi ph ca c phiu u i
D
p
l li tc c phiu u i hng nm
P
p
l gi ca c phiu u i
F l chi ph pht hnh hay chi ph bn c phiu.
Trong trng hp ca cng ty Vit An, chng ta gi thit rng li tc c phiu hng nm
l 10.500 , gi ca c phiu u i l 100.000 v chi ph pht hnh l 4.000 . Vy chi
ph thc t s l:
K
p
= D
p
/ (P
p
F) = 10.500 / (100.000 4000) = 10,94%
Bi v li tc c phiu u i khng phi l chi ph c khu tr thu nn khng cn c
s iu chnh theo thu.

90

5.2.4 Chi ph ca c phiu thng
Vic xc nh chi ph ca c phiu thng trong cu trc vn l mt vn phc
tp hn. Chi ph chi tr ra ngoi l li tc c phiu bng tin mt, nhng liu c l khn
ngoan khi gi thit rng t l chi ph ca c phiu thng n gin l li tc c phiu nm
hin hnh chia cho th gi?
Nu theo cch tip cn nh vy, th chi ph ca c phiu thng ca ngay c cc
tp on ln ca M nh Intel, Disney, PepsiCo cng u thp n mc v l (Cc gi tr
tng ng ln lt l 0,1%; 0,5%; v 1,3%). Nu chi ph ca cc c phiu thng mi
c gi thit thp nh vy, cng ty s khng phi pht hnh cc chng khon khc v c
th ti tr c li i vi cc d n m t l thu nhp ch 0,5 hoc 1%. Vy chng ta lm
th no xc nh c ng chi ph l thuyt ca c phiu thng ca cng ty.
Tip cn theo cch nh gi gi tr
Trong vic xc nh chi ph ca c phiu thng, cng ty s rt nhy cm vi vic nh
gi v cc i hi kt qu ca cc c ng hin hnh v c ng tng lai. Mt cch tip
cn ph hp l pht trin mt m hnh cho vic nh gi c phiu thng v rt t m
hnh ny mt cng thc xc nh li tc i hi i vi c phiu thng.
S dng m hnh Gordon v xc nh gi c phiu, vi gi thit v s tng trng
n nh ca li tc c phiu, chng ta s c cng thc xc nh gi hin hnh ca c
phiu thng nh sau:
P
0
= D
1
/ (K
e
g)
Trong : P
0
l gi ca c phiu hm nay
D
1
l li tc c phiu vo cui nm (cui k) th nht
K
e
l li tc i hi
g l mc tng trng n nh ca li tc.
T cng thc trn chng ta c th tnh c K
e
nh sau:
K
e
= D
1
/P
0
+ g (6.9)
Nh vy, li tc i hi (K
e
) bng vi li tc cui nm th nht (D
1
) chia cho
gi ca c phiu ngy hm nay (P
0
) cng vi mc tng trng li tc n nh. Mc d
mc tng trng v c bn p dng cho li tc, n cng c gi thit p dng i vi
thu nhp v gi c phiu trong di hn.
Nu D
1
= 2000, P
0
= 40.000 v g = 7% chng ta s c
K
e
= D
1
/ P
0
+ g = 2000/40.000 + 7% = 12%.
iu ny c ngha l cc c ng k vng nhn c mt mc 5% li tc trn gi c
phiu cng vi 7% tng ln trong u t ca h to ra tng li tc l 12%.
Tnh ton lun phin li tc i hi i vi c phiu
Li tc i hi i vi c phiu thng cng c th tnh c bng mt cch tip
cn thay th gi l m hnh nh gi ti sn vn. Mt s ngi chp nhn m hnh nh
gi ny nh l mt cch tip cn quan trng nh gi c phiu thng, trong khi mt
s khc li cho rng n khng phn nh ng thc t.
Theo m hnh nh gi ti sn vn (CAPM), li tc i hi i vi c phiu
thng (hoc dng u t khc) c th c m t nh sau:
K
j
= R
f
+ (K
m
R
f
) (6.10)
Trong :
K
j
l li tc i hi i vi c phiu thng
R
f
l li tc phi ri ro (thng l li tc ca tri phiu kho bc)
91

l h s tng quan. phn nh giao ng lch s li tc 1 c phiu so vi
ch s th trng ca c phiu. Khi ln hn 1 hm mc giao ng ln hn so vi
ch s th trng v ngc li.
K
m
l li tc trn th trng c o bng ch s tng ng
i vi cng ty Vit An trn chng ta c th gi nh cc tham s nh sau: R
f
=
5,5%, K
m
= 12%, = 1,0
Theo cng thc trn chng ta s c:
K
j
= 5,5% + 1,0 (12% - 5,5%) = 5,5% + 6,5% = 12%.
Theo cch tnh ny, vi cc gi thit trn, chng ta tnh c K
j
bng vi K
e
v
u bng 12%. Trong bi cnh cn bng ny, kt qu tnh c theo c hai m hnh l
nh nhau.

5.2.5 Chi ph ca thu nhp li
Cho n y chng ta xem xt mt cch tng qut chi ph ca c phiu thng
m khng quan tm n vic ai l ngi cung ng ngun vn ny. Mt ngi cung ng
vn r rng cho cc c phiu thng l ngi mua cc c phiu thng mi. Tuy nhin,
y khng phi l ngun duy nht. i vi nhiu cng ty, ngun quan trng nht ca vn
ch s hu nm dng thu nhp li, mt ngun ngn qu ni b.
Thu nhp li tch lu th hin thu nhp qu kh v hin ti ca cng ty tr i li
tc c phi phn phi trc y. Thu nhp li, theo lut l thuc v cc c ng
hin hnh. Chng c th c tr cho cc c ng hin hnh di dng li tc c phiu
hoc ti u t tr li cng ty. Bi v ngun ngn qu hin hnh c li cng ty
nhm ti u t, chng th hin mt ngun ca vn ch s hu do cc c ng hin hnh
cung cp. Tuy nhin, chng khng nn c coi l mt ngun min ph bi n hm cha
chi ph c hi trong . Nh trn ch r, ngun ngn qu ny c th c tr cho cc
c ng hin hnh di dng li tc v sau c cc c ng s dng vo cc u t
khc nh vo cc c phiu, tri phiu, bt ng sn Li tc k vng i vi cc dng
u t thay th ny l bao nhiu? Hay ni cch khc, chi ph c hi ca s tin ny l g?
Chng ta gi thit cc c ng t nht c th kim c thu nhp bng vi thu nhp c th
kim c t u t hin hnh vo cng ty (trn c s ri ro tng ng), tc l bng
D
1
/P
0
+ g. Trn th trng chng khon c hng ngn c hi u t la chn do
khng c nghi ng g v gi thit cc c ng c th ly khon thanh ton li tc ti
u t chng vi mt mc li tc tng t.
Do vy, khi chng ta tnh chi ph ca thu nhp li, chng ta s tr li vi vn
cp trn, l chi ph ca c phiu thng. Chi ph ca thu nhp li, v c bn,
tng ng vi li tc ca c phiu thng ca cng ty. y chnh l chi ph c hi. Do
vy chng ta c th ni, chi ph ca vn ch s hu di dng thu nhp li bng vi li
tc i hi i vi c phiu ca cng ty v do :
K
e
(chi ph ca vn CSH di dng TN li) = D
1
/P
0
+ g (5.11)
Nh vy, K
e
khng ch th hin li tc i hi i vi c phiu thng nh nu
phn trn, m n cn th hin chi ph ca vn th hin di dng thu nhp li. Ni
cch khc, n l mt biu tng nhng c hai ngha.
Vi cc gi thit nu trong phn tnh chi ph ca c phiu thng trc y,
chng ta cng s tnh c chi ph ca vn di dng thu nhp li l 12%.

92

5.2.6 Chi ph ca cc c phiu thng mi
By gi chng ta hy xem xt chi ph ca mt ngun vn ch s hu khc, l
chi ph ca cc c phiu thng mi. Nu chng ta pht hnh cc c phiu thng mi,
chng ta phi kim c mt thu nhp cao hn cht t so vi K
e
, l ch tiu th hin li
tc i hi ca cc c ng hin hnh. Mc li tc cao hn l cn thit b p chi ph
phn phi i vi cc c phiu mi. Gi s li tc i hi i vi cc c ng hin hnh
l 12% v cc c phiu ang c yt ra cng cng chng vi gi l 40.000. Cc c
phiu mi pht hnh nht nh phi kim c nhiu hn 12% mt cht nhm b p cho
cng ty cho vic khng nhn c 40.000 v hoa hng bn c phiu v cc chi ph
khc. Do vy, cng thc tnh K
e
trn c sa chnh li thnh K
n
(chi ph ca c phiu
thng mi) phn nh nhng yu cu mi ny:
K
n
= D
1
/ (P
0
F) + g (5.12)
Trong F l chi ph pht hnh.
Gi s: D
1
= 2000; P
0
= 40.000; F = 4000; g = 7%
Khi : K
n
= 2000/(40.000 4000) + 7% = 12,6%
Nh vy, chi ph ca c phiu thng mi ca cng ty Vit An l 12,6%. Gi tr
ny s cn c s dng trong phn tip theo ca chng. Cc c phiu thng mi cha
c a vo trong cu trc vn ban u ca cng ty Vit An th hin trn bng 7.1

5.2.7 Cu trc vn ti u v chi ph vn bnh qun gia quyn
Trong cc mc trn, chng ta thit lp c phng php tnh chi ph ca cc
yu t vn khc nhau trong cu trc vn ca cng ty. By gi cn xem xt phng php
xc nh quyn s (trng s) ca cc yu t vn ny. Chng ta s c gng xc nh
trng s ca cc yu t vn sao cho ph hp vi mong mun l t c chi ph vn tng
th thp nht. iu ny th hin cu trc vn ca cng ty l ti u. phc v cho cc
phn tch v tnh ton ny, chng ta s dng li cc s liu trn bng 5.8 trn.
Lm th no cng ty c th quyt nh c trng s ph hp ca cc ngun ti
tr cho n, c phiu u i v c phiu thng? Mc d n l mt ngun ti tr r nht,
n cng ch nn c s dng trong mt phm vi nht nh. Trong trng hp ca cng
ty Vit An, n ch phi chu mt chi ph sau thu l 7,05% trong khi cc ngun ti tr
khc c chi ph thp nht l 10,94%. Vy ti sao khng s dng thm n? Cu tr li l
ch, vic s dng n qu mt mc nht nh c th lm tng ri ro ti chnh ca cng ty
v do lm tng chi ph i vi tt c cc ngun ti tr.
Gi s bn ang bt u iu hnh cng ty ring ca mnh v ang cn nhc 3 kh
nng cu trc vn khc nhau. to d dng cho vic phn tch (nhng vn khng lm
thay i bn cht ca vn ), gi s ch c 2 ngun ti tr l n v vn ch s hu di
dng c phiu thng. Chi ph ca cc b phn trong cu trc vn thay i mi khi chng
ta thay i hn hp gia n v vn CSH. Cc tnh hung th hin trong bng di y:
CF (sau thu)
(%)
Trng s
(%)
CF bnh qun
gia quyn
Phng n ti chnh I
N
Vn CSH
Chi ph BQ gia quyn

6,5
12,0

20
80

1,3
9,6
10,9
Phng n ti chnh II
93

N
Vn CSH
Chi ph BQ gia quyn
7,0
12,5
40
60
2,8
7,5
10,3
Phng n ti chnh III
N
Vn CSH
Chi ph BQ gia quyn

9,0
15,0

60
40

5,4
6,0
11,4

Nh bng trn cho thy, ban u cng ty c th gim chi ph vn bnh qun gia
quyn vi vic ti tr bng n, nhng khi vt qu phng n II, vic tip tc s dng n
s tr nn khng hp dn v lm tng ng k chi ph ca cc ngun ti tr. Theo l
thuyt ti chnh truyn thng, tn ti mt ng cong hnh ch U v mi quan h gia chi
ph vn vi mc n cng ty p dng nh ch ra trn hnh 5.5 di y. Trong v d ny,
cu trc vn ti u t c khi t s n so vi ti sn l 40%.


Hu ht cc cng ty c th s dng 30 n 50% n trong cu trc vn ca mnh m
khng phi chu chi ph b sung i vi cc ch n v cc nh u t. Tuy nhin c s
khc bit gia cc cng ty c ri ro kinh doanh cao hoc thp. Mt cng ty tng trng
trong mt ngnh cng nghip tng i n nh c th c gng hp th nhiu n hn
cc i tc ca n trong cc ngnh cng nghip c tnh chu k.
Bng di y cho thy cu trc n khc nhau trong mt s cng ty thuc cc
ngnh cng nghip khc nhau ca M.
Cng ty (ngnh) T l n/TS
Chi ph
vn CSH
Chi ph
vn BQ
gia
Chi ph n
im chi
ph vn
ti thiu
40
Hn hp n
vn CSH (%)
Chi ph
vn (%)
Hnh 5.5 ng chi ph vn

94

Mylan Labs (Dc)
Liz Claiborn (Qun o n)
Microsoft (Phn mm)
Diebold (C kh t ng)
Qualcomm (Truyn thng)
Gannett (Bo ch v xut bn)
Alcan Aluminum (Sn phm nhm)
Motorola (in t)
Sensormatic Electronic (Chng trm)
Playboy Enterprises (Gii tr)
Stanley Works (Cng c gia nh)
Fluor Daniel (C kh)
Dow Chemical (Ho du)
Reebok International (Giy)
Delta Airline (Hng khng)
12%
26
28
30
37
43
46
55
59
60
65
68
69
72
78

Trong vic quyt nh mc pha trn thch hp, cc cng ty thng bt u bng
vic nh gi cu trc vn hin hnh ca n xem liu ti u cha. Nu cha ti u,
vic ti tr tip theo cn c tin hnh theo hng mc pha trn cng ty mong mun
hn. Cng ty s ch cn nhc ti chi ph ca cc ti tr mi hoc ti tr b sung.

6.2.8 Thu ht vn v quyt nh u t
Trong cc ni dung trn, chng ta xem xt chi ph ca cc ngun ti tr khc
nhau v cu trc vn ti u ca cng ty. Cc ngun vn ti chnh, nh ch ra, c
hnh thnh t tri phiu, c phiu u i v c phiu thng. Cc ngun ti chnh ny
xut hin trong bng cn i k ton ca cng ty di dng n v vn CSH. S tin tng
thm nh vic bn cc chng khon ny v thu nhp li c u t vo ti sn thc
ca cng ty.
Cc ngun ngn qu di hn thng c u t vo cc ti sn di hn vi mt
vi s pha trn ti tr ti sn c th theo chu k kinh doanh. R rng cc cng ty thng
mun p ng cho tt c cc ti tr cn thit vi chi ph thp nht c th. iu ny c
ngha l khi bn cc c phiu thng khi gi tng i cao s gim thiu c chi ph ca
vn CSH. Cc nh qun l ti chnh cng mun bn cc cng c n vi mc li sut thp
nht. Bi v c cc khon n ngn hn v di hn, cc nh qun l cn phi bit li sut s
chuyn ng nh th no theo chu k kinh doanh v khi no th nn s dng n ngn hn
hoc di hn.
Mt cng ty cng cn phi tm c s cn i gia n v vn CSH t c
chi ph vn thp nht. Mc d chng ta xem xt vic ti thiu ho chi ph tng th ca
vn (K
a
) ti mt mc t s n vn CSH n (c lp), trong thc t, mt cng ty hot
ng trong mt dy c lin quan ca n vi vn CSH trc khi n phi tr gi bi mt
mc chi ph chung cao hn do vic tng ri ro.
Hnh di y cho thy mt ng chi ph vn l thuyt ti 3 im khc nhau. Khi
chng ta chuyn t k t sang k t +2 , vic gim li sut v tng gi c phiu lm cho
ng K
a
i xung. th ny phn nh 2 im c bn:
(1) cng ty mun gi t s n vn CSH ca n gia x v y nm ng pha
95

di mi thi gian bi v y l khu vc thp nht ti mi trng hp ca 3 ng;
(2) Cng ty mun ti tr cc nhu cu di hn ca n ti thi k t +2 hn hai k
khc bi v chi ph tng th l thp nht vo k ny.
Cc cng ty c th tham gia vo th trng tin t v th trng vn, do vy hon
ton c th c c hi cho chng trong vic thit lp t s n-vn CSH giao ng gia x v
y trong mt chu k kinh doanh. Cng ty ti im y s mt i s mm do (linh hot) trong
vic tng t l n-vn CSH nu khng phi gnh chu khon chi ph vn cao hn.







5.2.9 Chi ph vn trong vic ra quyt nh ngn sch vn
Chi ph vn hin hnh ca mi ngun ngn qu l quan trng khi a ra quyt nh
ngn sch vn. Chi ph lch s ca cc ngun ngn qu qu kh c th c rt t ngha
cho vic xc nh chi ph hin hnh trong mi quan h vi thu nhp hin hnh cn phi
xc nh. Khi tng cc ngun ngn qu mi, mt cng ty s i mt vi cc ngun ti tr
khc nhau trong mt khong thi gian nht nh. Bt k ngun ngn qu nht nh no
cng ty s dng mua mt ti sn, li tc i hi, hay t l khu tr, s phi l chi ph
vn bnh qun gia quyn. Khi cng ty kim c chi ph vn ca n, gi tr ca c phiu
thng ca cng ty s c duy tr bi v k vng ca cc c ng c p ng.
Chng hn, gi s cng ty Vit An ang cn nhc vic a ra quyt nh u t vo 8 d
n vi thu nhp v chi ph th hin bng 5.10 di y.
Bng 5.10 Cc d n u t c th i vi cng ty Vit An
D n Thu nhp k vng (%) Chi ph (t )
A
B
C
D
E
16,00
14,00
13,50
11,80
10,65
10
5
4
20
11
Chi ph vn (K
a
)
K
a
t


K
a
t+1


K
t+2

X Y
Pha trn n vn CSH
96

F
G
H
Tng
9,50
8,60
7,00

20
15
10
95
Cc d n trong bng trn c th c v li di dng biu ct kt hp vi chi ph
vn bnh qun gia quyn ca cng ty Vit An thy r hn c s cavic ra quyt nh
u t i vi cng ty ny.















Nh hnh trn cho thy, cng ty Vit An ang cn nhc 95 t ng cho cc d n
tim tng, nhng vi chi ph vn bnh qun gia quyn l 10,41%, n s ch chn cc d n
t A n E, hay 50 t ng cho vic u t mi. Vic la chn cc ti sn F, G, H s lm
gim gi tr th trng ca cc c phiu thng v cc d n ny to ra thu nhp khng
bng chi ph chung ca vic tng ngun ngn qu. Cng cn lu thm rng, ic s dng
16,0


14,0


12,0

10,0


8,0


6,0


4,0


2,0

K
a
= 10,41%
Chi ph vn
bnh qun gia
quyn
10 15 19 39 50 70 85
95
S vn (t ng)
A B C D E F G
H
Hnh 5.6 Chi ph vn v d n u t, cng ty Vit An
97

chi ph vn bnh qun gia quyn trn c tin hnh vi gi thit cng ty Vit An ang
c cu trc vn ti u.

5.2.10 Chi ph vn bin
Khng c g m bo rng chi ph vn ca cng ty Vit An s lun n nh khi
cng ty mun tng thm vn, ngay c khi cu trc vn vn c duy tr. Khi c mt
lng ln ngun ti tr c yu cu, th trng c th yu cu chi ph vn cao hn i
vi mi ngun ngn qu i hi. iu ny cng tng t nh mt thc t l bn c th ti
vay ngi thn v bn b tng ngun ngn qu cho u t vi li sut 10%. Sau khi
cn kit cc ngun thn cn vi mnh, bn s phi tm kim cc ngun khc v chi ph
bin ca vn s tng ln.
Chng ta hy s dng li cc d liu trong bng 6.8 ca cng ty Vit An v cu
trc vn ca cng ty gii thch khi nim Chi ph vn bin i vi cc cng ty. Lu
rng, cng ty Vit An c cu trc vn trong 60% l vn CSH di dng c phn
thng (thu nhp li). Gi s 60% l phn vn CSH cng ty phi duy tr gi cn i
gia cc chng khon c thu nhp c nh v li tc s hu. Nhng vn CSH di dng
thu nhp li khng th tng v hn nh nhu cu m rng vn ca cng ty. Thu nhp
li b gii hn bi s thu nhp trong qu kh v hin hnh c th a vo cc d n u t
ca cng ty. Gi s rng cng ty Vit An c 23,4 t ng thu nhp li c th dng cho
u t. Bi v thu nhp li phi th hin 60% ca cu trc vn, s c mt b phn
tng ng thu nhp li h tr cho cu trc vn t mc 39 t ng. Ni cch khc,
c th cng thc ho iu nh sau:
X = Thu nhp li/Phn trm thu nhp li trong cu trc vn (5.13)
(Trong X th hin quy m ca cu trc vn m thu nhp li s tham gia).
Nh vy X = 23,4 t ng/60% = 39 t ng.
Sau khi 39 t ng vn u tin tng ln, thu nhp li s khng cn m bo
60% vn CSH trong cu trc vn. Tuy nhin, cc nh cho vay v cc nh u t vn i
hi 60% cu trc vn tn ti di dng c phn thng. Bi iu ny, cc c phiu
thng mi s phi thay th thu nhp li m bo 60% vn CSH cho cng ty. Tc
l, sau 39 t ng, vn c phn thng s tn ti di dng c phiu thng mi hn l
thu nhp li.
Trong phn bn tri ca bng 5.11 di y, th hin chi ph vn ban u ca cng
ty tng ng vi 39 t ng. Sau 39 t ng, khi nim chi ph vn bin tr nn quan
trng. Chi ph vn tng nh th hin pha bn phi ca bng.
Bng 5.11 Chi ph vn vi cc lng ti tr khc nhau
39 t ban u 11 t tip theo
CF Trng s CFBQ CF Trng s CFBQ
N (K
d
) 7,05% 0,3 2,12% N (K
d
) 7,05% 0,3 2,12%
CP u i (K
p
) 10,94% 0,1 1,09% CP u i (K
p
) 10,94% 0,1 1,09%
CP thng (K
e
)
12,00% 0,6 7,20%
CP thng (K
e
)
12,60% 0,6 7,56%
K
a

10,41%
K
mc

10,77%

K
mc
trong dng di ca ct bn phi ca bng th hin chi ph bin ca vn, v n l
10,77% sau 39 t ng. V c bn, ngha ca K
mc
tng t nh K
a
, chng u th hin
chi ph ca vn, nhng ch s mc ca ch K hm chi ph bin ca vn s tng ln.
98

Chi ph vn bin tng ln sau 39 t ng bi v vn CSH by gi th hin di
dng c phiu thng mi thay v thu nhp li. Chi ph sau thu ca c phiu thng
mi l tng i t hn so vi thu nhp li bi c thm chi ph pht hnh (F). Cng
thc xc nh chi ph ca c phiu thng mi c ch ra trong phn u ca chng.
Vn dng cng thc ny chng ta c:
K
n
= D
1
/(P
0
F) + g
= 2000/ (40.000 4000) + 7% = 12,6%.
Vi chi ph pht hnh l 4000 chi ph ca c phiu thng mi s l 12,6% v cao
hn mc 12% ca thu nhp li do lm tng chi ph bin ca vn.
v d tng qut hn, chng ta s gi thit rng chi ph ca n l 7,05% p dng
i vi 15 t ng u tin ca n ca cng ty tng ln. Sau , chi ph sau thu ca n
s tng n 8%. Bi v n biu hin 30% trong cu trc vn ca cng ty Vit An, dng r
hn ca n c th c cng ty s dng h tr cho cu trc vn ln ti 50 t ng. Kt
qu ny c tnh t cng thc sau:
Z = lng n vi chi ph thp hn/Phn trm n trong cu trc vn
(Trong Z th hin quy m ca cu trc vn trong n vi chi ph thp hn c
th c s dng)
Trong v d ca chng ta Z = 15/30% = 50 t ng.
Sau khi 50 t ng vn u tin tng ln, n vi chi ph thp s khng cn m
bo 30% trong cu trc vn. Sau 50 t ng trong tng ti tr, chi ph sau thu ca n s
tng ln n mc xc nh trn l 8,6%. Chi ph bin ca vn i vi phn trn 50 t
ng ti tr c th hin trong bng 6.12 di y:
Bng 5.12 Chi ph ca vn khi tng ti tr

Trn 50 t
Chi ph (sau thu) Trng s Chi ph bnh qun
N (chi ph cao hn) (K
d
) 8,60 % 0,3 2,58%
CP u i (K
p
) 10,94% 0,1 1,09%
CP thng (K
n
) 12,60% 0,6 7,56%
K
mc
11,23%

Vic thay i chi ph ca n dn ti mt chi ph vn bin mi (K
mc
) l 11,23%
sau 50 t ng ti tr. Bn c th nhn thy rng, cu trc vn vi 50 t ng ti tr phn
nh khng ch s thay i trong chi ph ca n m c vic s dng c lp tip theo ca
c phiu thng mi i din cho vn CSH. Vic thay i ny xy ra mc 39 t
ng nhng phi c tin hnh lin tc khi cu trc vn m rng.
Chng ta c th tip tc qu trnh ny bng cch ch tip ra s thay i trong chi
ph ca c phiu u i hoc bng cch tng tip tc chi ph ca n hay c phiu thng
mi khi c nhu cu s dng lng vn ln hn. Tm li, chng ta c th ni, cng ty Vit
An c chi ph vn bnh qun gia quyn c bn l 10,41%. Tuy nhin, khi cng ty bt u
m rng ng k cu trc vn ca n, chi ph vn bnh qun gia quyn ca n s tng ln.
iu ny phn nh khi nim chi ph vn bin. Mc tng u tin l ti im 39 t ng,
ti chi ph vn bin ln ti 10.77% do kt qu ca vic thay th thu nhp li bng
cc c phiu thng mi. Mc tng th hai ti im 50 t ng, ti chi ph vn bin
ln ti 11,23% do kt qu ca vic s dng nhiu n t hn. Thay i c th tm tt
99

nh sau:
Lng ti tr Chi ph vn bin
0 39 t ng 10,41%
39 50 t ng 10,77%
Trn 50 t ng 11,23%
Trong hnh 5.6 trn chng ta cho thy thu nhp t u t A n H. Trong hnh
5.7 di y chng ta s th hin li hnh 5.6 nhng gn vi khi nim chi ph vn bin.
Hy ch n s tng ln ca chi ph vn trong mi quan h vi s gim i ca thu nhp.


























