BROJ 2, MAJ 2012.

ORGANSKA PROIZVODNJA ORGANIC FARMING DOBRA ZA PRIRODU, DOBRA ZA VAS GOOD FOR NATURE, GOOD FOR YOU

Zdravlje iz hrane

Broura Projekta Podrka proizvodnji organske hrane u junoj Srbiji Organic Food Production Support in South Serbia
nanced by

Austrian Development Cooperation

KONTROLA I SERTIFIKACIJA ORGANSKE PROIZVODNJE Sadraj Uvod 1 Ko moe obavljati poslove kontrole i sertifikacije?...................................1 Uslovi za obavljanje poslova kontrole.......................................................1 Kontrola i sertifikacija u organskoj proizvodnji...................................................2 Ugovor o kontroli i sertifikaciji i period konverzije.....................................2 Obaveze proizvoaa u organskoj proizvodnji.........................................2 Kontrola u organskoj proizvodnji...............................................................3 Princip kontrole.........................................................................................4 Koraci kontrole i sertifikacije.....................................................................6 Sertifikat i potvrda.....................................................................................7 Mere u sluju prestup i neprvilnosti.....................................................8 Izvoz organskih proizvoda..................................................................................8 Izrazi u organskoj proizvodnji.............................................................................9

01

KONTROLA I SERTIFIKACIJA ORGANSKE PROIZVODNJE Uvod Kontrola i sertifikacija su potvrda potroau da je organski proizvod proizveden po svim zahtevima Zakona o organskoj proizvodnji i prateim pravilnicima odnosno po zahtevima drugih meunarodnih regulativa za oblast organske proizvodnje hrane. Dosadanje iskustvo je pokazalo da je garancija organskog porekla proizvoda, koja u isto vreme titi proizvoaa organske hrane i potroaa organskih proizvoda od nelojalne konkurencije, zaista neophodna budui da na jedini pravi nain pomae irenje trita organskih proizvoda. Sertifikaciona tela, kao ovlaene kontrolne organizacije imaju za cilj da svojim efikasnim i nepristrasnim programom kontrole i sertifikacije stimuliu doslednu primenu pravila koja vae za organsku proizvodnju. Ko moe obavljati poslove kontrole i sertifikacije? Za obavljanje poslova kontrole i sertifikacije u organskoj proizvodnji Ministarstvo poljoprivrede, trgovine, umarstva i vodoprivrede moe ovlastiti kontrolnu organizaciju koja je registrovana u Registar privrednih subjekata u skladu sa zakonom kojim se ureuje registracija privrednih subjekata, koja ima akt o akreditaciji izdat od strane nadlenog akreditacionog tela Republike Srbije u skladu sa odgovarajuim srpskim, evropskim i meunarodnim standardima i koja ispunjava uslove u pogledu tehnike opremljenosti i kadrovske osposobljenosti. Ministarstvo po izdatom ovlaenju dodeljuje kod ovlaenoj kontrolnoj organizaciji. Ovlaene kontrolne organizacije se mogu videti na internet stranici www.mpt.gov.rs. Uslovi za obavljanje poslova kontrole U ovlaenoj kontrolnoj organizaciji, poslove kontrole moe da obavlja lice koje je struno osposobljeno za obavljanje kontrole u organskoj proizvodnji. Kontrolu ne moe da obavlja kontrolor ako: 1) je istovremeno i proizvoa koji je ukljuen u organsku proizvodnju ili se bavi prometom organskih proizvoda; 2) obavlja poslove kontrole u vie od jedne kontrolne organizacije. Ovlaena kontrolna organizacija duna je da preduzme potrebne mere kako bi osigurala poverljivost informacija koje se dobijaju tokom sprovoenja kontrole i sertifikacije.

