Professional Documents
Culture Documents
DAISO
DAISO
(1)
b
Phng trnh (1) lun c nghim duy nht x = .
a
2. Phng trnh bc hai
ax2 + bx + c = 0, a 6= 0
(2)
b
.
2a
b
=
.
2a
x 1 + x 2 = b
2
a
Nu phng trnh ax + bx + c = 0 c hai nghim x1 , x2 th
x x = c .
1 2
a
u + v = S
Nu hai s u, v c
th chng l nghim ca "phng trnh tng - tch" x2 Sx+P = 0.
uv = P
b) ng dng:
Phn tch a thc thnh nhn t: Nu f (x) = ax2 + bx + c c hai nghim x1 , x2 th ax2 + bx + c =
a (x x1 ) (x x2 ) .
Xt du cc nghim ca phng trnh bc hai: Cho phng trnh ax2 + bx + c = 0 c hai nghim
c
b
x1 , x2 (x1 x2 ) . t S = , P = . Khi :
a
a
Nu P < 0 th x1 < 0 < x2 (hai nghim tri du)
P > 0
Nu
th 0 < x1 x2 (hai nghim dng)
S > 0
P > 0
Nu
th x1 x2 < 0 (hai nghim m)
S < 0
2
V d 1 (H
Dc
HN 1997): Vi gi tr no ca m th phng trnh mx + x + m 1 = 0 c nghim
1
1
x1 , x2 tha > 1.
x1
x2
2 2
x1
x2
2
V d 2 (B thi): Tm a phng trnh x + ax + 1 = 0 c nghim x1 , x2 tha
+
> 7.
x2
x1
V d 3 (B thi): Tm m phng trnh x2 mx + m2 3 = 0 c nghim x1 , x2 l di cc cnh gc
vung ca mt tam gic vung vi cnh huyn c di bng 2.
V d 4 (B thi): Tm a biu thc sau c ngha vi mi x
p
(a + 1) x2 2 (a 1) x + 3a 3
2 Francois
12
= 0. Vi gi tr
m2
a) Vi gi tr no ca m th f (x) = 0 c nghim?
b) Tm m f (x) = 0 c t nht mt nghim ln hn hay bng 1.
c) Gi x1 , x2 l hai nghim ca f (x). Tm gi tr ln nht ca biu thc A = |x1 x2 2 (x1 + x2 )|.
Loi 2: Phng trnh bc ba
ax3 + bx2 + cx + d = 0, a 6= 0.
(3)
Cch gii thng dng l tm mt nghim c bit ca phng trnh (3) ri a v phng trnh tch. Ta
nu mt vi cch nhm nghim gii phng trnh (3) nh sau
Nu a + b + c + d = 0 th x = 1 l mt nghim ca phng trnh (3).
Nu a b + c d = 0 th x = 1 l mt nghim ca phng trnh (3).
Nu trong phng trnh (3) c tham s th ta thng chn gi tr lm cho tham s b trit tiu th, t
c th nhm c nghim c bit ca phng trnh (3).
V d 7 (A_2002): Tm k phng trnh x3 + 3x2 + k 3 3k 2 = 0 c 3 nghim phn bit.
V d 8: Cho (Cm ) : y = x3 2mx2 + 2m2 1 x + m 1 m2 . Tm m (Cm ) ct Ox ti 3 im phn bit
c honh ln hn 0.
V d 9: Cho hm s y = x3 3 (m + 1) x2 + 2 m2 + 4m + 1 x 4m (m + 1) . Tm m th hm s ct
trc honh ti 3 im phn bit c honh ln hn 1.
V d 10 (DB1 B_2003): Tm m th hm s y = (x 1) x2 + mx + m ct trc honh ti 3 im
phn bit.
V d 11 (DB2 D_2003): Gi dk l ng thng i qua im M (0; 1) v c h s gc k.Tm k ng
thng dk ct th C ca hm s y = 2x3 3x2 1 ti ba im phn bit.