Trong hnh 5.6 trn, cng ty Vit An s nh gi v la chn cc d n t A n
E vi tng nhu cu vn l 50 t ng. Tuy nhin, trong hnh 5.7 cho thy ch c cc d n
t A n D l c la chn do c thu nhp vt chi ph vn v nhu cu vn u t l 39
t ng.
10 15 19 39 50 70 85
95
S vn (t ng)

K
mc
Chi ph
vn bin
A B C D E F G
H
16,0


14,0


12,0


10,0

8,0


6,0


4,0


2,0

%
11,23%
10,77%
100

Chng 6: QUYT NH U T DI HN CA DOANH NGHIP

Khi mt doanh nghip tin hnh mt hot ng u t, n s phi gnh chu mt
lung tin ra (chi ra mt khon tin) vi k vng thu c nhng li ch nht nh ko di
mt s nm trong tng lai. Cc hot ng u t ny c th c thc hin di dng
u t vo cc my mc, thit b, nh xng hay u t cho mt sn phm mi, mt h
thng phn phi mi hay cng c th l mt chng trnh mi cho hot ng nghin cu
v pht trin. C th ni, s thnh cng, kh nng sinh li trong tng lai ca cng ty ph
thuc phn ln vo cc quyt nh u t di hn hin hnh ca mnh.
Mt d n u t nn c nh gi kha cnh liu n c mang li thu nhp bng
hoc ln hn mc i hi ca cc nh u t hay khng. n gin ho cho qu trnh
xem xt chng ny, chng ta gi thit rng thu nhp i hi l bit trc v nh nhau
i vi tt c cc d n u t. Gi thit ny hm rng, vic la chn bt k d n u
t no cng s khng lm thay i nhn thc ca cc nh ti tr v hot ng, ri ro kinh
doanh v cc din ca cng ty. Tt nhin, trong thc t, cc d n u t khc nhau
thng c mc ri ro kinh doanh khc nhau v do vic la chn mt d n t s
tc ng n cc din ri ro kinh doanh ca cng ty. iu ny, n lt n s tc ng ti
mc li tc i hi ca cc nh u t. Nhng vn ny c th c nghin cu k hn
trong cc ti liu c tnh chuyn su. Mc tiu chnh ca chng ny l gii thiu nhng
vn c bn nht v lp d n u t nn chng ta c th gi thit ri ro l khng i.
6.1 Cc loi d n u t
Trong thc t, c th c nhiu dng d n u t khc nhau nhng c th nhm
thnh 5 dng chnh sau:
- Cc d n u t cho sn phm mi hoc m rng cc sn phm hin hnh.
- Cc d n u t thay th my mc thit b hoc nh xng
- Cc d n u t cho hot ng nghin cu v pht trin
- Cc d n kho st, thm d
- Cc d n khc ( chng hn nh d n phc v cho cc yu cu lin quan n
h thng an ton, kim sot nhim).
Cc d n u t cho sn phm mi thng ny sinh t b phn marketing. Trong
khi , cc d n u t nhm thay th my mc thit b bng cc dng mi tinh xo hn
thng ny sinh t cc b phn sn xut ca cng ty. Tt c cc d n ny u i hi
phi c qu trnh xem xt cn thn m bo ph hp vi chin lc ca cng ty, trnh
c cc chi ph phn tch khng cn thit. (Chng hn, mt cng ty n ung c danh
ting s khng mun xem xt n vic bn thuc l trong cc ca hng ca mnh).
Hu ht cc cng ty u sng lc cc d n u t ca mnh nhiu mc qun l
khc nhau. i vi mt d n ny sinh t b phn sn xut, vic phn cp sng lc c th
l (1) t trng b phn, (2) ti cc nh qun l khu vc sn xut, (3) ti ph gim c
kinh doanh, (4) ti cc nh qun l ca b phn ti chnh, (5) ti gim c v (6) ti hi
ng qun tr. Cc d n cn c ph chun mc cao nh th no thng tu thuc
vo quy m gi tr ca n. Mt khc, quy trnh kim sot v sng lc cc d n cc cng
ty khc nhau cng thng khng ging nhau nn s kh c th a ra mt quy trnh
chung cho tt c cc cng ty. Mi cng ty, tu theo tnh hnh c th ca mnh c th
a ra quy trnh thch ng cho mnh. Tuy vy, cc cng ty, khi xem xt vic ra cc quyt
nh u t di hn u phi tun th mt s nhng vn mang tnh nguyn tc s c
101

cp trong nhng phn tip theo ca chng ny.
6.2 D tnh lung tin hot ng tng thm sau thu ca d n
6.2.1 Nguyn tc xc nh lung tin
Mt trong nhng yu cu quan trng ca vic lp ngn sch vn (d ton ngn
sch) l phi c lng c lung tin trong tng lai ca d n. Kt qu cui cng
chng ta c th nhn c t cc phn tch chnh l mc chnh xc ca lung tin d
tnh. Bi v lung tin, ch khng phi thu nhp k ton, l trung tm ca tt c cc quyt
nh ca cng ty, chng ta s din t (th hin) bt c li ch k vng no t d n di
dng lung tin thay cho lung thu nhp. Cng ty u t tin hm nay vi hy vng nhn
c lng tin ln hn trong tng lai. Ch c tin l c th c ti u t tr li cng
ty hoc tr cho cc c ng di dng li tc c phn. Trong vic s dng lung tin
phn tch, cc chng trnh my tnh l rt hu dng v chng c th cho php thay i
cc gi thit mt cch nhanh chng v tin dng.
Lung tin cn c xc nh da trn nguyn tc sau thu. Lng tin u t
ban u cng nh t l chit khu tng ng cng s c din t di dng sau thu.
Do vy, tt c cc dng tin d bo cn c th hin di dng thng nht l sau thu.
Hn na, cc thng tin phi c th hin di dng tng thm. Bi vy, chng ta
s ch phn tch nhng khc bit gia cc lung tin ca cng ty khi c v khng c d
n. Chng hn, nu mt cng ty cn nhc mt sn phm mi c th cnh tranh vi sn
phm hin hnh, s l khng ph hp khi din t lung tin di dng tng doanh thu d
tnh ca sn phm mi. Trong trng hp ny, chng ta nht nh phi tnh ti s suy
gim c th ca sn phm hin hnh v phi ly d bo lung tin trn c s doanh s
tng thm. Khi tip tc phn tch cc nh hng dn ti vic suy gim th phn, chng ta
s phi a vo phn tch iu g s xy ra nu khng a ra sn phm mi. Tc l, nu
lung tin s suy gim ngay c khi chng ta khng u t, chng ta phi a nhn t ny
vo phn tch. Vn c bn l phi phn tch tnh hung khi c v khng c d n u
t mi v tt c cc chi ph v li ch c lin quan u phi c tnh ti. Mt khc, ch
tnh ti cc lung tin tng thm.
Vi quan nim nh trn, cc chi ph chm (sunk costs) s khng c a vo
phn tch. Chng ta s ch quan tm ti cc chi ph v li ch tng thm. Cc chi ph cha
c b p trong qu kh l khng c lin quan v s khng c a vo qu trnh ra
quyt nh. Mt khc, chng ta cng phi lu ti nhng chi ph nht nh c lin quan
khng nht thit cha ng trong s tin u t thc t. Nu chng ta d nh b tr mt
khng gian trong nh my cho mt d n v khng gian ny c th c dng cho vic g
, chi ph c hi ca n nht nh phi a vo trong nh gi d n. Nu mt to nh
khng s dng hin nay cn thit cho mt d n, c th bn c 300 triu ng (sau
thu) s tin ny phi c coi nh s tin u t khi thit lp d n. Nh vy, tnh
c lung tin chng ta cn cn nhc ti bt k khon chi ph c hi no.
Khi mt u t vn cha ng mt b phn ti sn lu ng, b phn ny (thun)
phi c coi nh mt phn ca vn u t ch khng nn coi l mt b phn ring bit
gn vi cc quyt nh v vn lu ng. Chng hn, vi vic chp nhn mt d n mi,
i khi n thng dn ti mt khon tin mt, khon phi thu hay hng tn kho b sung.
Cc khon u t vo vn lu ng ny cn c coi l lung tin ra ti thi im pht
sinh. Vo cui i ca d n, cc khon u t vo vn lu ng c tnh tr li di
dng lung tin vo b sung.
102

Trong vic d bo lung tin, lm pht d tnh cng cn phi c tnh ti. Thng
thng c mt khuynh hng gi thit rng mc gi s gi nguyn khng i trong sut
i ca d n. Nu mc li tc i hi i vi mt d n c gn vi mt mc gia tng
ca lm pht (thng c trong thc t) th lung tin d bo cng phi phn nh mc lm
pht. Lung tin nh vy c phn nh theo mt s cch. Nu lung tin vo ny sinh
hon ton t doanh s bn cc sn phm, gi k vng trong tng lai s tc ng ti
lung vo ny. i vi lung tin ra, lm pht nh hng n c tin lng k vng v
chi ph nguyn liu trong tng lai.
Mt khc, khi phn tch lung tin ca d n u t phi cn nhc ti tc ng ca
mt s nhn t sau:
Phng php khu hao
Nh chng ta bit, khu hao l vic phn b mt cch c h thng gi tr ca
mt ti sn c nh vo chi ph kinh doanh ca mt cng ty trong mt khong thi gian
nht nh. Bi v khu hao c coi nh mt khon chi ph v lm gim thu nhp chu
thu ca cng ty nn nu cc nhn t khc khng i, chi ph khu hao cng ln cng lm
gim s thu cng ty phi np. Mc d khu hao, t thn n l mt khon chi khng phi
tin mt, n c nh hng n lung tin ca cng ty theo cch tc ng trc tip n
lung tin ra lin quan n thu phi tr.
C nhiu phng php khc nhau c th c s dng tnh khu hao cc TSC
nh phng php ng thng v cc phng php khu hao nhanh. Hu ht cc cng ty
c li nhun thch s dng phng php khu hao nhanh cho mc ch tnh thu bi n
cho php gim c tin thu.
Gi bn hay gi tr thu hi ca ti sn khu hao
Nhn chung, nu mt ti sn khu hao c s dng trong kinh doanh c bn
vi gi ln hn gi tr cn li theo s sch ca n, khon tin nhn c vt gi tr s
sch ny s b nh thu theo mc thu thu nhp thng thng ca cng ty. iu ny lm
o ngc bt k li ch thu dng no c c t khu hao qu nhiu trong cc nm
trc y tc l gim gi tr s sch di mc gi th trng. Nu ti sn c bn vi
gi ln hn c s khu hao ca n, phn tin vt qu c s khu hao s b nh thu
theo mc li trn vn (c th bng hoc cao hn thu thu nhp thng thng ca cng ty).
Nu ti sn bn thp hn gi tr s sch, mt khon l ny sinh bng chnh lch
gia gi bn v gi tr s sch. Nhn chung, khon l ny c khu tr khi thu nhp
thng thng ca cng ty. Trong thc t, mt khon thu nhp chu thu bng s l ny s
c min tr thu. Kt qu thun l mt khon tit kim do min thu bng vi mc
thu thng thng ca cng ty nhn vi s l trn gi bn ca ti sn khu hao. Nh vy,
khon l trn giy t to ra mt khon tit kim tin mt.

6.2.2 Xc nh lung tin tng thm
xc nh lung tin lin quan n mt d n, da trn c s thi gian, c th
chia lung tin ca d n thnh 3 nhm sau:
- Lung tin ra ban u: phn nh tin u t thun ban u
- Lung tin thun tng ln trong k: phn nh lung tin thun ny sinh sau khi
u t tin ban u nhng khng bao gm lung tin k cui cng.
- Lung tin thun tng ln cui k: phn nh lung tin thun tng ln k cui
cng (lung tin ca k ny l lung ring c lu c bit v mt tp hp
103

nht nh lung tin thng ny sinh khi kt thc d n).
Lung tin ra ban u
Nhn chung, lung tin ra ban u i vi 1 d n thng bao gm mt s yu t
chnh sau:
(a) Gi tr ca cc ti sn mi
(b) + Cc chi ph c t bn (vn) ho (nh chi ph lp t, vn chuyn)
(c) +(-) Mc tng (gim) ca vn lu ng thun
(d) - S tin thun thu c t bn cc ti sn c nu l dng u t thay th
(e) + (-) Thu (tit kim thu) t vic bn ti sn c nu l dng u t thay
th
(f) = Lung tin ra ban u.
Nh thy, (chi ph) gi tr ca ti sn l i tng ca s iu chnh phn nh
tng lung tin gn vi vic mua n. Lung tin ny bao gm chi ph lp t, thay i
trong vn lu ng thun, doanh thu t vic sp t i vi bt k ti sn no b thay th
v nhng iu chnh v thu.
Lung tin thun tng thm trong k
Sau khi to ra lung tin ra ban u, tc l cc yu t cn thit thc thi d n,
cng ty hy vng thu li t lung tin trong tng lai c to ra t d n. Nhn chung,
lung tin tng lai ny c xc nh bng cc bc sau:
(a) Doanh thu hot ng thun tng ln (gim i) tr (cng) bt k khon
chi ph hot ng thun no tng ln (gim i), khng k khu hao.
(b) - (+) khon tng ln (gim i thun) ca khu hao
(c) = Thay i thun ca thu nhp trc thu
(d) - (+) Tng (gim) thun v thu
(e) = Thay i thun ca thu nhp sau thu
(f) + (-) Tng (gim) thun ca khu hao
(g) = Lung tin thun tng ln trong k
Lu rng, trc tin chng ta tr bt k khon tng (cng thm bt k khon
gim) no ca khon khu hao tng thm lin quan n chp nhn d n (bc b) xc
nh mc thay i thun ca thu nhp trc thu. Nhng sau , bc (f) li cng tr
li bt k mc tng (tr i bt k mc gim) no ca khu hao xc nh lung tin
thun tng thm trong k. S d phi lm nh vy l v khon khu hao l mt khon chi
khng phi tin mt i vi thu nhp hot ng nn lm gim thu nhp chu thu ca
cng ty. V vy chng ta cn cn nhc ti n khi xc nh nh hng tng thm khi chp
nhn d n n thu ca cng ty. Tuy nhin, cui cng chng ta cn cng tr li bt k
khon tng (tr i bt k khon gim) no ca khu hao vo ch tiu thay i thun ca
thu nhp sau thu khng lm sai lch i nh hng ca d n n lung tin.
Ch , nu trong k c nhng thay i v vn lu ng th cn phi iu chnh tnh
ton trn bng cch thm vo ngay sau bc (f) khon mc + (-) mc gim (tng) thun
v vn lu ng, trc khi xc nh lung tin thun tng thm trong k.
Lung tin thun tng ln cui k
Cui cng chng ta cn xc nh c lung tin ca d n tng thm vo thi
im cui k. S dng cch thc tng t nh tnh lung tin gia k vi lu ti mt s
lung tin thng pht sinh khi kt thc d n. Nhng lung tin thng l (1) Gi tr
thu hi t vic bn hoc thanh l cc ti sn, (2) Thu (tit kim thu) lin quan n vic
104

bn hoc thanh l ti sn v (3) Bt k khon thay i no v vn lu ng lin quan n
kt thc d n ni chung, bt k khon u t vn lu ng ban u no by gi quay
tr li nh mt lung tin vo b sung. Cc bc tnh c th nh sau:
(a) Doanh thu hot ng thun tng ln (gim i) tr (cng) bt k khon
chi ph hot ng thun no tng ln (gim i), khng k khu hao.
(b) - (+) khon tng ln (gim i thun) ca khu hao
(c) = Thay i thun ca thu nhp trc thu
(d) - (+) Tng (gim) thun v thu
(e) = Thay i thun ca thu nhp sau thu
(f) + (-) Tng (gim) thun ca khu hao
(g) = Lung tin tng thm cho ti nm cui cng trc khi cn nhc ti
vic kt thc d n.
(h) + (-) Gi tr thu hi cui cng ca cc ti sn mi
(i) - (+) Thu (tit kim thu) do bn hoc thanh l ti sn mi
(j) + (-) Mc gim (tng) ca vn lu ng thun
(k) = Lung tin thun tng ln cui k.

6.2.3 Mt s v d
V d v m rng ti sn
phn nh cc thng tin cn thit cho vic ra quyt nh d ton ngn sch,
chng ta hy xt tnh hung sau.
Gi s cng ty Vit An ang cn nhc vic a vo s dng mt thit b mi.
c ti sn ny cng ty cn b ra s tin l 90.000.000 ng. Thit b ny c thi gian s
dng l 4 nm v d tnh p dng phng php khu hao nhanh vi t l khu hao mi
nm tng ng l 33,33%; 44,45%; 14,81% v 7,41%. Chi ph vn chuyn v lp t l
10.000.000 ng. Gi tr thu hi sau 4 nm d tnh l 16.500.000 ng. Vn lu ng
thun tng thm l khng cn thit. B phn marketing d kin rng vic s dng thit b
mi ny s to ra lung thu nhp hot ng thun tng thm trc khi cn nhc ti khu
hao v thu l nh sau:


Lung tin thun ()
Cui nm
1 2 3 4
35.167.000 36.250.000 55.725.000 32.258.000

Gi s rng mc thu thu nhp cng ty bin l 40%. Da trn cc phn tch trn
chng ta c th tnh c lung tin tng thm lin quan n d n nh sau.
Trc ht tnh lung tin ra ban u
Bc A: c tnh lung tin ra ban u
Gi tr ca ti sn mi : 90.000.000
+ Cc chi ph vn ho: 10.000.000
= Lung tin ra ban u: 100.000.000
Tip n tnh lung tin tng thm trong tng lai




105


Cui nm
1 2 3 4
Bc B: Tnh lung tin tng thm gia k t nm 1 n nm 3 (1000)
Thay i thun trong thu nhp 35.167 36.250 55.725
hot ng, khng k khu hao
- Tng thun v khu hao (33.330) (44.450) (14.810)
= Thay i thun ca TN trc thu 1.837 8.200 40.915
- (+) Tng (gim) thun ca thu (735) 3.280 16.366
= Thay i thun TN sau thu 1.102 (4.920) 24.549
+ Tng thun v khu hao 33.330 44.450 14.810
= Lung tin thun tng thm 34.432 39.530 39.359
t nm 1 n nm 3

32.258

(7.410)
24.848
(9.939)
14.909
7.410
Bc C: Tnh lung tin thun tng ln nm cui
= Lung tin tng thm nm cui trc khi kt thc d n 22.319
+ Gi tr thu hi cui cng ca ti sn mi 16.500
- Thu do bn hoc thanh l ti sn mi (6.600)
Lung tin thun tng ln cui k 32.219
Nh vy, lung tin thun tng ln t d n l:

Lung tin
thun (1000 )
Cui nm
0 1 2 3 4
(100.000) 34.432 39.530 39.359 32.219

Nh vy, vi lung tin ra ban u 100.000.000 , cng ty hy vng to ra lung
tin thun 4 nm nh ch ra trn bng. Cc s liu ny phn nh cc thng tin v lung
tin c lin quan chng ta cn c nh gi mc hp dn ca d n.
V d v thay th ti sn
Sau y s xem xt mt v d phc tp hn. Gi thit chng ta ang cn nhc vic
mua mt thit b mi thay th mt thit b c. thc hin iu ny, chng ta cn
nhn c cc thng tin v lung tin nh gi mc hp dn ca d n.
Gi mua ca thit b mi l 18.500.000 . Chi ph lp t l 1.500.000 . Thit b
c c th s dng tip tc trong 4 nm v hin ti c th bn c vi gi l 2.000.000 .
Thit b c s khng c gi tr thu hi nu s dng n ht thi hn ca n. Thu do bn
ti sn c bng 0. Nh vy, lung tin ra ban u ca d n u t s l:
Gi tr ca ti sn mi 18.500.000
+ Chi ph c vn ho 1.500.000
- Tin thun t bn ti sn (2.000.000)
+ Thu (tit kim thu) do bn ti sn c 0
= Lung tin ra ban u 18.000.000
Thit b mi cho php gim lao ng v chi ph bo dng v to ra cc khon tit
kim khc vi tng s tin l 7.100.000 trc thu mi nm cho 4 nm tip theo, sau
n s khng to ra bt k khon tit kim hay gi tr thu hi no. Khon tit kim ny th
hin khon thu nhp hot ng thun cho cng ty nu thay th thit b c bng thit b
mi. Lu rng chng ta ch quan tm ti chnh lch v lung tin ny sinh t vic tip
tc s dng thit b c so vi thay th n bng thit b mi.
Gi s rng thit b mi c khu hao trong 4 nm theo t l nh v d trn v
106

thit b c c gi tr c s cho khu hao l 9.000.000 , khu hao 4 nm theo cng t l
vi thit b mi v thi gian khu hao cn li l 2 nm.
V chng ta ch quan tm ti nh hng tng ln ca d n nn phi tr phn khu
hao ca ti sn c khi khu hao ca ti sn mi xc nh mc khu hao tng thm gn
vi d n. Vi cc thng tin trn c th tnh c ch tiu ny nh sau:
n v: 1000
Nm
1 2 3 4
(a) Gi tr khu hao ca ti sn mi
(b) x T l khu hao
(c) = khu hao hng k ca TS mi
(d) Gi tr khu hao ca ti sn c
(e) x T l khu hao
(f) = khu hao k cn li ca TS c
(g) Tng thun ca mc khu hao
20.000
0,3333
6.666
9.000
0,1481
1.333
5.333
20.000
0,4445
8.890
9.000
0,0741
667
8.223
20.000
0,1481
2.962
9.000
0
0
2.962
20.000
0,0741
1.482
9.000
0
0
1.482

By gi chng ta s tnh lung tin tng ln trong tng lai nh sau:
Cui nm
1 2 3 4
Lung tin thun tng ln trong k (nm 1 n nm 3)
Thay i thun trong thu nhp hot ng,
khng k khu hao 7.100 7.100 7.100
- Tng thun v khu hao (5.333) (8.223) (2.962)
= Thay i thun ca thu nhp trc thu 1.767 (1.123) 4.138
- (+) Tng (gim) thun v thu (40%) (707) (449) (1.655)
= Thay i thun thu nhp sau thu 1.060 (674) 2.483
+ Tng thun v khu hao 5.333 8.223 2.962
= Lung tin thun tng ln nm 1 n 3 6.393 7.549 5.445


7.100
(1.482)
5.618
2.247
3.371
1.482
Lung tin thun tng ln cui k
= Lung tin tng ln nm cui cng trc khi cn nhc kt thc d n 4.853
+ Gi tr thu hi cui cng ca ti sn mi 0
- Thu (tit kim thu) do bn hoc thanh l ti sn mi 0
= Lung tin thun tng ln cui k 4.853

Lung tin thun tng ln d tnh t d n thay th s l:
Cui nm
0 1 2 3 4
Lung tin thun (1000 ) (18.000) 6.393 7.549 5.445
4.853
Nh vy, vi lung tin ra ban u 18.000.000 , chng ta c th thay th mt thit
b c bng mt thit b mi vi lung tin thun d tnh nh bng trn trong vng 4
nm. Tng t nh v d trc, cc thng tin v lung tin c lin quan phc v cho vic
lp d ton ngn sch c th hin di dng tng thm sau thu.

6.3 Cc phng php nh gi v la chn d n u t
107

Mt khi chng ta xc nh c cc thng tin v lung tin c lin quan cn
thit cho vic ra quyt nh v lp d ton ngn sch, chng ta cn phi nh gi mc
hp dn ca cc d n u t khc nhau ang xem xt. Quyt nh u t s l chp nhn
hoc t chi d n. Trong phn ny, chng ta s xem xt cc phng php nh gi v la
chn d n cng nh nhng kh khn tim n trong vic p dng cc phng php ny.
cho n gin, chng ta gi thit trong sut phn ny rng lung tin d tnh
thc hin vo cui cc nm. Mt khc, chng ta gi thit rng vic chp nhn bt k mt
d n u t no s khng lm thay i ri ro kinh doanh tng th ca cng ty. Gi thit
ny cho php chng ta s dng mt t l thu hi i hi n trong vic nh gi xem liu
c chp nhn d n khng vi cc k thut chit khu lung tin khc nhau. Gi thit ny
c th c r b vi cc nghin cu su sc hn trong cc ti liu khc.

6.3.1 Phng php k thu hi vn (PBP)
K thu hi ca mt d n u t cho chng ta bit s nm i hi b p s tin
u t ban u trn c s lung tin d tnh ca d n. Gi s chng ta cn xc nh k
thu hi vn cho vic mua thit b mi trong v d th nht mc trn. Trong v d ny, s
tin u t ban u l 100.000.000 v lung tin thun d kin to ra trong 4 nm tip
theo ln lt l 34.432.000 ; 39.530.000 ; 39.359.000 ; 32.219.000 . Vi cc s liu
ny, ta lp bng tnh sau:
Nm Lung tin (1000 ) Lung tin tch lu (1000 )
0
1
2
3
4
(100.000)
34.432
39.530
39.359
32.219

34.432
73.962
113.321
145.540
Cc bc tnh PBP bao gm:
Bc 1. Tp hp lung tin pht sinh sau khon chi ban u vo mc lung tin
tch lu
Bc 2. Nhn vo ct lung tin tch lu v ch ti nm cui cng tng s
tin tch lu cha vt s tin chi ra ban u (nm th 2 trong v d trn)
Bc 3. Tnh phn ca lung tin ca nm tip theo cn thit thu hi lung
tin chi ra ban u nh sau: Ly s tin chi ra ban u tr i tng s tin tch lu bc 2
sau chia s tin ny cho lung tin ca nm tip theo (trong v d trn l (100.000.000
73.962.000)/39.359.000 = 0,66 )
Bc 4. xc nh s nm thu hi vn, ly kt qu xc nh c bc 2 cng
vi kt qu bc 3 (trong v d trn l 2 + 0,66 = 2,66 nm).
Nu kt qu tnh ton k thu hi vn nh hn k thu hi vn ti a c th chp
nhn th d n c chp nhn. Nu khng, n s b t chi. Trong v d ca chng ta,
nu k thu hi vn i hi l 3 nm, d n s c chp nhn.
Lu . Mt hn ch quan trng ca phng php k thu hi vn l n khng quan
tm ti lung tin ny sinh sau khi ht hn ca k thu tin, do n khng th c coi l
mt thc o kh nng sinh li. Hai d n c chi ph 10.000.000 s c cng k thu hi
vn nu c hai c lung tin vo thun hng nm l 5.000.000 trong 2 nm u. Nhng
1 d n c th k vng khng to thm lung tin no trong cc nm tip theo, trong khi
d n kia c th k vng to ra lung tin 5.000.000 mi nm cho 3 nm tip theo.
108

Do vy, phng php k thu hi vn c th gy nhm ln khi la chn d n.
Mt khc, phng php ny b qua khi nim ca tin theo thi gian. N n
gin cng cc lung tin m khng cn quan tm n thi im pht sinh ca cc lung
tin ny. Hn na, k thu hi vn ti a c th chp nhn, ng vai tr nh l tiu chun
gii hn, l mt chn la thun tu ch quan.
Mc d l mt cch nh gi ti v kh nng sinh li, phng php k thu hi vn
vn a ra mt ch dn s lc v tnh lng ca mt d n. Nhiu nh qun l cng s
dng n nh l mt php o th v ri ro ca d n. Tuy nhin, chng ta c nhng cch
o khc tt hn nhiu v ri ro ca d n. Bi vy, phng php ny ch nn coi nh mt
xem xt b sung cho cc phng php khc.
Do c nhng hn ch nh ch ra trn, phng php k thu hi vn thng t
c p dng trong thc t. Thay vo , cc phng php dng tin chit khu cung cp
nhng c s khch quan hn cho vic nh gi v la chn cc d n u t. Cc phng
php ny tnh ti c ln v thi gian ca dng tin k vng trong mi k ca d n.
Chng hn, cc c ng t mt gi tr cao hn vo mt d n u t ha hen lung tin
tr li trong 5 nm tip theo hn l mt d n ha hn lung tin tng t t nm 6 n
nm 10. Bi vy, tnh thi gian ca lung tin k vng l cc k quan trng trong cc
quyt nh u t.
Cc phng php lung tin chit khu gip chng ta c th gii quyt c nhng
khc bit v th gian ca lung tin i vi cc d n khc nhau thng qua qu trnh
chit khu. Hn na, thng qua vic la chn ca chng ta v t l chit khu (t l ro
cn), chng ta cng cp ti ri ro ca d n. C 3 phng php lung tin chit
khu chnh l: t l thu hi ni b (IRR), gi tr hin ti thun (NPV) v ch s sinh li
(PI). Chng ta s ln lt xem xt cc phng php ny trong cc phn tip theo.

6.3.2 Phng php t l thu hi ni b (IRR)
T l thu hi ni b i vi mt d n u t l t l chit khu lm cn bng gi
tr hin ti ca lung tin thun k vng (CF) vi lung tin ra ban u (ICO). Nu lung
tin ra ban u, hay chi ph b ra ti thi im 0 n s c th hin nh sau:





Nh vy, IRR l li sut dng chit khu lung tin thun tng lai (CF
1
n CF
n
) cho
bng vi gi tr hin ti ca lung tin ra ban u (ICO) ti thi im 0. Nh vy, vi v
d v m rng ti sn ca cng ty Vit An trn chng ta s c:





gii phng trnh tm ra t l thu hi ni b, IRR, i khi phi p dng phng
php th v sai vi vic s dng bng gi tr hin ti. Rt may mn l c cc chng
trnh my tnh v cc my tnh c nhn c sn chng trnh cho php gii bi ton trn
CF
1
CF
2
CF
n
ICO = + + +
(1 + IRR)
1
(1 + IRR)
2
(1 + IRR)
n

34.432.000 39.530.000 39.359.000 32.219.000

100.000.000 = + + +
(1 + IRR)
1
(1 + IRR)
2
(1 + IRR)
3

(1 + IRR)
4

109

tm ra IRR. Tuy nhin, vn c nhng lc chng ta phi s dng phng php th v sai
gii bi ton ny. minh ho, chng ta hy quay tr li v d nu trn. Chng ta cn xc
nh t l chit khu lm cho gi tr hin ti ca lung tin thun trong tng lai bngf vi
lung tin ra ban u. Gi s chng ta bt u vi mt t l chit khu l 15% v tnh gi
tr hin ti ca lung tin. S dng bng tha s gi tr hin ti chng ta c bng tnh sau:
n v: 1000
Nm Lung tin thun PVIF ti mc 15% Gi tr hin ti
1 34.432 x 0,870 = 29.955,84
2 39.530 x 0,756 = 29.884,68
3 39.359 x 0,658 = 25.898,22
4 32.219 x 0,572 = 18.429,27
Tng 104.168,01

Vi mc chit khu 15% to ra gi tr hin ti ca d n ln hn lung tin ra ban
u (100.000.000). Do vy, chng ta cn th li vi mc chit khu cao hn nhm lm
gim hn na lung tin tng lai cho gi tr hin ti ca n gim xung cn
100.000.000. Vi t l chit khu 20% chng ta c:
Nm Lung tin thun PVIF ti mc 20% Gi tr hin ti
1 34.432 x 0,833 = 28.681,86
2 39.530 x 0,694 = 27.433,82
3 39.359 x 0,579 = 22.788,86
4 32.219 x 0,482 = 15.529,56
Tng 94.434,10

Ln ny, t l chit khu la chn l qu ln. Kt qu l gi tr hin ti nh hn
100.000.000. T l chit khu cn thit chit khu lung tin thnh 100.000.000, do
vy phi nm u gia 15% v 20%.
c lng t l thc t, chng ta c th s dng cng thc sau:





Trong : X l h s iu chnh
I
1
l t l chit khu trong php th 1
I
2
l t l chit khu trong php th 2 (I
2
> I
1
)
P
1
l gi tr hin ti ca lung tin ng vi I
1

P
0
l gi tr u t ban u
P
2
l gi tr hin ti ca lung tin ng vi I
2

Sau khi tnh c X, t l thu hi ni b IRR s c tnh nh sau:
IRR = I
1
+ X
Trong v d trn ta s c:



X P
1
P
0
=
I
2
I
1
P
1
P
2
X 104.168.010 100.000.000
=
0,20 0,15 104.168.010 94.434.100
110

X = 0,0214. T IRR = 0,15 + 0,0214 = 0,1714 hay 17,14%.
Khi s dng my tnh xc nh IRR ta s c kt qu l 17,04%. Nh vy, kt
qu tnh gn ng l rt gn vi kt qu ny v c th chp nhn c.
Nu lung tin l mt dy ng nht, v lung ra ban u pht sinh ti thi im 0
th s khng cn s dng php th sai m n gin ch cn chia lung tin ra ban u cho
s tin nhn nh k v tm tha s chit khu gn nht trong bng tha s gi tr hin ti
(PVIFA). Tc l:
ICO = (PVIFA
IRR,n
) x (lung tin nh k) (6.2)
T : (PVIFA
IRR,n
) = ICO/(lung tin nh k)
Gi s trong v d trn chng ta sa li thnh: lung tin ra ban u l
100.000.000, lung tin nhn c nh k 4 nm tip theo l 36.000.000. Chia
100.000.000 cho 36.000.000 c kt qu l 2,778. Tha s chit khu gn nht cho k 4
nm trong bng tnh sn l 2,798 v t l chit khu tng ng vi n l 16%. Bi v
2,778 nh hn 2,798 chng ta bit rng t l thc nm gia 16 v 17%, chng ta s p
dng cch tnh gn ng nu cn kt qu chnh xc hn. Nh chng ta thy, khi lung
tin l dy khng ng nht, vic tnh ton l phc tp hn. Trong trng hp chng ta
phi s dng php th v sai tnh ton.
Tiu chun chp nhn. Tiu chun chp nhn c p dng chung trong phng
php t l thu hi ni b l so snh kt qu tnh c vi t l thu hi i hi, c gi l
t l chn (cutoff, or hurdle rate). By gi chng ta gi thit rng t l thu hi i hi
bit. Nu t l thu hi ni b vt t l yu cu, d n s c chp nhn, nu khng n
s b t chi. Nu t l thu hi i hi l 12% trong v d trn ca chng ta v phng
php t l thu hi c p dng, d n u t s c chp nhn. Nu t l thu hi i hi
l li tc nh u t k vng cng ty c th thu c t d n, vic chp nhn mt d n
vi t l thu hi ni b vt t l i hi s dn ti lm tng gi tr th trng ca c
phiu. iu ny l do cng ty chp nhn mt d n c li tc ln hn li tc i hi
duy tr gi tr th trng hin hnh ca mi c phiu.