02

03

Kontrola i sertifikacija u organskoj proizvodnji Ukljuivanje proizvoaa u organsku proizvodnju je prvi korak ka obavljanju aktivnosti kontrole i sertifikacije. U sertifikaciju organske proizvodnje se mogu ukljuiti samo oni individualni poljoprivredni proizvoai koji imaju registrovano poljoprivredno gazdinstvo odnosno registrovana privredna drutva. Kontrola koju sprovodi sertifikaciono telo predstavlja glavnu aktivnost tokom utvrivanja organskog porekla proizvoda odnosno procesa sertifikacije. Proizvoaima je vano da shvate da je kontrola sastavni deo procesa proizvodnje i plasmana organskih proizvoda. Kontrola treba biti prihvaena kao aktivnost koja doprinosi sagledavanju kritinih/problematinih taaka u proizvodnji, realizaciji zadatih korektivnih mera a time i unapreenju poslovanja kako farmera tako i preraivakih kompanija. Ugovor o kontroli i sertifikaciji i period konverzije Postupak ukljuivanja proizvoaa u organsku proizvodnju pokree se tako to zainteresovani proizvoa kontaktira sertifikaciono telo. Nakon toga, sertifikaciono telo alje Prijavu za ukljuivanje u organsku proizvodnju i Prijavu za sertifikaciju koju proizvoa podnosi sertifikacionom telu. Na osnovu dostavljenih prijava proizvoa i sertifikaciono telo zakljuuju Ugovor o obavljanju kontrole i sertifikacije u organskoj proizvodnji. Od dana zakljuenja Ugovora poinje period konverzije za proizvoaa koji traje 2 godine za jednogodinje kulture ili 3 godine za viegodinje kulture. Pod odreenim uslovima koji su definisani Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje koji je sastavni deo Zakona o organskoj proizvodnji prelazni period moe biti skraen. Na predlog organskog proizvoaa Ministarstvo poljoprivrede, trgovine, umarstva i vodoprivrede donosi odluku o skraenju prelaznog perioda. Obaveze proizvoaa u organskoj proizvodnji Proizvoa koji je zakljuio ugovor o kontroli i sertifikaciji duan je da od dana zakljuenja Ugovora organsku proizvodnju obavlja u skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji (SLUBENI GLASNIK REPUBLIKE SRBIJE, BROJ 30/10 od 7.5.2010.) i Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje. Proizvoa ukljuen u organsku proizvodnju duan je da o svojoj proizvodnji vodi evidencije u skladu sa uputstvom sertifikacionog tela. Organski proizvoa treba da pismeno obavesti sertifikaciono telo o dinamici proizvodnje useva, uz dostavljanje pregleda po parcelama svake godine. Rok za dostavljenje dinamike proizvodnje odreuje sertifikaciona kua.

04

05

Proizvoa je u obavezi da omogui sertifikacionom telu obavljanje kontrole kako nad sopstvenim poljoprivrednim povrinama i objektima koji su u vlasnitvu tako i nad povrinama i objektima koji su u zakupu. Zakup mora biti definisan ugovorom izmedju organskog proizvoaa i zakupodavca. Ako proizvoa u okviru poljoprivrednog gazdinstva ima i proizvodnu jedinicu koja se koristi za konvencionalnu proizvodnju duan je da sertifikacionom telu omogui obavljanje kontrole i te proizvodne jedinice. Kontrola u organskoj proizvodnji Proizvoai su ivotno zainteresovani da imaju odane i poznate kupce svojih organskih proizvoda, ime znatno smanjuju poslovni rizik. Iz navedenih razloga organski proizvoa bi trebao biti zainteresovan za visok nivo kvaliteta kontrole organske proizvodnje. Kvalitetnom, objektivnom i transparentnom kontrolom od strane sertifikacionog tela, stvara se vii nivo poverenja na tritu, a kupci su odaniji proizvoau. Saradnja proizvoaa i kontrolora je nuna kako bi se prezentovale informacije na jasan i transparentan nain putem otvorene komunikacije. Zadatak kontrole jeste da utvrdi injenino stanje u proizvodnoj praksi poljoprivrednog proizvoaa kako bi se utvrdilo da li se proizvodnja obavlja u skladu sa propisima koji definiu organsku proizvodnju hrane, odnosno u skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji i Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje. Utvrene injenice tokom kontrole se prezentuju putem izvetaja o proizvodnji i priloga o proizvodnji (dnevnik proizvodnje, rauni o nabavci semena, rauni o nabavci ubriva i zatitinih sredstava i dr.) koje sainjava kontrolor sertifikacionog tela. Kontrola u organskoj proizvodnji se obavlja na nain kojim se obezbeuje objektivnost, nepristrasnost, odsustvo sukoba interesa, efikasnost, profesionalnost, doslednost i kvalitet, i to: 1) u svim fazama organske proizvodnje; 2) kada su ti proizvodi namenjeni prometu i to: proizvodi primarne poljoprivredne proizvode; preraene poljoprivredne proizvode koji se koriste kao hrana; hranu za ivotinje; seme, rasad i sadni materijal; kvasce koji se koriste kao hrana i hrana za ivotinje. 3) primenom odgovarajueg naina kontrole; 4) na osnovu dokumentovane procedure. Treba napomenuti, da proizvodi dobijeni lovom divljih ivotinja i ribolovom ne smatraju se proizvodima organske proizvodnje.

