OLGU RAPORU (Case Report)

Hacettepe Dihekimlii Fakltesi Dergisi Cilt: 31, Say: 1, Sayfa: 42-45, 2007

Klorheksidin eren Az Gargarasnn Hatal Kullanm Sonucu Gzlenen Deskuamatif Lezyonlar: Olgu Raporu Desquamative Lesions Due to Misuse of Chlorhexidine: A Case Report
*Yrd.Do.Dr. Hasan HATPOLU, **r.Gr.Dr. Gliz N. GNC, **Prof.Dr.Dilek ENGN
*Dumlupnar niversitesi Salk Hizmetleri Eitim Uygulamave Aratrma Merkezi Hastanesi **Hacettepe niversitesi Dihekimlii Fakltesi Periodontoloji Anabilim Dal

ZET
Oral mukozal deskuamasyonlar eitli patolojik durumlarn sk rastlanan klinik bulgulardr. Ayrc tanlarnda kimyasal, elektriksel yanklardan alerjik reaksiyonlara, hormonal bozukluklara ve de muko kutenoz rahatszlklara kadar uzanan pek ok durum bulunmaktadr. Benzer klinik bulgular sakzlara, ilalara, dental maddelere ve az gargaralarna kar gelien alerjik cevaplarda da gzlenir. Bu olgu bildiriminde klorheksidin ieren az gargarasnn hatl kullanmnn dieti ve mukoza zerindeki etkileri anlatlmtr. Mandibular mukoza ve dieti blgesinde deskuamatif lezyonlar bulunan 41 yandaki bayan hasta deerlendirilme ve tedavi amacyla Periodontoloji kliniine ynlendirilmitir. Alnan anamnezde hastann gnde 15 dakika olacak ekilde bir hafta sreyle klorheksidin ieren az gargaras kulland renilmitir. Gargara kullanm kesildikten bir hafta sonra hastadaki lezyonlarn kaybolduu gzlenmitir.

ABSTRACT
Oral mucosal desquamation is a common manifes tation of a number of pathologic conditions. The differential diagnosis may range from chemical and electrical burns to conditions such as allergic reactions, hormonal disorders, and mucocutenous conditions. Similar appearances may be seen in reactions to various mouthwashes, chewing gum, medications and dental materials. This clinical report describes the effect of misused chlorhexidine digluconate on gingiva and mucosa. A 41 year-old white woman, who had desquamative lesions on mandibular mucosa and gingiva, was referred to us. Intraoral examinations revealed large desquamative lesions on mandibular premolar and molar regions bilaterally. The patient used the chlorhexidine digluconate for 15 minutes daily. The mouth wash was discontinued and the patient was called for follow-up visit. Seven days later there was no desquamative lesion in mandibular molar regions.