6.3.3 Gi tr hin ti thun
Ging nh phng php t l thu hi ni b, phng php gi tr hin ti thun l
mt cch tip cn theo lung tin chit khu trong lp d ton ngn sch. Gi tr hin ti
thun (NPV) ca mt d n u t l gi tr hin ti ca lung tin thun ca d n tr i
lung tin ra ban u ca d n. NPV c tnh theo cng thc sau:





Trong k l t l li tc i hi, cc k hiu khc gi nguyn nh trn.
Tiu chun chp nhn. Nu gi tr hin ti thun ca mt d n u t bng 0 hoc
ln hn, d n s c chp nhn, nu khng n s b t chi. Mt cch khc din t
tiu chun chp nhn l: d n s c chp nhn nu gi tr hin ti ca lung tin vo
vt gi tr hin ti ca lung tin ra. L do ng sau ca tiu chun chp nhn cng
tng t nh i vi phng php t l thu hi ni b. Nu li tc i hi l thu nhp cc
nh u t k vng cng ty thu c t d n u t v cng ty chp nhn mt d n vi
CF
1
CF
2
CF
n

NPV = + + + - ICO
(1 + k)
1
(1 + k)
2
(1 + k)
n
111

gi tr hin ti thun ln hn 0, gi tr th trng ca c phiu s tng. Trong thc t, nu
li tc i hi, hay t l chit khu, c chn chnh xc, tng gi tr th trng ca cc
c phiu ca cng ty s thay i mt lng bng vi gi tr hin ti thun ca d n. Do
vy, chp nhn mt d n c gi tr hin ti thun bng 0 s lm cho gi tr th trng ca
c phiu ca cng ty khng i.
Nu chng ta gi thit li tc i hi l 12%, gi tr hin ti thun ca d n trong
v d ca cng ty Vit An ca chng ta trn s l:




NPV = 30.748.000 + 31.505.000 + 28.024.000 + 20.491.000 100.000.000
= 10.768.000
Trong trng hp ny cng vy, bi ton c th c gii bng my tnh, my cm
tay hay bng cch tham kho bng gi tr hin ti thch hp c tnh sn. Bi v gi tr
hin ti thun ca d n ny ln hn 0 , theo phng php gi tr hin ti thun, d n ny
c chp nhn.
ng NPV. Nhn chung, phng php gi tr hin ti thun v phng php t l
thu hi ni b dn ti cng mt kt qu chp nhn hay t chi d n. Hnh 7.1 di y
phn nh bng th hai phng php p dng cho v d ca chng ta trn. th gi
l ng NPV cho thy mi quan h gn tuyn tnh gia gi tr hin ti thun ca mt d
n v t l chit khu p dng. Khi t l chit khu bng 0, gi tr hin ti thun n gin
l tng lung tin vo tr i tng lung tin ra ca d n. Gi s mt d n thng thng
gi tr hin ti thun cao nht s ny sinh khi t l chit khu bng 0. Khi t l chit khu
tng ln, ng gi tr hin ti thun s i xung v pha phi. Ti im ng NPV
ct trc honh ca th, gi tr hin ti thun ca d n bng 0. V mt khi nim, t l
chit khu ti im ny th hin t l thu hi ni b t l chit khu ti gi tr hin ti
thun ca d n bng 0. i vi cc t l chit khu ln hn t l thu hi ni b gi tr
hin ti thun ca d n s l m.
















34.432.000 39.530.000 39.359.000 32.219.000
NPV = + + + - 100.000.000
(1 + 0,12)
1
(1 + 0,12)
2
(1 + 0,12)
3
(1 + 0,12)
4

G
i

t
r

h
i

n

t

i

t
h
u

n

(
1
0
0
0

)

50.000

40.000


30.000


20.000


10.000
5 10 15 20
T l chit khu (%)
IRR = 17%
Hnh 6.1 ng NPV ca cng ty Vit An
112


Nu t l li tc i hi thp hn t l thu hi ni b, chng ta s chp nhn d n
khi s dng bt k mt trong hai phng php ny. Gi s t l li tc i hi l 12%.
Nh hnh 6.1 cho thy, gi tr hin ti thun ca d n l trn 10.000.000 (trong tnh ton
trn ca chng ta l 10.768.000). Bi v gi tr hin ti thun ca d n l ln hn 0,
chng ta c th chp nhn d n theo phng php gi tr hin ti thun. Tng t, chng
ta s chp nhn d n khi s dng phng php t l thu hi ni b v t l thu hi ni b
vt t l li tc i hi (17% so vi 12%). Vi t l li tc i hi ln hn t l thu hi
ni b, chng ta s t chi d n theo c hai phng php. Nh vy, chng ta thy rng
phng php t l thu hi ni b v phng php gi tr hin ti thun cho kt qu ging
nhau v vic chp nhn hay t chi d n.
6.3.4 Phng php ch s sinh li (PI)
Ch s sinh li hay t s chi ph thu nhp ca mt d n l t s gia gi tr hin
ti ca lung tin thun trong tng lai vi lung tin ra ban u. N c th c din t
nh sau:



Thay vo v d ca cng ty Vit An trn chng ta s c:
PI = (30.748.000 + 31.505.000 + 28.024.000 + 20.491.000)/100.000.000
= 110.768.000/100.000.000 = 1,11
Tiu chun chp nhn.
Khi t s sinh li l 1 hoc ln hn, d n u t s c chp nhn. Vi bt k d
n no, phng php gi tr hin ti thun v phng php t l sinh li cng s cho cng
tn hiu v vic chp nhn hay t chi. Mt t l sinh li ln hn 1 hm rng gi tr hin
ti ca mt d n ln hn lung ra ban u ca n v iu ny li hm rng gi tr hin
ti thun l ln hn 0. Tuy nhin, phng php gi tr hin ti thun thng c a thch
hn phng php t l sinh li. L do l ch, gi tr hin ti cho chng ta bit vic c
nn chp nhn mt d n hay khng v th hin c mc ng gp kinh t bng s tuyt
i ca d n cho ca ci ca cc c ng, trong khi t l sinh li ch cho bit kh
nng sinh li tng i ca d n.
7.3.5 Nhng vn t ra trong vic nh gi v la chn d n
Cc d n ph thuc v loi tr nhau
Trong cc phn tch trn, chng ta ang xem xt mt d n ring l, (quy c)
thng thng v c lp. Cc phng php IRR, NPV v PI s a chng ta ti cng kt
lun v vic chp nhn hay t chi d n. Tuy nhin chng ta phi thy rng c mt s
dng khc nhau ca d n dt ra nhng kh khn tim n cho vic phn tch d ton ngn
sch.
Mt d n ph thuc l d n m vic chp nhn n tu thuc vo vic chp nhn
mt hoc nhiu d n khc, i hi phi c lu c bit. Chng hn, vic b sung
thm mt lng ln my mc c th i hi phi xy dng thm mt phn xng cha
ng chng. Bt k mt d n ph thuc no cng phi c coi l mt phn suy ngh
ca chng ta khi cn nhc d n gc, ph thuc.
Trong vic nh gi mt nhm cc d n u t, mt s trong c th l loi tr
ln nhau. Mt d n loi tr ln nhau l d n m vic chp nhn n s ngn cn vic
CF
1
CF
2
CF
n

PI = [ + + . + ] / ICO (6.5)
(1 + k)
1
(1 + k)
2
(1 + k)
n
113

chp nhn mt hoc nhiu d n thay th khc. Chng hn, nu cng ty ang cn nhc
vic u t vo mt trong hai h thng my tnh, vic chp nhn mt h thng ny s loi
tr vic chp nhn h thng kia. Hai d n loi tr ln nhau khng th cng c chp
nhn. Khi phi i mt vi cc d n loi tr ln nhau, vic ch bit mi d n l tt hay
xu cha . Chng ta cn phi xc nh c d n no tt nht.
Vn xp hng
Khi hai hay nhiu d n l loi tr ln nhau, do vy chng ta ch c th la chn
mt, vic xp hng d n trn c s cc phng php IRR, NPV v PI c th cho cc kt
qu tri ngc nhau. Nu cc d n c xp hng khc nhau da trn vic s dng cc
phng php ny, mu thun trong vic xp hng c th l do mt hoc kt hp ca
nhng khc bit ca 3 dng d n sau:
1. Quy m ca u t : Chi ph ca cc d n l khc nhau
2. Dng lung tin: Tnh thi gian ca lung tin khc nhau. Chng hn, lung
tin ca mt d n tng theo thi gian, trong khi lung tin ca mt d n khc
li gim.
3. Tui ca d n: Cc d n c thi gian hu ch khng ging nhau.
Cn c bit lu rng, mt hay nhiu khc bit trong cc d n ny to ra iu
kin cn nhng khng cho mu thun trong vic xp hng d n. Do vy, c th l, cc
d n loi tr ln nhau cng c th khc nhau v tt c cc phng din ny nhng vn
khng th hin bt k xung t no trong vic xp hng theo cc phng php IRR, NPV
v PI.
Khc bit v quy m.
C mt vn i khi ny sinh nu lung tin ra ban u l khc nhau i vi cc
d n u t loi tr nhau. Chng hn, mt cng ty c hai d n u t loi tr nhau k
vng to ra lung tin thun nh sau:

Cui nm
Lung tin thun (1000)
D n A D n B
0
1
2
- 100
0
400
- 100.000
0
156.250
T l thu hi ni b tng ng ca d n A v B l 100% v 25%. Nu t l thu
hi i hi l 10%, gi tr hin ti thun ca d n A l 231.000, trong khi t l sinh li
ca n l 3,31. i vi d n B gi tr hin ti thun l 29.132.000 vi t l sinh li
tng ng l 1,29. Tng hp li ta c kt qu:
IRR NPV ti 10% PI ti 10%
D n A
D n B
100%
25%
231.000
29.132.000
3,31
1,29
Cn c vo kt qu trn, vic xp hng d n s l:
Xp hng IRR NPV ti 10% PI ti 10%
D n A
D n B
A
B
B
A
A
B
Nh vy, d n A s c u tin nu chng ta dng phng php IRR hoc PI.
Tuy nhin, d n B s c u tin nu s dng phng php NPV. Nu chng ta ch c
th chn mt trong hai d n ny, r rng s ny sinh mu thun.
114

Bi v kt qu ca phng php IRR c din t di dng %, quy m ca d
n b b qua. Tng t nh vy, v phng php PI xem xt kh nng sinh li tng
i, quy m ca d n cng b b qua. B qua cn nhc ti nhn t ny, 100% thu nhp
trn 100.000 vn u t s lun c u thch hn 25% thu nhp trn 100.000.000 u
t. Tri li, kt qu ca phng php NPV c din t di dng s tin tuyt i tng
ln trong gi tr ca cng ty. Trn gic thu nhp bng s tin tuyt i, d n B r rng
l c u th bt chp thc t l IRR v PI thp hn so vi d n A. L do l ch quy m
ca u t ln hn dn ti gi tr hin ti thun ln hn.
Khc bit v dng lung tin
phn nh bn cht ca vn gy ra bi s khc bit v dng ca lung tin,
gi thit rng mt cng ty ang i mt vi hai d n u t loi tr nhau vi dng lung
tin nh sau:

Cui nm
Lung tin thun (1000)
D n C D n D
0
1
2
3
- 1.200
1.000
500
100
- 1.200
100
600
1.080
Lu rng, c hai d n C v D i hi lung tin ra ban u nh nhau v c cng
thi gian hu ch. Tuy nhin, dng lung tin ca chng l khc nhau. D n C c lung
tin gim theo thi gian, trong khi d n D c lung tin tng theo thi gian.
T l thu hi ni b i vi d n C v D l 23% v 17%. Vi bt c t l chit
khu no ln hn 10% NPV v PI ca d n C s ln hn d n D. Tri li, vi t l chit
khu nh hn 10%, NPV v PI ca d n D s ln hn d n C. Nu chng ta gi thit t
l li tc i hi (k) l 10%, mi d n s c cng NPV l 198.000 v PI l 1,17. S
dng cc kt qu ny chng ta s c bng xp hng d n nh sau:

Xp hng

IRR
k < 10% k > 10%
NPV PI NPV PI
D n xp th nht
D n xp th hai
C
D
D D
C C
C C
D D
Bn cht ca xung t trong vic xp hng c th c minh ho r rng bng
minh ho trn hnh 6.2 di y:














600

500

400

300

200

100
Hnh 6.2 Tp NPV i vi hai d n loi tr nhau C v D
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
T l chit khu (%)
D n C
D n D
G
i

t
r

h
i

n

t

i

t
h
u

n


115

Trong hnh 6.2, cc ng giao vi trc honh th hin IRR ca hai d n. Cc
im giao trn trc tung th hin tng lung tin vo cha chit khu tr i lung tin ra
ca hai d n. Chng ta thy rng, d n C xp hng cao hn d n D trn c s IRR cao
nht bt k t l chit khu hay t l gii hn. Tuy nhin, xp hng theo NPV hoc PI
trong trng hp ny li nhy cm vi t l chit khu la chn.
T l chit khu ti im giao ca hai tp NPV, 10%, th hin t l ti cc d n
c cng NPV. T l chit khu ny l quan trng bi v ti mc li tc i hi thp hn
mc ny xp hng theo NPV v PI ca chng ta s xung t vi kt lun a ra da trn
phng php IRR.
Trong v d ca chng ta, xung t trong xp hng gia cc phng php i vi
cc t l chit khu nh hn 10% khng th ny sinh bi quy m hay tui th ca d n.
Lu rng, lung tin ra ban u v thi gian hu ch ca d n l ging nhau i vi hai
d n C v D. Xung t quan st thy gia cc d n l bi s khc bit ca cc gi thit
ngm nh lin quan n li sut ti u t i vi lung tin trung gian c gii phng
t cc d n. Mi phng php chit khu lung tin u gi thit ngm nh rng ngn
qu c th c ti u t ti t l thu hi ni b gi nguyn trong sut thi gian tn ti
ca d n. Tuy nhin, phng php NPV v PI gi nh ngm rng ti u t vi li sut
bng vi li tc i hi c s dng vi t cch l t l chit khu.
i vi phng php IRR, do vy, t l ti u t ngm nh s khc nhau gia
cc d n tu thuc vo dng ca lung tin i vi mi d n c cn nhc. i vi
mt d n c IRR cao, mt li sut ti u t cao s c gi nh. i vi d n c IRR
thp, mt li sut ti u t thp s c rt ra. Ch nu hai d n c cng IRR l c li
sut ti u t nh nhau. Tuy nhin, i vi phng php NPV, li sut ti u t ngm
nh - c gi l li tc i hi l nh nhau i vi mi d n. V c bn, li sut ti
u t ny th hin mc li tc ti thiu i vi cc c hi c th ca cng ty. T l n
(duy nht) ny phn nh chnh xc hn li tc bin cng ty c th k vng kim c trn
bt k ngun ngn qu bin c th no ca n. Do vy, khi cc d n loi tr nhau xp
hng khc nhau bi s khc bit v lung tin, xp hng da trn NPV nn c s dng.
Theo cch ny chng ta c th xc nh c d n lm tng thm nhiu nht ca ci cho
cc c ng.
Khc bit v tui th ca d n
S khc bit cui cng gia cc d n c th dn ti xung t trong vic xp hng
d n lin quan n cc d n loi tr nhau c tui th khng ging nhau. Vn c bn
y l, iu g s xy ra khi kt thc d n c tui th ngn hn? Hu ht cng ty s
hoc (1) thay th u t bng mt d n tng t hay (2) ti u t vo mt hay mt s
d n khc. Trc ht chng ta s xt tnh hung trong d n s khng c thay th
khi kt thc thi gian hu ch ca n.
Gi s rng chng ta phi i mt vi vic la chn gia hai d n loi tr nhau E
v F vi cc dng lung tin sau:

Cui nm
Lung tin thun (1000)
D n E D n F
0
1
2
3
- 1000
0
0
3.375
- 1000
2.000
0
0
116

IRR i vi cc d n E v F l 50% v 100%. Nu li tc i hi l 10%, NPV
ca d n E l 1.356.000 v PI l 2,54. i vi d n F, NPV l 818.000 v PI l 1,82.
Tm tt kt qu ta c:
IRR NPV ti 10% PI ti 10%
D n E
D n F
50%
100%
1.536.000
818.000
2,54
1.82
Nh vy, xp hng da trn cc kt qu trn s l:
IRR NPV ti 10% PI ti 10%
D n xp th nht
D n xp th hai
F
E
E
F
E
F
Mt ln na chng ta li thy s xung t trong xp hng d n gia cc phng
php thay th. n y chng ta hy vng rng khuynh hng ca bn l phi la chn
da trn phng php NPV tc l phi chn d n cng thm s tuyt i tng thm ln
nht vo gi tr ca cng ty. Trong trng hp ny bn s chn d n E. Tuy nhin bn c
th bn khon v cc nhn t: (1) IRR ca d n F gp 2 ln d n E trong khi c cng chi
ph l 1000.000; (2) Bn phi i 3 nm nhn c lung tin dng t d n E trong
khi d n F to ra ton b lung tin ca n ngay nm u tin v (3) bn c th a
lung tin dng t d n F vo hot ng cho bn trong khi d n E khng to ra khon
no.
c th thy c phng php NPV dn ti vic xp hng tt nht ngay c khi
phi i mt vi cc d n loi tr nhau c tui th khc nhau, chng ta c th so snh
cc d n coi nh c ngy kt thc chung. lm vy, chng ta gi thit rng lung tin
ca d n c tui th ngn hn c ti u t cho ti ngy ht hn ca d n c tui th
di hn vi mc li tc i hi ca cng ty. Chng ta dng li sut ti u t ny, i li
li sut cao hn cht t, bi v y l li sut chng ta gi thit rng cng ty c th kim
c t d n tt nht tip theo khi ngn qu b sung c to ra.
Lung tin thun cui nm (1000)
NPV ti 10% 0 1 2 3
D n E
D n F
- 1.000
- 1.000
0
2.000
0
0
3.375
0
1.536
818
Nu lung tin
ca d n F c
ti u t vi Dn tch 2 nm
mc 10% th
- 1.000 0 0 2.420




818

Bi v d n E v F u i hi lung tin ra ban u nh nhau, chng ta c th so
snh hai d n ny da trn gi tr cui k. Nh vy, da trn c s ny, d n E, d n
c NPV cao hn, c u tin bi v gi tr cui k ca n l 3.375.000, cao hn so vi
2.420.000 gi tr cui k ca d n F. Mt khc, d d n c lung tin ra ban u nh
nhau hay khng, chng ta cng vn lun c th xp hng d n trn c s NPV da trn
gi tr cui k v lung tin ra ban u. Lu rng NPV ca d n F khng thay i khi
chng ta iu chnh t lung tin thc t sang lung tin c quy i. iu ny l bi
v chng ta s dng cng li tc i hi cho c khi tnh dn tch cng nh chit khu.
117

Nh vy, NPV da trn lung tin thc t i vi cc d n loi tr nhau vi tui th
khc nhau vn to ra xp hng d n chnh xc. Trong v d trn, d n E c u tin
hn d n F bi v n c NPV dng v cng thm 718.000 (1.536.000 818.000) vo
gi tr hin ti ca cng ty.
T l thu hi ni b phc tp
Mt vn tim n i vi phng php IRR m chng ta phi lu l c th xy
ra hin tng t l thu hi ni b phc hp. Mt iu kin cn nhng khng cho iu
ny xy ra l lung tin i du nhiu ln. Chng hn, dng -, +, +, - lin quan n hai
thay i v du t m sang dng v t dng sang m. Trong tt c cc v d nu
trn u m t dng lung tin thng thng, mt lung tin ra tip theo l mt hoc
nhiu lung tin vo. Ni cch khc, ch c mt ln i du (t m sang dng) m bo
cho mt IRR duy nht. Tuy nhin, mt s d n, chng ta c th gi l khng thng
thng, cha ng nhiu thay i v du. Chng hn, vo khi kt thc mt d n c th
c nhng i hi v khi phc li mi trng. iu ny thng xy ra i vi mt s
ngnh cng nghip c th, chng hn nh ngnh khai khong, t phi c ci to
tr li khi kt thc d n. Mt khc, vi nhng nh my ho cht thng phi c cc chi
ph tho d ln. D bt k l do g, nhng chi ph ny dn ti mt lung tin ra vo cui
k ca d n v do vy, dn ti s thay i du nhiu ln ca lung tin.
Liu nhng thay i du ny c gy ra IRR phc tp hay khng cn tu thuc vo
quy m ca lung tin. Bi v mi quan h ny l phc tp nn s phi nghin cu su
hn trong cc ti liu chuyn su ngoi gio trnh ny. Mc d hu ht cc d n ch c
mt s thay i du ca lung tin, nhng vn c nhng d n c nhiu s i du. i
vi cc d n ny, cc nh qun l ti chnh phi cnh gic vi kh nng v IRR phc tp.
Gii hn v vn
Kh khn tim n cui cng lin quan n vic p dng cc phng php thay th
nh gi v la chn cc d n l nhng hn ch v vn. Nhng hn ch v vn ny
sinh bt k lc no khi c mt trn v vn hoc nhng hn ch v lng vn c th u t
trong k nht nh, chng hn 1 nm. Nhng tr ngi c th ny sinh vi nhiu cng
ty, nht l nhng cng ty c chnh sch ti tr ni b tt c cc chi tiu v vn. Mt v
d khc v nhng gii hn v vn ny sinh khi mt b phn ca mt cng ty ln ch c
php thc hin cc chi tiu v vn trong mt gii hn ngn sch nht nh, vt mc
b phn s khng c quyn kim sot. Vi nhng tr ngi v gii hn vn, cng ty phi
c gng la chn tp hp cc d n u t s to ra mc tng ln nht cho gi tr ca cng
ty m khng vt qu gii hn trn ngn sch. Khi vn b gii hn trong nhiu k, mt s
phng php thay th phc tp hn c th c p dng gii quyt vn ny.
Nu vn b gii hn ch trong k hin hnh, vn ch cn l la chn nhng d
n cng thm mc tng ln nht vo mi ng vn u t m khng vt qu trn ngn
sch. Gi s cng ty phi i mt vi cc c hi u t sau:
D n Lung tin ra ban u IRR NPV PI
A
B
C
D
E
F
50.000.000
35.000.000
30.000.000
25.000.000
15.000.000
10.000.000
15%
19%
28%
26%
20%
37%
12.000.000
15.000.000
42.000.000
1.000.000
10.000.000
11.000.000
1,24
1,43
2,40
1,04
1,67
2,10
118

G
H
10.000.000
1.000.000
25%
18%
13.000.000
100.000
2,30
1,10
Nu trn ngn sch cho lung tin ra ban u trong k hin hnh l 65.000.000 v
cc d n l c lp vi nhau, bn s mun la chn t hp cc d n to mc tng ln
nht cho gi tr ca cng ty m 65.000.000 c th to ra. Vic la chn cc d n theo
trt t gim dn ca kh nng sinh li theo cc phng php lung tin chit khu khc
nhau n khi t gii hn ngn sch 65.000.000 s l:
D n IRR NPV Lung tin ra ban u
F
C
D
Cng
37%
28%
26%
11.000.000
30.000.000
25.000.000
54.000.000
10.000.000
30.000.000
25.000.000
65.000.000

D n NPV Lung tin ra ban u
C
B
Cng
42.000.000
15.000.000
57.000.000
30.000.000
35.000.000
65.000.000

D n PI NPV Lung tin ra ban u
C
G
F
E
Cng
2,40
2,30
2,10
1,67
42.000.000
13.000.000
11.000.000
10.000.000
76.000.000
30.000.000
10.000.000
10.000.000
15.000.000
65.000.000
Vi nhng gii hn v vn, bn s chp nhn d n C, E, F v G vi tng lung
tin ra ban u l 65.000.000. Khng c mt s pha trn no gia cc d n c th s to
ra tng NPV ln hn 76.000.000 m nhng d n ny c th to ra. Bi nhng gii hn
v ngn sch, bn khng th u t vo tt c cc d n lm tng NPV cho cng ty. Bn
s u t vo mt d n c th chp nhn c ch khi gii hn ngn sch l cho php.
Nh bn c th thy, vic la chn cc d n theo trt t gim dn ch s sinh li (ch s
gia gi tr hin ti ca lung tin thun trong tng lai vi lung tin ra ban u) cho
php bn la chn hn hp cc d n lm tng nhiu nht gi tr ca cng ty khi vn hnh
trong iu kin trn ngn sch ca mt k.
Trn ngn sch dn ti mt chi ph thc khi n ngn chn chng ta khi vic tn
dng cc li th v bt c c hi sinh li b sung c th no. Trong v d ca chng ta,
mt lot cc c hi b b qua bi trn ngn sch 65.000.000. Chng ta b ngn khng
tham gia c cc d n A, B, D v H mc d chng c th to thm 28.100.000
(12.000.000 + 15.000.000 + 1.000.000 + 100.000 ) vo cho gi tr ca cng ty.
Cc hn ch v vn thng dn ti mt iu khng ng ngc nhin l mt chnh
sch u t thng l di mc ti u. Trn quan im l lun, mt cng ty nn chp
nhn tt c cc d n cho kt qu ln hn li tc i hi. Bng cch lm nh vy, n s
lm tng gi th trng trn mi c phn cho cc c phiu thng ca n v n tham gia
vo cc d n to ra thu nhp cao hn mc cn thit duy tr gi tr th trng hin hnh
ca mi c phiu. Quan nim ny cho rng cng ty c th tng vn thc s, trong gii hn
119

hp l, ti mc li tc i hi. Tt nhin, mt lng khng gii hn vn l khng th vi
bt k chi ph no. Tuy nhin, hu ht cc cng ty u c th tham gia t nhiu vo qu
trnh lin tc a ra cc quyt nh thc hin chi tiu vn v ti tr cho cc chi tiu
ny. Vi gi thit ny, cng ty nn chp nhn tt c cc d n c thu nhp ln hn li tc
i hi v tng vn ti tro cho cc d n ny vi chi ph thc xp x. Tt nhin, c
nhng tnh hung m vic thc hin nguyn tc ny l khng n gin. Tuy vy, nhn
chung, chnh sch ny c xu hng lm ti a gi tr th trng ca c phiu ca cng ty
trong di hn. Nu cng ty t chi cc d n c thu nhp ln hn li tc i hi th chnh
sch u t ny ca cng ty l khng ti u.
Qun l cc d n
Qu trnh lp ngn sch vn s khng th dng li vic ra cc quyt nh chp
nhn d n. Qu trnh qun l tip theo i vi d n l mt bc tip theo cn thit
gip m bo cho s thnh cng ca d n. Bi vy, cc cng ty cn phi t chc tt vic
kim tra, gim st tnh hnh thc hin cc d n khng k l d n nh hay ln. Trong
qu trnh thc hin cc bc ca d n cn cnh bo sm v cc chi ph vt mc tim
tng, thu nhp suy gim v cc gi thit khng st vi thc t. Cc thng tin thu thp c
trong qu trnh kim tra, thc hin d n s l c s cho vic iu chnh v sa cha
nhm ci thin hot ng ca d n.
120

Chng 7: PHN TCH V D BO NHU CU TI CHNH
CA DOANH NGHIP

7.1 Cc bo co ti chnh ca doanh nghip
7.1.1 Mc ch ca bo co ti chnh
Bo co ti chnh l mt b phn ca bo co k ton doanh nghip, l sn phm
ca k ton ti chnh, nhm cung cp nhng thng tin kinh t - ti chnh c ch cho cc
i tng s dng.
Trong h thng k ton doanh nghip hin hnh, bo co ti chnh c xc nh l
loi bo co tng hp v tnh hnh ti sn, ngun vn cng nh tnh hnh v kt qu hot
ng ca doanh nghip trong mt thi k nht nh, c th hin thng qua mt h
thng cc ch tiu c mi lin h vi nhau do Nh nc quy nh thng nht v mang tnh
php lnh. N cung cp cho ngi s dng thy c bc tranh ton cnh v tnh hnh
hot ng ca doanh nghip.
Bn cht ca bo co ti chnh l phn nh s kt hp ca nhng s kin xy ra
trong qu kh vi nhng nguyn tc k ton c tha nhn v nhng nh gi ca c
nhn, nhm cung cp thng tin ti chnh hu ch cho cc i tng s dng. Mt mt do
thng tin trnh by trn bo co ti chnh ch yu chu s chi phi bi nhng nh gi ca
ngi lp bo co ti chnh, mt khc do c s tch bit gia s s hu v kh nng kim
sot ca nhng ngi cung cp vn cho doanh nghip, nn bo co ti chnh c lp i
hi phi c kim ton bi mt t chc kim ton c lp.
Bo co ti chnh ca doanh nghip c lp vi mc ch sau:
- Tng hp v trnh by tng qut, ton din tnh hnh ti sn, cng n, ngun vn,
tnh hnh v kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip trong mt k hch
ton.
- Cung cp cc thng tin kinh t, ti chnh ch yu cho vic nh gi tnh hnh v
kt qu hot ng, thc trng ti chnh ca doanh nghip trong k hot ng qua v
nhng d on trong tng lai. Thng tin ca bo co ti chnh l cn c quan trng cho
vic ra cc quyt nh v qun l, iu hnh hot ng SXKD, hoc u t vo doanh
nghip ca cc ch s hu, cc nh u t, cc ch n hin ti v tng lai ca doanh
nghip.

7.1.2 H thng bo co ti chnh
Theo quy nh nc ta hin nay, bo co ti chnh ca cc doanh nghip gm 4
biu mu l:
- Bng cn i k ton (mu s B 01 - DN).
- Kt qu hot ng kinh doanh (mu s B 02 - DN).
- Lu chuyn tin t (mu s B 03 - DN).
- Thuyt minh bo co ti chnh (mu s B 09 DN)
Ngoi ra phc v yu cu qun l kinh t, ti chnh, yu cu ch o, iu hnh
cc ngnh, cc Tng cng ty, tp on sn xut, lin hip cc x nghip, cc cng ty lin
doanh... c th quy nh thm cc bo co ti chnh chi tit khc nh:
- Bo co gi thnh sn phm, dch v.
- Bo co chi tit kt qu kinh doanh.
- Bo co chi tit chi ph bn hng.
121

- Bo co chi tit chi ph qun l doanh nghip.
- Bo co chi tit n phi thu.
- Bo co chi tit n phi tr.
Ni dung, phng php tnh ton, hnh thc trnh by cc ch tiu trong tng bo
co quy nh c p dng thng nht cho cc doanh nghip. Trong qu trnh p dng,
nu thy cn thit, th c th b sung, sa i hoc chi tit cc ch tiu cho ph hp vi
c im hot ng SXKD ca doanh nghip, nhng phi c B Ti chnh chp thun
bng vn bn.

7.1.3 Cc yu t c bn Bo co ti chnh
Trong bo co ti chnh, doanh nghip phi trnh by Cc thng tin chung sau y:
a) Tn v a ch ca doanh nghip bo co;
b) Nu r bo co ti chnh ny l bo co ti chnh ring ca doanh nghip hay bo
co ti chnh hp nht ca tp on;
c) Ngy kt thc nin k ton hoc k bo co ty theo tng bo co ti chnh;
d) Ngy lp bo co ti chnh;
) n v tin t dng lp bo co ti chnh.