06

07

Kontrola i sertifikacija u organskoj proizvodnji Ukljuivanje proizvoaa u organsku proizvodnju je prvi korak ka obavljanju aktivnosti kontrole i sertifikacije. U sertifikaciju organske proizvodnje se mogu ukljuiti samo oni individualni poljoprivredni proizvoai koji imaju registrovano poljoprivredno gazdinstvo odnosno registrovana privredna drutva. Kontrola koju sprovodi sertifikaciono telo predstavlja glavnu aktivnost tokom utvrivanja organskog porekla proizvoda odnosno procesa sertifikacije. Proizvoaima je vano da shvate da je kontrola sastavni deo procesa proizvodnje i plasmana organskih proizvoda. Kontrola treba biti prihvaena kao aktivnost koja doprinosi sagledavanju kritinih/problematinih taaka u proizvodnji, realizaciji zadatih korektivnih mera a time i unapreenju poslovanja kako farmera tako i preraivakih kompanija. Ugovor o kontroli i sertifikaciji i period konverzije Postupak ukljuivanja proizvoaa u organsku proizvodnju pokree se tako to zainteresovani proizvoa kontaktira sertifikaciono telo. Nakon toga, sertifikaciono telo alje Prijavu za ukljuivanje u organsku proizvodnju i Prijavu za sertifikaciju koju proizvoa podnosi sertifikacionom telu. Na osnovu dostavljenih prijava proizvoa i sertifikaciono telo zakljuuju Ugovor o obavljanju kontrole i sertifikacije u organskoj proizvodnji. Od dana zakljuenja Ugovora poinje period konverzije za proizvoaa koji traje 2 godine za jednogodinje kulture ili 3 godine za viegodinje kulture. Pod odreenim uslovima koji su definisani Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje koji je sastavni deo Zakona o organskoj proizvodnji prelazni period moe biti skraen. Na predlog organskog proizvoaa Ministarstvo poljoprivrede, trgovine, umarstva i vodoprivrede donosi odluku o skraenju prelaznog perioda. Obaveze proizvoaa u organskoj proizvodnji Proizvoa koji je zakljuio ugovor o kontroli i sertifikaciji duan je da od dana zakljuenja Ugovora organsku proizvodnju obavlja u skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji (SLUBENI GLASNIK REPUBLIKE SRBIJE, BROJ 30/10 od 7.5.2010.) i Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje. Proizvoa ukljuen u organsku proizvodnju duan je da o svojoj proizvodnji vodi evidencije u skladu sa uputstvom sertifikacionog tela. Organski proizvoa treba da pismeno obavesti sertifikaciono telo o dinamici proizvodnje useva, uz dostavljanje pregleda po parcelama svake godine. Rok za dostavljenje dinamike proizvodnje odreuje sertifikaciona kua.