Loi 3: Phng trnh trng phng
ax4 + bx2 + c = 0, a 6= 0
(4)
Ta gii phng trnh (4) bng cch t t = x2 0. a v phng trnh bc hai theo n t
at2 + bt + c = 0
(5)
(6)
1
, |t| 2 a phng trnh ny v phng trnh bc hai theo t.
x
A nu A 0
1. nh ngha gi tr tuyt i: |A| =
A nu A < 0
2. Mt s dng phng trnh, bt phng trnh c bn:
B 0
|A| = B
A = B
|A| = |B| A2 = B 2 A = B
|A| B B A B
|A| B A B A B
|A| B A2 B 2
V d 16: Gii cc phng trnh sau
a) (CHQ 1995) x2 x + |2x 4| = 3
b) (HTS 1999) x2 4x = |2x 7| + 1
c) 3 cos x + 2 |sin x| = 2
d) |sin x cos x| + 4 sin 2x = 1
V d 17: Gii cc bt phng trnh sau
a) x2 2x 3 3x 3
b) x2 3x + 2 + x2 > 2x
2
x 5x + 4
1
c)
x2 4
2
x 4x + 3
d) 2
1
x + |x 5|
e) (B thi) x4 2x2 + 1 1 x
Loi 6: Phng trnh, bt phng trnh v t c bn
1. Mt s dng phng trnh, bt phng trnh v t c bn:
B 0
A = B
A = B 2
A 0 B 0
A = B
A = B
B 0
B 0
A B
A 0
A B 2
A B A B 0
B 0
A B A 0
A B2
2. Mt s dng hay sai lm:
A B 0 B = 0
A 0
B > 0
3
B > 0
A B > 0
A > 0
a) (HXD 2001) x2 6x + 6 = 2x 1
e) (HKTQD A_2000) 5x 1 3x 2 x 1 = 0
f) (HTCKT 1994) 3 x + 34 3 x 3 = 1
g) x2 + x 5 + x2 + 8x 4 = 5
h) x + 1 3 2x 6 = 2
p
i) 3 x + 3 2x 3 = 3 12 (x 1)
V d 19: Gii cc bt phng trnh sau
c) (HGTVT 1994) x + 1 2 x 2
d) 5x 1 x 1 > 2x 4
e) x2 + x 2 + x2 + 2x 3 x2 + 4x 5
Loi 7: Dng n ph gii phng trnh, bt phng trnh v t
A
A2
A
X v X +
ta t t = X .
X
X
X
m
n
s
3. Phng trnh, bt phng trnh c cha
X, X ta t t = X vi s l bi s chung nh nht ca
m, n.
X Y
p
p
a
b
px2 + qx + r vi = ta t t = px2 + qx + r.
p
q
p
6. Phng trnh P (x) + Q(x) + P (x).Q(x) = 0 vi 6= 0.
P (x) = 0
Q(x) = 0.
s
Q(x)
Q(x)
Trng hp P (x) 6= 0, bin i phng trnh v dng +
+
= 0 (chia hai v ca
P (x)
P (x)
s
Q(x)
.
phng trnh cho P (x)), ta t t =
P (x)
p
p
p
7. Phng trnh dng (P (x) + Q(x)) +
P (x) Q(x) 2 P (x)Q(x) + = 0, vi 2 + 2 6= 0.
p
p
p
t t = P (x) P (x) th t2 = P (x) + Q(x) 2 P (x)Q(x).
u = p
n
p
p
F (x) + a
n
n
8. Phng trnh
F (x) + a F (x) = b ta t
t ta c h phng trnh hai n
p
v = n F (x)
u v = b
u, v l
un v n = a.
V d 20: Gii cc phng trnh sau
a) x2 + 3
b)
c)
d)
e)
f)
g)
2x2 3x + 2 =
3 (x + 4)
2
p
3 x (x 1) (3 x) = 1
2x 5 + 2 x2 5x + 2 x 5 + 2 x = 48
2p
(HQG HN 2000) 1 +
x x2 = x + 1 x
3
2 x2 3x + 2 = 3 x3 + 8
2x + 3 + x + 1 = 3x + 2 2x2 + 5x + 3 16
x1+
2
4
+a= x +4
x
x
1 x2 +
Phn =) Gi s x0 l nghim ca phng trnh th x0 cng l nghim ca phng trnh. Do tnh duy
nht ca nghim nn x0 = x0 x0 = 0. Suy ra a = 3.
a) x2 + 2 x2 3x + 11 3x + 4
5
1
c) (B thi) 5 x + < 2x +
+4
2x
2 x
r
x+1
x+1
d) (B thi)
2
>3
x
x
p
V d 25 (B thi): Cho bt phng trnh 4 (4 x) (2 + x) x2 2x + a 18.
a) Gii bt phng trnh khi a = 6.
b) nh a bt phng trnh nghim ng vi mi x [2; 4] .
Loi 8: Mt s phng php c bit gii phng trnh v t
2. S dng hng ng thc X 2 = |X| . dng ny biu thc trong du cn s c dng x2 2xy + y 2 .
3. S dng tnh n iu ca hm s.3
f (x) h(x)
4. S dng php nh gi hai v. Ta da vo mnh "Nu
vi mi x D th f (x) =
g(x) h(x)
f (x) = h(x)
g(x)
"
g(x) = h(x).