7.1.4 Bng cn i k ton (Mu B01 - DN)
Khi nim bng cn i k ton
Bng cn i k ton l mt bo co ti chnh tng hp phn nh tng qut tnh
hnh ti sn ca doanh nghip theo gi tr ti sn v ngun hnh thnh nn ti sn thi
im lp bo co di hnh thi tin t.
Nh vy Bng cn i k ton phn nh mi quan h cn i tng th gia "Ti
sn" v "Ngun vn" ca doanh nghip, th hin qua phng trnh k ton c bn:
Ti sn = N phi tr + Ngun vn ch s hu
Bng cn i k ton phn nh gi tr ti sn v ngun vn ti mt thi im. Thi
im thng l vo ngy cui cng ca k hch ton. Tuy vy so snh s liu gia hai
thi im trn bng cn i k ton cng c th thy c mt cch khi qut s bin
ng ca ti sn, ngun vn ca doanh nghip trong k.
Bng cn i k ton l ti liu quan trng phn nh mt cch tng qut nng lc
ti chnh, tnh hnh phn b v s dng vn ca doanh nghip cng nh trin vng kinh t
ti chnh trong tng lai.
Ni dung kt cu ca bng cn i k ton
Bng cn i k ton c kt cu theo ku bng (c th kt cu theo kiu hai bn
hoc mt bn. Bng cn i k ton c chia lm 2 phn l phn "Ti sn" v phn
"Ngun vn".
Phn "Ti sn" phn nh ton b gi tr ti sn hin c ca doanh nghip ti thi
im lp bo co di cc hnh thi tin t.
V mt kinh t: S liu cc ch tiu phn nh bn "Ti sn" th hin gi tr ti sn
theo kt cu hin c ti doanh nghip n thi im lp bo co nh ( ti sn c nh, vt
liu, hng ho, ...), tin t ( tin mt ti qu, tin gi Ngn hng...), cc khon u t ti
chnh hoc di hnh thc n phi thu tt c cc khu, cc giai on trong qu trnh sn
xut, kinh doanh ( thu mua, sn xut, tiu th...). Cn c vo ngun s liu ny, trn c s
tng s ti sn v kt cu ti sn hin c m nh gi mt cch tng qut quy m ti sn,
122

nng lc v trnh s dng vn ca doanh nghip.
V mt php l: S liu ca cc ch tiu bn "Ti sn" phn nh ton b s ti sn
hin c ang thuc quyn qun l, quyn s dng ca doanh nghip.
Phn "Ngun vn" (hay cn gi l n) phn nh ngun hnh thnh cc loi ti sn
ca doanh nghip ti thi im lp bo co. Cc ch tiu phn ngun vn c xp xp
theo tng ngun hnh thnh ti sn ca doanh nghip (ngun vn ch s hu, ngun vn
i vay, ngun vn chim dng...). T l v kt cu ca tng ngun vn trong tng s
ngun vn hin c phn nh tnh cht hot ng, thc trng ti chnh ca doanh nghip.
V mt kinh t: S liu phn "Ngun vn" ca Bng cn i k ton th hin quy
m, ni dung v thc trng ti chnh ca doanh nghip.
V mt php l: S liu ca cc ch tiu th hin trch nhim php l ca doanh
nghip v s vn ang qun l, s dng i vi Nh nc, vi cp trn, vi cc nh u
t, vi c ng, vi bn lin doanh, vi ngn hng, vi cc t chc tn dng, vi khch
hng, vi cc n v kinh t khc, vi cng nhn vin ...
Ni dung ca Bng cn i k ton th hin qua h thng cc ch tiu phn nh
tnh hnh ti sn v ngun hnh thnh ti sn. Cc ch tiu c phn loi, xp xp thnh
tng loi, mc v tng ch tiu c th. Cc ch tiu c m ho thun tin cho vic
kim tra, i chiu, x l trn my vi tnh v c phn nh theo s u nm, s cui
nm.
BNG CN I K TON
Ti ngy ... thng ... nm ...(*)
n v tnh:.............

TI SN
M
s

Thuyt
minh
S cui
nm
S u
nm
1 2 3 4 5

A - TI SN NGN HN (100)=110+120+130+140+150

100

I. Tin v cc khon tng ng tin 110
1.Tin 111 1
2. Cc khon tng ng tin 112 1
II. Cc khon u t ti chnh ngn hn 120
1. u t ngn hn 121 11
2. D phng gim gi chng khon u t ngn hn (*) 129 (...) (...)
III. Cc khon phi thu 130
1. Phi thu khch hng 131 2
2. Tr trc cho ngi bn 132
3. Phi thu ni b 133 2
4. Phi thu theo tin k hoch hp ng xy dng 134
5. Cc khon phi thu khc 138 2
6. D phng cc khon phi thu kh i (*) 139 2 () ()
IV. Hng tn kho 140
1. Hng tn kho 141 3
2. D phng gim gi hng tn kho (*) 149 () ()
V. Ti sn ngn hn khc 150
1. Chi ph tr trc ngn hn 151
123

2. Cc khon thu phi thu 152 4
3. Ti sn ngn hn khc 158

B - TI SN DI HN
(200 = 210 + 220 + 240 + 250 + 260)

200

I- Cc khon phi thu di hn 210
1. Phi thu di hn ca khch hng 211 5
2. Phi thu ni b di hn 212
3. Phi thu di hn khc 213
4. D phng phi thu di hn kh i (*) 219 (...) (...)
II. Ti sn c nh 220
1. Ti sn c nh hu hnh 221 6
- Nguyn gi 222
- Gi tr hao mn lu k (*) 223 () ()
2. Ti sn c nh thu ti chnh 224 7
- Nguyn gi 225
- Gi tr hao mn lu k (*) 226 () ()
3. Ti sn c nh v hnh 227 8
- Nguyn gi 228
- Gi tr hao mn lu k (*) 229 () ()
4. Chi ph xy dng c bn d dang 230 9
III. Bt ng sn u t 240 10
- Nguyn gi 241
- Gi tr hao mn lu k (*) 242 () ()
IV. Cc khon u t ti chnh di hn 250 11
1. u t vo cng ty con 251
2. u t vo cng ty lin kt, lin doanh 252
3. u t di hn khc 258
4. D phng gim gi chng khon u t di hn (*) 259 () ()
V. Ti sn di hn khc 260
1. Chi ph tr trc di hn 261 12
2. Ti sn thu thu nhp hon li 262 13
3. Ti sn di hn khc 268

TNG CNG TI SN (270 = 100 + 200)

270


1 3 2 4 5
NGUN VN

A - N PHI TR (300 = 310 + 320)

300

I. N ngn hn 310
1. Vay v n ngn hn 311 14
2. Phi tr ngi bn 312 15
3. Ngi mua tr tin trc 313 15
4. Thu v cc khon phi np Nh nc 314 16
5. Phi tr cng nhn vin 315
6. Chi ph phi tr 316 17
7. Phi tr ni b 317
124

8. Phi tr theo tin k hoch hp ng xy dng 318
9. Cc khon phi tr, phi np khc 319 18
II. N di hn 320
1. Phi tr di hn ngi bn 321
2. Phi tr di hn ni b 322 19
3. Phi tr di hn khc 323
4. Vay v n di hn 324 20
5. Thu thu nhp hon li phi tr 325 13

B - VN CH S HU (400 = 410 + 420)

400

I. Vn ch s hu 410
1. Vn u t ca ch s hu 411 21
2. Thng d vn c phn 412
3. C phiu ngn qu 413 (...) (...)
4. Chnh lch nh gi li ti sn 414
5. Chnh lch t gi hi oi 415
6. Qu u t pht trin 416 21
7. Qu d phng ti chnh 417 21
8. Qu khc thuc vn ch s hu 418 21
9. Li nhun cha phn phi 419
II. Ngun kinh ph v qu khc 420
1. Qu khen thng, phc li 421
2. Ngun kinh ph 422 22
3. Ngun kinh ph hnh thnh TSC 423

TNG CNG NGUN VN (430 = 300 + 400)

430


CC CH TIU NGOI BNG CN I K TON

CH TIU Thuyt
minh
S cui
nm
S u
nm

1. Ti sn thu ngoi
23
2. Vt t, hng ha nhn gi h, nhn gia cng
3. Hng ha nhn bn h, nhn k gi
4. N kh i x l
5. Ngoi t cc loi
6. D ton chi hot ng
7. Ngun vn khu hao c bn hin c



Ghi ch:
(1) Nhng ch tiu khng c s liu c th khng phi trnh by nhng khng c nh
li s th t ch tiu v M s
(2) S liu trong cc ch tiu c du (*) c ghi bng s m di hnh thc ghi trong
ngoc n ().
125

(*) i vi Bng cn i k ton qu th ct S cui nm c chuyn thnh ct S
cui qu ct S u nm khng thay i.

7.1.5 Bo co "Kt qu hot ng kinh doanh" (Mu s B02 - DN)
ngha ca bo co "Kt qu hot ng kinh doanh"
Bo co "Kt qu hot ng kinh doanh" l mt bo co ti chnh tng hp phn
nh doanh thu, chi ph v kt qa ca cc hot ng kinh doanh trong doanh nghip.
Ngoi ra, bo co ny cn phn nh tnh hnh thc hin ngha v ca doanh nghip i
vi Nh nc cng nh tnh hnh thu gi tr gia tng c khu tr, c hon li, c
min gim v thu gi tr gia tng hng bn ni a trong mt k k ton.
Bo co "Kt qu hot ng kinh doanh" l bc tranh ton cnh v hnh nh ca
doanh nghip sau mt k hot ng sn xut kinh doanh. N phn nh ton b thc trng
ti chnh ca doanh nghip, kh nng sinh li ca vn. ng thi, phn nh chi tit kt
qu tng hot ng ca doanh nghip: Hot ng sn xut kinh doanh, hot ng ti
chnh, hot ng khc.
Bo co "Kt qu hot ng kinh doanh" cng l bo co ti chnh quan trng cho
nhiu i tng khc nhau nhm phc v cho vic nh gi hiu qu hot ng ca
doanh nghip.
S liu Phn I - Li, l gip cc nh u t tng lai c th phn tch kh nng
sinh li ca vn, vng quay vn trong k v li nhun sinh ra trn mt vng. ng thi,
phn tch hiu qu kinh doanh cn cho bit 1 ng doanh thu thun c th mang li bao
nhiu tin li cho doanh nghip. Qua phn tch cc ch tiu trn s thy c xu hng
pht trin ca doanh nghip, tnh cht ngnh ngh kinh doanh cc nh u t tng lai
c nhng quyt nh u t ng n.
Thng qua s liu trn bo co kt qu hot ng kinh doanh Phn II, III, c th
kim tra c tnh hnh thc hin trch nhim, ngha v ca doanh nghip i vi Nh
nc v cc khon : Thu GTGT, thu tiu th c bit thu xut - nhp khu v cc
khon phi np khc. ng thi s liu phn nh 2 phn ny cn nh gi c tnh
hnh ngha v vi ngn sch Nh nc.
Ni dung v kt cu ca bo co "Kt qu hot ng kinh doanh"
BO CO KT QU HOT NG KINH DOANH
Nm
n v tnh:............

CH TIU
M
s

Thuyt
minh
Nm
nay
Nm
Trc
1 2 3 4 5

1. Doanh thu bn hng v cung cp dch v

01

24

2. Cc khon gim tr 03 24
3. Doanh thu thun v bn hng v cung cp
dch v (10 = 01 03)
10 24
4. Gi vn hng bn 11 25
5. Li nhun gp v bn hng v cung cp
dch v (20 = 10 - 11)
20
126

6. Doanh thu hot ng ti chnh 21 24
7. Chi ph ti chnh 22 26
- Trong : Chi ph li vay 23
8. Chi ph bn hng 24
9. Chi ph qun l doanh nghip 25
10 Li nhun thun t hot ng kinh doanh
{30 = 20 + (21 - 22) - (24 + 25)}
30
11. Thu nhp khc 31
12. Chi ph khc 32
13. Li nhun khc (40 = 31 - 32) 40
14. Tng li nhun k ton trc thu
(50 = 30 + 40)
50
15. Thu thu nhp doanh nghip 51 28
16. Li nhun sau thu thu nhp doanh nghip
(60 = 50 - 51)
60 28

Lp, ngy ... thng ... nm ...

Ngi lp biu K ton trng Gim c
(K, h tn) (K, h tn) (K, h tn, ng du)

Ghi ch:
Nhng ch tiu khng c s liu c th khng phi trnh by nhng khng c nh li
s th t ch tiu v M s

7.1.6 Bo co "lu chuyn tin t" (Mu s B03 - doanh nghip)
Trch nhim lp Bo co lu chuyn tin t
Tt c cc doanh nghip thuc cc ngnh, cc thnh phn kinh t u phi lp Bo
co lu chuyn tin t theo quy nh ca Chun mc k ton s 24 "Bo co lu chuyn
tin t".
Phng php lp Bo co lu chuyn tin t
BO CO LU CHUYN TIN T
(Theo phng php trc tip)
Nm.
n v tnh: ...........
Ch tiu M
s
Thuyt
minh
Nm
nay
Nm
trc
1 2 3 4 5
I. Lu chuyn tin t hot ng kinh doanh
1. Tin thu t bn hng, cung cp dch v v doanh thu
khc
01
2. Tin chi tr cho ngi cung cp hng ha v dch v 02
3. Tin chi tr cho ngi lao ng 03
4. Tin chi tr li vay 04
127

5. Tin chi np thu Thu nhp doanh nghip 05
6. Tin thu khc t hot ng kinh doanh 06
7. Tin chi khc cho hot ng kinh doanh 07
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh 20
II. Lu chuyn tin t hot ng u t
1.Tin chi mua sm, xy dng TSC v cc ti sn di
hn khc
21 6,7,
8,11

2.Tin thu t thanh l, nhng bn TSC v cc ti sn
di hn khc
22
3. Tin chi cho vay, mua cc cng c n ca n v khc 23
4.Tin thu hi cho vay, bn li cc cng c n ca n v
khc
24
5. Tin chi u t gp vn vo n v khc 25
6. Tin thu hi u t gp vn vo n v khc 26
7. Tin thu li cho vay, c tc v li nhun c chia 27
Lu chuyn tin thun t hot ng u t 30
III. Lu chuyn tin t hot ng ti chnh
1.Tin thu t pht hnh c phiu, nhn vn gp ca ch s
hu
31 21
2.Tin chi tr vn gp cho cc ch s hu, mua li c
phiu ca doanh nghip pht hnh
32 21
3. Tin vay ngn hn, di hn nhn c 33
4. Tin chi tr n gc vay 34
5. Tin chi tr n thu ti chnh 35
6. C tc, li nhun tr cho ch s hu 36 21
Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh 40
Lu chuyn tin thun trong k (20+30+40) 50
Tin v tng ng tin u k 60
nh hng ca thay i t gi hi oi quy i ngoi t 61
Tin v tng ng tin cui k (50+60+61) 70 29
Ghi ch:
Nhng ch tiu khng c s liu c th khng phi trnh by nhng khng c nh li
s th t ch tiu v M s
BO CO LU CHUYN TIN T
(Theo phng php gin tip)
Nm..
n v tnh: ...........
Ch tiu M
s
Thuyt
minh
Nm
nay
Nm
trc
1 2 3 4 5
I. Lu chuyn tin t hot ng kinh doanh
1. Li nhun trc thu 01
2. iu chnh cho cc khon
- Khu hao TSC 02
128

- Cc khon d phng 03
- Li, l chnh lch t gi hi oi cha thc hin 04
- Li, l t hot ng u t 05
- Chi ph li vay 06
3. Li nhun t hot ng kinh doanh trc thay i
vn lu ng
08
- Tng gim cc khon phi thu 09
- Tng gim hng tn kho 10
- Tng gim cc khon phi tr (khng k li vay
phi tr, thu thu nhp phi np)
11
- Tng gim chi ph tr trc 12
- Tin li vay tr 13
- Thu thu nhp doanh nghip np 14
- Tin thu khc t hot ng kinh doanh 15
- Tin chi khc t hot ng kinh doanh 16
Lu chuyn tin thun t hot ng kinh doanh 20

II. Lu chuyn tin t hot ng u t

1.Tin chi mua sm, xy dng TSC v cc ti sn
di hn khc
21 6,7,
8 ,11

2.Tin thu t thanh l, nhng bn TSC v cc ti
sn di hn khc
22
3.Tin chi cho vay, mua cc cng c n ca n v
khc
23
4.Tin thu hi cho vay, bn li cc cng c n ca n
v khc
24
5. Tin chi u t gp vn vo n v khc 25
6. Tin thu hi u t gp vn vo n v khc 26
7. Tin thu li cho vay, c tc v li nhun c chia 27

Lu chuyn tin thun t hot ng u t


30

III. Lu chuyn tin t hot ng ti chnh
1.Tin thu t pht hnh c phiu, vn gp ca ch s
hu
31 21
2.Tin chi tr vn gp cho cc ch s hu, mua li c
phiu ca doanh nghip pht hnh
32 21
3. Tin vay ngn hn, di hn nhn c 33
4. Tin chi tr n gc vay 34
5. Tin chi tr n thu ti chnh 35
6. C tc, li nhun tr cho ch s hu 36 21
Lu chuyn tin thun t hot ng ti chnh 40
Lu chuyn tin thun trong k (20+30+40) 50
Tin v tng ng tin u k 60
129

nh hng ca thay i t gi hi oi quy i ngoi
t
61
Tin v tng ng tin cui k (50+60+61) 70 29
Ghi ch:
Nhng ch tiu khng c s liu c th khng phi trnh by nhng khng c nh li
s th t ch tiu v M s

7.1.7 Thuyt minh bo co ti chnh (Mu B09 - DN)
Tc dng ca thuyt minh bo co ti chnh
Thuyt minh bo co ti chnh l mt bo co k ton ti chnh tng qut nhm
mc ch gii trnh v b sung, thuyt minh nhng thng tin v tnh hnh hot ng sn
xut kinh doanh, tnh hnh ti chnh ca doanh nghip trong k bo co, m cha c
trnh by y chi tit ht trong cc bo co ti chnh khc. Thuyt minh bo co ti
chnh c tc dng ch yu sau:
- Cung cp s liu, thng tin phn tch nh gi mt cch c th, chi tit hn v
tnh hnh chi ph, thu nhp v kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
- Cung cp s liu, thng tin phn tch, nh gi tnh hnh tng gim TSC tng
loi, nhm; tnh hnh tng gim vn ch s hu theo tng loi ngun v tng ngun cp
v phn tch tnh hp l trong vic phn b, c cu vn, kh nng thanh ton, kh nng
sinh li ca DN.
- Thng qua thuyt minh bo co ti chnh m bit c ch k ton p dng ti
DN t m kim tra vic chp hnh cc quy nh, ch th l k ton, phng php k
ton m doanh nghip ng k p dng, cng nh nhng kin ngh xut ca doanh
nghip.
Ni dung ca thuyt minh bo co ti chnh
Thuyt minh bo co ti chnh gm cc b phn cu thnh sau:
- c im hot ng ca doanh nghip
- Ch k ton p dng ti doanh nghip.
- Chi tit mt s ch tiu trong bo co ti chnh
- Gii thch v thuyt minh mt s tnh hnh v kt qu hot ng sn xut kinh
doanh
- Mt s ch tiu nh gi khi qut tnh hnh hot ng ca doanh nghip
- Phng hng sn xut kinh doanh trong k ti
- Cc kin ngh.
C s s liu v quy nh lp thuyt minh bo co ti chnh
- Cc s k ton tng hp, s k ton chi tit k bo co
- Bng cn i k ton
- Bo co kt qu hot ng KD k bo co
- Thuyt minh bo co ti chnh k trc, nm trc .
thuyt minh bo co ti chnh cung cp b sung thuyt minh thm cc ti liu,
chi tit c th cho cc i tng s dng thng tin khc nhau ra c nhng quyt nh
ph hp vi mc ch s dng thng tin ca mnh i hi phi tun th cc quy nh v
phng php chung lp nh sau:
- Phn trnh by bng li vn phi ngn gn, r rng, d hiu. Phn trnh by bng
s liu phi m bo thng nht vi s liu trn cc bo co ti chnh khc.
130

Trong cc biu s liu, ct "S k hoch" th hin s liu k hoch ca k bo co;
ct "S thc t k trc" th hin s liu ca k ngay trc k bo co.
BN THUYT MINH BO CO TI CHNH
Nm ....
I- c im hot ng ca doanh nghip
1- Hnh thc s hu vn
2- Lnh vc kinh doanh
3- Ngnh ngh kinh doanh
II- Nin k ton, n v tin t s dng trong k ton
1- Nin k ton (bt u t ngy................kt thc vo ngy...............).
2- n v tin t s dng trong k ton.
III- Ch k ton p dng
1- Ch k ton p dng
2- Hnh thc k ton p dng
IV- Tuyn b v vic tun th Chun mc k ton v Ch k ton Vit
Nam
V- Cc chnh sch k ton p dng
1- Nguyn tc xc nh cc khon tin: tin mt, tin gi ngn hng, tin ang
chuyn gm:
- Nguyn tc xc nh cc khon tng ng tin;
- Nguyn tc v phng php chuyn i cc ng tin khc ra ng tin s dng
trong k ton.
2- Chnh sch k ton i vi hng tn kho:
- Nguyn tc nh gi hng tn kho;
- Phng php xc nh gi tr hng tn kho cui k;
- Phng php hch ton hng tn kho (k khai thng xuyn hay kim k
nh k);
- Lp d phng gim gi hng tn kho.
3- Nguyn tc ghi nhn cc khon phi thu thng mi v phi thu khc:
- Nguyn tc ghi nhn;
- Lp d phng phi thu kh i.
4- Nguyn tc xc nh khon phi thu, phi tr theo tin k hoch hp ng
xy dng:
- Nguyn tc xc nh khon phi thu theo tin k hoch hp ng xy dng;
- Nguyn tc xc nh khon phi tr theo tin k hoch hp ng xy dng.
5- Ghi nhn v khu hao TSC:
- Nguyn tc ghi nhn TSC hu hnh, TSC v hnh;
- Phng php khu hao TSC hu hnh, TSC v hnh.
6- Hp ng thu ti chnh:
- Nguyn tc ghi nhn nguyn gi TSC thu ti chnh;
- Nguyn tc v phng php khu hao TSC thu ti chnh.
7- Ghi nhn v khu hao bt ng sn u t:
- Nguyn tc ghi nhn bt ng sn u t;
- Nguyn tc v phng php khu hao bt ng sn u t.
8- Nguyn tc vn ha cc khon chi ph i vay v cc khon chi ph khc:
131

- Nguyn tc vn ha cc khon chi ph i vay;
- T l vn ha chi ph i vay c s dng xc nh chi ph i vay c vn
ha trong k;
- Nguyn tc vn ha Cc khon chi ph khc:
+ Chi ph tr trc;
+ Chi ph khc.
- Phng php phn b chi ph tr trc ;
- Phng php phn b li th thng mi.
9- Nguyn tc k ton chi ph nghin cu v trin khai:
10- K ton cc khon u t ti chnh:
- Nguyn tc ghi nhn cc khon u t vo cng ty con, cng ty lin kt;
- Nguyn tc ghi nhn cc khon u t chng khon ngn hn, di hn;
- Nguyn tc ghi nhn cc khon u t ngn hn, di hn khc;
- Phng php lp d phng gim gi u t chng khon ngn hn, di hn.
11- K ton cc hot ng lin doanh:
Nguyn tc k ton hot ng lin doanh di hnh thc: Hot ng kinh doanh
ng kim sot v ti sn ng kim sot; C s kinh doanh ng kim sot.
12- Ghi nhn cc khon phi tr thng mi v phi tr khc.
13- Ghi nhn chi ph phi tr, trch trc chi ph sa cha ln, chi ph bo hnh sn
phm, trch qi d phng tr cp mt vic lm.
14- Ghi nhn cc khon chi ph tr trc, d phng.
15- Ghi nhn cc tri phiu c th chuyn i.
16- Nguyn tc chuyn i ngoi t v cc nghip v d phng ri ro hi oi.
17- Ngun vn ch s hu:
- Ghi nhn v trnh by c phiu mua li;
- Ghi nhn c tc;
- Nguyn tc trch lp Cc khon d tr Cc qy t li nhun sau thu.
18- Nguyn tc ghi nhn doanh thu:
Nguyn tc ghi nhn doanh thu bn hng; doanh thu cung cp dch v;
doanh thu hot ng ti chnh.
19- Nguyn tc ghi nhn doanh thu, chi ph hp ng xy dng
- Nguyn tc ghi nhn doanh thu hp ng xy dng;
- Nguyn tc ghi nhn chi ph hp ng xy dng.
Qu trnh iu chnh trnh by trn c th c gii thch nh sau:
Khon mc
Cch
iu
chnh
L do
- Khu hao, trch lp d phng


- Hon nhp d phng

- Li, l chnh lch t gi hi oi
cha thc hin


+


-

-


+
L nhng khon chi khng bng tin mt
nhng c nm trong c cu chi ph xc
nh thu nhp
L nhng khon thu khng bng tin mt
nhng c tnh trong c cu doanh thu
Tr Nu li bi khon thu khng bng tin
mt nhng c tnh trong c cu doanh
thu
Cng Nu l bi khon chi khng bng tin
132



- Li, l t hot ng u t





- Ti khon ti sn trong nin hn
Tng trong ti khon

Gim trong ti khon

- Ti khon ngun vn trong nin hn
Tng trong ti khon

Gim trong ti khon

- Cc khon khc
Tha(thiu) trong kim k


- Thu np



-


+



-

+


+

-


- (+)



-
mt nhng c nm trong c cu chi ph
xc nh thu nhp
Tr Nu li bi khon thu khng thuc
HKD nhng c tnh trong c cu
doanh thu
Cng Nu l bi khon chi khng thuc
HKD nhng c nm trong c cu chi
ph xc nh thu nhp

Tr Nu mc tng ch ra rng con s
bng tin mt thp hn con s bo co
Cng - Nu mc gim ch ra rng con s
bo co thp hn con s bng tin mt

Cng Nu mc tng ch ra rng mc chi
bng tin mt thp hn mc chi bo co
Tr Nu mc gim ch ra rng mc chi
thc t cao hn mc bo co

L nhng khon thu ( hoc chi ph) khng
bng tin nhng tnh trong c cu doanh
thu (hoc chi ph) xc nh thu nhp thun

L khon tin thc np thu

7.2 Phn tch ti chnh
7.2.1 Phn tch t s
Phn tch t s c s dng rt nhiu trong cuc sng v trong kinh t. Chng ta
mua mt chic t da trn mc tiu th xng trn mi km; Chng ta nh gi mt cu
th bng r da trn t l s im ginh c trong s ln nm bng.v.v y l nhng
t s c thit lp nh gi cc kt qu so snh. Cc t s ti chnh cng c ngha
tng t, nhng bn phi bit cn o lng g thit lp t s v phi hiu ngha ca
cc s liu kt qu.
T s ti chnh c thit lp o lng v nh gi kt qu hot ng ca cng
ty. Trong khi mt s tuyt i nh thu nhp 50.000.00 hoc khon phi thu
100.000.000 c v l r rng, ngha y ca n ch c c khi xem xt trong quan
h vi cc gi tr khc. V l do ny, cc nh qun tr ti chnh cn nhn mnh ti phn
tch t s.
Chng hn, mc thu nhp 50.000.000 liu c thc s l tt? Nu cng ty kim
c 50.000.000 t 500.000.000 doanh s (t l li nhun bin 10%) th kt qu l
tng i hi lng. Tuy nhin, nu kt qu ny c c t 5.000.000.000 th li rt ng
tht vng. Mt khc, thy c ngha ca vic phn tnh, sau khi tnh c cc t s
ph hp, chng ta phi so snh kt qu vi cc s liu tng ng ca cc cng ty tng t
trong cng ngnh cng nghip cng nh chnh nhng kt qu trc y ca mnh.
Hnc na, sau cc qu trnh phn tch s liu cn phi c b sung kt hp vi
phn tch nhiu yu t khc trong cng ty.
Nhm phc v cho vic so snh, mt s cc t chc t nhn v phi chnh ph c
133

th cung cp cc thng tin lin quan ti cc cng ty trong cc ngnh cng nghip khc
nhau. Cc nh qun tr ti chnh c th s dng cc s liu ny so snh nhm xc nh
v tr kt qu ca cng ty mnh.
H thng phn loi
Chng ta c th phn 13 ch tiu t s quan trng thnh 4 nhm sau:
- Nhm I : Cc t s kh nng sinh li gm:
(1) Li nhun bin (T sut li nhun)
(2) Thu nhp trn ti sn (u t)
(3) Thu nhp trn vn CSH
- Nhm II: Cc t s s dng ti sn
(4) H s khon phi thu
(5) K thu tin trung bnh
(6) H s hng tn kho
(7) H s ti sn c nh
(8) H s tng ti sn
- Nhm III: Cc t s v tnh lng
(9) H s thanh ton hin hnh
(10) H s thanh ton nhanh
- Nhm IV: T s s dng n
(11) N trn tng ti sn
(12) H s thu nhp trn li vay
(13) H s thu nhp trn cc khon thanh ton c nh
Nhm th nht, cc t s kh nng sinh li, cho php chng ta o lng kh nng
ca cng ty to ra mc thch hp v thu nhp trn ti sn, tng ti sn v vn u t.
Nhiu vn lin quan n kh nng sinh li c th c gii thch, trn tng th hay mt
phn, bi kh nng ca cng ty trong vic s dng c hiu qu cc ngun lc ca n.
Nhm th hai l cc t s s dng ti sn. T cc ch tiu ny chng ta o lng c tc
ti cng ty quay vng cc khon phi thu, hng tn kho v cc ti sn di hn. Ni
cch khc, t s s dng ti sn o lng s ln mi nm cng ty bn hng tn kho hoc
thu hi ton b cc khon phi thu ca mnh. i vi cc ti sn di hn, t s s dng
cho chng ta bit hiu sut ca cc ti sn c nh di dng to ra doanh s.
Nhm th ba, cc t s tnh lng, ch yu nhn mnh n kh nng ca cng ty
trong vic thanh ton cc ngha v ngn hn khi chng n hn. Trong nhm IV, cc t s
s dng n, tnh trng n tng th ca cng ty c nh gi da trn c s ti sn v
nng lc sinh li ca n.
Ngi s dng cc bo co ti chnh s gn mc quan trng khc nhau cho bn
nhm t s trn. i vi cc nh u t tim tng hoc cc nh phn tch chng khon,
quan tm c bn ca h l kh nng sinh li, tip n l tnh lng v tnh trng s dng
n. i vi cc nh ngn hng v nh tn dng thng mi, s quan tm chnh c
chuyn sang kh nng hin hnh ca cng ty trong vic p ng cc ngha v n. Tri li,
i vi nhng ngi nm gi tri phiu, l nhng ngi c th b tc ng chnh bi n
trn tng ti sn, cng rt quan tm ti kh nng sinh li ca cng ty di dng kh nng
ca n trong vic p ng cc ngha v n. Tt nhin, cc nh phn tch c kinh nghim
ti tt c cc t s, nhng vi mc ch khc nhau.
Cc t s cng l quan trng i vi nhng ngi trong cc khu vc chc nng
134

khc nhau ca doanh nghip. Cc nh qun l marketing, ngi lnh o sn xut, cc
nh qun l nhn s v.v u phi quen vi cc phn tch t s. Chng hn, cc nh
qun l marketing phi rt quan tm n t s hng tn kho; cc nh qun l sn xut phi
nh gi c t s thu nhp trn ti sn; v cc nh qun l nhn s phi xem xt ti
hiu qu ca chi ph ph tri trn doanh thu.
Ni dung phn tch
Bn thn cc khi nim mang rt t ngha trong vic phn tch hoc m x cc kt
qu ti chnh ca cng ty. V l do ny, chng ta s p dng bn nhm t s trn cho mt
cng ty gi nh, cng ty Vit An, vi tnh hnh nh th hin trong bng di y phn
tch, lm r ngha ca cc ch tiu trn.
Cng ty Vit An
Bo co thu nhp ngy 31 thng 12 nm 2004 (1000)
Doanh s (p dng bn chu)
Gi tr hng bn
Li gp
Chi ph bn hng v chi ph qun l
Li hot ng
Chi ph li vay
L bt thng
Thu nhp thun trc thu
Thu (33%)
Thu nhp thun
4.000.000
3.000.000
1.000.000
450.000
550.000
50.000
200.000
300.000
100.000
200.000
Bng cn i k ton ngy 31 thng 12 nm 2004
Ti sn
Tin
Chng khon
Cc khon phi thu
Hng tn kho
Tng ti sn lu ng
My mc thit b thun
Ti sn thun
N v vn ch s hu
Cc khon phi tr
Phiu n
Tng n ngn hn
N di hn
Tng n
C phiu thng
Thu nhp li
Tng n v vn ch s hu

30.000
50.000
350.000
370.000
800.000
800.000
1.600.000

50.000
250.000
300.000
300.000
600.000
400.000
600.000
1.600.000

Cc t s kh nng sinh li
Trc ht chng ta xem xt cc t s v kh nng sinh li ca cng ty Vit An
trong mi quan h so snh vi cc ch tiu tng ng trung bnh ca ngnh cng nghip.