08

09

Proizvoa je u obavezi da omogui sertifikacionom telu obavljanje kontrole kako nad sopstvenim poljoprivrednim povrinama i objektima koji su u vlasnitvu tako i nad povrinama i objektima koji su u zakupu. Zakup mora biti definisan ugovorom izmedju organskog proizvoaa i zakupodavca. Ako proizvoa u okviru poljoprivrednog gazdinstva ima i proizvodnu jedinicu koja se koristi za konvencionalnu proizvodnju duan je da sertifikacionom telu omogui obavljanje kontrole i te proizvodne jedinice. Kontrola u organskoj proizvodnji Proizvoai su ivotno zainteresovani da imaju odane i poznate kupce svojih organskih proizvoda, ime znatno smanjuju poslovni rizik. Iz navedenih razloga organski proizvoa bi trebao biti zainteresovan za visok nivo kvaliteta kontrole organske proizvodnje. Kvalitetnom, objektivnom i transparentnom kontrolom od strane sertifikacionog tela, stvara se vii nivo poverenja na tritu, a kupci su odaniji proizvoau. Saradnja proizvoaa i kontrolora je nuna kako bi se prezentovale informacije na jasan i transparentan nain putem otvorene komunikacije. Zadatak kontrole jeste da utvrdi injenino stanje u proizvodnoj praksi poljoprivrednog proizvoaa kako bi se utvrdilo da li se proizvodnja obavlja u skladu sa propisima koji definiu organsku proizvodnju hrane, odnosno u skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji i Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje. Utvrene injenice tokom kontrole se prezentuju putem izvetaja o proizvodnji i priloga o proizvodnji (dnevnik proizvodnje, rauni o nabavci semena, rauni o nabavci ubriva i zatitinih sredstava i dr.) koje sainjava kontrolor sertifikacionog tela. Kontrola u organskoj proizvodnji se obavlja na nain kojim se obezbeuje objektivnost, nepristrasnost, odsustvo sukoba interesa, efikasnost, profesionalnost, doslednost i kvalitet, i to: 1) u svim fazama organske proizvodnje; 2) kada su ti proizvodi namenjeni prometu i to: proizvodi primarne poljoprivredne proizvode; preraene poljoprivredne proizvode koji se koriste kao hrana; hranu za ivotinje; seme, rasad i sadni materijal; kvasce koji se koriste kao hrana i hrana za ivotinje. 3) primenom odgovarajueg naina kontrole; 4) na osnovu dokumentovane procedure. Treba napomenuti, da proizvodi dobijeni lovom divljih ivotinja i ribolovom ne smatraju se proizvodima organske proizvodnje.

10

11

Princip kontrole

Kontrola organske proizvodnje ne podrazumeva kontrolu kvaliteta proizvoda, kako se obino misli meu potroaima, ve procesa proizvodnje kako u primarnom delu tako i u preradi organskih sirovina, do gotovog proizvoda i njegovog skladitenja. Dakle, kontrola koju obavlja sertifikaciono telo se zasniva na mogunosti i sposobnosti kontrolora da rekonstruie proizvodnju u smislu porekla repromaterijala (pomone supstance i sirovine u preradi, ili sredstva za zatitu i ishranu bilja, lekovi za ivotinje i dr.) i naina upotrebe tog istog repromaterijala za proizvodnju kao i izlaza svih proizvoda sa farme ili iz preradne jedinice.

12

13

Svi ulazi na farmu rauni, deklaracije i dr.

Izvori rizika koji se kontroliu Proces proizvodnje farma ili preraivaki . pogon -

Izlazi sa farme ili preduzea rauni o prodaji proizvoda

14

15

Koraci kontrole i sertifikacije Proizvoa mora da se sam uveri da je uinio sve da proizvede organski proizvod.