V d 26: Gii cc phng trnh
a) 3x2 2x + 15 + 3x2 2x + 8 = 7
x+3
5
p
p
x+5
c) (H Thy sn 2001) x + 2 + 2 x + 1 + x + 2 2 x + 1 =
2
p
p
x+3
d) (B thi) x + 2 x 1 + x 2 x 1 =
2
e) (B thi) x 2 + 4 x = x2 6x + 11
b)
4x + 1
3x 2 =
f (x, y) = 0
2. H phng trnh i xng loi I: Cho h phng trnh
H phng trnh ny gi l h
g(x, y) = 0.
i xng loi I nu mi phng trnh ca h khng thay i khi ta tro i vai tr ca x, y. Ngha l
f (x, y) = f (y, x) = 0
Ta gii h ny nh sau:
g(x, y) = g(y, x) = 0.
x + y = S
t
v bin i h v h vi n mi l S, P . Gii tm S, P.
xy = P
Tm x, y bng cch gii phng trnh tng - tch X 2 SX + P = 0.
Kt lun v nghim ca h.
Ch :
Nu (x0 , y0 ) l nghim ca h th (y0 , x0 ) cng l nghim ca h. Do h i xng loai I c
nghim duy nht th x0 = y0 .
3 Ta
s tm hiu c th phn ng dng tnh n iu ca hm s gii phng trnh, bt phng trnh, h phng trnh.
x + y = S
t
xy = P
i khi ta phi t
th x2 + y 2 = S 2 2SP, x3 + y 3 = S 3 3SP, . . .
u = u(x)
v = v(x)
u + v = S
ri mi t
uv = P.
3. H phng trnh i xng loi II: H phng trnh gi l i xng loi II nu tro
i vai tr ca x v y
f (x, y) = 0
cho nhau th phng trnh ny chuyn thnh phng trnh kia ca h. Ngha l
Ta gii
f (y, x) = 0.
h phng trnh ny nh sau:
Ly phng trnh trn tr phng trnh di v vi v ta c (x y) g(x, y) = 0 (phng trnh tch
s). Ta xet hai trng hp:
x y = 0
Trng hp x y = 0. Gii h
f (x, y) = 0.
g(x, y) = 0
Trng hp g(x, y) = 0. Gii h
f (x, y) = 0.
Kt lun v nghim ca h.
Ch : i khi h cho ch c mt phng trnh ca h dng f (x) = f (y). Ngha l hai v ca
phng trnh c dng ging nhau. Khi ta a phng trnh v dng f (x) f (y) = (x y)
a x2 + b xy + c y 2 = d
1
1
1
1
4. H phng trnh ng cp bc hai: Dng tng qut
Ta gii h phng trnh
2
2
a2 x + b2 xy + c2 y = d2 .
ny nh sau:
Th xem (0; 0), (0, ), (, 0) c l nghim ca h khng.
Nu cc gi tr trn khng l nghim, ta t x = ky, k 6= 0.
Th vo h c mt h hai n y, k. Gii tm k. T tm c x, y.
V d 27: Gii cc h phng trnh sau
x2 (y + 1) (x + y + 1) = 3x2 4x + 1
a)
xy + x + 1 = x2
x + y 1 = 1
b) (H KTQD 1997)
x y + 2 = 2y 2
x + y + xy = 11
c) (HQG HN 2000)
x2 + y 2 + 3 (x + y) = 28
xy + 2x + 2y = 8
d)
x2 + y 2 x y + xy = 4
1
1
x + y + + = 4
x
y
e)
1
1
x2 + y 2 +
+ 2 =4
2
x
y
r
1
x+ + x+y3=3
y
f)
2x + y + 1 = 8
y
x3 = 3x + 8y
g)
y 3 = 3y + 8x
7
x 1 = y 1
x
y
h)
2
2x xy 1 0
x2 + 3xy + 2y 2 = 8
i)
2x2 + xy + y 2 = 4
x + ay a = 0
V d 28 (HTM 2000): Cho h phng trnh
x2 + y 2 x = 0.
a) Gii v bin lun s nghim ca h theo a.