135

Cc t s kh nng sinh li


1. T sut li = TN thun/DT

2. TN trn TS (u t) =
a. TN thun/Tng TS

b. (TN thun/DT) x (DT/Tng TS)
3. TN trn vn CSH =
a. TN thun/Vn CSH

b. TN trn TS (u t)/(1 N/TS)
Cng ty Vit An Trung bnh
ngnh CN
200.000.000/4.000.000.000 = 5%

200.000.000/1.600.000.000 = 12,5%
5% x 2,5 = 12,5%


200.000.000/1.000.000.000 = 20%
0,125/(1 0,375) = 20%
6,7%

10%
6,7% x1,5 =
10%


15%
0,1/(1
0,375) =
15%


Trong phn tch cc t s kh nng sinh li, chng ta nhn thy cng ty Vit An c
t s thu nhp trn doanh thu (5%) thp hn trung bnh ca ngnh cng nghip (6,7%).
Tuy nhin, thu nhp trn ti sn (u t) ca n l 12,5% cao hn so vi mc trung bnh
10% ca ngnh. Ch c mt cch gii thch cho hin tng ny l doanh thu trn ti
sn tng nhanh hn mc chung ca ngnh. iu ny c th hin qua t s 2b, trong
doanh s trn tng ti sn l 2,5 so vi mc 1,5 ca ngnh. Do vy, mc d cng ty Vit
An c thu nhp t hn trn mi doanh s bn hng nhng n c b p bng thu nhp
trn ti sn nhanh hn (to nhiu doanh s hn trn mi ng ti sn).
Thu nhp trn tng ti sn khi c m t thng qua hai yu t hp thnh li
nhun bin v doanh thu trn ti sn l mt b phn ca Phn tch h thng Du Pont
Thu nhp trn ti sn (u t) = Li nhun bin x Doanh thu trn ti sn
Cng ty Du Pont l ngi tin phong trong vic nhn mnh rng thu nhp trn ti
sn hi lng c th t c thng qua li nhun bin cao hoc doanh thu trn ti sn
nhanh hoc kt hp ca c hai. Chng ta cng s nhanh chng nhn thy rng theo h
thng phn tch Du Pont, vic s dng n c th l quan trng. H thng Du Pont buc
cc nh phn tch phi xem xt c ngun gc kh nng sinh li ca mt cng ty. Bi v li
nhun bin l t s bo co thu nhp, mt mc li nhun bin cao cho thy vic kim sot
chi ph tt, trong khi mt t s doanh s trn ti sn cao th hin hiu qu ca vic s
dng ti sn trn bng cn i k ton. Cc ngnh cng nghip khc nhau s c cu trc
ti chnh v hot ng khc nhau. Chng hn, trong ngnh cng nghip nng nhn mnh
n li nhun bin cao vi doanh thu trn ti sn thp. Trong khi , trong ngnh ch bin
thc phm, li nhun bin thp v cha kho cho thu nhp trn tng ti sn tho mn l
doanh thu trn ti sn cao.
Tm quan trng tng ng i vi mt cng ty l thu nhp trn vn CSH ca
n. i vi cng ty Vit An, thu nhp trn vn CSH l 20%, trong khi trung bnh ca
ngnh l 15%. Nh vy, ch s hu ca cng ty Vit An thu c kt qu nhiu hn
cc c ng khc trong ngnh. iu ny c th l kt qu ca mt hoc hai nhn t: Mt
mc thu nhp trn tng ti sn cao hoc vic s dng n tt hay kt hp ca chng. iu
ny c th thy thng qua ng thc 3b, trong th hin mt ci bin, hay dng th hai
136

ca cng thc Du Pont:
Thu nhp trn ti sn (u t)
Thu nhp trn vn CSH =
(1 N/Ti sn )

Lu t s, thu nhp trn ti sn, c ly t cng thc 2, th hin dng u tin
ca cng thc Du Pont (Thu nhp trn ti sn = Thu nhp thun/Doanh thu x Doanh thu
/Tng ti sn). Thu nhp trn ti sn sau c chia cho (1 N/Ti sn ) nhm tnh ti
n trong cu trc vn ca cng ty. Trong trng hp ca cng ty Vit An, dng ci bin
ca cng thc Du Pont l:
Thu nhp trn ti sn (u t)
Thu nhp trn vn CSH =
(1 N/Ti sn )

= 12,5%/ (1 0,375) = 20%
Thu nhp trn ti sn thc t 12,5% trn t s cao hn mc trung bnh ca ngnh
(10%) v t s n trn ti sn trong mu s 37,5% cng cao hn mc trung bnh ca
ngnh (33%). C t s v mu s gp phn to ra thu nhp trn vn CSH cao hn mc
ca ngnh (20% so vi 15%). Lu rng nu cng ty c t s n trn ti sn 50%, thu
nhp trn vn CSH s tng thnh 25%. (12,5%/(1 0,50) = 25%).
iu ny khng nht thit ngha l n c nh hng dng, m ch c ngha l n
c th c s dng gia tng thu nhp trn vn CSH. Mc ch cui cng i vi cng
ty l t c s nh gi ti a cho cc chng khon ca n trn th trng v mc ch
ny c th hoc khng th c ci thin bng cch dng n tng thu nhp trn vn
CSH. Bi v n th hin ri ro tng ln, mt nh gi thp hn i vi thu nhp cao hn
l c th. Mi tnh hung phi c nh gi mt cch ring r.
Nhng im chnh ca h thng phn tch Du Pont c th hin trong hnh di
y:
Hnh 7.1 Phn tch Du Pont
















Thu nhp
thun
Doanh s
Tng ti
sn
Doanh thu
trn ti sn
Tng n
Tng ti
sn
Li nhun
bin
Thu nhp
trn ti sn
K hoach ti
tr
Thu nhp
trn vn
CSH



x

Thu nhp trn ti
sn /(1 N/TS)
=
137






Cui cng nh l mt bo co chung trong vic tnh ton tt c cc t s kh nng
sinh li, ngi phn tch phi rt nhy cm vi tui ca ti sn. Cc my mc, thit b
mua 15 nm trc y c th c ghi trong s sch thp hn nhiu gi tr thay th ca n
trong mt nn kinh t c lm pht. Mt t l thu nhp 20% trn ti sn c mua t
nhng nm 80 c th xu hn mt t l 15% thu nhp trn cc ti sn c mua mi.
Cc t s s dng ti sn
Dng t s th hai lin quan ti vic s dng ti sn, v cc t s ny c th gii
thch v sao mt cng ty c th thu hi ti sn ca n nhanh hn cng ty khc. Lu rng
tt c cc t s y gn kt bng cn i k ton (ti sn) vi bo co thu nhp (doanh
s). Tc thu hi ti sn ca cng ty Vit An c th hin cc ch tiu 4,5 v 6 di
y:
T s s dng ti sn

Cng ty Vit An Trung bnh
ngnh
4. H s lu chuyn khon phi thu = Doanh
s (bn chu)/Khon phi thu
5. K thu tin trung bnh = Khon phi
thu/Doanh s bn chu trung bnh ngy
6. H s lu chuyn hng tn kho = Doanh
s/Hng tn kho
7. H s s dng ti sn c nh = Doanh
s/Ti sn c nh
8. H s s dng tng ti sn = Doanh
s/Tng ti sn
4.000.000.000/35
0.000.000 = 11,4
350.000.000/11.1
11.000 = 32
4.000.000.000/37
0.000.000 = 10,8
4.000.000.000/80
0.000.000 = 5
4.000.000.000/1.6
00.000.00 = 2,5
10 ln

36 ngy

7 ln

5,4 ln

1,5 ln

Nh bng trn cho thy, cng ty Vit An thu hi cc khon phi thu ca n nhanh
hn trung bnh trong ngnh. iu ny th hin h s lu chuyn khon phi thu l 11,4
ln so vi 10 ln ca ngnh v k thu tin trung bnh l 32 ngy, nhanh hn 4 ngy so vi
trung bnh ngnh. K thu tin trung bnh cho thy di, v trung bnh, cc khon phi
thu ca khch hng nm trn s sch. Cng ty Vit An c 350.000.000 khon phi thu v
4.000.000.000 doanh s bn chu (tng ng 11.111.000/ngy) do s ngy bn
chu trn s sch l 32 ngy.
Mt khc, cng ty lun chuyn hng tn kho ca n 10,8 ln mt nm so vi trung
bnh ca ngnh l 7 ln. iu ny cho thy rng cng ty Vit An to ra nhiu doanh s
trn mi ng hng tn kho hn mchnh sch trung bnh ca cc cng ty trong ngnh v
chng ta c th ni rng cng ty s dng rt hiu qu phng php qun tr hng tn
kho.
Cng ty duy tr mt mc hi thp hn h s s dng ti sn c nh so vi mc
trung bnh ngnh (5 so vi 5,4). y l mt hn ch nh so vi mc lu chuyn nhanh
138

ca hng tn kho v cc khon phi thu. Cui cng, h s s dng tng ti sn ca cng
ty cng cao hn mc trung bnh ngnh (2,5 so vi 1,5).
Cc t s tnh lng
Sau khi xem xt kh nng sinh li v s dng ti sn ca cng ty, cc nh phn tch
cn xem xt ti tnh lng ca cng ty. Cc t s tnh lng ca cng ty Vit An l kh tt
khi so vi ngnh. Cc phn tch su hn c th i hi xt ti ngn sch vn xc nh
liu cng ty c p ng c cc ngha v n hn ca n hay khng. Cc t s tnh lng
ca cng ty c th hin nh sau:
Cng ty Vit An Trung bnh
ngnh
9. T s hin hnh = Ti sn lu
ng/N ngn hn
10. T s thanh ton nhanh = (Ti sn
lu ng Hng tn kho)/N ngn hn
800.000.000/300.000.0
00 = 2,67
430.000.000/300.000.0
00 = 1,43
2,1

1,0

Cc t s s dng n
Nhm t s cui cng, cc t s s dng n, cho php cc nh phn tch o lng
mc khn ngoan ca chnh sch qun l n ca cng ty.
T s n trn tng ti sn 37,5% c ch ra trong cng thc 11 ca cng ty l cao
hn cht t so vi mc trung bnh ca ngnh, nhng l ph hp trong phm vi chp nhn
c l khong khng qu 50%. Cc t s s dng n ca cng ty Vit An th hin
bng sau:

Cng ty Vit An Trung
bnh
ngnh
11. T s n trn tng ti sn = Tng
n/Tng ti sn
12. H s thu nhp trn li = Thu nhp
trc tin li v thu/tin li vay
13. H s thu nhp trn khon thanh ton
c nh = Thu nhp trc khon thanh ton
c nh v thu / cc khon thanh ton c
nh
600.000.000/1.600.000.
000 = 37,5
550.000.000/50.000.00
0 = 11
600.000.000/100.000.0
00 = 6

33%

7 ln

5,5 ln

Cc t s v h s thu nhp trn li vay v h s thu nhp trn khon thanh ton c
nh cho thy n ca cng ty Vit An ang c qun l tt so vi vic qun l n ca
cc cng ty khc trong ngnh. H s thu nhp trn li vay cho thy s ln thu nhp trc
tin li v thu c th b p cc ngha v v tin li (11 ln). H s ny cng cao, kh
nng thanh ton tin li ca cng ty cng mnh.
H s thu nhp trn khon thanh ton c nh o lng kh nng ca cng ty trong
vic p ng tt c cc ngha v c nh hn l ch thanh ton li vay,vi gi thit rng s
tht bi trong vic p ng bt k ngha v ti chnh no cng s e do v tr ca cng ty.
Trong trng hp ca cng ty Vit An, khon thanh ton c nh gm ngha v khon
thu mua l 50.000.000 v thm 50.000.000 chi ph li vay. Chng ta cng cn phi
139

bit thu nhp trc tt c cc khon thanh ton c nh ca cng ty. Trong v d trn ch
tiu ny bng thu nhp trc li vay v thu (li nhun hot ng) cng thm
50.000.000 khon thanh ton tin thu mua.
H s thu nhp trn khon thanh ton c nh ca cng ty bng 6 ln, cao hn mc
trung bnh ca ngnh (5,5 ln). Cc kt lun rt ra khi so snh cng ty Vit An vi mc
trung bnh ca ngnh nhn chung l c ngha, mc d c nhng ngoi l. Chng hn,
mt h s lu chuyn hng tn kho cao c coi l tt tr khi n t c bng cch
duy tr mt mc tn kho thp di mc bnh thng do c th gy hi cho doanh s v
li nhun trong tng lai.
Tm li, cng ty Vit An c kt qu tt hn, h s s dng ti sn cao, qun l
tt hng tn kho, khon phi thu v s dng n mt cch khn ngoan.

7.2.2 Phn tch xu hng
Do nh hng ca chu k kinh doanh, doanh thu v kh nng sinh li c th m
rng hoc thu hp v phn tch t s cho bt k mt nm no c th khng th hin mt
bc tranh chnh xc v cng ty. Do vy, chng ta cn xt ti phn tch xu hng kt qu
hot ng trong mt s nm. Tuy nhin, nu khng c cc so snh vi ngnh, ngay c cc
phn tch xu hng c th cng khng cho thy bc tranh tng th v cng ty. Chng hn
nh trong hnh 7.2 cho thy li nhun bin ca cng ty Vit An tng ln trong khi h s
s dng ti sn gim xung. iu ny cho thy c v nh tt i vi li nhun bin
nhng xu vi s dng ti sn. Tuy nhin, khi so snh vi xu hng ca ngnh chng ta
thy li nhun bin ca cng ty li thp hn mc trung bnh ca ngnh. i vi h s s
dng ti sn, cng ty li tin b hn trong quan h vi ngnh, mc d n c xu hng i
xung. Tnh hnh tng t cng c th ny sinh vi cc t s khc.
Bng cch so snh cc cng ty trong cng ngnh, cc nh phn tch c th phn
tch c xu hng theo thi gian. Chng hn, bng cch nhn vo cc s liu ca ngnh
cng nghip my tnh trn bng 7.1 c th thy li nhun bin v thu nhp trn vn CSH
c xu hng suy gim. IBM c xu hng gim li nhun trc, t u nm 91 v thc s
b l nm 93. Nm 94 Lou Gerstner nhn trch nhim ch tch v gim c iu hnh ti
IBM v bt u ci thin tnh hnh. Nm 97, IBM tr li mc sinh li c v lun t thu
nhp cho cc c ng mc cao. Gi c phiu ca IBM tng t 40$ ln 200$/1cp vo
nm 97 trc khi tch c phiu.













140



Mc d hng Compaq khng tri qua nhng thay i ln nh vy, n cng phi
chu p lc ca vic duy tr kh nng sinh li cao. Di dng phn tch xu hng, thu
nhp cc cao na cui nhng nm 80 khng c duy tr. Nm 99 l nm yu nht i
vi Compaq do vic suy gim doanh s bi cuc khng hong Chu v vic cnh tranh
mnh m t Dell Computer. Cng ty phi chu s suy gim mnh nht l Apple Computer
vi mc l thc nm 96 v 97 v s e do ph sn vo thi gian ny. Tuy nhin, nm 98
Apple khi phc tr li mt cch ngon mc.
Bng 7.1 Phn tch xu hng trong ngnh cng nghip my tnh
IBM Compaq Apple
Li
nhun
bin (%)
Thu nhp
trn vn
CSH (%)
Li
nhun
bin (%)
Thu nhp
trn vn
CSH (%)
Li
nhun
bin (%)
Thu nhp
trn vn
CSH (%)

A. Li nhun
bin

7
5
2
3
1
90 92 94 96 98 00 02
Ngnh

CT Vit An
B. H s s dng
tng ti sn

3,5
x
3,0
x
2,5
x
2,0
x
90 92 94 96 98 00 02
CT Vit An

Ngnh
Hnh 7.2 Phn tch xu hng
141

1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
13,7
14,3
13,1
9,3
9,7
9,8
8,4
8,7
3,2
2,2
m
4,6
8,8
7,7
7,8
7,7
8,0
8,1
23,6
24,8
20,5
13,9
13,7
14,7
13,6
14,1
5,7
5,2
m
12,7
25,5
27,1
30,7
32,6
33,9
30,0
2,3
3,9
5,3
6,9
10,9
12,0
11,1
12,0
7,0
6,1
6,5
8,0
7,2
7,3
8,6
2,8
1,5
4,1
2,9
11,8
19,9
23,4
33,4
30,5
27,2
23,2
11,8
12,4
17,7
22,0
21,5
21,4
22,3
7,8
3,8
11,0
7,8
3,9
3,2
8,1
8,2
9,8
7,7
8,5
7,1
7,5
3,6
2,5
3,7
m
m
4,8
6,8
7,0
20,3
12,7
11,1
22,2
26,0
39,9
27,3
32,8
25,4
24,2
14,1
9,7
12,1
m
m
17,2
13,5
13,0
iu g l xu hng i vi c 3 cng ty vo cui thp k? Cng ngh ang thay
i nhanh chng n mc khng ai c th d bo c. C l c ba cng ty ang c gng
duy tr vic gim chi ph nhng trn c s sng to cao trong vic pht trin cc sn phm
mi.
Tc ng ca lm pht n phn tch ti chnh
ng thi vi vic tnh ton cc t s ti chnh, chng ta cn khm ph tc ng
ca lm pht v cc ngun lc tc ng khc ti cc bo co ti chnh ca cng ty. Lm
pht c th gy ra nhng nhm ln v ngun gc ca li nhun, thm ch i vi c nhng
nh phn tch nhy bn. Thiu pht cng c th gy ra nhng vn nht nh m chng
ta cn phi lu .
Vn c bn trong k lm pht l ch thu nhp lun c th hin bng ng
tin hin hnh, trong khi my mc, thit b v hng tn kho c th c mua ti mc
gi thp hn. Do vy, li nhun c th l mt hm s ca gi tng ln hn l ca mt kt
qu hot ng tt. Nht l khi chng ta phn tch trong mt khong thi gian di, nh
hng ca lm pht s cng ng quan tm.
V d
Gi s cng ty t Vit c bo co thu nhp nm 2004 nh sau:
Cng ty t Vit; Thu nhp thun nm 2004 (1000.000)
Doanh s
Gi tr hng bn
Li gp
Chi ph bn hng v qun l
Khu hao
Li hot ng
Thu (40%)
Thu nhp sau thu
200 (100sp x 2000.000)
100 (100sp x 1000.000)
100
20 (10% doanh s)
10
70
28
42

142

Vo cui nm, cng ty c 100 sn phm tn kho vi gi 1.000.000 /1sn phm.
Gi s rng trong nm 2005, s lng sn phm bn duy tr mc 100 sn phm. Tuy
nhin, lm pht gy ra mt mc tng gi 10%, t 2.000.000 ln 2.200.000. Tng doanh
s bn s tng ln thnh 220.000.000 nhng khng c s gia tng v s sn phm tiu
th. Mt khc, gi s rng cng ty s dng FIFO trong nh gi hng tn kho, do vy
hng tn kho mua trc s c tnh vo doanh s hin hnh. Trong trng hp ny,
hng tn kho nm 2004 s c tnh vo doanh thu nm 2005.
Cng ty t Vit, Thu nhp thun nm 2005
Doanh s
Gi tr hng bn
Li gp
Chi ph bn hng v qun l
Khu hao
Li hot ng
Thu (40%)
Thu nhp sau thu
220 (100sp x 2.200.000)
100 (100sp x 1000.000)
120
22 (10% doanh s)
10
88
35
53

Nh bng trn cho thy, c v nh cng ty tng li nhun c 11.000.000 so
vi nm trc (t 42.000.000 ln 53.000.000) n gin l do kt qu ca lm pht. Nhng
khng phn nh y l chi ph tng ln ca hng tn kho v my mc thit b thay th.
Gi thit rng chi ph thay th ca chng tng ln trong mi trng lm pht.
Nh chng ta bit, cc thng tin lin quan n lm pht thng khng b cc c
quan kim tra yu cu m hon ton t nguyn, nhng vic cn nhc ti yu t lm pht
trong phn tch l lun c ngha, nht l i vi cc nh u t tim tng. Cc kt qu
phn tch t 10 cng ty ho cht v 8 cng ty dc ca M t nm 1976 n 1978 ca
Geoffrey A. Hirt di y cho thy ngha ca vn ny

Bng 7.2 So snh k ton theo gi tr thay th (hin hnh) v gi tr lch s
10 cng ty ho cht 8 cng ty dc
Gi tr thay
th
Gi tr lch s Gi tr thay
th
Gi tr
lch s
Tng v ti sn
Gim v thu nhp thun
trc thu
Thu nhp trn ti sn
Thu nhp trn vn CSH
H s n trn ti sn
H s thu nhp trn li
vay (Nhn vi li thu
c)
28,4%

45,8%
2,8%
4,9%
34,3%
7,1x
-

-
6,2%
13,5%
43,8%
8,4x
15,4%

19,3%
8,3%
12,8%
30,3%
15,4x
-

-
11,4%
19,6%
35,2%
16,7x

Vic so snh phng php k ton theo gi tr thay th v gi tr lch s bng trn
cho thy gi tr thay th lm gim thu nhp nhng ng thi lm tng ti sn. Mc tng
ny ca ti sn lm gim thp h s n trn ti sn bi v n l ti sn bng tin khng b
nh gi li v n s c tr bng ng tin hin hnh. T s n trn ti sn gim xung
143

cho thy n by ti chnh ca cng ty gim nhng nu nhn vo h s thu nhp trn li
vay li thy vn khc hn. Bi v h s thu nhp trn li vay o lng thu nhp hot
ng c th tr chi ph li vay, vic suy gim thu nhp gy bt li cho t s ny v
cng ty b gim kh nng ca n trong vic b p chi ph li vay.
Tc ng ca khng c lm pht
Khi gi tng trong mi trng lm pht, li nhun dng nh t tng. L do phn
i chnh l ch khi gi tng nh (khng lm pht) s l mt s thc tnh ph phng i
vi cc nh qun l v cc c ng khng cnh gic khi (v) hng tn kho t phi tr i
ly gi bn l n nh. Mt mc tng 15 hay 20% trong thu nhp c th l t hn mt o
tng lm pht. Cc ngnh cng nghip nhy cm nht vi li nhun ny sinh t lm
pht l nhng ngnh sn phm c tnh chu k nh g, bc, cao su v thc phm v l
nhng ngnh trong hng tn kho chim t l quan trng trong doanh s v l nhun.
Vic gim gi khng nht thit l xu. Mc d li nhun ca cc cng ty ny sinh
t lm pht cng c th gim xung, cc nh u t c th mong mun nhiu hn t vn
ca h vo cc ti sn ti chnh nh c phiu v tri phiu. L do ca s dch chuyn c
th do nim tin rng vic gim p lc lm pht s khng gy tn hi ln n sc mua ca
ng tin. Lm pht gim xung c ngha thu nhp i hi m cc nh u t yu cu i
vi cc ti sn ti chnh s gim xung v vi thu nhp i hi thp hn ny, thu nhp hay
li sut tng lai s nhn mt nh gi hin hnh cao hn.
Khng c yu t no k trn xy ra vi mt mc chc chn cao. Vi ngha rng
cc nh u t i hi s n nh ca tnh trng khng lm pht, chng c th khng din
ra nh m t. Tc l, mc lm pht thp hn s khng nht thit to ra gi c phiu v tri
phiu cao tr khi lm pht gim ko di lin tc trong thi gian nht nh.
Trong khi cc ti sn ti chnh nh c phiu v tri phiu c trin vng tt trong k
khng lm pht, iu l khng ng i vi cc ti sn hu hnh (thc). Cc kim loi
qu nh vng v bc, qu, cc b su tp bng n trong mi trng lm pht cao cui
nhng nm 70 gim mnh trong thp nin tip theo v gi gim nh gy ra gim cu
nm cc ti sn thc nh l mt bin php chng li lm pht. Vic dch chuyn ca
cc nh u t gia ti sn thc v ti sn ti chnh c th din ra nhiu ln trong mt chu
k kinh doanh.
Thiu pht cng l mt tnh trng nguy him bi vic gim gi thc t c th lm
gim li nhun v gay tnh trng ph sn.
Cc nhn t khc gy lch lc thu nhp bo co
Tc ng ca s thay i gi ch l mt trong s cc vn nh phn tch phi i
mt trong vic nh gi mt cng ty. Cc yu t khc nh vic ghi chp thu nhp, vic x
l cc khon mc khng ti din, chnh sch thanh ton thu cng gy kh khn cho cc
nh qun l ti chnh v cc nh phn tch. Vn c th c phn nh bng vic xem
xt bo co thu nhp ca hai cng ty gi nh trong cng ngnh cng nghip th hin
trong bng di y.
Bo co thu nhp nm 2005 ()
Cng ty A
(bo th)
Cng ty B (thu
nhp c ghi chp
cao
Doanh thu
Gi tr hng bn
4.000.000.00
0
4.200.000.000
2.700.000.000
144

Li gp
Chi ph bn hng v qun l
Li hot ng
Chi ph li vay
L bt thng
Thu nhp thun trc thu
Thu (30%)
Thu nhp thun
L bt thng (tr thu)
Thu nhp thun chuyn thnh thu nhp
li
3.000.000.00
0
1.000.000.00
0
450.000.000
550.000.000
50.000.000
100.000.000
400.000.000
120.000.000
280.000.000
-
280.000.000
1.500.000.000
450.000.000
1.050.000.000
50.000.000
-
1.000.000.000
300.000.000
700.000.000
70.000.000
630.000.000

C hai cng ty u c kt qu hot ng nm 2005 ging nhau nhng cng ty A l
rt bo th trong ghi chp kt qu ca mnh, trong khi cng ty B c gng ti a ho thu
nhp bo co ca n.
Nu c hai cng ty c thu nhp bo co l 280.000.000 trong nm trc, 2004,
cng ty B s c coi l c mc tng ng k nm 2005 vi thu nhp thun l
700.000.000, trong khi cng ty A ghi chp mt mc khng tng nm 2005. Tuy nhin,
chng ta thit lp rng cc cng ty c cng kt qu hot ng.
Gii thch khc bit
By gi chng ta s xem xt nguyn nhn ca nhng khc bit trong bng trn,
trong nhn mnh ti cc yu t trong bo co thu nhp.
Doanh s
Cng ty B ghi 200.000.000 nhiu hn trong doanh s, mc d sn lng thc l
nh nhau. iu ny c th l kt qu ca quan nim khc nhau v vic cng nhn doanh
thu. Chng hn, mt ti sn nht nh c th c bn trn c s tin tr gp trong mt k
di. Mt cng ty bo th c th lm chm vic tha nhn doanh s hay thu nhp n tn
khi nhn c moi khon thanh ton, trong khi cng ty khc c th c gng tha nhn
doanh thu vo ngy sm nht c th. Tng t, cng ty thu mua ti sn c th c gng
coi khon thu mua di hn tng ng mt doanh s, trong khi cng ty bo th hn
ch tha nhn khi thu nhp t mi khon thanh ton thu mua n hn. Mc d chuyn
mn k ton c gng thit lp cc phng php thch hp v bo co ti chnh thng qua
cc nguyn tc k ton c chp nhn chung, vn c s khc nhau trong bo co gia
cc cng ty.
Gi tr hng bn
Cng ty bo th (A) c th s dng phng php k ton LIFO trong mt mi
trng lm pht, do vy tnh cc khon mua cui cng, t hn vo doanh s, trong
khi cng ty B s dng phng php k ton FIFO tnh hng tn kho t t hn vo
doanh s. Khon 300.000.000 khc bit trong gi tr hng bn cng c th c gii
thch bi cc cch x l khc nhau vi chi ph R&D v cc khon mc khc.
Li/L bt thng
Cc khon li hoc l khng thng xuyn c th ny sinh t vic bn cc ti sn
c nh, vic kin co hay cc s kin khng thng xuyn khc ca cng ty. Mt s nh
145

phn tch cho rng cc s kin bt thng nh vy nn tnh vo thu nhp hin hnh ca
cng ty, trong khi mt s ngi khc c th tch chng khi vic nh gi hot ng ca
cng ty. Rt khng may l khng c mt s thng nht trong vic i x vi cc khon l
khng thng xuyn mc d c nhng n lc ca cc chuyn gia k ton nhm m
bo tnh thng nht chung. Cng ty bo th A ghi 100.000.000 l vo thu nhp bo
co thng thng, trong khi cng ty B ch tr khi thu nhp thun sau khi 700.000.000
c ghi nhn. C hai cng ty u c khon l nh nhau l 100.000.000 nhng cng
ty B th hin di dng thun sau thu l 70.000.000
Li v l bt thng ny sinh trong cc cng ty ln thng xuyn hn chng ta
thng ngh. Chng hn, cng ty Chevron c khon l bt thng trn mi c phiu l 24
cent nm 1982; 50 cent nm 1983; 46 cent nm 1984 v 56 cent nm 1986. Cc khon l
ny ny sinh t vic hp v tch cc ti sn khi n mua li Gulf Oil Corporation. Trong
thi i hin nay, khi cc hot ng M&A; LBO din ra mnh m, vic hiu bit chi tit
cc nhn t nh hng ti bo co ti chnh ngy cng tr nn quan trng.
Thu nhp thun
Cng ty A c thu nhp thun bo co l 280.000.000, trong khi cng ty B l
700.000.000 trc khi khu tr l bt thng. Khon chnh lch 420.000.000 l ng
gp ca phng php khc nhau trong lp bo co ti chnh v v n phi c cc nh
phn tch ghi nhn. Cc nh phn tch phi lun duy tr cnh gic trong vic xem xt mi
khon mc trong bo co ti chnh thay v chp nhn n thun cc s liu.