Prijava proizvoaa za ukljuivanje u organsku proizvodnju

Prijava proizvoaa za sertifikaciju organskih proizvoda

Cenovna ponuda od strane sertifikacionog tela

Sklapanje ugovora izmeu proizvoaa (podnosioca prijava) i sertifikacionog tela

Zakazivanje termina kontrole Kontrola, pisanje izvetaja

Verifikacija i evaluacija izvetaja

Sertifikacija

16

17

Ako se prilikom sprovoenja kontrole uoi da postoje odreene nepravilnosti u nainu obavljanja proizvodnje organskih proizvoda, proizvoa odreuje korektivne mere u cilju usklaivanja proizvodnje sa odredbama zakona i propisa donetih na osnovu njega. Komentar na korektivne mere daje i predstavnik sertifikacionog tela. Korektivne mere se odreuju prema onim nedostacima i nepravilnostima koje ne dovode do odbijanja sertifikacije (Primer: Ne moe se izrei korektivna mera ukoliko se utvrdi da je proizvoa koristio nedozvoljena sredstva za zatitu ili ishranu bilja. Takav postupak dovodi do odbijanja sertifikacije.) U sprovoenju kontrole kod proizvoaa, sertifikaciono telo najmanje jednom godinje obavlja punu fiziku kontrolu i kontrolu dokumentacije kod proizvoaa a o izvrenoj kontroli sainjava pisani izvetaj koji potpisuje i proizvoa. Pored redovne kontrole moe da sprovede vanredne i nenajavljene kontrole. Vanredne kontrole se sprovode u sluaju kada tokom redovne kontrole nije iz odreenih razloga kontrolor mogao sprovesti potpunu fiziku kontrolu polja i pregled kompletne dokumentacije. Nenajavljene kontrole se sprovode u sluaju sumnje da su upotrebljena nedozvoljena sredstva za zatitu ili ishranu bilja od strane proizvoaa. Sertifikat i potvrda Na osnovu izvetaja o izvrenim kontrolama, izdaje se sertifikat da je proizvod odnosno proces proizvodnje u skladu Zakonom o organskoj proizvodnji i Pravilnikom o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje. Za sertifikovane organske proizvode koji se uvoze, na osnovu izvrene kontrole dokumentacije i sertifikata koji je izdat od nadlenog organa odnosno sertifikacionog tela zemlje porekla sertifikovanog organskog proizvoda izdaje potvrdu da je taj proizvod proizveden u skladu sa Zakonom. Uvoznik pre izdavanja potvrde podnosi popunjenu prijavu (koju dobija od strane sertifikacionog tela) i sklapa Ugovor o izdavanju potvrde. U postupku izdavanja potvrde uvoznik je duan da sertifikacionom telu dostavi potrebnu dokumentaciju na osnovu koje se moe utvrditi da je taj proizvod proizveden u skladu sa zakonom i propisima donetim na osnovu njega i da je za njega izdat sertifikat od strane nadlenog organa zemlje porekla. Dodelom organskog statusa dodeljuje se znak/markica ili kod, te naziv Organski proizvod i nacionalni znak (propisani od strane Ministarstva poljoprivrede, trgovine, umarstva i vodoprivrede Republike Srbije) proizvodima ija tehnologija proizvodnje ili metodi uzgoja u skladu sa Zakonom i propisima donetim na osnovu njega. Znak je vizuelno sredstvo koje neposredno obavetava potroaa o organskom poreklu proizvoda.

18

 Nacionalna oznaka za organske proizvode

Nacionalna oznaka za proizvode iz perioda konverzije

Mere u sluju prestup i neprvilnosti U sluju d je sertifikaciono telo uoilo neprvilnost u ispunjvnju propisa iz Zakona i Pravilnika o kontroli i sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje obezbeuje se da u obelevnju i oglvnju celokupne re ili proizvodne serije n koju je t neprvilnost uticl ne nvodi nikkvo upuivnje n orgnsku proizvodnju, ukoliko je t mer srzmern zhtevu koji nije ispunjen, ko i prirodi i konkretnim okolnostim pod kojim je dolo do neprvilnosti. U sluju d je uoen ozbiljn prestup ili prestup s dugoronim posledicm zbrnjuje se proizvoau d n trite stvlj proizvode u ijem obelevnju i oglvnju se nvodi upuivnje n orgnski nin proizvodnje. Informcije o slujevim neprvilnosti i prestup koji utiu n orgnski sttus proizvod se odmh dostvljju ndlenom orgnu.

Izvoz organskih proizvoda U sluaju da proizvoa eli da izvozi svoje proizvode na trite EU, SAD-a ili Japana potrebno je da proizvodnju uskladi sa zahtevima EC Reg. 834/2007, USDA/NOP ili JAS-a. Sertifikat o proizvodnji u skladu sa zahtevima EC Reg. 834/2007, USDA/NOP ili JAS je obavezan pratei dokumenat prilikom izvoza organskih proizvoda iz Srbije. Pored ovog dokumenta, takoe, kao pratei dokumenat je obavezan i domai sertifikat iz Srbije.