ANAHTAR KELMELER Deskuamasyon, Hatal kullanm, Klorheksidin, Hasta eitimi

KEYWORDS Desquamation, Misuse, Chlorhexidine, Patient education

43

Gr
Deskuamatif gingivitis vezikl oluumu, erozyon ve deskuamasyonla seyreden, marjinal ve atake dietinin yaygn eritemi ile karakterize olan klinik bir bulgudur1. Epitelial dokunun deskuamasyonu veya soyulmas genellikle serbest ve atake dietinde oluan, sk karlalan bir klinik durumdur. iddetli deskuamasyonlar generalize olabilir ve dieti ve/veya alveolar mukozada youn eritem ve lserasyonlar eklinde gzlenebilir2. Ayn zamanda, oral mukozal deskuamasyon belirli patolojik durumlarn sk rastlanan bir bulgusudur. Bu durumun ayrc tans kimyasal, elektriksel yanklardan alerjik reaksiyonlara, hormonal bozukluklara ve de mukoktenz rahatszlklara kadar uzanan geni bir yelpaze ierir3. Ayrca, benzer klinik grnm eitli az gargaralarna, sakzlara, ilalara ve de dental maddelere kar oluan reaksiyonlarda da gzlenebilir. Klorheksidin digluconate hekzametilen kprs ieren bisbiguanid yapsnda bir gargaradr5. Klorheksidin etkili bir antimikrobiyal ajandr ve de 30 yl akn sredir topikal antiseptik olarak kullanlmaktadr. Topikal az gargaras formunun dental plak ve gingivitise kar etkinlii pek ok almada gsterilmitir6. Klorheksidin ieren az gargarasnn dilerin ve dier oral yzeylerin boyanmasna, tat almada bozuklua, deskuamasyona ve alerjik reaksiyonlara sebep olabilecei bilinmektedir. Ayrca oral yoldan kullanld zaman anaflaktik reaksiyona bile yol aabilmektedir5,7-9. Kuttan ve ark.lar oral salk rnlerinin rutin kullanmnn deskuamatif stomatitise neden olabileceini rapor etmilerdir3. Klorheksidin ieren az gargarasn nerildii ekilde kullanmak ok nemlidir. Ar dozda kullanm veya hatal kullanm eitli istenmeyen yan etkilere neden olabilmektedir. Bu vaka raporunda klorheksidin ieren az gargarasnn hatal kullanmnn dieti ve mukoza zerindeki etkisi anlatlmaktadr.

tepe niversitesi Di Hekimlii Fakltesi Periodontoloji Anabilim dalna ynlendirilmitir. Alnan detayl medikal ve dental anamnez sonucunda hastann belirgin bir sistemik bozukluu veya mukoktenz rahatszl olmad anlalmtr. Yaplan az ii muayenede ift tarafl mandibular premolar ve molar blgelerinde geni deskuamatif lezyonlara rastlanmtr (Resim1 ve 2). Alnan anamnezde hastann o dnemde klorheksidin ieren az gargaras dnda herhangi bir ila kullanmad renilmitir.

RESM 1 Sol mandibular premolar ve molar blgedeki deskuamatif lezyonlarn klinik grnm

Olgu Bldrm
Mandibular mukoza ve dieti blgesinde deskuamatif lezyonlar bulunan 41 yandaki bayan hasta deerlendirilme ve tedavi amacyla HacetRESM 2 Sa mandibular molar blgedeki deskuamatif lezyonlarn klinik grnm

44

Dental hikaye incelendiinde ise sabit protez yapmak amacyla her iki mandibular premolar ve molar blgede preperasyonlarnn yapld ve ilem sonras geici protezlerin blgeye uyguland renilmitir. Di hekiminin bu ilemlerden sonra hastaya oral hijyeni desteklemek amacyla gnde iki kere 30 saniye kullanmak zere %0.2 klorheksidin glukonat ieren az gargaras reete ettii renilmitir. Hastaya kullanm ncesi dilerini fralamas ve de az gargarasn yutmamas da ayrca nerilmitir. Hasta daha etkili olacan dnerek klorheksidin ieren az gargarasn gnde 15 dakika olacak ekilde kullanmtr. Hasta bir hafta sonra ikinci randevusuna geldiinde di hekimi mandibular mukoza ve dietindeki deskuamatif lezyonlar fark etmi ve hastay periodontoloji blmne ynlendirmitir. Periodontoloji kliniinde detayl bir anamnez alndktan sonra etkenin klorheksidin ieren az gargaras olabilecei dnlerek hastadan gargaray kullanmay brakmas istenmi ve de hasta bir hafta sonra kontrol randevusuna arlmtr. Hasta bu sre zarfnda dermatoloji kliniine ynlendirilmi ve gerekli alerji testleri yaptrlmtr. Yaplan testler lezyonlarn alerjik olmadn gstermektedir. Yedi gn sonra hasta geldiinde lezyonlarn kaybolduu ve de hastann herhangi bir ikayetinin kalmad renilmitir (Resim 3-4).