7.3 D bo nhu cu ti chnh ca doanh nghip
D bo nhng vn trong tng lai ni chung, d bo ti chnh ni ring l mt
vn khng n gin. Ngay c trong iu kin thng tin phong ph, cp nht v c s h
tr ca nhiu phng tin hin i nh hin nay, d bo vn lun l mt vn phc tp.
Trong khi chng ta thng cho rng tnh trng khng tng trng hoc suy gim
v sn lng v c bn l do thiu ngn qu, nhng iu ny khng nht thit ng. Mt
cng ty tng trng nhanh c th chng kin mt s gia tng ng k cc khon phi thu,
hng tn kho v cc my mc thit b m khng th c ti tr bng cc dng kinh
doanh thng thng. Gi s doanh thu tng t 100.000.000 ln 200.000.000 trong mt
nm i vi mt cng ty c li nhun bin 5% trn doanh s. ng thi gi thit rng ti
sn bng 50% doanh s v tng t 50.000.000 ln 100.000.000 khi doanh s tng gp
i. Li nhun 10.000.000 (5% x 200.000.000) s khng ti tr 50.000.000 ti
sn tng thm. S tin 40.000.000 cn li phi n t cc nh cung cp, ngn hng v c
l c cc c ng. Cn lu rng, ch ring li nhun thng l khng ti tr cho
tng trng ng k v mt k hoch ti tr chi tit cn c trin khai. Cc ch doanh
nghip thng bi ri bi tnh trng tng ln trong doanh s v li nhun nhng li gim
tin mt trong kt ca mnh.

7.3.1 Phng php lp bo co chun (Pro Forma Statement)
Phng php bao qut (ton din) nht ca d bo ti chnh l pht trin mt lot
cc bo co ti chnh chun hay bo co ti chnh k hoch. Chng ta s c bit lu ti
bo co thu nhp chun; bo co ngn sch v bng cn i k ton chun. Da trn cc
bo co k hoch, cng ty c th d bo c quy m khon phi thu, hng tn kho,
khon phi tr v mt s khon mc khc cng nh li nhun d tnh v cc yu cu i
146

vay ca mnh. Sau cc nhn vin ti chnh c th theo di cn thn cc din bin thc
t so snh vi k hoch c th a ra cc iu chnh cn thit. Mt khc, cc ngn hng
v nhng ngi cho vay khc cng thng i hi cc bo co ny cho nhng ch dn
trong tng lai.
pht trin cc bo co chun cn phi c mt cch tip cn mang tnh h thng.
Trc ht chng ta cn thit lp mt bo co thu nhp chun da trn d kin doanh s v
k hoch sn xut, sau s dng cc d liu ny lp ra d ton ngn sch v cui
cng l tng hp tt c cc d liu trn vo bng cn i k ton chun. Qu trnh pht
trin cc bo co ti chnh chun nay c m t trong hnh 7.3





















Trong phn tip theo, chng ta s s dng khun kh thi gian 6 thng to
thun li cho vic phn tch, mc d th tc tng t c th c m rng cho mt nm
hoc k di hn.
Bo co thu nhp chun
Gi s cng ty Vit An cn phi lp cc bo co ti chnh chun cho na nm
2005. Bo co thu nhp chun s cung cp mt k hoch v lng li nhun cng ty d
kin to ra trong k. pht trin bo co thu nhp chun, chng ta cn tun th bn
bc quan trng sau:
(1) Thit lp mt d bo doanh s bn
(2) Xc lp k hoach sn xut v vic s dng nguyn liu, lao ng trc tip, chi
ph qun l mi i km to ra li gp
(3) Xc nh cc chi ph khc
(4) Xc nh li nhun bng cch hon chnh bo co chun thc t.
Lp d bo doanh s bn
phc v cho vic phn tch, chng ta gi thit rng cng ty Vit An c hai sn
Bng
CKT
chun
Bng CKT
trc
Ngn sch
h tr khc
Ngn sch
vn
Bo co
thu nhp
chun
K hoch
sn xut
D bo
doanh
s



















147

phm chnh l A v B. K hoch sn xut ca chng ta i hi bn 1.000 sn phm A v
2.000 sn phm B vi gi l 30.000 v 35.000. Tng doanh s th hin bng sau:
Sn phm A Sn phm B
S lng
Gi bn ()
Doanh s bn ()
Tng ()
1.000
30.000
30.000.000
2.000
35.000
70.000.000
100.000.000

Xc nh k hoch sn xut v li gp
Da trn doanh s d bo, chng ta c th xy dng c k hoch sn xut cn
thit cho k 6 thng. S lng sn phm c sn xut s tu thuc vo tn kho ban u
ca sn phm A v B, k hoch doanh s v mc tn kho cui k mong mun. Gi s vo
ngy 1 thng 1 nm 2005 cng ty Vit An c tnh hnh tn kho nh bng 8.2
Bng 7.2 Tn kho u k
Sn phm A Sn phm B
S lng
Gi tr ()
Tng gi tr ()
Cng ()
85
16.000
1.360.000

180
20.000
3.600.000
4.960.000

Chng ta s cng thm lng sn phm d kin bn trong 6 thng ti vo lng
tn kho mong mun cui k v tr i s tn kho u k xc nh nhu cu sn xut ca
chng ta. Tc l:
Mc bn d kin + Tn kho cui k Tn kho u k = Yu cu sn xut. Kt qu
bc ny th hin trn bng 7.3.
Bng 7.3 Yu cu sn xut 6 thng
Sn phm A Sn phm B
- S sn phm bn d kin
- Tn kho cui k mong
mun (Gi thit bng 10% s
bn ra trong k)
- Tn kho u k
- S sn phm cn sn xut
1.000

100

85
1.015
2.000

200

180
2.020

By gi chng ta phi xc nh chi ph sn xut cc sn phm ny. Nh bng
7.2 cho thy, gi tr ca 1 sn phm tn kho l 16.000 v 20.000 i vi A v B. Chng
ta gi thit rng, gi ca nguyn liu, lao ng v chi ph qun l a vo sn phm mi
i vi 2 sn phm by gi l 18.000 v 22.000 nh bng 7.4 di y:
Bng 7.4: Gi tr 1 sn phm ()
Sn phm A Sn phm B
Nguyn liu
Lao ng
Chi ph qun l
Cng
10.000
5.000
3.000
18.000
12.000
6.000
4.000
22.000
148

Tng chi ph i hi i vi cc sn phm mi cho 6 thng c th hin trong
bng 7.5
Bng 7.5 Tng chi ph sn xut
Sn phm A Sn phm B
S sn phm
Chi ph 1 sn phm ()
Tng chi ph ()
1.015
18.000
18.270.000
2.020
22.000
44.440.000
62.710.000

Gi bn sn phm
Cn nhc chnh trong vic thit lp mt bo co thu nhp chun l cc chi ph i
lin vi cc sn phm c bn ra trong k xem xt (gi bn sn phm). Lu rng trong
trng hp sn phm A chng ta d kin bn 1000 sn phm nhng ang sn xut 1.015
sn phm tng mc tn kho ln 15 sn phm. xc nh li nhun, chng ta s khng
tnh 15 sn phm thm ny vo doanh s hin hnh. Mt khc, xc nh gi tr ca
1.000 sn phm c bn trong k, chng ta s gi thit Cng ty Vit An s dng phng
php k ton FIFO (Nhp trc, xut trc) v do vy cng ty s trc ht phn b vo
gi tr ca doanh s hin hnh phn tn kho u k v sau l phn hng ho c sn
xut trong k.
Trong bng 7.6 th hin thu nhp, chi ph i km vi hng ho c bn v li gp
i vi c 2 sn phm.
Bng 7.6 Phn b chi ph sn xut v xc nh li gp
Sn phm A Sn phm B Tng hp
S lng bn ra
Gi bn (1000)
Doanh thu (1000)
Gi tr ca hng bn
Tn kho c
S lng
Gi tr 1 sn phm (1000)
Tng (1000)
Tn kho mi
S lng
Gi tr 1 sn phm (1000)
Tng (1000)
Tng gi tr ca hng bn (1000)
Li gp (1000)
1.000
30
30.000


85
16
1.360

915
18
16.470
17.830
12.170
2.000
35
70.000


180
20
3.600

1.820
22
40.040
43.640
26.360
3.000

100.000









61.470
38.530

Chng hn, 1.000 sn phm A c bn vi tng doanh thu l 30.000.000. Trong
1000 sn phm ny c 85 sn phm t tn kho ban u vi tr gi 16.000/1sn phm v
915 sn phm ly t sn xut hin hnh vi tr gi 18.000/1sn phm. Nh vy, tng gi
tr hng bn ra i vi A l 17.830.000 v li gp thu c l 12.170.000. Tng t i
vi sn phm B, vi doanh s 70.000.000, gi tr ca hng bn l 43.640.000 v li gp
l 26.360.000. Doanh s tng hp ca c hai sn phm l 100.000.000 vi gi tr hng
bn l 61.470.000 v li gp l 38.530.000.
149

n y, chng ta cng tnh c gi tr ca hng tn kho cui k nhm s dng
cho vic lp bo co ti chnh sau ny. Kt qu c th hin nh sau:
Tn kho u k: 4.960.000
Tng gi tr sn xut : 62.710.000
Tng hng tn kho c th bn: 67.670.000
Gi tr ca hng bn: 61.470.000
Tn kho cui k: 6.200.000
Cc khon mc chi ph khc
Sau khi c tng doanh thu, tr gi ca hng bn v li gp chng ta phi tr i
cc khon chi ph khc tnh c gi tr li nhun thun. Chng ta s phi khu tr cc
chi ph hnh chnh v qun l chung cng nh tin li khi li gp c thu nhp trc
thu, sau tr i thu xc nh thu nhp sau thu v cui cng tr i li tc c phiu
xc nh phn ng gp vo thu nhp li. Trong v d ca chng ta, gi thit cng ty
Vit An c chi ph hnh chnh v qun l chung l 12.000.000, tin li l 1.500.000 v
li tc c phiu l 1.500.000.
Bo co thu nhp chun thc t.
Kt hp li gp trong bng 8.6 v cc gi thit v cc khon chi ph khc, chng ta
c th lp c bo co thu nhp chun nh trong bng 7.7
Bng 7.7 Bo co thu nhp chun 30/6/2005
Ch tiu S tin (1000)
Doanh s
Gi tr hng bn
Li gp
Chi ph hnh chnh v qun l
Li nhun hot ng (Thu nhp trc thu
v li vay - EBIT)
Li tin vay
Thu nhp trc thu (EBT)
Thu (20%)
Thu nhp sau thu (EAT)
Li tc c phiu thng
Tng v thu nhp li
100.000
61.470
38.530
12.000
26.530

1.500
25.030
5.006
20.024
1.500
18.524

Ngn sch vn
Nh trn ch ra, vic to ra doanh thu v li nhun khng nht thit m bo s
c mt lng tin tng ng trong tay p ng cc ngha v ti chnh khi chng n
hn. Mt doanh s c kh nng sinh li c th to ra khon phi thu trong ngn hn
nhng khng phi l khon tin ngay lp tc p ng cc thanh ton n hn. V l do
ny, chng ta phi chuyn bo co thu nhp chun thnh lung tin. Trong qu trnh ny,
chng ta chia bo co thu nhp chun di hn thnh cc khong thi gian nh hn v chi
tit hn nh gi theo tng ma v thng cc lung tin vo v ra. Mt s thng c th
th hin mt doanh s rt cao hoc thp hoc c th i hi li tc c phiu, thu hay chi
ph t bn.
Cc khon thu
Trong trng hp ca cng ty Vit An, chng ta s chia bo co thu nhp chun
150

na u ca nm 2005 thnh mt chui ngn sch theo thng vi cc s liu gi thit nh
sau:
Thng 1 Thng 2 Thng 3 Thng 4 Thng 5 Thng 6
15.000.000 10.000.000 15.000.000 25.000.000 15.000.000 20.000.000
Mt phn tch thn trng cc s liu v doanh thu v cc khon phi thu qu kh
cho thy 20% doanh thu c thu trong thng bn hng v 80% trong thng tip theo. Cc
khon thu lin quan n doanh s bn hng thng c th hin trong bng 7.7 vi gi
thit doanh s thng 12 nm 2004 l 12.000.000.
Bng 7.7 Khon thu hng thng
n v: 1000
Thng
12
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
Doanh s
Khon phi thu
(20% doanh s
hin hnh)
Khon phi thu
(80% doanh s
ca thng trc)
Tng thu
12.000 15.000

3.000


9.6000

12.600
10.000

2.000


12.000

14.000
15.00
0

3.000


8.000

11.00
0
25.000

5.000


12.000

17.000
15.000

3.000


20.000

23.000
20.000

4.000


12.000

16.000
Nh bng 7.7 cho thy, lung tin vo dao ng trong khong 11.000.000 n
23.000.000 vi mc cao nht vo thng 5. Sau y chng ta s xt ti lung ra hng
thng.
Cc khon chi
Cn nhc c bn ti cc khon phi chi l cc chi ph hng thng gn vi hng tn
kho c sn xut trong k (nguyn liu, lao ng v chi ph qun l) v cc khon chi
ph hnh chnh chung, li vay, thu v li tc c phiu. Chng ta cng cn nhc cc khon
thanh ton cho bt k my mc thit b v khon mc mi no th hin trn bo co thu
nhp chun ca chng ta. Cc chi ph i lin vi cc sn phm c ch to trong k c
th c ly t cc s liu cc phn trn. Trn c s cc d liu trn chng ta c bng
tng hp sau:
Bng 7.8 Tng hp chi ph sn xut
Sn phm A Sn phm B Chi ph
kt
hp
(1000
)
S sp Chi ph
/s p
(1000)
Tng
chi ph
(1000
)
S sp Chi ph
/s p
(1000
)
Tng chi
ph
(1000)
Nguyn liu
Lao ng
Chi ph qun l
Tng
1.015
1.015
1.015
10
5
3
10.150
5.075
3.045
2.020
2.020
2.020
12
6
4
24.240
12.120
8.080
34.390
17.195
11.125
62.710

151

Nh bng 7.8 cho thy, tng chi ph hp thnh trong hai sn phm gm nguyn
liu 34.390.000; Lao ng 17.195.000 v chi ph qun l 11.125.000. Gi thit rng
tt c cc chi ph ny gnh chu nh nhau mi thng trong k 6 thng. Mc d doanh thu
khc nhau gia cc thng, gi thit rng chng ta ang p dng mc sn xut hng thng
nhm m bo hiu qu ti a trong vic s dng cc ngun lc sn xut khc nhau. Chi
ph trung bnh hng thng ca cc yu t c th hin trong bng 7.9 di y.
Bng 7.9 Chi ph sn xut trung bnh hng thng
Tng chi ph Thi gian Chi ph bnh qun thng
Nguyn liu
Lao ng
Chi ph qun l
34.390.000
17.195.000
11.125.000
6 thng
6 thng
6 thng
5.732.00
2.866.000
1.864.000

Gi thit rng nguyn liu c thanh ton mt thng sau khi mua. Lao ng v
chi ph qun l th hin lung tin ra trc tip hng thng, li vay, thu v li tc c phiu
cng tng t v gi thit mua 8.000.000 thit b mi vo thng 2 v 10.000.000 vo
thng 6. Tng hp lung tin ra c th hin trn bng 7.10.
Bng 7.10 Tng hp lung tin ra cc thng.
n v: 1000
Thng
12
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
- Mua nguyn liu
thng
- Thanh ton nguyn
liu
- Chi ph lao ng
thng
- Chi ph qun l thng
- Chi ph hnh chnh v
qun l chung
- Li vay
- Thu
- Li tc c phiu
- Mua thit b mi
- Tng thanh ton
4.500 5.732
4.500
2.866
1.854
2.000





11.22
0
5.732
5.732
2.866
1.854
2.000




8.000
20.45
2
5.732
5.732
2.866
1.854
2.000


2.503


14.95
5
5.732
5.732
2.866
1.854
2.000





12.45
2
5.732
5.732
2.866
1.854
2.000





12.45
2
5.732
5.732
2.866
1.854
2.000

1.500
2.503
1.500
10.00
0
27.95
3

Ngn sch thc t
By gi chng ta s kt hp lung tin nhn c vi lung thanh ton hng thng
thnh bo co lung tin th hin trong bng 7.11 di y xc nh lung tin thun.
Bng 7.11 Lung tin hng thng
n v: 1000
Thng 1 Thng 2 Thng 3 Thng 4 Thng 5 Thng 6
Tng thu
Tng chi
Lung tin thun
12.600
11.220
1.380
14.000
20.452
(6.452)
11.000
14.955
(3.955)
17.000
12.452
4.548
23.000
12.452
10.548
16.000
27.953
(11.953
152

)

Mc ch c bn ca ngn sch vn l cho php cng ty d on c nhu cu
ngn qu t bn ngoi vo cui mi thng. Trong trng hp trn, chng ta gi thit rng
cng ty Vit An mong mun c s d tin ti thiu 5.000.000 sut thi k. Nu n thp
hn mc tin ny, cng ty s vay vn t ngn hng. Nu n trn mc ny v cng ty c
mt khon vay, n s dng s tin vt mc gim khon vay. Dng ti tr ny c
th hin trn bng 7.12 trong th hin y c cc khon i vay v tr n.
Bng 7.12 Ngn sch vn c tnh c khon i vay v tr n
n v: 1000
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
1.Lung tin thun
2. D u k
3. D tch lu
4. Vay hoc tr vay hng
thng
5. D n tch lu
6. D cui k
1.380
5.000
6.380
-
-
6.380
(6.452)
6.380
(72)
5.072
5.072
5.000
(3.955)
5.000
1.045
3.955
9.027
5.000
4.548
5.000
9.548
(4.548)
4.479
5.000
10.548
5.000
15.548
(4.479)
-
11.069
(11.95
3)
11.069
(884)
5.884
5.884
5.000

Trong dng th nht ca bng 7.12 cho thy lung tin thun c thm vo s d
u k tnh c s d tch lu. Dng th t l tin vay hoc tr n hng thng nhm
duy tr s d ti thiu 5.000.000. Dng th nm th hin n tch lu hin hnh ca tt c
cc thng. Cui cng, dng th su l s d cui cc thng.
Vo cui thng 1 cng ty c 6.380.000 nhng vo cui thng 2 s d tch lu ca
cng ty li m, do cn mt khon vay l 5.072.000 nhm duy tr s d 5.000.000.
Cng ty c khon vay trn s sch tn ti thng 5, khi s d cui k l 11.069.000.
Trong thng 4 v thng 5, s d tch lu ln hn s d ti thiu yu cu (5.000.000) nn
khon tin tr n vay 4.548.000 v 4.479.000 c thc hin thanh ton ht n vay
vo thng 5. Trong thng 6, cng ty li phi vay 5.884.000 m bo d cui k
5000.000.
Bng cn i k ton chun
By gi chng ta s phi hp bo co thu nhp chun vi ngn sch vn lp
thnh bng cn i k ton chun. Bi v bng cn i th hin cc thay i tch lu ca
cng ty theo thi gian , chng ta trc ht hy xem xt bng cn i k trc sau s
chuyn cc mc theo thi gian th hin ngy 30 thng 6 nm 2005. Bng cn i cui
cng ngy 31 thng 12 nm 2004 c th hin nh sau:
Bng cn i k ton
31/12/2004
Ti sn
Ti sn lu ng
1. Tin
2. Chng khon
3. Cc khon phi thu


5.000.000
3.200.000
9.600.000
153

4. Hng tn kho
Tng ti sn lu ng
5. My mc, thit b
Tng ti sn
N v vn ch s hu
6. Cc khon phi tr
7. Cc giy nhn n
8. N di hn
9. C phiu thng
10. Thu nhp li
Tng n v vn ch s hu
4.960.000
22.760.000
27.740.000
50.500.000

4.500.000
0
15.000.000
10.500.000
20.500.000
50.500.000

xy dng bng cn i k ton chun ngy 30 thng 6 nm 2005, mt s khon
mc ca bng cn i c s gi nguyn khng i, trong khi mt s mc khc s nhn gi
tr mi. Kt qu th hin trong bng 7.13.
Bng 7.13
Bng cn i k ton
30/6/2005
Ti sn
Ti sn lu ng
1. Tin
2. Chng khon
3. Cc khon phi thu
4. Hng tn kho
Tng ti sn lu ng
5. My mc, thit b
Tng ti sn
N v vn ch s hu
6. Cc khon phi tr
7. Cc giy nhn n
8. N di hn
9. C phiu thng
10. Thu nhp li
Tng n v vn ch s hu


5.000.000
3.200.000
16.000.000
6.200.000
30.400.000
45.740.000
76.140.000

5.732.000
5.884.000
15.000.000
10.500.000
39.024.000
76.140.000

Phn tch bo co chun
So snh gia bng cn i k ton chun mi vi bng cn i c chng ta thy ti
sn tng ln 25.640.000. S tng ln c ti tr bi cc khon phi tr, cc phiu n
v li nhun (th hin khon thu nhp li tng ln). Mc d cng ty c kh nng sinh
li cao, n vn cn ti s ti tr t ngn hng l 5.884.000 h tr cho mc tng ln
ca ti sn. iu ny th hin chnh lch gia 25.640.000 tng ln ca ti sn v
1.232.000 tng ln ca khon phi tr cng nh 18.524.000 tng ln ca thu nhp
li.

7.3.2 Phng php t l so vi doanh thu (Percent-of-Sales Method)
154

Mt cch khc trong vic theo ui lung tin xc nh nhu cu ti chnh l gi
thit rng cc khon mc trn bng cn i s duy tr mt t l nht nh trong quan h
vi doanh thu. Sau chng ta s ch ra s thay i trong doanh thu v xc nh nhu cu
ti tr c lin quan. y gi l phng php t l so vi doanh thu. Chng hn, gi thit
c cc d liu v bng cn i k ton, t l phn trm so vi doanh thu v doanh thu
200.000.000 ca cng ty Vit An th hin trong bng 7.14 nh sau
Bng 7.14.
Bng cn i k ton v phn trm so vi doanh s ca cng ty Vit An
Ti sn (1000) N v vn ch s hu (1000)
Tin
Cc khon phi thu
Hng tn kho
Tng ti sn lu ng
Thit b
Tng ti sn
5.000
40.000
25.000
70.000
50.000
120.000
Cc khon phi tr
Chi ph phi tr
Cc phiu n
C phiu thng
Thu nhp li
Tng n v vn CSH
40.000
10.000
15.000
10.000
45.000
120.000
Phn trm so vi doanh s (200.000.000)
Tin
Cc khon phi thu
Hng tn kho
Tng ti sn lu ng
Thit b
2,5%
20,0%
12,5%
35,0%
25%
60%
Cc khon phi tr
Chi ph phi tr
20,0%
5,0%
25%

T bng trn chng ta thy: tin mt 5.000.000 th hin 2,5% ca doanh s
200.000.000; cc khon phi thu 40.000.000 bng 20% doanh thu v.v i vi cc
phiu n, c phiu thng v thu nhp li khng tnh t l phn trm so vi doanh s
v chng c gi thit khng duy tr mi quan h trc tip vi quy m doanh s. Lu
rng, bt c mc tng no trong doanh s cng nht thit lm tng 60% ti sn. Trong
60% ny 25% s c ti tr thng qua cc khon phi tr v cc chi ph phi tr cn li
35% c ti tr bng li nhun v cc ngun ti tr b sung bn ngoi. Chng ta gi
thit rng cng ty Vit An c khon thu nhp sau thu bng 6% doanh thu v 50% li
nhun c dng tr li tc c phiu.
Nu doanh s tng t 200.000.000 ln 300.000.000, 100.000.000 tng thm
trong doanh thu s i hi 35.000.000 (35%) ti tr b sung. Bi v chng ta s kim
c 6% trn tng doanh s 300.000.000 nn li nhun s l 18.000.000. Vi 50% chi
li tc c phiu, 9.000.000 s c dng ti tr ni b. iu ny ngha l
26.000.000 trong s 35.000.000 s phi c ti tr t ngun bn ngoi. Chng ta c
th khi qut ho cng thc xc nh nhu cu ti tr mi nh sau:
A L
(RNF) = (S) - (S) - PS
2
(1 D)
S S

Trong :
A/S = T l % ti sn bin i vi doanh s (60%)
155

S = Thay i trong doanh s (100.000.000)
L/S = T l % n bin i vi doanh s (25%)
P = Li nhun bin (6%)
S
2
= Mc doanh s mi (300.000.000)
D = T l tr li tc c phiu (50%)
Thay cc d liu trong v d trn vo cng thc trn s c:
RNF = 60% (100.000.000) 25%(100.000.000) 6%(300.000.000) (1 0,5) =
60.000.000 25.000.000 18.000.000 (0,5) = 26.000.000 .
26.000.000 i hi ngun ti tr mi t bn ngoi ny c th c ti tr t ngn
hng hoc cc ngun ph hp khc.
S dng phng php t l phn trm so vi doanh s d hn nhiu so vi vic
tnh ton thng qua cc lung tin khc nhau thu c bo co chun. Tuy nhin, kt
qu thu c li km ngha hn nhiu v chng ta khng c c cc d liu chia theo
tng thng. Phng php t l phn trm so vi doanh s l mt cch tip cn khi qut,
trong khi phng php bo co chun cho kt qu chnh xc hn. Tuy nhin, bt k
phng php no chng ta s dng, cc kt qu cng ch c ngha hay tnh hin thc khi
cc gi thit v doanh s v sn xut l tng i chnh xc.
Tm li
Cc d bo ti chnh cho php cc nh qun tr ti chnh d bo cc s kin trc
khi chng xy ra, nht l nhu cu v ti tr t ngun bn ngoi. Mt iu quan trng l s
tng trng c th i hi cc ngun ti tr b sung bi v li nhun thng khng b
p mc tng thun ca cc khon phi thu, tn kho v cc ti sn khc.
C nhiu phng php khc nhau d bo nhu cu vn v cc ngun ti tr. Mi
phng php c nhng hn ch nht nh ca n. Tu theo tng iu kin c th ca cng
ty m cc nh qun tr ti chnh c th la chn phng php thch hp nht cho mnh.





156

Chng 8: QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP
TRONG MT S BI CNH C BIT

Bt c doanh nghip no trong qu trnh kinh doanh u mun khng ngng m
rng quy m hot ng, ngy cng nng cao v th ca doanh nghip trn thng trng
khng ch th trng trong nc m cn mun vn xa hn ra th trng quc t. Ngoi
nhng hot ng pht trin doanh nghip thng thng nh u t xy dng nh my
mi, cc doanh nghip cn c nhng cch thc khc nh mua li, hp nht, sp nhp
doanh nghip. Tuy nhin, trong mi trng cnh tranh khc lit ca nn kinh t th
trng, bn cnh nhng doanh nghip thnh t, cng c khng t doanh nghip lm vo
con ng suy thoi v i n ph sn. Nhng bi cnh c bit ny t ra cho nh qun
tr ti chnh hng lot vn cn gii quyt nh: p ng nhu cu kh ln v ngn qu
cho pht trin, mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip; qun tr ti chnh trong kinh
doanh quc t, t chc li hot ng ti chnh doanh nghipNgoi ra, vi nhng doanh
nghip c hot ng kinh doanh quc t, mi trng kinh doanh rng ln buc nh qun
tr ti chnh doanh nghip cn c nhng nhn nhn nh gi mt cch tng quan hn c
nhng quyt nh qun tr thch hp. Do , ni dung ca chng 8 s cp n nhng
vn sau:
- Cc hnh thc v ng c thc y vic mua li, hp nht, sp nhp doanh
nghip. Cc phng php nh gi doanh nghip mua li, hp nht v/hay sp nhp.
- Ph sn doanh nghip, t chc li hot ng doanh nghip, gii quyt cng n
theo th thc t nguyn v theo lut ph sn.
- Mt s vn cn lu qun tr ti chnh quc t.