19

Izrazi u organskoj proizvodnji Pojedini izrazi koji se upotrebljavaju u Zakonu o organskoj proizvodnji i Pravilniku o kontroli sertifikaciji u organskoj proizvodnji i metodama organske proizvodnje imaju sledee znaenje: 1) Aditiv jeste svaka supstanca koja se, bez obzira na njenu hranljivu vrednost, ne koristi kao namirnica niti predstavlja karakteristian sastojak namirnice, ali se iz tehnolokih razloga dodaje namirnici u toku proizvodnje, prerade, pripreme, obrade, pakovanja, transporta ili uvanja i direktno ili indirektno preko svojih meuproizvoda postaje ili moe da postane njen sastojak; 2) Akvakultura jeste gajenje riba, mlai i oploene ikre, kao i ostalih vodenih organizama u objektima za njihovo gajenje u kavezima; 3) Baza reproduktivnog materijala za organsku proizvodnju (u daljem tekstu: baza reproduktivnog materijala) jeste spisak biljnih vrsta i sorti bilja koje su proizvedene metodama organske proizvodnje, a u skladu sa propisima kojima se ureuje priznavanje sorti, odnosno proizvodnja semena i sadnog materijala, iji se reproduktivni materijal moe koristiti u organskoj proizvodnji, a koja se vodi u elektronskom obliku i koja je dostupna korisnicima preko internet stranice ministarstva nadlenog za poslove poljoprivrede (u daljem tekstu: Ministarstvo); 4) Veterinarski medicinski proizvod jeste svaka supstanca ili kombinacija supstanci koja se koristi za leenje ili spreavanje bolesti kod ivotinja i koja je propisana za ivotinje u cilju davanja medicinske dijagnoze ili vraanja, ispravljanja ili modifikovanja fiziolokih funkcija; 5) Veterinarski tretman jeste svaka lekovita ili preventivna terapija koja se primenjuje protiv jedne specifine bolesti; 6) Dobavlja reproduktivnog materijala u organskoj proizvodnji (u daljem tekstu: dobavlja reproduktivnog materijala) jeste pravno lice sa seditem u Republici Srbiji koje proizvodi, dorauje, stavlja u promet ili uvozi reproduktivni materijal koji se koristi u organskoj proizvodnji; 7) Genetiki modifikovan organizam (u daljem tekstu: GMO) jeste organizam iji je genetiki materijal promenjen metodama savremene biotehnologije; 8) Gustina dranja jeste iva masa ivotinja po kubnom metru vode u bilo kojoj fazi rasta i razvoja, odnosno, masa po kvadratnom metru povrine u sluaju ribe list i kampa; 9) Jonizujue zraenje jeste prenos energije u obliku estica ili elektromagnetnih talasa, talasne duine od 100 nanometara ili manje frekvencije od 3 x 1015 Hz ili je u stanju da proizvede jone indirektno ili direktno; 10) Mrestilite jeste mesto za razmnoavanje, izleganje i uzgoj riba i drugih vodenih organizama u ranim fazama ivotnog ciklusa;

20

11) Obnovljivi izvori energije jesu izvori energije koji se nalaze u prirodi i obnavljaju se u celosti ili delimino, posebno energija vodotokova, vetra, neakumulirana suneva energija, biomasa, geotermalna energija i drugo; 12) Oglaavanje jeste svako predstavljanje javnosti kojim se direktno ili indirektno promovie prodaja organskih proizvoda, a koje nije obeleavanje; 13) Prvi primalac jeste fiziko, odnosno pravno lice kome se isporuuje poiljka iz uvoza za dalju preradu, odnosno stavljanje u promet; 14) Polikultura u okviru akvakulture i proizvodnje morskih trava jeste gajenje dve ili vie vrsta, najee sa razliitih trofikih nivoa, a u okviru iste proizvodne jedinice; 15) Pomono sredstvo u preradi jeste svaka supstanca koja ne predstavlja sastojak prehrambenog proizvoda, a koja se namerno dodaje pri preradi sirovih materijala, namirnica ili njihovih sastojaka da bi se obezbedili odreeni tehnoloki zahtevi za vreme tretiranja ili prerade, to moe da rezultira nenamernim, ali tehnoloki neizbenim prisustvom rezidua supstance ili njenih derivata u prehrambenom proizvodu, pod uslovom da te rezidue ne predstavljaju zdravstveni rizik i da nemaju tehnoloki efekat u finalnom proizvodu; 16) Proizvodna jedinica jeste zemljite, objekat, prostorija ili prostor koji se koriste za proizvodnju (proizvodne parcele, panjaci, otvoreni prostor, stoarski objekti, ribnjaci, sistemi za akvakulturu i proizvodnju morskih trava, priobalje ije je korienje dozvoljeno, prostori za skladitenje biljaka, biljnih proizvoda, proizvoda morskih trava, proizvoda od ivotinja, sirovina i svih drugih inputa znaajnih za organsku proizvodnju); 17) Proizvod proizveden od GMO jeste proizvod koji je u potpunosti ili delimino dobijen od GMO, ali koji ne sadri i ne sastoji se od GMO; 18) Proizvod proizveden pomou GMO jeste proizvod koji je dobijen korienjem GMO kao poslednjeg ivog organizma u postupku proizvodnje, ali koji ne sadri GMO, ne sastoji se od GMO i nije proizveden od GMO; 19) Proizvod za zatitu bilja jeste aktivna supstanca i preparat koji sadri jednu ili vie aktivnih supstanci u konanom obliku, a koji je namenjen za zatitu bilja ili biljnih proizvoda od tetnih organizama ili spreavanje delovanja tetnih organizama, delovanje na ivotne procese biljaka razliito od naina delovanja sredstava za ishranu bilja, kao to su regulatori razvoja i rasta biljaka, zatitu biljnih proizvoda tokom skladitenja, koji se primenjuju pre ili posle etve, odnosno berbe, izuzev konzervanasa, unitavanja neeljenih biljaka ili njihovih delova; 20) proizvodni ciklus u okviru akvakulture i proizvodnje morskih trava jeste ivotni ciklus riba i drugih vodenih organizama, odnosno morskih trava od najranije faze ivota do klanja, odnosno berbe; 21) Rastilite jeste sredinja faza u proizvodnji riba, odnosno faza izmeu mrestilita i faze rasta, koja se zavrava u prvoj treini proizvodnog ciklusa;