2
b) Khi h c hai nghim phn bit (x1 ; y1 ) , (x2 ; y2 ) tm a A = (x2 x1 ) + (y2 y1 ) t gi tr ln nht.
x + xy + y = m + 2
V d 29: nh m h phng trnh
c nghim duy nht.
x2 y + xy 2 = m + 1
Loi 10: Mt s phng php gii h phng trnh khng mu mc
1. S dng phng trnh ng thng: Ta cn nh phng trnh tng qut & phng trnh tham s ca
ng thng.
x3 + 8 + 3 12 x3 = 10.
p
p
3
Phng trnh c nhn di dng x3 + 8 +3 12 x3 = 10. T ta c phng trnh tng qut
| {z }
| {z }
ca ng thng X + 3Y = 10.
X = 1 + 3t
Chuyn X + 3Y = 10 v phng trnh tham s
Y = 3 t.
3 x3 + 8 = 1 + 3t
T ta c cch gii phng trnh trn bng cch t
12 x3 = 3 t
, trong
1
1
t .
3
3
Gii tm c t = 1 = x = 2.
x + y xy = 3
a) (A_2006)
x + 1 + +y + 1 = 4
(x, y R) .
x + 1 + y + 1 = 4 hay X + Y = 4.
| {z } | {z }
X
x+1=2+t
T ta c th t
y+1=2t
, trong t [2; 2] .
Gii tm c t = 0 = x = y = 3.
Ch : Ta c th t t = xy.
x2 + 1 + y (y + x) = 4y
b) (DB1 A_2006)
x2 + 1 (y + x 2) = y
(x, y R) .
x2 + 1 + y (x + y 4) = 0
Bin i h phng trnh thnh
x2 + 1 (y + x 2) = y.
Ta thy c 2 i lng ging nhau 2 phng trnh ca h l x2 + 1 v x + y 2. Tuy nhin nu t
n ph ngay th h phng trnh cn cha y, ta biu din y qua hai i lng
2 ny bng cch chia hai
x +1
+x+y2=2
y
v ca 2 phng trnh cho y 6= 0 (nh th trng hp y = 0). T ta c
2
x +1
(x + y 2) = 1.
u = x + 1
x = 1
x = 2
y
t
= . . . =
y = 2
y = 5.
v = x + y 2
(x y) x2 + y 2 = 13
c) (DB2 B_2006)
(x + y) x2 y 2 = 25
2
x = 3
x = 2
y = 2
y = 3.
x2 + y + x3 y + xy 2 + xy = 5
4 (x, y R)
d) (A_2008)
5
x4 + y 2 + xy (1 + 2x) =
4
x2 + y + xy + xy x2 + y = 5
4
Bin i h phng trnh v dng
5
x2 + y 2 + xy = .
4
u = x2 + y
u + v + uv = 5
4
T t n ph
c h mi
5
v = xy
u2 + v = .
4
u = 0
u = 1
2
Ly v tr v ta c phng trnh tch & tm c
5
v =
v = 3 .
2
4
r
r !
3
5
25
Cui cng tm c 3 ; 3
, 1;
l cc nghim ca h cho.
4
16
2
CC BI TON THI
Bi tp 1: Gii cc phng trnh
p
a) (D_2005) 2 x + 2 + 2 x + 1 x + 1 = 4
9
p s: x = 3
b) (D_2006)
2x 1 + x2 3x + 1 = 0
p s: x 1; 2 2
c) (A_2009) 2 3 3x 2 + 3 6 5x 8 = 0
p s: x = 2
d) (B_2010)
3x + 1
6 x + 3x2 14x 8 = 0
p s: x = 5
e) (B_2011) 3 2 + x 6 2 x + 4 4 x2 = 10 3x
p s: x =
f) (C_2012) 4x3 + x (x + 1)
2x + 1 = 0
p s: x =
g) (DB2 D_2002)
x+4+
6
5
1+ 5
4
x 4 = 2x 12 + 2 x2 16
p s: x = 5
h) (DB2 D_2006) x + 2 7 x = 2 x 1 + x2 + 8x 7 + 1
p s: x {4; 5}
i) (DB1 B_2006)
3x 2 +
x 1 = 4x 9 + 2 3x2 5x + 2
p s: x = 2
2x + 1 +
3 2x =
(2x 1)
2
p s: x
l) (DB1 2009)
1 3
,
2 2
4x2 + 5x + 1 2 x2 x + 1 = 9x 3
p s: x =
m) (DB1 2010)
97 x +
56
65
x 15 = 4
p s: x {16; 96}
p
b) (A_2004)
2 (x2 16)
7x
+ x3>
x3
x3
p s: x > 10
c) (A_2005)
5x 1
x1>
34
2x 4
p s: 2 x < 10
d) (C 2009)
x + 1 + 2 x 2 5x + 1
p s: 2 x 3
e) (A_2010)
x
1
2 (x2 x + 1)
3 5
p s: x =
2
f) (B_2012) x + 1 +
x2 4x + 1 3 x
p s: 0 x
g) (DB2 A_2002)
x + 12
x3+
1
x4
4
2x + 1
p s: 3 x 4
h) (DB2 B_2005)
8x2 6x + 1 4x + 1 0
p s:
i) (DB1 D_2005)
2x + 7
5x
3x 2
p s: x
2
14
;1
;5
3
3
2
j) (DB1 D_2008) (x + 1) (x 3) x2 + 2x + 3 < 2 (x 1)
p s: 1
k) (DB2 A_2008)
3<x<1+
1
3x
+1>
1 x2
1 x2
p s: x
l) (DB4 2009)
x+2+
1
1;
2
2
;1
5
x 1 + 2 x2 + x 2 11 2x
p s: 1 x 2
3
xy = xy
a) (B_2002)
x + y = x + y + 2
p s: (1; 1) ,
x 1 = y 1
x
y
b) (A_2003)
2y = x3 + 1
11
3 1
;
2 2
p s: (1; 1) ,
3y =
c) (B_2003)
3x =
1 +
2
5 1 +
;
2
!