8.1. Qun tr ti chnh trong hot ng mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip
8.1.1. Cc hnh thc mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip
Cc mc tiu v gia tng quy m doanh nghip v a dng ha hot ng kinh
doanh c th thc hin bng cc gii php tng trng ni sinh (u t m rng quy m,
pht trin thm cc lnh vc kinh doanh mi, u t theo chiu su) v / hoc ngoi
sinh qua hnh thc mua li, hp nht hay sp nhp doanh nghip. Thut ng mua li,
hp nht v sp nhp thng c s dng cp n tnh hung mt cng ty
hp nht vi mt hay mt s cng ty khc.
* Mua li doanh nghip
Giao dch mua li xy ra khi mt doanh nghip mua c ton b ti sn v cc
khon n ca mt doanh nghip khc vi mt gi no . Doanh nghip b bn chm dt
s tn ti ca n vi t cch mt thc th c lp. Cng ty mua li tr cho ch c ca
doanh nghip b bn tin mt, hoc chng khon (thng l c phiu) theo gi mua li
tha thun.
* Hp nht doanh nghip
Hp nht doanh nghip l hai hoc mt s cng ty cng loi (gi l cng ty b hp
nht) c th hp nht thnh mt cng ty mi (gi l cng ty hp nht) bng cch chuyn
ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php sang cng ty hp nht, ng thi
chm dt s tn ti ca cc cng ty b hp nht.
* Sp nhp doanh nghip
Mt hoc mt s cng ty cng loi (gi chung l cng ty b sp nhp) c th sp
157

nhp vo mt cng ty khc (gi l cng ty nhn sp nhp) bng cch chuyn ton b ti
sn, quyn, ngha v v li ch hp php sang cng ty nhn sp nhp, ng thi chm dt
s tn ti ca cng ty b sp nhp.
ra i mt cng ty hp nht/ sp nhp, cc cng ty c lin quan phi chun b
hp ng hp nht/ sp nhp v d tho iu l ca cng ty hp nht/ nhn sp nhp, xc
nh phng n s dng lao ng, thi gian, th tc v iu kin chuyn i ti sn,
chuyn i phn vn gp, c phn v tri phiu ca cng ty hp nht/ b sp nhp v gi
h s ng k kinh doanh n cc c quan c thm quyn theo lut ca mi quc gia.
Vit Nam, theo quy nh hin hnh (Lut doanh nghip nm 2005), trng hp
hp nht/ sp nhp m theo cng ty hp nht/ nhn sp nhp c th phn t 30% n
50% trn th trng lin quan th i din hp php ca cng ty phi thng bo cho c
quan qun l cnh tranh trc khi tin hnh hp nht/ sp nhp. Cc trng hp hp nht/
sp nhp m theo cng ty hp nht/ nhn sp nhp c th phn trn 50% th b nghim
cm (tr cc trng hp min tr theo quy nh ca php lut).
Cc phng thc mua li, hp nht, sp nhp: Khi mt doanh nghip tip qun
mt doanh nghip khc di hnh thc mua li hay sp nhp th nhng hot ng cng
u mang mt trong ba c tnh ca s kt hp l: kt hp theo chiu ngang, kt hp
theo chiu dc v kt hp theo phng thc lin ngnh.
+ Kt hp theo chiu ngang: c tin hnh gia cc doanh nghip trong cng mt
ngnh kinh doanh. Khi cc doanh nghip hp nht theo hnh thc ny s c tc dng lm
cho mc cnh tranh trn th trng gim xung, iu ny th hin r nt trong nhng
ngnh c mc cnh tranh cao. hn ch nh hng ca sp nhp n cnh tranh, lut
php ca nhiu quc gia khng cho php tin hnh mt s hp nht m hu qu tim n
lu di a n l gim bt tnh cnh tranh trn th trng.
+ Kt hp theo chiu dc: c tin hnh gia mt doanh nghip vi cc doanh
nghip khc c lin quan n u vo v u ra ca doanh nghip nh nh cung cp, hay
khch hng ca doanh nghip. y l s kt hp gia cc doanh nghip cng tuyn sn
phm, nhng khc nhau v chc nng sn xut, kinh doanh.
+ Kt hp theo phng thc lin ngnh: c tin hnh gia hai doanh nghip
khng cng hot ng trong mt lnh vc kinh doanh. Cc doanh nghip ny khng cnh
tranh vi nhau, cng khng c mi lin h v cung ng nguyn liu hay mua bn sn
phm vi nhau. Mc ch ca phng thc kt hp ny nhm a dng ha cc lnh vc
ngnh ngh kinh doanh tng li nhun, phn tn ri ro
So vi cc gii php ni sinh, s tng trng pht trin doanh nghip bng cc gii
php mua li, hp nht hay sp nhp c mt s li th sau:
- Yu t thi gian: Tng trng doanh nghip bng cch mua li, hp nht hay sp
nhp thng mang n nhng c s sn xut, kinh doanh mi nhanh hn. Hn na, trong
iu kin kinh t th trng lun lun bin ng, yu t thi gian l v cng quan trng,
v nh qun tr kh c th xc nh c chnh xc mc cu ca th trng i vi mt
loi sn phm s tn ti trong bao lu. Do vy doanh nghip sm tng cng thm c
c s v nhanh chng i vo sn xut, kinh doanh th c iu kin tn dng nhng thun
li do th trng mang li nhiu hn.
- Ph tn: Cc c s sn xut, kinh doanh cn thit c th c hnh thnh vi gi
r hoc hp l bng cch mua quyn s hu c phn ca cng ty hin hu. Chng khon
ca cng ty ny v nhiu l do c th bn vi gi thp hn gi tr thc ca chng. Mt
158

khc, khi mua li cc cng ty, doanh nghip tn dng c nhng li th vn c ca cc
doanh nghip b mua li, hay sp nhp (li th v nhn s, v cng ngh). y l gii
php hu hiu v nhanh chng nht p ng nhu cu qun tr v trin khai hot ng
sn xut, kinh doanh, gp phn gim thiu chi ph doanh nghip.
- Ri ro v hiu qu kinh doanh: sn phm mi vi vic t chc qu trnh sn xut,
kinh doanh mi (qua tng trng ni sinh) c th c nhiu ri ro, bt trc hn so vi vic
doanh nghip m rng, a dng ha kinh doanh bng hot ng mua li, hp nht v sp
nhp. Mt khc, vic mua li, hp nht hay sp nhp l mt trong nhng phng php
kh hu hiu bo m cho hiu qu kinh doanh ca doanh nghip c n nh. Bi v,
(1) cc doanh nghip b mua li, hp nht hay sp nhp c khng nh qua mt giai
on hot ng v c mt v th nht nh trn th trng, (2) quyt nh mua li, hp
nht hay sp nhp c a ra trn c s cn nhc thn trng v hiu qu khi ti cu trc
li cng ty.
- Li th v cnh tranh: vic pht trin sn phm mi v th trng mi c th thc
hin bng sp nhp hoc t u t tm kim, thm d v m rng th trng. Tuy nhin,
vi cc doanh nghip ang giai on mi pht trin, nh cch thc sp nhp m c th
trnh khi phi cnh tranh trong iu kin kh khn hn, khc nghit hn. Vic kim sot
th trng c th thc hin mt cch nhanh chng hn v t ri ro hn.

8.1.2. Nhng ng c thc y vic mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip
C kh nhiu l do mua li, hp nht hay/v sp nhp mt doanh nghip. Tuy
nhin, chng ta kh c th gii thch mt cch y v hin tng ti nhiu nc pht
trin, trong mt s thi k, cc hot ng mua li, hp nht, sp nhp din ra rt rm r,
v trong mt s thi k khc li rt trm lng. Sau y l mt s nguyn nhn c bn thc
y mt s doanh nghip thc hin cc giao dch mua li, hp nht hay sp nhp doanh
nghip.
* ng c hiu qu kinh t
ng c hiu qu kinh t c coi l ng lc ch yu thc y cc hot ng tip
qun cc cng ty khc. ng c ny c th thc y vic thc hin cc hot ng hp
nht cc doanh nghip trn c ba phng din: theo chu ngang, theo chiu dc, hay kt
hp lin ngnh.
Hiu qu kinh t thu c t cc hot ng hp nht ch yu xut pht t li th
ca sn xut quy m ln. Do s mua li, hp nht hay sp nhp dn ti quy m sn xut
ca cng ty pht trin, nhng cc chi ph c nh gim xung, hoc khng tng cng quy
m sn xut, lm gia tng hiu qu sn xut.
Cng cn lu rng, hiu qu kinh t c cp y l hiu qu tim nng,
cn trn thc t chng cha tr thnh hin thc khi mt cng ty mi ch mua c c
phn hay ti sn ca cng ty khc. Hiu qu thc t t n u, hon ton ty thuc vo
tnh hnh trin khai hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip.
* ng c hiu qu ti chnh
Hiu qu ti chnh l ngun li nhun do giao dch mua li, hp nht hay sp nhp
mang n. C 4 kha cnh ch yu thng em li nhng khon tit kim cho cc giao
dch ny l: gim thu, gim chi ph pht hnh chng khon mi, tng tim nng vay
mn v chi ph s dng n thp.
Trc tnh trng mt cng ty b thua l c th to c hi cho mt cng ty khc
159

thn tnh n. Trong phm vi cho php, cng ty mua li, hp nht, nhn sp nhp cng ty
thua l c th c php khu tr khon l ca cng ty b thn tnh vo li nhun nhng
nm k tip. Do vy, cng ty mua li/ nhn sp nhp c hng phn li nhun do gim
thu, trong khi , nu cng ty b thn tnh vn tn ti n khng th khu tr l do khng
c thu nhp np thu. Tt nhin y khng phi l l do chnh. (L do c bn i n
quyt nh c mua li, nhn sp nhp mt doanh nghip hay khng l kt qu d bo v
hiu qu kinh t, ti chnh t c khi cng ty quyt nh ti cu trc li hot ng ca
cng ty bng bin php mua li hay sp nhp).
Trong tnh hung hai cng ty sp nhp li, c th cho php chng tit kim chi ph
pht hnh cc loi chng khon mi. Chi ph pht hnh tnh trn mt n v ng vn huy
ng c s gim i do quy m pht hnh tng, v em li ngun li rng cho cng
ty.
Mt li th na i vi cng ty thc hin vic mua li, hp nht hay sp nhp mt
cng ty khc l n c v th tn dng cao hn, bi thu nhp ca cng ty sau hp nht, sp
nhp, hay mua li thng ln hn li nhun ca tng cng ty ring r. Mt khc, c nhiu
c s tin rng, nhng doanh nghip thc hin vic mua li, hp nht, hay sp nhp vi
doanh nghip khc thng to ra s an ton cao hn cho cc tri ch ca n, bi h c
thm s bo m t nhng ti sn ca doanh nghip mi c hp nht.
Cui cng, do kh nng vay mn nhiu hn nn tng chi ph tr li vay tng ln,
lm gim thu thu nhp phi np. Khon tit kim thu ny s lm tng li nhun sau thu
ca cng ty.
* ng c pht trin
Pht trin l mt trong nhng mc tiu ti quan trng ca doanh nghip. Tuy nhin
s tng trng ni sinh l mt qu trnh rt phc tp bi cng ty phi mua thm my mc
thit b, xy dng thm nh xng, o to cng nhn, tm thm th trng cho sn phm
mi Do tn rt nhiu thi gian v cng sc. Bi vy trong nhiu trng hp vic
mua li, hp nht hay sp nhp mt cng ty khc l cch lm hiu qu v tn t thi gian,
nht l pht trin quy m ca doanh nghip.
Trong nhng khu vc th trng do mt cng ty c quyn kim sot phn ln th
phn ca sn phm, vic mt cng ty nh mua li bng pht minh, mua dy chuyn sn
xut sn phm, mua thng hiu cng l mt cch pht trin.
Trong nhng ngnh kinh doanh m th trng sn phm do cc doanh nghip sn
xut ra gn nh hon ton c tha mn th vic mua li, hp nht hay sp nhp cng
t hiu qu cao hn do th v lc trong cnh tranh ca cng ty cng mnh hn sau khi
hp nht.
Tuy vic mua li, hp nht hay sp nhp c nhng thun li cho s pht trin,
nhng cu hi t ra l: cng ty phi tr bao nhiu tin cho s tng trng . Trng
hp mua li cng ty vi gi hon ton ph hp vi gi tr thc ca n v kt qu ti cu
trc khng lm tng kh nng sinh li trn 1 ng vn, th s pht trin ch n thun
lm tng quy m ca cng ty. Bi v, ti sn, doanh s v li nhun tng nhng thng
phi chia cho nhiu c ng hn.
* ng c a dng ha cc hot ng kinh doanh
S a dng ha u t c tc dng lm gim ri ro. Vic u t mua mt doanh
nghip khng cng tuyn sn phm s em li cho cng ty mt ngun thu nhp t mt
lnh vc khc. Do vy, nu mt lnh vc no ca doanh nghip hot ng khng hiu
160

qu th s khng nh hng qu ln ti kt qu kinh doanh chung v tnh hnh ti chnh
ca doanh nghip. Mt khc, s a dng ha lnh vc hot ng ca cng ty cn c th
to ra nhiu li nhun hn cho c ng trong trng hp cng ty to ra nhiu li nhun
hn sau khi hp nht.

8.1.3. nh gi doanh nghip mua li, hp nht hay sp nhp
Xc nh gi tr ca doanh nghip mua li, hp nht hay sp nhp l mt cng vic
c tm quan trng c bit i vi nh qun tr trong mt giao dch mua li, hp nht hay
sp nhp doanh nghip. y cng l mt cng vic ht sc phc tp bi v gi tr ca
doanh nghip khng ch ph thuc vo gi tr ti sn v cc khon n hin ti ca n m
cn ph thuc vo li nhun k vng trong tng lai ca cng ty b thn tnh, vo kt qu
nh gi chi ph v li nhun t vic hp nht, sp nhp hai cng ty.
C nhiu phng php khc nhau nh gi doanh nghip. Sau y l mt s
phng php ch yu:
Phng php nh gi theo gi tr hin ti
Gi tr hin ti ca doanh nghip l tng gi tr ti sn rng hin c ca doanh
nghip theo phng php k ton hin hnh v tnh ton theo cng thc sau:




Theo phng php ny, tng gi tr ti sn hin c ca doanh nghip c xc nh
cn c vo s liu trn bng cn i k ton, bao gm gi tr cc ti sn lu ng, ti sn
c nh, cc khon u t ti chnh ngn hn v di hn. Ngoi ra, vic nh gi gi tr ca
tng ti sn cn phi cn c vo gi tr thc t ca chng ti thi im nh gi. Cc
khon n ca doanh nghip bao gm: cc khon n vay ngn hn v di hn, cc khon
phi tr ngi bn, tr ngi lao ng, thu v cc khon phi np ngn sch
u im ca phng php ny l xc nh gi tr doanh nghip theo gi tr ti sn
hin c ca n ti thi im nh gi, nn vic xc nh l tng i n gin. V th n
l cn c quan trng thng lng giao dch gia ngi mua, ngi bn hoc khi tin
hnh thanh l, gii th doanh nghip. Tuy nhin phng php ny cng c mt s hn
ch, l: vic nh gi ch xem xt gi tr doanh nghip hin ti m cha tnh n trin
vng pht trin trong tng lai ca doanh nghip. Mt khc, phng php ny ch ch
trng n nhng ti sn hu hnh m cha quan tm n cc ti sn v hnh khc nh: b
quyt cng ngh, thng hiu v uy tn doanh nghip, quyn s dng t, s thun tin
ca v tr a l nn thng khng xc nh chnh xc gi tr thc ca doanh nghip. V
vy phng php ny t c s dng nhng nc c nn kinh t th trng.
Phng php hin ti ho dng thu nhp trong tng lai
Theo phng php ny gi tr doanh nghip c xc nh cn c vo d bo kh
nng to ra thu nhp trong tng lai ca doanh nghip. Gi tr doanh nghip c xc
nh theo cng thc sau:
n Ti
G =
i=1 (1+r)
i

Trong : G l gi tr doanh nghip.
Gi tr doanh nghip
(gi tr TS rng)
=
Tng gi tr
ti sn hin c
-
Cc
khon n
161

Ti l thu nhp ca doanh nghip d kin nm th i (bao gm: li
nhun sau thu, tin khu hao v gi tr thanh l doanh nghip).
n l thi gian hot ng cn li ca doanh nghip.
r l t l hin ti ho (hay t l chit khu) dng thu nhp.
Phng php ny c u im l xem xt gi tr doanh nghip trng thi ng trn
c s nh gi hiu qu hot ng ca doanh nghip trong tng lai. Song vic p dng
phng php ny trn thc t gp nhiu kh khn do vic d on quy m khon thu
nhp hng nm khng n gin. Bi v, kt qu kinh doanh ca mt doanh nghip chu
tc ng ca rt nhiu yu t nh quy m vn v ti sn ca doanh nghip, trnh qun
l v kinh doanh, trnh cng ngh, uy tn v thng hiu ca doanh nghip v c
nhng yu t bin ng ngoi d don ca nh qun tr. Do vy nhng d bo c th mc
sai lm. Mt khc, phng php ny ch c th p dng i vi bn mua li doanh nghip,
v vy n t c s dng trong thc tin.
Phng php kt hp
Theo phng php ny vic nh gi doanh nghip da trn c s xem xt doanh
nghip nh mt tng th cc yu t kinh t hp thnh bao gm cc yu t vt cht (ti sn
hu hnh) v cc yu t phi vt cht c coi l ti sn v hnh ca doanh nghip nh uy
tn doanh nghip, s thun tin ca v tr a l, b quyt cng ngh, trnh qun l ca
doanh nghip, trnh ngi lao ng, cc mi quan h vi khch hng, trin vng trong
tng lai ca doanh nghip Quy m li nhun ca doanh nghip v vy khng ch ph
thuc vo gi tr cc ti sn hu hnh m cn ph thuc rt nhiu vo cc ti sn v hnh.
Do gi tr doanh nghip c th xc nh theo cng thc sau:
G = G1 + G2
Hoc G = G1 (1+H)
Trong : G l gi tr doanh nghip
G1 l tng gi tr ti sn rng hu hnh hin c ca doanh nghip
G2 l gi tr ti sn v hnh
H l h s iu chnh gi tr ti sn rng hu hnh
C nhiu phng php khc nhau xc nh gi tr ti sn v hnh. Trn thc t
mt phng php n gin nht m cc doanh nghip thng s dng l cn c vo mc
chnh lch t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh ca doanh nghip b mua li,
hay sp nhp vi cc doanh nghip cng ngnh (t sut li nhun bnh qun ca ngnh)
trong vi nm gn thi im nh gi. Theo phng php ny, h s H c xc nh nh
sau:
H = Pi Po
Trong : Pi l t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh ca doanh
nghip b mua li hay sp nhp.
Po l t sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh bnh qun ca
cc doanh nghip cng ngnh.
V d: Cng ty ABC c gi tr ti sn rng l 3.000 triu ng. Theo thng k, t
sut li nhun sau thu trn vn kinh doanh bnh qun ca cng ty trong 3 nm gn nht
nh sau:
n v: tr
Ch tiu 2003 2004 2005 Cng
-Li nhun sau thu 770 831,6 881,2 2.482,8
162

-Vn kinh doanh bnh qun
-T sut li nhun sau thu (%)
3.500
22
3.600,0
23,1
3.750,0
23,5
10.850,0
22,9

T sut li nhun sau thu bnh qun ca cc doanh nghip cng ngnh 3 nm
ln lt l 17%, 18% v 18,5%. Nh vy t sut li nhun bnh qun trong 3 nm ca cc
doanh nghip cng ngnh l (17% + 18% + 18,5%) : 3 = 17,9%
Nh vy h s iu chnh gi tr ti sn rng (H) l 22,9% - 17,9% = 5%
Gi tr ca cng ty ABC l: 3.000 (1+5%) = 3.150 tr
Phng php ny c u im l vic nh gi doanh nghip c xc nh da trn
gi tr ca cc ti sn hu hnh v v hnh nn khc phc c nhc im ca hai
phng php trn, ng thi c xt n li ch kinh t ca c bn mua v bn bn. V vy
n c s dng kh ph bin nhng nc c nn kinh t th trng.

8.2. Qun tr ti chnh i vi doanh nghip lm vo tnh trng ph sn
Mt doanh nghip suy thoi ko di khng c kh nng hi phc th ph sn l
iu kh c th trnh khi. Thut ng ph sn doanh nghip thng c s dng
cp n nhng doanh nghip lm vo tnh trng hn lon v kinh doanh, ti chnh v
khng c kh nng thanh ton cc khon n. Ni cch khc, doanh nghip lm vo tnh
trng ph sn l doanh nghip gp kh khn, hoc thua l trong hot ng kinh doanh
sau khi p dng cc gii php ti chnh cn thit m vn mt kh nng thanh ton n
n hn.
8.2.1. Gii quyt cng n theo th thc t nguyn
a mt doanh nghip thot khi tnh trng b ph sn, c th s dng nhiu
bin php khc nhau. Sau y l mt s cch gii quyt thng c cc doanh nghip s
dng:
* Gia hn n
Gia hn n l s thng lng vi cc tri ch (ch n) xin li thi hn thc hin
cc ngha v tr n ca doanh nghip trong mt thi gian no . Bin php ny c s
dng khi doanh nghip d kin c nhng c hi tt khi phc li hot ng sn xut
kinh doanh. Gia hn n cho php cng ty trnh khi kin tng v do khng phi chu
chi ph cho vic thc hin cc th tc php l. ng thi n cng em li cho cc ch n
c hi thu hi c cc khon n, d c chm tr hn so vi k hoch ban u. Bi v
nu cc bin php hnh chnh c p dng theo lut ph sn th doanh nghip bt buc
phi ngng hot ng trong tnh trng ti chnh yu km. Do , doanh nghip kh c th
thc hin tt cc ngha v i vi ch n, ng thi cc ch n cng s khng nhn ngay
c tin tr n v s tin nhn c l bao nhiu cn ph thuc vo gi tr cn li ca
doanh nghip b ph sn v th t u tin trong thanh ton n theo lut ph sn doanh
nghip.
t c mt tha thun gia hn n, doanh nghip lm vo tnh trng ph sn
phi vch ra c mt k hoch tr n chi tit, c tnh kh thi vi tt c cc ch n, hoc
cc ch n quan trng. Cc ch n thng tin hnh hi ngh ch n thng lng
nhm t n mt tho thun tt p cho cc ch n. Do cc tho thun gia hn n
thng l t nguyn, nn trong trng hp mt ch n khng ng vi tho thun gia
hn n th doanh nghip phi c gng thu xp tr ht n cho ch n trnh nhng rc
ri v mt php l. Nu c nhiu ch n khng ng vi tho thun gia hn n th c
163

hi tn ti v pht trin ca doanh nghip coi nh khng cn na.
* Gim n
Gim n l mt tho thun m theo cc ch n ng nhn t hn gi tr khon
n h ti tr cho doanh nghip. Cc ch n c th chp nhn s thit thi ny l do
trong nhiu trng hp, nu tin hnh gii quyt n theo ng php lut th ch n nhn
c nhng khon tin c gi tr thp hn gi tr khon n sau khi gim n cho doanh
nghip lm vo tnh trng b ph sn. Bi v, khi thanh ton n theo lut ph sn, con n
phi chu thm cc chi ph php l. Hn th na, vic thanh ton n c thc hin theo
mt trt t thanh ton nht nh, trc ht l cc khon chi ph lin quan n vic gii
quyt ph sn doanh nghip, cc khon n lng, n thu. Phn cn li mi thanh ton
cho cc ch n.
Gim n cng l mt tho thun t nguyn nn i hi tt c cc ch n u phi
nht tr. Trn thc t c nhng trng hp mt vi ch n nh li dng v th ca h
a ra yu sch i 100% gi tr khon n, buc cc ch n khc phi nhn nhng.
Vic gii quyt n mang tnh t nguyn c th thc hin ring 1 trong 2 bin php
nu trn, hoc kt hp ng thi c hai bin php. S kt hp ny cho php con n va
c gim n, va c ko di thi hn tr n. V d: mt tho thun gii quyt cng n
cho php bn n c gim 30% trn ton b cc khon n c tng gi tr t 50 tr tr
ln. ng thi bn n phi thanh ton ngay 40% gi tr khon n phi tr sau khi gim
n, 60% cn li c tr lm 3 ln vo cui mi qu tnh t thi im hin ti.
* Thanh l t nguyn
Khi mt cng ty lm vo tnh trng mt kh nng chi tr n ko di v khng c c
hi phc hi th thanh l doanh nghip l gii php thch hp. Vic thanh l theo hnh
thc t nguyn cng phi c s ng ca tt c cc ch n. Theo hnh thc ny, ton
b ti sn ca doanh nghip c giao li cho ngi nhn u thc ngi ny thay mt
cc bn tin hnh cc bin php thanh l. ng c thc y cc ch n chp nhn mt
ngi i din qun l ti sn nhm thc y qu trnh thanh l din ra nhanh hn, gim
bt s phc tp trong vic bn ti sn v bi thng cho cc ch n. Tuy nhin vi nhng
cng ty c c cu vn v n qu phc tp th hnh thc thanh l t nguyn ny t ra
khng thch hp.

8.2.2. T chc li hot ng ti chnh doanh nghip
thc hin c k hoch tr n theo thi gian gia hn n doanh nghip cn t
chc li sn xut - kinh doanh - ti chnh v tm kim ngun ti tr thch hp. Bi v, khi
doanh nghip lm vo tnh trng suy thoi cng c ngha l phng n, k hoch kinh
doanh ca doanh nghip khng c th trng chp nhn hoc chp nhn vi mc
thp. Do , doanh nghip cn nhanh chng xem xt li phng n, k hoch kinh doanh,
k hoch u t. T , pht hin nhng im bt hp l, nhng tn ti c nhng bc
i v gii php ph hp. Tu theo iu kin v c im c th ca mi doanh nghip khi
lm vo tnh trng ph sn m la chn nhng bin php c th. Sau y l mt s gii
php ti chnh c bn va mang tnh cht tnh th, va mang tnh chin lc i vi s
suy thoi doanh nghip, l cha kho gip doanh nghip c th thot khi s suy thoi,
ngn nga nguy c ph sn.
- Doanh nghip cn phi c phng n linh hot trong vic x l ton b s ti sn
b ng, khng c s dng nh: nhng bn, thanh l thu hi vn u t, tm i
164

tc gp lin doanh, lin kt, cho thu... ng thi, cn tng cng cng tc u t nng
cp hoc i mi ti sn c nh trong kh nng ti chnh cho php. Tn dng trit
cng sut phc v ca my mc thit b, nht l nhng ti sn c nh thuc lnh vc c
tc i mi nhanh v tin b khoa hc k thut.
- Nhanh chng gii quyt tnh trng vt t hng ho ng chm lun chuyn. c
trng ca thi k suy thoi l vt t hng ho khng tiu th c, hoc tiu th vi tc
chm. T dn ti h qu vn thiu li cng thiu, kh khn li cng kh khn.
ng trc thc trng doanh nghip cn phi c s nng ng trong vic tm kim cc
bin php gii quyt vt t hng ho tn kho, chm lun chuyn nh: h gi chp nhn l
thu hi vn, p dng c ch gi linh hot trong qu trnh tiu th, bn chu hoc thanh
ton chm, tm kim th trng mi tiu th, ci t h thng phn phi hin hu ca
doanh nghip...
- Gii php i vi cc khon phi thu: Phi c cc gii php linh hot nhanh
chng thu hi tin vn, ti sn trong thanh ton trn nguyn tc hiu qu, linh hot v
kin quyt trn c s cc gii php: thng lng i n, thng qua cc bn hng ca
con n gi hng, tranh th s gip ca cc ngn hng, cc t chc tn dng
phong to ti sn, tin vn ca con n...
- Tch cc tm kim cc ngun ti tr: nhanh chng cng c tnh hnh ti chnh,
tng kh nng thanh ton, thc hin cc hot ng u t, t chc li kinh doanh, doanh
nghip phi nng ng tho g kh khn, tch cc tm kim cc ngun ti tr hu ch cho
doanh nghip nh: Ngun vn t CBCNV ngi lao ng trong doanh nghip di cc
hnh thc: gp vn chia li, cho doanh nghip vay; ngun vn tn dng t cc t chc tn
dng, t cc ngn hng thng mi, ngun vn t cc nh u t nc ngoi thng qua
cc phng n u t mang tnh kh thi cao...

8.2.3. Thanh l ti sn doanh nghip theo lut ph sn
Khi khng cn hy vng phc hi mt doanh nghip v gi tr thanh l ca n c
nh gi l cao hn gi tr ca n trong trng hp doanh nghip tip tc hot ng th
doanh nghip s c thanh l theo lut ph sn.
Vit Nam, theo Lut ph sn nm 2004 khi nhn thy doanh nghip lm vo tnh
trng ph sn th ch n khng c m bo, hoc c m bo mt phn; ngi lao ng
(c ngi i din hoc thng qua i din cng on) c quyn np n n to n ni
t tr s chnh ca doanh nghip yu cu m th tc ph sn doanh nghip.
Trong thi hn 30 ngy k t ngy th l n, To n phi ra quyt nh gii quyt
m, hoc khng m th tc (nu xt thy khng cn c) gii quyt yu cu tuyn b
ph sn doanh nghip. Thm phn ra quyt nh tuyn b ph sn doanh nghip nu ch
doanh nghip, hoc i din hp php ca doanh nghip khng c phng n ho gii v
cc gii php t chc li hot ng kinh doanh; hoc hi ngh ch n khng thng qua
phng n ny; hoc ht thi hn t chc li hot ng kinh doanh m doanh nghip vn
kinh doanh khng c hiu qu v cc ch n yu cu tuyn b ph sn
Trong qu trnh gii quyt yu cu tuyn b ph sn doanh nghip, Thm phn ra
quyt nh bo ton ti sn th chp hoc cm c, t chc vic xc nh gi tr ca nhng
ti sn . Nu gi tr ti sn th chp hoc cm c khng thanh ton s n ca cc ch
n c m bo, th ch n c tham gia vo vic phn chia gi tr ti sn cn li ca
doanh nghip nh cc ch n khng c m bo. Nu gi tr ti sn cm c th chp ln
165

hn s n m bo th phn chnh lch c nhp vo gi tr ti sn cn li ca doanh
nghip ph sn. Vic phn chia gi tr ti sn cn li ca doanh nghip c thc hin
theo th t nh sau:
- Cc khon ph, chi ph theo quy nh ca php lut phc v cho vic gii quyt
ph sn doanh nghip.
- Cc khon n tin lng, tin cng, tr cp thi vic, bo him x hi cho ngi
lao ng theo quy nh ca php lut v cc quyn li khc theo hp ng lao ng hoc
tho c lao ng tp th.
- Cc khon n theo danh sch ch n ca doanh nghip. Nu gi tr ti sn cn li
ca doanh nghip thanh ton cc khon n ca cc ch n th mi ch n u c
thanh ton s n. Ngc li, nu gi tr ti sn cn li ca doanh nghip khng
thanh ton cc khon n ca cc ch n, th mi ch n ch c thanh ton mt phn
khon n theo t l tng ng.
- Nu gi tr ti sn cn li ca doanh nghip sau khi thanh ton s n ca
cc ch n m vn cn tha th phn tha ny thuc v ch doanh nghip nu l doanh
nghip t nhn, ch s hu doanh nghip nh nc nu l doanh nghip nh nc, cc
thnh vin ca cng ty nu l cng ty TNHH, c ng ca cng ty c phn.
Vic nh gi, xc nh v phn chia ng gi tr doanh nghip ph sn c mt
ngha quan trng trong gii quyt tho ng quyn li ca tt c nhng ngi c lin quan
ti doanh nghip ph sn, m bo s nghim minh trong chp hnh cc quy nh ca
php lut v qun l kinh t, nng cao trch nhim ca cc nh u t, cc c s kinh
doanh.