21

22) Sastojak jeste svaka komponenta, ukljuujui i aditive, koja se upotrebljava u proizvodnji ili pripremi namirnice i prisutna je u namirnici kao takva ili u izmenjenom obliku. Pod sastojkom se ne smatraju: (1) sastavni delovi sastojka koji se u toku proizvodnog procesa izdvoje i ponovo vrate u proporciji koja nije vea od prvobitne, (2) preneseni aditivi, odnosno aditivi koji su u namirnicu doli direktno preko jednog ili vie sastojaka, a u samom proizvodu nemaju tehnoloku funkciju, (3) pomona sredstva u proizvodnji, ukljuujui rastvarae i enzimske preparate; 23) Stavljanje u promet jeste distribucija, prodaja, kao i uvoz, odnosno izvoz organskih proizvoda; 24) Upakovana hrana jeste pojedinana namirnica u celini ili delimino unapred upakovana u ambalau tako da se njena sadrina ne moe promeniti dok se ambalaa ne otvori ili ne oteti; 25) Hidroponska proizvodnja jeste nain uzgajanja biljaka iji su koreni uronjeni samo u rastvor mineralnih ubriva ili u neki inertni medij, kao to je perlit, pesak ili mineralna vuna, a kome je dodat hranljivi rastvor; 26) Hrana jeste svaka supstanca ili proizvod, preraena, delimino preraena ili nepreraena, a namenjena je za ishranu ljudi ili se opravdano moe oekivati da e se koristiti za ljudsku upotrebu, osim: (1) hrane za ivotinje koje ne slue za proizvodnju hrane, (2) ivih ivotinja, ako nisu pripremljene za stavljanje u promet radi ishrane ljudi, (3) biljaka pre etve, berbe ili ubiranja plodova, (4) medicinskih proizvoda, (5) kozmetikih proizvoda, (6) duvana i duvanskih proizvoda, (7) narkotika ili psihotropnih supstanci, (8) ostataka (rezidua) i kontaminenata. Hrana jeste i pie, guma za vakanje, kao i bilo koja supstanca namenski dodata hrani tokom pripreme, obrade ili proizvodnje; 27) Hrana za ivotinje jeste svaka supstanca ili proizvod, preraena, delimino preraena ili nepreraena, a namenjena je za ishranu ivotinja koje slue za proizvodnju hrane; 28) Hrana za ivotinje iz perioda konverzije jeste hrana za ivotinje proizvedena u toku perioda konverzije, i to po isteku roka od 12 meseci od dana zakljuivanja ugovora o ukljuivanju proizvoaa u organsku proizvodnji. Autor Dipl.ing Nenad Novakovi

22

CROATIA

ROMANIA BOSNA AND HERCEGOVINA

SERBIA

BULGARIA

MONTENEGRO

ALBANIA
nanced by

Austrian Development Cooperation