5
1
2
5 1
;
2
!
5
y 2 +2
x2
x2 +2
y2
p s: (1; 1)
x + y xy = 3
d) (A_2006)
x + 1 + y + 1 = 4
p s: (3; 3)
xy + x + y = x2 2y 2
e) (D_2008)
x2y y x 1 = 2x 2y
p s: (5; 2)
x4 + 2x3 y + x2 y 2 = 2x + 9
f) (B_2008)
x2 + 2xy = 6x + 6
17
p s: 4;
4
x2 + y + x3 y + xy 2 + xy = 5
4
g) (A_2008)
5
x4 + y 2 + xy (1 + 2x) =
4
p s:
3
1;
2
,
r !
5
25
; 3
4
16
x (x + y + 1) 3 = 0
h) (D_2009)
(x + y)2 5 + 1 = 0
x2
3
p s: (1; 1) , 2;
2
i) (B_2009)
xy + x + 1 = 7y
x2 y 2 + xy + 1 = 13y 2
p s:
1;
1
3
, (3; 1)
22x + y = 3 2x y
j) (C 2010)
x2 2xy y 2 = 2
p s: (1; 1) , (3; 7)
5x2 y 4xy 2 + 3y 3 2 (x + y) = 0
k) (A_2011)
xy x2 + y 2 + 2 = (x + y)2
p s: (1; 1) , (1; 1) ,
12
!
2 10
10
2 10
10
;
,
;
5
5
5
5
l) (D_2012)
xy + x 2 = 0
2x3 x2 y + x2 + y 2 2xy y = 0
p s: (1; 1) ,
x3 3x2 9x + 22 = y 3 + 3y 2 9y
m) (A_2012)
x2 + y 2 x + y = 1
2
1 +
2
!
5
; 5 ,
n) (C 2013)
4x 10y + xy 2 = 0
; 5
(x, y R)
p s:
xy 3y + 1 = 0
1
2
1 3
;
2 2
3 1
, ;
2 2
(x, y R)
p s: (2; 1) ,
2x2 + y 2 3xy + 3x 2y + 1 = 0
o) (B_2013)
4x2 y 2 + x + 4 = 2x + y + x + 4y
3 2
5
;2 ,
;
2
2 3
(x, y R)
p s: (0; 1) , (1; 2)
p) (A_2013)
p
4
x+1+
x 1 y4 + 2 = y
x2 + 2x (y 1) + y 2 6y + 1 = 0
p s: (1; 0) , (2; 1)
x my = 1
Bi tp 5 (C 2008): Tm m h phng trnh
mx + y = 3
9
2
a x + b y = c
1
1
1
Gii v bin lun h phng trnh
a2 x + b2 y = c2 .
a1 b1
c1 b1
a
, Dx =
, Dy = 1
Tnh cc nh thc: D =
a2 b2
c2 b2
a2
c1
.
c2
Xt cc trng hp:
Nu D 6= 0 th h c nghim duy nht (x; y), trong x =
Dy
Dx
,y =
.
D
D
Nu D = 0 th:
Dx 6= 0 hoc Dy 6= 0: H v nghim.
Dx = Dy = 0: H c v s nghim, tp nghim ca h l tp nghim ca phng trnh
a1 x + b1 y = c1 .
13