8.3. Qun tr ti chnh doanh nghip trong hot ng kinh doanh quc t
i vi nhiu doanh nghip, th trng trong nc tr nn qu nh hp m
rng kinh doanh. Do , vic tin hnh kinh doanh nc ngoi tr thnh nhu cu bc
thit. Nhng nm gn y, nh s n lc ca cc nc v cc t chc quc t, nhiu hng
ro ngn cn vic thm nhp vo th trng nc ngoi c tho d, hoc gim bt.
iu cng kch thch nhiu cng ty theo ui cc hot ng kinh doanh quc t. Ban
u cc cng ty thng ch c gng xut khu sn phm sang mt nc nht nh, hoc
nhp khu t mt nh sn xut nc ngoi. Theo thi gian, nhiu cng ty nhn c
nhng c hi khc ln hn t nc ngoi v kt qu l nhiu cng ty tr thnh cng ty
a quc gia, tin hnh nhiu dng hot ng kinh doanh quc t. Tuy nhin, kinh
doanh nc ngoi, doanh nghip phi i mt vi rt nhiu vn nh: chnh sch qun
l ti chnh mi quc gia, c bit l chnh sch thu, huy ng vn trn th trng quc
t, cc ri ro do s thay i v chnh sch kinh t, t gi, li sut, cc vn v chnh tr,
vn ho Bi vy, tin hnh cc hot ng kinh doanh quc t thnh cng th s hiu
bit v qun tr ti chnh quc t l rt cn thit.
Qun tr ti chnh doanh nghip c hot ng kinh doanh quc t bao gm nhiu
ni dung nhng trc ht cn quan tm n mt s vn sau:
- Tc ng ca mi trng kinh doanh n vic la chn ngun ti tr
Khc vi cc doanh nghip ch thun ty kinh doanh ni a, doanh nghip kinh
doanh quc t hot ng trong mt mi trng rng ln hn. Nh m cc cng ty ny
c kh nng d dng hn trong qu trnh thm nhp vo cc th trng vn quc t, dn
n cng ty c nhiu c hi la chn, khai thc huy ng vn th trng no, trong
166

nc, hay nc ngoi. Cng do cng ty thc hin cc hot ng kinh doanh quc t nn
cc lung tin thu chi cng rt khc nhau. V vy, mt vn khc cng khng km phn
quan trng lun t ra vi nh qun tr ti chnh l phi tnh ton i n quyt nh la
chn ngun ti tr bng loi tin no, ni t hay ngoi t, ti tr bng mt loi tin hay t
hp nhiu loi tin. Tr li chnh xc cu hi ny s gip cng ty tit kim c chi ph
s dng vn, nh tng thu nhp doanh nghip.
- Tc ng ca thu n chnh sch qun tr ti chnh doanh nghip
Trong khi cc doanh nghip kinh doanh ni a ch chu tc ng bi chnh sch
thu ca mt quc gia th vi cc doanh nghip kinh doanh quc t (c bit l cc cng
ty a quc gia) phi chu tc ng bi chnh sch thu ca nhiu quc gia khc nhau. V
vy, nghin cu chnh sch thu c quyt nh ng v th trng u t, v qun tr
TSL v ngun ti tr s gp phn nng cao kt qu kinh doanh ca doanh nghip.
V d: Cng ty ABC c 2 chi nhnh: 1 Canada, 1 i Loan. Thu sut thu thu
nhp Canada l 44%, i Loan l 25%. Gi thit tng s vn kinh doanh ca hai chi
nhnh l bng nhau v c cu vn cng ging nhau: 50% vn ch s hu, 50% n. Tnh
hnh kinh doanh nm N ca mi chi nhnh nh sau: doanh thu 30 tr$, chi ph (cha bao
gm li vay) 15tr$, li vay 5tr$.
Vi nhng d liu trn chng ta tnh c li nhun trc thu ca mi chi nhnh
l:
30 15 5 = 10 (tr$)
Tng thu thu nhp cng ty phi np l:
10 x 44% + 10 x 25% = 6,9 (tr$)
Tng thu nhp sau thu ca cng ty l:
10 + 10 6,9 = 13,1 (tr$)

Nhn thc c s khc bit v chnh sch thu hai quc gia, cng ty quyt nh
thay i c cu vn ca 2 chi nhnh: chi nhnh Canada c vn ch s hu l 25%, n
75%, cn chi nhnh i Loan c vn ch s hu l 75%, n 25% (gim vn u t ca
cng ty m cho chi nhnh Canada chuyn sang u t cho chi nhnh i Loan) th
chi ph li vay chi nhnh Canada l 7,5tr$, chi nhnh i Loan l 2,5tr$. Khi li
nhun trc thu ca chi nhnh Canada l: 30 15 7,5 = 7,5 (tr$) v ca chi nhnh i
Loan l: 30 15 2,5 = 12,5 (tr$).
Tng thu thu nhp cng ty phi np l:
7,5 x 44% + 12,5 x25% = 3,3 + 3,125 = 6,425tr
Tng thu nhp sau thu ca cng ty l:
7,5 + 12,5 6,425 = 13,575tr$.
V d trn cho chng ta thy rng, bng vic thay i chnh sch ti tr vn kinh
doanh cng ty gim c s thu thu nhp phi np l 0,475tr$ (6,9 6,425) v do
lm thu nhp sau thu ca cng ty tng ln 0,475tr$.
Nh vy, chnh sch qun l ti chnh ni chung, chnh sch thu quc gia ni
ring c tc ng trc tip n kt qu kinh doanh ca cng ty. Vn t ra vi nh
qun tr ti chnh l trn c s nghin cu chnh sch thu ca cc quc gia c cc
quyt nh qun tr thch hp nhm gip cng ty gim thiu tng mc thu phi np trong
khun kh php lut.
- Tc ng ca t gi ti qun tr ri ro hi oi
167

Mt c im rt khc bit gia cc cng ty c hot ng kinh doanh quc t vi
cc doanh nghip thun ty kinh doanh ni a l lung tin vo v ra khi doanh nghip
rt a dng. cc cng ty ny thng pht sinh cc khon phi thu, phi tr bng nhiu
loi tin khc nhau. Trong iu kin kinh t hin nay, sc mua ca cc ng tin khng
n nh. S bt nh cng c th to nn c hi gip doanh nghip gim chi ph, tng
thu nhp nhng ng thi cng tim n nhiu ri ro. iu ny i hi nh qun tr ti
chnh phi thc hin thm mt nhim v na l qun tr ri ro hi oi. Kt qu d bo
v nhng tin liu v xu hng bin ng sc mua ca cc ng tin phi thu, phi tr;
thng tin v tnh hnh cung cp cc nghip v kinh doanh trn th trng hi oi l
nhng cn c quan trng gip nh qun tr c th tr li chnh xc cc cu hi: c phng
nga ri ro hi oi hay khng, phng nga ti mc no v phng nga bng cch no.
Qun tr ti chnh trong cc doanh nghip c hot ng kinh doanh quc t l vn
c phm vi rng v rt phc tp. Trong phm vi mt mc nh ca gio trnh chng ti
khng th gii thiu ht cc ni dung c lin quan v i su gii quyt tng vn . V
vy, hiu bit mt cch y v chi tit hn bn c c th tm hiu mt mn khoa
hc ring: Qun tr ti chnh quc t.

168

Tham kho: GI TR THEO THI GIAN CA TIN

Trong hot ng qun tr ti chnh doanh nghip, khi nim gi tr theo thi gian
ca tin c ngha kinh t ht sc quan trng. Hu ht cc quyt nh ti chnh ca nh
qun tr u khng th b qun yu t ny. Nu mt ngi no c tin, nhng v l do
khch quan hay ch quan anh ta khng c c hi u t v do s tin anh ta s hu
khng th sinh li. Trong trng hp ny di con mt ca nh qun tr ti chnh 1+1=2.
Ngc li, trong mt nn kinh t c nhiu c hi u t kim li th ngi c tin c th
la chn cc hnh thc u t khc nhau tr nn giu c v vng mnh hn v tim lc
ti chnh. Trong trng hp ny nn kinh t v bn thn anh ta to ra kh nng sinh li
cho ng vn, tc 1+1>2. Thc t ch ra rng, loi tr cc yu t ri ro th 1USD ngy
hm nay c gi tr cao hn 1USD trong tng lai, ng thi li sut l gi c ca tin, n
phn nh chi ph c hi ca ngi s dng tin phi b ra thu c li nhun.

1.ng thi gian v cc phng php tnh li
1.1.ng thi gian
ng thi gian l cng c quan trng to iu kin cho vic phn tch gi tr theo
thi gian ca tin. ng thi gian c minh ha nh sau:


0,1,2,3 l cc mc thi gian (0 l thi im hin ti v thi gian c s dng
tnh ton c th l thng, qu, nm) v c cc gi tr A,B
1
,B
2
,B
3
c gi l
chui (dng) tin. Dng tin ny c th l dng tin vo hoc dng tin ra trong cc d n
u t hoc trong cc hot ng sn xut kinh doanh, i% l li sut ca mi giai on.

1.2.Cc phng php tnh li
- Phng php tnh li n: l phng php tnh li trong s tin li c xc
nh da trn s vn ban u, gi l vn gc, vi li sut nht nh. phng php ny,
li k trc khng c cng dn vo vn gc tnh li cho cc k tnh li tip theo. S
tin li hnh thnh gi l li n. Gi tr tng lai tnh theo phng php ny gi l gi tr
n v c xc nh theo cng thc sau:
FV
n
= PV (1+ ni)
Trong : FV
n
l gi tr n ti thi im cui nm th n.
PV l s vn ban u
i l li sut nm
n l s nm
- Phng php tnh li ghp: l phng php tnh li trong s tin li ca k
tnh li u tin c xc nh da trn s vn ban u v li sut, cc k tip theo c
da trn tng s tin bao gm s vn gc, li ly k n u k tnh li v li sut. S tin
li hnh thnh gi l li ghp. Gi tr tng lai tnh theo phng php ny gi l gi tr
ghp v c xc nh theo cng thc sau:
FV
n
= PV (1+i)
n

i%
A

0
B

1
B

2
B

3
B

4
169

Nh vy, ty theo phng php tnh li m gi tr ca cc khon tin (hoc dng
tin) hin ti, hoc tng lai s khc nhau.
Trong hot ng qun tr ti chnh ngi ta thng tnh li theo phng php tnh
li ghp. thun tin cho vic tnh ton khi s dng mt s php ton ti chnh ngi ta
lp bng tnh sn, hoc s dng cc ng dng tin hc c trong my tnh. Da vo cc
cng c ny chng ta c th d dng tm c gi tr (1+i)
n
hoc 1/(1+i)
n
vi cc gi tr
tng ng ca i v n.

2.Gi tr tng lai (The future value)
2.1.Gi tr tng lai ca mt khon tin
FV
n
= PV . (1+i)
n n
Trong : PV l gi tr hin ti ca khon tin.
FVn l gi tr tng lai ca khon tin sau n k hn
i l t sut sinh li d kin
n l s k hn
VD: Mt ngi gi 1 triu ng vo ngn hng vi li sut 13% mt nm, sau 10
nm ngi s nhn c bao nhiu tin?
FV
n
= 1.000.000 x (1+13%)
10
= 1.000.000 x 3,3946 = 3.394.600
Ngoi ra cng thc trn c th vit di dng sau:
FV
n
= PV. FVF (i,n)
Trong FVF(i,n) c gi l tha s gi tr tng lai v bng (1+i)
n n

2.2.Gi tr tng lai ca chui tin u
Trong thc t, khng phi ch c nhng khon tin ring l c tnh gi tr tng
lai m thng chng ta phi tnh cho c chui tin.
V d: Tnh gi tr tng lai ca chui tin t sau:

Khi chui tin xut hin vo cui mi k:
FV4 = 100 [(1+5%)
3
+ (1+5%)
2
+ (1+5%)
1
+ (1+5%)
0
]
= 100 x 4,3101 = 431.01

Khi chui tin xut hin u mi k:

FV4 = 100 [(1+5%)
4
+ (1+5%)
3
+ (1+5%)
2
+ (1+5%)
1
]
= 100 x 4,5256 = 452,56
10% 0

1

2
100

3
100


4
10% 0
100

1
100

2
100

3
100


4
t=0
t=1
n n-1
FV = A [ (1+i)
t t
] = A [ (1+i)
n n- -t t
]
100 100
170


Trong : FV l gi tr tng lai ca chui tin u
A l khon tin nh k c nh
i l t sut sinh li/ k
n l s k
VD1: ng A d nh s ngh hu sau 20 nm lm vic. ng A d nh gi tin vo
mt qu hu tr. Nu mi nm ng A gi 800.000 vi li sut 10% nm v bt u gi
tin vo cui nm th nht trong vng 20 nm th ng A s c bao nhiu tin khi v hu?

20
FV = 800.000 [ (1+10%)
n-t
] = 800.000 x 57,275 = 45.820.000
t=1
VD 2: ng A d nh s ngh hu sau 20 nm lm vic. ng A d nh gi tin
vo mt qu hu tr. Nu mi nm ng A gi 800.000 vi li sut 10% nm v gi tin
ngay thi im u nm th nht trong vng 20 nm th ng A s c bao nhiu tin khi
v hu?

20
FV = 800.000 [ (1+10%)
n-t+1
] = 800.000 x (63,0025) = 50.402.000
t=1

2.3.Gi tr tng lai ca chui tin bin i
Chui tin bin i l chui tin bao gm nhng khon tin c gi tr trong mi k
khng bng nhau.
FV

= A
n
(1+i)
0
+ A
n-1
(1+i)
1
+ A
n-2
(1+i)
2
++ A
1
(1+i)
n-1
V d: Xc nh gi tr tng lai ca chui tin cui cc k th nht, th hai, th
ba, th t, th nm, th su ln lt l 100, 200, 300, 300, 400, 500, 600 vi i=10%.
FV

= 600(1+10%)
0
+ 500(1+10%)
1
+ 400(1+10%)
2
+ 300(1+10%)
3
+ 200(1+10%)
4

+ 100(1+10%)
5

= 600 + 500 x 1,1 + 400 x 1,21 + 300 x 1,331 + 200 x 1,4641 + 100 x 1,6105
= 600 + 550 + 484 + 339,3 + 292,82 + 161,05 = 2427,17

n
Hay FV = A
t
(1+i)
n-t
t=1
(Chui tin xut hin vo cui mi k)

3.Gi tr hin ti (The present value)
Trong qun tr ti chnh, doanh nghip c th c nhng khon tin d kin khc
nhau trong tng lai. Vic so snh mt cch n thun nhng lng gi tr ti cc mc
thi gian khc nhau l khng chnh xc. iu , t ra cho nh qun tr phi tnh gi tr
hin ti ca tin (gi tr tnh i v thi im hin ti ca ng tin thu c trong tng
lai).

3.1.Gi tr hin ti ca mt khon tin
t=1 t=1
n n
FV = A [ (1+i)
t t
] = A [ (1+i)
n n- -t t+ +1 1
]
171


Cng thc trn c th vit di dng: PV = FV
n
.PVF (i,n)
PVF (i,n) = 1/ (1+i)
n
c gi l tha s gi tr hin ti vi t l chit khu i v n
k hn.
V d: 5 nm sau nhn c t ngn hng mt s tin l 100 triu ng thhin
ti phi gi vo ngn hng bao nhiu tin, bit rng li sut tin gi k hn 5 nm l
8%/nm.

3.2.Gi tr hin ti ca chui tin u
*Khi chui tin xut hin vo cui mi k:

*Khi chui tin xut hin vo u mi k:

V d: Tnh gi tr hin ti ca chui tin c A = 100, i = 5%, n = 3 theo mt trong
hai trng hp sau:
Trng hp 1: Chui tin xut hin vo cui mi k


Trng hp 2: Chui tin xut hin vo u mi k



3.3.Gi tr hin ti ca chui tin bin i
1
(1+5%)
t

PV = 100 [ 1 +
]
3-1
t=1
= 100 (1+1,8594) = 285,94
5% 0 1 2
100
3
3
1
(1+5%)
t

t=1
PV = 100
= 100 x 2,7232 = 272,32
5% 0
100
1
100
2
100
3
1
(1+i)
t

n-1
1
(1+i)
t
t=0
PV = A = A [ 1 + ]
n-1
t=1
n
1
(1+i)
t

t=1
PV = A
PV =
100.000.000
(1+8%)
5

= 100.000.000 x 0,6806 = 68.060.000
PV =
FV
n

(1+i)
n

100 100
172


(chui tin xut hin vo cui mi k)
V d: Tnh gi tr hin ti ca chui tin ti cc thi im 0, 1, 2, 3 vi cc gi tr
tng ng l 100, 150, 200, 300 v li sut l 5%



3.4.Gi tr hin ti ca tin khi hng li ghp vi k tnh li nh hn 1 nm
A
n

PV =
(1+i/m)
nm


Trong : A
n
: Tr gi ca tin vo cui nm n
m: s ln tr li trong nm
i: li sut
n: s nm

3.5. ng dng k thut gi tr hin ti trong thanh ton n
V d 1: Gi s c mt ngi vay ngn hng mt khon tin l 22.000$ vi li sut
12% nm, thi gian tr n 6 nm. S tin phi tr c vn gc v li cc nm l nh nhau
v thanh ton nh k vo cui nm. Hi mi nm ngi phi tr mt khon n l bao
nhiu? Lp bng khu tr khon n.
Gii: p dng cng thc tnh gi tr hin ti ca chui tin u cui k:

Thay s vo cng thc trn ta c:

Tra bng: hin gi ca chui tin bng nhau vi n = 6, i =12% ta c tha s gi tr hin ti
l 4,1114. Thay vo phng trnh trn ta c: 22.000 = 4,1114 x A A = 5.351
Nh vy cui mi nm, ngi phi tr mt khon tin 5.351$, c th thanh ton ht
khon n 22.000$ trong 6 nm.
5% 0
150

1
200

2
300

3
6
1
(1+12%)
t

t=1
22.000 = A
n
1
(1+i)
t

t=1
PV = A
100

(1+5%)
0

PV =
150

(1+5%)
1

+
200

(1+5%)
2

+
300

(1+5%)
3

+
= 683,4
n
A
t
(1+i)
t

t=1
PV =
= A
1
. PVF (i,1) + A
2
. PVF (i,2) + + A
n
. PVF (i,n)
100
173

BNG THANH TON N
Nm N gc
u k
S tin tr n
mi k
Tr
tin li
Tr
vn gc
N gc
cui k
(1) (2) (3) (4)=(2) x LS (5)=(3)-(4) (6)=(2)-(5)
1 22.000 5.351 2.640 2.711 19.289
2 19.289 5.351 2.315 3.036 16.253
3 16.253 5.351 1.951 3.400 12.853
4 12.853 5.351 1.542 3.809 9.044
5 9.044 5.351 1.085 4.266 4.778
6 4.778 5.351 573 4.778 0
Cng 32.106 10.106 22.000

V d 2: Bi ton tr gp
Mt khch hng mun mua mt ti vi mu 14 inh hiu ETRON ca cng ty
V|TRONIC. Gi tr ngay ca ti vi l 2.900.000 ng. Theo phng thc tr gp, khch
hng phi tr tr ngay 500.000, s cn li s tr dn trong 12 thng vi li sut 3%
thng. Hi s tin khch hng phi tr hng thng cui nm hon tr ht s n?
Gii:
Gi tr hin ti ca s tin cn li phi thanh ton dn trong nm l:
2.900.000 - 500.000 = 2.400.000
T cng thc tnh hin gi ca chui tin bng nhau, ta c:

Tra bng: hin gi ca chui tin bng nhau vi i = 3% ; n = 12 ta c tha s gi tr hin
ti l 9,9540 2.400.000 = 9,9540 x A A = 241,109 /thng.

4.Phng php tnh li sut
4.1. Li sut ca khon tin vay c thi hn mt nm

V d: Mt doanh nghip vay 1 t ng. Sau 1 nm phi tr 1,15 t ng.
Li sut vay trong trng hp ny c xc nh nh sau:

4.2. Li sut theo nm ca khon tin vay c thi hn trn mt nm

i =
FV
n
- 1
PV
n
i =
1,15
- 1
1
= 0,15 hay 15% nm
12
1
(1+3%)
t

t=1
2.400.000 = A
i =
FV
- 1
PV
174

V d: Mt doanh nghip vay ngn hng 2 t ng. Sau 2 nm phi tr 2,575515 t
ng. Li sut vay trong trng hp ny c xc nh nh sau:

4.3. Li sut mua tr gp
Ta c cng thc tnh gi tr hin ti ca dng tin u, do nu bit c PV,
A v n th hon ton c th xc nh c i theo cng thc gn ng sau:

Trong : PV(i
1
,n) > PV(i,n) > PV(i
2
,n)
NPV
1
: gi tr hin ti rng ng vi i
1

NPV
2
: gi tr hin ti rng ng vi i
2

V d: Cng ty XYZ bn xe my tr gp vi iu kin sau: khch hng tr ngay
750$, tng s tin tr gp trong 2 nm tip (mi thng mt ln) l 720$. Tuy nhin nu
khch hng thanh ton ngay ton b th s tin phi tr l 1.300$. Hi nu chp nhn mua
tr gp th khch hng phi chu li sut l bao nhiu % mi thng?
Gii:
Gi tr hin ti ca 720$ l: 1.300$ - 750$ = 550$
S tin tr gp mi ln l: 720$ : (2 x 12) = 30$
Da vo cng thc tnh gi tr hin ti ca dng tin u:

ta c:

Suy ra tha s gi tr hin ti bng 550 : 30 = 18,3333
Tra bng: Gi tr hin ti ca chui tin t vi n = 24 th thy 18,3333 nm trong khong
li sut i=2% v i=3%.
Chn i
1
= 2% v i
2
= 3% ta c:
NPV
1
= 30 x 18,9139 - 550 = 17,417
NPV
2
= 30 x 16,9355 - 550 = - 41,935
Thay kt qu ny vo cng thc tnh li sut tr gp ta c:


4.4. Li sut thc (nm) ca khon tin vay c k tnh li di mt nm
i = 2% +
17,417 (3% 2%)
/17,417/ + /-41,935/
= 2,29%
24
1
(1+i)
t
t=1
550 = 30
n
1
(1+i)
t

t=1
PV = A
i =
FV
n
- 1
PV
2
= 0,134794 hay 13,4794%
i = i
1
+
NPV
1
(i
2
i
1
)
/NPV
1
/ + /NPV
2
/
175

Cc khon tin vay v tin gi khng phi lc no k hn tnh li cng tnh theo
nm, c nhng trng hp li sut cng b theo nm, nhng k tnh li nhp li vo
vn li theo qu, thng, 6 thng Trng hp ny li sut thc c xc nh nh sau:

Trong : r
e
l li sut thc/nm
i
st
l li sut danh ngha, hay li sut quy nh trong 1 nm
m l s ln tr li v nhp li vo vn trong nm.
V d: nu li sut quy nh l 10% nm, k tnh li l qu th:


r
e
= [1 + (0,1 : 4) ]
4
- 1 = 0,1038129 hay 10,38129%
Gi tr tng lai ca khon tin c xc nh theo cng thc sau:

V d: Mt ngi gi ngn hng 1000$ vi li sut 10% nm. Thi hn li nhp vn 6
thng mt ln, trong thi gian 10 nm s nhn c khon tin l bao nhiu?
FV
n
= 1000 [ 1 + (0,1 : 2)]
2x10

FV
n
= 1000(1+0,05)
20
= 1000 x 2,6533 = 2.653,3 $
FV
n
= PV (1+ )
m.n
i
st

m
r
e
= [ 1 +
i
st

m
]
m
- 1
176


DANH MC TI LIU THAM KHO

Ting Vit
1. TS V Duy Ho, m Vn Hu, Phm Long, Qun tr ti chnh doanh nghip (i
hc Kinh t quc dn), NXB Thng k, 2000.
2. Trng i hc Ti chnh K ton, Qun tr ti chnh doanh nghip, NXB Ti chnh,
1999.
3. V Vit Hng, Gio trnh Qun l ti chnh doanh nghip, (i hc Bch khoa), NXB
i hc Quc gia H Ni, 2002.
4. PTS. Nguyn Quang Thu, Qun tr ti chnh cn bn, NXB Gio dc, 1999.
5. Nguyn Hi Sn, Qun tr ti chnh doanh nghip, NXB Thng k, 2001.
6. PGS, TS inh Vn Sn, Ti chnh doanh nghip thng mi, NXB Thng k, 2005.
7. Tm hiu Lut Doanh nghip nm 2005, NXB Lao ng x hi, 2005.
8. Anh Th, Tm hiu nhng quy nh v i mi doanh nghip nh nc, NXB T
php, 2004.
9. Tm hiu Lut thng mi, NXB Lao ng x hi, 2005.
10. Tm hiu Lut ph sn, NXB Lao ng x hi, 2005.
11. V cng tc php lut, Nhng vn sa i, b sung ca Lut cc T chc tn dng,
NXB T php, 2004.
12. Ngn hng Nh nc Vit Nam, Quyt nh ca Thng c Ngn hng Nh nc s
1096/ 2004/ Q-NHNN ngy 06/9/2004 ban hnh Quy ch hot ng Bao thanh ton
ca cc T chc Tn dng.
13. Ngn hng Nh nc Vit Nam, Quyt nh ca Thng c Ngn hng Nh nc s
493/ 2005/ Q-NHNN ngy 22/4/2005 ban hnh Quy nh v phn loi n, trch lp
v s dng d phng x l ri ro tn dng trong hot ng ngn hng ca cc T
chc Tn dng.
Ting Anh
14. Stanley B. Block; Geoffrey A. Hirt. Foundations of Financial Management. McGraw-
Hill, Irwin, 2002.
15. James C. Van Horne; John M. Wachowicz. Fundamentals of Financial Management.
Prentice Hall, 2001.
16. Mark Grinblatt; Sheridan Titman. Financial Market and Corporate Strategy. McGraw-
Hill, 2002.
17. Donald H. Chew, Jr. The New Corporate Finance, where theory meets practice.
McGraw-Hill International Editions. 2001.



177


MC LC
Li ni u
Chng 1: NHNG VN C BN V QUN TR TI CHNH
1.1. Doanh nghip v hot ng ti chnh doanh nghip
1.1.1.Cc hnh thc t chc doanh nghip
1.1.2.Hot ng ti chnh ca doanh nghip
1.2. Qun tr ti chnh doanh nghip
1.2.1.Mc tiu ca qun tr ti chnh doanh nghip
1.2.2. Chc nng ca qun tr ti chnh doanh nghip
1.2.3.V tr v t chc b my qun tr ti chnh doanh nghip
1.3. Cc chnh sch ti chnh ca doanh nghip
1.3.1. Chnh sch u t
1.3.2. Chnh sch ti tr
1.3.3. Chnh sch phn phi thu nhp

Chng 2: QUN TR TI SN C NH
2.1. Phn loi TSC
2.1.1. Khi nim
2.1.2. c im
2.1.3. Phn loi TSC
2.2. Cc phng php tnh khu hao TSC
2.2.1. Khi nim v mc ch khu hao TSC
2.2.2. Cn c tnh khu hao TSC
2.2.3. Cc phng php tnh khu hao TSC
2.3. Qun l TSC
2.3.1.Khai thc, to lp ngun vn hnh thnh, duy tr quy m v c cu TSC thch
hp
2.3.2. Qun l qu trnh s dng TSC

Chng 3: QUN TR TI SN LU NG
3.1. Phn loi TSL ca doanh nghip
3.1.1. Khi nim
3.1.2. c im
3.1.3. Phn loi TSL
3.2. Qun tr tin
3.2.1. ng c ca vic gi tin
3.2.2. Ni dung qun tr tin
3.2.3. Qun tr u t chng khon thanh khon cao
3.3. Qun tr khon phi thu
3.3.1. Chnh sch tn dng v cc nhn t nh hng n chnh sch tn dng
3.3.2. Phn tch, nh gi cc khon phi thu
3.3.3. Phng nga ri ro v x l i vi khon phi thu kh i
3.4. Qun tr tn kho
3.4.1.Cc nhn t nh hng n tn kho d tr
178

3.4.2. Chi ph tn kho
3.4.3. M hnh t hng hiu qu

Chng 4: QUN TR NGUN TI TR
4.1. Phn loi ngun ti tr
4.1.1.Cn c vo quyn s hu
4.1.2.Cn c vo thi gian s dng vn
4.2. Cc ngun ti tr ngn hn
4.2.1. Cc khon n tch ly
4.2.2. Tn dng thng mi
4.2.3. Tn dng ngn hng
4.2.4. Thu vn hnh
4.3. Cc ngun ti tr di hn
4.3.1. Pht hnh c phiu thng
4.3.2. Pht hnh c phiu u i
4.3.3. Pht hnh tri phiu
4.3.4. Thu ti chnh
4.3.5. Vay ngn hng v cc t chc ti chnh trung gian
4.4. La chn m hnh ngun ti tr
4.4.1.C cu ti sn ca doanh nghip v ngun hnh thnh
4.4.2. La chn m hnh ngun ti tr

Chng 5: N BY KINH DOANH V CHI PH S DNG VN
5.1. Khi lc v n by kinh doanh
5.1.1. n by hot ng
5.1.2. n by ti chnh
5.1.3. Phi hp n by hot ng v n by ti chnh
5.2. Chi ph s dng vn ca cng ty
5.2.1. Khi qut v chi ph s dng vn
5.2.2. Chi ph ca n
5.2.3. Chi ph ca c phiu u i
5.2.4. Chi ph ca c phiu thng
5.2.5. Chi ph ca thu nhp li
5.2.6. Chi ph ca cc c phiu thng mi
5.2.7. Cu trc vn ti u v ch ph vn bnh qun gia quyn
5.2.8. Thu ht vn v quyt nh u t
5.2.9. Chi ph vn trong vic ra quyt nh ngn sch vn
5.2.10.Chi ph vn bin

Chng 6: QUYT NH U T DI HN CA DOANH NGHIP
6.1. Cc loi d n u t
6.2. D tnh lung tin hot ng tng thm sau thu ca d n
6.2.1. Nguyn tc xc nh lung tin
6.2.2. Xc nh lung tin tng thm
6.2.3. Mt s v d
179

6.3. Cc phng php nh gi v la chn d n u t
6.3.1. Phng php k thu hi vn (PBP)
6.3.2. Phng php t l thu hi ni b (IRR)
6.3.3. Phng php gi tr hin ti thun (NPV)
6.3.4. Phng php ch s sinh li (PI)
6.3.5. Nhng vn t ra trong vic nh gi v la chn d n

Chng 7: PHN TCH V D BO NHU CU TI CHNH CA DOANH NGHIP
7.1.Cc bo co ti chnh ca doanh nghip
7.1.1.Mc ch ca bo co ti chnh
7.1.2.H thng bo co ti chnh
7.1.3.Cc yu t c bn ca bo co ti chnh
7.1.4.Bng cn i k ton
7.1.5.Bo co kt qu hot ng kinh doanh
7.1.6.Bo co lu chuyn tin t
7.1.7.Thuyt minh bo co ti chnh
7.2.Phn tch ti chnh
7.2.1.Phn tch t s
7.2.2.Phn tch xu hng
7.3.D bo nhu cu ti chnh ca doanh nghip
7.3.1. Phng php lp bo co chun
7.2.2. Phng php t l so vi doanh thu

Chng 8: QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP TRONG MT S BI CNH
C BIT
8.1. Qun tr ti chnh trong hot ng mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip
8.1.1. Cc hnh thc mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip
8.1.2. Nhng ng c thc y vic mua li, hp nht v sp nhp doanh nghip
8.1.3. nh gi doanh nghip mua li, hp nht hay sp nhp
8.2. Qun tr ti chnh i vi doanh nghip lm vo tnh trng ph sn
8.2.1. Gii quyt cng n theo th thc t nguyn
8.2.2. T chc li hot ng ti chnh doanh nghip
8.2.3. Thanh l ti sn doanh nghip theo lut ph sn
8.3. Qun tr ti chnh doanh nghip trong hot ng kinh doanh quc t

Bi c thm: GI TR THEO THI GIAN CA TIN
1.ng thi gian v cc phng php tnh li
2.Gi tr tng lai
2.1.Gi tr tng lai ca mt khon tin
2.2.Gi tr tng lai ca chui tin u
2.3.Gi tr tng lai ca chui tin bin i
3.Gi tr hin ti
3.1.Gi tr hin ti ca mt khon tin
3.2.Gi tr hin ti ca chui tin u
3.3.Gi tr hin ti ca chui tin bin i
180

3.4.Gi tr hin ti ca tin khi li c thanh ton nhiu ln trong nm
3.5.ng dng k thut hin gi trong thanh ton n
4.Phng php tnh li sut
4.1. Li sut ca khon tin vay c thi hn mt nm
4.2. Li sut theo nm ca khon tin vay c thi hn trn mt nm
4.3. Li sut mua tr gp
4.4. Li sut thc (nm) ca khon tin vay c k tnh li di mt nm
H THNG CU HI N TP
BI TP
DANH MC TI LIU THAM KHO