RESM 3-4 Klorheksidin ieren az gargarasnn kullanmnn braklmasndan yedi gn sonraki klinik grnm

Tartma
Bu vaka raporunda klorheksidin ieren az gargarasnn yanl kullanmnn dourabilecei sonular bildirilmitir. Deskuamatif gingivitis genellikle mukoktenz bir rahatszln bulgusu olmasna karn kimyasal bir yaralanma veya alerjik bir yant olarak da kendini gsterebilir. Birok vaka mkz membran pemfigoidi ve liken planusla ilikili olarak gzlenmektedir4. Bu vakada yaplan alerji testleri ve alnan detayl medikal anamnez sonucunda hastada herhangi bir mukoktenz rahatszlk veya alerjik reaksiyon bulunmad saptanmtr. Gzlenen deskuamatif lezyonlara klorheksidin ieren az gargarasnn hatal kullanmnn neden olduu dnlmektedir.

Klorheksidin ieren az gargaralarnn kontrolsz kullanm eitli yan etkilere sebep olabilir. Klorheksidinli az gargaralar diler fralandktan sonra, 30 saniye gargara yaplacak ekilde gnde iki kez kullanlmaldr. Hastalar gargarann yutulmamas ve de gargaradan hemen sonra bir eyler yenip, iilmemesi konusunda uyarlmaldrlar. Bu olgu bildirimi hasta eitiminin nemini bir kez daha vurgulamaktadr. Eitim seviyesi ve de ilalarn kullanm ile ilgili verilen nerileri anlama kapasitesi bu konudaki nemli etkenlerdir.10

45

Bu noktada di hekimine den grev, gerekli grd nerileri hastalarna bildirirken yazl formlar kullanmaktr. Literatr deerlendirildiinde eitli yollardan uygulanan klorheksidine kar gelien anafilaktik reaksiyonlar ve hatta kontak rtiker oluumu gze arpmaktadr7-9,11. Ancak klorheksidin ieren az gargaralarnn yanl kullanmyla ilgili herhangi bir vaka sunumu bulunmamaktadr. Bu olgu bildirimi klorheksidin ieren az gargaralarnn yanl veya ar miktarlarda kullanmnn deskuamatif lezyonlar da ieren eitli yan etkilere neden olabileceini gstermektedir.

KAYNAKLAR
1. Rogers RS, Sheridan PJ, Nightingale SH. Desquamative gingivitis: Clinical, histopathologic, immopathologic, and therapeutic observations. J Am Acad Dermatol. 1982; 7: 729-735. 2. Stoopler ET, Sollecito TP, DeRossi SS. Desquamative gingivitis: Early presenting symptom of mucocuteneous disease. Quintessence Int. 2003; 34:582-586. 3. Kuttan NA, Narayana N, Moghadam BK. Desquamative stomatitis associated with routine use of oral health care products. Gen Dent 2001;49:596-602. 4. Scully C, Laskaris G. Mucocutaneous disorders. Periodontology 2000 1998;18:81-94. 5. Matthijs S, Adriaens PA. Chlorhexidine varnishes: A review. J Clin. Periodontol. 2002;29:1-8. 6. Killoy WJ. The use of local -delivered chlorhexidine in the treatment of periodontitis. Clinical results. J Clin. Periodontol. 1988;25:953-958. 7. Krautheim AB, Jermann THM, Bircher AJ. Chlorhexidine anaphylaxis: Case report and review of the literature. Contact Dermatitis 2004;50:113-116. 8. Knight BA, Puy R, Douglass J, OHehir RE, Thien F. Chlorhexidine anaphylaxis: A case report and review of the literature. Internal Med. J 2001;31:436. 9. Wicki J, Deluxze C, Cirafici L, Desmeules J. Anaphylactic shock induced by intra urethral use of chlorhexidine. Allergy 1999;54:768-769. 10. Baehni P, Giovanoli J. Patient profile and desicion-making in periodontal practice. Periodontology 2000 2004;36:2734. 11. Fisher AA. Contact urticaria from chlorhexidine. Curr. Contact News 1989;43:17-18.

LETM ADRES Dr. Gliz N. GNC

Hacettepe niversitesi Dihekimlii Fakltesi Periodontoloji Anabilim Dal, Shhiye TR-06100 ANKARA Tel: +90 312 305 2237, Fax: +90 312 310 4440 E-mail: guliz@hacettepe.edu.tr